ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU

ROZPOCZCIA EGZAMINU!

Miejsce
na naklejk
MFA-P1_1P-092

EGZAMIN MATURALNY
Z FIZYKI I ASTRONOMII

MAJ
ROK 2009

POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdajcego
1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 11 stron
(zadania 1 20). Ewentualny brak zgo przewodniczcemu
zespou nadzorujcego egzamin.
2. Rozwizania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to
przeznaczonym przy kadym zadaniu.
3. W rozwizaniach zada rachunkowych przedstaw tok
rozumowania prowadzcy do ostatecznego wyniku oraz
pamitaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Uywaj dugopisu/pira tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
5. Nie uywaj korektora, a bdne zapisy wyranie przekrel.
6. Pamitaj, e zapisy w brudnopisie nie podlegaj ocenie.
7. Podczas egzaminu moesz korzysta z karty wybranych
wzorw i staych fizycznych, linijki oraz kalkulatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj dat urodzenia i PESEL.
9. Zaznaczajc odpowiedzi w czci karty przeznaczonej dla
zdajcego, zamaluj
pola do tego przeznaczone. Bdne
zaznaczenie otocz kkiem
i zaznacz waciwe.
10. Tylko odpowiedzi zaznaczone na karcie bd oceniane.

Za rozwizanie
wszystkich zada
mona otrzyma
cznie
50 punktw

yczymy powodzenia!

Wypenia zdajcy przed

rozpoczciem pracy
PESEL ZDAJCEGO

KOD
ZDAJCEGO

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

ZADANIA ZAMKNITE
W zadaniach od 1. do 10. wybierz i zaznacz na karcie odpowiedzi jedn poprawn
odpowied.

Zadanie 1. (1 pkt)
Samochd porusza si po prostoliniowym odcinku autostrady. Drog przebyt przez
samochd opisuje rwnanie: s = 15 t + 1,5 t2 (w ukadzie SI z pominiciem jednostek).
Wartoci prdkoci pocztkowej i przyspieszenia samochodu wynosz odpowiednio
Warto prdkoci pocztkowej, m/s
Warto przyspieszenia, m/s2
15
0,75
A.
30
0,75
B.
15
3
C.
30
3
D.

Zadanie 2. (1 pkt)
Ma kulk przymocowan do nici wprawiono w ruch jednostajny po okrgu w paszczynie
poziomej. Przyspieszenie dorodkowe kulki jest zwizane ze zmian
A. wartoci prdkoci liniowej.
B. kierunku prdkoci liniowej.
C. wartoci prdkoci ktowej.
D. kierunku prdkoci ktowej.

Zadanie 3. (1 pkt)
Pika uderza o podog z prdkoci o wartoci 2 m/s skierowan prostopadle do podogi
i odbija si od niej z prdkoci o wartoci 1,5 m/s. Bezwzgldna warto zmiany prdkoci
piki podczas odbicia wynosi
A. 0 m/s.
B. 0,5 m/s.
C. 2,5 m/s.
D. 3,5 m/s.

Zadanie 4. (1 pkt)
Sta mas gazu poddano przemianie gazowej. Pierwsz zasad termodynamiki dla tej
przemiany mona zapisa: U = Q. Przemian t poprawnie przedstawiono na wykresie
oznaczonym numerem
p

T
1
A.
B.
C.
D.

1.
2.
3.
4.

T
2

T
3

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 5. (1 pkt)
Przewodnik wykonany z miedzi doczono do rda prdu. Przepyw prdu w tym
przewodniku polega na uporzdkowanym ruchu
A. elektronw, a jego opr wraz ze wzrostem temperatury ronie.
B. elektronw, a jego opr wraz ze wzrostem temperatury maleje.
C. jonw, a jego opr wraz ze wzrostem temperatury ronie.
D. jonw, a jego opr wraz ze wzrostem temperatury maleje.

Zadanie 6. (1 pkt)
Gdy czowiek przenosi wzrok z czytanej ksiki na odleg gwiazd, to
ogniskowa soczewki oka
zdolno skupiajca
ronie
maleje
A.
ronie
ronie
B.
maleje
maleje
C.
maleje
ronie
D.

Zadanie 7. (1 pkt)
Przesyanie sygnau wietlnego wewntrz wiatowodu jest moliwe dziki zjawisku
A. zaamania wiata.
B. polaryzacji wiata.
C. rozszczepienia wiata.
D. cakowitego wewntrznego odbicia.

