Ow c7 2008

PRZEPISY
KLASYFIKACJI I BUDOWY
OKRTW WOJENNYCH
CZ VII
SILNIKI, MECHANIZMY, KOTY

I ZBIORNIKI CINIENIOWE
2008
GDASK
PRZEPISY
KLASYFIKACJI I BUDOWY
OKRTW WOJENNYCH
CZ VII
SILNIKI, MECHANIZMY, KOTY

I ZBIORNIKI CINIENIOWE
2008
GDASK
PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY OKRTW WOJENNYCH

opracowane i wydane przez Polski Rejestr Statkw S.A., zwany dalej PRS, skadaj si
z nastpujcych czci:
Cz I
Zasady klasyfikacji
Cz II
Kadub
Cz III Wyposaenie kadubowe
Cz IV Stateczno i niezatapialno
Cz V
Ochrona przeciwpoarowa
Cz VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze
Cz VII Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe
Cz VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania
Cz X
Wyposaenie konwencyjne,
natomiast w odniesieniu do materiaw i spawania obowizuj wymagania Czci IX Przepisw klasyfikacji i budowy statkw morskich.
Cz VII Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe, 2007, zostaa zatwierdzona
przez Zarzd PRS w dniu 24 czerwca 2008 r. i wchodzi w ycie z dniem 1 sierpnia 2008 r.
Z dniem wejcia w ycie niniejszej Czci VII, jej wymagania maj zastosowanie,
w penym zakresie, do okrtw wojennych nowych.
W odniesieniu do okrtw wojennych istniejcych, wymagania niniejszej Czci VII
maj zastosowanie w zakresie wynikajcym z postanowie Czci I Zasady klasyfikacji.
Rozszerzeniem i uzupenieniem Czci VII Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki
cinieniowe s nastpujce publikacje:
Publikacja Nr 4/P
Publikacja Nr 5/P
Publikacja Nr 8/P
Publikacja Nr 28/P
Nadzr nad masow produkcj silnikw spalinowych,

Nadzr nad masow produkcj turbodmuchaw,
Obliczanie waw korbowych silnikw wysokoprnych,
Prby silnikw spalinowych.
Copyright by Polski Rejestr Statkw S.A., 2008
PRS/HW, 05/2008
SPIS TRECI
str.
1 Postanowienia oglne ...............................................................................................
1.1 Zakres zastosowania ..........................................................................................
1.2 Okrelenia i objanienia ....................................................................................
1.3 Zakres nadzoru ..................................................................................................
1.4 Dokumentacja techniczna .................................................................................
1.4.1 Wymagania oglne ................................................................................
1.4.2 Dokumentacja tokowych silnikw spalinowych ..................................
1.4.3 Dokumentacja turbinowych silnikw spalinowych ...............................
1.4.4 Dokumentacja przekadni, sprzgie, mechanizmw pomocniczych
i pokadowych ........................................................................................
1.4.5 Dokumentacja urzdze napdowo-sterowych ......................................
1.4.6 Dokumentacja hydraulicznych ukadw napdowych ...........................
1.4.7 Dokumentacja kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw
ciepa ......................................................................................................
1.5 Prby cinieniowe .............................................................................................
1.5.1 Czci tokowych silnikw spalinowych ...............................................
1.5.2 Czci innych urzdze pracujce pod cinieniem, armatura ................
1.5.3 Koty, zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa .................................
1.5.4 Hydrauliczne ukady napdowe i elementy hydrauliczne ......................
1.6 Materiay i spawanie .........................................................................................
1.7 Obrbka cieplna ................................................................................................
1.8 Badania nieniszczce .........................................................................................
1.9 Oglne wymagania techniczne ..........................................................................
9
9
10
10
11
11
11
13
2 Tokowe silniki spalinowe .......................................................................................

2.1 Wymagania oglne ............................................................................................
2.2 Kadub silnika ...................................................................................................
2.3 Wa korbowy .....................................................................................................
2.4 Przepukiwanie i doadowanie ..........................................................................
2.5 Instalacja paliwowa ...........................................................................................
2.6 Smarowanie .......................................................................................................
2.7 Chodzenie .........................................................................................................
2.8 Urzdzenia rozruchowe .....................................................................................
2.9 Instalacja wydechowa .......................................................................................
2.10 Sterowanie i regulacja .......................................................................................
2.11 Tumiki drga skrtnych ...................................................................................
2.12 Nadzr, prby i wiadectwa ..............................................................................
26
26
27
29
29
29
30
30
31
31
31
34
34
3 Turbinowe silniki spalinowe ...................................................................................

3.2 Okrelenia i objanienia ....................................................................................
3.3 Warunki odniesienia ..........................................................................................
36
36
36
36
14
15
16
16
17
17
18
19
21
21
23
23
24
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9.
Wymagania instalacyjne ...................................................................................

Oglne wymagania konstrukcyjne ....................................................................
Urzdzenia rozruchowe .....................................................................................
Sterowanie i regulacja .......................................................................................
Ukady kontrolne ...............................................................................................
Nadzr, prby i wiadectwa ..............................................................................
36
37
37
38
38
41
4 Przekadnie, sprzga rozczne i elastyczne .........................................................

4.1 Wymagania oglne ............................................................................................
4.2 Przekadnie zbate .............................................................................................
4.2.1 Postanowienia oglne ............................................................................
4.2.2 Dane do oblicze napre w zbach k zbatych ...............................
4.2.3 Wspczynniki wsplne dla sprawdzanych warunkw
wytrzymaociowych (napre stykowych i zginajcych) ...................
4.2.4 Naprenia stykowe zbw k zbatych ..............................................
4.2.5 Naprenia zginajce stopy zbw k zbatych ...................................
4.2.6 Way .......................................................................................................
4.2.7 Wykonanie k zbatych uwagi oglne ..............................................
4.2.8 oyskowanie waw przekadni zbatych ...........................................
4.2.9 Kaduby przekadni zbatych .................................................................
4.2.10 Smarowanie ............................................................................................
4.3 Sprzga rozczne i elastyczne .........................................................................
4.3.1 Wymagania oglne ................................................................................
4.3.2 Sprzga elastyczne ................................................................................
4.3.3 Sprzga rozczne .................................................................................
4.3.4 Zcza awaryjne .....................................................................................
4.4.1 Przekadnie .............................................................................................
4.4.2 Sprzga rozczne i elestyczne .............................................................
44
44
44
44
44
48
53
61
66
66
67
67
67
68
68
69
69
70
71
71
71
5 Mechanizmy pomocnicze ........................................................................................ 73

5.1 Sprarki powietrza z napdem mechanicznym ............................................... 73
5.1.1 Wymagania oglne ................................................................................ 73
5.1.2 Wa korbowy .......................................................................................... 73
5.2 Pompy ................................................................................................................ 76
5.2.1 Wymagania oglne ................................................................................ 76
5.2.2 Wymagania dodatkowe dla pomp do pompowania cieczy palnych ...... 77
5.3 Wentylatory, dmuchawy i turbodmuchawy ...................................................... 77
5.3.1 Wymagania oglne ................................................................................ 77
5.3.2 Wymagania dodatkowe dla wentylatorw pompowni ........................... 78
5.4 Wirwki paliwa i oleju ...................................................................................... 79
5.4.1 Wymagania oglne ................................................................................ 79
5.4.2 Sprawdzanie wytrzymaoci i wyposaenie wirwek ............................ 79
5.5 Nadzr, prby i wiadectwa .............................................................................. 80
6 Mechanizmy pokadowe ..........................................................................................

6.1 Wymagania oglne ............................................................................................
6.2 Maszyny sterowe i ich instalowanie na okrcie ................................................
6.2.1 Wymagania oglne ................................................................................
6.2.2 Materiay i wykonanie instalacji hydraulicznych ..................................
6.2.3 Konstrukcja i obliczenia wytrzymaociowe .........................................
6.2.4 Poczenie z trzonem sterowym .............................................................
6.2.5 Maszyny sterowe z rcznym napdem ..................................................
6.3 Wcigarki kotwiczne .........................................................................................
6.3.1 Napd .....................................................................................................
6.3.2 Sprzga rozczne i hamulce .................................................................
6.3.3 Koa acuchowe ....................................................................................
6.3.4 Zabezpieczenie przed przecieniem .....................................................
6.3.5 Sprawdzenie wytrzymaoci ..................................................................
6.3.6 Wymagania dodatkowe dla wcigarek kotwicznych ze zdalnym
sterowaniem ...........................................................................................
6.4 Wcigarki cumownicze .....................................................................................
6.4.1 Napd .....................................................................................................
6.4.2 Hamulce .................................................................................................
6.4.3 Sprawdzenie wytrzymaoci ..................................................................
6.4.4 Wymagania dodatkowe dla wcigarek cumowniczych z automatyczn
regulacj siy ucigu .............................................................................
6.4.5 Wymagania dodatkowe dla wcigarek cumowniczych ze zdalnym
sterowaniem ..........................................................................................
6.5 Wcigarki holownicze .......................................................................................
6.6 Wcigarki traowe uzbrojenia traw i wcigarki holownicze traw ...............
6.7 Wcigarki sonarw holowanych .......................................................................
81
81
81
81
84
85
86
86
87
87
88
88
88
88
7 Hydrauliczne ukady napdowe .............................................................................

7.2 Wymagania oglne ............................................................................................
7.3 Zbiorniki palnej cieczy hydraulicznej ...............................................................
7.4 Poczenia rurowe .............................................................................................
7.5 Elementy hydrauliczne ......................................................................................
7.6 Napdy urzdze dwignicowych .....................................................................
7.7 Napdy i urzdzenia blokujce ramp, furt i podnoszonych pokadw ..............
96
96
96
97
97
97
98
99
99
8 Koty, zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa ..................................................

8.1 Postanowienia oglne ........................................................................................
8.2 Obliczenia wytrzymaociowe ..........................................................................
8.2.1 Wymagania oglne ................................................................................
8.2.2 Cinienie obliczeniowe ..........................................................................
8.2.3 Temperatura obliczeniowa .....................................................................
100
100
100
100
101
101
89
89
89
90
90
91
91
91
92
93
94
8.2.4
8.2.5
8.2.6
8.2.7
8.2.8
Wasnoci wytrzymaociowe i naprenia dopuszczalne .....................

Wspczynniki bezpieczestwa .............................................................
Wspczynniki wytrzymaoci ...............................................................
Zwikszenie gruboci obliczeniowych ..................................................
Elementy cylindryczne, kuliste i rury poddane cinieniu
od wewntrz ...........................................................................................
8.2.9 Elementy poddane cinieniu od zewntrz ..............................................
8.2.10 Elementy stokowe ................................................................................
8.2.11 Paskie dna i pokrywy ............................................................................
8.2.12 Paskie ciany wzmocnione cigami ....................................................
8.2.13 Paskie ciany i dna z zaoblonymi obrzeami ........................................
8.2.14 Wzmocnienie otworw w paskich cianach .........................................
8.2.15 ciany sitowe .................................................................................
8.2.16 Dna wypuke ..................................................................................
8.2.17 Dna talerzowe ................................................................................
8.2.18 Komory prostoktne ......................................................................
8.2.19 Otwory w cianach cylindrycznych, kulistych i stokowych
oraz w dnach wypukych ...............................................................
8.2.20 cigi .............................................................................................
8.2.21 Belki stropowe ...............................................................................
8.3
Nadzr, prby i wiadectwa ........................................................................
9
Koty
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5
9.6
9.7
9.8
9.9
9.10
9.11
9.12
9.13
9.14
9.15
9.16
9.17
10
.......................................................................................................................
Konstrukcja kota .........................................................................................
Osprzt kota wymagania oglne .............................................................
Zawory zasilajce ........................................................................................
Wodowskazy ...............................................................................................
Wskaniki najniszego poziomu wody i najwyszego punktu
powierzchni ogrzewalnej .............................................................................
Manometry i termometry .............................................................................
Zawory bezpieczestwa ...............................................................................
Armatura zaporowa .....................................................................................
Zawory szumowania i odmulania ................................................................
Zawory do pobierania prbek wody kotowej .............................................
Zawory odpowietrzajce ..............................................................................
Otwory do ogldzin wewntrznych .............................................................
Urzdzenia do opalania kotw paliwem pynnym .....................................
Sterowanie kotami, ukady regulacji oraz sygnalizacji ..............................
Koto-spalarki ..............................................................................................
Koty oleju grzewczego ...............................................................................
Koty ogrzewania wodnego .........................................................................
103
104
104
107
108
109
111
113
116
118
119
119
121
124
124
126
134
137
138
139
139
140
140
141
142
143
144
146
146
147
147
147
147
149
150
151
153
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa ......................................................... 154

10.1 Konstrukcja zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa .................. 154
10.2 Osprzt ......................................................................................................... 154
10.3
10.4
11
Wymagania dotyczce poszczeglnych rodzajw zbiornikw

cinieniowych i wymiennikw ciepa ..........................................................
10.3.1 Zbiorniki spronego powietrza ....................................................
10.3.2 Butle na gazy sprone ..................................................................
10.3.3 Skraplacze .....................................................................................
10.3.4 Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa urzdze
chodniczych .................................................................................
Filtry i chodnice ..........................................................................................
Urzdzenia napdowo-sterowe ............................................................................

11.1 Zakres zastosowania ....................................................................................
11.2 Wymagania oglne ......................................................................................
11.3 Napd ...........................................................................................................
11.4 Przekadnie i oyskowanie .........................................................................
11.5 Way napdowe ...........................................................................................
11.6 Pdniki .........................................................................................................
11.7 Urzdzenia napdu strugowodnego .............................................................
11.8 Ukady sterowania .......................................................................................
11.9 Ukady kontrolne .........................................................................................
11.10 Nadzr, prby i wiadectwa ........................................................................
156
156
156
157
157
158
159
159
159
160
161
161
161
161
162
162
163
Zacznik 1 Przykady zczy spawanych stosowanych w kotach, zbiornikach

cinieniowych i wymiennikach ciepa ...................................................... 166
Zacznik 2 Czci zapasowe ....................................................................................... 176
Postanowienia oglne
POSTANOWIENIA OGLNE
1.1
Zakres zastosowania
1.1.1 Wymagania niniejszej Czci VII Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki

cinieniowe maj zastosowanie do urzdze wymienionych w punkcie 1.1.2, przeznaczonych do zainstalowania na okrtach wojennych klasyfikowanych przez PRS.
1.1.2
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
.12
.13
.14
.15
.16
.17
.18
.19
.20
.21
.22
1.2
Wymaganiom dotyczcym urzdze podlegaj:

tokowe i turbinowe silniki spalinowe (zwane dalej rwnie silnikami) napdu gwnego;
przekadnie, sprzga rozczne i elastyczne napdu gwnego;
silniki zespow prdotwrczych i kompletne zespoy prdotwrcze;
pompy wchodzce w skad instalacji objtych wymaganiami Czci V
Ochrona przeciwpoarowa i Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze;
sprarki powietrza i sprarki chodnicze;
dmuchawy i turbodmuchawy;
wentylatory wchodzce w skad instalacji objtych wymaganiami Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze;
wirwki paliwa i oleju;
maszyny sterowe;
wcigarki kotwiczne;
wcigarki holownicze i cumownicze;
hydrauliczne ukady napdowe;
urzdzenia napdowo-sterowe;
koty parowe cznie z kotami na gazy odlotowe i przegrzewacze pary
o cinieniu roboczym 0,07 MPa i wyszym;
koty oleju grzewczego;
koty wodne o temperaturze wody ponad 115 C;
podgrzewacze wody kotowej o cinieniu roboczym 0,07 MPa i wyszym;
urzdzenia do opalania kotw paliwem ciekym;
skraplacze;
zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa wypenione w stanie roboczym
cakowicie lub czciowo gazem lub par o cinieniu roboczym 0,07 MPa
i wyszym, dla ktrych iloczyn cinienia [MPa] i pojemnoci [dm3] wynosi
30 lub wicej;
chodnice i filtry paliwa, oleju i wody silnikw gwnych i pomocniczych;
chodnice i podgrzewacze powietrza o cinieniu roboczym w przestrzeni
powietrznej 0,07 MPa i wyszym.
Okrelenia i objanienia
Okrelenia dotyczce oglnej terminologii stosowanej w Przepisach klasyfikacji

i budowy okrtw wojennych (zwanych dalej Przepisami) zawarte s w Czci I
10
Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe
Zasady klasyfikacji. W przypadku uycia w tekcie Czci VII okrele objanionych

