Amlie Nothomb

Z pokor i unieniem
Przeoya Barbara Grzegorzewska

Pan Haneda by przeoonym pana Omochi, ktry by

przeoonym pana Saito, ktry by przeoonym panny
Mori, ktra bya moj przeoon. Ja nie byam niczyj
przeoon.
Inaczej mwic: podlegaam pannie Mori, ktra
podlegaa panu Saito i tak dalej, z tym e w d
hierarchii mona byo przeskakiwa poszczeglne
szczeble.
Tak wic w firmie Yumimoto podlegaam wszystkim.
smego
stycznia
tysic
dziewiset
dziewidziesitego roku winda wyplua mnie na
ostatnim pitrze wieowca Yumimoto. Znajdujce si
na kocu holu okno wessao mnie jak stuczone okienko
w samolocie. Daleko, bardzo daleko, rozcigao si
miasto tak daleko, e nie miaam pewnoci, czy
kiedykolwiek postaa tam moja stopa.
Nie pomylaam o tym, eby zgosi si do recepcji.
Waciwie nie mylaam o niczym, zafascynowana
pustk po drugiej stronie szyby.
Nagle chrapliwy gos za moimi plecami wymwi
moje nazwisko. Odwrciam si. Mczyzna okoo
pidziesitki, niski, chudy i brzydki, patrzy na mnie z
niezadowoleniem.
Dlaczego nie zameldowaa si pani recepcjonistce?
spyta.
Nie znalazam adnej odpowiedzi, wic nie
odpowiedziaam. Spuciam gow z poczuciem, e w
cigu tych dziesiciu minut, nie wypowiedziawszy

sowa, wywaram niedobre wraenie w pierwszym dniu

pracy w korporacji Yumimoto.
Mczyzna oznajmi, e nazywa si pan Saito.
Poprowadzi mnie przez olbrzymie sale, gdzie
przedstawia mnie tumom ludzi, ktrych nazwiska
zapominaam, w miar jak je wymienia.
Nastpnie wprowadzi mnie do gabinetu, gdzie
urzdowa jego zwierzchnik, pan Omochi, wielki i
przeraajcy, co dowodzio, e jest wiceprezesem.
Potem wskaza mi jakie drzwi i uroczycie
owiadczy, e znajduje si za nimi sam prezes, pan
Haneda. Byo oczywiste, e spotkanie z nim nie
wchodzio w rachub.
W kocu zaprowadzi mnie do olbrzymiej sali, gdzie
pracowao okoo czterdziestu osb. Wskaza mi miejsce
naprzeciw mojej bezporedniej przeoonej, panny
Mori. Ta bya wanie na zebraniu i miaa wrci
wczesnym popoudniem.
Pan Saito krtko przedstawi mnie zgromadzonym.
Nastpnie spyta, czy lubi wyzwania. Byo jasne, e
nie wolno mi odpowiedzie przeczco.
Tak oznajmiam.
To byo pierwsze sowo, jakie wypowiedziaam w
przedsibiorstwie. Do tej pory zadowalaam si
kiwaniem gow. Wyzwanie, jakie zaproponowa mi
pan Saito, polegao na potwierdzeniu przyjcia
zaproszenia niejakiego Adama Johnsona na parti golfa
w nastpn niedziel. Miaam napisa do tego pana list
po angielsku, eby go o tym zawiadomi.
Kto to jest Adam Johnson? spytaam gupio.

Mj zwierzchnik westchn z irytacj i nie

odpowiedzia.
Czy nie wypadao nie wiedzie, kim jest pan Johnson,
czy moe pytanie byo niedyskretne? Nigdy si tego nie
dowiedziaam nigdy te nie dowiedziaam si, kim by
Adam Johnson.
Zadanie wydao mi si atwe. Usiadam i napisaam
serdeczny list: pan Saito cieszy si na myl o tym, e w
nastpn niedziel zagra w golfa z panem Johnsonem i
przesya mu wyrazy przyjani. Zaniosam list mojemu
zwierzchnikowi.
Pan Saito przeczyta moj prac, wyda pogardliwy
okrzyk i podar kartk.
Prosz pisa od nowa.
Uznaam, e byam nazbyt uprzejma lub poufaa
wobec Adama Johnsona, i zredagowaam tekst chodny
i peen dystansu: pan Saito przyjmuje do wiadomoci
zaproszenie pana Johnsona i zgodnie z jego yczeniem
zagra z nim w golfa.
Mj zwierzchnik przeczyta moj prac, wyda
pogardliwy okrzyk i podar kartk.
Prosz pisa od nowa.
Miaam ochot spyta, gdzie popeniam bd, lecz
byo jasne, e szef nie znosi pyta, jak wykazaa to jego
reakcja na prb ustalenia, kim jest adresat. Musiaam
wic sama wymyli, w jakim stylu pisa do
tajemniczego Adama Johnsona.
Nastpne kilka godzin spdziam na redagowaniu
kolejnych pism do tego gracza w golfa. Pan Saito
nadawa rytm mojej produkcji, drc kolejne wersje listu

i komentujc je wci tym samym okrzykiem

stanowicym zapewne co w rodzaju refrenu. Za
kadym
razem
musiaam
wymyla
nowe
sformuowania.
Byo w tym wiczeniu co z molierowskiego:
Pikna markizo, twoje pikne oczy sprawiaj, e
umieram dla ciebie z mioci, co dodawao mu
pikanterii. Prbowaam zmienia formy gramatyczne: ,
A gdyby tak Adam Johnson sta si czasownikiem,
przysza niedziela podmiotem, gra w golfa
dopenieniem, a pan Saito przyswkiem? Przysza
niedziela z radoci przyjdzie Adamjohnsonowa
graciego w golfa panSaitocznie. I kij mu w oko!.
Zaczynaam si dobrze bawi, kiedy mj zwierzchnik
mi przerwa. Podar enty list, nawet go nie czytajc, i
powiedzia, e przysza panna Mori.
Bdzie pani z ni pracowa dzi po poudniu.
Tymczasem prosz mi przynie kaw.
Bya ju czternasta. Moje epistolarne palcwki tak
bardzo mnie pochony, e nawet nie pomylaam o
zrobieniu sobie przerwy.
Postawiam filiank na biurku pana Saito i
odwrciam si. W moim kierunku sza wysoka i
smuka jak uk dziewczyna.
Zawsze, kiedy wracam mylami do Fubuki, widz
japoski uk, wyszy od czowieka. Dlatego te firm
nazwaam Yumimoto, co oznacza sprawy zwizane
z ukiem.
A kiedy widz uk, zawsze przypominam sobie

Fubuki, wysz od mczyzny.

Panna Mori?
Prosz mi mwi Fubuki.
Przestaam sucha, co do mnie mwi. Panna Mori
mierzya co najmniej metr osiemdziesit; wzrost, ktry
osiga niewielu tylko japoskich mczyzn. Bya
zachwycajca: smuka i pena wdziku, pomimo
japoskiej sztywnoci, ktrej musiaa hodowa. Tym
jednak, co wprawio mnie w osupienie, byo niezwyke
pikno jej twarzy.
Mwia co do mnie, syszaam jej gos, agodny i
peen inteligencji. Pokazywaa mi rne teczki,
tumaczya, o co chodzi, umiechaa si. Nie zdawaam
sobie sprawy, e jej nie sucham.
Poprosia, ebym zapoznaa si z dokumentami, ktre
pooya mi na biurku stojcym naprzeciwko jej biurka.
Nastpnie usiada i zabraa si do pracy. Posusznie
kartkowaam papiery, ktre dostaam do przejrzenia.
Byy to jakie rozporzdzenia, wyliczenia.
Z odlegoci dwch metrw mogam przyglda si
jej ujmujcej twarzy. Spod opuszczonych nad cyframi
powiek nie moga dostrzec, e na ni patrz. Miaa
najpikniejszy na wiecie nos, niedocigniony japoski
nos z delikatnymi nozdrzami, ktre rozpozna mona
pord tysica innych. Nie wszyscy Japoczycy maj
takie nosy, lecz jeli ju kto taki ma, mona by
absolutnie pewnym, e jest pochodzenia japoskiego.
Gdyby Kleopatra miaa taki nos, geografia naszej
planety doznaaby zapewne niezego wstrzsu.

Wieczorem doszam do wniosku, e nie przydaa mi

si adna z umiejtnoci, dla ktrych mnie zatrudniono,
ale narzeka z tego powodu byoby z mojej strony
maostkowe. Chciaam pracowa w japoskim
przedsibiorstwie. I pracowaam w nim.
Miaam wraenie, e spdziam znakomity dzie.
Nastpne dni utwierdziy mnie w tym przekonaniu.
Nadal nie rozumiaam, jaka jest moja rola w firmie;
byo mi to obojtne. Pan Saito, zdaje si, uwaa, e
jestem zadziwiajca; to byo mi jeszcze bardziej
obojtne. Zachwycona byam moj koleank. Jej
przyja wydawaa mi si bardziej ni wystarczajcym
powodem, eby spdza ponad dziesi godzin dziennie
w firmie Yumimoto.
Cera Fubuki, zarazem biaa i matowa, przypominaa
t, ktr tak piknie opisuje Tanizaki. Nie liczc
zadziwiajcego wzrostu, panna Mori do perfekcji
uosabiaa japosk urod. Jej twarz sugerowaa
pokrewiestwo z godzikiem dawnej Japonii,
symbolem szlachetnie urodzonej panny z dawnych
czasw: wieczca t olbrzymi sylwetk, bya
predestynowana, by dominowa nad wiatem.
Yumimoto byo jedn z najwikszych wiatowych
korporacji. Pan Haneda kierowa w niej dziaem ImportEksport, ktry kupowa i sprzedawa wszystko, co
istniao, jak planeta duga i szeroka.
Katalog Import-Export firmy Yumimoto by mocno
rozbudowan wersj katalogu Preverta [Aluzja do wiersza

od fiskiego ementalera a do
singapurskiej sody, poprzez kanadyjskie wiatowody,
francuskie opony i togijsk jut, nic mu si nie
wymykao.
Pienidze, w Yumimoto, przechodziy ludzkie
wyobraenie. Poczwszy od pewnego nagromadzenia
zer, kwoty traciy charakter liczb i wkraczay w
dziedzin sztuki abstrakcyjnej. Zastanawiaam si, czy
w caej firmie znalazoby si kogo, kto zdolny byby
cieszy si zdobyciem stu milionw jenw lub martwi
utrat rwnorzdnej sumy.
Pracownicy Yumimoto, podobnie jak zera, nabierali
wartoci w zestawieniu z innymi liczbami. Wszyscy
oprcz mnie, ktra znaczyam mniej ni zero.
Mijay dni, a ja wci nie miaam adnych
obowizkw. Specjalnie mi to nie przeszkadzao.
Odnosiam wraenie, e o mnie zapomniano, co byo
nawet do przyjemne. Siedziaam przy biurku i na
okrgo czytaam dokumenty, ktre Fubuki przekazaa
do mojej dyspozycji. Byy straszliwie nudne, z
wyjtkiem jednego, ktry stanowi spis czonkw
koncernu Yumimoto: znajdoway si w nim ich
nazwiska, imiona, daty i miejsca urodzenia, nazwiska
ewentualnych wspmaonkw i dzieci, daty urodzenia
kadego z nich.
Same w sobie wiadomoci te nie zawieray nic
fascynujcego. Lecz kiedy jest si bardzo godnym, nci
nas nawet skrka chleba: w stanie bezczynnoci i
wycieczenia, w jakim znajdowa si mj umys, lista ta
wydaa mi si pasjonujca jak sensacyjne czasopismo.
Jacques'a Preverta Inventaire.]

Pragnc sprawi wraenie, e pracuj, postanowiam

nauczy si jej na pami. Byo na niej okoo setki
nazwisk. Wikszo wymienionych miaa rodziny, co
dodatkowo utrudniao moje zadanie.
Wkuwaam list na pami; moja gowa na przemian
to pochylaa si nad materiaem, to unosia, gdy w
swojej czarnej skrzynce przetwarzaam dane. Kiedy
unosiam gow, mj wzrok pada zawsze na twarz
siedzcej naprzeciwko Fubuki.
Pan Saito nie prosi ju, ebym pisaa listy do Adama
Johnsona czy do kogokolwiek innego. Waciwie nie
prosi mnie o nic poza przynoszeniem mu kolejnych
filianek kawy.
Dla pocztkujcego pracownika japoskiej firmy jest
najzupeniej oczywiste, e zaczyna od oszakumi
funkcji czcigodnej herbaciarki. Potraktowaam t rol
tym powaniej, e bya jedyn, jak mi powierzono.
Szybko poznaam zwyczaje kadego z osobna: dla
pana Saito, o smej trzydzieci, czarna kawa. Dla pana
Unaji, kawa z mlekiem, dwie kostki cukru, o dziesitej.
Dla pana Mizuno, co godzin kubeczek coca-coli. Dla
pana Okady, o siedemnastej, herbata po angielsku z
odrobin mleka. Dla Fubuki zielona herbata o
dziewitej, czarna kawa o dwunastej, zielona herbata o
pitnastej i ostatnia kawa o dziewitnastej za kadym
razem dzikowaa mi z urocz uprzejmoci.
To skromne zadanie stao si pierwsz przyczyn
mojej zguby.

Ktrego rana pan Saito poinformowa mnie, e

wiceprezes przyjmuje u siebie w gabinecie wan
delegacj zaprzyjanionej firmy:
Kawa dla dwudziestu osb.
Weszam do pana Omochi z ogromn tac i
zachowaam si lepiej ni doskonale: kad filiank
podawaam ze szczegln pokor, recytujc najbardziej
wyszukane zwyczajowe formuki, spuszczajc wzrok i
nisko si kaniajc. Jeeli istnia order zasugi dla
oszakumi, powinnam go bya otrzyma.
Po kilku godzinach delegacja wysza. Grzmicy gos
olbrzymiego pana Omochi zakrzykn:
Saito-san!
Zobaczyam, jak pan Saito zrywa si z miejsca, robi
si trupioblady i biegnie do jaskini wiceprezesa.
Wrzaski grubasa sycha byo przez cian. Nie
rozumiao si, co mwi, ale nie brzmiao to uprzejmie.
Pan Saito wrci, zmieniony na twarzy. Na myl, e
way trzy razy mniej ni jego napastnik, poczuam do
niego jaki gupi przypyw czuoci. Wtedy zawoa
mnie z wciekoci w gosie.
Weszam za nim do pustego gabinetu. Zacz mwi
z gniewem, od ktrego plta mu si jzyk:
Bardzo le usposobia pani delegacj
zaprzyjanionej firmy! Podawaa pani kaw,
wypowiadajc formuki sugerujce, e doskonale mwi
pani po japosku!
Nie mwi najgorzej, Saito-san.
Prosz milcze! Jakim prawem si pani broni? Pan
Omochi jest na pani bardzo zagniewany. Wytworzya

pani na porannym zebraniu okropny nastrj: jak nasi

partnerzy mieli czu si swobodnie w obecnoci jakiej
Biaej, ktra rozumie ich jzyk? Od tej chwili nie mwi
pani po japosku.
Zrobiam okrge oczy:
Sucham?
Nie zna pani japoskiego. Jasne?
Ale przecie wanie z uwagi na znajomo
waszego jzyka zatrudniono mnie w Yumimoto!
Nic mnie to nie obchodzi. Wydaj pani polecenie,
eby przestaa pani rozumie po japosku.
To niemoliwe. Nie sposb podporzdkowa si
takiemu poleceniu.
Zawsze jest sposb, eby podporzdkowa si
poleceniu. Zachodnie umysy powinny to zrozumie.
Tu jest pies pogrzebany pomylaam, zanim
podjam rozmow:
Japoski umys zapewne zdolny jest zmusi si do
tego, eby zapomnie wasnego jzyka. Umys zachodni
nie dysponuje takimi moliwociami.
Ten niedorzeczny argument najwyraniej wyda si
panu Saito moliwy do przyjcia.
Niech pani jednak sprbuje. A przynajmniej niech
pani udaje. Otrzymaem rozkazy co do pani.
Zrozumiano?
Jego ton by oschy i stanowczy.
Kiedy wrciam do swojego biurka, musiaam mie
dziwn min, bo Fubuki posaa mi ciepe i zatroskane
spojrzenie.
Dugo
siedziaam
przygnbiona,

zastanawiajc si, jak przyj postaw.

Najbardziej logicznym posuniciem byoby zoenie
dymisji. Na to jednak nie mogam si zdecydowa. Dla
mieszkaca Zachodu decyzja taka nie miaaby w sobie
nic habicego; dla Japoczyka oznaczaaby utrat
twarzy. Pracowaam w korporacji dopiero miesic.
Podpisaam roczny kontrakt. Odejcie po tak krtkim
czasie okryoby mnie hab zarwno w oczach
kolegw, jak w moich wasnych.
Tym bardziej e wcale nie miaam ochoty odchodzi.
eby dosta si do tej firmy, zadaam sobie wiele trudu:
uczyam si tokijskiego jzyka biznesu, zdaam testy.
Fakt, e nigdy nie miaam ambicji zosta championk
midzynarodowego handlu, zawsze jednak pragnam
mieszka w tym kraju, dla ktrego, od wczesnego
dziecistwa, ywiam prawdziwy kult.
Zostan.
W zwizku z tym bd musiaa podporzdkowa si
nakazowi pana Saito. Przetrzsnam swj mzg w
poszukiwaniu jakiej geologicznej warstwy podatnej na
amnezj: czy w mojej neuronowej twierdzy istniej
lochy niepamici? Niestety, budowla miaa mocne i
sabe punkty, wieyczki stranicze i pknicia, dziury i
fosy, lecz ani jednego zakamarka, gdzie mogabym
ukry jzyk, ktry nieustannie wok siebie syszaam.
Skoro nie mog go zapomnie, moe chocia uda mi
si go zatai? Jeli jzyk jest lasem, czy potrafi ukry
za francuskimi bukami, angielskimi topolami,
rzymskimi dbami i greckimi oliwkami ogrom
japoskich kryptomerii [ Cryptomeria japonica.] ktre w tym

przypadku zostay trafnie nazwane?

Mori, nazwisko Fubuki, znaczyo las. Czy wanie
dlatego skierowaam na ni niepewne spojrzenie?
Spostrzegam, e wci patrzy na mnie pytajco.
Wstaa i daa mi znak, ebym za ni posza. W kuchni
osunam si na krzeso.
Co pani powiedzia? zapytaa.
Wyrzuciam z siebie wszystko. Mwiam amicym
si gosem, byam bliska paczu. Nie udao mi si
powstrzyma niebezpiecznego wyznania:
Nienawidz pana Saito. To winia i kretyn.
Fubuki lekko si umiechna.
Nie. Myli si pani.
Oczywicie. Pani jest dobra, nie widzi pani za. Ale
przecie, eby wyda mi takie polecenie, trzeba by...
Prosz si uspokoi. To polecenie nie wyszo od
niego. Przekazywa tylko dyrektywy pana Omochi. Nie
mia wyboru.
W takim razie pan Omochi jest...
To kto bardzo szczeglny przerwaa mi. O co
pani chodzi? Jest wiceprezesem. Nic na to nie
poradzimy.
Mogabym porozmawia z prezesem, panem
Haned. Co to za czowiek?
Pan Haneda jest czowiekiem wyjtkowym. Jest
bardzo inteligentny i bardzo dobry. Niestety nie moe
pani pj do niego na skarg.
Miaa racj, wiedziaam o tym. Nie do pomylenia
byo przeskoczy cho jeden szczebel hierarchicznej
drabiny, a co dopiero a tyle. Wolno mi byo jedynie

zwrci si do mojego bezporedniego zwierzchnika,

ktrym akurat bya panna Mori.
Jest pani moim jedynym ratunkiem, Fubuki. Wiem,
e niewiele moe pani dla mnie zrobi. Ale bardzo pani
dzikuj. Pani yczliwo to dla mnie wielkie
pocieszenie.
Umiechna si.
Spytaam, jaki jest ideogram jej imienia. Pokazaa mi
swoj wizytwk. Spojrzaam na kandzi i zawoaam:
Burza niena! Fubuki znaczy burza niena! Co
za wspaniae imi.
Urodziam si podczas nienej burzy. Rodzice
dostrzegli w tym znak.
Przebiega mi przez gow lista Yumimoto: Mori
Fubuki, urodzona w Narze 18 stycznia 1961 roku... .
Bya dzieckiem zimy. Nagle wyobraziam sobie t burz
nien nad szlachetnym miastem Nara, nad jego
niezliczonymi dzwonami czy nie byo naturalne, e
ta cudowna moda kobieta urodzia si w dniu, w
ktrym pikno nieba zjednoczyo si z piknem ziemi?
Opowiedziaa mi o swoim dziecistwie w Kansai. Ja
opowiedziaam jej o moim, ktre zaczo si w tej samej
prowincji, niedaleko od Nary, we wsi Shukugawa, w
pobliu gry Kabuto wspomnienie tych mitycznych
miejsc wyciskao mi zy z oczu.
Tak si ciesz, e obie pochodzimy z Kansai! To
wanie tam bije serce starej Japonii.
Tam rwnie bio moje serce, od chwili gdy w wieku
piciu lat opuciam japoskie gry, aby przenie si
na chisk pustyni. To pierwsze wygnanie tak bardzo

mnie naznaczyo, e gotowa byam zgodzi si na

wszystko, by znowu wtopi si w ten kraj, z ktrego
przez dugi czas sdziam, e pochodz.
Kiedy znw zasiadymy przy naszych ustawionych
naprzeciwko siebie biurkach, wci jeszcze nie
potrafiam rozwiza mojego problemu. Mniej ni
kiedykolwiek dotd wiedziaam, jakie jest i jakie bdzie
moje miejsce w koncernie Yumimoto. Czuam si
jednak spokojna, bo byam koleank Fubuki Mori.
Chodzio o to, by sprawia wraenie zajtej, a
jednoczenie udawa, e nie rozumiem ani sowa z tego,
co si wok mnie mwi. Odtd podawaam filianki
herbaty i kawy, nie wypowiadajc adnej
grzecznociowej formuki i nie odpowiadajc na
podzikowania urzdnikw. Ci jednak nie znali
ostatnich dotyczcych mnie zarzdze i nie kryli
zdziwienia, e mia biaa gejsza zmienia si w
ordynarn jankesk fldr.
Niestety oszakumi nie zabierao mi wiele czasu.
Postanowiam wic, nie pytajc nikogo o zdanie,
roznosi poczt.
Trzeba byo pcha ogromny metalowy wzek,
przejeda przez rozlege sale i dorcza ludziom listy.
Praca ta niezwykle mi odpowiadaa. Po pierwsze
wykorzystywaam swoje umiejtnoci jzykowe,
poniewa
wikszo
adresw
napisana
bya
ideogramami kiedy pan Saito by daleko, nie
ukrywaam, e znam japoski. Po drugie okazao si, e
nie na darmo nauczyam si na pami listy
zatrudnionych w Yumimoto: mogam teraz nie tylko

rozpoznawa najskromniejszych pracownikw, ale

take korzysta z mojej funkcji, jeli nadarzya si
okazja, by zoy im, ich maonkom lub potomstwu,
najlepsze yczenia urodzinowe.
Z umiechem i unionym ukonem mwiam: Oto
paska poczta, panie Shiranai. Serdeczne yczenia
urodzinowe dla maego Yoshiro, ktry dzisiaj koczy
trzy latka, co za kadym razem wywoywao zdumione
spojrzenie.
To zajcie zajmowao mi sporo czasu: trzeba byo
kry po caej firmie, ktra miecia si na dwch
pitrach. Razem z wzkiem, dobrze wpywajcym na
moje samopoczucie, bez przerwy korzystaam z windy.
Lubiam to, bo tu obok znajdowao si ogromne
szklane okno. Bawiam si wtedy w to, co nazywaam
rzucaniem si w widok. Przywieraam nosem do
szyby i w mylach rzucaam si w d. Miasto leao
daleko pode mn: mogam zobaczy mnstwo rzeczy,
zanim rozbij si na ziemi.
Odkryam swoje powoanie. Mj umys rozkwita w
czasie tej pracy, prostej, poytecznej, ludzkiej i
sprzyjajcej kontemplacji. Chciaam robi to przez cae
ycie.
Pan Saito wezwa mnie do swojego gabinetu.
Dostaam zasuon bur: byam winna powanego
wystpku, jakim jest samowolne podjcie inicjatywy.
Przydzieliam sobie funkcj, nie proszc moich
bezporednich przeoonych o pozwolenie. Co wicej,
dotychczasowy roznosiciel poczty przedsibiorstwa,

ktry przychodzi po poudniu, znajdowa si na skraju

zaamania nerwowego, gdy sdzi, e zostanie
zwolniony.
Odbiera komu prac to bardzo brzydki postpek
zauway susznie pan Saito.
Byam niepocieszona, e moja obiecujca kariera tak
szybko si zakoczya. Ponadto znowu pojawi si
problem, czym mam si zaj.
W kocu wpadam na pomys, ktry w swej
naiwnoci uznaam za olniewajcy: w czasie moich
wdrwek po firmie zauwayam, e w kadym
gabinecie znajdowao si po kilka kalendarzy, ktre
prawie nigdy nie wskazyway waciwego dnia, bo albo
maa czerwona ramka nie zostaa przesunita na
odpowiedni dat, albo strona przedstawiajca miesic
nie zostaa odwrcona.
Tym razem nie omieszkaam spyta o pozwolenie.
Czy mog ustawia kalendarze na aktualn dat,
panie Saito?
Niewiele mylc, odpowiedzia tak. Uznaam, e
mam zajcie.
Rano wchodziam do kadego gabinetu i
przesuwaam ma czerwon ramk na waciw dat.
Miaam stanowisko: byam ustawiaczk kalendarzy.
Z czasem pracownicy Yumimoto odkryli moje
praktyki. Wywoay one ich niepohamowan wesoo.
Pytano mnie:
Jak leci? Nie przemcza si pani zanadto t
wyczerpujc prac?
Odpowiadaam z umiechem:

 To straszne. Bior witaminy.

