STANOWISKA

Tak jak dobre korzenie

zapewniaj
stateczno
i bezpieczestwo drzewom, tak
w przypadku technik wysokociowych
za bezpieczestwo caego ukadu
odpowiadaj stanowiska (rys. 1.1.).
Budowa stanowiska (zjazdowego,
nacigowego itd.) zaley przede
wszystkim od warunkw, w jakich
przystao nam bawi si lub pracowa.
Bez rnicy, czy dziaamy na
wiadukcie, budynku czy drzewie,
powinnimy posiada du wiedz na
temat
budowy
stanowisk
i wykazywa si j dobierajc
odpowiedni rodzaj stanowiska do
zaistniaej sytuacji.
Poniszy
artyku
dotyczy
oglnych zasad budowy stanowisk.
Porusza on kwestie zwizane przede
wszystkim z:
a) oglnymi wytycznymi dot. budowy
stanowisk,
b) rozkadem obcie na stanowisku,
c) materiaami uytymi do budowy
stanowisk.
rys. 1.1. Przykad stanowiska zbudowanego na barierce mostu
OGLNE WYTYCZNE
Omawiajc stanowiska, naley na wstpie poda warunki, jakie powinny spenia.
Wyrniamy spord nich m.in.:
a) wysoka wytrzymao na zerwanie,
b) niezawodno w przypadku zerwania gwnego punktu kotwiczcego,
c) atwo podpicia si do liny,
d) prostota budowy.
Wiele mona by teoretyzowa, ale regua jest jedna - maj si nie urywa. Dobrze zbudowane
stanowisko to stanowisko, ktre nie ulegnie zniszczeniu (zerwaniu) podczas jego uytkowania,
a nawet w przypadku zerwania jednego z punktw stanowiskowych, nie utraci zdolnoci do
przekazywania obcie i nie wpynie na spadek naszego bezpieczestwa.
PUNKTY KOTWICZCE I ICH WPYW NA BUDOW STANOWISK
Poprawne stanowisko musi by zaoone, z co najmniej dwch punktw, a w ratownictwie
z co najmniej trzech. Jeeli posiadamy punkt kotwiczcy o bardzo wysokiej wytrzymaoci, ktra nie

podlega adnym wtpliwociom (np. szyna kolejowa lub drzewo o pniu rednicy 40-50cm) to
moemy bazowa tylko na tym jednym punkcie, pamitajc o dwukrotnym poczeniu liny z punktem
kotwiczcym (rys. 1.2.).

rys. 1.2. Dwukrotne przymocowanie liny do pewnego punktu kotwiczcego

Jeeli w stosunkowo bliskiej odlegoci znajduj si dwa pewne punkty kotwiczenia, to wtedy
stanowisko mona zbudowa w sposb analogiczny jak na rysunku (rys. 1.3.).

rys. 1.3. Stanowisko bazujce na dwch niezalenych punktach kotwiczcych

W sytuacji, w ktrej posiadamy kilka punktw kotwiczcych o nie do koca pewnej nonoci
powinnimy zdecydowa si na stanowisko samonastawne (rys. 1.4.). Wybr ten, bardzo czsto
stosowany w ratownictwie jaskiniowym, pozwoli na rwnomierne obcienie poszczeglnych
punktw kotwiczcych, a co za tym idzie, zmniejszy szans wyrwania ktregokolwiek z punktw
kotwiczenia (rys. 1.5.).

rys. 1.4. Stanowisko samonastawne bazujce na trzech punktach kotwiczcych

rys. 1.5. Zasada dziaania i budowy stanowiska samonastawnego

MATERIAY UYTE DO BUDOWY STANOWISK
Stanowiska budujemy najczciej z:
a) liny gwnej (sucej do zjazdw, wychodzenia itd.),
a) odcinkw lin lub tam (w formi ptli szytych lub wizanych),
b) karabinkw.
W uzasadnionych przypadkach stanowisko mona budowa bazujc na linie, ktra bdzie
w sposb bezporedni suya do naszej pracy czy zabawy. Pamita naley jednak w dalszym cigu
o dwukrotnym przykotwieniu liny do punktu kotwiczcego oraz o tym, e budowanie stanowiska
z liny znacznie skraca jej dugo uytkow.
Kade, nawet najlepiej wykonane stanowisko moe zawie. Przed t ewentualnoci
chronimy si dublujc kady z punktw kotwiczcych. W przypadku zerwania jednego z punktw
kotwiczcych stanowisko ,,zapasowe" powinno jak najszybciej przej obcienia i nie doprowadzi
do powstawania wysokiego wspczynnika odpadnicia (W.O.), ktry skutkuje powstaniem
dynamicznych obcie wielokrotnie wyszych co do wartoci od obcie statycznych
wynikajcych z ciaru podwieszonego do liny. Na poniszych rysunkach (rys. 1.6. - 1.7.)
zaprezentowano poprawnie i bdnie wykonane stanowiska, ze wzgldu na potencjalny wspczynnik
odpadnicia powstay wskutek zerwania gwnego punktu kotwiczcego (oznaczonego jako P).

rys. 1.6. Przykady poprawnie zaoonych stanowisk (P-punkt gwny, S-punkt przejmujcy
obcienia na wypadek zerwania punktu gwnego)

rys. 1.7. Przykady niewaciwie zbudowanych punktw stanowiskowych (ze wzgldu na duy luz na
linie i wysok warto WO podczas zerwania punktu gwnego; oznaczenia P i S jak na powyszym
rysunku)
Do budowy stanowisk stosujemy bardzo czsto tamy szyte poliamidowe lub z dyneemy.
Tamy te charakteryzuj si wytrzymaoci na poziomie 22kN (2,2 tony), a ulegaj zerwaniu przy
ok. 25kN. Tamy ,,cite z metra" za najczciej posiadaj wytrzymao rzdu 15-16kN. Zgodnie
z norm EN 565, tama cita z metra posiada powinna na swojej powierzchni oznaczenie
wytrzymaoci, ktre zobrazowano na rysunku (rys. 1.9.). Wytrzymao ptli wykonanej z tamy