w innych czciach Przepisw, podawane jest odwoanie do tych czci.
Dla potrzeb Czci VII wprowadza si dodatkowo nastpujce okrelenia:
C i n i e n i e o b l i c z e n i o w e cinienie manometryczne przyjmowane do
oblicze wytrzymaociowych, nie nisze ni cinienie otwarcia zaworw bezpieczestwa lub innych urzdze zabezpieczajcych.
C i n i e n i e r o b o c z e najwysze dopuszczalne cinienie manometryczne
podczas normalnego przebiegu dugotrwaej pracy.
M e t r y k a w y r o b u wiadectwo odbioru wystawione przez instytucj klasyfikacyjn na podstawie przeprowadzonego nadzoru nad produkcj i prbami danego
wyrobu.
w i a d e c t w o u z n a n i a t y p u w y r o b u wiadectwo wystawione przez
PRS po przeprowadzeniu odpowiedniej procedury uznaniowej, upowaniajce
suby techniczne wytwrcy do wykonywania czynnoci inspekcyjnych oraz wystawiania dokumentw odbiorczych wyrobw objtych wiadectwem. Dokumenty
takie mog by uznane przez PRS za rwnowane metrykom wydanym przez PRS.
T e m p e r a t u r a o b l i c z e n i o w a c i a n y temperatura w rodku gruboci
ciany, przyjmowana w zalenoci od temperatury rodowiska i warunkw ogrzewania dla okrelenia wartoci napre dopuszczalnych.
W y d a j n o o b l i c z e n i o w a k o t a najwiksza ilo pary o obliczeniowych: cinieniu i temperaturze, wytwarzana w kotle w cigu 1 h przy pracy dugotrwaej.
W y r b silnik, kocio, kade urzdzenie i mechanizm bdce przedmiotem
wymaga niniejszej czci Przepisw.
1.3
Zakres nadzoru
1.3.1 Nadzorowi podczas produkcji podlegaj urzdzenia przeznaczone do zapewnienia napdu okrtu i sterowania okrtem, dziaania systemw i instalacji
niezbdnych dla jego normalnej eksploatacji oraz instalacji specjalnych zwizanych z funkcj okrtu.
Podstaw nadzoru jest zatwierdzona przez PRS dokumentacja techniczna urzdze i ewentualne wymagania dodatkowe, wynikajce z porozumie normalizacyjnych NATO, norm, konwencji midzynarodowych itp.
1.3.2 Kade urzdzenie, o ktrym mowa w 1.3.1, powinno by poddane prbom
wedug programu zatwierdzonego przez PRS. Prby uznaje si za przeprowadzone
pomylnie, jeeli ich wyniki s zgodne z danymi projektowymi, a w trakcie prb
zostay spenione obowizujce kryteria akceptacji. Prby urzdzenia i wane
czynnoci sprawdzajce powinny by wykonane w obecnoci inspektora PRS.
Postanowienia oglne
11
1.3.3 Na podstawie przeprowadzonego nadzoru nad produkcj i pozytywnych

wynikw prb, PRS wystawia metryk wyrobu. Zastrzega si moliwo wystawienia metryki dopiero po prbach w morzu.
1.3.4 Dokument odbiorczy, wystawiony przez wytwrc dla urzdzenia posiadajcego wane wiadectwo uznania typu wyrobu, moe by rwnowany metryce
wydanej przez PRS (patrz te 1.2).
Dokument taki powinien zawiera klauzul nastpujcej treci:
Wyrb uznany przez PRS.
wiadectwo uznania typu wyrobu dla okrtw wojennych nr .....
Wane do ...................................................
1.4
1.4.1
Dokumentacja techniczna
Wymagania oglne
Przed rozpoczciem budowy urzdzenia naley dostarczy PRS do zatwierdzenia dokumentacj techniczn w niej podanym zakresie. Dokumentacj naley
dostarczy w trzech egzemplarzach.
1.4.2
Dokumentacja tokowych silnikw spalinowych
1.4.2.1 Dla uzyskania zatwierdzenia typu tokowego silnika spalinowego naley

dostarczy PRS nastpujc dokumentacj:
.1 opis techniczny i podstawowe dane techniczne, w tym specyfikacja urzdze zamontowanych na silniku;
.2 dane do obliczenia wau korbowego wedug Publikacji Nr 8/P Obliczanie
waw korbowych silnikw wysokoprnych;
.3 rysunek zestawieniowy silnika w przekroju poprzecznym, z wymiarami
montaowymi;
.4 rysunek zestawieniowy silnika w przekroju podunym, z wymiarami montaowymi;
.5 rysunek podstawy lub skrzyni korbowej (odlew lub konstrukcja spawana)
wraz ze szczegami i technologi spawania;
.6 rysunek zestawieniowy oyska oporowego3);
.7 rysunek podstawy oyska oporowego (odlew lub konstrukcja spawana) ze
szczegami i technologi spawania;
.8 rysunki rub cigowych;
.9 rysunek zestawieniowy gowicy cylindra;
.10 rysunek kaduba cylindra lub bloku cylindrw1), 2);
.11 rysunek tulei cylindra;
.12 rysunek wau korbowego ze szczegami;
.13 rysunek zestawieniowy wau korbowego;
.14 rysunek wau oporowego lub poredniego (jeeli stanowi one integraln
cz silnika);
.15 rysunki rub czcych sprzga;
12
.16 rysunki przeciwciarw ze rubami (jeeli przeciwciary nie stanowi

integralnej czci wau korbowego);
.17 rysunek korbowodu;
.18 rysunek zestawieniowy korbowodu2);
.19 rysunek zestawieniowy trzonu tokowego2);
.20 rysunek zestawieniowy toka;
.21 rysunek zestawieniowy napdu wau rozrzdu;
.22 specyfikacja materiaowa czci wanych ze szczegami prb nieniszczcych i cinieniowych;
.23 rysunek rozmieszczenia rub fundamentowych;
.24 schemat lub dokumentacja rwnorzdna instalacji powietrza rozruchowego
na silniku5);
.25 schemat lub dokumentacja rwnorzdna instalacji paliwowej na silniku5);
.26 schemat lub dokumentacja rwnorzdna instalacji oleju smarowego na silniku5);
.27 schemat lub dokumentacja rwnorzdna instalacji wody chodzcej na silniku5);
.28 schemat ukadu sterowania silnikiem i ukadw bezpieczestwa5);
.29 rysunek zestawieniowy oson i izolacji rurocigw wydechowych;
.30 rysunek oson wysokocinieniowych rur paliwowych;
.31 rysunek urzdze bezpieczestwa skrzyni korbowej i ich rozmieszczenie4);
.32 instrukcje obsugi i eksploatacji silnika6), 8);
.33 program prb typu;
.34 program prb wyrobu7).
Odnoniki:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Tylko dla jednego cylindra.

Wymaga si w przypadku, gdy rysunki przekrojw silnika nie uwidaczniaj wszystkich szczegw.
Jeeli cz jest zintegrowana z silnikiem, lecz nie wbudowana w jego podstaw.
Tylko dla silnikw o rednicy cylindra ponad 200 mm.
Naley dostarczy dokumentacj instalacji w takim zakresie, w jakim instalacja ta zostaa dostarczona przez wytwrc silnika.
Tylko w jednym egzemplarzu.
Nie wymaga si dla silnikw produkowanych jednostkowo.
Instrukcje obsugi i eksploatacji powinny zawiera wymagania dotyczce utrzymania silnika
(obsugi i napraw), szczegowe informacje o narzdziach specjalnych i przyrzdach pomiarowych (ich wyposaeniu i nastawach) oraz prbach, ktrych przeprowadzenie jest wymagane po
wykonaniu prac naprawczych i konserwacyjnych.
1.4.2.2
i 1.4.7.
Dokumentacja turbodmuchaw, chodnic powietrza itp. patrz 1.4.3
1.4.2.3 Aktualizowana dokumentacja typu stanowi podstaw nadzoru PRS nad

produkcj tokowego silnika spalinowego.
Postanowienia oglne
13
1.4.2.4 Jeeli tokowy silnik spalinowy jest wykonywany na podstawie licencji,

a wytwrca nie jest posiadaczem wiadectwa uznania typu silnika, to powinien on
przedstawi dokumentacj w zakresie podanym w 1.4.2.1, z wyszczeglnieniem
wprowadzonych przez niego, w odniesieniu do uznanego typu, zmian konstrukcyjnych.
PRS moe odstpi od powtrzenia procedury uznania typu pod warunkiem, e
wytwrca posiada uznany system jakoci i uzyska potwierdzenie zmian konstrukcyjnych przez licencjodawc posiadacza wiadectwa uznania typu.
1.4.3
Dokumentacja turbinowych silnikw spalinowych
1.4.3.1 Dla uzyskania zatwierdzenia typu turbinowego silnika spalinowego naley dostarczy PRS nastpujc dokumentacj:
.1 opis techniczny i podstawowe dane techniczne, w tym zaleno mocy
i prdkoci obrotowych od temperatury powietrza na wlocie, wymagania
stawiane instalacji spalinowej i instalacji poboru powietrza;
.2 rysunek zestawieniowy w przekroju, z wymiarami montaowymi;
.3 rysunki kadubw, wirnikw, opatek i ich zamocowania, uszczelnie,
oysk, wtryskiwaczy i komr spalania, wymiennikw ciepa zintegrowanych z silnikiem ze specyfikacj uytych materiaw;
.4 specyfikacje waciwoci mechanicznych i skadu chemicznego uytych
materiaw. Dla materiaw pracujcych w temperaturach powyej 400 C
naley poda charakterystyki temperaturowe waciwoci mechanicznych
oraz odpornoci na pezanie i korozj;
.5 specyfikacja obrbki cieplnej czci wanych;
.6 rysunki izolacji termicznej;
.7 rysunki fundamentw i mocowania;
.8 wykres rozkadu temperatur w silniku przy mocy znamionowej i przy maksymalnej dopuszczalnej mocy chwilowej;
.9 obliczenia wytrzymaociowe wirnikw oraz opatek i ich zamocowania;
.10 analiza drga skrtnych1) i, jeeli maj zastosowanie, obliczenia drga opatek;
.11 analiza wytrzymaoci podczas caego okresu eksploatacji silnika, elementw wysoko obcionych i pracujcych w najwyszej temperaturze
z uwzgldnieniem odpornoci na pezanie i korozj w wysokich temperaturach;
.12 schematy ukadu sterowania i regulacji prdkoci obrotowej, ukadu alarmowego i ukadu bezpieczestwa;
.13 wyczerpujca informacja o regulatorze prdkoci obrotowej i regulatorze
bezpieczestwa;
.14 schematy instalacji oleju smarowego i instalacji paliwowej;
.15 procedura wywaania wirnikw;
.16 analiza moliwych awarii i skutecznoci ukadu bezpieczestwa;
.17 program prb typu2);
14
.18 program prb wyrobu2);

.19 instrukcja obsugi, w tym instrukcje postpowania w sytuacjach awaryjnych;
.20 instrukcja wykonywania przegldw zapobiegawczych.
Odnoniki:
1)
2)
Patrz 1.4.3.3.
Programy prb powinny zawiera kryteria akceptacji. Dla silnikw produkowanych jednostkowo
nie wymaga si oddzielnych programw prb typu i prb wyrobu.
Uwagi:
1. Dla silnikw o mocy poniej 100 kW oraz dla silnikw przeznaczonych do celw pomocniczych
zakres dokumentacji klasyfikacyjnej moe by zmniejszony po uzgodnieniu z PRS.
1.4.3.2
Dokumentacja wymiennikw ciepa patrz 1.4.7.
1.4.3.3 Aktualizowana dokumentacja typu wraz z obliczeniami drga skrtnych

dla danego ukadu napdowego stanowi podstaw nadzoru nad produkcj turbinowego silnika spalinowego.
1.4.3.4 Jeeli turbinowy silnik spalinowy jest wykonywany na podstawie licencji,
a wytwrca nie jest posiadaczem wiadectwa uznania typu silnika, to powinien on
przedstawi dokumentacj w zakresie podanym w 1.4.3.1, z wyszczeglnieniem wprowadzonych przez niego, w odniesieniu do uznanego typu, zmian konstrukcyjnych.
1.4.4
Dokumentacja przekadni, sprzgie, mechanizmw pomocniczych

i pokadowych
Dokumentacja przekadni, sprzgie, mechanizmw pomocniczych i pokadowych powinna zawiera:

.1 opis techniczny i podstawowe dane techniczne, w tym specyfikacj urzdze nawieszonych;
.3 rysunki ram fundamentowych, skrzy korbowych, stojakw, kadubw
itp. wraz ze szczegami i technologi spawania;
.4 rysunki gowic cylindrw i tulei cylindrowych;
.5 rysunki trzonw tokowych, korbowodw i tokw;
.6 rysunki wirnikw dmuchaw i sprarek;
.7 rysunki waw korbowych oraz innych waw przenoszcych moment mechanizmu;
.8 rysunki zbnikw i k zbatych przekadni (patrz te 4.2.1.2);
.9 rysunki sprzgie rozcznych i sprzgie elastycznych (patrz te 4.3.1.2);
Postanowienia oglne
15
.10 rysunki wsppracujcego z gwnym mechanizmem oyska oporowego,

jeeli nie jest wbudowane w ten mechanizm;
.11 rysunki tumikw drga skrtnych;
.12 schematy ukadw sterowania, regulacji, sygnalizacji i zabezpiecze w obrbie mechanizmu;
.13 rysunki rurocigw w obrbie mechanizmu: paliwowych, oleju smarowego, wody chodzcej i hydraulicznych z informacj o stosowanych zczach elastycznych;
.14 rysunki izolacji termicznej, w tym rurocigw wylotowych;
.15 rysunki posadowienia mechanizmw gwnych, przekadni, maszyn sterowych oraz wcigarek: kotwicznych, cumowniczych, holowniczych, traowych, maego pojazdu podwodnego i sonaru holowanego;
.16 specyfikacje materiaowe czci wanych ze wszystkimi szczegami prb
nieniszczcych, cinieniowych i specjalnych technologii obrbki;
.17 program prb1).
Odnoniki:
1)
Tam, gdzie ma to zastosowanie, naley dostarczy program prb typu i program prb wyrobu.
1.4.5
Dokumentacja urzdze napdowo-sterowych
1.4.5.1 Dla uzyskania zatwierdzenia typu urzdzenia napdowo-sterowego naley dostarczy PRS nastpujc dokumentacj:
.1 opis techniczny i podstawowe dane techniczne;
.3 rysunki kadubw, waw, przekadni;
.4 rysunki dyszy i ruby napdowej lub innego zastosowanego pdnika;
.5 rysunki mechanizmu nastawczego skrzyde ruby lub opatek pdnika cykloidalnego;
.6 rysunki oysk i uszczelnie ruchowych wau pdnika i obrotowej kolumny pdnika;
.7 schematy hydrauliczne, elektryczne i pneumatyczne ze specyfikacj elementw;
.8 schematy smarowania i chodzenia, jeeli maj zastosowanie;
.9 wykres przebiegu momentu rozruchowego silnika napdzajcego obrt kolumny pdnika;
.10 specyfikacje materiaowe gwnych czci wymienionych w .3, .4 i .5 ze
szczegami prb nieniszczcych, cinieniowych i specjalnych technologii obrbki;
.11 obliczenia drga skrtnych;
.12 obliczenia przekadni zbatych i trwaoci oysk tocznych;
.13 instrukcja obsugi i eksploatacji;
.14 program prb typu1);
.15 program prb wyrobu1).
16
Odnoniki:
1)
Programy prb powinny zawiera kryteria akceptacji. Dla urzdze produkowanych jednostkowo
nie wymaga si oddzielnych programw prb typu i prb wyrobu.
1.4.5.2 Aktualizowana dokumentacja typu stanowi dla PRS podstaw do nadzoru nad produkcj urzdzenia napdowo-sterowego.
1.4.5.3 Jeeli urzdzenie napdowo-sterowe jest wykonywane na podstawie
licencji, a wytwrca nie jest posiadaczem wiadectwa uznania typu dla tego urzdzenia, to powinien on przedstawi dokumentacj w zakresie podanym w 1.4.5.1,
z wyszczeglnieniem wprowadzonych przez niego, w odniesieniu do uznanego
typu, zmian konstrukcyjnych.
1.4.6
Dokumentacja hydraulicznych ukadw napdowych
Dokumentacja hydraulicznych ukadw napdowych powinna zawiera:

.1 opis techniczny i podstawowe dane techniczne;
.2 schematy instalacji hydraulicznych ze specyfikacj elementw, rur i cznikw rurowych;
.3 program prb.
1.4.7
Dokumentacja kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa
Zakres wymaganej dokumentacji kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa obejmuje:

