1

rda zmiennoci w procesie

Proces to zbir wyrnionych zjawisk fizycznych1 , powizanych ze sob, biegncych rwnolegle bd nastpujcych po sobie, oddziaywajcych midzy sob i
otoczeniem - czyli czci rzeczywistoci, ktra nie zostaa wyrniona. Proces jest wic powizany z dynamizmem, zmian i przeksztacaniem. Dynamika
procesu moe by oczywicie w rny sposb rozpita na skali czasu. Bardzo
wolny proces wietrzenia skay mona przeciwstawi procesowi szybkiego rozpadu jdra atomowego plutonu. Inna definicja procesu, bardziej techniczna, jest
nastpujca WEJCIE - PROCES - WYJCIE
Przebieg procesu mona charakteryzowa w sposb bezporedni - obserwujc parametry2 strict procesu lub w sposb poredni - przez charakterystyki
wyjcia (produktu), ktre s wynikiem dziaania procesu. Wybr jednych, bd
drugich zaley od wielu czynnikw, ale o tym potem. Zawsze s to jednak parametry z jakiego punktu widzenia istotne. W procesie gotowania jajek, istotnym
parametrem bdzie czas (woda zapewnia stabilizacj temperatury, przynajmniej
do czasu, kiedy zupenie nie odparuje). W prowadzeniu reakcji strcania istotne
bdzie kontrolowanie ste, itd.
rda zmiennoci w procesie dzieli si na dwa typy, okrelane przez klasykw
jako naturalny (oczekiwany, zwyky) i nienaturalna (nieoczekiwany, niestandardowy) . Podzia ten jest nie zawsze dla mnie jasny i przedstawia si tak:
zmienno naturalna jest niezbywaln cech procesu i wynika z jego
fizycznoci; spodziewamy si jej wystpowania (np. na podstawie historycznej wiedzy o procesie), ma najczciej zoone, losowe przyczyny powstania;
zmienno nieoczekiwana - wystpuje nagle i niespodziewanie, nie oczekujemy jej pojawienia si, powodowana jest najczciej przez wystpienie
zmiany w procesie lub przez czynnik zewntrzny;

Stabilno procesu

Po zdefiniowaniu rde zmiennoci w procesie, atwo okreli teraz pojcie stabilnego procesu. Proces stabilny to proces, w ktrym nie wystpuj nieoczekiwane rda zmiennoci, a jego zmienno naturalna ma tendencj do wygasania3 .
Proces stabilny zachowuje si wic w sposb przewidywalny. Majc na jego temat dane historyczne jestemy w stanie przewidzie jego przyszy bieg.
1 Czy

istniej inne zjawiska ni fizyczne?

- zalene od masy zawartej w ukadzie, bd intensywne - zalenoci takiej
nie posiadajce
3 gdyby zmienno naturalna miaa wasnosci autokatalityczne -wtedy katalizowaaby sam
siebie, nasilajc si i efektywnie mielibymy proces niestabilny
2 ekstensywne

Prbkowanie

Wiedz na temat danej cechy populacji najlepiej jest zdoby badajc j ca.
Czsto jest to jednak niemoliwe, np. ze wzgldu na duy rozmiar populacji,
ktry z czysto technicznego punktu widzenia wyklucza moliwo jej cakowitego przebadania. Czasem rwnie badanie, ktre chcemy wykona ma charakter
niszczcy co oczywicie wyklucza wykonanie go na kadym elemencie populacji.
W takich przypadkach z pomoc przychodzi prbkowanie - wybieranie z populacji prb (reprezentacji), na podstawie ktrych stara si orzec o o wasnociach
caej populacji. Podczas prbkowania istnieje niestety moliwo popenienia
bdu prbkowania - statystyki z prby mog nie by rwne statystykom wzitym z caej populacji.

3.1

Centralne Twierdzenie Graniczne - wersja uytkowa

Jeeli pobieramy prby losowe z populacji charakteryzowanej redni i odchyleniem standardowym , ktrej rozkad jest:
maj rozkad normalny, jeeli liczeb inny ni normalny - rednie z prb X
no prb jest 30
maj rozkad normalny, niezalenie od li normalny - rednie z prb X
czebnoci prb
Rozkad rednich z losowo pobranych prb jest charakteryzowany przez redni z prb (redni ze rednich z elementw prby) X i odchylenie standardowe
obliczonej redniej z prb X . Istniej wtedy nastpujce zalenoci, dla n oznaczajcej liczebno pobieranych prb:

X = X =
n

(1)

Jeeli n = 1 wtedy X = , poniewa rednie z prb rwne s wybranym

elementom z populacji (bo prby s jednoelementowe) a rozkad elementw populacji ma odchylenie standardowe rwne . W przypadku n , rednie z
kadej prby wychodz praktycznie takie same, ich rozkad dy do pojedynczego piku, zlokalizowanego w .

Centralne Twierdzenie Graniczne - wersja cisa

Karty kontroli

Karty kontroli s narzdziem, ktre pozwala oceni, czy biegncy proces jest
stabilny i czy jest in control