,,citej z metra" poczonej wzem paskim tamowym wynosi 40 do 60% wytrzymaoci tamy, co
daje warto ok. 700-900kg. Stosujc zarwno liny, tamy szyte oraz te wizane w ptle, naley
pamita o tym, by jej ramiona tworzyy kt nie wikszy ni 1200. Warto ww. kta ma znaczcy
wpyw na rozkad obcie na stanowisku, co zaprezentowano na poniszym rysunku (rys. 1.8.).

rys. 1.8. Zalenoci pomidzy ktem utworzonym przez tamy/liny, a nonoci stanowiska

rys. 1.9. Oznaczenia i minimalne wytrzymaoci tam wg EN 565

Kolejnym czynnikiem, ktry ma wpyw na wytrzymao tamy tworzcej stanowisko, ma jej
uoenie. Naley pamita, e tama nie moe trze bezporednio o kanty punktu kotwiczcego (np.
belki stalowej). Tamy powinna by przeoona przez punkt kotwiczcy w sposb rwny i paski,
wze paski tamowy / szew tamy nie moe dotyka punktu stanowiskowego. Jeeli sytuacja tego
nie wymaga, nie powinno si przekada tamy w punkcie stanowiskowym na tzw. gwk
skowronka, gdy obnia to wytrzymao tamy o ok. 30%. O ok. 60% obniona jest wytrzymao
tamy w przypadku, gdy szew przebiega przez zaamanie punktu stanowiskowego. Wszystkie
z omwionych przypadkw zostay zaprezentowane na poniszych rysunkach (rys. 1.10. - 1.11.).

rys. 1.10. Zalenoci pomidzy ustawieniem tamy, a wytrzymaoci stanowiska

rys. 1.11. Zaleno midzy uoeniem ptli z liny lub tamy wzgldem punktu kotwiczcego,
a wytrzymaoci stanowiska
Do budowy stanowisk najlepiej jest stosowa karabinki (zakrcane lub automatyczne)
D-ksztatne (posiadaj najwiksz wytrzymao) lub HMS. Karabinki powinny by odwrcone
zamkiem do dou, tam aby ewentualne wstrzsy czy drgania dziaajce na cznik dokrcay
grawitacyjnie zamek. W przypadku nieposiadania karabinkw z blokowanym zamkiem, naley
stosowa 2 karabinki i ukada je zamkami w przeciwnych kierunkach. Karabinki nie powinny by
obciane inaczej ni tylko na jednym kierunku, gdy wszelkie wytrzymaoci podane przez
producentw sprztu wspinaczkowego dotycz przypadkw osiowego rozcigania cznikw.
Ustawienie cznikw w stanowisku zaprezentowano na poniszym rysunku (rys. 1.12.).

rys. 1.12. Przykady waciwych i niewaciwych ustawie karabinkw w stanowisku

W wielu przypadkach w okolicy stanowiska lina / tama ociera o pobliskie przedmioty lub
elementy (kanty, ostre krawdzie itd.) dlatego naley zadba o odpowiednie ich odizolowanie od
ostrego miejsca. W przypadku gdy wpinamy si do liny pod tym miejscem, na lin mona zaoy
oson montowan do liny, wykonan najczciej z tkaniny (rys. 1.13.). Jeeli wpinamy si do liny
powyej zaamania lub ostrej krawdzi, wtedy naley skupi si nad zaizolowaniem krawdzi stosujc
np. kawaki wykadziny, pamitajc o tym, e wymagaj zamocowania z racji na np. silne podmuchy
wiatru (rys. 1.14.).

rys. 1.13. Zabezpieczenie liny przed przetarciem w okolicy stanowiska

PRZYKADOWE ROZWIZANIA STANOWISK

rys. 1.14. Przykad stanowiska opartego na kratownicy przestrzennej;

a) tama BEAL 16kN poczona w ptle wzem paskim tamowym - wytrzymao ok. 8kN;
b) odcinek liny statycznej ok. 30kN poczony w ptle wzem podwjnym zderzakowym wytrzymao ok. 2x 21kN;
c) tama BEAL 16kN jak w przypadku (a), ale wze ociera na element konstrukcji - wytrzymao
ok. 5-6kN.

rys. 1.15. Przykad niewaciwego stanowiska nacigowego; tama 15kN poczona w ptle wzem
paskim tamowym, zamocowana na tzw. krawat - wytrzymao ok. 5-6kN ! (a trzeba pamita,
e sia samego nacigu liny na tyrolce moe dochodzi do 500kg! ).

LITERATURA
1)
http://www.sztolnie.fora.pl/techniki-linowe,67/poradnik-ekipera-cz-ii-przykladystanowisk,581.html, 5.03.2014,
2) http://www.petzl.com , 5.03.2014 ,
3) http://www.jpr-baryt.zlotoryja.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=11&Itemid=12 ,
5.03.2014 ,
4) EN-565.
5) Marbach G. , Tourte B. , Alspaugh M. , Alpine Caving Techniques: A Complete Guide to Safe and
Efficient Caving, Szwajcaria, 2002,
6) Merchant D. , Life on a line, The Underground Rope Rescue Manual, Second Edition, E-book,
27.02.2014.