.1 rysunki konstrukcyjne walczakw kotw, kadubw wymiennikw ciepa
i zbiornikw cinieniowych, zawierajce dane wykazujce zgodno konstrukcji i wymiarw z wymaganiami niniejszej czci Przepisw i okrelajce rodzaj, rozmieszczenie i wymiary zczy spawanych;
.2 rysunki innych podlegajcych odbiorowi elementw kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa (z wyjtkiem chodnic powietrza doadowujcego), ktrych konstrukcja i wymiary s przedmiotem niniejszej czci Przepisw;
.3 rysunki rozmieszczenia armatury, zawierajce jej charakterystyki;
.4 rysunki zaworw bezpieczestwa z ich charakterystyk i danymi do obliczenia ich przelotu;
.5 specyfikacje materiaowe wraz z danymi o stosowanych materiaach dodatkowych do spawania;
.6 opis przyjtej technologii spawania i obrbki cieplnej;
.7 schematy i rysunki urzdze do opalania kotw wraz z ukadami automatycznej regulacji, bezpieczestwa i sygnalizacji;
.8 program prb.
17
Postanowienia oglne
1.5
1.5.1
Prby cinieniowe
Czci tokowych silnikw spalinowych
Czci tokowych silnikw spalinowych naley poddawa prbom cinieniowym zgodnie z tabel 1.5.1.
Tabela 1.5.1
Lp.
Cinienie prbne
[MPa]
3
0,7
Nazwa czci
1
1
2
Gowica cylindra, przestrze chodzenia1)
Tuleja cylindrowa na caej dugoci przestrzeni chodzenia
0,7
Przestrze chodzenia bloku cylindrowego
1,5 p, lecz nie mniej

ni 0,4
Zawr wydechowy, przestrze chodzenia

ni 0,4
Denko toka, przestrze chodzenia (tam, gdzie przestrze chodzenia

jest uszczelniona przez trzon tokowy lub przez trzon tokowy
i koszulk, prba po zamontowaniu)1)
Wysokocinieniowa instalacja
wtryskowa paliwa
0,7
Kadub pompy wtryskowej, strona cinieniowa
1,5 p lub p+30

w zalenoci od tego,
ktra z wartoci jest
mniejsza
Wtryskiwacz
1,5 p lub p+30

w zalenoci od tego,
ktra z wartoci jest
mniejsza
Rury paliwowe do
wtryskiwaczy
1,5 p lub p+30

w zalenoci od tego,
ktra z wartoci jest
mniejsza
System hydrauliczny (rurocigi, pompy, serwomotory itp. przeznaczone do sterowania hydraulicznego zaworami)
Turbodmuchawa, przestrze chodzenia

ni 0,4
Rurocig wydechowy, przestrze chodzenia

ni 0,4
10
Sprarka powietrza napdzana przez silnik

(cylindry, gowice, chodnice powietrza)
Strona powietrzna
Strona wodna
1,5 p
1,5 p
ni 0,4
18

1
11
Chodnice, kada strona2)
12
Pompy napdzane przez silnik (olejowe, wodne, paliwowe

i zzowe)
4
ni 0,4
ni 0,4
Uwagi do tabeli 1.5.1:

1)
Gowice cylindrw oraz denka tokw, wykonane jako odkuwki, zamiast prbie cinieniowej
mog by poddane innym prbom, np. odpowiednim badaniom nieniszczcym i kontroli wymiarw z dokadnym zapisem wynikw bada.
2)
Chodnice powietrza doadowujcego mog by, po uzgodnieniu z PRS, poddawane prbie tylko
po stronie wodnej.
p maksymalne cinienie robocze odpowiednie dla danej czci.
1.5.2
Czci innych urzdze pracujce pod cinieniem, armatura
1.5.2.1 Armatur i czci urzdze, pracujce pod cinieniem dziaajcym od wewntrz lub od zewntrz, naley po ostatecznej obrbce mechanicznej, lecz przed
naoeniem powok ochronnych, podda prbie hydraulicznej cinieniem obliczonym wg wzoru:
p pr (1,5 0,1 K ) p ,
[MPa]
(1.5.2.1)
p cinienie robocze, [MPa];

K wspczynnik okrelany wedug tabeli 1.5.2.1.
Cinienie prbne powinno jednak by w kadym przypadku nie nisze ni:
cinienie wystpujce przy cakowitym otwarciu zaworu bezpieczestwa,
0,4 MPa dla wszystkich przestrzeni chodzcych i ich uszczelnie oraz
0,2 MPa w pozostaych przypadkach.
Jeeli temperatura lub cinienie robocze s wysze od podanych w tabeli
1.5.2.1, to wysoko cinienia prbnego naley kadorazowo uzgodni z PRS.
1.5.2.2 Prby cinieniowe czci urzdze mona przeprowadza oddzielnie dla
kadej przestrzeni, stosujc cinienie prbne okrelane stosownie do cinienia roboczego i temperatury w danej przestrzeni.
1.5.2.3 Czci lub zespoy silnikw i mechanizmw, zapeniane produktami
naftowymi lub ich parami (kaduby przekadni redukcyjnych, wanny olejowe itp.),
znajdujce si pod cinieniem hydrostatycznym lub atmosferycznym, naley podda prbie szczelnoci metod uzgodnion z PRS. W konstrukcjach spawanych
prbie szczelnoci wystarczy podda tylko spoiny.
19
Postanowienia oglne
Tabela 1.5.2.1
Materia
Temperatura
robocza,
[GC] do
Stal wglowa
i wglowo-manganowa
p, [MPa], do
Stal molibdenowa i molibdenowo-chromowa

z zawartoci molibdenu
od 0,4% wzwy
p, [MPa], do
eliwo
Brz, mosidz i mied
1.5.3
200 250 300 350 400 430 450 475 500
120
bez ogra20
nicze
0
20
20
20
10
10
11
20
20
20
20
20 20
bez ogranicze
3,5
11
p, [MPa], do
p, [MPa], do
20
3,1 3,1
3,5
Koty, zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa
1.5.3.1 Wszystkie czci kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw

ciepa po ich wykonaniu i zmontowaniu naley podda prbom cinieniowym
zgodnie z tabel 1.5.3.1.
Tabela 1.5.3.1
Lp.
Wyszczeglnienie
1
1
2
Koty, przegrzewacze pary, podgrzewacze wody oraz ich czci pracujce
przy temperaturze niszej od 350 GC
Przegrzewacze pary oraz ich czci
pracujce przy temperaturze od 350 GC
wzwy
Zbiorniki cinieniowe, wymienniki
ciepa1) i ich czci pracujce przy
temperaturze niszej ni 350 GC
i cinieniu:
do 15 MPa
powyej 15,0 MPa2)
Cinienie prbne, [MPa]

po wykonaniu lub zmontowa- po cakowitym
zmontowaniu wraz
niu elementw wytrzymaociowych, przed zainstalowa- z armatur
niem armatury
3
4
1,5 pw , nie mniej ni pw + 0,1
1,5 p w
Re350
Ret
1,5 pw, nie mniej ni pw + 0,1

1,35 pw
1,25 pw , nie mniej

ni pw + 0,1
1,25 pw
20
1
4

2
Wymienniki ciepa2) i ich czci
pracujce przy temperaturze wyszej
ni 350 GC i cinieniach:
do 15 MPa
5
6
powyej 15 MPa2)
1,5 p w
Re350
1,35 p w
Czci urzdze do opalania kotw

znajdujce si pod cinieniem paliwa
Przestrzenie gazowe kotw na gazy
odlotowe
Ret
Re350
Ret
Armatura kotw
Zawory zasilajce kotw i zawory

zaporowe kotw oleju grzewczego
2,5 pw
Armatura zbiornikw cinieniowych

i wymiennikw ciepa
zgodnie z 1.5.2.1
10
Koty oleju grzewczego
zgodnie z 1.5.2.1, nie mniej

ni 2 pw
1,5 pw , nie mniej ni

pw + 0,1
1,5 pw , nie mniej

ni 1
prba powietrzem
o cinieniu rwnym
0,01
prba szczelnoci
zamkni cinieniem
rwnym 1,25 pw
prba szczelnoci
zamkni cinieniem
rwnym 1,25 pw
prba szczelnoci
zamkni cinieniem
rwnym 1,25 pw
1,5 pw , nie mniej ni
pw + 0,1
Uwagi do tabeli 1.5.3.1:

1)
Prbie cinieniowej naley poddawa oddzielnie kad stron wymiennika ciepa. Prby chodnic
tokowych silnikw spalinowych patrz tabela 1.5.1.
2)
Dla cinie pw = 15 do 16,6 MPa przyjmuje si do wyznaczania cinienia prbnego warto sta
pw = 16,6 MPa.
pw cinienie robocze, [MPa].
Re350 granica plastycznoci materiau w temperaturze 350 GC, [MPa].
Ret
granica plastycznoci materiau w temperaturze roboczej, [MPa].
1.5.3.2 Prby cinieniowe naley przeprowadza po zakoczeniu wszystkich

prac spawalniczych na powierzchniach poddawanych prbie, a przed zaoeniem
izolacji i przykry ochronnych.
1.5.3.3 Jeeli po zakoczeniu montau dostp do powierzchni czci i zespow
poddawanych prbie w celu ich dokadnych ogldzin dokadnych ogldzin jest
utrudniony lub niemoliwy, to takie czci i zespoy naley podda prbie przed
ich zmontowaniem.
1.5.3.4 Koty parowe po ich ustawieniu na okrcie naley podda prbie parowej cinieniem roboczym.
1.5.3.5 Zbiorniki spronego powietrza po zainstalowaniu na okrcie (wraz
z armatur) naley podda prbie powietrzem o cinieniu roboczym.
Postanowienia oglne
1.5.4
21
Hydrauliczne ukady napdowe i elementy hydrauliczne
1.5.4.1 Rurocigi instalacji hydraulicznych naley podda prbom cinieniowym okrelonym w podrozdziale 1.5.4 z Czci VI Urzdzenia maszynowe
i urzdzenia chodnicze.
1.5.4.2 Akumulatory i siowniki hydrauliczne naley podda prbom cinieniowym w zakresie wymaganym dla zbiornikw cinieniowych odpowiedniej klasy
(patrz tabela 1.5.3.1).
1.5.4.3 Zbiorniki palnej cieczy hydraulicznej naley podda prbom cinieniowym w zakresie wymaganym dla zbiornikw paliwa (patrz podrozdzia A/6.3
z Czci II Kadub).
1.6
Materiay i spawanie
1.6.1 Materiay przeznaczone do wykonania czci silnikw i innych urzdze

objtych wymaganiami Czci VII powinny odpowiada majcym zastosowanie
wymaganiom Czci IX Materiay i spawanie.
Przykady stosowanych pocze spawanych podane s w Zaczniku 1 do niniejszej czci Przepisw.
1.6.2 Przy stosowaniu stali stopowych (w tym stali arowytrzymaych, aroodpornych) o wysokiej wytrzymaoci, staliwa lub eliwa stopowego naley przedoy PRS dane dotyczce ich skadu chemicznego, wasnoci mechanicznych oraz
innych wasnoci materiau, potwierdzajce moliwo zastosowania ich do produkcji danej czci.
1.6.3 Materiay zastosowane na czci turbinowych silnikw spalinowych, pracujce w wysokich temperaturach (400 C i wyszych) powinny by poddane prbie rozcigania w temperaturze obliczeniowej.
W przypadkach koniecznych PRS moe zada przedoenia danych o wytrzymaoci materiau na pezanie w temperaturze obliczeniowej.
1.6.4 Na czci kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa, pracujce w temperaturach nie przekraczajcych 400 C, moe by stosowana stal wglowa i wglowo-manganowa, a na czci pracujce w temperaturach do 500 C stal
niskostopowa.
Dopuszcza si stosowanie wymienionych stali na czci pracujce w wyszych
temperaturach, pod warunkiem e wartoci przyjmowane do oblicze wytrzymaociowych, w tym wytrzymao na pezanie Rz/100 000, s gwarantowane przez
wytwrc materiau i zgodne z obowizujcymi normami.
Czci oraz osprzt kotw i wymiennikw ciepa, pracujce w temperaturach
wyszych ni 500 C, naley wykonywa ze stali stopowych.
22
1.6.5 Do budowy zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa dla temperatur obliczeniowych niszych ni 250 C mona, za zgod PRS, stosowa stale kadubowe speniajce wymagania rozdziau 3 z Czci IX Materiay i spawanie.
1.6.6 Stosowanie stali stopowej do budowy kotw, zbiornikw cinieniowych
i wymiennikw ciepa podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS. Naley przy
tym przedstawi dane dotyczce wasnoci mechanicznych i wytrzymaoci na
pezanie stali oraz pocze spawanych przy temperaturze obliczeniowej, wasnoci technologicznych, technologii spawania i obrbki cieplnej.
1.6.7 Armatura kotowa o rednicy do 200 mm dla cinie roboczych do
1,6 MPa i temperatur do 300 C z wyjtkiem zaworw bezpieczestwa, zasilania,
szumowania i odmulania moe by wykonana z eliwa sferoidalnego o strukturze
ferrytycznej zgodnie z wymaganiami okrelonymi w rozdziale 15
z Czci IX Materiay i spawanie.
1.6.8 Czci i armatura zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa
o rednicy do 1000 mm dla cinie roboczych do 1,6 MPa mog by wykonane
z eliwa sferoidalnego o strukturze ferrytycznej zgodnie z wymaganiami okrelonymi w rozdziale 15 z Czci IX Materiay i spawanie.
W pozostaych przypadkach moliwo zastosowania eliwa podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
1.6.9 Stopy miedzi mog by stosowane na czci i armatur kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa dla cinie roboczych do 1,6 MPa
i temperatur obliczeniowych do 250 C.
W pozostaych przypadkach moliwo zastosowania stopw miedzi podlega
odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
1.6.10 Rury stanowice czci wyrobw objtych wymaganiami niniejszej czci Przepisw powinny w zasadzie by rurami bez szwu. W przypadku, gdy nie
sformuowano specjalnych zastrzee, za zgod PRS mog by stosowane rury
spawane wzdunie lub spiralnie, jeeli zostanie wykazana ich rwnowano
z rurami bez szwu.
1.6.11 Zabrania si wprowadzania i stosowania materiaw zawierajcych
azbest. Nie dotyczy to:
.1 opatek sprarek opatkowych i pomp prniowych;
.2 wodoszczelnych zczy i wykadzin sucych do obiegu cieczy, ktre
w wysokich temperaturach (ponad 350 C) i cinieniach (ponad 7 MPa)
stwarzaj niebezpieczestwo poaru, korozji lub zatrucia;
.3 gitkich podatnych elementw izolacji termicznej dla temperatur powyej 1000 C.
Postanowienia oglne
1.7
23
Obrbka cieplna
1.7.1 Czci, ktrych struktura materiaowa moe ulec zmianie na skutek spawania lub obrbki plastycznej, naley podda odpowiedniej obrbce cieplnej.
Przy okrelaniu i dokonywaniu obrbki cieplnej konstrukcji spawanych naley
uwzgldni wymagania rozdziau 23 z Czci IX Materiay i spawanie.
1.7.2
.1
.2
.3
1.7.3
.1
.2
.3
.4
.5
1.8
Wyarzaniu normalizujcemu podlegaj:

czci toczone na zimno, ktrych wewntrzny promie gicia jest mniejszy od ich 9,5-krotnej gruboci;
toczone na zimno: dna o gruboci powyej 8 mm i elementy uprzednio
spawane;
czci toczone na gorco, jeeli zakoczenie tej operacji odbyo si poniej dolnej granicy temperatur przewidzianych w odpowiednich normach
dotyczcych obrbki plastycznej.
Wyarzaniu odprajcemu po spawaniu podlegaj:
stalowe konstrukcje spawane o zawartoci wgla powyej 0,25%;
koty, wymienniki ciepa i zbiorniki cinieniowe klasy I (patrz tabela 8.1)
ze stali, o gruboci cian powyej 20 mm;
koty, wymienniki ciepa i zbiorniki cinieniowe klasy II (patrz tabela 8.1)
ze stali wglowej lub wglowo-manganowej o wytrzymaoci ponad 400 MPa
i o gruboci cian powyej 25 mm;
wymienniki ciepa i zbiorniki cinieniowe ze stali stopowych, jeeli w odpowiednich normach wymagana jest obrbka cieplna;
ciany sitowe spawane z czci, przy czym wyarzanie zaleca si przeprowadza przed wierceniem otworw.
Badania nieniszczce
1.8.1 Badaniom nieniszczcym podczas produkcji powinny by poddawane