Zadanie 8. (1 pkt)
Poniej przedstawiono informacje dotyczce masy (M) jdra berylu 94 Be . Wska, ktra
z informacji jest prawdziwa.
(przez mp i mn oznaczono odpowiednio mas swobodnego protonu i mas swobodnego
neutronu)
A. M > 4 mp + 5 mn
B. M < 4 mp + 5 mn
C. M = 4 mp + 9 mn
D. M = 4 mp + 5 mn

Zadanie 9. (1 pkt)
Satelita kry wok Ziemi po orbicie koowej. Jeeli satelita ten zostanie przeniesiony
na orbit koow o dwukrotnie wikszym promieniu, to warto jego prdkoci liniowej na tej
orbicie
A. wzronie 2 razy.
B. wzronie 2 razy.
C. zmaleje 2 razy.
D. zmaleje 2 razy.

Zadanie 10. (1 pkt)

Proton i czstka alfa poruszaj si w prni z prdkociami o tych samych wartociach.
Dugoci fal de Brogliea odpowiadajce protonowi (p) i czstce alfa () speniaj zaleno
A. 0,25 p
B. 0,5 p
C. 2 p
D. 4 p

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

ZADANIA OTWARTE
Rozwizanie zada o numerach od 11. do 20. naley zapisa w wyznaczonych miejscach
pod treci zadania.
v, m/s

Zadanie 11. Winda (7 pkt)

2
Czowiek o masie 60 kg stoi w windzie,
ktra rusza z miejsca i porusza si
w gr. Wykres przedstawia zaleno
wartoci prdkoci szybkobienej windy
od czasu.

0
0

12 14 t, s

Zadanie 11.1 (2 pkt)

Oblicz warto redniej prdkoci windy podczas trwania caego ruchu.

Zadanie 11.2 (3 pkt)

Oblicz warto siy nacisku czowieka na podog windy w cigu dwch pierwszych sekund
ruchu. Przyjmij, e warto przyspieszenia ziemskiego wynosi 10 m/s2.

Zadanie 11.3 (2 pkt)

Narysuj, oznacz i nazwij siy dziaajce na czowieka w windzie (w ukadzie nieinercjalnym,
zwizanym z wind) podczas ruszania windy. Uwzgldnij na rysunku odpowiednie dugoci
wektorw, a czowieka potraktuj jak punkt materialny.

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 12. Proton (5 pkt)

G
W prni, w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji B , porusza si po okrgu proton
o masie m i adunku q . W pewnej chwili prdko protonu jest skierowana tak, jak pokazano
na rysunku. Wektor indukcji magnetycznej jest skierowany prostopadle do paszczyzny
rysunku, ze zwrotem przed paszczyzn (do patrzcego).
G
v

Zadanie 12.1 (1 pkt)

Zaznacz na rysunku powyej si dziaajc na proton.

Informacja do zada 12.2 i 12.3

Jeli prdko protonu jest znacznie mniejsza od prdkoci wiata, to jego energi
kinetyczn, w opisanej powyej sytuacji, mona obliczy, korzystajc ze wzoru:
q 2 r 2 B2
Ek =
, gdzie r oznacza promie okrgu, po ktrym porusza si proton.
2m

Zadanie 12.2 (2 pkt)

Wyprowad podany powyej wzr okrelajcy energi kinetyczn protonu w polu
magnetycznym.

Zadanie 12.3 (2 pkt)

Wyka, dokonujc rachunku jednostek, e w ukadzie SI energia kinetyczna protonu opisana
wzorem podanym w treci zadania jest wyraona w dulach.

Wypenia
egzaminator!

Nr zadania
11.1 11.2 11.3 12.1 12.2 12.3
Maks. liczba pkt
2
3
2
1
2
2
Uzyskana liczba pkt

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 13. Wzek (3 pkt)

Wzek o masie 0,5 kg, poczony ze cian za pomoc spryny, wprawiono w drgania (rys.).
Na wykresie przedstawiono zaleno siy powodujcej ruch wzka od jego przemieszczenia.
W obliczeniach pomi opory ruchu.
F, N

2
0,025
x, m

0,025
2
0

Zadanie 13.1 (2 pkt)

Oblicz wspczynnik sprystoci spryny.

Zadanie 13.2 (1 pkt)

Wyka, e maksymalna warto przyspieszenia wzka wynosi 4 m/s2.

Zadanie 14. Przemiana gazowa (5 pkt)

p
W cylindrze zamknitym ruchomym
tokiem
znajduje
si
48 g
gazu.
Temperatura pocztkowa gazu wynosia 3 p1
27oC, a cinienie 800 hPa. Objto gazu
bya rwna 0,047 m3. Gaz poddano
przemianie 1 2, gdzie cyframi 1 i 2
oznaczono odpowiednio stan pocztkowy
oraz kocowy gazu.
p1

1
T1

2 T1

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 14.1 (2 pkt)

Ustal, jak zmienia si (wzrosa czy zmalaa) gsto gazu w tej przemianie. Odpowied
uzasadnij, zapisujc odpowiednie zalenoci.