Lubiam swoje zajcie. Jego minusem byo to, e
zajmowao zbyt mao czasu, umoliwiao mi jednak
korzystanie z windy, a co za tym idzie, rzucanie si w
widok. Ponadto bawio moj publiczno.
Jeli o to chodzi, szczyt nastpi na przeomie lutego i
marca. Tego dnia nie wystarczyo przesun maej
czerwonej ramki: musiaam przewraca, a nawet
wyrywa kartk z lutym.
W kolejnych gabinetach przyjmowano mnie jak
sportowca. Wymachujc rkami jak samuraj,
mordowaam miesic luty w bezlitosnej walce z
ogromn fotografi onieonej gry Fuji, ktra
ilustrowaa ten okres w kalendarzu Yumimoto.
Nastpnie, z powcigliw godnoci zwyciskiego
wojownika, opuszczaam pole bitwy, wyczerpana,
odprowadzana
banzajami
wniebowzitych
komentatorw.
Echa mojej sawy dotary do uszu pana Saito.
Spodziewaam si za te wygupy niezej bury. Tote
przygotowaam obron:
Pozwoli mi pan ustawia kalendarze na aktualn
dat zaczam, zanim posypi si na mnie gromy.
Odpowiedzia bez cienia gniewu, waciwym sobie
niezadowolonym tonem:
Tak. Moe pani nadal si tym zajmowa. Ale
prosz nie robi z siebie widowiska. Rozprasza pani
pracownikw.
Byam zdziwiona agodnoci upomnienia. Pan Saito
doda jeszcze:

 Prosz to skserowa.
I wrczy mi olbrzymi plik kartek formatu A4.
Musiao ich by koo tysica.
Umieciam paczk w podajniku powielacza, ktry
wykona zadanie z wzorow szybkoci i kurtuazj.
Zaniosam zwierzchnikowi orygina i kopie. Za chwil
zawoa mnie do siebie.
Pani kopie s lekko przesunite powiedzia,
pokazujc mi jedn z kartek. Prosz to powtrzy.
Wrciam do powielacza przekonana, e le uoyam
strony w podajniku. Tym razem zrobiam to z
najwysz dokadnoci: rezultat by bez zarzutu.
Przyniosam moje dzieo panu Saito.
Znowu s przesunite stwierdzi.
Nieprawda! wykrzyknam.
Bardzo niegrzecznie mwi tak do przeoonego.
Przepraszam. Ale staraam si, eby byy idealne.
Niestety nie s. Prosz spojrze.
Pokaza mi kartk, ktra wydaa mi si nienaganna.
Gdzie jest bd?
O, tutaj, prosz popatrze: rwnolego z brzegiem
nie jest cakowita.
Tak pan uwaa?
Przecie mwi!
Wrzuci plik do kosza na mieci i mwi dalej:
Uywaa pani podajnika?
Owszem.
Oto wyjanienie. Nie naley uywa podajnika. Nie
jest do precyzyjny.
Panie Saito, bez podajnika ta praca zajmie mi kilka

godzin.
W czym problem? umiechn si. Przecie
skarya si pani na brak zajcia.
Zrozumiaam, e to jest moja kara za numer z
kalendarzami.
Jak niepyszna stanam przy powielaczu. Za kadym
razem musiaam unosi wieko, starannie ukada stron,
naciska guzik i sprawdza rezultat. Kiedy
rozpoczynaam swoj katorg, bya pitnasta. O
dziewitnastej praca jeszcze nie bya skoczona. Od
czasu do czasu pojawiali si jacy pracownicy: jeli
mieli zrobi wicej ni dziesi kopii, prosiam ich
pokornie, eby zechcieli skorzysta z urzdzenia
stojcego w drugim kocu korytarza.
Rzuciam okiem na tre tego, co powielaam.
Mylaam, e umr ze miechu, kiedy zorientowaam
si, e chodzi o regulamin klubu golfowego, do ktrego
naley pan Saito.
Chwil pniej o mao si nie popakaam na myl o
biednych niewinnych drzewach, ktre marnotrawi mj
zwierzchnik, eby mnie ukara. Wyobraziam sobie
japoskie asy mojego dziecistwa, klony, kryptomerie i
miorzby cinane jedynie po to, by da nauczk istocie
tak mao znaczcej jak ja. I przypomniaam sobie, e
nazwisko Fubuki oznacza las.
Wtedy nadszed pan Tenshi, ktry kierowa dziaem
produktw mlecznych. Mia taki sam stopie subowy
jak pan Saito, ktry by kierownikiem dziau
ksigowoci. Spojrzaam na niego ze zdziwieniem: jak
to moliwe, eby urzdnik tej rangi nie zleci

podwadnemu zrobienia fotokopii?

Odpowiedzia na moje nieme pytanie:
Jest ju dwudziesta. Jestem jedynym pracujcym
jeszcze czonkiem zespou. Prosz powiedzie, dlaczego
nie uywa pani podajnika?
Wytumaczyam mu z niemiaym umiechem, e
chodzi o wyrane polecenie pana Saito.
Rozumiem powiedzia tonem penym
niedomwie.
Przez chwil si zastanawia, po czym spyta:
Pani jest Belgijk, prawda?
Tak.
wietnie si skada. Mam bardzo interesujcy
projekt zwizany z pani krajem. Czy zgodziaby si pani
sporzdzi dla mnie pewne opracowanie?
Spojrzaam na niego jak na Mesjasza. Wyjani mi, e
jedna z belgijskich spdzielni opracowaa now metod
obniania zawartoci tuszczu w male.
Wierz w odtuszczone maso doda. To
przyszo.
Z miejsca wyrobiam sobie zdanie na ten temat:
Zawsze tak mylaam!
Prosz przyj jutro do mojego gabinetu.
Skoczyam robi kopie w stanie niewakoci.
Otwieraa si przede mn wielka kariera. Pooyam
plik stronic A4 na biurku pana Saito i wyszam
rozpromieniona.
Nazajutrz kiedy przyszam do firmy Yumimoto,
Fubuki oznajmia mi z przeraon min:

 Pan Saito yczy sobie, eby pani ponownie zrobia

kopie. Uwaa, e s przesunite.
Wybuchnam miechem i wyjaniam swojej
koleance, e szef najwyraniej bawi si ze mn w
kotka i myszk.
Jestem pewna, e nawet nie spojrza na nowe kopie.
Robiam je pojedynczo, kalibrujc co do milimetra.
Zajo mi to nie wiem ile godzin a chodzi o regulamin
jego klubu golfowego!
Fubuki wyrazia swoje wspczucie z agodnym
oburzeniem:
Znca si nad pani!
Pocieszyam j:
Prosz si nie martwi. On mnie bawi.
Wrciam do powielacza, ktry zaczynaam ju
dobrze zna, i powierzyam prac podajnikowi:
wiedziaam, e pan Saito wyda orzeczenie, nie raczc
nawet rzuci okiem na moje dzieo. Umiechnam si
ze wzruszeniem, mylc o Fubuki: Jest taka mia!
Dobrze, e z ni pracuj!
W gruncie rzeczy ostatni popis pana Saito bardzo
mnie urzdza: dzie wczeniej spdziam siedem
godzin, wykonujc, po jednej, tysic kopii. To dawao
mi doskonae alibi na czas, jaki spdz dzisiaj w
gabinecie pana Tenshi. Podajnik ukoczy moj prac w
dziesi minut. Zabraam ze sob plik kartek i
pobiegam do dziau produktw mlecznych.
Pan Tenshi poda mi dane belgijskiej spdzielni:
Chciabym dosta wyczerpujcy, moliwie jak
najbardziej szczegowy raport na temat tego nowego

odtuszczonego masa. Moe pani usi przy biurku

pana Saitamy; jest w podry subowej.
Tenshi znaczy anio; pomylaam, e nazwisko
pana Tenshi doskonale do niego pasuje. Nie tylko dawa
mi szans, ale nie formuowa adnych wskazwek;
pozostawia mi wic woln rk, co w Japonii jest
czym zupenie wyjtkowym. Poza tym podj t
inicjatyw, nie pytajc nikogo o zdanie; to byo grube
ryzyko.
Byam tego wiadoma. W efekcie z miejsca poczuam
wobec pana Tenshi bezgraniczne oddanie oddanie,
ktre kady Japoczyk winien jest swemu szefowi, a
ktrego nie mogam z siebie wykrzesa w stosunku do
pana Saito i do pana Omochi. Pan Tenshi sta si nagle
moim najwyszym wodzem: byam gotowa bi si za
niego a do koca, jak samuraj.
Rzuciam si do walki o maso o obnionej
zawartoci tuszczu. Rnica czasu nie pozwolia mi
natychmiast zadzwoni do Belgii: zaczam wic od
ankiety w japoskich instytutach ywienia i innych
ministerstwach zdrowia, eby dowiedzie si, jak
zmieniay si nawyki ywieniowe ludnoci w kwestii
masa i jaki wpyw miay te zmiany na krajowy poziom
cholesterolu we krwi. Z danych wynikao, e przecitny
Japoczyk zjada coraz wicej masa, a otyo i choroby
krenia szerz si coraz bardziej w Kraju
Wschodzcego Soca.
Kiedy nadesza stosowna pora, zadzwoniam do maej
belgijskiej spdzielni. Po drugiej stronie suchawki
powita mnie mocny regionalny akcent, ktry rozczuli

mnie jak nigdy. Mj rodak, dumny, e rozmawia z

Japoni, wykaza si nadzwyczajn kompetencj. Po
upywie
dziesiciu
minut
dostaam
dwudziestostronicowy
faks
po
francusku,
przedstawiajcy now metod obniania zawartoci
tuszczu w male, na ktr spdzielnia posiadaa patent.
Sporzdziam raport stulecia. Zaczyna si od badania
rynku: spoycie masa przez Japoczykw, zmiany od
1950 roku, rwnolege zmiany zaburze zdrowotnych
zwizanych z nadmiernym spoyciem tuszczu
malanego. Potem opisaam dotychczasowe metody
odtuszczania masa oraz now belgijsk technologi,
jej znaczne zalety itd. Poniewa musiaam napisa to po
angielsku, zabraam prac do domu: terminologia
naukowa wymagaa uycia sownika. Przez ca noc nie
zmruyam oka.
Nazajutrz przybyam do Yumimoto dwie godziny
przed czasem, eby przepisa raport na maszynie i
dorczy go panu Tenshi, a jednoczenie zjawi si
punktualnie na swoim stanowisku w biurze pana Saito.
Ten natychmiast wezwa mnie do siebie:
Przejrzaem kopie, ktre wczoraj zostawia mi pani
na stoliku. Stwierdziem pewne postpy, ale praca wci
jeszcze nie jest doskonaa. Prosz to powtrzy.
I wrzuci plik do kosza.
Schyliam
gow
i
wyszam.
Z
trudem
powstrzymywaam si od miechu.
Pan Tenshi przyszed do mnie, kiedy staam przy
powielaczu. Pogratulowa mi z ca serdecznoci, na
jak pozwalay mu jego pena szacunku uprzejmo i

rezerwa:
Pani raport jest znakomity i napisaa go pani w
nadzwyczajnym tempie. Czy chciaaby pani, ebym na
zebraniu wspomnia, kto jest jego autorem?
W adnym razie, panie Tenshi. Zaszkodzioby to
zarwno panu, jak i mnie.
Ma pani racj. Mgbym jednak, podczas
najbliszych zebra, zasugerowa panom Saito i
Omochi, e byaby pani dla mnie uyteczna. Sdzi pani,
e pan Saito miaby mi to za ze?
Wrcz przeciwnie. Prosz spojrze na te stosy
niepotrzebnych kopii, ktre kae mi wykonywa po to
tylko, ebym mu zesza z oczu: jasne jest, e chce si
mnie pozby. Bdzie zachwycony, e dostarcza mu pan
okazji; nie moe mnie cierpie.
Wic nie poczuje si pani dotknita, jeli przypisz
sobie autorstwo pani raportu?
Byam oszoomiona jego zachowaniem: nie musia
okazywa tylu wzgldw ndznemu pionkowi, jakim
byam.
Ale panie Tenshi, to dla mnie wielki zaszczyt, e
pragnie pan je sobie przypisa.
Rozstalimy si z najwyszym oboplnym
szacunkiem. Z ufnoci pomylaam o przyszoci.
Wkrtce skocz si absurdalne szykany pana Saito,
praca przy powielaczu i zakaz uywania mojego
drugiego jzyka.
Dramat wybuch kilka dni pniej. Zostaam
wezwana do gabinetu pana Omochi: udaam si tam bez

cienia lku, nie wiedzc, czego ode mnie chce.

Kiedy weszam do jaskini wiceprezesa, zobaczyam
siedzcego na krzele pana Tenshi. Zwrci ku mnie
twarz i umiechn si: by to najbardziej przepojony
czowieczestwem umiech, jaki zdarzyo mi si
widzie. Zawiera w sobie przekaz: Czeka nas straszna
przeprawa, ale przeyjemy j razem.
Mylaam, e wiem, co to jest opieprz. To, czego
dowiadczyam, uwiadomio mi moj ignorancj.
Razem z panem Tenshi wysuchalimy bezsensownych
wrzaskw. Wci jeszcze zastanawiam si, co byo
gorsze: tre czy forma.
Tre bya nieprawdopodobnie obraliwa. Mj
towarzysz niedoli i ja zostalimy obrzuceni najgorszymi
wyzwiskami: bylimy zdrajcami, ofermami, mijami,
otrami i szczyt obelgi indywidualistami.
Forma tumaczya liczne aspekty japoskiej Historii:
eby ustay te ohydne wrzaski, gotowa byam na
najgorsze napa na Manduri, przeladowa tysice
Chiczykw, popeni samobjstwo w imieniu Cesarza,
rzuci mj samolot na amerykaski krownik, moe
nawet pracowa dla dwch przedsibiorstw Yumimoto.
Najwiksz przykro sprawiao mi patrzenie, jak
mj dobroczyca jest z mojej winy upokarzany. Pan
Tenshi by czowiekiem inteligentnym i sumiennym:
powanie si dla mnie narazi, w peni wiadom tego, co
robi. Nie kierowa si adnym osobistym interesem:
powodowa nim czysty altruizm. W zamian za jego
dobro mieszano go z botem.
Prbowaam bra z niego przykad: spuszcza gow i

przepisowo pochyla ramiona. Jego twarz wyraaa

ulego i wstyd. Naladowaam go. A nadszed
moment, kiedy grubas zagrzmia:
Pana jedynym celem zawsze byo sabotowanie
firmy!
Przez gow przeleciao mi byskawicznie: nie mona
dopuci, eby ten incydent zaszkodzi przyszemu
awansowi mojego anioa stra. Rzuciam si w
grzmicy strumie krzykw wiceprezesa:
Pan Tenshi nie chcia sabotowa firmy. To ja go
bagaam, eby powierzy mi jak spraw. Tylko ja
jestem za to odpowiedzialna.
Zdyam jedynie zobaczy, jak mj towarzysz
niedoli posya mi wystraszone spojrzenie. W jego
oczach wyczytaam: Niech pani milczy, na lito
bosk! niestety, byo ju za pno.
Pan Omochi sta chwil z otwartymi ustami, po czym
zbliy si do mnie i rykn mi prosto w twarz:
Pani omiela si broni!
Przeciwnie, obciam si, bior na siebie ca win.
To mnie i tylko mnie naley ukara.
Pani omiela si broni tej mii!
Pan Tenshi nie potrzebuje obrony. Pana zarzuty
wobec niego s nieprawdziwe.
Zobaczyam, jak mj dobroczyca zamyka oczy i
pojam, e to, co powiedziaam, jest nie do
naprawienia.
Pani omiela si twierdzi, e moje sowa s
nieprawdziwe? Pani niegrzeczno przechodzi wszelkie
granice!

 Nigdy nie omieliabym si twierdzi czego

podobnego. Myl tylko, e pan Tenshi powiedzia panu
rzeczy niezgodne z prawd, eby mnie usprawiedliwi.
Z min czowieka przekonanego, e nic gorszego nie
moe si ju zdarzy, mj towarzysz niedoli odezwa
si. W jego gosie brzmiaa najwysza skrucha:
Bagam, niech pan si na ni nie gniewa, ona nie
wie, co mwi, jest Zachodnioeuropejk, jest moda, nie
ma adnego dowiadczenia. Popeniem niewybaczalny
bd. Mj wstyd nie ma granic.
Faktycznie, nic pana nie tumaczy! wydar si
grubas.
Wielka jest moja wina, musz jednak podkreli
doskonao raportu Amlie-san i nadzwyczajn
szybko, z jak go napisaa.
Nie w tym rzecz! T prac powinien wykona pan
Saitama!
By w podry subowej.
Naleao poczeka, a wrci.
To nowe maso o obnionej zawartoci tuszczu na
pewno interesuje take innych. Zanim pan Saitama
wrci z podry i napisze raport, kto moe nas
wyprzedzi.
Czy mam rozumie, e kwestionuje pan jako
pracy pana Saitamy?
W adnym wypadku. Ale pan Saitama nie mwi po
francusku i nie zna Belgii. Sprawioby mu to znacznie
wiksz trudno ni Amlie-san.
Niech pan zamilknie. Ten ohydny pragmatyzm
godny jest czowieka Zachodu.

Uznaam za lekk przesad, e mwi to bezczelnie

tu pod moim nosem.
Prosz mi wybaczy zachodni brak godnoci.
Popenilimy bd, niech bdzie. Mona by jednak z
naszego wystpku wycign jak korzy...
Pan Omochi ruszy ku mnie z min tak przeraajc,
e nie dokoczyam zdania.
Pani natomiast uprzedzam: to by pani pierwszy i
ostatni raport. Postawia si pani w bardzo niekorzystnej
sytuacji. A teraz prosz zej mi z oczu!
Nie trzeba mi byo krzycze tego dwa razy. W
korytarzu doszy mnie jeszcze ryki gry misa i pene
skruchy milczenie ofiary. Potem drzwi otworzyy si i
doczy do mnie pan Tenshi. Razem poszlimy do
kuchni, zdruzgotani obelgami, ktrych musielimy
wysucha.
Przepraszam, e wcignem pani w t afer
powiedzia wreszcie pan Tenshi.
Bagam, panie Tenshi, niech mnie pan nie
przeprasza! Do koca ycia bd panu wdziczna. Jest
pan tutaj jedyn osob, ktra daa mi szans. Postpi
pan odwanie i wspaniaomylnie. Wiedziaam to ju na
pocztku, wiem to jeszcze lepiej teraz, kiedy
przekonaam si, ile to pana kosztowao. Przeceni ich
pan: nie naleao mwi, e raport jest mj.
Spojrza na mnie ze zdumieniem:
Ja tego nie powiedziaem. Prosz przypomnie
sobie nasz rozmow: miaem zamiar porozmawia o
tym na samej grze, z panem Haned, dyskretnie: to
bya jedyna szansa, eby co osign. Powiedzenie

tego panu Omochi musiao skoczy si katastrof.

A wic to pan Saito donis o tym wiceprezesowi?
Co za winia, co za kretyn; mg si mnie pozby,
zapewniajc mi szczcie, ale nie, musia...
Prosz nie mwi le o panu Saito. Jest lepszy ni
pani sdzi. I to nie on nas zadenuncjowa. Widziaem
bilecik na biurku pana Omochi, wiem, kto go napisa.
Pan Saitama?
Nie. Naprawd mam pani powiedzie?
Koniecznie!
Westchn:
Bilecik podpisany by przez pann Mori.
Dostaam obuchem w gow:
Fubuki? To niemoliwe. Mj towarzysz niedoli
milcza.
Nie wierz! mwiam dalej. Na pewno ten
tchrz Saito kaza jej to napisa; nie ma odwagi sam
donosi, tylko wysya pracownikw!
Myli si pani co do pana Saito: jest sztywny,
zakompleksiony, troch ograniczony, ale nie jest
zoliwy. Nigdy nie wydaby nas na pastw
wiceprezesa.
Fubuki nie byaby zdolna do czego takiego!
Pan Tenshi poprzesta na ponownym westchnieniu.
Czemu miaaby co takiego zrobi? Nienawidzi
pana?
Och, nie. Nie zrobia tego przeciwko mnie. Ta
sprawa szkodzi przede wszystkim pani. Ja nic na tym
nie trac. Pani traci szanse awansu na bardzo, bardzo
dugo.

 Nie rozumiem! Zawsze okazywaa mi przyja.

Tak. Dopki pani zadania polegay na ustawianiu
kalendarzy i powielaniu regulaminu klubu golfowego.
Nie mylaa chyba, e chc zaj jej miejsce!
Oczywicie. Nigdy si tego nie obawiaa.
W takim razie dlaczego na mnie doniosa? Co jej
szkodzio, e bd pracowa dla pana?
Panna Mori czekaa latami, zanim otrzymaa swoje
obecne stanowisko. Pewnie nie moga pogodzi si z
myl, e pani dostanie taki awans po dziesiciu
tygodniach w firmie Yumimoto.
Nie mog w to uwierzy. To byoby z jej strony
wyjtkowo pode.
Mog tylko pani powiedzie, e naprawd bardzo
si nacierpiaa w pierwszych latach pracy tutaj.
A teraz chce, eby i mnie spotka taki sam los! To
aosne. Musz z ni porozmawia.
Naprawd tak pani uwaa?
Oczywicie. Jak sprawy mog si uoy, jeli o
tym nie porozmawiamy?
Przed chwil rozmawiaa pani z panem Omochi,
kiedy obsypywa nas obelgami. Ma pani wraenie, e
dziki temu sprawy si uoyy?
Jedno jest pewne: jeli o tym nie porozmawiamy,
stracimy wszelkie szanse na rozwizanie problemu.
Przeciwnie. Jeli porozmawiacie, istnieje znaczne
ryzyko, e sytuacja si pogorszy.
Prosz si nie obawia, nie mam zamiaru pana w to
miesza. Ale musz porozmawia z Fubuki. W
przeciwnym razie oszalej.