nastpujce czci silnikw i innych urzdze produkowanych jednostkowo:
.1 czci staliwne wraz z ich zczami spawanymi (np. gniazda oysk ramowych w podstawach silnika);
.2 way korbowe kute w caoci;
.3 staliwne lub kute czci skadanych waw korbowych;
.4 staliwne lub kute czci pskadanych waw korbowych;
.5 korbowody;
.6 trzony tokowe;
.7 stalowe denka tokw;
.8 ruby cigowe;
.9 ruby poddawane bezporednim obcieniom zmiennym (ruby oysk
ramowych, korbowodowych i gowic cylindrowych);
.10 stalowe gowice cylindrw;
.11 stalowe koa zbate napdu wau rozrzdu;
24
.12 way, wirniki i tarcze wirnikowe turbin oraz ruby czce kaduby turbin
wysokocinieniowych;
.13 way przekadni gwnych i sterownice o masie ponad 100 kg;
.14 koa i wiece zbate o masie ponad 250 kg.
1.8.2 Badaniom ultradwikowym naley podda:
czci tokowych silnikw spalinowych o rednicy cylindrw do 400 mm wymienione w podpunktach .1, .2, .3, .4, .7 i .10 punktu 1.8.1,
czci tokowych silnikw spalinowych o rednicy cylindrw wikszej od
400 mm wymienione w podpunktach .1 do .7 i .10 punktu 1.8.1,
opatki wirnikw turbin gwnych i pomocniczych oraz opatki kierownicze
turbin gwnych.
Badania te powinny by potwierdzone sprawozdaniem, podpisanym przez wytwrc badanej czci.
1.8.3 Badaniom w celu wykrycia wad powierzchniowych metod defektoskopii
magnetycznej lub z zastosowaniem ciekych penetrantw, w rejonach uzgodnionych z PRS, naley podda:
czci tokowych silnikw spalinowych o rednicy cylindrw do 400 mm wymienione w podpunktach .1 do .5 punktu 1.8.1,
czci tokowych silnikw spalinowych o rednicy cylindrw wikszej od
400 mm wymienione w podpunktach .1 do .11 punktu 1.8.1,
opatki robocze turbin gwnych i pomocniczych oraz opatki kierownicze turbin gwnych.
ruby cigowe powinny by badane w czci gwintowanej, na odcinku rwnym podwjnej dugoci czci gwintowanej.
1.8.4 Dla wanych wytrzymaociowo czci silnikw mog by wymagane kontrole szww spawanych, przeprowadzone metodami uznanymi przez PRS.
1.8.5 PRS moe zada przeprowadzenia bada nieniszczcych rwnie innych
ni okrelone wyej czci mechanizmw wraz z ich zczami spawanymi, jeeli
zajdzie podejrzenie istnienia w nich wad.
1.8.6 Badania nieniszczce naley wykonywa zgodnie z wymaganiami Czci IX Materiay i spawanie.
1.9
Oglne wymagania techniczne
1.9.1 Konstrukcja i wyposaenie urzdze objtych wymaganiami Czci VII

powinny zapewnia ich normaln eksploatacj w warunkach rodowiskowych
okrelonych w 1.6 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
1.9.2 Paliwo do napdu silnikw i opalania kotw powinno odpowiada wymaganiom podrozdziau 1.18 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia
chodnicze.
Postanowienia oglne
25
1.9.3 Nagrzewajce si powierzchnie silnikw, mechanizmw, kotw i wymiennikw ciepa powinny by izolowane zgodnie z punktem 1.9.6 z Czci VI
Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
1.9.4 Elementy mocujce ruchome czci silnikw i mechanizmw, a take
znajdujce si w miejscach trudno dostpnych, powinny mie konstrukcyjne zabezpieczenie przed poluzowaniem si poczenia.
1.9.5 Instalacje rurocigw w obrbie silnikw, mechanizmw i kotw powinny spenia majce zastosowanie wymagania Czci VI Urzdzenia maszynowe
1.9.6 Wyposaenie elektryczne silnikw, mechanizmw i kotw powinno spenia wymagania Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
1.9.7 Elementy silnikw i mechanizmw stykajce si z czynnikami powodujcymi korozj naley wykonywa z materiaw odpornych na korozj lub pokrywa
powokami antykorozyjnymi.
W przestrzeniach chodzcych mechanizmw i chodnic z obiegiem wody morskiej naley zastosowa ochron protektorow.
1.9.8 Silniki i mechanizmy naley wyposay w przyrzdy pomiarowokontrolne niezbdne do kontroli prawidowoci ich pracy, w iloci ustalonej przez
producenta oraz speniajce wymagania podrozdziau 1.15 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
Wymagania dotyczce wyposaenia w przyrzdy kontrolno-pomiarowe silnikw przewidzianych do eksploatacji w maszynowni bezwachtowej okrelone s
w rozdziale 21 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
1.9.9 Ukady sterowania zdalnego i automatycznego oraz ukady alarmowe
i bezpieczestwa silnikw i mechanizmw powinny spenia wymagania Czci VIII
Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
26
TOKOWE SILNIKI SPALINOWE
2.1
Wymagania oglne
2.1.1 Wymagania niniejszego rozdziau maj zastosowanie do wszystkich wysokoprnych tokowych silnikw spalinowych o mocy 55 kW lub wikszej.
Zastosowanie tych wymaga w odniesieniu do silnikw o mocy poniej 55 kW
podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
2.1.2
.1
.2
.3
.4
.5
.6
Dany typ silnika charakteryzuj:

rednica cylindra;
skok toka;
sposb wtrysku paliwa, np. common rail;
rodzaj pracy (czterosuw lub dwusuw);
sposb wymiany adunku (zasysanie naturalne lub doadowanie);
maksymalna moc znamionowa z cylindra, znamionowa prdko obrotowa
i maksymalne cinienie uyteczne;
.7 rodzaj doadowania (doadowanie w systemie pulsacyjnym lub w systemie
staego cinienia);
.8 sposb chodzenia powietrza doadowujcego (z chodzeniem lub bez,
ilo stopni chodzenia);
.9 ukad cylindrw (ukad rzdowy lub ukad widlasty);
.10 liczba cylindrw.
2.1.3 Uznaje si, e silniki s tego samego typu, jeli wszystkie parametry i dane
okrelone w 2.1.2 s takie same i silniki nie rni si w istotny sposb konstrukcj, elementami i materiaami.
2.1.4 Moc znamionowa*) silnikw powinna by zapewniona w warunkach otoczenia okrelonych w tabeli 2.1.4.
Tabela 2.1.4
Warunki otoczenia
Dla okrtw nieograniczonego

rejonu eglugi
Dla okrtw ograniczonych

rejonw eglugi (poza stref
tropikaln)
Cinienie atmosferyczne
Temperatura powietrza
Wilgotno wzgldna powietrza
Temperatura wody zaburtowej
100 kPa
+45 GC
60%
+32 C
100 kPa
+40 GC
50%
+25 GC
*)
Jako moc znamionow przyjmuje si moc okrelon przez producenta silnika, osigan w nieograniczonym czasie w warunkach podanych w tabeli 2.1.4, przy obcieniach mechanicznych
i cieplnych nie wikszych ni okrelone przez producenta, potwierdzon prb pracy silnika.
Tokowe silniki spalinowe
27
2.1.5 Silniki i obsugujce je instalacje powinny by zdolne do pracy przez okres

nie krtszy ni 8 godzin w przypadku zalania wod morsk przedziau, w ktrym
s one zainstalowane, do poziomu odpowiadajcego wysokoci najniej pooonej
czci ich oysk gwnych przy najbardziej niekorzystnym przegbieniu okrtu.
2.1.6 Silniki napdu gwnego powinny spenia wymagania okrelone w podrozdziale 1.8 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
2.1.7 Silniki napdowe awaryjnych zespow prdotwrczych powinny by
wyposaone w niezalen instalacj paliwow, wody chodzcej i smarowania.
2.2
Kadub silnika
2.2.1 Skrzynia korbowa i zdejmowane lub otwierane pokrywy jej otworw powinny mie dostateczn wytrzymao, a ich zamocowanie powinno by takie, aby
w przypadku wybuchu uniemoliwi przemieszczenie tych pokryw.
2.2.2 Na kadubie silnika i stykajcych si z nim elementach naley przewidzie
urzdzenia odwadniajce (rowki ciekowe, rurocigi itp.) lub zastosowa inne
rodki w celu wykluczenia moliwoci przedostania si paliwa i wody do oleju
obiegowego, jak rwnie przedostawania si oleju do wody chodzcej.
Przestrzenie chodzce powinny mie urzdzenia spustowe zapewniajce cakowite usunicie z nich wody.
2.2.3 Podczenia rurocigw powinny by tak wykonane, aby na kadub silnika
nie byy przenoszone nadmierne obcienia. Konstrukcja rurocigw i platform
obsugowych powinna zapewnia kompensacj wydue wywoanych rozszerzalnoci ciepln.
2.2.4 W zasadzie nie naley przewidywa wentylowania skrzy korbowych
silnikw ani stosowa urzdze, ktre mogyby spowodowa dopyw powietrza
z zewntrz. Jeeli zastosowano wymuszone usuwanie gazw ze skrzy korbowych
(np. w celu wykrywania dymu w skrzyni korbowej), to podcinienie w nich nie
powinno przekracza 0,25 kPa.
Nie naley czy rur odpowietrzajcych ani rur ciekowych oleju smarowego
z dwch lub wicej silnikw.
rednica rur odpowietrzajcych skrzyni korbow powinna by jak najmniejsza, przy czym ich koce powinny by wyposaone w armatur odcinajc pomienie oraz wykonane tak, aby uniemoliwi dostanie si wody do silnika. Rury
odpowietrzajce powinny by wyprowadzone na otwarty pokad do miejsc, gdzie
wydobywajce si z nich opary nie spowoduj zagroenia poarowego.
2.2.5 Skrzynie korbowe silnikw o rednicy cylindrw powyej 200 mm oraz
silnikw o objtoci skrzyni korbowej przekraczajcej 0,6 m3 powinny by wyposaone w urzdzenia bezpieczestwa (zawory eksplozyjne) w sposb nastpujcy:
28
.1
.2
.3
silniki o rednicy cylindrw nie przekraczajcej 250 mm naley wyposay

w co najmniej jeden zawr na kadym kocu, przy czym silniki o omiu
i wicej cylindrach dodatkowo w jeden zawr w pobliu rodka silnika;
silniki o rednicy cylindra od 250 mm do 300 mm naley wyposay w takie zawory co najmniej na co drugim ukadzie tokowym (minimum 2 zawory na silniku);
silniki o rednicy cylindra powyej 300 mm naley wyposay w jeden
zawr na kadym ukadzie tokowym.
2.2.6 Powierzchnia czynna przepywu w zaworze eksplozyjnym nie moe by

mniejsza ni 45 cm2. Sumaryczna powierzchnia przepywu zaworw eksplozyjnych na jednym silniku powinna wynosi co najmniej 115 cm2 na kady 1m3 cakowitej objtoci skrzyni korbowej. Od cakowitej objtoci skrzyni korbowej
mona odliczy objto elementw nieruchomych, na stae zamontowanych
w skrzyni korbowej.
2.2.7 Urzdzenia bezpieczestwa (zawory eksplozyjne) powinny spenia nastpujce wymagania:
.1 zawr powinien by typu uznanego przez PRS;
.2 konstrukcja zaworu powinna zapewnia natychmiastowe jego otwarcie,
zanim nadcinienie w skrzyni korbowej przekroczy 0,02 MPa oraz szybkie
jego zamknicie uniemoliwiajce dopyw powietrza do skrzyni korbowej;
.3 wyloty naley ekranowa, tak aby osoby znajdujce si w pobliu silnika
byy zabezpieczone przed wyrzucanym pomieniem.
2.2.8 Na pokrywach skrzyni korbowej, po obu stronach silnika, naley umieci
tabliczki lub napisy ostrzegajce, e nie naley otwiera drzwi, pokryw lub wziernikw przed upywem okrelonego czasu, potrzebnego do wystarczajcego ostygnicia czci silnika po jego zatrzymaniu. Dopuszcza si umieszczenie tego
ostrzeenia na stanowisku manewrowym.
2.2.9 W przypadku silnikw o rednicy cylindra od 230 mm wzwy, naley
przewidzie rodki sygnalizujce osignicie dopuszczalnej wartoci nadcinienia
w cylindrach.
2.2.10 Oddzielne przestrzenie skrzyni korbowej (takie jak przekadnia lub przestrze acucha napdu wau rozrzdu lub podobnych napdw), ktrych cakowita
objto przekracza 0,6 m3, powinny by wyposaone w dodatkowe zawory eksplozyjne, speniajce wymagania 2.2.5 i 2.2.6.
2.2.11 Zaleca si, aby silnik by wyposaony w:
alarm wysokiej temperatury oyska oporowego, jeeli znajduje si ono wewntrz
silnika i ma poczenie ze skrzyni korbow,
alarm wysokiej temperatury oysk albo alarm wysokiego stenia mgy olejowej
w skrzyni korbowej dla wszystkich silnikw o rednicy cylindra ponad 300 mm
lub mocy cakowitej ponad 2250 kW.
2.3
29
Wa korbowy
2.3.1 Wa korbowy powinien by obliczony dla obcie wynikajcych z mocy

znamionowej silnika. Wymiary elementw wau wykonanego jako cao lub pskadanego powinny spenia wymagania zawarte w Publikacji Nr 8/P Obliczanie waw korbowych silnikw wysokoprnych.
2.3.2 Konstrukcje waw korbowych nie objtych zakresem zastosowania Publikacji Nr 8/P oraz waw wykonanych z eliwa sferoidalnego o 500 @ Rm @ 700 [MPa]
podlegaj odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS, przy czym wymagane jest przedoenie
penych oblicze wytrzymaociowych lub danych dowiadczalnych.
2.3.3 Promie podtoczenia przejcia wau w konierz powinien by nie mniejszy
ni 0,08 rednicy wau.
2.3.4 Powierzchniowe utwardzanie cieplne czopw waw korbowych nie powinno obejmowa rejonu przejcia czopa w rami, z wyjtkiem przypadkw, gdy
wa zosta w caoci poddany utwardzaniu.
2.3.5 Na zewntrznej stronie poczenia ramion wykorbionych z czopami gwnymi waw pskadanych naley nanie kreski kontrolne.
2.3.6 Jeeli w podstawie silnika wbudowane jest oysko oporowe, to rednica
wau oporowego powinna by nie mniejsza od okrelonej w podrozdziale 2.4
i w punkcie 23.2.2.2 (jeeli ma zastosowanie) z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
2.4
Przepukiwanie i doadowanie
2.4.1 W przypadku awarii turbodmuchawy silnik gwny dla jednosilnikowego

ukadu napdowego powinien rozwija moc rwn co najmniej 20% jego mocy
znamionowej.
2.4.2 Silniki gwne, ktrym turbodmuchawy nie zapewniaj wystarczajcego
doadowania przy uruchamianiu i przy pracy z nisk prdkoci obrotow, naley
wyposay w dodatkowy ukad doadowania powietrzem, umoliwiajcy uzyskanie takiej prdkoci obrotowej silnika, przy ktrej turbodmuchawy zapewniaj
odpowiednie doadowanie.
2.5
Instalacja paliwowa
2.5.1 Rurocigi paliwowe wysokocinieniowe powinny by wykonywane ze

stalowych rur grubociennych bez szwu i nie powinny mie pocze spawanych
ani lutowanych.
2.5.2 Wszystkie zewntrzne wysokocinieniowe rurocigi paliwowe pomidzy
wysokocinieniowymi pompami paliwa i wtryskiwaczami powinny by zabezpieczone systemem przewodw osaniajcych, zdolnych do zatrzymania paliwa
30
w przypadku uszkodzenia rurocigu wysokocinieniowego. W systemie przewodw osaniajcych naley przewidzie urzdzenia do gromadzenia przeciekw oraz
alarm informujcy o uszkodzeniu rurocigu paliwa.
Jeeli jako przewody osaniajce zastosowano przewody elastyczne, to powinny
one by typu uznanego.
Jeeli w powrotnych przewodach paliwowych pulsacja cinienia przekracza
2 MPa, to powinny by one skutecznie osonite.
2.5.3 Wszystkie powierzchnie o temperaturze powyej 220 GC, na ktre moe
wytrysn strumie paliwa z uszkodzonego rurocigu, powinny by odpowiednio
izolowane.
2.5.4 Rurocigi paliwowe powinny by, tak dalece jak jest to praktycznie moliwe, osonite lub w inny, odpowiedni sposb zabezpieczone przed rozpyleniem
lub przeciekiem paliwa na gorce powierzchnie, wloty powietrza do urzdze maszynowych i wszelkie potencjalne rda zaponu. Liczba pocze w takiej instalacji powinna by ograniczona do minimum.
2.5.5 Konstrukcja filtrw paliwa zamontowanych na silnikach gwnych i pomocniczych powinna pozwala na ich czyszczenie bez koniecznoci zatrzymywania silnika. Wymaganie to uwaa si za spenione, jeeli zastosowany zostanie
przeczalny filtr podwjny.
2.6
Smarowanie
2.6.1 Silniki gwne i silniki pomocnicze o mocy ponad 220 kW powinny mie
urzdzenia alarmowe, dajce sygna dwikowy i wietlny w przypadku spadku
cinienia oleju smarowego na wlocie do silnika.
2.6.2 Na kadym krcu doprowadzajcym olej do cylindrw silnikw, jak rwnie na krcach umieszczonych w grnej czci tulei, naley zainstalowa zawr
zwrotny.
2.6.3 Konstrukcja filtrw oleju zamontowanych na silnikach gwnych powinna
pozwala na ich czyszczenie bez koniecznoci zatrzymywania silnika.
Nie naley stosowa filtrw bocznikowych, tzn. takich, przez ktre przepywa
jedynie cz oleju toczonego przez pomp.
W przypadku silnikw szybkoobrotowych, zastosowanie awaryjnego automatycznego przekierowania oleju do rurocigu bocznikujcego filtr dopuszczalne jest
jedynie po uzyskaniu zgody PRS.
2.7
Chodzenie
W przypadku zastosowania rur teleskopowych do chodzenia tokw lub do doprowadzania oleju do czci ruchomych naley przewidzie zabezpieczenie przed
uderzeniami hydraulicznymi.
2.8
31
Urzdzenia rozruchowe
2.8.1 Rurocigi powietrza rozruchowego na silniku wysokoprnym oprcz

