Determinanty relacji płac do produktywności pracy:

wyniki dla panelu firm

Jakub Growiec1,2
1
Instytut Ekonomiczny NBP
2
Szkoła Główna Handlowa

5 stycznia 2010

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 1 / 30
Układ prezentacji

1 Wprowadzenie
Geneza pracy
Cel i struktura badania
Wykorzystane dane

2 Badanie I – dekompozycja zmian udziału wynagrodzenia pracy w wartości

dodanej na poziomie sektorowym

3 Badanie II – szczegółowa analiza dla panelu indywidualnych firm

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 2 / 30
Geneza pracy (1)

W Polsce, ale także np. w krajach UE-15, w latach 1995–2008

produktywność pracy rosła szybciej niż płace realne.
Z drugiej strony, teorie neoklasyczne oparte na funkcji produkcji
Cobba–Douglasa zakładaja˛ równe tempo wzrostu obu tych
charakterystyk (stałość udziału wynagrodzenia pracy w produkcie)
⇒ (1 − α) ≈ 2/3.
Jeśli dopuścimy fluktuacje cykliczne – udział ten powinien chociaż
oscylować wokół stałej wielkości.
⇒ sprzeczność.

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 5 / 30
Geneza pracy (2)
Źródła trwałych zmian pozycji płac wg literatury:
investment-specific technological change (np. Gordon, 1990; Whelan,
2003);
szybki rozwój sektorów wysokiej technogii; technologie teleinformatyczne
jako GPT (np. Timmer et al., 2003);
zmiana struktury sektorowej gospodarek (np. Kyyrä i Maliranta, 2008;
Genre et al., 2009);
zmienna wysokość marż i funkcja produkcji inna niż funkcja
Cobba–Douglasa (Bentolila i St. Paul, 2003; Arpaia et al., 2009);
zmiana napieć
˛ na rynku pracy i relatywnej siły przetargowej pracodawców
i pracobiorców (Brigden i Thomas, 2003; Arpaia et al., 2009).

Szczególna sytuacja gospodarcza Polski lat 1995–2008 implikuje duża˛ wage:

˛
procesów restrukturyzacyjnych;
procesów realnej konwergencji.

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 6 / 30
Płace i produktywność pracy w sektorze
przedsiebiorstw
˛ w Polsce

120 4,6

4,4
100

4,2

80
4
Tysiące złotych

Miliony osób
60 3,8

3,6
40

3,4

20
3,2

0 3
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Produktywność pracy Płace realne Zatrudnienie (prawa oś)

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 7 / 30
Zmiany udziału wynagrodzenia pracy w wartości
dodanej

0,7

0,65

0,6

0,55

0,5

0,45

0,4

0,35

0,3
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Przemysł Usługi Handlowalne Niehandlowalne

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 8 / 30
Cel badania
Cheć
˛ zrozumienia źródeł nastepuj
˛ acych
˛ faktów:
Udział wynagrodzenia pracy w wartości dodanej (labor share) w Polsce
spadł o ≈ 7pp. w okresie 1995–2008.
Ponadto, udział ten charakteryzuje sie˛ duża˛ zmiennościa.
˛ Wiekszość
˛
zaobserwowanego spadku zaobserwowano w latach 2001–2004.

Kwestie do wyjaśnienia:
1 Jak duża cz˛eść obserwowanej dynamiki udziału wynagrodzenia pracy w
wartości dodanej daje sie˛ objaśnić realokacja˛ miedzysektorow
˛ a˛ oraz
zmianami płac wzglednych?
˛
2 Jak duża cz˛eść całkowitej zmiany udziału wynagrodzenia pracy w
wartości dodanej oraz jak duża cz˛eść jego wariancji pozostaje
niewyjaśniona również po usunieciu
˛ efektów miedzysektorowych?
˛
3 Jaka˛ role˛ odgrywa tu indeks napieć˛ na rynku pracy oraz kreacja nowych
miejsc pracy?
4 Jaka˛ role˛ odgrywa tu demografia firm (wejścia i wyjścia z rynku, zmiana
wielkości firm)?
5 Jaka˛ role˛ odgrywaja˛ zmiany struktury własnościowej oraz
konkurencyjności rynków?
Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 10 / 30
Dwa badania
Badanie I (Bank i Kredyt 40(5), s. 61-88)
Ćwiczenie dekompozycyjne na poziomie 55 sektorów NACE,
z wykorzystaniem danych rocznych.
Wynik: wkłady (r/r) w zmiany udziału wynagrodzenia pracy w wartości
dodanej w gospodarce ogółem:
I zmian labor share wewnatrz
˛ sektorów,
I zmian płac wzglednych
˛ miedzy
˛ sektorami,
I zmian w strukturze wytwarzania wartości dodanej.