Panna Mori przyja propozycj rozmowy z

uprzejmym zdziwieniem. Udaa si za mn. Sala zebra
bya pusta. Usiadymy.
Zaczam gosem agodnym i penym powagi:
Mylaam, e jestemy przyjacikami. Nie
rozumiem.
Czego pani nie rozumie?
Chce pani zaprzeczy, e mnie zadenuncjowaa?
Nie musz niczemu zaprzecza. Postpiam zgodnie
z regulaminem.
Regulamin jest dla pani waniejszy od naszej
przyjani?
Przyja to wielkie sowo. Powiedziaabym raczej
dobre koleeskie stosunki.
Wypowiadaa te okropne zdania spokojnym,
szczerym i yczliwym tonem.
Rozumiem. Sdzi pani, e nasze stosunki nadal
bd dobre, po tym, co pani zrobia?
Jeli si pani wytumaczy, nie bd ywia urazy.
Nie brak pani poczucia humoru, Fubuki.
To niesychane. Zachowuje si pani jak osoba
obraona, a przecie to pani popenia powane
wykroczenie.
Podkusio mnie, eby odparowa:
Ciekawe. Sdziam, e Japoczycy rni si od
Chiczykw.
Spojrzaa na mnie zaskoczona. Mwiam dalej:
Tak. Donosicielstwo uprawiano w Chinach na
dugo zanim nasta tam komunizm. Jeszcze dzisiaj

Chiczycy z Singapuru na przykad zachcaj dzieci,

eby donosiy na kolegw. Mylaam jednak, e
Japoczycy maj poczucie honoru.
Na pewno j obraziam, co byo bdem
strategicznym.
Umiechna si:
Uwaa pani, e moe dawa mi lekcje moralnoci?
Jak pani sdzi, Fubuki, dlaczego poprosiam pani o
rozmow?
Z niewiadomoci.
Nie przychodzi pani do gowy, e chciaam, bymy
si pogodziy?
Dobrze. Niech pani przeprosi, a zapanuje midzy
nami zgoda.
Westchnam:
Jest pani inteligentna i bystra. Dlaczego udaje pani,
e nic nie pojmuje?
Niech pani nie bdzie zarozumiaa. Bardzo atwo
pani rozszyfrowa.
Tym lepiej. W takim razie rozumie pani moje
oburzenie.
Rozumiem je i potpiam. To ja miaam powody by
oburzona pani zachowaniem. Ubiegaa si pani o awans,
do ktrego nie miaa pani prawa.
Przyjmijmy, e nie miaam do niego prawa. Ale
konkretnie: co pani to szkodzio? Nic pani na tym nie
tracia.
Mam dwadziecia dziewi lat, pani ma
dwadziecia dwa. Zajmuj moje stanowisko od
ubiegego roku. Walczyam o nie caymi latami. A pani,

pani wyobraaa sobie, e otrzyma rwnorzdny stopie

w cigu kilku tygodni?
Wic o to chodzi! Zaley pani na tym, ebym
cierpiaa. Nie moe pani znie, e komu si
poszczcio. To dziecinne!
Zamiaa si wzgardliwie:
A pogarszanie swojej sytuacji, jak to pani robi, to
ma by dowd dojrzaoci? Jestem pani przeoon.
Sdzi pani, e wolno jej rozmawia ze mn tak
niegrzecznie?
Jest pani moj przeoon, tak. Niczego mi nie
wolno, wiem. Ale chciaam, eby si pani dowiedziaa,
jak bardzo czuj si rozczarowana. ywiam do pani
najwyszy szacunek.
Zamiaa si wyniole:
Ja nie jestem rozczarowana. Nie miaam dla pani
szacunku.
Nazajutrz rano, gdy przyszam do firmy Yumimoto,
panna Mori powiadomia mnie o moim nowym
zaszeregowaniu:
Nie zmienia pani dziau, gdy nadal bdzie pani
pracowa tutaj, w ksigowoci.
Miaam ochot si rozemia.
Ja mam by ksigow? Czemu nie akrobatk?
Ksigowa to za duo powiedziane. Nie sdz, eby
pani moga by ksigow oznajmia z penym
politowania umiechem.
Pokazaa mi du szuflad, w ktrej jedne na drugich
pitrzyy si rachunki z ostatnich tygodni. Nastpnie

wskazaa na szaf, gdzie stay ogromne ksigi. Na

kadej z nich widnia skrt jednego z jedenastu dziaw
Yumimoto.
Pani praca bdzie dziecinnie atwa, a wic w
zasigu pani moliwoci wyjania pouczajcym
tonem. Musi pani najpierw uoy rachunki datami.
Potem ustali pani, do jakiego dziau naley kady z
nich. Wemy na przykad ten: jedenacie milionw za
fiski ementaler prosz, co za zabawny zbieg
okolicznoci, to sekcja produktw mlecznych. Bierze
pani ksig faktur DP i wpisuje w kadej kolumnie dat,
nazw przedsibiorstwa, kwot. Kiedy rachunki s ju
wcignite do ksigi i posegregowane, wkada je pani
do tej szuflady.
Rzeczywicie, praca nie bya trudna. Nie kryjc
zdziwienia, zapytaam:
To nie jest zinformatyzowane?
Owszem: pod koniec miesica pan Unaji
wprowadzi wszystkie rachunki do komputera.
Wystarczy, e wpisze to, co pani przygotuje: zajmie mu
to niewiele czasu.
W pierwszych dniach miaam czasem wtpliwoci co
do wyboru ksig. Zadawaam pytania Fubuki, ktra
odpowiadaa mi uprzejmie, lecz z irytacj:
Reming Ltd., co to jest?
Metale nieelazne. Dzia MM.
Gunzer GmbH, co to takiego?
Produkty chemiczne. Dzia CP.
Bardzo szybko nauczyam si na pami wszystkich
firm i dziaw, z ktrymi byy zwizane. Zadanie

wydawao mi si coraz atwiejsze. Byo nudne jak flaki

z olejem, co nawet mnie urzdzao, bo mogam zaj
umys czym innym. I tak, wpisujc faktury do ksig,
unosiam czsto gow, eby sobie pomarzy,
podziwiajc pikne oblicze mojej denuncjatorki.
Mijay tygodnie, a ja stawaam si coraz
spokojniejsza. Nazywaam to rachunkow pogod
ducha. Nie byo wielkiej rnicy midzy zajciem
redniowiecznego mnicha kopisty a moim: spdzaam
cae dnie na przepisywaniu liter i cyfr. Mj mzg nigdy
dotd nie by tak mao pobudzany, tote przejawia
niesychany spokj. By to zen ksig rachunkowych.
Przyapywaam si na myli, e gdyby nastpne
czterdzieci lat mojego ycia miao upyn w tym
rozkosznym otpieniu, przyjabym to z zadowoleniem.
I pomyle, e byam na tyle gupia, eby koczy
wysze studia. Bo przecie trudno sobie wyobrazi co
mniej intelektualnego ni moja mzgownica
rozkwitajca przy bezmylnym powielaniu gupot.
Byam
stworzona
do
ycia
w
zakonie
kontemplacyjnym, nareszcie to do mnie dotaro.
Wpisywa liczby, wpatrujc si w pikno, to dopiero
szczcie.
Fubuki miaa racj: pomys pracy z panem Tenshi by
nieporozumieniem. Niepotrzebnie napisaam ten raport
o male. Mj umys nie nalea do gatunku
zdobywczych, lecz do gatunku krowich: pas si na
kach penych faktur, czekajc, a spynie na niego
aska. Jak dobrze y bez pychy i bez inteligencji. To
bya hibernacja.

Pod koniec miesica pan Unaji przyszed wcign

moj prac do komputera. Przez dwa dni przepisywa
kolumny cyfr i liter. Cieszyam si idiotycznie z tego, e
stanowi skuteczne ogniwo w acuchu.
Przypadek a moe los? sprawi, e pan Unaji
zostawi sobie na koniec ksig faktur CP. Tak jak przy
dziesiciu poprzednich, zacz rutynowo bbni po
klawiaturze. Po kilku minutach usyszaam, jak krzyczy:
To nie do wiary! To nie do wiary!
Przewraca kartki z coraz wiksz wciekoci.
Potem ogarn go nerwowy chichot, ktry przerodzi si
w seri krtkich urywanych okrzykw. Czterdziestu
czonkw ogromnego zespou przygldao mu si ze
zdumieniem. Poczuam si le.
Fubuki zerwaa si z miejsca i podbiega do niego.
Wyjc ze miechu, zacz jej pokazywa liczne ustpy
w ksidze. Odwrcia si w moj stron. Nie udzielia
si jej chorobliwa wesoo kolegi. Trupio blada, kazaa
mi podej.
Co to jest? spytaa sucho, wskazujc na jedn z
inkryminowanych linijek.
Przeczytaam:
No, to jest rachunek firmy GmbH z dnia...
Firmy GmbH? Firmy GmbH! uniosa si.
Czterdziestu pracownikw dziau gruchno miechem.
Nie rozumiaam.
Czy moe mi pani wyjani, co to za firma GmbH?
spytaa moja przeoona, krzyujc rce na piersiach.
To niemiecka spka chemiczna, z ktr czsto

zawieramy transakcje.
Salwy miechu przybray na sile.
Nie zauwaya pani, e przed GmbH wystpuje
zawsze jedna lub kilka nazw? cigna Fubuki.
Owszem. S to, jak myl, nazwy rnych filii.
Uznaam, e lepiej bdzie nie zamieca ksigi takimi
szczegami.
Nawet pan Saito, mimo swojej sztywnoci, dawa
upust rosncemu rozbawieniu. Fubuki natomiast nadal
si nie miaa. Na jej twarzy malowaa si z trudem
powstrzymywana wcieko. Gdyby moga mnie
spoliczkowa, na pewno by to zrobia. Gosem ostrym
jak szabla ucia:
Idiotka! Niech si pani raz na zawsze nauczy, e
GmbH jest niemieckim odpowiednikiem angielskiego
Ltd. i francuskiego S.R.L. Przedsibiorstwa, ktre tak
inteligentnie zgrupowaa pani pod nazw GmbH, nie
maj ze sob nic wsplnego! To dokadnie tak, jakby
zadowolia si pani pisaniem Ltd., eby okreli
wszystkie amerykaskie, angielskie i australijskie firmy,
z ktrymi wsppracujemy! Ile czasu zajmie nam teraz
naprawianie pani bdw?
Wybraam najgupsz z moliwych lini obrony:
e te Niemcy musieli sobie wymyli taki dugi
skrt na zwyke S.R.L.!
No wanie! Okazuje si, e to wina Niemcw, e
pani jest gupia?
Prosz si uspokoi, Fubuki, nie mogam o tym
wiedzie...
Nie moga pani? Pani kraj graniczy z Niemcami, a

pani nie moga wiedzie tego, co my wiemy, chocia

yjemy na drugim kocu planety?
Miaam ochot powiedzie co strasznego, co, Bogu
dziki, zachowaam dla siebie: Moe i Belgia graniczy
z Niemcami, za to Japonia, w czasie ostatniej wojny,
miaa z Niemcami znacznie wicej wsplnego ni tylko
granic!.
Spuciam gow, pokonana.
Niech pani tak nie stoi! Prosz i odszuka
faktury, ktre w swej wielkiej mdroci od miesica
skadaa pani w dziale chemii!
Kiedy otworzyam szuflad, omal nie parsknam
miechem, stwierdziwszy, e w wyniku moich dziaa
segregator
produktw
chemicznych
osign
nieprawdopodobne rozmiary.
Pan Unaji, panna Mori i ja wzilimy si do pracy.
Trzy dni zajo nam przywrcenie porzdku w
jedenastu ksigach. Miaam ju mocno nadszarpnit
opini, kiedy zdarzyo si co jeszcze gorszego.
Pierwsz zapowiedzi kopotw byo lekkie drenie
szerokich barw dzielnego Unaji: oznaczao, e za
chwil zacznie si mia. Wibracja signa torsu, a
potem garda. Wreszcie rozleg si miech, a ja
dostaam gsiej skrki.
Fubuki, blada ze zoci, spytaa:
Co ona znowu zrobia?
Pan Unaji pokaza jej najpierw faktur, potem ksig
rachunkow.
Zakrya twarz domi. Zrobio mi si niedobrze na

myl o tym, co mnie czeka.

Nastpnie zaczli przewraca kartki i stawia znaczki
na niektrych rachunkach. W kocu Fubuki zapaa
mnie za rami: bez sowa wskazaa mi sumy wypisane
moim niezrwnanym pismem.
Kiedy znajd si obok siebie wicej ni cztery zera,
nie jest pani zdolna poprawnie przepisa liczby. Za
kadym razem dodaje pani lub odejmuje przynajmniej
jedno zero!
No, rzeczywicie.
Czy zdaje sobie pani spraw, ile tygodni zajmie
nam teraz wychwycenie i poprawienie pani bdw?
To nie takie proste, te wszystkie nastpujce po
sobie zera...
Prosz zamilkn!
Cignc za rami, wywloka mnie z pokoju.
Weszymy do jakiego pustego gabinetu zamkna za
sob drzwi.
Nie wstyd pani?
Bardzo mi przykro wyjkaam aonie.
Nieprawda, wcale pani nie jest przykro! Myli pani,
e dam si oszuka? Popenia pani te skandaliczne
bdy, eby si na mnie zemci!
Przysigam, e nie!
Dobrze wiem. Nie moe mi pani darowa, e
doniosam na pani do wiceprezesa w sprawie
produktw mlecznych i postanowia pani publicznie
mnie omieszy.
Omieszam siebie, nie pani.
Jestem pani bezporedni przeoon i wszyscy

wiedz, e ja powierzyam pani to zajcie. Wic to ja

odpowiadam za pani czyny. Dobrze pani o tym wie.
Postpuje pani rwnie nikczemnie jak inni
przedstawiciele Zachodu: stawia pani mio wasn
ponad interes firmy. eby zemci si za to, co
zrobiam, nie zawahaa si pani sabotowa ksigowoci
Yumimoto, doskonale wiedzc, e pani winy spadn na
mnie!
Nie miaam o tym pojcia i nie zrobiam tych
bdw umylnie!
Akurat! Nie wtpi, e jest pani mao inteligentna.
Jednak nie wyobraam sobie, eby kto mg by a tak
gupi, by popeni tak monstrualne bdy!
Owszem: ja.
Prosz przesta! Wiem, e pani kamie.
Fubuki, daj pani sowo honoru, e nie zrobiam
tego umylnie.
Honor! Co pani moe wiedzie o honorze?
Rozemiaa si wzgardliwie.
Prosz sobie wyobrazi, e nawet na Zachodzie
istnieje co takiego jak honor.
Ach tak! I pani uwaa, e honorowo jest
bezwstydnie twierdzi, e jest pani ostatni idiotk?
Nie sdz, ebym bya taka gupia.
Trzeba ustali: jest pani albo zakamana, albo
niedorozwinita trzeciej moliwoci nie ma.
Wanie e jest: to ja. Bywa, e normalni ludzie
okazuj si niezdolni przepisywa kolumny cyfr.
W Japonii takich ludzi nie ma.
Ani mi w gowie kwestionowa wyszo

Japoczykw powiedziaam ze skruszon min.

Jeli naley pani do kategorii osb upoledzonych
umysowo, trzeba byo mi o tym powiedzie. Nie
powierzyabym pani tego zadania.
Nie wiedziaam, e nale do tej kategorii. Nigdy w
yciu nie przepisywaam kolumn cyfr.
Swoj drog to ciekawe upoledzenie. Nie trzeba
wiele inteligencji, eby przepisywa liczby.
Wanie: myl, e na tym polega problem ludzi
mojego pokroju. Jeli nasza inteligencja nie dostaje
odpowiednich bodcw, umys zasypia. Std moje
omyki.
Z twarzy Fubuki znikn bojowy wyraz, ustpujc
miejsca rozbawionemu zdziwieniu:
Pani inteligencja potrzebuje bodcw? Jakie to
dziwaczne!
Najnormalniejsze w wiecie.
Dobrze. Zastanowi si nad jakim zajciem, ktre
dostarczy bodcw pani inteligencji powtrzya moja
przeoona, ktrej to okrelenie najwyraniej sprawiao
przyjemno.
Czy mog tymczasem pomaga panu Unaji
poprawia moje bdy?
W adnym wypadku! I bez tego do ju narobia
pani szkd!
Nie wiem, ile czasu zajo mojemu nieszczsnemu
koledze doprowadzenie do porzdku zafaszowanych
moim staraniem ksig rachunkowych. Natomiast a dwa
dni zajo pannie Mori znalezienie zajcia, ktre wydao

si jej w zasigu moich moliwoci.

Na biurku czeka na mnie olbrzymi klaser.
Bdzie pani sprawdza rozliczenia podry
subowych powiedziaa.
Znowu ksigowo? Przecie uprzedzaam ju
pani o moich niedostatkach.
To co zupenie innego. Ta praca dostarczy
bodcw pani inteligencji ucilia z szyderczym
umiechem.
Otworzya klaser.
To s na przykad dokumenty przygotowane przez
pana Shiranai i dotyczce zwrotu kosztw podry
subowej do Dusseldorfu. Musi pani ponownie
sprawdzi wszystkie rachunki i zakwestionowa te,
ktrych wynik nie pokryje si co do jena z pani
obliczeniami. W tym celu, poniewa wikszo faktur
bya wystawiana w markach, musi pani rachowa,
uwzgldniajc kurs marki w danym dniu, zgodnie z
datami wydrukowanymi na paragonach. Prosz nie
zapomina, e wysoko kursw codziennie si
zmienia.
Zacz si jeden z najgorszych koszmarw mojego
ycia. Od chwili, kiedy przydzielono mi to nowe
zadanie, znikno dla mnie pojcie czasu jego miejsce
zaja nieustajca mka. Nigdy, przenigdy, nie udao mi
si uzyska wyniku nie tylko identycznego, ale choby
porwnywalnego z tymi, ktre miaam sprawdza. Na
przykad, jeli urzdnik obliczy, e Yumimoto jest mu
winne 93 327 jenw, mnie wychodzio 15 211 albo
znowu 172 045 jenw. I bardzo szybko wyszo na jaw,

e to moje wyliczenia byy bdne.

Pod koniec pierwszego dnia powiedziaam Fubuki:
Nie sdz, ebym potrafia wywiza si z tego
zadania.
Przecie chodzi o prac, ktra dostarcza bodcw
inteligencji odpara nieubaganie.
Nie radz sobie wyznaam aonie.
Przyzwyczai si pani.
Nie przyzwyczaiam si. Okazao si, e mimo
nadludzkich wysikw nie jestem zdolna wykonywa
tych operacji.
Moja przeoona chwycia segregator, by udowodni
mi, jakie to atwe. Wzia plik dokumentw i z
piorunujc szybkoci zacza stuka w klawisze
kalkulatora, na ktre nawet nie musiaa patrze. W
niecae cztery minuty podsumowaa:
Wychodzi mi taka sama kwota jak panu Saitamie,
co do jena.
I przystawia na sprawozdaniu swoj piecztk.
Przygnbiona t now niesprawiedliwoci losu,
ponownie zabraam si do dziea. Tak wic dwanacie
godzin nie wystarczao mi do zrobienia tego, z czym
Fubuki uporaa si w trzy minuty pidziesit sekund.
Nie wiem, ile dni upyno, zanim zorientowaa si,
e nie zweryfikowaam jeszcze adnego rozliczenia.
Ani jednego! wykrzykna.
Niestety przyznaam, oczekujc nagany.
Na moje nieszczcie pokazaa mi tylko kalendarz:
Prosz nie zapomina, e segregator ma by gotw
do koca miesica.

Wolaabym, eby zacza wrzeszcze. Mijay kolejne

dni. Przeywaam istne pieko: bez przerwy
bombardowana byam gradem liczb z przecinkami i
miejscami dziesitnymi. Zleway si w moim mzgu w
nieprzeniknion magm, tak e nie mogam odrni
jednych od drugich. Okulista zapewni mnie, e nie jest
to sprawa wzroku.
Cyfry, ktrych spokojne pitagorejskie pikno zawsze
podziwiaam, stay si teraz wrogami. Kalkulator te
pragn
mojej
zguby.
Jeden
z
moich
psychomotorycznych kopotw polega na tym, e kiedy
popracowaam na klawiaturze duej ni pi minut,
rka robia mi si nagle lepka, jakbym j zanurzya w
gstym ziemniaczanym puree. Cztery palce odmawiay
mi definitywnie posuszestwa; tylko wskazujcy
wysuwa si jeszcze z trudem, eby powoli i niezrcznie
dotkn klawiszy, co dla kadego, kto nie dostrzega
niewidzialnej brei, musiao si wydawa niezrozumiae.
A e do tego zjawiska dochodzio jeszcze rzadkie
osupienie w zetkniciu z liczbami, spektakl, jaki
dawaam pochylona nad kalkulatorem, musia
wywoywa konsternacj. Najpierw patrzyam na kad
now liczb z nie mniejszym zdziwieniem ni Robinson
spotykajcy tubylca na nieznanym ldzie; potem moja
zdrtwiaa rka usiowaa odtworzy j na klawiaturze.
Przy tej czynnoci gowa bez przerwy poruszaa si
midzy kartk a ekranem, eby przypadkiem po drodze
nie zgubi si jaki przecinek albo zero najbardziej
zadziwiajce byo, e mimo tych drobiazgowych
kontroli zdarzao mi si przepuszcza kolosalne bdy.

Ktrego dnia, kiedy aonie stukaam w maszyn,

podniosam wzrok i zobaczyam, jak moja
zwierzchniczka przyglda mi si ze zdumieniem.
Na czym polega pani problem? zapytaa.
eby j uspokoi, opowiedziaam jej o syndromie
puree ziemniaczanego, ktre paraliuje mi rk.
Mylaam, e ta historia zjedna mi jej sympati.
Jedynym rezultatem mojego zwierzenia bya
konkluzja, ktr wyczytaam w dumnym spojrzeniu
Fubuki: Teraz rozumiem: ona naprawd jest
upoledzona umysowo. Wszystko jasne.
Koniec miesica zblia si nieuchronnie, a
segregator wci by tak samo gruby.
Jest pani pewna, e nie robi tego umylnie?
Absolutnie pewna.
Czy w pani kraju... duo jest ludzi takich jak pani?
Byam pierwsz Belgijk, z jak si zetkna. W
przypywie narodowej dumy odpowiedziaam zgodnie z
prawd:
aden Belg nie jest do mnie podobny.
To mnie uspokaja.
Wybuchnam miechem.
Uwaa pani, e to mieszne?
Nikt nie powiedzia pani, Fubuki, e nieadnie jest
ponia osoby upoledzone umysowo?
Owszem. Ale nie uprzedzono mnie, e jedn z nich
przydziel mi jako pracownika.
miaam si w najlepsze.
Wci nie wiem, co pani tak bawi.

 To jeden z objaww mojej choroby

psychomotorycznej.
Lepiej niech si pani skupi na swojej pracy.
Dwudziestego smego oznajmiam jej moj decyzj
niewracania na noc do domu.
Jeli nie ma pani nic przeciwko temu, chciaabym
spdza noce w biurze, na swoim stanowisku.
Pani mzg skuteczniej dziaa w ciemnoci?
Miejmy nadziej. Moe ta nowa sytuacja przywrci
mu wreszcie sprawno.
Bez trudu uzyskaam jej zgod. Nieraz zdarzao si,
e pracownicy zostawali w biurze na noc, kiedy trzeba
byo dotrzyma terminw.
Sdzi pani, e jedna noc wystarczy?
Na pewno nie. Nie zamierzam wraca do domu
przed trzydziestym pierwszym.
Pokazaam jej plecak.
Przyniosam niezbdne rzeczy.
Kiedy znalazam si sama w firmie Yumimoto,
ogarno mnie pewne upojenie. Pryso bardzo szybko,
gdy stwierdziam, e mj mzg nie funkcjonuje lepiej w
nocy. Pracowaam bez wytchnienia: zapa ten nie
przynis jednak adnego rezultatu.
O czwartej rano poszam do azienki, umyam si
pobienie i przebraam. Wypiam bardzo mocn herbat
i wrciam na stanowisko.
Pierwsi pracownicy zjawili si o sidmej. Fubuki
przysza godzin pniej. Rzucia okiem na przegrdk,
gdzie powinny lee sprawdzone rachunki i stwierdzia,
e wci jest pusta. Pokiwaa gow.

