Professional Documents
Culture Documents
I i II cz
Uniwersytet Zielonogrski
Wydzia Artystyczny
Adam Sydor
Pismo
Sze tysicy lat ewolucji.
Rola we wspczesnym wiecie.
Spis treci
Wstp
1. Pismo
1.2 Prapisma
11
1.3 Pismo
14
1.4 Alfabet
20
25
27
2. Pismo po Gutenbergu
31
31
39
42
42
48
50
4 Interfejs uytkownika
64
64
66
72
74
77
77
5
79
80
85
6 Wyniki bada
87
7 Dyskusja wynikw
93
8. Wnioski
101
Bibliografia
103
Wstp
informacji itp.
Czowiek
tworzc
komputer
opar
si
na
doskonale
poznanej
1. Pismo
1. 1 Na pocztku byo sowo
maj
tym
kociane
kamienne
ozdoby,
znajdowane
10
1.2 Prapisma
Czy istnieje granica pozwalajca wykreli obszar, w ktrym czowiek
w sposb wiadomy zaczyna opisywa siebie i otaczajcy go wiat? Przyjmuje
si, e datowanie to rozpoczyna si od ok. 30 000 lat p.n.e. Wanie wtedy
pojawiaj si lady kultury oryniackiej, nazywanej tak od miejscowoci
Aurignac koo Tuluzy. Sztuka tego okresu nosi nazw okresu prymitywnego,
rytych
malowanych
na
kamiennych
pytkach
bardzo
nieporadnych
wizerunkw. Schyek tej kultury datowany jest na 25 000 rok p.n.e., kiedy to
rozpoczyna si, trwajca do 20 000 roku p.n.e., kultura grawecko-solutrejska.
Charakteryzuj j szkicowe wizerunki zwierzt takich jak konie, ubry,
kozioroce i mamuty. Pojawiaj si najstarsze wizerunki ludzkie.
rys. 1. Zestaw niekrych znakw prehistorycznych. W czterech grnych rzdach znaki paleolityczne z terenu
Francji i Hiszpanii; w dwch dolnych znaki z terenu Palestyny, Krety i Egiptu.
rdo Jerzy Cepik, Jak czowiek nauczy si pisa Warszawa, 1987
11
malowide,
pojawiaj
si
tajemnicze
znaki.
Mona
12
Adrian Frutiger Czowiek i jego znaki Warszawa 2003, Wydawnictwo Do, Wydawnictwo Optima,
str. 94 95.
13
1.3 Pismo
Najstarsze systemy zapisu nie byy bardzo precyzyjne. Pozwalay okreli
ilo przechowywanego pynu w naczyniu, czy zaznaczy upywajce dni,
jednak nie oddaway sensu zapisanych informacji w sposb jednoznaczny. Jeeli
np. zapisanie jakiej historii polegao na wykreleniu kilku znakw,
stanowicych trzon wydarzenia np. gra, rzeka, soce (co mogo znaczy, e
rzecz si dziaa w grach, obok strumienia w trakcie dnia), jednak cao historii
musiaa zosta opowiedziana. Zapis taki opiera si w znacznej mierze na
przekazie sownym, ktry mg by dowolnie interpretowany. Pismo nie penio
tutaj roli precyzyjnego nonika informacji. Byo raczej podpowiadaczem,
pozwalao
porzdkowa
informacje
przekaza
kolejno
zdarze
w opowiadanej historii.
Pismo zostao wynalezione we wczesnych okresach historii staroytnego Bliskiego
Wschodu w celu zapisania dziaalnoci gospodarczej. Wraz ze wzrostem
scentralizowanej gospodarki, urzdnicy w paacach i wityniach potrzebowali
narzdzia, ktre dawao by im moliwo biecej kontroli iloci zboa oraz liczby
owiec i byda, przyjmowanych lub wydawanych z magazynw i gospodarstw. Ze
wzgldu na ich skal nie mona byo polega na ludzkiej pamici odnonie kadego
szczegu tych dziaa i potrzebna bya nowa metoda prowadzenia wiarygodnych
rejestrw. Gdy czowiek po raz pierwszy zacz pisa, nie pisa pirem i atramentem
na papierze, ale zaostrzonym patykiem lub trzcin obi znaki w wilgotnej glinie.