Badanie II
Badanie oparte o regresje panelowe na kwartalnych danych na poziomie
indywidualnych firm (F-01).
Wynik: ocena siły wpływu na labor share
I struktur rynkowych (koncentracja, zorientowanie na eksport, klin
podatkowy),
I form własności,
I „demografii” firm,
I charakterystyk rynku pracy,
I zmiennych kapitału ludzkiego.
Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 11 / 30
Dane
Główny zbiór danych: (wykorzystywany w pełni tylko w badaniu II)
Dane z kwestionariuszy F-01 (sprawozdania finansowe
przedsiebiorstw).
˛
˛ ≥ 50 osób (z pewnymi wyłaczeniami).
Wszystkie firmy zatrudniajace ˛
Niemal wszystkie sektory PKD (niektóre sektory pominiete
˛ lub
niedoreprezentowane).
Okres 1995–2008 w ujeciu
˛ kwartalnym.
Ok. 660 000 obserwacji oraz 35 270 firm.

Dane pomocnicze:
Bezrobocie, zatrudnienie, nowe miejsca pracy, wakaty
– kwartalne dane z GUS.
Udział wynagrodzenia osób wysoko, średnio i nisko wykwalifikowanych w
poszczególnych sektorach
– EU KLEMS.

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 13 / 30
Dekompozycja zmian udziału wynagrodzenia pracy w
wartości dodanej

m   ∗
wt Lt wt−1 Lt−1 X wit Lit wi,t−1 Li,t−1 Yi w
− = − +
Yt Yt−1 Yit Yi,t−1 Ywi
i=1 | {z }
zmiany wewnatrzsektorowe
˛
m  ∗  ∗  
X wi Li Yi wt wt−1
+ − +
Yi Y wit wi,t−1
i=1 | {z }
zmiany płac wzgl˛ednych
m  ∗  ∗  
X wi Li w Yit Yi,t−1
+ − ,
Yi wi Yt Yt−1
i=1 | {z }
zmiany w udziale wartości dodanej

xt +xt−1
gdzie x ∗ = 2 .

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 15 / 30
Dekompozycja wariancji

Dekompozycja wariancji zmian pozycji płac X = A + B + C:

σ 2 (X ) = σ 2 (A) + σ 2 (B) + σ 2 (C) + 2cov(A, B) + 2cov(A, C) + 2cov(B, C).

Wkład zmiennej A to (por. Caselli, 2005):

σ 2 (A) + cov(A, B) + cov(A, C)

.
σ 2 (X )

Wkłady pozostałych zmiennych – analogicznie.

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 16 / 30
Wyniki dekompozycji: tabela główna

Rok ∆wi Li /Yi ∆wi /w ∆Yi /Y Razem

1996 0,0238 -0,0018 0,0041 0,0261
1997 -0,0008 0,0033 -0,0096 -0,0072
1998 0,0235 -0,0034 -0,0041 0,0160
1999 0,0251 -0,0066 -0,0023 0,0161
2000 -0,0375 -0,0010 -0,0088 -0,0474
2001 0,0236 0,0007 -0,0113 0,0130
2002 -0,0349 0,0006 -0,0070 -0,0413
2003 -0,0386 -0,0027 0,0034 -0,0378
2004 -0,0645 -0,0015 0,0019 -0,0641
2005 0,0253 -0,0014 0,0015 0,0254
2006 -0,0154 -0,0015 0,0061 -0,0107
2007 -0,0030 -0,0043 0,0080 0,0007
2008 0,0347 0,0005 0,0075 0,0427
Suma -0,0387 -0,0191 -0,0106 -0,0685
% 56,5559 27,9186 15,5255 100,0000

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 17 / 30
Wyniki dekompozycji: sektory przemysłowe

0,06

0,04

0,02

0
1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008
-0,02

-0,04

-0,06

-0,08

Zmiana pozycji płac w ramach sektorów Zmiana proporcji płac Zmiana proporcji produktywności

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 18 / 30
Wyniki dekompozycji: sektory usługowe

0,15

0,1

0,05

0
1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008
-0,05

-0,1

Zmiana pozycji płac w ramach sektorów Zmiana proporcji płac Zmiana proporcji produktywności