zaworu zwrotnego wymaganego w punkcie 17.3.2 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze naley wyposay w pytk bezpiecznikow lub
w tumik pomieni:
dla silnikw nawrotnych posiadajcych gwny kolektor rozruchowy na kadym krcu doprowadzajcym sprone powietrze do zaworw rozruchowych,
dla silnikw nienawrotnych na wlocie do kolektora powietrza rozruchowego.
Wymaganie to nie ma zastosowania do silnikw o rednicy cylindrw mniejszej
ni 230 mm.
2.8.2 Silniki z rozruchem elektrycznym zaleca si wyposay w zawieszone
prdnice do automatycznego adowania baterii akumulatorw rozruchowych.
2.8.3 Urzdzenia rozruchowe silnikw awaryjnych zespow prdotwrczych
powinny spenia wymagania okrelone w podrozdziale 9.5 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
2.9
Instalacja wydechowa
Dla silnikw z pulsacyjnym zasilaniem turbodmuchaw naley przewidzie

urzdzenie zapobiegajce przedostawaniu si do turbodmuchaw odamkw piercieni tokowych i zaworw.
2.10
Sterowanie i regulacja
2.10.1 Silniki gwne powinny by wyposaone w ograniczniki momentu obrotowego (dawki paliwa), zapobiegajce obcieniu silnika momentem wikszym od znamionowego, wynikajcym z mocy okrelonej w warunkach podanych w tabeli 2.1.4.
Jeeli wymagana jest moliwo przecienia silnika momentem w trakcie eksploatacji, to maksymalny przecieniowy moment obrotowy nie powinien przekracza 1,1 momentu znamionowego. W takim przypadku silnik powinien by wyposaony w ogranicznik momentu, speniajcy jeden z nastpujcych warunkw:
.1 ogranicznik powinien by dwupooeniowy, z moliwoci przeczania na
moment znamionowy i na maksymalny moment przecieniowy, przy
czym przeczenie na moment maksymalny powinno by widoczne na stanowisku sterowania silnikiem;
.2 ogranicznik powinien by ustawiony na maksymalny moment przecieniowy i powinno by przewidziane urzdzenie sygnalizacyjne wietlne lub
dwikowe dziaajce nieprzerwanie przy przekroczeniu momentu znamionowego.
2.10.2 W przypadku silnikw do napdu prdnic powinna w trakcie eksploatacji
istnie moliwo ich krtkotrwaego okresowego przecienia momentem obrotowym rwnym 1,1 momentu znamionowego przy znamionowej prdkoci obrotowej.
32
Silniki do napdu prdnic powinny by wyposaone w ogranicznik momentu

obrotowego (dawki paliwa), zapobiegajcy obcieniu silnika momentem obrotowym wikszym od 1,1 momentu znamionowego, wynikajcego z mocy okrelonej
dla warunkw otoczenia podanych w tabeli 2.1.4.
2.10.3 Stopie nierwnomiernoci biegu zespow prdotwrczych nie powinien
przekracza wartoci okrelonych w punkcie 4 z Zacznika 2 do Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
2.10.4 Urzdzenia rozruchowe i nawrotne powinny by tak wykonane, aby wykluczy moliwo:
.1 pracy silnika przy obrotach o kierunku przeciwnym do zadanego;
.2 wykonania nawrotu silnika przy wczonym dopywie paliwa;
.3 rozruchu silnika przed wykonaniem nawrotu;
.4 rozruchu silnika przy wczonej obracarce wau.
2.10.5 Kady silnik gwny powinien mie regulator prdkoci obrotowej zapobiegajcy wzrostowi prdkoci obrotowej o wicej ni 15% powyej prdkoci znamionowej.
Oprcz powyszego regulatora prdkoci obrotowej, kady silnik gwny o mocy
220 kW i wikszej, ktry moe by wysprzglony lub ktry napdza rub o skoku
nastawnym, powinien by wyposaony w oddzielne urzdzenie zapobiegajce
wzrostowi prdkoci obrotowej silnika o wicej ni 20% powyej prdkoci znamionowej. Inne rozwizania mog by stosowane tylko wwczas, gdy PRS uzna je
za rwnowane.
Urzdzenie zapobiegajce nadmiernemu wzrostowi prdkoci obrotowej, cznie z jego mechanizmem napdzajcym, powinno by niezalene od wymaganego
wyej regulatora prdkoci obrotowej.
2.10.6 Kady silnik napdzajcy prdnic podstawow lub awaryjn powinien
mie regulator prdkoci obrotowej zapewniajcy spenienie nastpujcych wymaga:
.1 chwilowa zmiana czstotliwoci napicia w sieci elektrycznej nie powinna
przekracza 10 % czstotliwoci znamionowej. Po takiej zmianie czstotliwo napicia powinna by przywrcona do wartoci znamionowej po
upywie nie wicej ni 5 s, przy zaczanym lub wyczanym odbiorniku
o maksymalnej mocy.
W przypadku wyczania odbiornika o maksymalnej mocy znamionowej
rwnej mocy prdnicy, dopuszcza si chwilow zmian prdkoci obrotowej przekraczajc 10 % prdkoci znamionowej, o ile nie spowoduje to
zadziaania urzdzenia zapobiegajcego nadmiernemu wzrostowi prdkoci obrotowej (patrz 2.10.5);
.2 w zakresie obcie pomidzy 0 100% obcienia znamionowego ustalona prdko obrotowa po zmianie obcienia nie powinna odbiega od
prdkoci znamionowej o wicej ni 5%;
.3
.4
33
powinna by zapewniona moliwo obciania prdnicy w dwch etapach

(patrz te podpunkt .4) tak, aby prdnica bez obcienia moga by nagle
obciona 50% mocy znamionowej, a nastpnie (po ustaleniu si prdkoci
obrotowej) pozostaymi 50% mocy. Ustalenie si prdkoci obrotowej powinno by osignite po upywie nie wicej ni 5 s. Uznaje si, e si
prdko obrotowa zostaa osignita, jeeli wahania prdkoci obrotowej
nie przekraczaj wartoci +1% zadeklarowanej prdkoci obrotowej przy
nowym obcieniu;
w szczeglnych przypadkach PRS moe zaakceptowa obcienie prdnicy w wicej ni w dwch etapach, zgodnie z rys. 2.10.6.4, jeeli zostanie to
uzasadnione w fazie projektowania i potwierdzone prbami elektrowni
okrtowej. Naley przy tym uwzgldni moce wyposaenia elektrycznego
wczajcego si automatycznie i sekwencyjnie po powrocie napicia
w szynach, a take dla prdnic pracujcych rwnolegle przypadek
przejcia obcienia przez jedn z nich po wyczeniu drugiej;
krzywa graniczna dla

3 etapu obcienia

2 etapu obcienia

1 etapu obcienia
Rys. 2.10.6.4 Krzywe graniczne dla obciania silnika 4-suwowego etapami od biegu luzem
do mocy znamionowej w zalenoci od redniego cinienia uytecznego pe, [MPa]
.5
dla prdnic awaryjnych, przy nagym obcieniu moc znamionow, maj

zastosowanie wymagania okrelone w .1 i .2.
Oprcz regulatora prdkoci obrotowej kady silnik o mocy 220 kW i wikszej,
napdzajcy prdnic, powinien by wyposaony w oddzielne urzdzenie zapobiegajce wzrostowi prdkoci obrotowej silnika o warto przewyszajc o 15%
prdko znamionow.
34
2.10.7 Zespoy prdotwrcze przewidziane do pracy rwnolegej powinny odpowiada dodatkowo wymaganiom podrozdziau 3.2.2 z Czci VIII Instalacje
elektryczne i systemy sterowania.
2.10.8 Elektroniczne regulatory prdkoci obrotowej powinny spenia majce
zastosowanie wymagania Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
2.10.9 Kade stanowisko sterowania silnikiem naley wyposay w urzdzenie
do rcznego szybkiego odcinania dopywu paliwa w sytuacjach awaryjnych.
Urzdzenia sterujce silnikiem gwnym i stanowiska sterowania powinny spenia wymagania podrozdziaw 1.12 i 1.13 z Czci VI Urzdzenia maszynowe
2.11
2.11.1
czego.
Tumiki drga skrtnych

Konstrukcja tumika powinna umoliwia pobieranie prbek pynu robo-
2.11.2 Do smarowania sprynowych tumikw drga powinien w zasadzie by

wykorzystywany obiegowy ukad smarowania silnika.
2.11.3 Konstrukcja tumika instalowanego na wolnym kocu wau korbowego
powinna zapewnia moliwo podczenia do wau korbowego przyrzdw do
pomiaru drga skrtnych.
2.12
Nadzr, prby i wiadectwa
2.12.1 Nastpujce wane czci silnikw podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
wa korbowyM),
konierz do przenoszenia napdu gwnego (nie bdcy czci wau korbowego)M),
ruby czce odcinki wau korbowegoM2),
denka tokwM2),
korbowody wraz z pokrywami oyskM),
bloki i tuleje cylindroweM1),
gowice cylindrwM1),
podstawy o konstrukcji spawanej: usztywnienia oysk wykonane ze stali kutej
lub staliwa oraz blachyM),
rama i skrzynia korbowaM),
konstrukcja nona silnikaM),
ruby cigoweM),
wa i wirnik turbodmuchawy cznie z opatkami (dotyczy rwnie dmuchaw
napdzanych mechanicznie od wau silnika, jak dmuchawy Rootsa; nie dotyczy
dmuchaw pomocniczych)M1),
35
ruby i ruby dwustronne do gowic cylindrw, blokw cylindrowych, oysk ramowych i korbowodowych,
koa zbate napdu wau rozrzdu.
Nadzr w zakresie zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj dla silnikw produkowanych masowo jest przedmiotem odrbnego rozpatrzenia przez PRS.
Uwagi i objanienia indeksowe:
M)
materia elementw z odbiorem PRS.
M1)
materia elementw silnikw z cylindrami o rednicy powyej 300 mm z odbiorem PRS.
M2)
materia elementw silnikw z cylindrami o rednicy powyej 400 mm z odbiorem PRS.
Powyszy wykaz nie obejmuje rurocigw i wyposaenia instalacji spronego

powietrza oraz innych instalacji cinieniowych bdcych czci silnikw, dla ktrych odbir zastosowanych materiaw moe by wymagany przez PRS.
2.12.2 Nadzr nad masow produkcj silnikw spalinowych i turbodmuchaw
prowadzony jest wedug zasad podanych w Publikacjach: Nr 4/P Nadzr nad
masow produkcj silnikw spalinowych i Nr 5/P Nadzr nad masow produkcj silnikw turbodmuchaw.
2.12.3 Kady silnik po zakoczeniu montau, regulacji i docierania naley podda prbom ruchowym u producenta wedug programu uzgodnionego z PRS. Prby silnikw naley przeprowadza z uwzgldnieniem wymaga okrelonych
w Publikacji Nr 28/P Prby silnikw spalinowych.
2.12.4 Wszelkie zmiany i odstpstwa od zatwierdzonej dokumentacji typu, ktre
zamierza si wprowadzi w produkcji silnikw, powinny by, wraz z uzasadnieniem, przedstawione do zatwierdzenia przez PRS. Prby silnikw mona rozpocz po zatwierdzeniu tych zmian i odstpstw.
2.12.5 Prby typu silnikw naley przeprowadza wedug programu zapewniajcego sprawdzenie stanu technicznego silnika i jego zdatnoci do dugotrwaej
pracy.
Prby typu silnikw naley przeprowadza wedug wymaga zawartych w Publikacji Nr 28/P Prby silnikw spalinowych.
Mona odstpi od ponownej prby typu silnika po zmianie liczby cylindrw,
jeeli zgodnie z 2.1.3 uzna si, e silnik pozostaje tego samego typu.
2.12.6 PRS moe rozway dopuszczenie, bez ponownej prby typu, do zwikszenia mocy znamionowej silnika maksymalnie o 10%, pod warunkiem e przy
zwikszonej mocy silnik nadal bdzie spenia wymagania zawarte w 2.4.
36
TURBINOWE SILNIKI SPALINOWE
3.1
Zakres zastosowania
Wymagania niniejszego rozdziau maj zastosowanie do turbinowych silnikw

spalinowych napdu gwnego oraz napdu prdnic i urzdze pomocniczych.
3.2
3.2.1
Okrelenia i objanienia
Dla potrzeb niniejszego rozdziau wprowadza si nastpujce okrelenia:
T u r b i n o w y s i l n i k s p a l i n o w y silnik skadajcy si z:
sprarki,
komory (komr) spalania,
turbiny wytwornicy spalin i wymiennika ciepa (jeeli wystpuj),
turbiny napdowej,
wraz z fundamentem, urzdzeniami sterowania i wszystkimi zintegrowanymi instalacjami.
T u r b i n a n a p d o w a kada turbina poczona bezporednio lub przez
sprzgo rozczne z zewntrznym odbiornikiem energii (przekadni, prdnic).
3.2.2 Ilekro w niniejszym rozdziale uyte jest okrelenie turbina, oznacza
ono zarwno turbin wytwornicy spalin jak i turbin napdow.
3.3
Warunki odniesienia
Jako warunki odniesienia przyjmuje si warunki atmosfery wzorcowej wg

ISO 2314:
temperatura +15 C,
wilgotno wzgldna 60%,
cinienie atmosferyczne 101,3 kPa.
3.4
Wymagania instalacyjne
3.4.1 Wloty powietrza powinny by tak umieszczone i wykonane, aby wykluczy, na ile jest to moliwe, dostanie si do sprarki obcych cia, w tym wody
morskiej i spalin. W razie potrzeby wloty powinny by wyposaone w filtry, urzdzenia odladzajce oraz urzdzenia myjce do usuwania wykrystalizowanej soli.
W konstrukcji kanaw wlotowych nie naley stosowa pocze rubowych
i nie zaleca si stosowania pocze nitowanych.
3.4.2 Wyloty spalin powinny by tak umieszczone i wykonane, aby wykluczy,
na ile jest to moliwe, przepyw spalin do sprarki. W razie potrzeby wyloty powinny by wyposaone w urzdzenia do schadzania spalin w celu zmniejszenia
emitowanego pola cieplnego.
3.4.3 W ukadach napdowych zawierajcych wicej ni jeden silnik, wloty
i wyloty powinny by oddzielne. Po zatrzymaniu jednego silnika nie powinien
w nim powstawa przepyw powietrza wywoany prac pozostaych silnikw.
Turbinowe silniki spalinowe
37
3.4.4 Podczenia rurocigw powinny by tak wykonane, aby na kadub silnika

nie byy przenoszone nadmierne obcienia. Konstrukcja rurocigw i platform
obsugowych powinna zapewnia kompensacj wydue wywoanych rozszerzalnoci ciepln.
3.4.5 Jeeli temperatura powierzchni zewntrznej kaduba silnika przekracza
220C i powierzchnia ta nie moe by zaizolowana w sposb wykluczajcy moliwo przecieku palnej cieczy na t powierzchni, to naley zastosowa zamknit
obudow turbiny wyposaon w odpowiedni instalacj wentylacji mechanicznej,
instalacj wykrywcz poaru i automatyczn instalacj ganicz.
3.5
Oglne wymagania konstrukcyjne
3.5.1 Silniki i obsugujce je instalacje powinny by zdolne do pracy przez okres