Po pierwszej nieprzespanej nocy nastpia kolejna.

Sytuacja nie ulega zmianie. W mojej gowie panowa
wci ten sam zamt. Mimo to daleka byam od
rozpaczy. Przepenia mnie niezrozumiay optymizm,
ktry dodawa mi odwagi. Tote nie przerywajc
oblicze, prowadziam z moj przeoon rozmowy co
najmniej niestosowne:
W pani imieniu jest nieg. W japoskiej wersji
mojego imienia jest deszcz. To mi si wydaje trafne.
Jest midzy nami taka sama rnica jak midzy
niegiem a wod. Co nie przeszkadza, e jestemy
zrobione z tego samego tworzywa.
Naprawd uwaa pani, e mamy ze sob co
wsplnego?
Rozemiaam si. Z powodu braku snu miaam si z
byle czego. Czasami ogarniay mnie fale zmczenia i
zniechcenia, lecz zaraz potem zawsze wracaa
wesoo.
Moja beczka Danaid wci wypeniaa si liczbami,
ktrym dziurawy umys pozwala umkn. Byam
Syzyfem rachunkowoci i jak ten mityczny bohater
nigdy nie traciam nadziei: po raz setny, po raz
tysiczny rozpoczynaam wci od nowa nieubagane
dziaania. Przy okazji musz odnotowa nastpujcy
cud: myliam si tysice razy, co byoby ogupiajce jak
muzyka natrtnie powtarzajca ten sam motyw, gdyby
nie fakt, e moje tysickrotne omyki byy rnorodne;
przy kadym obliczeniu uzyskiwaam tysic rnych
wynikw. Byam genialna.
Nieraz, midzy dwiema operacjami dodawania,

zdarzao mi si unosi gow, eby przyjrze si osobie,

ktra skazaa mnie na t galernicz prac. Jej pikno
mnie olniewaa. aowaam tylko, e pdugie wosy
w wyniku starannego wymodelowania zaklte byy w
niewzruszony ksztat, ktrego surowo zdawaa si
mwi: Jestem executive woman. Wtedy oddawaam
si rozkosznemu zajciu: w mylach burzyam jej
fryzur. Byszczcym czarnym wosom przywracaam
wolno. Moje niematerialne palce nadaway im uroczo
niedbay
wygld.
Czasem
si
wyywaam,
doprowadzaam jej wosy do takiego stanu, e sprawiaa
wraenie, jakby wanie spdzia szalon miosn noc.
Ta dziko dodawaa jej wzniosoci.
Ktrego razu Fubuki zaskoczya mnie w trakcie tych
wyimaginowanych fryzjerskich zabiegw.
Czemu pani tak na mnie patrzy?
Mylaam, e po japosku wosy i bg maj to
samo brzmienie.
Papier te, prosz nie zapomina. Niech pani
wraca do swoich papierw.
Moje umysowe rozkojarzenie pogbiao si z
godziny na godzin. Coraz mniej zdawaam sobie
spraw z tego, co powinnam mwi, a czego nie. Kiedy
szukaam kursu korony szwedzkiej na dzie 20/2/1990,
moje usta same zapytay:
Kim pani chciaa zosta, kiedy bya pani maa?
Mistrzyni w strzelaniu z uku.
To by do pani pasowao!
Poniewa nie odwzajemnia pytania, brnam dalej:
Ja, kiedy byam maa, chciaam sta si Bogiem.

Bogiem chrzecijan, przez due B. Kiedy miaam okoo

piciu lat, zrozumiaam, e moja ambicja jest
niemoliwa do spenienia. Spuciam wic nieco z tonu
i postanowiam zosta Chrystusem. Wyobraaam sobie
swoj mier na krzyu na oczach caej ludzkoci. W
wieku siedmiu lat uwiadomiam sobie, e to mi si nie
przydarzy. Zaoyam, z wiksz skromnoci, e
zostan mczennic. Trzymaam si tego wyboru przez
dobrych kilka lat. Te nic z tego nie wyszo.
A potem?
Potem pani wie: zostaam ksigow w Yumimoto. I
myl, e niej nie mona upa.
Tak pani myli? spytaa z dziwnym umieszkiem.
Nadesza noc z trzydziestego na trzydziestego
pierwszego. Fubuki wysza ostatnia. Zastanawiaam si,
dlaczego mnie nie zwolnia: byo a nazbyt jasne, e nie
ukocz nawet setnej czci mojej pracy.
Zostaam sama. Bya to trzecia z rzdu bezsenna noc
w olbrzymim biurze. Stukaam na kalkulatorze i
zapisywaam coraz dziwniejsze wyniki.
Wtedy zdarzyo mi si co cudownego: mj umys
opuci ciao.
Nagle poczuam, e nie jestem ju do niczego
przykuta. Wstaam. Byam wolna. Nigdy przedtem nie
miaam takiego poczucia wolnoci. Podeszam do
wielkiego okna. Rozjarzone wiatami miasto rozcigao
si nisko pod moimi stopami. Byam Bogiem.
Wyrzuciam moje ciao przez okno, eby mie je z
gowy.

Zgasiam jarzeniwki. Dalekie wiata miasta

wystarczay, eby dobrze widzie. Poszam do kuchni
po butelk coca-coli, ktr wypiam duszkiem. Po
powrocie do dziau ksigowoci rozwizaam
sznurowada i zrzuciam buty. Wskoczyam na jakie
biurko, a potem skakaam z jednego na drugie, wydajc
okrzyki radoci.
Czuam si tak lekka, e ubranie mi ciyo. Kolejno
cigaam rne jego czci i rozrzucaam wok siebie.
Kiedy byam cakiem naga, stanam na gowie ja,
ktrej przez cae ycie nigdy nie udao si tego zrobi.
Na rkach przebiegam przez ssiednie pomieszczenia.
Potem wykonaam doskonaego fikoka, podskoczyam i
wyldowaam na miejscu mojej przeoonej.
Fubuki, jestem Bogiem. Nawet jeli we mnie nie
wierzysz, jestem Bogiem. Ty dowodzisz, co nie jest
wielk rzecz. Ja krluj. Wadza mnie nie interesuje.
Krlowa jest o tyle pikniej. Nie masz pojcia o mojej
chwale. To bardzo przyjemne, chwaa. To koncert na
trbk grany przez anioy na moj cze. Nigdy nie
czuam swojej chway tak jak dzisiejszej nocy. To
wszystko dziki tobie. Gdyby wiedziaa, jak bardzo
pracujesz na moj chwa!
Poncjusz Piat take nie wiedzia, e przyczynia si
do triumfu Chrystusa. Mg by Chrystus w ogrjcu,
teraz ja jestem Chrystusem w sali komputerowej. W
otaczajcym
mnie
mroku
pitrzy
si
las
wysokopiennych komputerw.
Patrz na twj komputer, Fubuki. Jest wielki i
wspaniay. W ciemnociach wyglda jak posg z Wyspy

Wielkanocnej. Mina pnoc: dzisiaj jest pitek, mj

Wielki Pitek, po francusku dzie bogini Wenus, po
japosku dzie zota; nie potrafi znale zwizku
pomidzy tym judeochrzecijaskim cierpieniem,
romask
namitnoci
a
japosk
adoracj
nieskazitelnego metalu.
Odkd rozstaam si ze wieckim yciem, by wstpi
do zakonu, czas straci wszelk konsystencj i
przeobrazi si w kalkulator, na ktrym wystukuj pene
bdw liczby. Mam wraenie, e jest Wielkanoc. Z
wyyn mojej wiey Babel patrz na park Ueno i widz
onieone drzewa: kwitnce winie tak, musi by
Wielkanoc.
O ile Boe Narodzenie mnie przygnbia, Wielkanoc
mnie raduje. Bg, ktry staje si niemowlciem, to
enujce. Biedny facio, ktry staje si Bogiem, to
zupenie co innego. Obejmuj komputer Fubuki i
obsypuj go pocaunkami. Ja te jestem biedn
ukrzyowan. To, co mi si podoba w ukrzyowaniu, to
fakt, e oznacza ono koniec. Wreszcie przestan
cierpie. Zasypali moje ciao tyloma liczbami, e nie
zostao ju miejsca dla najmniejszej dziesitnej. Obetn
mi gow szabl i nic ju nie bd czua.
To dua rzecz wiedzie, kiedy si umrze. Mona
wszystko zorganizowa i z ostatniego dnia uczyni
dzieo sztuki. Rano nadejd moi oprawcy, a ja im
powiem: Zawiodam! Zabijcie mnie. Wypenijcie moj
ostatni wol: niech mier zada mi Fubuki. Niech mi
odkrci gow jak zakrtk pieprzniczki. Poleje si moja
krew i bdzie to czarny pieprz. Bierzcie i jedzcie, to jest

bowiem mj pieprz, ktry zostanie rozsypany za was i

za miliony, pieprz nowego i wiecznego przymierza.
Kichajcie na moj pamitk.
Nagle ogarnia mnie chd. Na prno ciskam w
ramionach komputer, to mnie nie rozgrzewa. Wkadam
z powrotem ubranie. Poniewa wci szczkam zbami,
kad si na pododze i wysypuj na siebie zawarto
kosza. Trac przytomno.
Kto na mnie krzyczy. Otwieram oczy i widz nad
sob mieci. Zamykam oczy.
Znowu zapadam w otcha.
Sysz sodki gos Fubuki:
To caa ona. Przykrya si odpadkami, ebymy nie
mieli jej ruszy. Zrobia z siebie nietykaln. To
zupenie w jej stylu. Nie ma adnej godnoci. Kiedy jej
mwi, e jest gupia, odpowiada, e jest jeszcze gorzej,
e jest upoledzona umysowo. Musi si stale ponia.
Sdzi, e w ten sposb stawia si poza zasigiem.
Bardzo si myli.
Mam ochot wyjani, e to dla ochrony przed
zimnem. Nie mam siy mwi. Le w cieple pod
brudami Yumimoto. Zapadam si znowu.
Ocknam si. Przez warstw zmitych papierw,
puszek, mokrych od coli petw zobaczyam zegar, ktry
wskazywa dziesit rano.
Wstaam. Nikt nie odway si na mnie spojrze,
oprcz Fubuki, ktra oznajmia chodno:
Nastpnym razem, kiedy postanowi pani przebra

si za ebraczk, prosz nie robi tego w naszym biurze.

Od tego s stacje metra.
Chora ze wstydu zapaam plecak i pobiegam do
azienki, gdzie zmieniam ubranie i umyam pod kranem
gow. Kiedy wrciam, sprztaczka usuna ju lady
mojego obdu.
Chciaam to zrobi sama powiedziaam,
zakopotana.
Tak skomentowaa Fubuki. Moe przynajmniej
to umiaaby pani zrobi.
Ma pani na myli weryfikacj kosztw.
Rzeczywicie: to przerasta moje moliwoci.
Owiadczam uroczycie, e rezygnuj z tej pracy.
Zajo to pani sporo czasu zauwaya szyderczo.
Wic o to chodzio pomylaam. Chciaa, ebym
to ja powiedziaa. Oczywicie: to znacznie bardziej
upokarzajce.
Termin upywa dzi wieczr dodaam.
Prosz mi da ten segregator.
Po dwudziestu minutach zakoczya prac.
Spdziam dzie jak zombi. Miaam kaca. Na moim
biurku walay si sterty kartek pokrytych bdami
rachunkowymi. Wyrzucaam je jedn po drugiej.
Kiedy patrzyam na Fubuki pracujc na swoim
komputerze, nie mogam powstrzyma si od miechu.
Widziaam siebie poprzedniego dnia, jak siedz na
klawiaturze i obejmuj maszyn ramionami i nogami. A
teraz ta moda kobieta kadzie palce na klawiszach. Po
raz pierwszy zainteresowaam si informatyk.

Kilka godzin snu pod mieciami nie wystarczyo,

eby wycign mnie z papki, jak nadmiar cyfr zrobi z
mojego mzgu. Taplaam si w niej, szukajc trupw
moich mylowych punktw odniesienia. Jednoczenie
rozkoszowaam si cudown odmian: po raz pierwszy
od niekoczcych si tygodni nie bbniam w
kalkulator.
Odkrywaam na nowo wiat bez liczb. Skoro istnieje
co takiego jak analfabetyzm, powinien istnie te
anarytmetyzm, eby opisa specyficzny dramat ludzi
mojego pokroju.
Wrciam do swojego stulecia. Moe si wyda
dziwne, e po mojej szalonej nocy wszystko potoczyo
si znowu, jakby nie wydarzyo si nic wanego.
Wprawdzie nikt nie widzia, jak na golasa, chodzc na
rkach, przemieszczaam si po biurze, ani jak
obcaowywaam porzdny komputer, mimo to jednak
znaleziono mnie pic pod zawartoci kosza na
mieci. W innym kraju pewnie wyrzucono by mnie z
pracy za takie zachowanie.
Jest w tym pewna logika: najbardziej autorytarne
systemy wywouj w spoeczestwach, gdzie s
stosowane, najbardziej spektakularne odchylenia i, co
za tym idzie, wzgldn tolerancj dla ludzkich
dziwactw. Nie wie, kim jest dziwak, kto nie spotka
dziwaka japoskiego. Spaam pod mieciami? Nie takie
rzeczy tu widziano. Japonia jest krajem, ktry wie, co to
znaczy, e komu odbija.
Powrciam znowu do swoich drugoplanowych rl.

Nie potrafi opisa rozkoszy, z jak przygotowywaam

herbat i kaw: te proste czynnoci niewymagajce od
mzgownicy adnego wysiku dziaay na mj umys
jak balsam.
Najdyskretniej, jak to byo moliwe, zaczam znowu
ustawia kalendarze. Przez cay czas staraam si
sprawia wraenie bardzo zajtej, w obawie, e znowu
posadz mnie do rachunkw.
Pewnego dnia zdarzyo si co nadzwyczajnego:
spotkaam Boga. Nikczemny wiceprezes zayczy sobie
piwa, uwaajc widocznie, e nie jest jeszcze do
spasiony. Przyniosam mu je z uprzejm odraz.
Wychodziam wanie z jaskini grubasa, kiedy
otworzyy si drzwi ssiedniego gabinetu: znalazam si
oko w oko z prezesem.
Spojrzelimy na siebie ze zdumieniem. Z mojej
strony byo to zrozumiae: wreszcie dane mi byo ujrze
Boga Yumimoto. Z jego strony trudniej to
wytumaczy: czy w ogle wiedzia o moim istnieniu?
Chyba tak, skoro zawoa gosem szaleczo piknym i
delikatnym:
Pani jest na pewno Amlie-san!
Umiechn si i wycign do mnie rk. Byam tak
oszoomiona, e nie mogam wyda z siebie gosu. Pan
Haneda by mczyzn koo pidziesitki, o szczupej
sylwetce i niezwykle wytwornej twarzy. Emanowaa z
niego gboka dobro i harmonia. Spojrza na mnie z tak
niekaman uprzejmoci, e do reszty straciam
kontenans.
Odszed. Staam sama w korytarzu, niezdolna zrobi

kroku. A wic prezesem miejsca katuszy, gdzie

codziennie znosiam idiotyczne upokorzenia, gdzie
byam przedmiotem wzgardy, panem tego pieka jest ten
wspaniay czowiek, ta szlachetna dusza!
Nie byam w stanie tego poj. Firma kierowana
przez
kogo
tak
wybitnego
powinna
by
wysublimowanym rajem, krain szczcia i harmonii.
W czym wic tkwia tajemnica? Czy to moliwe, by
Bg rzdzi otchani piekieln?
Staam tak znieruchomiaa ze zdziwienia, kiedy
nadesza odpowied na moje pytanie. Drzwi gabinetu
monstrualnego Omochi otworzyy si i rozleg si
wrzask niegodziwca:
Co pani tu jeszcze robi? Nie pac pani za
wystawanie w korytarzu!
Wszystko stao si jasne: w spce Yumimoto prezes
by Bogiem, wiceprezes za Diabem.
Fubuki natomiast nie bya ani Diabem, ani Bogiem:
bya Japonk.
Nie wszystkie Japonki s pikne. Ale kiedy ktra z
nich zaczyna by pikna, pozostae powinny siedzie
jak trusie i si nie wychyla.
Pikno jest zawsze uderzajca, ale japoska
pikno nie ma sobie rwnych. Po pierwsze dlatego, e
cera jak patek lilii, agodne oczy, niezrwnane
skrzydeka nosa, wyranie zarysowane wargi, caa ta
zoona sodycz rysw wystarcz, by przymi
najprzystojniejsze twarze.
Po drugie, poniewa maniery nadaj Japonce styl,

czynic z niej niezrwnane dzieo sztuki.

Wreszcie i przede wszystkim, poniewa uroda, ktra
wytrzymaa tyle fizycznych i umysowych ogranicze,
tyle przykaza, nagina, absurdalnych zakazw,
dogmatw, tamszenia, spustosze, sadyzmu, zmowy
milczenia i upokorze taka uroda jest aktem
bohaterstwa.
Nie twierdz, e Japonka jest ofiar, skde znowu.
W porwnaniu z innymi kobietami yjcymi na naszej
planecie nie znajduje si w najgorszej sytuacji. Jej
wadza jest znaczna: wiem co na ten temat.
Nie. Jeli trzeba podziwia Japonk a trzeba to
dlatego, e nie popenia samobjstwa. Od
najwczeniejszego dziecistwa wszyscy dziaaj
przeciwko niej. Wbijaj jej do gowy: Jeli do
dwudziestego pitego roku ycia nie wyjdziesz za m,
bdziesz miaa powody do wstydu, Jeli bdziesz si
miaa, dasz dowd zego wychowania, Jeli twoja
twarz wyraa jakiekolwiek uczucie, jeste wulgarna,
Jeli wspomnisz, e istnieje na twoim ciele choby
jeden wosek, jeste nieprzyzwoita, Jeli jaki chopiec
publicznie pocauje ci w policzek, jeste dziwk, Jeli
jesz z przyjemnoci, jeste wini, Jeli spanie
sprawia ci przyjemno, jeste krow itd. Te reguy
byyby moe nawet i mieszne, gdyby nie odciskay
pitna na umyle.
Gdy w efekcie, za porednictwem tych idiotycznych
pewnikw, wmawia si Japonce, e nie powinna liczy
na nic dobrego. Nie licz na to, e bdziesz przeywa
rozkosz, gdy ona ci unicestwi. Nie licz na to, e si

zakochasz, gdy na to nie zasugujesz. Ci, ktrzy

mogliby ci pokocha, pokochaliby ci tak, za jak
chcesz uchodzi, nigdy tak, jak naprawd jeste. Nie
licz na to, e ycie cokolwiek ci przyniesie, gdy kady
rok bdzie ci co ujmowa. Nie licz nawet na co tak
zwykego jak spokj, gdy z jakiej racji miaaby by
spokojna.
Licz na to, e bdziesz pracowa. Z uwagi na pe nie
ma wielkich szans, e zajdziesz wysoko, ale moe
staniesz si uyteczna dla swojego przedsibiorstwa.
Pracujc, bdziesz zarabia pienidze, ktre nie dadz ci
radoci, ale moe oka si pomocne w zawarciu
maestwa bo nie jeste chyba tak gupia, by sdzi,
e kto ci zechce dla twoich wewntrznych zalet.
Poza tym moesz liczy na to, e doyjesz pnej
staroci, co przecie nie ma adnego znaczenia, i e nie
spotka ci haba, co jest celem samym w sobie. Na tym
koczy si lista tego, na co wolno ci liczy.
Tu zaczyna si nieprzerwany korowd twoich
jaowych obowizkw. Bdziesz musiaa by
nieskazitelna dlatego tylko, e to drobiazg. Bycie
nieskaziteln nie przyniesie ci nic innego poza tym, e
bdziesz nieskazitelna, co nie jest ani powodem do
dumy, ani szczegln przyjemnoci.
Nigdy nie zdoam wymieni wszystkich twoich
obowizkw, gdy w kadej minucie ycia podlegasz
jednemu z nich. Na przykad kiedy znajdziesz si na
osobnoci w toalecie z przyziemnego powodu ulenia
pcherzowi, musisz czuwa nad tym, by nikt nie
usysza ciurkania twojej struki: bdziesz zatem

zmuszona bez przerwy spuszcza wod.

