WYBRANE PROBLEMY ZWIZANE Z PRZYCZENIEM

ELEKTROWNI WIATROWYCH DO SIECI ENERGETYCZNEJ

Grzegorz Barzyk
Politechnika Szczeciska
Instytut Elektrotechniki
Autor, dziaajc w ramach Zespou ds. energetyki wiatrowej Instytutu Elektrotechniki
Politechniki Szczeciskiej, jest wsprealizatorem szeregu opracowa naukowo-technicznych,
ktrych gwn treci jest problem okrelenia moliwoci przyczenia oraz wsppracy
projektowanych elektrowni wiatrowych (farm wiatrowych) z istniejcym systemem
elektroenergetycznym. W ramach tych opracowa, realizowanych na rzecz poszczeglnych
inwestorw w celu wypenienia wymogw Rozporzdzenia Ministra Gospodarki z dnia 25
wrzenia 2000r. w sprawie szczegowych warunkw przyczenia podmiotw do sieci
elektroenergetycznych, obrotu energi elektryczn, wiadczenia usug przesyowych, ruchu
sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardw jakociowych obsugi odbiorcw (Dz.U. Nr 85
poz. 957 z dnia 13 padziernika 2000r.), wypracowano indywidualn metodyk postpowania ze
zgaszanymi projektami. W niniejszej publikacji, autor zaprezentuje szereg przemyle
majcych swoje praktyczne odniesienie do rzeczywistych problemw dotykajcych zarwno
potencjalnych inwestorw brany energetyki wiatrowej, jak i krajowe Spki Dystrybucyjne
energii elektrycznej.

1. WSTP
W latach 2000-2002 terytorium Polski stao si zagbiem, najczciej porzuconych
zupenie w zarodku, projektw brany energetyki wiatrowej. Wielokrotnie powtarzane,
rwnie przez przedstawicieli urzdw pastwowych liczby, o majcych wkrtce zapeni
powierzchni Polski parkach wiatrowych, pobudzay -i nadal pobudzaj- wyobrani zarwno
zwolennikw jak i przeciwnikw tego sektora energetycznego.
W trakcie procesu przygotowania inwestycji, nieodczn kwesti do przebrnicia dla
kadego inwestora tej, cho - nie tylko tej brany, jest uzyskanie (oraz utrzymanie) warunkw
przyczenia do sieci OSR (rzadziej OSP). Sposb przyczenia do sieci oraz wybr napicia
przyczenia, zdeterminowany jest wielkoci projektu, zapisami ekspertyzy wpywu
projektowanej instalacji na istniejcy system elektroenergetyczny oraz szczegowymi
uzgodnieniami z Dziaami Rozwoju poszczeglnych Spek Dystrybucyjnych.
W ramach zespou specjalistw zgromadzonego wok PTPiREE, powsta i zosta
przyjty przez szereg Spek OSR szkielet wymaga dotyczcy zawartoci ekspertyzy
wymaganej Rozporzdzeniem.
Dowiadczenie wielu podmiotw realizujcych przedmiotowe ekspertyzy pokazao, i
powstae na bazie prac w/w zespou wymagania dot. zawartoci tych opracowa, stanowi
obecnie tylko cz tego, co pospou wymagane jest w procesie ich uzgadniania zarwno
przez poszczeglne OSR jak i instytucj opiniujc takowe - w postaci PSE S.A.
Zasadniczymi elementami ekspertyzy wpywu projektowanej farmy wiatrowej na
system energetyczny s, m.in. analiza rozpywowa, okrelenie dopuszczalnoci przyczenia
pod ktem parametrw zwarciowych oraz migotania i kta fazowego instalacji.
Tematyka wymieniona wyej, o ile zasadniczo mieci si w kategoriach oczywistych
rozpatrywanych niejednokrotnie w postaci opracowa realizowanych przez studentw uczelni
technicznych, z racji swojej podmiotowoci oraz udziau w przedsiwziciu brany energetyki
wiatrowej zyskuje oblicze powanej dysputy... akademickiej.