Surowce te byy atwo dostpne w rzecznych dolinach Bliskiego Wschodu, a ich
przygotowanie wymagao niewielkiego wysiku. Wilgotn glin atwo mona
uformowa w pask, wygodn do pisania tabliczk, ktra po zapisaniu,
pozostawiona na socu do wyschnicia, staje si wkrtce wystarczajco twarda
i wytrzymaa. 2
14
15
rys. 4. Fragment Ksigi Umarych zapisanej w kursywie hieroglificznej. Hieroglify towarzyszce bstwom
s zorientowane w lewo. Hieroglify tekstu gwnego (u dou) w prawo. Papirus Hunefera, XIX dynastia.
rdo W. V. Davies Egipskie hieroglify, Wydawnictwo RTW.
3
16
rys. 5. Trzcinowy pisak kalamus z zachowanymi jeszcze na czubku ladami inkaustu. Obok ostrakon
demotyczny, stanowicy potwierdzenie odbioru dostawy wina w roku 10. cesarza Antoniusa Piusa (145 n.e.)
rdo W. V. Davies Egipskie hieroglify, Wydawnictwo RTW.
4
5
18
19
1.4 Alfabet
Kto i kiedy wymyli alfabet? Czemu suy i dlaczego powsta? Dzisiejsza
nauka nie na wszystkie powysze pytania znajduje odpowiedzi. Najwicej
wtpliwoci budzi pierwsze z nich. Nie mona jasno i z caa stanowczoci
okreli, kto (jaki nard) i kiedy dokona tego wynalazku. Przyjmuje si, e
wynalazku tego dokonali Fenicjanie, jednak najnowsze badania wskazuj na
jego duo wczeniejsze pochodzenie.
Naley cofn si do najstarszych zapisw pisma hieroglificznego. Przez
blisko 4000 lat swojego istnienia nie zmienio si ono niemal zupenie. Powstao
w okresie pierwszej dynastii, tj pod koniec 4 tysiclecia p.n.e. jako gotowy
system. Od samego pocztku zawiera on elementy zarwno piktograficzne, jak
i ideograficzne oraz sylabiczne. To znaczy, e jeden znak (np. oko) mg
oznacza zarwno oko, jak i zdarzenie, np. patrze albo sylab. Zdarzao si, e
sylaba taka bya jednospgoskowa nazywa si je efiksami i w systemie
hieroglificznym byo ich 24. Nigdzie jednak nie zachoway si adne zabytki
zapisane tylko przy uyciu tych 24 znakw, ktry pozwoliby sdzi, e
Egipcjanie potrafili posugiwa si alfabetem.
W 1906 r. William Matthews Flinders Petrie podczas wyprawy na Synaj,
bada staroytne egipskie kopalnie turkusw. Odnalaz on tam szereg inskrypcji
pochodzcych z II okresu przejciowego (1785 1580 p.n.e.). Kilka z nich
zapisane byo systemem pisma, bdcym mieszanin pisma egipskiego i innego
nieznanego systemu. System ten zawierajcy okoo 23 znakw, zdaje si by
przykadem
pierwszego
pisma
alfabetycznego.
Zosta
on
nazwany
20
Jak wiadomo Mojesz otrzyma na grze Synaj dwie tablice zapisane przez
Boga (pismem Boga), ktre jednak zniszczy w gniewie, widzc jak lud podczas
jego nieobecnoci zacz oddawa cze zotemu cielcu. Mojesz zgodnie
z zaleceniami Boga wykona dwie kamienne, czyste tablice i ponownie uda
si na gr.
I rzek Pan do Mojesza: Spisz sobie te sowa, gdy na podstawie tych sw
zawarem przymierze z tob i z Izraelem.