Wymieniam ten przypadek, eby zrozumiaa: jeli
nawet tak intymne i mao wane dziedziny twojej
egzystencji podlegaj kontroli, pomyl tylko, jak
doniose nakazy ciy bd na istotnych aspektach
twojego ycia.
Jeste godna? Jedz tylko troch, bo musisz pozosta
szczupa nie po to, eby ludzie ogldali si za tob na
ulicy ale dlatego, e to wstyd mie tu i wdzie
krgoci.
Twoim obowizkiem jest by pikn. Jeli to ci si
uda, uroda nie przysporzy ci adnej przyjemnoci.
Jedyne komplementy, jakie usyszysz, pochodzi bd
od ludzi Zachodu, a wiadomo, e ci pozbawieni s
gustu. Jeli podziwiasz w lustrze swoje powaby, niech
towarzyszy ci strach, a nie zadowolenie: gdy uroda
przyniesie ci tylko lk przed jej utrat. Jeli jeste adn
dziewczyn, nie bdziesz nikim specjalnym; jeli nie
jeste adna, bdziesz mniej ni niczym.
Twoim obowizkiem jest wyj za m, najlepiej
przed ukoczeniem dwudziestu piciu lat, ktre
stanowi jakby dat wanoci. M nie obdarzy ci
mioci, chyba e okae si gupcem, a by kochan
przez gupca to nie powd do szczcia. Zreszt bez
wzgldu na to, czy kocha ci, czy nie, nie bdziesz go
widywaa. O drugiej w nocy jaki zmczony i czsto
pijany mczyzna zjawi si w domu, by zwali si na
maeskie oe, ktre opuci o szstej rano, nie
zamieniwszy z tob sowa.
Twoim obowizkiem jest mie dzieci; bdziesz je

traktowa jak bstwa, dopki nie osign trzech lat, to

jest wieku, kiedy znienacka wygnasz je z raju i oddasz
do suby wojskowej, ktra trwa bdzie od trzeciego
do osiemnastego, a potem od dwudziestego pitego roku
ycia a do mierci. Zmuszona jeste wydawa na wiat
istoty, ktre bd tym bardziej nieszczliwe, im wicej
zakosztuj szczcia przez pierwsze trzy lata ycia.
Uwaasz, e to okropne? Nie ty pierwsza tak mylisz.
Tobie podobne kobiety myl tak od roku 1960. Jak
dotd, nic to nie dao. Wiele z nich zbuntowao si i ty
te moe si zbuntujesz w jedynym wolnym przedziale
twojego ycia, midzy osiemnastym a dwudziestym
pitym rokiem. Ale w wieku dwudziestu piciu lat
zorientujesz si nagle, e nie jeste matk, i ogarnie
ci wstyd. Porzucisz ekscentryczne stroje, by wbi si w
schludny kostium, biae rajstopy i groteskowe czenka,
gadkie wosy poddasz aosnemu modelowaniu i
odetchniesz z ulg, gdy kto m albo pracodawca
ci zechce.
Gdyby jednak przypadkiem, co jest bardzo mao
prawdopodobne, zawara maestwo z mioci,
bdziesz jeszcze bardziej nieszczliwa, widzc, jak
twj m cierpi. Lepiej, eby go nie kochaa: to
pozwoli ci nie przejmowa si upadkiem jego ideaw,
jeli on jeszcze je posiada. Na przykad pozwolono mu
mie nadziej, e bdzie kochany przez kobiet. A
przecie szybko si przekona, e go nie kochasz. Jak
mogaby
kogokolwiek
kocha,
majc
serce
unieruchomione w gipsie? Wpojono ci zbyt wiele
wyrachowania, aby moga kocha. Jeeli kogo

kochasz, to znaczy, e ci le wychowano. W

pierwszych dniach po lubie bdziesz udawa mnstwo
rnych rzeczy. A trzeba przyzna, e adna kobieta nie
potrafi udawa tak dobrze jak ty.
Twoim obowizkiem jest powica si dla innych.
Nie myl jednak, e twoje powicenie uszczliwi
tych, ktrych nim obdarzysz. Sprawi tylko, e nie bd
si z twojego powodu rumienili. Nie masz adnej
szansy ani na to, by by szczliw, ani na to, by
kogokolwiek uszczliwi.
A gdyby nawet, wyjtkowym zbiegiem okolicznoci,
twj los wymkn si jednej z tych regu, nie wnioskuj,
bro Boe, e zwyciya: wnioskuj z tego, e si
mylisz. Zreszt przekonasz si o tym bardzo szybko,
gdy zudzenie zwycistwa bywa przelotne. I nie ciesz
si chwil: pozostaw t iluzj ludziom Zachodu. Chwila
jest niczym, twoje ycie jest niczym. Nie liczy si aden
okres poniej dziesiciu tysicy lat.
Jeli to moe ci pocieszy, nikt nie uwaa ci za
mniej inteligentn od mczyzny. Jeste byskotliwa, to
rzuca si w oczy wszystkim, take tym, ktrzy traktuj
ci tak podle. Jednake, gdy si dobrze zastanowi, co
w tym pocieszajcego? Gdyby uwaano ci za gorsz,
twoje pieko daoby si przynajmniej wytumaczy i
mogaby wyrwa si z niego, udowadniajc, zgodnie z
prawami logiki, doskonao twojego mzgu.
Tymczasem wiadomo, e jeste rwna, a nawet lepsza:
twoja gehenna jest wic absurdalna, co oznacza, e nie
ma z niej adnej drogi wyjcia.
Owszem: jest jedna. Jedna jedyna i masz do niej

pene prawo, chyba e zrobia gupstwo i przesza na

chrzecijastwo: masz prawo popeni samobjstwo.
Wszyscy wiemy, e w Japonii jest to czyn wielce
honorowy. Niech ci si jednak nie wydaje, e zawiaty
s jednym z tych rajskich miejsc opiewanych przez
sympatycznych przedstawicieli Zachodu. Po drugiej
stronie nie ma nic nadzwyczajnego. Dla rwnowagi
pomyl jednak o wanej kwestii, ktra jest tego warta:
twojej
pomiertnej
reputacji.
Jeli
popenisz
samobjstwo, bdzie ona znakomita i dostarczy twoim
bliskim powodw do dumy. W grobowcu rodzinnym
dostaniesz poczesne miejsce: to najwysza nadzieja,
jak ywi moe istota ludzka.
Oczywicie moesz nie popenia samobjstwa. Ale
wtedy, wczeniej czy pniej, nie wytrzymasz i
cigniesz na siebie jak hab: wemiesz kochanka,
zaczniesz si obera albo oddasz lenistwu kto to
moe przewidzie. Zauwaylimy, e ludziom w ogle,
a kobietom w szczeglnoci trudno jest dugo wyy
bez popadania w ktr ze skonnoci zwizanych z
przyjemnoci cielesn. Jeli jednak wystrzegamy si
tej ostatniej, to wcale nie przez purytanizm: ta
amerykaska obsesja jest nam najzupeniej obca.
Tak naprawd lepiej unika przyjemnoci, gdy przez
nie czowiek si poci. A nie ma nic bardziej
wstydliwego ni pot. Jeli apczywie jesz talerz
gorcych klusek, jeli oddajesz si seksualnym
szalestwom, jeli spdzasz zim, drzemic przy piecu,
bdziesz si poci. I nikt ju nie bdzie mia
wtpliwoci, e jeste wulgarna.

Majc wybr midzy samobjstwem a poceniem, nie

wahaj si. Przelewa wasn krew jest rwnie godne
podziwu, jak poci si jest godne potpienia. Jeli
zadasz sobie mier, nigdy ju nie bdziesz si pocia i
na zawsze pozbdziesz si strachu.
Nie sdz, eby los Japoczyka by bardziej do
pozazdroszczenia. Szczerze mwic, myl, e wrcz
przeciwnie. Japonka ma przynajmniej moliwo
wyrwania si z pieka pracy w przedsibiorstwie,
wychodzc za m. A niepracowanie w japoskiej
firmie jest niewtpliwie celem samym w sobie.
Japoczyk tymczasem nie jest do koca
zindoktrynowany. Nie wytrzebiono w nim, od
najmodszych lat, wszelkiego ladu ideau. Dysponuje
jednym z podstawowych praw czowieka: prawem do
marzenia, prawem do nadziei. I korzysta z tych praw.
Wyobraa sobie utopijne wiaty, w ktrych jest panem i
cieszy si wolnoci.
Japonka, jeli jest dobrze wychowana a jest tak w
przypadku wikszoci z nich nie ma takiej
moliwoci. Odjto jej, rzec by mona, t podstawow
zdolno. Dlatego te wyraam mj najgbszy podziw
dla kadej Japonki, ktra nie popenia samobjstwa.
Pozostawanie przy yciu jest z jej strony szczytnym i
bezinteresownym przejawem oporu i odwagi.
Tak sobie mylaam, patrzc na Fubuki.
Czy mona by wiedzie, co pani robi? spytaa
cierpko.

 Marz. Pani si to nie zdarza?

Nigdy.
Umiechnam si. Pan Saito zosta ojcem drugiego
dziecka, chopca. Jedn z cudownych waciwoci
jzyka japoskiego jest to, e mona w nieskoczono
tworzy nowe imiona, wychodzc od kadej czci
mowy. Jednym z dziwactw, jakich kultura japoska
dostarcza liczne przykady, jest obdarzanie tych, ktrym
nie wolno marzy, imionami, ktre pobudzaj do
marze, jak na przykad Fubuki. Rodzice pozwalaj
sobie na najsubtelniejsze wzloty, kiedy chodzi o
znalezienie imienia dla dziewczynki. Kiedy natomiast
trzeba nada imi chopcu, wytwory dziaalnoci
imienniczej
czsto
zdradzaj
zabawny
brak
pomylunku.
I tak, poniewa mona wybra jako imi czasownik w
formie bezokolicznikowej, pan Saito nazwa swojego
syna Tsutomeru, co oznacza pracowa. I myl o tym
dziecku, ktrego tosamo okrela taki program,
budzia moj wesoo.
Wyobraaam sobie, jak za kilka lat do wracajcego
ze szkoy chopca matka zawoa: Pracowa! Pora
pracowa!. A jeli zostanie bezrobotnym?
Fubuki bya bez zarzutu. Jej jedyna wada polegaa na
tym, e w wieku dwudziestu dziewiciu lat nie miaa
ma. Nie ulega wtpliwoci, e wstydzia si tego.
Tymczasem, jeli si dobrze zastanowi, fakt, e tak
pikna moda kobieta nie znalaza ma, wiadczy o
tym, e bya bez zarzutu. Ze z niezwyk gorliwoci
wcielaa w ycie szczytn regu, ktra posuya za

imi synowi pana Saito. Od siedmiu lat Fubuki cae

swoje ycie powicaa pracy. Nie bez efektw,
poniewa uzyskaa rzadki w przypadku istoty pci
eskiej awans zawodowy.
Jednak przy takim rozkadzie czasu byo zupenie
niemoliwe, by wstpia w zwizki maeskie.
Oczywicie nikt nie postawiby jej zarzutu, e za duo
pracuje, poniewa w oczach Japoczyka nigdy nie
pracuje si za duo. Przewidziany dla kobiet regulamin
wykazywa zatem pewien brak spjnoci: bycie bez
zarzutu powicone bez reszty pracy prowadzio do
tego, e kobieta przekraczaa wiek dwudziestu piciu
lat, nie wyszedszy za m, a co za tym idzie,
przestawaa by bez zarzutu. Szczyt sadyzmu tego
systemu przejawia si w jego aporii: przestrzeganie go
prowadzio do tego, by go nie przestrzega.
Czy Fubuki wstydzia si swojego przeduonego
celibatu? Na pewno. Zbyt bya przeczulona na punkcie
doskonaoci, eby pozwoli sobie na najmniejsze
odstpstwo od obowizujcych regu. Zastanawiaam
si, czy miewa czasem jakich przelotnych kochankw:
pewne byo, e nie szczyciaby si t zbrodni obrazy
nadeshiko
(nadeshiko,
godzik,
symbolizuje
nostalgiczny idea modej dziewiczej Japonki). Ja, ktra
znaam jej rozkad czasu, nie widziaam tam miejsca na
najzwyklejsz nawet przygod.
Obserwowaam jej zachowanie, kiedy miaa do
czynienia z nieonatym mczyzn adnym czy
brzydkim, modym czy starym, miym czy
antypatycznym, inteligentnym czy gupim, niewane,

byleby nie sta niej w hierarchii naszego czy te

swojego przedsibiorstwa: moja przeoona robia si
nagle tak wyzywajco sodka, e niemal agresywna. Jej
oszalae ze zdenerwowania donie zjeday po omacku
na szeroki pasek, ktry mia tendencj do przekrcania
si na zbyt szczupej talii, i ustawiay porodku
przesunit na bok klamr. Jej gos stawa si tak
pieszczotliwy, e zaczyna przypomina jk.
W moim wewntrznym sowniczku nazwaam to
zjawisko weseln parad panny Mori. Przygldanie
si, jak mj kat robi te mapie grymasy, ktre obniaj
zarwno jej urod, jak klas, miao w sobie co
komicznego. Nie mogam jednak powstrzyma ukucia
w sercu, tym bardziej e samcy, przed ktrymi
odgrywaa t patetyczn prb uwodzenia, nawet jej nie
dostrzegali, a co za tym idzie, byli na ni absolutnie
nieczuli. Czasami miaam ochot potrzsn nimi i
wykrzycze: Ty, zdobd si przynajmniej na
uprzejmo! Nie widzisz, ile trudu zadaje sobie dla
ciebie? Zgoda, nie wychodzi jej to na korzy, ale
gdyby wiedzia, jaka jest adna, kiedy si nie kryguje!
O wiele za adna dla ciebie. Powiniene paka z
radoci, e taka pera zwraca na ciebie uwag.
Co si tyczy Fubuki, miaam wielk ochot jej
powiedzie: Przesta! Naprawd mylisz, e ten twj
idiotyczny cyrk wywrze na nim wraenie? Jeste o
wiele bardziej pocigajca, kiedy mi ubliasz i
traktujesz mnie jak niewie ryb. Jeli to ci pomoe,
wyobra sobie, e on to ja. Mw do niego mylc, e
zwracasz si do mnie: bdziesz wtedy pena pogardy,

wyniosa, powiesz mu, e jest chory umysowo, e do

niczego si nie nadaje i zobaczysz, nie pozostanie
obojtny.
Przede wszystkim jednak miaam ochot wyszepta
jej do ucha: Czy nie lepiej pozosta sam do koca
swoich dni, ni obcia si tym wymoczkiem? Co by
zrobia z takim mem? Jak moesz wstydzi si, e nie
polubia jednego z tych mczyzn, ty, ktra jeste
wzniosa, olimpijska, ty, ktra jeste arcydzieem tej
planety? Oni wszyscy s od ciebie nisi: nie sdzisz, e
to jest znak? Jeste zbyt wielkim ukiem dla tych
ndznych ucznikw.
Kiedy mczyzna-zdobycz odchodzi, z twarzy mojej
przeoonej byskawicznie znikaa minoderia, a jej
miejsce zajmowa najwyszy chd. Do czsto
zdarzao si wtedy, e jej wzrok napotyka moje
drwice spojrzenie. Zaciskaa usta z nienawici.
W zaprzyjanionym z Yumimoto przedsibiorstwie
pracowa pewien dwudziestosiedmioletni Holender, Piet
Kramer. Mimo e nie by Japoczykiem, osign w
hierarchii subowej ten sam status co moja
drczycielka. Poniewa mierzy metr dziewidziesit,
pomylaam sobie, e mgby stanowi dla Fubuki
odpowiedni parti. I rzeczywicie, kiedy przechodzi
przez nasze biuro, z miejsca rozpoczynaa gorczkow
parad weseln, przesuwajc pasek na wszystkie strony.
By to poczciwy facet o sympatycznym wygldzie.
Pasowa do niej tym bardziej, e by Holendrem:
toquasigermaskie pochodzenie sprawiao, e jego
przynaleno do biaej rasy nie stanowia a takiego

obcienia.
Pewnego dnia powiedzia do mnie:
Ma pani szczcie, e pracuje z pann Mori. Ona
jest taka uprzejma!
Rozbawio mnie to owiadczenie. Postanowiam je
wykorzysta: powtrzyam sowa Holendra mojej
koleance, umiechajc si ironicznie, kiedy
wspominaam o jej uprzejmoci. Dodaam:
To znaczy, e si w pani kocha.
Spojrzaa na mnie ze zdumieniem.
Naprawd?
Nie mam najmniejszej wtpliwoci zapewniam.
Przez kilka chwil nie wiedziaa, co powiedzie. Na
pewno mylaa sobie: Jest Biaa, zna zwyczaje
Biaych. Raz jeden mogabym jej zaufa. Lepiej jednak,
eby niczego si nie domylaa.
Przybraa chodny wyraz i oznajmia:
Jest dla mnie za mody.
Ma zaledwie dwa lata mniej ni pani. Wedug
japoskiej tradycji to idealna rnica, eby bya pani
anesan niobo, on-starsz siostr. Japoczycy
uwaaj, e to najlepszy zwizek: kobieta ma ciut
wicej dowiadczenia od mczyzny. Dziki temu
mczyzna czuje si swobodnie.
Wiem, wiem.
W takim razie, co mu pani moe zarzuci?
Zamilka. Wida byo, e zapada w trans.
Kilka dni pniej zapowiedziano przyjcie Pieta
Kramera. Mod kobiet ogarn straszny niepokj.
Na nieszczcie byo bardzo gorco. Holender zdj

marynark i pod pachami jego koszuli day si dostrzec

rozlege plamy potu. Zobaczyam, jak Fubuki zmienia
si na twarzy. Staraa si mwi normalnie, jakby
niczego nie zauwaya. Jej sowa brzmiay jednak tym
bardziej faszywie, e chcc wydoby z garda
jakikolwiek dwik, musiaa za kadym razem
wysuwa gow do przodu. I ta, ktr zawsze znaam
jako pikn i opanowan, teraz przypominaa bronic
si perliczk.
Wykonujc te wszystkie aosne gesty, zerkaa
ukradkiem na kolegw. Jej ostatni nadziej byo, e
niczego nie zauwayli: niestety, jak przekona si, czy
kto co zauway? A zwaszcza czy zauway
Japoczyk? Twarze urzdnikw Yumimoto wyraay
obojtn yczliwo typow dla spotka midzy
dwiema zaprzyjanionymi firmami.
Najmieszniejsze byo, e Piet Kramer w
najmniejszym stopniu nie by wiadom skandalu, jaki
wywoa, ani wewntrznego kryzysu dawicego jake
uprzejm pann Mori. Jej nozdrza drgay: nietrudno
byo domyli si z jakiego powodu. Chodzio o
ustalenie, czy pachowa haba Holendra objawia si pod
obiema postaciami.
Wtedy wanie nasz sympatyczny Bataw, sam o tym
nie wiedzc, zaprzepaci szans przyczynienia si do
rozwoju eurazjatyckiej rasy: zauwaywszy na niebie
sterowiec, pobieg do okna. Ten szybki ruch
spowodowa w otaczajcym powietrzu eksplozj
czsteczek zapachowych, ktre podmuch wywoany
biegiem rozproszy po caym pokoju. Nie ulegao ju

najmniejszej wtpliwoci: pot Pieta Kramera mierdzia.

Kady w tym olbrzymim pomieszczeniu mg to
teraz stwierdzi. A dziecinny entuzjazm chopaka
wobec reklamowego sterowca, ktry regularnie lata
nad miastem, nikogo szczeglnie nie rozczuli.
Kiedy woniejcy cudzoziemiec sobie poszed, moja
przeoona bya blada jak ciana. Jej los mia si jednak
jeszcze pogorszy. Kierownik dziau, pan Saito,
pierwszy rzuci:
Nie wytrzymabym ani minuty duej!
W ten sposb da przyzwolenie na obmow. Inni
natychmiast z tego skorzystali:
Czy ci Biali zdaj sobie spraw, e cuchn trupem?
Gdyby udao nam si uwiadomi im, e mierdz,
zyskalibymy na Zachodzie niesamowity rynek zbytu
dla skutecznych dezodorantw!
Moglibymy jedynie przyczyni si do tego, eby
mniej mierdzieli, ale nie eby przestali si poci. To
ju taka rasa.
U nich poc si nawet pikne kobiety.
Pokadali si ze miechu. Nikomu nie przyszo do
gowy, e ich sowa mog mi sprawia przykro. W
pierwszej chwili poczuam si zaszczycona: widocznie
nie uwaali mnie za Bia. Szybko jednak nadeszo
otrzewienie: rozmawiali tak w mojej obecnoci,
poniewa si nie liczyam.
aden z nich nie domyla si nawet, co ten epizod
oznacza dla mojej przeoonej: gdyby nikt nie podnis
zapachowego skandalu z Holendrem, mogaby jeszcze
robi sobie nadziej i przymkn oczy na t wrodzon

wad potencjalnego narzeczonego.

Teraz wiedziaa, e nic nie bdzie jej mogo czy z
Pietem Kramerem: jakikolwiek zwizek z nim byby
czym gorszym ni utrata reputacji, oznaczaby utrat
twarzy. Moga czu si szczliwa, e oprcz mnie,
ktra si nie liczyam, nikt nie wiedzia o zamiarach,
jakie ywia wobec tego kawalera.
Z wysoko uniesion gow i zacinitymi szczkami
wrcia do pracy. Z napicia, jakie wyraaa jej twarz,
mogam odczyta, jak wielkie nadzieje wizaa z tym
mczyzn: miaam w tym pewien udzia. Zachciam
j. Gdyby nie ja, czy w ogle by o nim powanie
pomylaa?
Tote cierpienie jej byo w znacznym stopniu
spowodowane przeze mnie. Pomylaam, e powinno
mi to sprawia przyjemno. Nie odczuwaam adnej.
Nie peniam ju funkcji ksigowej od nieco ponad
dwch tygodni, kiedy wybuch dramat.
Wygldao na to, e w firmie Yumimoto kompletnie
o mnie zapomniano. Byo to najlepsze, co mogo mi si
przytrafi. Zaczynaam si prawdziwie cieszy. Przy
moim niesychanym braku ambicji nie wyobraaam
sobie szczliwszego losu ni siedzie przy swoim
biurku, kontemplujc zmiany na twarzy zwierzchniczki.
Podawanie herbaty i kawy, regularne rzucanie si z
okna i nieuywanie kalkulatora, wszystko to skadao
si na dziaalno, ktra zaspokajaa moj bardziej ni
nik potrzeb znalezienia sobie miejsca w
spoeczestwie.

I kto wie, czy moja osoba nie leaaby tak odogiem

po wsze czasy, gdybym nie popenia czego, co
wypada nazwa gaf.
Koniec kocw zasuyam na swoj sytuacj.
Zadaam sobie trud udowodnienia przeoonym, e
moja dobra wola nie przeszkadza mi by kataklizmem.
Teraz zrozumieli. Ich milczca polityka bya zapewne
taka: Byle tylko niczego nie dotykaa!. A ja
potrafiam stan na wysokoci tego nowego zadania.
Pewnego dnia usyszelimy dobiegajce z oddali
grzmoty: to rycza pan Omochi. Grzmoty si
przybliyy. Popatrywalimy na siebie z lkiem.
Drzwi wiodce do dziau ksigowoci ustpiy jak
stara tama pod naciskiem masywnego cielska
wiceprezesa, ktry wtoczy si do pokoju. Zatrzyma si
porodku i gosem olbrzyma domagajcego si
niadania zawoa:
Fubuki-san!
W ten sposb dowiedzielimy si, kto padnie ofiar
grubasa. Po kilku sekundach ulgi, ktr odczuy osoby
chwilowo oszczdzone, zebranych przeszy zbiorowy
dreszcz szczerej empatii.
Moja przeoona natychmiast zerwaa si z miejsca i
wyprya. Patrzya prosto przed siebie, a zatem w
moim kierunku, nie widzc mnie jednak. Z dumnie
podniesionym
czoem,
przezwyciajc
strach,
oczekiwaa tego, co nastpi.
Przez chwil mylaam, e pan Omochi wyjmie
ukryt midzy dwiema fadami tuszczu szabl i utnie
jej gow. Gdyby ta potoczya si w moj stron,

podniosabym j i wielbia do koca moich dni.

Jednak nie pocieszaam si to metody z innej
epoki. Postpi jak zwykle: wezwie j do swojego
gabinetu i zwymyla.
Zrobi o wiele gorzej. Moe by w bardziej ni
zwykle sadystycznym nastroju? A moe dlatego, e
ofiara bya kobiet, w dodatku bardzo pikn, zmiesza
j z botem nie w swoim gabinecie, ale na miejscu, na
oczach czterdziestu pracownikw dziau ksigowoci.
Nie sposb sobie wyobrazi wikszego upokorzenia
dla jakiejkolwiek istoty ludzkiej, a co dopiero dla
Japoczyka, a co dopiero dla dumnej i wyniosej panny
Mori, ni to publiczne ponienie. Potwr chcia, eby
stracia twarz, to byo oczywiste.
Podszed do niej powoli, jakby delektujc si z gry
potg swej niszczcej mocy. Fubuki nawet nie drgna
powieka. Bya jeszcze wspanialsza ni zwykle. Potem
opase wargi zaczy dre i gruchna z nich salwa
niekoczcych si wrzaskw.
Tokijczycy maj skonno do mwienia z
ponaddwikow szybkoci, zwaszcza kiedy si
kc. Wiceprezes za, nie do, e pochodzi ze stolicy,
to jeszcze by cholerycznym grubasem, co sprawiao, e
mwi niewyranie: w efekcie z potoku sownej agresji,
jakim zala moj przeoon, zrozumiaam niewiele.
Jednak nawet gdybym nie znaa japoskiego,
dotaroby do mnie, co si dzieje: o trzy metry ode mnie
traktowano istot ludzk w sposb absolutnie niegodny.
Byo to ohydne widowisko. Duo bym daa, eby si
skoczyo, ono jednake trwao: wydobywajcy si z

brzucha oprawcy ryk zdawa si niewyczerpany.