2. PROBLEMY Z PRZYCZENIEM DO SIECI

2.1. Wzrost napicia oraz wpyw zmiany kta impedancji fazowej
Rozsy mocy produkowanej przez jednostki wytwrcze, zmienia napicie zasilania
sieci zarwno w punkcie przyczenia jak i wzach ssiednich. Zmiana tego napicia, z
uwagi na to, i ulega ono z reguy podwyszeniu, utosamiana jest z pojciem wzrostu
napicia - cho naturalnie zmiana napicia moe mie rwnie znak ujemny.
Rwnolega praca systemu elektroenergetycznego z instalacj wiatrow,
charakteryzuje si nieustann zmiennoci stanu systemu, zwizan z cig zmian
generowanej mocy czynnej.
Efektem wczenia elektrowni do sieci, jest statyczna zmiana napicia (wzrost
napicia) w danym wle systemu elektroenergetycznego. Po wyczeniu elektrowni napicie
powraca do pierwotnej wielkoci. Takie zmiany wartoci napicia wywoane czeniem
elektrowni wiatrowej z systemem elektroenergetycznym, mog wystpowa kilkadziesit razy
w cigu doby.
Problem statycznych zmian napicia, zosta jednoznacznie okrelony przez
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 25.09.2000r (Dz. U z dnia 17.10.2000r. Nr 86
poz.857), ktre okrela, ze w sieciach do110kV dopuszczalne odchylenie napicia od
znamionowego w czasie 15 minut powinno si mieci w przedziale od -10% do +5%.
W przypadku instalacji wiatrowych, czstokro przyjmuje si, e dla waciwego
sporzdzenia analizy wpywu przyczanej instalacji na system elektroenergetyczny oraz
pniejszego opracowania wynikw, wskazana jest metodologia zalecana w raporcie
technicznym DEFU CR 111E - oparta na normie IEC 61400-21 [2,4,5,7]. Zapisy tych
opracowa, stanowi z reguy kryteria ostrzejsze w stosunku do norm polskich, a w
omawianym przypadku mwi e: ...spowodowany przez wszystkie uytkowane w ramach
sieci jednostki wytwrcze wzrost napicia, nie moe w najmniej korzystnym punkcie czenia
przekroczy wartoci 2% w stosunku do napicia, jakie wystpuje bez zasilania z jednostek
wytwrczych...[9].
u a 2%
(1)
Przy jednym punkcie przyczeniowym, warunek ten daje si najprociej oszacowa za
pomoc stosunku zwarciowo mocowego kkl:
Skv
(2)
k kl =
SAmax
gdzie: SkV oznacza moc zwarciow w sieci w punkcie przyczenia, a
SAmax oznacza sum maksymalnych mocy pozornych wszystkich przyczonych w tym
punkcie i/lub planowanych jednostek wytwrczych.
Przy okrelaniu SAmax, przyjmuje si maksymaln moc pozorn pojedynczej instalacji:
P
S A max = S A max 1 min = S nG P1 min = nG P1 min
(3)

gdzie: P1min przyjmowane jest ze wiadectwa certyfikujcego tzw. Windtestu.

Powysze rozwaania mona zaprezentowa take w formie dokadniejszej,
wykonywanej na podstawie uwzgldnienia kompletnej impedancji sieciowej, wraz z
odpowiadajcym jej ktem fazowym kV.
Warunek dla maksymalnej przyczalnej mocy prezentuje si dla takiej analizy nastpujco:
2 % SkV
SkV
=
(4)
SAmax
cos ( kV + ) 50 cos ( kV + )