6
21
I pozosta tam u Pana przez czterdzieci dni i czterdzieci nocy. Nie jad chleba
i nie pi wody, i spisa na tablicach sowa przymierza, dziesicioro sw.
Jednak
mona
przyj,
istniaa
ju
wczeniej
potrzeba
Pismo wite Starego i Nowego Testamentu (Ksiga Wyjcia 34: 27,28) Brytyjskie i Zagraniczne
Towarzystwo Biblijne, Warszawa 1981.
22
Jerzy Cepik Jak czowiek nauczy si pisa Nasza Ksigarnia, Warszawa 1987, str. 136.
23
Ahajowie (jak nazywani byli Grecy przez sobie wspczesnych), dokonali jego
modyfikacji. Istniejce rozwizanie sprawdzao si w przypadku jzykw
semickich, do twardych, w wymowie jednak nie pozwalao na precyzyjne
wyraanie
jzyka
greckiego.
Konieczne
byo
wprowadzenie
zmian,
24
10
Jerzy Cepik Jak czowiek nauczy si pisa, Warszawa 1987, str. 161
25
Osignicie
Gutenberga
doceniono
rwnie
na
gruncie
wikszej
iloci
informacji.
Relatywnie
zmalay
koszty
druku
26
kierunku
pnocno-zachodnim
znajduj
si
kultury
grecka
rzymska,
11
11
27
28
85
tysicy
znakw
(Chiczycy
po
opublikowaniu
sownika
poczuli
przynosi
rezultatw.
Miaa
ona
polega
przede
wszystkim
na
usuniciu
12
Jerzy Cepik Jak czowiek nauczy si pisa, Warszawa 1987, str. 133
29
30
2. Pismo po Gutenbergu
2.1 Pocztek ery druku, kocem redniowiecza
Na wstpie naley wyjani, e zasugi zwizane z wynalazkiem
ruchomych czcionek i prasy drukarskiej, nie nale si w caoci Gutenbergowi.
Opiera si on na kilkusetletnich dowiadczeniach drukarzy chiskich. Okoo
1049 roku Chiczyk Pi Sheng (czyt. Piszon) po raz pierwszy zastosowa
ruchome czcionki (prototyp pono wykonany zosta z kamionki pniej, ze
wzgldu na krucho materiau zaczto stosowa klocki drewniane). Podobnie
jak w Chinach rwnie w Europie obnienie kosztw druku i zwikszenie
dostpnoci ksiek byy z dawna oczekiwane. Nowatorstwo Gutenberga
polegao na zastosowaniu czcionek metalowych (ktre stosunkowo atwo
mona byo powiela odlewa) oraz wynalezienie prasy drukarskiej ktrej
pierwszy model by pono zmodernizowan pras do wyciskania soku
z winogron.
rys. 8. Gutenberg przy wymylonej przez siebie prasie drukarskiej, sprawdza druk Biblii.
Autor: nieznany, rdo: www.hbw2000.com
31
32
13
13
Bror Zachrisson Studia nad czytelnoci druku, Wydawnictwo Naukowo Techniczne 1970, str. 213
33
Wracajc
do
pism
drukarskich,
wanie
od
powstania
pism
34
rys. 11. Stronica ksiki zoona zaprojektowanym przez Nicolasa Jensona krojem.
Wyranie widoczna jest jednolita szaro i bardzo dua spjno skadu.
rdo: www.ibis.kenyon.edu
36
14
silniej
zaznaczona
jest
rnica
midzy
grubymi
14
37
grupie
poprzedniej
(przejciowej),
stay
si
wyranymi
cechami
38
2. 2 Rewolucja przemysowa
Wynikajca z coraz wikszego uprzemysowienia potrzeba przekazu
otworzya przed drukiem nowe drogi. Wiek XIX znany jest ze swego
eklektyzmu w sztuce i rzemiole. Wzrastajca liczba wynalazkw technicznych
umoliwia powstanie ogromnej iloci rnych krojw czcionek.