Jak zbrodni moga popeni Fubuki, eby zasuy
na tak kar? Nigdy si tego nie dowiedziaam. Ale
przecie znaam swoj koleank: jej kompetencje,
zapa do pracy i sumienno zawodowa byy zupenie
wyjtkowe. Jeli dopucia si jakich uchybie, z
pewnoci nie byy one powane. A nawet gdyby byy,
naleao wzi pod uwag szczegln warto tej
nadzwyczajnej kobiety.
Niewtpliwie zastanawianie si, na czym polega bd
mojej przeoonej, wiadczyo o mojej naiwnoci.
Najbardziej prawdopodobne byo, e nie miaa sobie nic
do zarzucenia. Pan Omochi by szefem: wolno mu byo,
jeli tak mu si podobao, skorzysta z najdrobniejszego
pretekstu, eby wyadowa swoje sadystyczne
skonnoci na tej wygldajcej jak modelka
dziewczynie. Nie musia si przed nikim tumaczy.
Pomylaam sobie nagle, e jestem wiadkiem
epizodu z ycia seksualnego wiceprezesa: czy przy
swoich gabarytach zdolny by jeszcze sypia z
kobietami? Jego masa natomiast sprawiaa, e tym
goniej mg si wydziera: swymi wrzaskami
wprawia w drenie kruch sylwetk licznotki. W
rzeczywistoci gwaci pann Mori, a dajc upust swoim
najniszym instynktom w obecnoci czterdziestu osb,
do rozkoszy dodawa przyjemno ekshibicjonizmu.
To spostrzeenie byo trafne: moja przeoona
zachwiaa si. A przecie bya twardym czowiekiem,
istnym uosobieniem dumy: to, e jej ciao ulego,
dowodzio, e bya przedmiotem napaci o charakterze

seksualnym. W pewnej chwili nogi odmwiy jej

posuszestwa jak umczonej kochance: osuna si na
krzeso.
Gdybym miaa tumaczy symultanicznie wystpienie
pana Omochi, brzmiaoby ono nastpujco:
Tak, wa sto pidziesit kilo, a ty pidziesit,
razem waymy dwa kwintale i to mnie podnieca. Sado
utrudnia mi ruchy, nieatwo mi bdzie doprowadzi ci
do orgazmu, ale dziki mojej masie mog ci
przewrci, zmiady, uwielbiam to, zwaszcza przy
tych wszystkich kretynach, ktrzy na nas patrz. Podoba
mi si twoja uraona duma i to, e nie moesz si broni
uwielbiam ten rodzaj gwatu!
Prawdopodobnie nie ja jedna zrozumiaam, co si
dzieje: koledzy wok mnie te czuli si nieswojo. W
miar moliwoci odwracali wzrok i starali si ukry
zaenowanie za zason papierw lub za ekranem
komputera.
Fubuki siedziaa teraz zgita we dwoje. Szczupe
okcie opara na biurku, zacinite w pici donie
podtrzymyway czoo. Serie sw wylatujcych z ust
wiceprezesa w regularnych odstpach jak z karabinu
maszynowego wstrzsay jej plecami.
Na szczcie nie byam na tyle gupia, eby da
ponie si temu, co w istniejcej sytuacji powinno by
zwykym odruchem: potrzebie interwencji. Nie ulega
wtpliwoci, e pogorszyabym tylko los ofiary, nie
mwic o moim wasnym. Nie mog jednak
powiedzie, ebym czua si dumna, e zachowaam si
tak rozsdnie. Honor polega najczciej na tym, e robi

si co gupiego. Lecz czy nie lepiej postpi jak dure,

ni si pohabi? Jeszcze dzi rumieni si ze wstydu,
e przedoyam rozwag nad przyzwoito. Kto
powinien by wstawi si za ni, a e nie byo
najmniejszej szansy, eby kto taki si znalaz, to ja
powinnam bya si powici.
Oczywicie moja zwierzchniczka nigdy by mi tego
nie wybaczya, ale nie miaaby racji: czy nie gorsze
byo, e patrzylimy, nie reagujc na ten upokarzajcy
spektakl, e tak cakowicie poddawalimy si wadzy?
Powinnam bya zmierzy, jak dugo trwaa awantura.
Oprawca mia mocne puca. Odnosiam wraenie, e z
czasem jego krzyki staj si coraz goniejsze. Co
dowodzio, jeli w ogle trzeba byo czegokolwiek
dowodzi, hormonalnego charakteru sceny: jak
lubienik, ktremu w ferworze seksualnych uniesie
przybywa coraz to nowych si, wiceprezes robi si
coraz brutalniejszy, a jego wrzaski staway si coraz
bardziej wcieke i wrcz fizycznie unicestwiay
nieszczsn.
Na koniec zdarzya si rzecz kompletnie rozbrajajca:
jak zapewne zdarza si to ofiarom gwatu, Fubuki
cofna si w czasy dziecistwa. A moe to tylko ja
usyszaam saby
gosik,
gosik
omioletniej
dziewczynki, ktry dwukrotnie zajcza:
Okoruna. Okoruna.
Jest to dziecinne powiedzonko, sowa, jakich uyaby
maa dziewczynka, przeciwstawiajc si ojcu, naley
wic do rejestru jzykowego, jakim nigdy nie
posugiwaa si panna Mori, zwracajc si do

zwierzchnika:
Nie gniewaj si. Nie gniewaj si.
Baganie rwnie mieszne jak proba rozszarpanej na
kawaki i na wp zjedzonej gazeli, apelujcej do
drapienika, by j oszczdzi. Lecz przede wszystkim
race naruszenie dogmatu poddania, zakazu bronienia
si przed tym, co przychodzi z gry. Pan Omochi wyda
si lekko zbity z tropu tym nieznanym gosikiem, co nie
przeszkodzio mu rozedrze si na caego: moe nawet
to dziecinne zachowanie sprawio mu jeszcze wiksz
przyjemno.
Po upywie wiecznoci potwr albo znudzi si swoj
zabawk, albo to orzewiajce wiczenie obudzio w
nim apetyt na podwjnego sandwicha z majonezem,
do e si oddali.
W dziale ksigowoci zapanowaa grobowa cisza.
Nikt oprcz mnie nie mia spojrze na ofiar. Ta przez
kilka minut siedziaa zaamana, a kiedy znalaza w sobie
siy, by wsta, bez sowa ucieka.
Nie miaam najmniejszych wtpliwoci, dokd
pobiega: dokd id zgwacone kobiety? Tam, gdzie jest
woda, gdzie mona zwymiotowa, gdzie jest moliwie
najmniej ludzi. Miejscem, ktre najlepiej speniao te
wymagania, w budynku Yumimoto bya ubikacja.
I wtedy popeniam gaf.
Krew si we mnie wzburzya: musz j jako
pocieszy. Na prno usiowaam wybi to sobie z
gowy, mylc o upokorzeniach, jakich mi nie
szczdzia, o obelgach, jakie rzucaa mi w twarz
mieszne wspczucie wzio gr. mieszne,

podtrzymuj to okrelenie, bo jeli chodzi o dziaanie

wbrew zdrowemu rozsdkowi, znacznie lepiej bym
postpia, wkraczajc midzy Omochi a moj
przeoon. Byoby to przynajmniej odwane z mojej
strony. Tymczasem to, co w kocu zrobiam, byo po
prostu mie I gupie.
Pobiegam do toalety. Fubuki pakaa nad umywalk.
Chyba nie zauwaya, e wchodz. Niestety usyszaa,
jak mwi:
Fubuki, tak mi przykro! Wspczuj pani z caego
serca. Wspczuj pani.
Ju miaam do niej podej, wycigajc
pocieszycielsk do, gdy zobaczyam jej oszalay z
gniewu wzrok. Zmienionym patologicznie gosem
krzykna:
Jak pani mie? Jak pani mie?
Zapewne nie byam tego dnia w peni wadz
umysowych, poniewa zaczam jej tumaczy:
Nie chciaam pani przeszkadza. Chciaam tylko
zapewni pani o mojej przyjani...
W porywie nienawici odepchna moj rk i
zawoaa:
Niech pani zamilknie! Niech pani natychmiast std
wyjdzie!
Najwyraniej nie miaam na to ochoty, gdy staam w
miejscu, oszoomiona.
Ruszya na mnie z jej prawego oka ziona
Hiroszima, z lewego Nagasaki. Nie miaam
wtpliwoci: gdyby moga mnie zabi, nie wahaaby si
ani chwili.

W kocu zrozumiaam, co powinnam zrobi: daam

nog.
Wrciam do swojego biurka i spdziam reszt dnia
udajc, e co robi, a jednoczenie zastanawiajc si
nad ogromem mojej gupoty.
Fubuki zostaa dotkliwie upokorzona na oczach
kolegw. Jedyn rzecz, ktr moga przed nami ukry,
ostatnim bastionem honoru, ktry moga uratowa, byy
jej zy. Wykazaa do siy, eby nie rozpaka si przy
nas.
A ja, spryciara, poszam zobaczy, jak pacze w
swojej kryjwce. Jakbym chciaa do koca nasyci si
jej hab. Nigdy nie bdzie zdolna poj, dopuci do
siebie, przyj, e moje postpowanie wypywao z
dobroci, choby i najgupszej.
Godzin pniej ofiara wrcia i zasiada przy swoim
biurku. Nikt na ni nie spojrza. Ona spojrzaa na mnie:
jej suche ju oczy nienawistnie przeszyy mnie na
wylot. Byo w nich napisane: Poczekaj no tylko.
Potem podja przerwan prac, jak gdyby nigdy nic,
dajc mi czas na zinterpretowanie wyroku.
Byo jasne, e w jej mniemaniu mj postpek by
czystym odwetem. Wiedziaa, e w przeszoci pastwia
si nade mn. Nie miaa wtpliwoci, e moim jedynym
celem bya zemsta. eby odpaci jej piknym za
nadobne, poszam do toalety popatrze sobie, jak
pacze.
Tak bardzo chciaam wyprowadzi j z bdu,
powiedzie: Zgoda, to byo gupie i niezrczne, ale

bagam, niech mi pani uwierzy: powodowao mn

jedynie poczciwe i niemdre poczucie czowieczestwa.
Jaki czas temu miaam do pani al, to prawda, ale
kiedy zobaczyam pani tak niegodziwie upokorzon,
ogarno mnie gbokie wspczucie. Jest pani taka
inteligentna: czy nie widzi pani, e nie ma w tym
przedsibiorstwie, a nawet na caym wiecie nikogo, kto
jak ja, ceniby pani, podziwia i poddawa si pani
wadzy?.
Nigdy nie dowiem si, jak by zareagowaa, gdybym
zoya jej takie owiadczenie.
Nastpnego dnia Fubuki przywitaa mnie z twarz, na
ktrej malowa si olimpijski spokj. Otrzsna si,
czuje si lepiej pomylaam.
Oznajmia powanym tonem:
Mam dla pani nowe zadanie. Prosz za mn.
Wyszam za ni z pokoju. Czuam si troch
nieswojo: a wic moje nowe zadanie wykonywa bd
poza dziaem ksigowoci? Co te to moe by? Gdzie
ona mnie prowadzi?
Mj lk skonkretyzowa si, kiedy stwierdziam, e
kierujemy si w stron ubikacji. Nie pomylaam.
Na pewno w ostatniej chwili skrcimy w prawo albo w
lewo, eby wej do innego pokoju.
Nie wykonaymy adnego zwrotu (przez sztag ani
przez ruf). Rzeczywicie zacigna mnie do toalety.
Na pewno przyprowadzia mnie w to odosobnione
miejsce, ebymy sobie wyjaniy, co wczoraj zaszo
pomylaam.
Nic z tych rzeczy. Owiadczya najspokojniej w

wiecie:
To jest pani nowe stanowisko.
Z pewn siebie min, w niezwykle profesjonalny
sposb pokazaa mi gesty, ktre teraz bd wykonywa.
Chodzio o wymian rolki suchego i czystego
rcznika do wycierania rk, kiedy ten zostanie
cakowicie zuyty; chodzio te o zapewnianie wieych
dostaw papieru toaletowego do kabin w tym celu
powierzya mi cenne klucze do magazynu, gdzie te cuda
byy przechowywane, z dala od zakusw pracownikw
przedsibiorstwa Yumimoto.
Szczyt zosta osignity, kiedy pikno delikatnie
uja w donie szczotk klozetow, eby z ca powag
wytumaczy mi, jak naley si ni posugiwa
czyby sdzia, e tego nie wiem? Nigdy bym nie
przypuszczaa, e bdzie mi dane ujrze t bogini
dzierc w doniach taki przyrzd. W dodatku po to, by
wrczy mi go jako moje nowe bero.
Absolutnie osupiaa zadaam pytanie:
Czyje miejsce zajmuj?
Niczyje. Sprztaczki wykonuj te czynnoci
wieczorem.
Odeszy?
Nie. Tylko, jak zapewne pani zauwaya, ich nocna
praca bywa niewystarczajca. Nierzadko zdarza si, e
w cigu dnia zabraknie suchego rcznika, w ktrej z
kabin skoczy si papier toaletowy, albo znw jaka
miska klozetowa czeka zabrudzona a do wieczora. To
krpujce, zwaszcza gdy przyjmujemy urzdnikw
spoza Yumimoto.

Przez chwil zastanawiaam si, czemu dla

pracownika Yumimoto bardziej krpujce byo patrze
na
misk
zabrudzon
przez
osob
spoza
przedsibiorstwa ni przez ktrego z kolegw. Nie
zdyam znale odpowiedzi na to pytanie, gdy
Fubuki zamkna spraw:
Odtd, dziki pani, nie bdziemy ju musieli znosi
tych niedogodnoci.
I posza sobie. Zostaam sama na miejscu mojego
awansu.
Oszoomiona
staam
nieruchomo
z
opuszczonymi rkami. Wtedy wanie drzwi otworzyy
si znowu i ukazaa si Fubuki. Jak w teatrze, wrcia,
eby zakomunikowa mi najwaniejsze:
Zapomniaabym: oczywicie zakres pani
obowizkw obejmuje take toalet dla panw.
Podsumujmy. Kiedy byam maa, chciaam zosta
Bogiem. Szybko zrozumiaam, e s to zbyt due
wymagania i do mojego mszalnego wina dolaam troch
wiconej wody: bd Jezusem. Wkrtce uwiadomiam
sobie, e to te przerost ambicji i zgodziam si przyj
rol mczennicy, kiedy bd dua.
Jako dorosa osoba postanowiam by mniejsz
megalomank i pracowa jako tumaczka w japoskim
przedsibiorstwie. Niestety, funkcja ta przerastaa moje
siy i musiaam spa o szczebel niej, by zosta
ksigow. Moja gwatowna degrengolada na tym si
jednak nie zakoczya. Zostaam przydzielona na
stanowisko popychada. Na nieszczcie powinnam
bya si tego spodziewa rola popychada take

przerastaa moje siy. I wtedy wanie dostaam swj

ostateczny przydzia: sprztajcej kible.
Mona wpa w zachwyt, ledzc t nieubagan
drog bstwa wiodc do ubikacji. O piewaczce, ktra
moe przej od sopranu do kontraltu, mwi si, e ma
du skal gosu: pozwol sobie podkreli niesychan
skal moich talentw umoliwiajc mi piewanie we
wszystkich rejestrach, zarwno boskim, jak babci
klozetowej.
Gdy otrzsnam si ze zdumienia, pierwsz rzecz,
jak odczuam, bya dziwna ulga. Dobr stron
czyszczenia brudnych klozetw jest to, e nie trzeba si
ju obawia, i upadnie si jeszcze niej.
Rozumowanie Fubuki mona by zapewne streci w
ten sposb: Latasz za mn do toalety? Doskonale.
Zostaniesz tam.
Zostaam.
Domylam si, e kady na moim miejscu zoyby
wymwienie.
Kady,
tylko
nie
Japoczyk.
Przydzielenie mi tego stanowiska przez moj
przeoon stanowio prb zmuszenia mnie do odejcia
z pracy. Tymczasem zwolni si znaczyoby straci
twarz. Mycie kibli, w oczach Japoczyka, nie byo
chwalebnym zajciem, ale nie byo te utrat twarzy.
Z dwojga zego naley wybra to mniejsze.
Podpisaam umow na rok. Wygasaa 7 stycznia 1991.
Mielimy czerwiec. Wytrzymam. Zachowam si jak
Japonka.
Pod tym wzgldem nie odbiegaam od reguy: kady

cudzoziemiec pragncy wtopi si w Japoni stawia

sobie za punkt honoru przestrzeganie obyczajw
Cesarstwa. Naley zauway, e dziaa to tylko w jedn
stron: Japoczycy, ktrzy tak atwo buntuj si
przeciwko naruszaniu wasnych norm, s znacznie
bardziej wyrozumiali dla wasnych odstpstw od
cudzych zasad.
Byam wiadoma tej niesprawiedliwoci, a jednak si
jej podporzdkowywaam. Najbardziej niezrozumiae
ludzkie zachowania czsto maj swoje rdo w jakiej
modzieczej fascynacji: kiedy byam dzieckiem,
pikno japoskiego wiata tak mocno mnie naznaczyo,
e w swoim postpowaniu nadal czerpaam z tego
uczuciowego zbiornika. Teraz miaam przed oczyma
ohyd systemu, ktry przeczy wszystkiemu, co
kochaam, a jednak pozostawaam wierna wartociom,
w ktre ju nie wierzyam.
Nie straciam twarzy. Przez siedem miesicy
wytrwaam na posterunku w toaletach przedsibiorstwa
Yumimoto.
Zaczo si wic nowe ycie. Jakkolwiek moe si to
wyda dziwne, nie miaam wraenia, e osignam
dno. To zajcie byo w sumie o wiele lepsze ni funkcja
ksigowej mam na myli moje stanowisko kontrolerki
kosztw podry subowych. Gdybym miaa do
wyboru caodzienne wydobywanie z kalkulatora coraz
to bardziej schizofrenicznych liczb i wydobywanie rolek
papieru higienicznego z magazynu, nie wahaabym si
ani chwili.
Na obecnym stanowisku w peni panowaam nad

sytuacj. Mj upoledzony mzg radzi sobie z

zadaniami, jakie przed nim stawiano. Nie chodzio ju o
ustalanie kursu marki z 19 marca, eby przeliczy na
jeny rachunek za pokj hotelowy, a nastpnie porwna
moje wyniki z wynikami zainteresowanego i doj,
dlaczego jemu wychodzio 23254, a mnie 499212.
Trzeba byo przetwarza brud w czysto i dba, eby
nie brakowao papieru.
Higiena sanitarna idzie w parze z higien umysow.
Tym, ktrzy uznaj za niegodne to, e
podporzdkowaam si podej decyzji, winna jestem
nastpujce wyjanienie: nigdy, ani przez chwil, w
czasie tych siedmiu miesicy nie doznaam uczucia
upokorzenia.
Od momentu, kiedy otrzymaam to niesychane
zaszeregowanie, wkroczyam w inny wymiar istnienia:
wiat czystego nonsensu. Domylam si, e by to z
mojej strony odruch samozachowawczy: eby
wytrzyma siedem miesicy, ktre miaam tam spdzi,
musiaam zmieni system odniesie, odwrci o 180
stopni to, co dotychczas byo dla mnie drogowskazem.
Dziki
zbawczemu
dziaaniu
mechanizmw
odpornociowych to wewntrzne przestawienie odbyo
si byskawicznie. Od razu w mojej gowie brudne stao
si czystym, oprawca sta si ofiar, a to, co wstrtne
stao si komiczne.
Podkrelam to ostatnie sowo: przeyam w tym
przybytku najzabawniejszy okres mojego ycia, w
ktrym przecie takowych nie brakowao. Rano, kiedy

metro wiozo mnie do wieowca Yumimoto, ju

wietnie bawiam si na sam myl o tym, co mnie
czeka. A kiedy rozpoczynaam urzdowanie, musiaam
walczy z przystpami niepohamowanego miechu.
W biurze na stu mczyzn przypadao nie wicej ni
pi kobiet, wrd ktrych Fubuki jako jedyna osigna
status wyszej urzdniczki. Pozostaway wic trzy
pracownice, ktre pracoway na niszych pitrach: ja
zostaam przydzielona tylko do toalet na czterdziestym
czwartym poziomie. W efekcie wygdka dla kobiet na
czterdziestym czwartym pitrze stanowia poniekd
obszar zarezerwowany dla mojej przeoonej i dla mnie.
Nawiasem mwic, moje topograficzne ograniczenie
do czterdziestego czwartego pitra dowodzio
absolutnej bezsensownoci mojej nominacji. Skoro to,
co
wojskowi
nazywaj
elegancko
ladami
hamowania,
stanowio
taki
problem
dla
odwiedzajcych, nie rozumiem, dlaczego nie
przeszkadzao na czterdziestym trzecim czy na
czterdziestym pitym.
Nie uyam tego argumentu. Gdybym to zrobia,
zapewne powiedziano by mi: Susznie. Od dzi ustpy
na innych pitrach take bd lee w pani gestii. Moje
ambicje zadowoliy si czterdziestym czwartym.
Przewartociowanie, jakiego w sobie dokonaam, nie
byo czyst uud. Fubuki poczua si upokorzona tym,
co zapewne uznaa za przejaw mojej siy bezwadu.
Byo jasne, e liczya na moje odejcie. Zostajc,
wyciam jej niezy numer. Dyshonor wraca do niej
rykoszetem.

Oczywicie nigdy nie przyznaa si do poraki.

Miaam jednak tego dowody.
Na przykad zdarzyo si, e w toalecie mskiej
natknam si na pana Haned we wasnej osobie.
Spotkanie to wywaro due wraenie na nas obojgu: na
mnie, poniewa trudno sobie wyobrazi Boga w takim
miejscu; na nim zapewne, bo nie wiedzia o moim
awansie.
Przez chwil umiecha si, sdzc, e przy moim
legendarnym roztargnieniu pomyliam wygdki.
Przesta si umiecha, kiedy zobaczy, jak zdejmuj
rolk rcznika, ktry nie by ju ani suchy, ani czysty,
aby zastpi j now. Wtedy zrozumia i nie mia ju
na mnie spojrze. Wyglda na bardzo skrpowanego.
Nie liczyam na to, e ten incydent odmieni mj los.
Pan Haneda by zbyt dobrym prezesem, by
kwestionowa zarzdzenia ktrego ze swoich
podwadnych, tym bardziej gdy pochodziy od jedynego
w jego firmie wyszego urzdnika pci eskiej. Miaam
jednak podstawy, by podejrzewa, e Fubuki musiaa
si przed nim tumaczy ze swojej decyzji.
Nastpnego dnia w toalecie dla pa odezwaa si do
mnie lodowatym tonem:
Jeli ma pani powody, by si skary, powinna je
pani zgasza do mnie.
Nikomu si nie skaryam.
Dobrze pani wie, co mam na myli.
Wcale tego tak dobrze nie wiedziaam. Jak miaam
si zachowa, eby nie wygldao na to, e si skar?
Uciec natychmiast z mskiej toalety, udajc, e

pomyliam wygdki?
Tak czy inaczej bardzo mi si spodobao
sformuowanie mojej przeoonej: Jeli ma pani
powody, by si skary... . Tym, co mnie w nim
zachwycio, byo sowo Jeli: jakby byo do
pomylenia, e nie mam powodw, by si skary.
W hierarchii byy jeszcze dwie inne osoby, ktre
mogyby mnie std wycign: pan Omochi i pan Saito.
Byo jasne, e wiceprezes nie martwi si moim
losem. Przeciwnie moj nominacj przyj
entuzjastycznie. Kiedy mija mnie w kiblu, rzuca
rubasznie:
Dobrze mie stanowisko, co?
Mwi to bez ironii. Na pewno myla, e znajd w
tym zajciu spenienie, ktrego rdem moe by tylko
praca. Fakt, e istota tak mao zdolna jak ja znalaza
wreszcie swoje miejsce w spoeczestwie, uwaa za
krzepicy. Poza tym musia odczuwa ulg, e nie paci
mi ju za nic nierobienie.
Gdyby kto mu oznajmi, e to zajcie mnie ponia,
wykrzyknby:
Co znowu? Jest poniej jej godnoci? Powinna by
szczliwa, e dla nas pracuje.
W przypadku pana Saito rzeczy miay si zupenie
inaczej. Robi wraenie bardzo zakopotanego t
histori. Nieraz widziaam, e panicznie boi si Fubuki:
miaa od niego czterdzieci razy wicej siy i autorytetu.
Za nic w wiecie nie odwayby si interweniowa.
Kiedy mija mnie w toalecie, na jego chorowitej
twarzy pojawia si nerwowy grymas. Moja przeoona

miaa racj, kiedy mwia mi o dobroci pana Saito. By

dobry, ale bojaliwy.
Najbardziej krpujce byo moje spotkanie w tym
miejscu ze znakomitym panem Tenshi. Wszed i
ujrzawszy mnie, zmieni si na twarzy. Kiedy mino
zaskoczenie, zrobi si pomaraczowy. Wyszepta:
Amlie-san...
Po czym zamilk, zrozumiawszy, e nie ma tu nic do
powiedzenia. Nastpnie zrobi co bardzo dziwnego:
wyszed, nie ulywszy adnej z potrzeb, dla ktrych
przewidziano ten przybytek.
Nie wiem, czy mu si odechciao, czy te poszed do
toalety na innym pitrze. Uwiadomiam sobie, e raz
jeszcze pan Tenshi znalaz najszlachetniejsze
rozwizanie: jego sposb na okazanie mi wspczucia
polega na bojkotowaniu wygdki na czterdziestym
czwartym pitrze. Gdy nigdy wicej go tam nie
zobaczyam a choby by nie wiem jak anielski, nie
by przecie czystym i bezcielesnym duchem.
Szybko zrozumiaam, e zacz gosi dobr nowin
w swoim otoczeniu; wkrtce reszta pracownikw dziau
produktw mlecznych take przestaa pojawia si w
mojej pustelni. Z czasem za stwierdziam, e nawet
inne dziay coraz czciej omijaj msk toalet.
Bogosawiam pana Tenshi. Ponadto ten bojkot
stanowi prawdziwy odwet na Yumimoto: pracownicy,
ktrzy decydowali si i na czterdzieste trzecie pitro,
czekajc na wind, tracili czas, ktry mogliby
wykorzysta na prac dla przedsibiorstwa. W Japonii
nazywa si to sabotaem: to jedna z najciszych

japoskich zbrodni, tak odraajca, e okrela si j

francuskim sowem, trzeba bowiem by cudzoziemcem,
eby wymyli tak podo.
Ta solidarno wzruszya moje serce i oywia pasj
filologiczn: sowo bojkot wywodzi si wprawdzie od
angielskiego posiadacza nazwiska Boykott, mona
jednak zaoy, e w nazwisku tym zawarta jest aluzja
do chopca. I rzeczywicie, tylko mczyni omijali
moj siedzib.
Girlkotu nie byo. Przeciwnie, Fubuki zdawaa si
korzysta z azienki z wikszym ni kiedykolwiek
zapaem. Zacza nawet dwa razy dziennie my sobie
zby: nie sposb przeceni zbawiennego wpywu
dawicej j nienawici na higien jej jamy ustnej. Tak
bardzo miaa mi za ze, e nie zoyam wymwienia, i
korzystaa z kadego pretekstu, eby sobie ze mnie
zakpi.
Bawio mnie to zachowanie. Fubuki sdzia, e mi
przeszkadza, podczas gdy ja przeciwnie, byam
zachwycona, e mam tak wiele okazji, aby podziwia
jej chmurn pikno w naszym prywatnym gineceum.
aden buduar nie zapewniby nam takiej intymnoci jak
damska toaleta na czterdziestym czwartym pitrze:
kiedy otwieray si drzwi, wiedziaam na pewno, e
wchodzi moja przeoona, poniewa trzy pozostae
kobiety pracoway na czterdziestym trzecim. Byo to
wic miejsce zamknite, rodzaj teatru, gdzie dwie
tragiczki spotykay si kilka razy dziennie, eby odegra
kolejne sceny namitnej i gwatownej wani.