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 19 / 30
Dekompozycja wariancji – wyniki sumaryczne

% wariancji
Zmiana pozycji płac w ramach sektorów 96,00
Zmiana proporcji płac -0,68
Zmiana proporcji produktywności 4,68

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 20 / 30
Dekompozycja wariancji w grupach sektorów

Sektor wydobywczy Przemysł Usługi

Suma W proc. Suma W proc. Suma W proc.
∆wi Li /Yi 0,0025 35,76 0,0009 78,96 0,0014 58,01
∆wi /w 0,0003 1,43 0,0000 1,02 0,0001 -12,27
∆Yi /Y 0,0035 79,99 0,0003 20,77 0,0016 56,62
Ogółem 0,0020 100 0,0011 100 0,0023 100

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 21 / 30
Punkt startowy badania na poziomie firm
Niektóre wyniki badania dekompozycyjnego były negatywne:
prawie całkowity brak wpływu efektów realokacji miedzysektorowej
˛ na
wariancje˛ zmian labor share,
efekty realokacji miedzysektorowej
˛ były silnie asymetryczne miedzy
˛
przemysłem a usługami, z dużymi wartościami bezwzglednymi
˛ i
przeciwnymi znakami,
główny spadek labor share w 2001–2004 wyjaśniany jest przede
wszystkim efektami wewnatrzsektorowymi.
˛

Wiele ważnych zjawisk na poziomie firm zostało pominietych

˛ ze wzgledu˛ na
agregacje˛ na poziomie sektorów oraz podejście dekompozycyjne:
1 demografia firm: zmiany w wielkości i wieku firm, wejścia i wyjścia z
rynku,
2 charakterystyki rynku pracy: indeks napieć,
˛ kreacja miejsc pracy,
3 zmiany struktur rynkowych i form własności.

Metodyka badania II
Regresje panelowe z efektami stałymi, formułowane w sposób
hierarchiczny.
Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 23 / 30
Spojrzenie na dane: demografia firm

0,8

0,7

0,6

0,5

0,4

0,3

0,2
Jan-95
Jul-95
Jan-96
Jul-96
Jan-97
Jul-97
Jan-98
Jul-98
Jan-99
Jul-99
Jan-00
Jul-00
Jan-01
Jul-01
Jan-02
Jul-02
Jan-03
Jul-03
Jan-04
Jul-04
Jan-05
Jul-05
Jan-06
Jul-06
Jan-07
Jul-07
Jan-08
Jul-08
total labor share quitters entrants

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 24 / 30
Spojrzenie na dane: charakterystyki rynku pracy

160 0,55

140
0,5
120

100
0,45

80

0,4
60

40
0,35
20

0 0,3
Mar-96

Mar-97

Mar-98

Mar-99

Mar-00

Mar-01

Mar-02

Mar-03

Mar-04

Mar-05

Mar-06

Mar-07

Mar-08
Sep-96

Sep-97

Sep-98

Sep-99

Sep-00

Sep-01

Sep-02

Sep-03

Sep-04

Sep-05

Sep-06

Sep-07

Sep-08
labor market tightness (x100) new matches labor share (right axis)

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 25 / 30
Demografia firm

[1] [2] [3] [4] [5] [6]

laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare
firm age -0.000336*** -0.000334*** -0.000334*** -0.000268*** -0.000414*** 5.29e-06
(2.85e-05) (2.85e-05) (2.85e-05) (2.88e-05) (2.95e-05) (3.65e-05)
quitter 0.00433*** 0.00436*** 0.00437*** 0.00446*** 0.00684*** 0.00150
(0.00143) (0.00143) (0.00143) (0.00143) (0.00140) (0.00142)
entrant -0.00632*** -0.00628*** -0.00626*** -0.00632*** -0.00444*** 1.96e-06
(0.00111) (0.00111) (0.00111) (0.00111) (0.00109) (0.00117)
quarter 1 0.0347*** 0.0348*** 0.0348*** 0.0348*** 0.0329*** 0.0306***
quarter 2 0.0181*** 0.0181*** 0.0181*** 0.0181*** 0.0160*** 0.0473***
quarter 3 0.0108*** 0.0108*** 0.0108*** 0.0108*** 0.00850*** 0.0255***
firm size 3.83e-06*** 3.85e-06*** 3.84e-06*** 3.65e-06*** 4.10e-06***
mining sector 0.0300** 0.0279* 0.0233 0.0115
manufacturing sector 0.000481 1.82e-05 -0.00301 -0.00343
herfindahl (fixed) -0.0911*** -0.0975*** -0.133*** -0.0943***
trade op. (fixed, sector) 0.0127 0.0140 0.0137 -0.00935
treasury owned 0.0350*** 0.0336*** 0.0407***
state owned 0.0309*** 0.0288*** 0.0289***
commune owned 0.0703*** 0.0689*** 0.0665***
foreign owned -0.0183*** -0.0192*** -0.0186***
donations/VA -0.00224*** 0.0439*** 0.0522***
trade openness 0.000807 0.000914
trade openness (sector) 0.00453 0.0269***
labor wedge -0.00248 -0.000382
herfindahl 0.0632*** 0.0363***
tightness 0.0165***
matches -0.000910***
Constant 0.616*** 0.615*** 0.615*** 0.612*** 0.618*** 0.682***
Observations 386847 386847 386847 386847 385591 378562
R-squared 0.007 0.008 0.008 0.009 0.010 0.016
Number of idn 24998 24998 24998 24998 24920 24440