W chaosie, jaki zaistnia pod koniec XIX wieku, zdrow cho sentymentaln
reakcj na powierzchowne podejcie przemysowcw do krojw pism stanowiy
znane reformy Williama Morrisa i jego nastpcw w dziedzinie sztuk graficznych.
Morris przyczyni si nie tylko do wzrostu zainteresowania histori pisma i druku,
lecz rwnie do nowego zrozumienia postawowych zaoe projektowania ksiek.
Zainteresowanie Morrisa typografi redniowiecza i wczesnego renesansu bdce
buntem przeciw stopniowym odchyleniom ksztatu i kroju spowodowao powstanie
mody, ktrej formy wyrazu nie zawsze byy zgodne z intencjami jej twrcy. Kroje
gotyckie, czsto modyfikowane i modernizowane stay si popularne
w Niemczech i wkrtce przedostay si do innych krajw. Wymagania Morrisa
dotyczce jakoci i solidnego wykonania zostay zlekcewaone.
15
15
Bror Zachrisson Studia nad czytelnoci druku, Wydawnictwo NaukowoTechniczne 1970, str. - 240
39
16
drukarski
powinien
by
przezroczysty,
czyli
jedynie
suy
spowodowane
bardzo
nisk
rozdzielczoci
wczesnych
40
procesu
rastrowania
pogorszyo
jako
znakw
zoptymalizowany
nie
na
potrzeby
czowieka,
ale
urzdze
41
Mao
skuteczne
rodki
wymiany
informacji,
brak
rodkw
42
bczki te miay rne znaczenie: niektre (dolne) okrelay jednostki, inne znaczyy
pi (grne). Takie liczydeka, mieszczce si w doni (znalezione egzemplarze
miay 12 x 9 cm), osigay pojemno arytmetyczn do 9 999 999 liczb cakowitych,
a w niektrych modelach mogy by uzupeniane dwoma rzdami dziesitnymi
lub uamkowymi.
17
17
43
nad
moliwociami
takiej
maszyny
doprowadziy
go
do
18
rys. 15. Charles Babbage i jego maszyna rnicowa model zbudowany wspczenie.
rdo: http://pl.wikipedia.org
45
46
19
rys. 16. Programowanie pierwszego komputera w historii polegao na odpowiednim poczeniu przewodami
wielkiej iloci przecznikw. Prac t mogli wykonywa jedynie wykwalifikowani operatorzy i naukowcy.
rdo: Historia komputerw - http://historia.adrem.pl
19
47
zaczto
powszechnie
stosowa
dopiero
pocztkiem
lat
szedziesitych.
W listopadzie 1960 r. firma DEC zaprezentowaa PDP-1, pierwszy
dostpny w sprzeday minikomputer z monitorem i klawiatur. Gwnym
projektantem maszyny by Benjamin Curley. Najwiksz jednak rewolucj
okaza si by komputer IBM 5150, ktry w 1981 r. ustali obowizujcy
obecnie na caym wiecie standard komputerw PC. Dziki swej polityce
udostpniania innym firmom licencji na produkcje podobnych maszyn, IBM
stworzy standard przemysowy. W cigu 4 lat przynioso to firmie zyski
w wysokoci 4,5 mld dolarw.
W tamtych czasach, mniej wicej do poowy lat 90-tych, na rynku trwaa
ostra walka producentw sprztu. Proponowali oni rne standardy, rne
rozwizania, komputery oparte na procesorach rnych marek, w rnym
48
49
3. 3 Systemy operacyjne
System operacyjny komputera jest porednikiem midzy uytkownikiem
a sprztem komputerowym. Zadaniem systemu operacyjnego jest tworzenie
bezpiecznego i niezawodnego rodowiska, w ktrym uytkownik moe wykonywa
swoje programy w sposb wygodny i wydajny. Nie podaje si jednoznacznej definicji
systemu operacyjnego, w zamian operuje si cechami wyrniajcymi ten rodzaj
oprogramowania. S to m.in.: dua zoono, systemy operacyjne s sterowane
przerwaniami (okoliczno zaistniaa w systemie operacyjnym powodujca zmian
ktrego z procesw, np. nadejcia oczekiwanego komunikatu lub zakoczenie
operacji wejcia- -wyjcia), system operacyjny uruchamia si jako pierwszy program
w komputerze i nie przestaje dziaa a do wyczenia komputera, lub przejcia do
innego systemu operacyjnego.