Zadanie 14.2 (3 pkt)

Ustal, ktry z wymienionych w tabeli gazw poddano przedstawionej powyej przemianie.
Odpowied uzasadnij, wykonujc konieczne obliczenia.

Rodzaj gazu
azot
hel
tlen
dwutlenek wgla

Masa 1 mola, g
28
4
32
44

Zadanie 15. Laser (3 pkt)

Laser helowo neonowy o mocy 0,02 W wysya w cigu jednej sekundy 6,351016 fotonw.
Oblicz dugo fali wiata emitowanego przez ten laser.

Wypenia
egzaminator!

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt

13.1
2

13.2
1

14.1
2

14.2
3

15.
3

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 16. Zjawisko zaamania (3 pkt)

Na granicy dwch orodkw o rnych wspczynnikach zaamania moe zachodzi zjawisko
cakowitego wewntrznego odbicia.
Naszkicuj, zachowujc waciwe relacje ktw, dalszy bieg promieni wietlnych w trzech
przedstawionych poniej sytuacjach. Wykorzystaj informacj, e kt graniczny dla diamentu
znajdujcego si w powietrzu wynosi 24o.

powietrze

powietrze

powietrze

66
66

diament

diament

60

diament

Zadanie 17. Izotop zota (3 pkt)

Jdro izotopu zota 198
79 Au ulega rozpadowi, w wyniku ktrego powstaje jdro rtci (Hg)
zawierajce tak sam liczb nukleonw, co jdro ulegajce rozpadowi. Nowo powstae jdro
ma o jeden proton wicej od jdra izotopu 198
79 Au.

Zadanie 17.1 (1 pkt)

Zapisz rwnanie opisanej reakcji rozpadu.

Zadanie 17.2 (2 pkt)

Oblicz mas izotopu zota 198
79 Au po 8,1 dniach, jeeli pocztkowa masa tego izotopu zawarta
w preparacie promieniotwrczym wynosia 10 g, a przeprowadzone pomiary wykazay, e
po 2,7 dnia poowa jder tego izotopu ulega rozpadowi.

Zadanie 18. Atom wodoru (5 pkt)

W tabeli przedstawiono wartoci cakowitej energii atomu wodoru (En) oraz promieni orbit
(rn), po ktrych elektron moe si porusza w zalenoci od numeru orbity (n).
n
En , eV
rn , 1010 m

1
13,6
0,53

2
3,4
2,12

Zadanie 18.1 (1 pkt)

Uzupenij tabel, wykonujc konieczne obliczenia.

3
1,5
4,77

4
8,48

5
0,54
13,25

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

Zadanie 18.2 (2 pkt)

Przedstaw na wykresie zwizek energii atomu wodoru z promieniem orbity. Uwzgldnij fakt,
e energia atomu jest skwantowana.

Zadanie 18.3 (2 pkt)

Korzystajc z postulatu Bohra, oblicz warto prdkoci elektronu na pierwszej orbicie.

Wypenia
egzaminator!

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt

16.
3

17.1 17.2 18.1 18.2 18.3

1
2
1
2
2

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

10

Zadanie 19. Dowiadczenie (2 pkt)

W pracowni fizycznej uczniowie wyznaczali wspczynnik tarcia statycznego drewna
o drewno. Dysponowali siomierzem, drewnianym klockiem z haczykiem oraz poziomo
ustawion drewnian desk.
Ustal, jakie wielkoci fizyczne powinni zmierzy uczniowie w tym dowiadczeniu. Zapisz
ich pene nazwy.

Zadanie 20. Gwiazdy (4 pkt)

Gwiazda Syriusz B to biay karze, a Aldebaran to czerwony olbrzym. W tabeli
przedstawiono wybrane informacje dotyczce tych gwiazd.
Moc promieniowania
Temperatura
Promie wyraony
Nazwa
wyraona w mocy
Masa wyraona
powierzchni
w promieniach
gwiazdy
promieniowania
w masach Soca
w kelwinach
Soca
Soca
Aldebaran
150
4100
2,5
25
Syriusz B
0,0024
25200
0,98
0,008

Zadanie 20.1 (2 pkt)

Oblicz energi wypromieniowywan w czasie 1h przez biaego kara opisanego w tabeli,
wiedzc, e cakowita moc promieniowania Soca wynosi 3,831026 W.

Zadanie 20.2 (2 pkt)

Wyka, e rednia gsto Aldebarana jest wielokrotnie mniejsza ni Syriusza B.
4
Wykonujc obliczenia, za, e obie gwiazdy s kulami (objto kuli V = r 3 ).
3

Wypenia
egzaminator!

Nr zadania
Maks. liczba pkt
Uzyskana liczba pkt

19.
2

20.1
2

20.2
2

Egzamin maturalny z fizyki i astronomii

Poziom podstawowy

BRUDNOPIS

11