nie krtszy ni 8 godzin w przypadku zalania wod morsk przedziau, w ktrym
s one zainstalowane, do poziomu odpowiadajcego wysokoci najniej pooonej
czci ich kadubw.
3.5.2 Konstrukcja silnika powinna zapewnia, e po moliwym uszkodzeniu
i oderwaniu opatki dowolnego wirnika nie nastpi uszkodzenia konstrukcji na
zewntrz kadubw turbin i sprarek. W szczeglnoci naley zapobiec moliwoci okaleczenia osb, wybuchu poaru, powstania przeciekw paliwa lub innej
cieczy palnej.
3.5.3 Okrelony przez producenta i potwierdzony dowiadczalnie czas pracy silnika midzy kolejnymi przegldami o znacznym zakresie nie powinien by w zasadzie
krtszy ni 5000 godzin przy typowych warunkach eksploatacji na okrcie.
3.5.4 Izolacja silnikw powinna spenia wymagania punktu 1.9.6 z Czci VI
3.6
Urzdzenia rozruchowe
3.6.1 Program rozruchu, jeeli ma zastosowanie, powinien zapewnia automatyczne przerwanie rozruchu w przypadku nieosignicia w procesie rozruchu odpowiednich parametrw kontrolnych, takich jak prdko obrotowa wirnikw,
cinienie powietrza za sprark lub cinienie oleju smarowego.
3.6.2 Naley zapewni, stosujc urzdzenia dziaajce automatycznie albo
w powizaniu z innymi, usunicie moliwych pozostaoci paliwa ze wszystkich
przestrzeni silnika, przed zaponem paliwa. Czas przedmuchu przed kadorazowym zaponem paliwa powinien pozwala na co najmniej trzykrotn wymian
powietrza w przestrzeniach silnika.
3.6.3 Jeeli w ustalonym czasie po rozpoczciu rozruchu nie dojdzie do zaponu
paliwa, to powinno nastpi automatyczne przerwanie rozruchu, odcicie dopywu
paliwa oraz rozpoczcie przedmuchu.
38
3.7
Sterowanie i regulacja
3.7.1 Kada turbina powinna by wyposaona w regulator bezpieczestwa, oddzielony od regulatora prdkoci obrotowej, zapobiegajcy wzrostowi prdkoci
obrotowej o wicej ni 15% ponad warto znamionow.
3.7.2 Kada turbina napdowa, jeeli wsppracuje z przekadni nawrotn,
napdem elektrycznym, rub nastawn lub innym urzdzeniem umoliwiajcym
prac turbiny bez obcienia, powinna by wyposaona w niezaleny regulator
prdkoci obrotowej, zdolny do regulacji prdkoci obrotowej turbiny nieobcionej, zapewniajcy utrzymanie prdkoci obrotowej poniej progu zadziaania regulatora bezpieczestwa.
3.7.3 Silniki napdzajce podstawowe i awaryjne prdnice winny rwnie spenia wymagania punktw 2.10.6.1, 2.10.6.2 i 2.10.6.3. W przypadku silnikw napdzajcych prdnice awaryjne powinna by zapewniona moliwo nagego obcienia prdnicy moc wszystkich odbiornikw przyczanych automatycznie,
rwnie w przypadku, kiedy ta moc przekracza 50% mocy znamionowej danej
prdnicy.
3.7.4 Silniki powinny by wyposaone w ukady automatycznej regulacji, zapewniajce utrzymanie w granicach dopuszczalnych, w caym zakresie pracy, nastpujcych parametrw:
temperatura oleju smarowego,
temperatura lub lepko paliwa,
temperatura spalin.
3.7.5 Kade stanowisko sterowania silnikiem naley wyposay w urzdzenie
do rcznego szybkiego odcinania dopywu paliwa w sytuacjach awaryjnych.
Urzdzenia sterujce silnikami napdu gwnego i stanowiska sterowania powinny spenia wymagania podrozdziaw 1.12 i 1.13 z Czci VI Urzdzenia
maszynowe i urzdzenia chodnicze.
3.8
Ukady kontrolne
3.8.1 Ukady kontrolne powinny spenia wymagania dla ukadw zdalnego sterowania i automatyki, okrelone w podrozdziaach 20.1, 20.2, 20.3 i 20.4 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania. Ponadto ukady kontrolne
powinny spenia, w zakresie uzgodnionym z PRS, majce zastosowanie wymagania
okrelone w podrozdziaach 20.5 i 20.6 z Czci VIII.
3.8.2 Silniki napdu gwnego powinny by wyposaone w ukady alarmowe
i ukady bezpieczestwa w zakresie podanym w tabeli 3.8.2-1. Pozostae silniki
powinny by wyposaone w ukady alarmowe i ukady bezpieczestwa w zakresie
podanym w tabeli 3.8.2-2. Wymagania dla silnikw o mocy poniej 100 kW mog
by obnione, po uzgodnieniu z PRS.
39
Tabela 3.8.2-1
Ukady kontrolne turbinowych silnikw spalinowych napdu gwnego
Lp.
Parametr
kontrolowany
1.
Prdko obrotowa**
2.
Cinienie oleju
smarowego
3.
Cinienie oleju
smarowego przekadni
4.
Rnica cinie na
filtrze oleju smarowego
5. Temperatura oleju
smarowego
6. Cinienie paliwa
7. Temperatura gwnych
oysk
8. Temperatura paliwa
9. Temperatura cieczy
chodzcej
10. Zanik pomienia
lub nieudany zapon
11. Przebieg rozruchu
12. Drgania
13. Przemieszczenie
osiowe wirnika
14. Temperatura
gazw wylotowych
15. Podcinienie powietrza
na wlocie do sprarki
16. Zasilanie ukadw
sterowania silnikiem
17. Dziaanie ukadu

bezpieczestwa
Ukad alarmowy:
sygnalizowana
warto parametru
3
Ukad
bezpieczestwa*
4
Uwagi
5
dotyczy kadego
wau wytwornicy
spalin i turbiny
napdowej
maksymalna
zatrzymanie
niska
minimalna
niska
minimalna
zatrzymanie
zatrzymanie***
maksymalna
maksymalna
maksymalna
maksymalna
maksymalna
maksymalna
zanik pomienia
lub nieudany zapon
nieudane
uruchomienie
wysoka
maksymalna
zatrzymanie***
maksymalna
zatrzymanie***
wysoka
maksymalna
wysoka
maksymalna
minimalna
zatrzymanie***
zatrzymanie
zadziaanie
zatrzymanie
zatrzymanie***
patrz rwnie wymaganie 3.6.2

patrz rwnie wymaganie 3.6.2
nie dotyczy silnikw

z oyskami tocznymi
dotyczy komr
spalania i turbin
dotyczy rwnie
cinienia cieczy hydraulicznej regulatora
prdkoci obrotowej
i urzdze wykonawczych ukadu bezpieczestwa
dotyczy rwnie
awaryjnego zatrzymania rcznego
40
*
**
***

Zatrzymanie przez ukad bezpieczestwa naley rozumie jako dziaanie wedug wymaga punktu 3.8.3. Po zatrzymaniu turbiny przez ukad bezpieczestwa, wirnik moe by obracany zewntrznym rdem energii.
Zaleca si, aby poziom alarmowy prdkoci obrotowej by ustawiony o 5 O 8% powyej znamionowej prdkoci obrotowej, natomiast zadziaanie ukadu bezpieczestwa powinno nastpi przy
prdkoci obrotowej o 15% wyszej od znamionowej prdkoci obrotowej.
Zatrzymanie przez szybkie odcicie dopywu paliwa moe by zastpione natychmiastowym
zmniejszeniem mocy do poziomu biegu jaowego, jeeli dokonana analiza moliwych awarii
i skutecznoci ukadu bezpieczestwa wykae, e nie grozi to zniszczeniem turbiny lub okrtu.
Tabela 3.8.2-2
Ukady kontrolne pomocniczych turbinowych silnikw spalinowych
Lp.
Parametr
kontrolowany
1.
Prdko obrotowa*
2.
Cinienie oleju
smarowego
Ukad alarmowy:
sygnalizowana
warto parametru
Ukad
bezpieczestwa
Uwagi
maksymalna
zatrzymanie
niska
minimalna
zatrzymanie
3.
Temperatura oleju
smarowego
maksymalna
4.
Temperatura gazw
wylotowych
maksymalna
dotyczy temperatury przed turbin
5.
Zanik pomienia lub

nieudany zapon
zatrzymanie
wysoka
zanik zasilania
zadziaanie
6.
Drgania
7.
Zanik zasilania
ukadw kontrolnych
8.
Dziaanie ukadu
bezpieczestwa
zanik pomienia lub

nieudany zapon
Zaleca si, aby poziom alarmowy prdkoci obrotowej by ustawiony o 5 O 8% powyej znamionowej prdkoci obrotowej, natomiast zadziaanie ukadu bezpieczestwa powinno nastpi przy
prdkoci obrotowej o 15% wyszej od znamionowej prdkoci obrotowej.
3.8.3 Zatrzymanie przez ukad bezpieczestwa powinno by realizowane przez

szybkie odcicie dopywu paliwa blisko wtryskiwaczy.
3.8.4 Zaleca si zastosowanie dla silnikw napdu gwnego, oprcz alarmw
wymienionych w tabeli 3.8.2-1, alarmu niskiego poziomu oleju smarowego
w zbiorniku olejowym.
3.9
3.9.1
41

Silniki przeznaczone na okrty powinny by typu uznanego przez PRS.
3.9.2 PRS moe, po rozpatrzeniu dokumentacji technicznej, zgodzi si na zastosowanie silnika posiadajcego wiadectwo uznania typu, wydane przez inn
instytucj klasyfikacyjn albo specjalistyczny organ administracji pastwowej.
3.9.3 Kady silnik, o ktrym mowa w 3.9.1 i 3.9.2, powinien by poddany podczas produkcji i prb nadzorowi PRS, zgodnie z wymaganiami punktw 3.9.4 do
3.9.19.
3.9.4
.1
Nadzr nad produkcj i prbami silnika u producenta obejmuje:

sprawdzenie zgodnoci zastosowanych materiaw i technologii z zatwierdzon dokumentacj;
.2 sprawdzenie zgodnoci wykonania z zatwierdzon dokumentacj;
.3 prby wyrobu, w tym:
prby cinieniowe kadubw, rurocigw i armatury,
prby czci turbiny,
prby ruchowe u producenta.
Prby wyrobu naley przeprowadzi zgodnie z zatwierdzonym programem prb.
Prby czci silnika i prby ruchowe u producenta powinny by wykonane
w obecnoci PRS. Pozostae prby i czynnoci sprawdzajce mog by dokonane
przez producenta, jeeli tak przewidziano w zatwierdzonej przez PRS dokumentacji typu, a producent ma wdroony system jakoci.
3.9.5 Nastpujce wane czci silnikw podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
kaduby turbin i sprarekM),
komory spalaniaM),
opatki wirnikowe turbin i sprarekM),
zespoy wirnikowe: way, tarcze, sprzgaM),
przyrzdy ekspansyjne turbin,
ruby czce elementy wirnika, kaduba, sprzgieM),
uszczelnienia ruchowe,
rurocigi, armaturaM).
M)
Powyszy wykaz nie obejmuje rurocigw i wyposaenia instalacji spronego

powietrza oraz innych instalacji cinieniowych bdcych czci silnikw, dla
ktrych odbir zastosowanych materiaw moe by wymagany przez PRS.
3.9.6 Sprawdzeniu podlegaj uyte materiay, podlegajce nadzorowi w czasie
produkcji zgodnie z 3.9.5, jak rwnie technologie spawania, obrbki cieplnej
i inne, podlegajce uzgodnieniu przy zatwierdzaniu dokumentacji technicznej.
42
3.9.7 Wszelkie zmiany i odstpstwa od zatwierdzonej dokumentacji typu, ktre

zamierza si wprowadzi w produkcji wyrobu, powinny by, wraz z uzasadnieniem, przedstawione do zatwierdzenia przez PRS. Prby wyrobu mona rozpocz
po zatwierdzeniu tych zmian i odstpstw.
3.9.8 Prby cinieniowe kadubw naley przeprowadzi przy cinieniu okrelonym zgodnie z 1.5.2.1, przy czym uyta do przelicze warto p oznacza najwysze cinienie panujce w kadubie podczas pracy turbiny lub podczas jej uruchomienia (jeeli to ostatnie jest wysze). W celu uzyskania waciwego rozkadu
cinie, do prb kaduby mog by podzielone tymczasowymi przegrodami.
Prby cinieniowe wymiennikw ciepa naley przeprowadzi zgodnie z tabel
1.5.3.1.
3.9.9 W ramach prb czci naley sprawdzi wywaenie dynamiczne wirnikw
sprarek i turbin oraz przeprowadzi prb wytrzymaoci kadego wirnika, trwajc pi minut. Prb naley przeprowadzi przy prdkoci obrotowej o 5% wyszej od prdkoci, przy ktrej nastpuje zadziaanie regulatora bezpieczestwa lub
przy prdkoci o 15% wyszej od prdkoci znamionowej, w zalenoci od tego,
ktra z prdkoci jest wiksza.
3.9.10 Prby ruchowe u producenta powinny by przeprowadzone dla silnika
poczonego z jego odbiornikiem mocy. Jeeli jest to niemoliwe, wwczas wa
turbiny napdowej powinien by poczony z ukadem o momencie bezwadnoci
zblionym do momentu bezwadnoci przewidywanego odbiornika mocy. PRS
moe rozway wykonanie okrelonej czci lub caoci prb ruchowych na okrcie.
Prby ruchowe obejmuj:
.1 prby rozruchw i zatrzyma;
.2 sprawdzenie stabilnej pracy nieobcionego silnika;
.3 sprawdzenie pracy silnika przy takich zmianach obcienia, jakie mog
wystpi w eksploatacji, wcznie z szybkim przyjciem i zdjciem penego obcienia, jeeli takie przyjcie i zdjcie obcienia jest w danym
ukadzie napdowym moliwe i dopuszczalne;
.4 prby dziaania ukadw kontrolnych, w tym prba zadziaania regulatora
bezpieczestwa przy rzeczywistych nadmiernych prdkociach obrotowych
turbiny;
.5 prby pracy silnika przy mocy czciowej, wynikajcej z obcienia wedug krzywej rubowej dla silnikw napdu gwnego;
.6 prb penej mocy silnika, przeprowadzon zgodnie z norm midzynarodow lub krajow, uzgodnion z PRS. Prb t naley wykonywa w warunkach otoczenia moliwie najbardziej zblionych do warunkw odniesienia okrelonych w 3.3. Przeliczenie mocy na warunki odniesienia naley
wykona metod uzgodnion z PRS;
.7 podczas prb ruchowych naley dokona pomiaru drga w zakresie
od 0 do 110% znamionowej prdkoci obrotowej turbiny, w tym podczas
uruchomienia pracy pod obcieniem i swobodnego wybiegu turbiny.
43
3.9.11 Dla silnikw napdzajcych prdnice zaleca si sprawdzenie, w ramach

prb ruchowych, zdolnoci utrzymania 110% mocy znamionowej przez 5 minut
i sprawdzenie spenienia wymaga okrelonych w 3.7.3.
3.9.12 Po zakoczeniu prb ruchowych naley sprawdzi prbk oleju smarowego na zawarto staych zanieczyszcze metalicznych i niemetalicznych.
3.9.13 Po zakoczeniu prb ruchowych naley dokona ogldzin zewntrznych
caego zespou oraz przeprowadzi przy pomocy endoskopu ogldziny wewntrzne
komr spalania, turbin i sprarek.
3.9.14 Prby wyrobu uznaje si za przeprowadzone pomylnie, jeeli stwierdzono, e wyniki prb s zgodne z danymi projektowymi, oraz e zostay spenione dla
poszczeglnych prb kryteria akceptacji, ujte w zatwierdzonym przez PRS programie prb.
3.9.15 PRS wydaje metryk silnika po zaakceptowaniu kompletnego sprawozdania z prb wyrobu. Zastrzega si moliwo wydania metryki dopiero po prbach w morzu.
3.9.16 Prby kadego silnika w morzu powinny si odbywa zgodnie z zatwierdzonym programem.
W prbach naley wykaza zgodno silnika i jego instalacji z zatwierdzon
dokumentacj oraz zademonstrowa zdolno silnika do zapewnienia napdu okrtu lub zaopatrzenia w energi we wszystkich przewidzianych wariantach pywania
w morzu i przy manewrach. W ramach prb silnikw napdu gwnego i pomocniczego naley m. in.:
zmierzy i przeanalizowa poziomy drga,
wykona prb rozruchw wraz z symulacj stanw nieprawidowych,
wykona prb zadziaania ukadu bezpieczestwa w przypadku nadmiernych
prdkoci obrotowych,
sprawdzi dziaanie ukadu przygotowania paliwa,
sprawdzi dziaanie mechanizmu nawrotu, jeeli jest zastosowany,
sprawdzi waciwe ustawienie progw dziaania ukadu alarmowego
i ukadu bezpieczestwa.
3.9.17 Podczas prb ukadw kontrolnych naley wykaza spenienie wymaga
okrelonych w 3.8.1.
3.9.18 Po zakoczeniu prb w morzu PRS moe zada przegldu silnika
w stanie otwartym lub ogldzin wewntrznych przy pomocy endoskopu.
3.9.19 Protok z prb w morzu silnika napdu gwnego powinien by przedstawiony PRS do rozpatrzenia. PRS moe zada przedstawienia protoku z prb
w morzu silnikw o innym przeznaczeniu.
44
PRZEKADNIE, SPRZGA ROZCZNE I ELASTYCZNE
4.1
Wymagania oglne
4.1.1 Konstrukcja przekadni powinna zapewnia ich normaln eksploatacj

w warunkach okrelonych w podrozdziale 1.6 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze. Sprzga elastyczne i rozczne w linii przeniesienia
napdu na okrtach ze wzmocnieniami lodowymi powinny spenia wymagania
punktu 23.2.4.1 z Czci VI.
4.1.2 Wirujce czci przekadni i sprzgie powinny by wywaane przez producenta z dokadnoci okrelan przez normy i standardy producenta. Fakt wywaania powinien by udokumentowany sprawozdaniem.
.1
.2
4.2
4.2.1
wywaeniu statycznemu podlegaj czci wirujce z prdkoci obwodow:

v 40 m/s, jeli zostay poddane cakowitej obrbce mechanicznej zapewniajcej ich centryczno;
v 25 m/s, jeli nie zostay poddane takiej obrbce.
wywaeniu dynamicznemu podlegaj czci wirujce z prdkoci obwodow: v 50 m/s.
Przekadnie zbate
Postanowienia oglne
4.2.1.1 Wymagania niniejszego podrozdziau dotycz gwnych i pomocniczych