20
50
51
midzy
procesami
powodowao
moliwo
uruchomienia
listami
korzystanie
tego
nowego
rozwizania.
UNIX
sta
si
rys. 18. Zdjcie ekranu komputera ALTO XEROX program DRAW sucy do rysowania.
Warto zwrci uwag na pionowe ustawienie ekranu monitora.
rdo: www.windoweb.it/edpstory_new/eh1970_f20.jpg
54
21
rys. 19. Reklama komputera ALTO XEROX STAR (po lewo) oraz ekran systemu operacyjnego z pierwszym
interfejsem graficznym. rdo: http://www.spies.com/~aek/alto/
55
(rwnie
legendarnym
co
sam
komputer),
ktry
zosta
22
rys. 20. Porwnanie dwch systemw dostpnych w roku 1985. Po lewej kolejna wersja MS-DOS
z interfejsem tekstowym, po prawej System 1 komputera Macintosh firmy Apple.
Nietrudno zgadn dlaczego uytkownicy tak polubili nowy interfejs graficzny.
rdo: Opracowanie wasne.
57
23
Pojawio
si
te
znacznie
wicej
programw,
ktrych
58
rys. 21. Ewolucja interfejsu systemu Windows. 1 Windows 1.0, 2 windows 2.0,
3 Windows 3.1, 4 Windows95, 5 Windows XP.
rdo: Opracowanie wasne.
rys. 22. Przykady rnych odmian X Windows. W systemach UNIX`owych bogactwo interfejsw
jest bardzo due, wszystkie jednak opieraj si na tych samych zasadach ustalonych
podczas prac nad komputerem ALTO XEROX STAR 8010.
rdo: Opracowanie wasne.
operacyjne do
60
rewolucj
projektow.
Charakterystyczna
p-przeroczysta
chwili
obecnej
system
X,
jak
zosta
ochrzczony,
jest
najnowoczeniejszym, jednym z najszybszych, najstabilniejszych, funkcjonalnych i nie ma co tu kry najadniejszych systemw operacyjnych dla
komputerw osobistych.
rys. 23. Nowy Power MAC G5 i jego system operacyjny. rdo: http://www.apple.com
62
24
rdo:http://www.surveycomplete.com/reports/2004OperatingSystemAwarenessStudy.htm
63
4 Interfejs uytkownika
4. 1 Jak zbudowany jest interfejs uytkownika?
Sposoby komunikacji czowieka z komputerem cigle ewoluuj. Na
pocztku uywanie komputerw polegao na mozolnym czeniu bramek
logicznych przewodami, tak aby tworzyy one odpowiedni program.
Nastpnie stosowano karty perforowane do programowania komputerw.
Jedynym znanym wczenie urzdzeniem wyjcia bya drukarka bdca
niczym innym jak unowoczenion wersj dalekopisu. Stworzenie programu
polegao na mozolnym napisaniu go na kartce (lub kartkach) papieru,
a nastpnie przepisanie na specjalnie kratkowane arkusze, ktre nastpnie
przepisywane byy ponownie przez maszynistk. Obsugiwaa ona dziurkark
kart perforowanych (w pniejszym okresie tam perforowanych). Wszystkie
przepisane karty z programem wprowadzane byy do pamici komputera
i dopiero wtedy mona byo wykona program. Niestety, czsto okazywao si,
e na ktrym z etapw kto si pomyli (albo programista, albo maszynistka,
albo osoba odpowiedzialna za wczytanie zawartoci kart do komputera).