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 26 / 30
Charakterystyki rynku pracy
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7]
laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare
tightness 0.0176*** 0.00982*** 0.00878*** 0.00909*** 0.00855*** 0.00615** 0.0135***
(0.000830) (0.000974) (0.00162) (0.00161) (0.00160) (0.00251) (0.00146)
matches -.000915*** -.000783*** -.000367*** -.000435*** -.000435*** -.000475*** -.000734***
(1.45e-05) (1.68e-05) (3.45e-05) (3.43e-05) (3.42e-05) (4.68e-05) (2.35e-05)
medium skilled -0.00226*** -0.000798*** -0.00133*** -0.00108*** -0.00222*** -0.00450***
high skilled -0.00272*** -0.00121*** -0.00188*** -0.00159*** -0.00320*** -0.00545***
tightness(lag 1) 0.00721*** 0.00810*** 0.00780*** 0.0129***
matches(lag 1) -0.000231*** -0.000201*** -0.000207*** -0.000168***
tightness(lag 2) -0.000559 7.94e-05 -0.000209 0.00251
matches(lag 2) -0.000358*** -0.000303*** -0.000309*** -0.000285***
quarter 1 0.0242*** 0.0244*** 0.00317*** 0.00244*** 0.00232*** 0.0112*** 0.0321***
quarter 2 0.0440*** 0.0382*** -0.00190 0.000602 0.000324 0.00770*** 0.0420***
quarter 3 0.0251*** 0.0211*** -0.00391** -0.00291* -0.00311* -0.000315 0.0226***
firm size 3.83e-06*** 3.71e-06*** 4.45e-06*** 3.96e-06***
trade openness 0.00393*** 0.00429*** 0.00352*** 0.000872
labor wedge 0.00299** 0.00232 0.0168*** 0.000210
herfindahl 0.0180** 0.0148* 0.0548*** 0.0291**
trade op. (fixed, sector) -0.0240** -0.0265*** -0.0277** 0.0102
trade openness (sector) 0.0323*** 0.0348*** 0.0340*** 0.0271***
herfindahl (fixed) -0.0477** -0.0482** -0.0715** -0.0624**
mining sector 0.00757 0.00520 -0.0203 -0.0124
manufacturing sector -0.00614** -0.00479* -0.0191*** -0.0311***
treasury owned 0.0372*** 0.0482*** 0.0412***
state owned 0.0277*** 0.0348*** 0.0285***
commune owned 0.0430*** 0.0987*** 0.0661***
foreign owned -0.0187*** -0.0161*** -0.0183***
donations/VA 0.0212*** 0.0574*** 0.0528***
firm age 0.000586*** 0.000519***
quitter 0.00809*** 0.00222
entrant -0.000131
Constant 0.712*** 0.925*** 0.818*** 0.869*** 0.843*** 0.915*** 1.112***
Observations 618653 618653 426032 425245 425245 250141 378562
R-squared 0.012 0.012 0.012 0.014 0.015 0.016 0.016
Number of idn 33831 33831 27824 27789 27789 19360 24440