gdzie: oznacza kt fazowy midzy przebiegiem prdu i napicia jednostki wytwrczej przy
maksymalnej mocy pozornej SAmax [5,6].
Ukazane powyej oczywiste zapisy arytmetyczne, w praktyce narzucaj jednak kilka
wtpliwoci zwizane chociaby z prawidowym oszacowaniem rzeczywistego kta
obcienia fazowego instalacji, uwzgldniajcego rzeczywiste przepywy mocy biernej w
analizowanym ukadzie topologicznym sieci. O ile, dla ukadu sieciowego nie
uwzgldniajcego projektowanych i pracujcych farm wiatrowych okrelenie tej wartoci jest
wzgldnie proste i wynika z danych posiadanych przez kadego OSR o tyle fakt, i na
terytorium Polski pracuje ju szereg siowni wiatrowych o cznej mocy blisko 60MW (luty
2003), to ich praca moe (i czyni to!), kalkulacje te diametralnie odmieni.
Z praktyki autora wynika, i wielu inwestorw planuje swoje parki wiatrowe w
pobliu ju istniejcych duych instalacji wiatrowych (Darowo, Zagrze). To za powoduje,
i w sposb istotny naley przyjrze si oraz uwzgldni w rachunkach szereg sytuacji,
wczeniej pod uwag prawdopodobnie nie branych.
Teoretycznie, kady park wiatrowy przyczony winien by do sieci w taki sposb,
aby zapewni na granicach stron jako energii elektrycznej wyznaczonej umow
przyczeniow i odpowiednimi przepisami [1].
Dotyczy to zarwno ksztatu krzywej, wielkoci generowanej mocy, dozwolonych poziomw
napi oraz np. wielkoci tg.
Wikszo z projektowanych instalacji wiatrowych oparta jest o zaoenie, i dla
mocy nominalnych urzdze generatorowych, cos w punkcie przyczenia wynosi bdzie
1. W przypadku generatorw asynchronicznych, jedn z metod zapewniajcych taki rezultat,
jest przekompensowanie uzwoje generatorw do pracy normalnej przy cos indukcyjnym
[3].
Cao zagadnienia sprawdza si zatem dla zaoonych uprzednio wielkoci, w tym pracy
z nominalnymi parametrami pracy. Gorzej jest, gdy siownie pracuj jedynie na czci mocy
nominalnej lub przestaj pracowa w ogle. Jak wykazuje przykad jednego z parkw
wiatrowych przyczonych do sieci Zakadu Energetycznego Koszalin S.A., w takim
przypadku moc bierna pojemnociowa pochodzca z przewymiarowanej sieci SN w obrbie
farmy, moe zarwno znaczco oddziaywa na lokalny bilans mocy, jak i w rezultacie
uderzy po kieszeni nadgorliwego przewymiarowujcego kable inwestora.
Wielko tej mocy, musi zatem by rwnie uwzgldniana w opracowaniach
analitycznych zwizanych z prognoz wpywu na istniejcy system energetyczny. Musi ale
czsto nie moe ze wzgldu na to, i dla celw realizacji takich opracowa, wrcz
niemoliwym jest uzyskanie danych dotyczcych nie tylko rodzaju stosowanych przez innych
inwestorw urzdze, konfiguracji pocze, ale take nazw firm zwizanych z
poszczeglnymi projektami (zgoszonymi do OSR oraz koniecznymi do uwzgldnienia).
Poniej, na rys.1-2, zaprezentowano jeden z rzeczywistych przypadkw majcych swoje
miejsce w sieci energetycznej. Ze wzgldw oczywistych (?), ochrony danych zarwno
inwestora jak i systemu rozdzielczego, poszczeglne nazwy zastpiono nieistotnymi
symbolami.

Rys. 1 Schemat ukadu sieci w stanie normalnym pracy wszystkich farm wiatrowych (FWA,
FWB, FWX2, FWY)

Rys. 2 Schemat ukadu sieci w stanie awaryjnej pracy Farmy wiatrowej FWX2

Jak wida z porwnania rysunkw nr 1 oraz nr 2, dla stanu awaryjnego farmy wiatrowej
FWX2 nastpia radykalna zmiana warunkw pracy linii X1-M (EL6).
Zmiana ta, oprcz oczywistego nastpstwa w postaci fluktuacji mocy czynnych oraz
biernych przenoszonych przez system, skutkuje rwnie zmian kta impedancji fazowej
stanu normalnego gazi sieci (zmiana z wartoci 15.5 na 60.7). Zmiana ta, w istotny
sposb wpywa na wartoci wielkoci wyznaczanych ze wzorw 2-4. Powoduje to w efekcie,
e nie uwzgldnienie moliwoci wystpowania takiego stanu pracy, staje si powanym
niedocigniciem, mogcym wpyn na ostateczn decyzj o moliwoci przyczenia (lub
jej braku) projektowanej instalacji wiatrowej.
Kwesti otwart, autor pozostawia jeszcze dodatkowe retoryczne jego zdaniem
pytanie. Jak naley interpretowa sensowno wszystkich opracowa zrealizowanych w

oparciu o dane projektw koniecznych do uwzgldnienia a wynikajcych z wytycznych

otrzymanych z OSR, gdy ktry z tych projektw - nie zostanie zrealizowany?.