Dlatego wszystko naleao rozpocz od nowa, sprawdzajc wszystkie moliwe
przyczyny bdu. Taka procedura bya mozolna i zupenie niezrozumiaa dla
kogo kto spoglda na ni z boku. Obsuga komputera kojarzona bya nieraz
z niemal ponadnormalnymi umiejtnociami, a operatorw i programistw
traktowano na poy jak bstwa lub przynajmniej nadludzi.
Sytuacja zmienia si nieco w roku 1954 kiedy firma IBM dla komputera
IBM 704 opracowaa protoplast systemw operacyjnych. By to program, ktry
stale
rezydowa
pamici
komputera
automatyzowa
wikszo
64
65
powysze
jest
niezbdne,
aby
opisa
stopie
66
Nie jest to wcale atwe, poniewa naley dokadnie pamita, w ktrym miejscu
znajduje si przedmiot, ktry mamy zamiar przenie, jak dokadnie si nazywa
i gdzie dokadnie chcemy go umieci. W normalnym wiecie czynno taka
odbywa si inaczej:
miejsce pocztkowe czynno miejsce kocowe
Czyli jeeli chcemy przenie owek z jednej szuflady do drugiej,
otwieramy szuflad, wyjmujemy owek, otwieramy inn szuflad i wkadamy
do niej owek.
Dokadnie taka sama idea przywiecaa twrcom interfejsw graficznych.
Genialna prostota zostaa osignita poprzez przyrwnanie ekranu monitora
(nazywanej pulpitem) do powierzchni biurka. Na biurku takim znajduj si
dokumenty czyli pliki, reprezentowane przez mae obrazki (nazywane
ikonami). Dokumenty takie umieszcza mona w segregatorach bdcych
niczym innym jak znanymi z interfejsw tekstowych katalogami.
rys. 24. Pulpit systemu Windows95 na dole widoczny przycisk start pozwalajcy na szybkie uruchomienie
zainstalowanych programw oraz panelu konfiguracyjnego systemu. Powyej ikona Mj komputer,
zawierajca wszystkie dostpne w komputerze pliki i katalogi.
rdo opracowanie wasne
67
68
rys. 26. Okno - system Windows 2000 - przedstawiona zawarto folderu Mj komputer.
rdo opracowanie wasne.
rys. 27. Pasek tytuowy okna Windows 2000. rdo opracowanie wasne.
69
rys. 28. Paski przewijania zawartoci okien w rnych systemach operacyjnych. Wida, e mimo rnorodnoci
wizualnej, wszystkie maj te same elementy. Dotyczy to wikszoci interfejsw graficznych. Dlatego przejcie
z jednego systemu na inny, nie powinno sprawi uytkownikowi wikszego problemu.
70
rys. 29. Przykad menu grnego okna Mj komputer Windows 2000. rdo opracowanie wasne.
71
Rozdzielczo.
Monitory
komputerw
stanie
wywietla
w najlepszym wypadku okoo 72 96 punkw na cal (dpi ang. dots per inch).
Nawet drukarki o niskiej rozdzielczoci (300 dpi) drukuj tekst duo bardziej
czytelny dla ludzkiego oka.
-
mniej lub bardziej stabilny obraz. Tymczasem w rzeczywistoci obraz przed Twoimi
oczyma jest przez cay czas na nowo odtwarzany. Jeli Twj monitor odwiea obraz
z czstotliwoci 60 Hz na sekund. Oznacza to, e obraz odtwarzany jest 60 razy na
sekund. Wystarczajco szybko, by oszuka mzg i stworzy wraenie stabilnego
obrazu. Niestety, podczas ogldania obrazu mzg musi cigle reagowa na migotanie.
Osignicie wyszej czstotliwoci odwieania poprawi sytuacj, ale nie zmieni to
faktu, e papier nie migocze wcale.
25
25
74
75
rys. 30. Efekt dziaania hintingu dla litery M, kroju bezszeryfowego (Arial) oraz szeryfowego (Times New). Jak wida
wikszo subtelnoci budowy liter zostaa pominita 72 dpi rodzielczoci monitora to za mao aby poprawnie odwzorowa
ksztat litery.