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 27 / 30
Struktury rynkowe
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7]
laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare laborshare
trade openness 0.00121** 0.00116** 0.00139** 0.00145** 0.00178*** 0.00181*** 0.000872
(0.000564) (0.000564) (0.000564) (0.000564) (0.000573) (0.000573) (0.000625)
labor wedge -0.000518 -0.000725 -0.00221** -0.00239** -0.00292*** -0.00542*** 0.000210
(0.00109) (0.00109) (0.00109) (0.00109) (0.00112) (0.00113) (0.00169)
herfindahl 0.0400*** 0.0328*** 0.0293*** 0.0387*** 0.0164** 0.00716 0.0291**
(0.00608) (0.00609) (0.00610) (0.00644) (0.00721) (0.00724) (0.0119)
quarter 1 0.0245*** 0.0245*** 0.0245*** 0.0246*** 0.0224*** 0.0225*** 0.0321***
quarter 2 0.00869*** 0.00868*** 0.00872*** 0.00881*** 0.0432*** 0.0358*** 0.0420***
quarter 3 0.00407*** 0.00405*** 0.00409*** 0.00413*** 0.0238*** 0.0188*** 0.0226***
mining sector 0.0184** 0.0153* 0.0234*** 0.0158* 0.00513 -0.0124
manufacturing sector 0.00650*** 0.00656*** 0.00397* 0.00299 -0.0146*** -0.0311***
firm size 3.78e-06*** 3.67e-06*** 3.68e-06*** 3.91e-06*** 3.82e-06*** 3.96e-06***
treasury owned 0.0283*** 0.0280*** 0.0339*** 0.0327*** 0.0412***
state owned 0.0244*** 0.0240*** 0.0257*** 0.0227*** 0.0285***
commune owned 0.0450*** 0.0449*** 0.0393*** 0.0369*** 0.0661***
foreign owned -0.0225*** -0.0224*** -0.0201*** -0.0193*** -0.0183***
donations/VA 0.0220*** 0.0220*** 0.0210*** 0.0212*** 0.0528***
trade openness (sector) -0.00716*** 0.0231*** 0.0311*** 0.0271***
trade op. (fixed, sector) 0.0269*** -0.00382 0.000146 0.0102
herfindahl (fixed) -0.102*** -0.0731*** -0.0524*** -0.0624**
tightness 0.0193*** 0.00960*** 0.0135***
matches -0.000940*** -0.000774*** -0.000734***
medium skilled -0.00286*** -0.00450***
high skilled -0.00350*** -0.00545***
firm age 0.000519***
quitter 0.00222
entrant -0.000131
Constant 0.646*** 0.641*** 0.639*** 0.640*** 0.710*** 0.990*** 1.112***
Observations 659559 659559 659559 659559 616958 616958 378562
R-squared 0.004 0.005 0.007 0.007 0.015 0.015 0.016
Number of idn 35270 35270 35270 35270 33752 33752 24440

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 28 / 30
Wnioski z badania II
Demografia firm w istotny i odporny sposób wpływa na udział
wynagrodzenia pracy w wartości dodanej, chyba że kontrolujemy o
charakterystyki rynku pracy. Firmy wchodzace ˛ na rynek maja˛ niższy
labor share niż firmy wychodzace
˛ z rynku. Kontrolujac˛ o wielkość firm,
labor share spada wraz z wiekiem firmy (ostatni wynik jest nieodporny).
Charakterystyki rynku pracy sa˛ odpornymi determinantami zmian w labor
share. Uwzglednienie
˛ zmiennych opóźnionych nie zmienia tego wyniku.
Udział wynagrodzenia pracy w wartości dodanej jest wiekszy
˛ w okresach
wiekszych
˛ napieć
˛ na rynku pracy, a niższy w okresach, kiedy kreowanych
jest wiele miejsc pracy.
Wiekszy
˛ udział wykwalifikowanych pracowników w zatrudnieniu jest (w
odporny sposób) zwiazany
˛ z niższym udziałem wynagrodzenia pracy w
wartości dodanej.
Orientacja na eksport jest zwiazana
˛ z wyższym udziałem wynagrodzeń,
podobnie wiekszy
˛ poziom koncentracji rynku (indeks Herfindahla).
Struktura własnościowa ma znaczenie: udział wynagrodzenia pracy w
wartości dodanej jest najwyższy w przedsiebiorstwach
˛ państwowych,
skarbu państwa, komunalnych, a najniższy w firmach o własności
zagranicznej.
Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 29 / 30
Koniec prezentacji

Dziekuj
˛ e˛ za uwage.
˛

Jakub Growiec (IE NBP, IE SGH) Determinanty relacji płac do produktywności pracy 5 stycznia 2010 30 / 30