Z czasem pustki w mskiej toalecie na czterdziestym

czwartym pitrze stay si nazbyt widoczne. Zagldao
tam niekiedy dwch czy trzech roztargnionych albo
wiceprezes. Domylam si, e wanie ten ostatni
zirytowa si tym faktem i powiadomi wadze.
Musia to by dla dyrekcji prawdziwy problem
taktyczny: jakkolwiek nawykli do manipulowania
ludmi, moni przedsibiorstwa nie mogli jednak
nakaza swoim urzdnikom, by ci zaatwiali swoje
potrzeby na wasnym pitrze, a nie pitro niej; nie
mogli te tolerowa tego aktu sabotau. Naleao jako
zareagowa. Ale jak?
Oczywicie odpowiedzialno za t hab spada na
mnie. Fubuki wtargna do gineceum i patrzc na mnie
gronie, oznajmia:
Tak duej by nie moe. Kolejny raz przeszkadza
pani otoczeniu.
Co znowu zrobiam?
Dobrze pani wie.
Przysigam, e nie wiem.
Nie zauwaya pani, e panowie staraj si nie
korzysta z toalety na czterdziestym czwartym pitrze?
Trac czas, eby chodzi na inne poziomy. Pani
obecno ich krpuje.
Rozumiem. Ale, jak pani wiadomo, nie jestem tu z
wasnej inicjatywy.
Arogantka! Gdyby umiaa pani zachowa si z
godnoci, nie doszoby do takiej sytuacji.
Nie rozumiem, co ma tutaj do rzeczy moja godno.
Jeli patrzy pani na mczyzn, ktrzy wchodz do

ustpu, tak samo jak na mnie, ich zachowanie atwo

mona wytumaczy.
Parsknam miechem:
Moe by pani spokojna, w ogle na nich nie
patrz.
Dlaczego wic nie czuj si swobodnie?
To normalne. Sama obecno osoby pci przeciwnej
dziaa na nich oniemielajco.
To czemu nie wyciga pani z tego wnioskw?
Jakie wnioski mam z tego wycign?
e nie powinna pani tam przebywa!
Twarz mi si rozpromienia.
Jestem zwolniona z funkcji w toalecie dla panw?
Och, dzikuj!
Tego nie powiedziaam!
W takim razie nie rozumiem.
No wic, kiedy wchodzi mczyzna, pani
wychodzi. Czeka pani, a on wyjdzie, po czym pani
wraca.
Dobrze, ale kiedy jestem w damskiej toalecie, skd
mog wiedzie, czy kto jest w mskiej. Chyba e...
Co?
Przybraam maksymalnie gupi i bog min.
Mam pomys! Wystarczy zainstalowa w mskim
klozecie kamer z monitorem kontrolnym u pa. W ten
sposb bd wiedziaa, kiedy mog tam wej!
Fubuki spojrzaa na mnie skonsternowana.
Kamera w mskiej toalecie? Zdarza si pani czasem
pomyle, zanim pani co powie?
Jeeli panowie nie bd o tym wiedzieli!

cignam naiwnie.
Ani sowa wicej! Jest pani idiotk!
Oby tak byo. Bo prosz sobie wyobrazi, e daa
pani to stanowisko komu inteligentnemu!
Jakim prawem pani mi odpowiada?
A co ryzykuj? Nie moe mnie ju pani bardziej
zdegradowa.
Posunam si za daleko. Przez chwil miaam
wraenie, e moja zwierzchniczka dostanie zawau.
Przeszya mnie wzrokiem.
Radz uwaa! Nie wie pani, co moe pani
spotka.
Chtnie si dowiem.
Niech pani uwaa. I znajdzie sposb, eby
opuszcza msk toalet, kiedy kto tam wchodzi.
Wysza. Zastanawiaam si, czy jej groba jest realna,
czy tylko blefuje.
Dostosowaam si do nowego zalecenia, zadowolona,
e bd rzadziej przebywa w miejscu, gdzie w cigu
dwch miesicy miaam wtpliwy przywilej przekona
si, e samiec japoski nie jest ani troch
dystyngowany. O ile Japonka ya w cigym strachu
przed najsabszym odgosem, jaki mogoby wyda jej
ciao, o tyle Japoczyk w ogle si takimi drobiazgami
nie przejmowa.
Bywaam tam rzadziej, stwierdziam jednak, e
urzdnicy z dziau produktw mlecznych nadal nie
odwiedzali swojego przybytku na czterdziestym
czwartym pitrze: pod wpywem szefa ich bojkot trwa.

Chwaa niech bdzie za to panu Tenshi.

Albowiem, od czasu mojej nominacji, wyprawa do
ustpu w przedsibiorstwie staa si aktem politycznym.
Mczyzna, ktry chodzi jeszcze do toalety na
czterdziestym czwartym pitrze, dawa do zrozumienia:
Jestem absolutnie podporzdkowany wadzy i jest mi
obojtne, e upokarza si cudzoziemcw. Dla tych
ostatnich zreszt nie ma miejsca w Yumimoto.
Ten, kto z niej nie korzysta, wyraa tak opini:
To, e szanuj przeoonych, nie przeszkadza mi
krytycznie ocenia niektrych ich decyzji. Poza tym
myl,
e
Yumimoto
postpioby
rozsdnie,
zatrudniajc cudzoziemcw na kilku odpowiedzialnych
stanowiskach, gdzie mogliby nam si przyda.
Nigdy dotd wygdka nie bya miejscem debaty
ideologicznej na tak powany temat.
W kadym yciu zdarza si traumatyczny dzie,
ktry dzieli je na to, co byo przedtem, i to, co byo
potem, i ktrego wspomnienie, nawet najbardziej
przelotne, budzi w czowieku irracjonalny, paraliujcy
i zwierzcy strach.
Damska toaleta firmy bya cudowna, poniewa
znajdowao si w niej due okno. Byo to w moim
wiecie niezwykle wane miejsce: caymi godzinami
wystawaam przy nim z czoem przytknitym do szyby i
wyobraaam sobie, e rzucam si w otcha.
Widziaam, jak moje ciao leci w d, upajaam si tym
spadaniem a do zawrotu gowy. Dziki temu mog
owiadczy, e na swoim stanowisku nie nudziam si

ani przez minut.

Byam wanie w trakcie rzucania si przez okno, gdy
wybuch nowy dramat. Usyszaam otwierajce si za
moimi plecami drzwi. Moga to by tylko Fubuki; nie
by to jednak szybki i czysty dwik, z jakim zwyka
wkracza moja oprawczyni. Zabrzmiao to tak, jakby
drzwi zostay wywaone. A odgos krokw nie by
stukotem szpilek, lecz cikim i gwatownym stpaniem
rozochoconego yeti.
Wszystko to stao si tak szybko, e ledwie miaam
czas si odwrci, by zobaczy, jak naciera na mnie
zwaliste cielsko wiceprezesa.
Uamek sekundy osupienia (O, nieba! Mczyzna
o ile ta kupa sada moga by mczyzn u pa!), a
potem nieskoczona panika.
Zapa mnie jak King Kong blondyneczk i
wycign na korytarz. Byam zabawk w jego rkach.
Mj strach sign szczytu, kiedy zorientowaam si, e
wlecze mnie do mskiej toalety.
Przypomniay mi si groby Fubuki: Nie wie pani,
co moe pani spotka. Nie blefowaa. Zapac za
swoje grzechy. Serce zamaro mi w piersi. Mzg zacz
spisywa testament.
Pamitam, e pomylaam: Zgwaci ci i zabije. Tak,
ale w jakiej kolejnoci? Oby najpierw zabi!
Jaki czowiek my rce nad umywalk. Niestety,
obecno osoby trzeciej w niczym nie zmienia
zamiarw pana Omochi. Otworzy drzwi jednej z kabin
i rzuci mnie na kibel.
Wybia twoja godzina pomylaam.

Zacz konwulsyjnie wykrzykiwa trzy sylaby. Moje

przeraenie byo tak wielkie, e nic nie rozumiaam:
mylaam, e chodzi o jaki odpowiednik okrzyku
kamikaze banzaj!, dostosowany do konkretnego
przypadku przemocy seksualnej.
Z pian na ustach wci wykrzykiwa te trzy dwiki.
Nagle doznaam olnienia i udao mi si rozszyfrowa
jego wrzaski:
No pepa! No pepa!
Co w narzeczu japosko-amerykaskim znaczy:
No paper! No paper!.
Wiceprezes wybra wic ten taktowny sposb, by
poinformowa mnie, e w przybytku zabrako papieru.
Niewiele mylc, pobiegam do pakamery, do ktrej
miaam klucze, i na uginajcych si nogach wrciam
pdem, taszczc w ramionach rolki papieru. Pan
Omochi popatrzy, jak je zakadam, wrzasn co, co
zapewne nie byo komplementem, wyrzuci mnie na
korytarz, a sam odizolowa si w wieo zaopatrzonej
kabinie.
Z obola dusz schroniam si w damskiej toalecie.
Kucnam w kcie i si rozpakaam.
Jakby przez przypadek t wanie chwil wybraa
Fubuki, by przyj umy sobie zby. Zobaczyam j w
lustrze, jak z ustami penymi spienionej pasty patrzya,
jak pacz. W jej oczach malowaa si rado.
Przez chwil nienawidziam mojej przeoonej tak
bardzo, e zapragnam jej mierci. Mylc o zbienoci
jej nazwiska z aciskim sowem, ktre wanie mi si
nasuno, omal nie zawoaam: Memento mori!.

Sze lat wczeniej strasznie spodoba mi si japoski

film Furyo ktrego angielski tytu brzmia Merry
Christmas, mister Lawrence. Jego akcja toczy si w
czasie wojny na Pacyfiku, chyba w 1944 roku. Grupa
brytyjskich onierzy jest uwiziona w japoskim
obozie wojskowym. Pomidzy jednym z Anglikw
(David Bowie) a komendantem japoskim (Ryuichi
Sakamoto) nawizuje si to, co niektre podrczniki
psychologii nazywaj paradoksalnym zwizkiem.
By moe z racji bardzo modego wieku odebraam
ten film Oshimy jako niezwykle wzruszajcy, zwaszcza
przejmujce sceny konfrontacji obu bohaterw. Historia
koczy si tym, e Japoczyk skazuje Anglika na
mier.
W jednym z najsmakowitszych uj, pod koniec
filmu, Japoczyk przychodzi obejrze sw na wp
martw ofiar. Jako sposb egzekucji wybra zakopanie
skazaca w ziemi, tak by wystawaa tylko gowa
naraona na dziaanie soca: ta wymylna tortura
sprawiaa, e jeca zabijay trzy czynniki jednoczenie:
pragnienie, gd i poraenie soneczne.
Metoda tym bardziej wyszukana, e jasnowosy
Brytyjczyk mia cer podatn na przypieczenie. I kiedy
sztywny i godny dowdca przychodzi popatrze na
obiekt swojego paradoksalnego zwizku, twarz
umierajcego miaa barw przypalonego i nieco
sczerniaego rostbefu. Miaam szesnacie lat i
wydawao mi si, e taka mier jest piknym dowodem
mioci.

Chcc nie chcc, doszukiwaam si pewnego

podobiestwa midzy t histori a moimi
niepowodzeniami w Yumimoto. Ponosiam oczywicie
inn kar. Jednak byam wojennym jecem w obozie
japoskim, a moja oprawczyni dorwnywaa urod
Ryuichi Sakamoto.
Ktrego dnia, kiedy mya rce, zapytaam, czy
widziaa ten film. Przytakna. Musiaam by tego dnia
wyjtkowo odwana, bo brnam dalej:
Podoba si pani?
Mia dobr muzyk. Szkoda, e opowiada
nieprawdziw histori.
(Zupenie niewiadomie Fubuki uprawiaa agodny
rewizjonizm, czsto spotykany u modych ludzi w Kraju
Wschodzcego Soca: jej rodacy nie mieli sobie nic do
zarzucenia w zwizku z ostatni wojn, ich wypady do
Azji miay na celu ochron tubylcw przed nazistami.
Nie byam w stanie z ni dyskutowa).
Myl, e mona w nim dostrzec pewn metafor
powiedziaam tylko.
Metafor czego?
Stosunku do innego czowieka. Na przykad
stosunkw pomidzy pani a mn.
Spojrzaa na mnie z zakopotaniem, jakby
zastanawiaa si, co ta wariatka znowu wymylia.
Owszem mwiam dalej. Pomidzy pani a mn
jest taka sama rnica jak midzy Ryuichi Sakamoto a
Davidem Bowie. Wschd i Zachd. Pod warstw
pozornego
konfliktu
to
samo
wzajemne
zainteresowanie, te same nieporozumienia maskujce

pragnienie zgody.
Na prno staraam si uywa co najmniej
ascetycznych omwie, zdawaam sobie spraw, e
posuwam si za daleko.
Nie powiedziaa lakonicznie moja przeoona.
Dlaczego?
Co na to odpowie? Miaa mnstwo moliwoci: Nie
budzi pani we mnie adnego zainteresowania, albo:
wcale nie pragn zgody z pani, albo: co za
zuchwao, porwnywa swj los do losu jeca
wojennego!, albo: byo midzy tymi dwiema
postaciami co niejasnego, czego w adnym wypadku
nie mogabym odnie do siebie.
Lecz nie. Fubuki bya bardzo sprytna. Obojtnym i
uprzejmym gosem udzielia mi miadcej, cho
grzecznej odpowiedzi:
Uwaam, e nie jest pani podobna do Davida
Bowie.
Trzeba przyzna, e miaa racj.
Na moim stanowisku bardzo rzadko zdarzao mi si
rozmawia. Nie byo to zabronione, a jednak jaka
niepisana regua powstrzymywaa mnie od tego.
Dziwna rzecz, kiedy wykonuje si tak mao zaszczytne
zadanie, jedynym sposobem, eby zachowa honor, jest
milczenie.
Istotnie, jeli sprztajca kible gawdzi sobie z
ludmi, mona przypuszcza, e to zajcie jej
odpowiada, e jest to jej waciwe miejsce i e ta praca
tak dobrze j usposabia, e a chce jej si szczebiota.

Natomiast jeli milczy, to znaczy, e traktuje swoj

prac jak zakonne umartwienie. Ukryta za swoj
niemot, wypenia pokutn misj gwoli zbawienia
grzesznej ludzkoci. Bernanos mwi o przygnbiajcej
banalnoci za; czycicielka kibli ma do czynienia z
przygnbiajc banalnoci wydalania zawsze tak
sam mimo obrzydliwej rnorodnoci.
Jej milczenie wyraa konsternacj. Jest klozetow
karmelitank.
Milczaam zatem i duo rozmylaam. Uwaaam na
przykad, e chocia nie jestem podobna do Davida Bo
wie, moje porwnanie ma sens. Faktycznie istniao
pewne pokrewiestwo sytuacji midzy moim
przypadkiem a jego. Bo przecie, eby przydzieli mi
tak ohydn prac, Fubuki musiaa ywi wzgldem
mnie jakie nie cakiem jasne uczucia.
Poza mn miaa innych podwadnych. Nie byam
jedyn osob, ktrej nienawidzia i ktr pogardzaa.
Mogaby
maltretowa
tamtych.
Tymczasem
wyadowywaa swoje okruciestwo wycznie na mnie.
Musia by to swego rodzaju przywilej.
Postanowiam
traktowa
t
sytuacj
jako
wyrnienie.
Czytajc te strony, mona by pomyle, e moje
ycie ograniczao si do Yumimoto. Nieprawda. Poza
przedsibiorstwem wiodam ciekaw i bogat
egzystencj.
Postanowiam jednak tutaj o niej nie wspomina. Po
pierwsze, odbiegaoby to od tematu. Po drugie, przy

moich godzinach pracy to ycie prywatne byo jednak

bardzo ograniczone w czasie.
Przede wszystkim jednak z powodw natury
schizofrenicznej: kiedy byam na swoim stanowisku, w
toalecie na czterdziestym czwartym pitrze Yumimoto, i
usuwaam resztki nieczystoci po jakim urzdniku, nie
byam w stanie sobie wyobrazi, e poza tym
budynkiem, o jedenacie stacji metra std, jest miejsce,
gdzie ludzie lubi mnie, szanuj i nie widz adnego
zwizku midzy szczotk do kibla a moj osob.
Kiedy ta prywatna strona mojej codziennoci
zaprztaa mi umys w miejscu pracy, mogam tylko
powiedzie sobie: Nie. Wymylia sobie ten dom i
tych ludzi. Jeli zdaje ci si, e istnieli wczeniej, ni
dostaa swoje nowe stanowisko, to tylko zudzenie.
Otwrz oczy: jakie znaczenie ma ciao tych
szlachetnych ludzi wobec wiecznoci fajansu
sanitariatw?
Przypomnij
sobie
fotografie
zbombardowanych miast: ludzie poumierali, domy
zostay zburzone, lecz sedesy dumnie strzelaj w niebo
osadzone na sterczcych w gr rurach. Kiedy dokona
si Apokalipsa, miasta bd wyglda jak las klozetw.
Przytulny pokj, w ktrym sypiasz, osoby, ktre lubisz,
to tylko kompensacyjne wytwory twojego umysu.
Typow reakcj ludzi wykonujcych jaki aosny
zawd jest wymylanie sobie pozornego wiata, o
ktrym wspomina Nietzsche, ziemskiego czy
niebiaskiego raju, w ktry staraj si wierzy, eby
atwiej znosi swoj niedol. Ich umysowy eden jest
tym pikniejszy, im podlejsze jest ich zajcie. Wierz mi:

nie istnieje nic poza wygdkami na czterdziestym

czwartym pitrze. Wszystko jest tu i teraz.
Wic podchodziam do okna, przebiegaam wzrokiem
jedenacie stacji metra i wpatrywaam si w koniec
trasy: nie wida tam byo ani nie mona byo sobie
wyobrazi adnego domu. Sama widzisz: to spokojne
mieszkanie jest owocem twojej wyobrani.
Pozostawao mi tylko przylgn czoem do szyby i
rzuci si z okna. Jestem jedyn osob na wiecie,
ktrej zdarzy si ten cud: skaczc z okna, uratowaa
ycie.
Do dzi pewnie zachoway si w miecie strzpy
mojego ciaa.
Mijay miesice. Z kadym dniem czas coraz bardziej
traci konsystencj. Nie potrafiam stwierdzi, czy
pynie szybko czy powoli. Moja pami zaczynaa
dziaa jak spuczka. Wieczorem pocigaam za
acuch. Mentalna szczotka usuwaa ostatnie lady
nieczystoci.
Rytualne oczyszczenie, ktre niczemu nie suyo,
poniewa co rano miska mojego mzgu znowu ulegaa
zabrudzeniu.
Jak zauway to og miertelnikw, ubikacja jest
miejscem sprzyjajcym medytacji. Dla mnie, ktra
staam si jej westalk, bya te okazj do refleksji.
Zrozumiaam tam jedn wan rzecz: e w Japonii ycie
to przedsibiorstwo.
Zapewne to prawda, ktra zostaa ju zapisana w
licznych rozprawach ekonomicznych powiconych
temu krajowi. Jest jednak kolosalna rnica pomidzy

przeczytaniem czego w eseju a przeyciem tego na

wasnej skrze. Ja mogam si przekona, co to oznacza
dla pracownikw firmy Yumimoto i dla mnie.
Moje cierpienia nie byy gorsze od tych, ktre
przeywali oni. Moe tylko bardziej poniajce. Nie by
to jednak wystarczajcy powd, by zazdroci innym
ich pozycji. Bya rwnie ndzna jak moja.
Ksigowi spdzajcy po dziesi godzin dziennie na
przepisywaniu liczb byli w moich oczach ofiarami
zoonymi na otarzu bstwa pozbawionego wielkoci i
tajemniczoci. Od niepamitnych czasw maluczcy
powicali ycie sprawom, ktre ich przerastay:
dawniej jednak prbowali dostrzec w tym jaki aspekt
mistyczny. Obecnie nie mogli ju mie zudze.
Oddawali swoje ycie bez powodu.
Japonia jest, jak wiadomo, krajem o najwyszym
wskaniku samobjstw. Jeli o mnie chodzi, dziwi si,
e samobjstwa nie zdarzaj si tam jeszcze czciej.
Poza przedsibiorstwem, co czekao na ksigowych z
mzgami wypukanymi przez cyfry? Obowizkowe
piwo z kolegami rwnie odmdonymi jak oni,
godziny w zatoczonym metrze, pica ju poowica,
zmczone dzieci, sen, ktry wciga jak oprniajca si
umywalka, rzadkie wakacje, z ktrych nikt nie wie, jak
korzysta: nic, co zasugiwaoby na miano ycia.
Najgorsze, jeli si pomyli, e w skali wiatowej ci
ludzie s uprzywilejowani.
Nadszed grudzie, miesic mojej dymisji. To sowo
moe dziwi: zblia si koniec kontraktu, nie mogo

by wic mowy o dymisji. A jednak tak. Nie wypadao

mi po prostu doczeka do 7 stycznia 1991 i odej po
uciniciu kilku doni. W kraju, gdzie do niedawna, z
umow czy bez, byo si nieuchronnie zatrudnionym na
zawsze, nie opuszczao si pracy bez zachowania form.
Chcc uszanowa tradycj, powinnam zoy
wymwienie na kadym szczeblu hierarchii, to znaczy
czterokrotnie, poczynajc od najniszego stopnia
drabiny: najpierw Fubuki, potem panu Saito, potem
panu Omochi i wreszcie panu Hanedzie.
Przygotowywaam si duchowo do tego zadania.
Byo jasne, e bd przestrzega podstawowej reguy:
nie skary si. Poza tym dostaam ojcowskie polecenie:
w adnym wypadku nie wolno mi dopuci, aby ta
sprawa rzucia cie na dobre stosunki pomidzy Belgi
a Krajem Wschodzcego Soca. Nie naleao wic
dawa do zrozumienia, e jakikolwiek Japoczyk z
przedsibiorstwa
zachowa
si
wobec
mnie
niewaciwie. Jedyne motywy, na ktre mog si
powoywa poniewa trzeba bdzie wyjani
przyczyny, dla ktrych opuszczam tak korzystne
stanowisko to argumenty wyraone w pierwszej
osobie liczby pojedynczej.
Z punktu widzenia czystej logiki nie miaam duego
wyboru: oznaczao to, e wszystkie winy musz wzi
na siebie. Taka postawa bya oczywicie mieszna,
liczyam jednak na to, e pracownicy Yumimoto,
wdziczni, e j przyjmuj, aby uchroni ich przed
utrat twarzy, przerw mi, protestujc: Prosz le o
sobie nie mwi, jest pani znakomit osob!.