2.2. Wpyw parametru mocy zwarciowej na kwesti przyczenia do sieci

Innym ciekawym zagadnieniem, jest interpretacja zapisw znajdujcego si w szeregu
Spek OSR warunku: W przypadku generatorw asynchronicznych moc zwarciowa w
miejscu przyczenia do sieci rozdzielczej powinna by przynajmniej 20 razy wiksza od ich
mocy przyczeniowej.
Dla takiego warunku naley zatem sprawdzi zaleno:
S r 20 S KVj
(5)
S KVj - moc zwarciowa w j - tym punkcie przyczeniowym w [MVA].
Jeeli w danym wle sieciowym, jego moc zwarciowa wyniesie np.623.6MVA
(Rys.3), to zgodnie z warunkiem IRiESR (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Systemu
Rozdzielczego) jw. maksymalna moliwa do wczenia w tym punkcie moc elektrowni
wiatrowych wyniesie: 31.18MVA

Rys.3 Schemat analizowanego przypadku przed wczeniem farmy FWX2

Zakadajc, e nastpnie do tego punktu przyczona zostanie farma wiatrowa o mocy

30MW, to moc zwarciowa punktu przyczeniowego w analizowanym przypadku wzronie
do 796.3MVA (Rys.4).
Wzrost mocy zwarciowej, jest dla danej sytuacji zrozumiay oraz logiczny. Dalsza
analiza, skania jednak do zastanowienia si nad nastpujc kwesti: wiadomo, e do wza
X2, przy uwzgldnieniu jego pocztkowej mocy zwarciowej nie mona przyczy wicej
mocy. Co natomiast z moliwoci przyczenia do nowego wza sieciowego, mogcego
powsta dziki zamierzeniom kolejnego inwestora, a umiejscowionego np. 5km dalej w linii
MO-X2? Czy takie przyczenie jest moliwe?
Czy moc zwarciowa takiego punktu nie jest skaona udziaem tego parametru
pochodzcego z ssiadujcego wza?
Odpowied na te pytania, zdaniem autora, mona poda odwoujc si do teoretycznej
interpretacji pojcia mocy zwarciowej. Konieczno zapewnienia zdolnoci uzupenienia
mocy systemu, niezbdnej w przypadku zwarcia w danym punkcie, bez utraty jego stabilnoci
powoduje, e odpowied na tak postawione pytanie moe by tylko jedna.
Nie wolno w takiej sytuacji dopuci do przyczenia kolejnej instalacji
generatorowej.

Rys.4 Schemat analizowanego przypadku po wczeniu farmy FWX2

Rozpatrujc czysto arytmetyczne podejcie do warunku IRiESR (rwnanie 5), naley

jednak stwierdzi, i bezkrytyczne spojrzenie na t kwesti moe spowodowa ostateczne
sformuowanie cakiem odmiennego wniosku, a co za tym idzie zmieni oblicze caego
opracowania.

3. LITERATURA
[1] Barzyk G., Dopiera M: Istotne parametry wyjciowe siowni wiatrowych i ich wpyw na
prac urzdze odbiorczych, Proc. 3rd ISTC UEES97, Alushta 09.1997, t.2, str. 531-534
[2] Barzyk G., Szwed P. Ekspertyza wpywu przyczanej farmy wiatrowej p.n. Trygort na
istniejcy system elektroenergetyczny, Szczecin 2001
[3] Bongers et al: Optimal Control of a Wind Turbine in Full Load- a case study; in Proc. of
EWEC'89 Glasgow, UK
[4] Defu Report CR 111-E; Danemark 1998
[5] Deutsches Wind Energie Institut "Richtline zur Bewertung der elektrischen Eigenschaften
einer Windenergieanlage" Germany
[6] Ehrlich H., Schmidt M. Netzanschlussbedienungen fuer Windkraftanlagen. BWK 1995
[7] European Norm EN50160. Voltage characteristics of electricity supplied by public
distribution systems
[8] Germanischer Lloyd "Zertifizierungstelle fuer Windenergieanlagen" Bericht nr 71306,
2000 Germany
[9] VDEW Eigenerzeugungsanlagen am Mittelspannungsnetz, Frankfurt am Main 1998

CHOOSEN PROBLEMS WITH WIND PARKS CONNECTION TO THE GRID

In a paper, author shows several practical problems with a connection of planned in
Poland wind parks to the grid. Based to his experiences with technical expertises of wind
turbines influences on the grid, author presents short examples and simulations with
describing of its results.