Poprosiam o spotkanie z moj przeoon.

Wyznaczya mi je pnym popoudniem w pustym
pokoju. Kiedy do niej szam, jaki diabe podszeptywa
mi: Powiedz jej, e jako babcia klozetowa zarobisz
wicej gdzie indziej. Z wielkim trudem udao mi si
zmusi go do milczenia i o mao nie parsknam
miechem, siadajc naprzeciw licznotki.
Diabe wybra t wanie chwil, eby podsun mi
kolejn sugesti: Powiedz jej, e zostaniesz, jeli w
klopie postawi miseczk, do ktrej kady uytkownik
bdzie wrzuca po pidziesit jenw.
Przygryzam sobie od wewntrz policzki, eby
zachowa powag. Byo to tak trudne, e nie mogam
wykrztusi sowa.
Fubuki westchna:
No wic? Miaa mi pani co do powiedzenia?
Chcc ukry wykrzywiajce si w miechu usta,
schyliam gow najniej, jak to byo moliwe, co
nadao mojej postawie wyraz pokory i zapewne
ucieszyo moj przeoon.
Zblia si koniec naszej umowy i z najwysz
przykroci chciaam pani zawiadomi, e nie bd
moga jej przeduy.
Mwiam gosem posusznym i lkliwym, gosem
archetypicznej podwadnej.
Tak? A to dlaczego? spytaa sucho.
Co za wyborne pytanie! A wic nie tylko ja
odgrywaam komedi. Nie pozostajc w tyle, udzieliam
nastpujcej odpowiedzi:
Firma Yumimoto dostarczya mi wielu okazji do

wykazania si. Jestem jej za to nieskoczenie

wdziczna. Niestety nie stanam na wysokoci zadania
i nie potrafiam skorzysta z zaszczytu, jaki mi
uczyniono.
Musiaam przerwa, eby znowu przygry sobie
policzki, tak bardzo mieszyo mnie to, co mwiam.
Fubuki natomiast najwyraniej nie uznaa tego za
mieszne, poniewa powiedziaa:
Zgadza si. A jak pani sdzi, dlaczego nie stana
pani na wysokoci zadania?
Nie mogam powstrzyma si od uniesienia gowy,
eby na ni spojrze: czy to moliwe, e pyta mnie,
dlaczego nie stanam na wysokoci biurowego kibla?
Czy jej potrzeba upokarzania mnie osigna tak
monstrualne rozmiary? A jeli tak, jaka jest prawdziwa
natura uczu, ktre do mnie ywi?
Patrzc jej prosto w oczy, eby zobaczy, jak
zareaguje, wygosiam nastpujcy tekst:
Dlatego, e moje zdolnoci intelektualne okazay
si niewystarczajce.
Nie zaleao mi szczeglnie na tym, eby dowiedzie
si, jakich zdolnoci intelektualnych wymaga
szorowanie brudnych klozetw, chciaam natomiast
zobaczy, czy tak groteskowy dowd ulegoci
przypadnie do gustu mojej oprawczyni.
Jej twarz dobrze wychowanej Japonki pozostawaa
nieruchoma i pozbawiona wyrazu, musiaam przyjrze
si jej z najwysz uwag, eby dostrzec lekki skurcz
szczk wywoany moj odpowiedzi: szczytowaa.
Nie zamierzaa szybko rezygnowa z przyjemnoci.

Mwia dalej:
Ja te tak sdz. Jaka jest, wedug pani, przyczyna
tej niezdolnoci?
Odpowied sama si nasuwaa. Bawiam si
znakomicie.
Niszo mzgu zachodniego w porwnaniu z
japoskim.
Zachwycona moj ulegoci wobec jej zachcianek,
Fubuki znalaza adekwatn replik:
Na pewno jest w tym cz prawdy. Nie trzeba
jednak
wyolbrzymia
niszoci
przecitnego
zachodniego mzgu. Nie sdzi pani, e ta niezdolno
wynika przede wszystkim z niedorozwoju pani
wasnego mzgu?
Zapewne.
Na pocztku sdziam, e chce pani sabotowa
Yumimoto. Prosz przysic, e nie robia pani tych
wszystkich gupot umylnie.
Przysigam.
Jest pani wiadoma swojego upoledzenia?
Tak. Firma Yumimoto pomoga mi je dostrzec.
Twarz mojej przeoonej pozostawaa nieruchoma,
ale po gosie czuam, e zasycha jej w ustach. Byam
szczliwa, e wreszcie dostarczam jej chwili rozkoszy.
A wic firma oddaa pani wielk przysug.
Bd jej za to po wsze czasy wdziczna.
Zachwyca mnie surrealistyczny obrt, jaki przybraa
ta rozmowa, dziki ktrej Fubuki znalaza si w
sidmym niebie. W gruncie rzeczy bya to bardzo
wzruszajca chwila.

Droga burzo niena, jeli tak tanim kosztem mog

sta si narzdziem twojej przyjemnoci, nie krpuj si,
natrzyj na mnie swymi szorstkimi i twardymi patkami,
ziarnkami gradu ostrymi jak krzemie; twoje chmury s
tak nabrzmiae pasj mog by miertelniczk,
zagubion na jakiej grze, na ktrej wyadowuj sw
zo; tysice lodowatych kropelek smaga mi twarz, nic
mi to nie przeszkadza, tak wspaniale jest patrze, jak
kaleczysz mi skr razami obelg, jak strzelasz na
postrach lepymi nabojami; droga burzo niena, nie
daam sobie zawiza oczu przed twoim plutonem
egzekucyjnym, gdy od dawna oczekiwaam chwili,
kiedy w twych oczach ujrz przyjemno.
Mylaam, e osigna zaspokojenie, poniewa
zadaa pytanie, ktre wydao mi si czysto
grzecznociowe:
A dalej, co pani zamierza robi?
Nie miaam zamiaru mwi jej o swoim pisaniu.
Wykrciam si wic banaem:
Moe sprbuj uczy francuskiego.
Moja zwierzchniczka zamiaa si pogardliwie.
Uczy! Pani! Uwaa pani, e bdzie umiaa uczy!
Cholerna burza niena, nigdy jej nie zabraknie
amunicji!
Zrozumiaam, e jeszcze jej mao. Nie mogam wic
gupio odpowiedzie, e mam nauczycielski dyplom.
Spuciam gow.
Ma pani racj, nie jestem jeszcze do wiadoma
swoich ogranicze.
Rzeczywicie. A tak w ogle, to jaki zawd

mogaby pani wykonywa?

Wypadao mi teraz umoliwi jej osignicie
paroksyzmu ekstazy.
Stara japoska dworska etykieta precyzuje, e do
Cesarza naley zwraca si z pokor i unieniem.
Zawsze mnie zachwycaa ta formua, ktra tak dobrze
pasuje do gry aktorw w filmach o samurajach, gdy ci
zwracaj si do swojego szefa z nadludzkim
szacunkiem.
Przybraam wic postaw pen pokory i unienia.
Zatopiam przeraone spojrzenie w oczach modej
kobiety i wyjkaam:
Sdzi pani, e przyjm mnie do wywoenia mieci?
Tak! powiedziaa troch nazbyt entuzjastycznie.
Gboko odetchna. Udao mi si.
Kolejn osob, ktr miaam powiadomi o dymisji,
by pan Saito. On te wyznaczy mi spotkanie w pustym
pokoju, ale w odrnieniu od Fubuki, kiedy przed nim
usiadam, wyglda na skrpowanego.
Zblia si koniec naszej umowy i z przykroci
chciaam pana zawiadomi, e nie bd moga jej
przeduy.
Na twarzy pana Saito pojawiy si tiki. Poniewa nie
wiedziaam, jak rozumie jego mimik, dalej
odgrywaam swj numer:
Firma Yumimoto dostarczya mi wielu okazji do
wykazania si. Jestem jej za to nieskoczenie
wdziczna. Niestety nie stanam na wysokoci zadania
i nie potrafiam skorzysta z zaszczytu, jaki mi

uczyniono.
Drobnym ciaem pana Saito wstrzsay nerwowe
drgawki. Wyglda na bardzo zakopotanego.
Amlie-san...
Jego oczy bdziy po wszystkich ktach pokoju,
jakby szukay w nich odpowiedzi. Wspczuam mu.
Saito-san?
Jest mi... nam... jest mi bardzo przykro. Nie
chciaem, eby sprawy tak si potoczyy.
Japoczyk, ktry naprawd za co przeprasza to
zdarza si mniej wicej raz na sto lat. Byam
przeraona, e pan Saito zdoby si dla mnie na takie
upokorzenie. Wydawao si to tym bardziej
niesprawiedliwe, e nie odegra adnej roli w moich
kolejnych degradacjach.
Niech panu nie bdzie przykro. Wszystko byo w
porzdku. A pobyt w pana firmie wiele mnie nauczy.
Tutaj, faktycznie, nie kamaam.
Ma pani jakie plany? zapyta z miym i penym
napicia umiechem.
Prosz si o mnie nie martwi. Na pewno co sobie
znajd.
Biedny pan Saito! To ja musiaam go pociesza.
Mimo wzgldnie dobrej pozycji zawodowej by tylko
jednym z tysicy Japoczykw, jednoczenie
niewolnikiem i katem na usugach systemu, ktrego nie
lubi, ale ktrego nigdy nie bdzie zdolny si wyprze,
bo jest zbyt saby i brakuje mu wyobrani.
Nadesza kolej na pana Omochi. Umieraam ze

strachu na myl, e znajd si z nim sama. Niesusznie.

Wiceprezes by w znakomitym humorze. Zobaczy mnie
i zawoa: Amlie-san!
Powiedzia to w ten fantastyczny japoski sposb
polegajcy na potwierdzeniu istnienia danej osoby
poprzez wykrzyknicie jej imienia.
Mwi z penymi ustami. Z brzmienia jego gosu
prbowaam odgadn natur spoywanego pokarmu.
Musia by papkowaty, lepki, jeden z tych, po ktrych
trzeba jeszcze dugo omiata zby jzykiem. Nie tak
jednak przylegajcy do podniebienia jak karmelek. Za
tusty, by by tasiemk lukrecji. Za zwarty, eby by
galaretk. Tajemnica.
Zaczam recytowa swoj, ju wywiczon, litani:
Zblia si koniec naszej umowy i z przykroci
chciaam zawiadomi, e nie bd moga jej przeduy.
Lecy na kolanach smakoyk zasaniao mi biurko.
Wiceprezes woy do ust now porcj: grube paluchy
zakryy adunek, ktry zosta pochonity, zanim udao
mi si dostrzec jego kolor. Zezocio mnie to.
Grubas musia zauway moje zaciekawienie tym, co
je, poniewa wzi paczuszk i podsun mi pod nos. Ku
swemu wielkiemu zdumieniu ujrzaam bladozielon
czekolad.
Zmieszana, podniosam na wiceprezesa zalknione
spojrzenie.
To czekolada z planety Mars?
Zacz
rycze
ze
miechu.
Krztusi
si
spazmatycznie:
Kassei no chokoretto! Kassei no chokoretto!

To znaczy: Czekolada z Marsa! Czekolada z

Marsa!.
Uznaam, e to do dziwna reakcja na wiadomo o
mojej dymisji. Pena cholesterolu wesoo wiceprezesa
nie nastrajaa mnie najlepiej. Narastaa niebezpiecznie i
ju widziaam, jak atak serca na moich oczach zwala go
z ng.
Jak wytumacz to wadzom? Przyszam zoy mu
swoj dymisj. To go zabio. aden urzdnik firmy
Yumimoto nie uwierzyby w tak wersj: byam
pracownikiem, ktrego odejcie mogo by tylko
doskona nowin.
W histori z zielon czekolad te nikt by nie
uwierzy. Nie umiera si od kilku kawakw czekolady,
choby nawet miaa kolor chlorofilu. Teza o
morderstwie byaby o wiele bardziej prawdopodobna.
Powodw mi nie brakowao.
Sowem, naleao mie nadziej, e pan Omochi nie
wykorkuje, gdy to ja byabym gwn podejrzan.
Miaam wanie zacz recytowa drug zwrotk,
eby powstrzyma ten tajfun miechu, kiedy grubas
wyjani:
To biaa czekolada z zielonym melonem,
specjalno Hokkaido. Przepyszna. Fantastycznie oddali
smak japoskiego melona. Prosz, niech pani sprbuje.
Nie, dzikuj.
Lubiam japoskie melony, ale myl o ich zapachu
pomieszanym z zapachem biaej czekolady naprawd
mnie odrzucaa.
Z niewiadomych powodw moja odmowa zirytowaa

wiceprezesa. Powtrzy swj rozkaz w uprzejmej

formie:
Meshiagatte kudasai.
To znaczy: Prosz, zechce pani zje.
Odmwiam.
Zacz schodzi na coraz nisze poziomy jzyka.
Tabete.
To znaczy: Niech pani je.
Odmwiam.
Wrzasn:
Taberu!
To znaczy: ryj!.
Odmwiam.
Wybuchn gniewem:
Eje, dopki pani kontrakt nie wygas, musi mnie
pani sucha!
Co panu za rnica, czy j zjem, czy nie?
Bezczelna! Pani nie jest tu od zadawania pyta!
Pani ma wykonywa moje polecenia.
Co ryzykuj, jeli nie usucham? e mnie pan
wyrzuci? To by mnie nawet urzdzao.
Chwil pniej uwiadomiam sobie, e posunam
si za daleko. Wystarczyo spojrze na min pana
Omochi, by zrozumie, e dobre stosunki belgijskojaposkie doznaway wanie znacznego uszczerbku.
Zawa wisia w powietrzu. Udaam si do Canossy.
Prosz mi wybaczy.
Zapa oddech na tyle, eby wrzasn:
ryj!
To bya moja kara. I kto by pomyla, e jedzenie

zielonej czekolady stanie si politycznym dziaaniem na

skal midzynarodow?
Wycignam rk w stron opakowania, mylc
sobie, e moe tak wanie rozegray si sprawy w
ogrodzie Edenu: Ewa nie miaa najmniejszej ochoty je
jabka, ale opasy w, w rwnie nagym jak
niewytumaczalnym przypywie sadyzmu, zmusi j do
tego.
Odamaam zielonkawy kwadracik i podniosam do
ust. Zniechca mnie przede wszystkim ten zielony
kolor. Rozgryzam czekolad i ze wstydem
stwierdziam, e naprawd nie jest za.
Wymienita przyznaam niechtnie.
Ha! Ha! Dobra ta czekolada z Marsa, co nie?
Triumfowa. Stosunki japosko-belgijskie znw
miay si znakomicie.
Kiedy poknam casus belli, przeszam do dalszego
cigu mojego wystpienia:
Firma Yumimoto dostarczya mi wielu okazji do
wykazania si. Jestem jej za to nieskoczenie
wdziczna. Niestety nie stanam na wysokoci zadania
i nie potrafiam skorzysta z zaszczytu, jaki mi
uczyniono.
Z pocztku zakopotany, pewnie dlatego e
kompletnie zapomnia, po co do niego przyszam, pan
Omochi wybuchn miechem.
W swojej sodkiej naiwnoci wyobraaam sobie, e
upokarzajc si w ten sposb, by uratowa ich
reputacj, poniajc si, eby nie uczyni im
najmniejszego wyrzutu, wywoam uprzejme protesty, w

rodzaju: Ale skd, doskonale sobie pani radzia!.

Tymczasem ju po raz trzeci koczyam swoj gadk,
a nikt niczemu nie zaprzecza. Fubuki, daleka od
negowania moich brakw, nie omieszkaa podkreli, e
mj przypadek jest jeszcze ciszy. Pan Saito,
aczkolwiek
zasmucony
moimi
przykrymi
dowiadczeniami, nie poda w wtpliwo zasadnoci
tak miadcej samooceny. Co do wiceprezesa, to nie
tylko nie zakwestionowa mojej samokrytyki, ale
sucha jej z rosncym rozbawieniem.
Ta refleksja przypomniaa mi powiedzenie Andr
Maurois: Nie mw o sobie zbyt le: uwierz ci.
Olbrzym wycign z kieszeni chusteczk, osuszy
zy miechu i, ku mojemu osupieniu, wytar sobie nos,
co w Japonii uchodzi za szczyt prostactwa. Czybym
wic upada tak nisko, e mona byo bezwstydnie
wysmarkiwa nos w mojej obecnoci?
Nastpnie westchn:
Amlie-san!
Nic wicej nie doda. Wywnioskowaam z tego, e
sprawa jest zamknita. Wstaam, skoniam si i
skwapliwie wyszam.
Pozosta mi ju tylko sam Bg. Nigdy nie czuam si
tak bardzo Japonk jak w chwili skadania dymisji
prezesowi. Wobec niego moje zakopotanie byo
szczere i wyraao si w penym napicia umiechu
przerywanym tumion czkawk.
Pan Haneda przyj mnie z najwysz uprzejmoci
w swoim olbrzymim i jasnym gabinecie.

 Zblia si koniec naszej umowy i z przykroci

chciaam zawiadomi, e nie bd moga jej przeduy.
Oczywicie. Rozumiem pani.
By pierwszym, ktry yczliwie skomentowa moj
decyzj.
Firma Yumimoto dostarczya mi wielu okazji do
wykazania si. Jestem jej za to nieskoczenie
wdziczna. Niestety nie stanam na wysokoci zadania
i nie potrafiam skorzysta z zaszczytu, jaki mi
uczyniono.
Natychmiast zareagowa:
Nieprawda, dobrze pani o tym wie. Pani wsppraca
z panem Tenshi wykazaa, e posiada pani wybitne
zdolnoci w dziedzinach, ktre pani interesuj.
No, jednak!
Doda z westchnieniem:
Nie miaa pani szczcia, nie przysza pani w
dobrym momencie. Susznie pani robi, odchodzc, ale
prosz wiedzie, e jeli ktrego dnia zmieni pani
zdanie, zawsze bdzie pani tutaj mile widziana. Na
pewno nie jestem jedynym, ktremu bdzie pani
brakowao.
Jestem przekonana, e w tym punkcie si myli.
Mimo to bardzo si wzruszyam. Mwi z takim
przekonaniem i dobroci, e zrobio mi si prawie
smutno na myl o odejciu z tego przedsibiorstwa.
Nowy Rok: trzy dni rytualnego i obowizkowego
odpoczynku. Dla Japoczyka takie nierbstwo ma w
sobie co traumatycznego.

Przez trzy dni i trzy noce nie wolno nawet gotowa.

Je si zimne dania, przygotowane wczeniej i
przechowywane we wspaniaych pudekach z laki.
Pord tych witecznych specjaw s take omochi:
ryowe ciastka, za ktrymi dawniej przepadaam. W
tym roku, ze wzgldu na ich nazw, nie byam w stanie
ich tkn.
Kiedy podnosiam do ust omochi, miaam niezbit
pewno, e zaraz ryknie: Amlie-san! i wybuchnie
lubienym miechem.
Powrt do firmy tylko na trzy dni. Cay wiat mia
oczy wlepione w Kuwejt i myla tylko o pitnastym
stycznia.
Ja miaam oczy wlepione w znajdujce si w toalecie
okno i mylaam tylko o sidmym stycznia: by to
ostatni dzie mojej pracy.
Nadszed ranek sidmego stycznia i a trudno mi
byo w to uwierzy: tak bardzo czekaam na t dat.
Zdawao mi si, e jestem w Yumimoto co najmniej od
dziesiciu lat.
W wygdce na czterdziestym czwartym pitrze
spdziam dzie w nabonej atmosferze: najbahsze
gesty wykonywaam z powag kapana. Niemal
aowaam, e nie mog na wasnej skrze sprawdzi
sw starej karmelitanki: W Karmelu trudne jest
pierwszych trzydzieci lat.
Okoo osiemnastej umyam rce i poszam ucisn
do tym kilku osobom, ktre przy rnych okazjach
day mi odczu, e uwaaj mnie za istot ludzk. Nie
byo wrd nich Fubuki. aowaam tej decyzji, tym

bardziej e nie ywiam do niej adnej urazy. Do tego,

by si z ni nie poegna, skonia mnie mio wasna.
Pniej uznaam, e zrobiam gupio: przedkada swoj
dum nad kontemplacj wyjtkowej twarzy, to nie by
najszczliwszy wybr.
O osiemnastej trzydzieci ostatni raz wrciam do
Karmelu. Ubikacja dla pa bya pusta. Mimo brzydoty
neonowego owietlenia serce mi si cisno: siedem
miesicy mojego ycia? nie; mojego czasu na tej
planecie upyno tutaj. Nie byo powodw do
nostalgii. A jednak co chwytao mnie za gardo.
Odruchowo podeszam do okna. Przylgnam czoem
do szyby i poczuam, e tego wanie bdzie mi
brakowao: nie kademu dane jest spoglda na miasto z
wysokoci czterdziestego czwartego pitra.
Okno byo granic pomidzy ohydnym wiatem a
wspaniaymi ciemnociami, midzy ustpem a
nieskoczonoci, midzy tym, co sterylne a tym, czego
si nie da umy, midzy spuczk a niebem.
Tak dugo, jak dugo istnie bd okna,
najskromniejszy czowiek na ziemi bdzie mia swoj
cz wolnoci.
Ostatni raz rzuciam si w otcha. Patrzyam, jak
moje ciao spada.
Kiedy zaspokoiam swj gd defenestracji,
opuciam budynek Yumimoto. Nigdy wicej mnie tam
nie ujrzano.
Kilka dni pniej wrciam do Europy.
14 stycznia 1991 zaczam pisa

ksik

zatytuowan Higiena mordercy.

15 stycznia by dat amerykaskiego ultimatum
wobec Iraku. Dwa dni pniej zacza si wojna.
18 stycznia, na drugim kocu planety, Fubuki Mori
skoczya trzydzieci lat.
Czas, zgodnie ze swym starym zwyczajem, mija.
W 1992 ukazaa si moja pierwsza ksika.
W 1993 dostaam list z Tokio. Tekst brzmia
nastpujco:
Amlie-san,
Gratulacje.
Mori Fubuki
Ten bilecik sprawi mi przyjemno, a pewien jego
szczeg zachwyci mnie w najwyszym stopniu:
napisany by po japosku.