przekadni zbatych o koach walcowych z zazbieniem zewntrznym i wewntrznym, z zbami prostymi lub rubowymi, o zarysie ewolwentowym.
Inne typy przekadni podlegaj specjalnemu rozpatrzeniu przez PRS.
4.2.1.2 Dokumentacja przekadni (patrz 1.4.4) powinna zawiera wszystkie dane
niezbdne do wykonania oblicze sprawdzajcych, przeprowadzonych wg zasad
opisanych w 4.2.3. Obliczenia dotycz k zbatych i waw w cigu przenoszenia
mocy silnika od wejcia do wyjcia z przekadni.
4.2.2
Dane do oblicze napre w zbach k zbatych
4.2.2.1 Symbole i okrelenia uyte w niniejszym podrozdziale oparte s gwnie

na normie ISO 6336, normie PN-92/M-88509/00 i PN-93/14-88509/01; dotycz
obliczenia zdolnoci przeniesienia obcienia przez przekadni, biorc pod uwag
naprenia stykowe (wg metody opisanej w 4.2.4) i naprenia zginajce stopy
zbw (wg metody opisanej w 4.2.5).
4.2.2.2 Dla wsppracujcej pary k zbatych, celem uproszczenia zapisw
w wymaganiach, przyjto nastpujce nazwy:
zbnik koo zbate z pary wsppracujcej, majce mniejsz liczb zbw (indeks 1 przy wszystkich dotyczcych tego koa symbolach),
Przekadnie, sprzga rozczne i elastyczne
koo
45
koo zbate z pary wsppracujcej, majce wiksz liczb zbw (indeks 2 przy wszystkich dotyczcych tego koa symbolach).
We wzorach dotyczcych oblicze sprawdzajcych przekadni okrtowych (k
zbatych) s uywane nastpujce symbole:
a odlego osi wsppracujcych k zbatych, [mm];
b szeroko zazbienia (wsplna dla wsppracujcej pary k zbatych), [mm];
b1 szeroko wieca zbatego zbnika, [mm];
b2 szeroko wieca zbatego koa, [mm];
d rednica walca podziaowego (rednica podziaowa), [mm];
d1 rednica walca podziaowego zbnika, [mm];
d2 rednica walca podziaowego koa, [mm];
da1 rednica walca wierzchokw zbw zbnika, [mm];
da2 rednica walca wierzchokw zbw koa, [mm];
db1 rednica walca zasadniczego zbnika, [mm];
db2 rednica walca zasadniczego koa, [mm];
df1 rednica walca stp zbw zbnika, [mm];
df2 rednica walca stp zbw koa, [mm];
dw1 rednica walca tocznego zbnika, [mm];
dw2 rednica walca tocznego koa, [mm];
Ft nominalna sia styczna na walcu tocznym, [N];
Fb nominalna sia styczna na walcu zasadniczym, w przekroju czoowym, [N];
h wysoko zba, [mm];
mn modu normalny, [mm];
mt modu czoowy, [mm];
n1 prdko obrotowa zbnika, [obr./min];
n2 prdko obrotowa koa, [obr./min];
P maksymalna moc ciga przenoszona przez przekadni (w przypadku przekadni gwnych przeznaczonych na okrty ze wzmocnieniami lodowymi
naley uwzgldni wymagania punktu 23.2.4.1 z Czci VI Urzdzenia
maszynowe i urzdzenia chodnicze), [kW];
T1 moment obrotowy przenoszony przez zbnik, [Nm];
T2 moment obrotowy przenoszony przez koo, [Nm];
u przeoenie;
v prdko obwodowa na walcu tocznym, [m/s];
x1 wspczynnik przesunicia zarysu odniesienia zbnika;
x2 wspczynnik przesunicia zarysu odniesienia koa;
z1 liczba zbw zbnika;
z2 liczba zbw koa;
zn zastpcza liczba zbw;
Dn kt zarysu na walcu podziaowym w przekroju normalnym, [];
Dt kt zarysu na walcu podziaowym w przekroju czoowym, [];
Dtw kt zarysu na walcu tocznym w przekroju czoowym, [];
E kt pochylenia linii zba na walcu podziaowym, [];
46
Eb
HD
HE
HJ
inv D
kt pochylenia linii zba na walcu zasadniczym, [];

wskanik zazbienia czoowy, [];
wskanik zazbienia poskokowy, [];
wskanik zazbienia cakowity, [];
kt ewolwentowy zarysu zba towarzyszcy rozpatrywanemu ktowi
zarysu D, [rad];
D kt zarysu (dla okrelenia kta ewolwentowego), [].
Uwaga:
1. Dla zazbie wewntrznych z2, a, d2, da2, db2 oraz dw2 maj wartoci ujemne.
2. We wzorze okrelajcym naprenia stykowe zbw, b jest szerokoci zazbienia na walcu tocznym.
3. We wzorze okrelajcym naprenia zginajce w stopach zbw, b1 lub b2 s szerokociami przy
odpowiednich stopach zbw. W adnym przypadku b1 i b2 nie powinny by wiksze od b
o wicej ni jeden modu (mn) po kadej stronie.
4. Szeroko zazbienia b moe by uyta we wzorze okrelajcym naprenia zginajce w stopach
zbw, jeli zastosowano barykowato lub odcienie koca zbw.
4.2.2.3
Wybrane wzory dla zazbienia
Przeoenie, u, okrela si jak niej:
u
z 2 d w2 d 2

z1 d w1 d1
u ma warto:
dodatni dla zazbie zewntrznych,
ujemn dla zazbie wewntrznych.
tg D t
tg D n
cos E
tg E b tg E cos D t
z mn
cos E
d
d b d cos D t d w cos D tw
a
zn
d w1 d w 2
2
z
2
cos E b cos E
mt
mn
cos E
(4.2.2.3)
47
invD tg D
S D
180
invD tw invD t 2 tg D n
H,
x1 x2
z1 z 2
0,5 d a21 d b21 0,5 d a22 d b22 a sin D tw

cos D t
S mn
cos E
Uwaga:
Znak (H) w powyszym wzorze naley interpretowa nastpujco:
(+) dla zazbie zewntrznych,
() dla zazbie wewntrznych.
H-
b sin E
S mn
Uwaga:
Dla wiecw daszkowych b naley przyjmowa jako szeroko zazbienia jednokierunkowego.
HJ HD H E
S d1 n1 S d 2 n2

60000
60000
z1
z2
; d w 2 2a
,
2a
z1 z 2
z1 z 2
v
d w1
4.2.2.4
[mm]
Nominalna sia styczna, Ft
Nominalna sia styczna, Ft, styczna do walca tocznego i leca w paszczynie

prostopadej do osi obrotu, jest obliczona na podstawie maksymalnej cigej mocy
przenoszonej przez przekadni z uwzgldnieniem wymagania podanego w punkcie 23.2.4.1 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze, wedug
nastpujcych wzorw:
T1 9549
Ft 2000
P
P
; T2 9549
n1
n2
(4.2.2.4-1)
T1
T
2000 2 , [N]
d1
d2
(4.2.2.4-2)
48
4.2.3
Wspczynniki wsplne dla sprawdzanych warunkw

wytrzymaociowych (napre stykowych i zginajcych)
W niniejszym podrozdziale okrelone s wspczynniki majce zastosowanie we

wzorach sprawdzajcych wytrzymao zbw k zbatych na naprenia stykowe
(wg 4.2.4) oraz na naprenia zginajce stopy zbw (wg 4.2.5). Inne wspczynniki
specyficzne dla wzorw wytrzymaociowych zawarte s w 4.2.4 oraz 4.2.5.
Wszystkie wspczynniki naley oblicza na podstawie odnonych wzorw lub
podanych wytycznych.
4.2.3.1
Wspczynnik zastosowania, KA
Wspczynnik zastosowania, KA, uwzgldnia przecienia dynamiczne wywoane w przekadni na skutek si zewntrznych.
KA dla przekadni konstruowanych dla nieograniczonej ywotnoci naley okrela jako stosunek maksymalnego momentu wystpujcego w przekadni (przyjmuje
si, e obcienie przekadni jest okresowo zmienne) do jej momentu nominalnego.
Moment znamionowy, uywany w dalszych obliczeniach, naley przyjmowa
jako stosunek mocy znamionowej i znamionowej prdkoci obrotowej. Naley
przy tym uwzgldni wymagania punktu 23.2.4.1 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze, jeli maj one zastosowanie.
Wspczynnik KA zaley gwnie od:
charakterystyk mechanizmw napdowych i napdzanych,
stosunku mas,
typu sprzgie,
warunkw eksploatacji (przecienie obrotami tzw. rozbieganie, zmiany warunkw obcienia ruby napdowej itp.).
Dla pracy w pobliu krytycznej prdkoci obrotowej naley wykona starann
analiz takich warunkw pracy.
Wspczynnik KA powinien by okrelony pomiarami lub uznan przez PRS
metod analizy. Jeeli wspczynnik nie moe by okrelony w ten sposb, to jego
warto liczbow mona przyj wg tabeli 4.2.3.1.
Tabela 4.2.3.1
Wartoci KA w zalenoci od zastosowania przekadni
Zesp napdowy
wsppracujcy z przekadni
Wartoci KA
Napd gwny
Napd pomocniczy
Wysokoprny tokowy silnik spalinowy z hydraulicznym lub elektromagnetycznym sprzgem polizgowym
Wysokoprny tokowy silnik spalinowy ze sprzgem

wysokoelastycznym
1,3
1,2
1,5
1,4
Wysokoprny tokowy silnik spalinowy z innym rodzajem sprzga

Silnik elektryczny
49
4.2.3.2
Wspczynnik rozkadu obcienia, KJ
Wspczynnik rozkadu obcienia, KJ , uwzgldnia nierwnomierny rozkad

obcienia w przekadniach wielostopniowych wielodronych (podwjny tandem, przekadnia obiegowa, uzbienie daszkowe itp.).
KJ naley okrela jako stosunek maksymalnego obcienia w rzeczywistym
zazbieniu do rwnomiernie rozoonego obcienia. Wspczynnik ten zaley
gwnie od dokadnoci i elastycznoci stopni przekadni oraz drg przepywu
obcienia.
Wspczynnik KJ powinien by okrelany pomiarami lub metod analizy. Jeeli
jest to niemoliwe, to warto KJ naley okrela nastpujco:
dla przekadni obiegowych wedug wzoru:
KJ 1 0,25 n pl 3
(4.2.3.2-1)
gdzie:
npl 3 liczba planet
dla przekadni podwjny tandem wedug wzoru:
KJ 1
0,2
I
(4.2.3.2-2)
gdzie:
I skrcenie tulei odciajcej wau przy penym obcieniu, []
dla przekadni daszkowych wedug wzoru:
KJ 1
Fext
Ft tg E
(4.2.3.2-3)
gdzie:
Fext zewntrzna sia poosiowa (sia pochodzca spoza przekadni), [N].
4.2.3.3
Wspczynnik dynamiczny, Kv
Wspczynnik dynamiczny, Kv, uwzgldnia obcienia dynamiczne powstajce

wewntrz przekadni w wyniku drga zbnika i koa wzgldem siebie.
Kv naley okrela jako stosunek maksymalnego obcienia dynamicznego na
boczn powierzchni zba do maksymalnego obcienia zewntrznego, okrelonego jako (Ft KA KJ).
Wspczynnik ten zaley gwnie od:
bdw zazbienia (zalenych od bdw podziaki i profilu),
mas zbnika i koa,
zmiany sztywnoci zazbiania w cyklu obcienia zba,
prdkoci obwodowej na walcu tocznym,
dynamicznego niewywaenia k i wau,
sztywnoci wau i oysk,
charakterystyk tumienia przekadni.
50
W przypadkach, w ktrych spenione s wszystkie ponisze warunki:

a) koa zbate stalowe lub z cikimi wiecami,
F
b) t 150 [N/mm],
b
c) z1 < 50,
v z1
d) parametr
jest w zakresie podkrytycznym:
100
v z1
14 ;
dla zazbie rubowych
100
v z1
dla zazbie prostych
10 ;
100
v z1
dla pozostaych typw zazbie
3
100
wspczynnik dynamiczny, Kv, moe by obliczany jak podano niej:
.1 dla zazbie prostych:
Kv wg rysunku 4.2.3.3-2,
.2 dla zazbie rubowych:
jeeli HE > 1
Kv wg rysunku 4.2.3.3-1,
jeeli HE < 1
Kv jako interpolacja liniowa wg zalenoci:
Kv = Kv2 HE (Kv2 Kv1),
gdzie:
Kv1 jest wartoci Kv dla zazbie rubowych wg rys. 4.2.3.3-1,
Kv2 jest wartoci Kv dla zazbie prostych wg rys. 4.2.3.3-2.
.3 Wspczynnik Kv dla wszystkich typw zazbie moe by rwnie obliczony wedug wzoru:
v z1
Kv 1 K1
(4.2.3.3.3)
100
gdzie:
K1 wartoci podane w tabeli 4.2.3.3.
Tabela 4.2.3.3
Wartoci K1 dla obliczenia wspczynnika Kv
Zby proste
Zby rubowe
3
0,022
0,0125
Wartoci K1
Klasy dokadnoci wg ISO 1328
4
5
6
7
0,030
0,043
0,062
0,092
0,0165
0,0230
0,0330
0,0480
8
0,125
0,0700
Uwaga:
Jeeli w przekadni zastosowano koa zbate wykonane w rnej klasie dokadnoci, to do oblicze
naley przyjmowa najnisz z nich.
vz1
,
100
51
[m/s]
Rys. 4.2.3.3-1 Wspczynnik dynamiczny dla zazbie rubowych. Klasy dokadnoci 3 8

wg ISO 1328
vz1
,
100
Rys. 4.2.3.3-2
[m/s]
Wspczynnik dynamiczny dla zazbie prostych. Klasy dokadnoci 3 8

wg ISO 1328
Dla przekadni innych ni okrelone wyej do wyznaczenia wspczynnika Kv

naley stosowa wymagania normy ISO 6336 metoda B.
52
4.2.3.4
Wspczynniki wzdunego rozkadu obcienia, KH- i KF-
Wspczynnik wzdunego rozkadu obcienia, KHE dla napre stykowych,

KFE dla napre zginajcych w stopie zba, uwzgldniaj skutki nierwnomiernego rozkadu obcienia na dugoci zba.
KHE naley okrela nastpujco:
K H-
maksymalne naprenie stykowe

rednie naprenie stykowe
KFE naley okrela nastpujco:

K F-
maksymalne naprenie zginajce w stopie zba

rednie naprenie zginajce w stopie zba
rednie naprenia zginajce w stopie zba odnosz si do rozpatrywanej szerokoci koa zbatego, b1, wzgldnie b2.
Wspczynniki KHE oraz KFE zale gwnie od:
dokadnoci wykonania zbw przez producenta;
bdw montau w wyniku bdw wytoczenia otworw;
luzw oyskowych;
bdw wzajemnego uoenia osi zbnika i koa;
odksztace wywoanych ma sztywnoci elementw przekadni, waw, oysk, obudowy i posadowienia czci;
wydue i odksztace cieplnych w temperaturze roboczej;
kompensujcej konstrukcji czci (barykowato, odcienie kocw zbw
itp.).
Zalenoci pomidzy wspczynnikami KHE oraz KFE :
.1 W przypadku gdy na kocach zbw istnieje silniejszy nacisk, wspczynnik KFE naley obliczy wedug wzoru:
K F- K H-
(4.2.3.4.1)
b

h
gdzie: N
2
b b
1
h h
b b
b
min 1 ; 2
h
h1 h2
Uwaga:
Dla k zbatych daszkowych naley przyjmowa szeroko uzbienia jednokierunkowego.
.2
W przypadku gdy koce zbw poddane s niewielkiemu naciskowi lub s

odcione (barykowato, odcienie kocw):
KFE = KHE
53
Wspczynniki wzdunego rozkadu obcienia, KHE dla napre stykowych

i KFE dla napre zginajcych w stopie zba, mog by okrelane zgodnie z wymaganiami normy ISO 6336/1 metoda C2.
4.2.3.5
Wspczynniki poprzecznego rozkadu obcienia, KH, i KF,
Wspczynniki poprzecznego rozkadu obcienia:

KHD dla napre stykowych,
KFD dla napre zginajcych w stopie zba
uwzgldniaj wpyw bdw podziaki i profilu na poprzeczny rozdzia obcienia
pomidzy dwoma lub wicej parami zazbienia.
Wspczynniki KHD i KFD zale gwnie od:
oglnej sztywnoci zazbienia;
cakowitej siy stycznej (Ft KA KJ Kv KHE);
bdu podziaki na walcu podziaowym;
przytpienia wierzchoka zba;
dopuszczalnej nierwnomiernoci prdkoci obrotowej.
Wspczynniki poprzecznego rozkadu obcienia, KHD dla napre stykowych
i KFD dla napre zginajcych w stopie zba, naley okreli zgodnie z wymaganiami normy ISO 6336 metoda B.
4.2.3.6 Inne metody doboru wspczynnikw anieli okrelone w 4.2.3 mog by
stosowane w obliczeniach pod warunkiem, e metody te bd uznane przez PRS.
4.2.4
Naprenia stykowe zbw k zbatych
4.2.4.1 Kryterium wytrzymaoci na naprenie stykowe sformuowane jest przy

wykorzystaniu wzorw Hertza do obliczenia naciskw powierzchniowych w czynnym punkcie zazbienia (lub w wewntrznym punkcie zazbienia) pojedynczej
pary zbw. Naprenie stykowe VH powinno by rwne lub mniejsze od dopuszczalnego naprenia stykowego VHP.
4.2.4.2
Wzr podstawowy do obliczenia napre stykowych VH

V H V H 0 K A KJ Kv K HD K HE V HP ,
[N/mm2]
(4.2.4.2)
gdzie:
H0 podstawowa warto napre stykowych dla zbnika i koa obliczona
wg wzoru:
Ft
u 1

V H 0 Z B Z H Z0 Z - Z E
, [N/mm2] dla zbnika,
d w1 b u
V H 0 Z D Z H Z0 Z - Z E
u 1
,
d w2 b u
Ft
[N/mm2]
dla koa,
54
gdzie:
Ft, b, d, u (patrz 4.2.2);
ZB wspczynnik pojedynczej pary zazbienia dla zbnika (patrz 4.2.4.4);
ZD wspczynnik pojedynczej pary zazbienia dla koa (patrz 4.2.4.4);
ZH wspczynnik strefy (patrz 4.2.4.5);
ZE wspczynnik elastycznoci (patrz 4.2.4.6);
ZH wspczynnik wskanika zazbienia (patrz 4.2.4.7);
ZE wspczynnik pochylenia zbw (patrz 4.2.4.8);
KA wspczynnik zastosowania (patrz 4.2.3.1);
KJ wspczynnik rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.2);
Kv wspczynnik dynamiczny (patrz 4.2.3.3);
KHD wspczynnik poprzecznego rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.5);
KHE wspczynnik wzdunego rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.4).
4.2.4.3
Wzr do obliczania dopuszczalnych napre stykowych VHP
Dopuszczalne naprenia stykowe VHP naley okrela oddzielnie dla kadej

pary (zbnika i koa) wedug wzoru:
V HP
V H lim
Z N Z L Z v Z R ZW Z X ,
SH
[N/mm2]
(4.2.4.3)
gdzie:
V Hlim wytrzymao zmczeniowa na naprenia stykowe dla materiau zba
[N/mm2 ] (patrz 4.2.4.9);
SH wspczynnik bezpieczestwa dla napre stykowych (patrz 4.2.4.14);
ZN wspczynnik ywotnoci (patrz 4.2.4.10);
ZL wspczynnik smarowania (patrz 4.2.4.11);
Zv wspczynnik prdkoci (patrz 4.2.4.11);
ZR wspczynnik chropowatoci (patrz 4.2.4.11);
ZW wspczynnik stosunku twardoci (patrz 4.2.4.12);
ZX wspczynnik wielkoci (patrz 4.2.4.13).
4.2.4.4
Wspczynniki pojedynczej pary zazbienia, ZB i ZD
Wspczynniki pojedynczej pary zazbienia, ZB dla zbnika i ZD dla koa,

uwzgldniaj wpyw krzywizny powierzchni bocznej zba na naprenia stykowe
w punkcie (linii) styku pojedynczej pary zbw w stosunku do ZH.
Wspczynniki przeksztacaj naprenia stykowe okrelone w biegunie zazbienia na naprenia stykowe, z uwzgldnieniem krzywizny powierzchni bocznej
zba w centralnym punkcie styku pojedynczej pary.
Wspczynniki ZB dla zbnika i ZD dla koa naley okrela w nastpujcy sposb:
dla k zbatych o zbach prostych (HE = 0):
ZB = max (M1;1)
ZD = max (M2;1)
(4.2.4.4-1)
(4.2.4.4-2)
55
gdzie:
M1
tgD tw

2

d a1
2S
1

z1
d b1

2

da2
2S
1 H, 1

z2
db 2

tgD tw
M2
2

d a 2 1 2S
d b 2
z2

dla k zbatych o zbach rubowych,
jeli HE 1
2

d a1
2S
1 H, 1

z1
d b1

ZB = ZD = 1
jeli HE
1, wartoci ZB i ZD naley okrela przez interpolacj liniow pomidzy wartociami ZB i ZD dla zazbie prostych a wartociami ZB i ZD dla zazbie rubowych, dla ktrych HE 1.
A zatem:
4.2.4.5
Z B max M 1 H - M 1 1 ; 1
(4.2.4.4-3)
Z D max M 2 H - M 2 1 ; 1
(4.2.4.4-4)
Wspczynnik strefy, ZH
Wspczynnik strefy, ZH, uwzgldnia wpyw krzywizny bocznej zba w biegunie zazbienia na nacisk powierzchniowy okrelony wzorami Hertza oraz stosunek
si stycznych na walcu podziaowym do si normalnych na walcu tocznym.
Wspczynnik ZH naley oblicza wedug wzoru:
ZH
4.2.4.6
2cos - b b cos , tw
cos 2 , t b sin , tw
(4.2.4.5)
Wspczynnik elastycznoci, ZE
Wspczynnik elastycznoci, ZE, uwzgldnia wpyw waciwoci sprystych

materiau okrelonych moduem sprystoci Younga oraz liczb Poissona na naciski powierzchniowe obliczane wzorami Hertza.
56
Wspczynnik ZE naley oblicza wedug wzoru:

ZE
E1 E 2
S
1 Q12
E1
1 Q 22
E2
[N1/2/mm]
(4.2.4.6)
gdzie:
E1, E2 modu sprystoci Younga materiau zba, [N/mm2 ];
Q1, Q2 liczba Poissona materiau zba, [].
Dla k zbatych stalowych, gdy E1 = E2 = 206 000 N/mm2 oraz Q1 = Q2 = 0,3
wspczynnik elastycznoci wynosi:
ZE = 189,8 N1/2/mm.
Dopuszcza si stosowanie wymaga normy ISO 6336 dla okrelenia wspczynnika ZE.
4.2.4.7
Wspczynnik wskanika zazbienia, Z0
Wspczynnik wskanika zazbienia, Z0., uwzgldnia wpyw czoowego wskanika zazbienia, H,, i poskokowego wskanika zazbienia, H-, na jednostkowe obcienie stykowe zbw.
Wspczynnik Z0 naley okrela nastpujco:
dla k zbatych o zbach prostych wedug wzoru:
Z0
4 H,
3
(4.2.4.7-1)
dla k zbatych o zbach rubowych wedug wzoru:

gdy H- < 1
Z0
H4 H,
1 H-
3
H,
(4.2.4.7-2)
1
H,
(4.2.4.7-3)
gdy H- 1
Z0
4.2.4.8
Wspczynnik pochylenia linii zbw, Z-
Wspczynnik pochylenia linii zbw, Z-, uwzgldnia wpyw kta pochylenia

linii zbw na trwao powierzchni, dopuszczajc takie zmienne, jak rozkad obcienia wzdu linii styku. Wspczynnik Z- zaley tylko od kta pochylenia linii
zbw.
57
Wspczynnik Z- naley oblicza wedug wzoru:

Z - cos E
4.2.4.9
(4.2.4.8)
Wytrzymao zmczeniowa na naprenia stykowe, VHlim
Dla danego materiau wytrzymao zmczeniowa na naprenia stykowe,VHlim,

jest wartoci dopuszczalnych, powtarzalnych napre stykowych, jakie mog
by przenoszone w sposb cigy. Ta warto moe by rozpatrywana jako poziom
napre stykowych, jakie materia moe wytrzyma bez pittingu przez co najmniej 5 107 cykli obcie.
Dla tego celu pitting moe by okrelany:
dla nieutwardzonych powierzchni zbw, jeeli obszar pittingu jest wikszy ni
2% cakowitej powierzchni czynnej,
dla utwardzonych powierzchni zbw, jeli obszar pittingu jest wikszy ni
0,5% cakowitej powierzchni czynnej lub jest wikszy ni 4% powierzchni pojedynczego zba.
Warto VHlim odpowiada 1% (lub mniejszemu) prawdopodobiestwu uszkodzenia.
Wytrzymao zmczeniowa na naprenia stykowe zaley gwnie od:
skadu materiau, jego jednorodnoci i wad;
wasnoci mechanicznych;
napre szcztkowych;
procesu utwardzania, gbokoci warstwy utwardzonej, gradientu utwardzenia;
struktury materiau (odkuwka, materia walcowany, odlew).
Dopuszczalna warto napre stykowych, VHlim, powinna by okrelona zgodnie z wynikami prb materiaw zastosowanych w konstrukcji. Jeeli brak wynikw z takich prb, to warto napre VHlim naley okrela zgodnie
z wymaganiami normy ISO 6336/5 klasa jakoci MQ.
4.2.4.10
Wspczynnik ywotnoci, ZN
Wspczynnik ywotnoci, ZN, uwzgldnia wysze dopuszczalne naprenia

stykowe w przypadku, gdy wymagana jest ograniczona ywotno (liczba cykli
obcie).
Wspczynnik zaley gwnie od:
materiau i utwardzenia;
liczby cykli;
wspczynnikw ZR, Zv, ZL, ZW, ZX.
Wspczynnik ZN naley okrela zgodnie z wymaganiami normy ISO 6336/2
metoda B.
58
4.2.4.11
Wspczynniki smarowania, prdkoci i chropowatoci, ZL, Zv i ZR
Wspczynnik smarowania, ZL, uwzgldnia wpyw rodzaju oleju i jego lepkoci, wspczynnik prdkoci, Zv, uwzgldnia wpyw prdkoci obwodowej (v) na
walcu tocznym, a wspczynnik chropowatoci, ZR, uwzgldnia wpyw chropowatoci powierzchni na jej trwao.
Wspczynniki te naley oblicza dla bardziej mikkiego z materiaw, jeeli
wsppracujce zby maj rn twardo.
Wspczynniki te zale gwnie od:
lepkoci oleju smarowego w obrbie styku zbw;
sumy prdkoci chwilowych na powierzchni zbw;
obcienia;
wzgldnego promienia krzywizny w biegunie zazbienia;
chropowatoci bocznej powierzchni zba;
twardoci zbnika i koa.
Wspczynniki te naley okrela nastpujco:
.1 wspczynnik smarowania, ZL, naley oblicza wedug wzoru:
4 1 C ZL
Z L C ZL
(4.2.4.11.1)
2
134

1,2

Q
40

gdzie:
Q 40 nominalna lepko kinematyczna oleju stosowanego w przekadni w temperaturze 40 C.
850
V
CZL H lim
0,08 0,83
350

dla 850 VHlim 1200
[N/mm2 ]
Uwaga:
Jeeli 8Hlim < 850 MPa, naley przyjmowa CZL = 0,83. Jeeli 8Hlim > 1200 MPa, naley
przyjmowa CZL = 0,91.
.2
wspczynnik prdkoci, Zv, naley oblicza wedug wzoru:

Z v CZV
2 1 CZV
32
0,8
v
(4.2.4.11.2)
gdzie:
850
V

CZV H lim
0,08 0,85
350

dla 850 VHlim 1200, [N/mm2 ]
Uwaga:
Jeeli 8Hlim < 850 MPa, naley przyjmowa CZV = 0,85. Jeeli 8Hlim > 1200 MPa, naley
przyjmowa CZV = 0,93.
59
.3
wspczynnik chropowatoci, ZR, naley oblicza wedug wzoru:

3

Z R
RZ 10
gdzie:
CZR 0,32 0,0002V H lim
C ZR
dla 850 VHlim 1200,
(4.2.4.11.3)
[N/mm2 ]
Uwaga:
Jeeli 8Hlim < 850 N / mm2, naley przyjmowa CZR = 0,150.
Jeeli 8Hlim > 1200 N / mm2, naley przyjmowa CZR = 0,080.
RZ10 rednia amplituda chropowatoci wsppracujcej pary k, odniesiona do wzgldnego promienia krzywizny zbw, [m]
10
RZ 10 Rred 3
Ured
gdzie:
Rred rednia amplituda wysokoci nierwnoci (chropowatoci) wsppracujcych k zbatych (naley okrela zgodnie z norm ISO
6336), [m]
Rred
RZ 1 RZ 2
, gdzie
2
jeeli chropowato podana jest jako rednia Ra

RZ 1 6 Ra1
RZ 2 6 Ra 2
gdzie:
RZ1 wysoko nierwnoci (chropowatoci) zbnika, [m];
RZ2 wysoko nierwnoci (chropowatoci) koa, [m];
Ra1 rednie arytmetyczne odchylenie zarysu od linii redniej zbnika,
[m];
Ra2 rednie arytmetyczne odchylenie zarysu od linii redniej koa, [m].
Uwaga:
Pomiarw chropowatoci naley dokonywa na kilku bocznych powierzchniach zbw.
Ured wzgldny promie krzywizny zbw wsppracujcych k zbatych

U red
U1 U 2
U1 U 2
gdzie:
U1, 2 0,5d b1, 2 tg D tw
Uwaga:
Dla zazbie wewntrznych db2 ma znak ujemny.
60
4.2.4.12
Wspczynnik stosunku twardoci, ZW
Wspczynnik stosunku twardoci, ZW, uwzgldnia wpyw trwaoci zbw

z mikkiej stali wsppracujcych z zbami znacznie twardszymi, o gadkiej powierzchni.
Wspczynnik ZW ma zastosowanie tylko do bardziej mikkich zbw i zaley
gwnie od:
twardoci bardziej mikkich zbw;
stopowych skadnikw bardziej mikkich zbw;
chropowatoci powierzchni bocznych twardszych zbw.
Wspczynnik ZW naley oblicza wedug wzoru:
ZW 1,2
HB 130
1700
(4.2.4.12)
gdzie:
HB jest twardoci bardziej mikkiego materiau, w stopniach Brinella,
dla HB < 130 naley przyjmowa ZW = 1,2;
dla HB > 470 naley przyjmowa ZW = 1.
4.2.4.13
Wspczynnik wielkoci, ZX
Wspczynnik wielkoci, ZX, uwzgldnia wpyw wymiarw zba na dopuszczalne naprenia stykowe i niejednorodno waciwoci materiaw.
materiau i obrbki cieplnej;
wymiarw zbw i przekadni;
stosunku gbokoci utwardzenia do wymiarw zba;
stosunku gbokoci utwardzenia do zastpczego promienia krzywizny.
Dla zbw hartowanych na wskro i hartowanych powierzchniowo, z gbokoci utwardzenia odpowiedni do wymiarw zba i do wzgldnego promienia
krzywizny ZX = 1. Jeeli gboko utwardzenia jest wzgldnie maa, wwczas
naley przyj mniejsz warto ZX.
4.2.4.14
Wspczynnik bezpieczestwa dla napre stykowych, SH
Warto liczbowa wspczynnika bezpieczestwa dla napre stykowych, SH,

uzaleniona jest od przeznaczenia przekadni oraz od tego, czy zastosowana jest
ona w pojedynczym zespole, czy w dwu i wikszej liczbie zespow.
Wspczynnik SH naley okrela wedug tabeli 4.2.4.14.
Tabela 4.2.4.14
Rodzaj napdu
Gwny
Pomocniczy
SH
Dwa i wicej zespow
1,2
1,15
Zesp pojedynczy
1,4
1,2
61
Dla przekadni niezalenych zdwojonych gwnych ukadw napdowych oraz

dla przekadni mechanizmw pomocniczych zainstalowanych na okrcie w iloci
wikszej ni okrelona wymaganiami Przepisw, po uzgodnieniu z PRS warto SH
moe by obniona.
4.2.5
Naprenia zginajce stopy zbw k zbatych
4.2.5.1 Kryterium wytrzymaoci stopy zba na zginanie okrela dopuszczalny

poziom miejscowych napre rozrywajcych w stopie zba. Naprenia zginajce
w stopie, VF, i dopuszczalne naprenia zginajce w stopie, VFP, powinny by obliczane odrbnie dla zbnika i koa. Warto VF nie moe przekracza wartoci VFP.
Ponisze okrelenia maj zastosowanie do k zbatych z wiecami o gruboci
wikszej ni 3,5 mn oraz dla Dn 25 i dla E 30. Dla wikszych wartoci Dn i E
wyniki oblicze naley potwierdzi dowiadczalnie lub zweryfikowa zgodnie
z postanowieniami normy ISO 6336 metoda A.
4.2.5.2
VF
Wzr podstawowy do obliczania napre zginajcych:

Ft
YF YS YE K A KJ K v K FD K FE V FP ,
b mn
[N/mm2 ]
(4.2.5.2)
gdzie:
Ft, b, mn (patrz 4.2.2.2);
YF wspczynnik ksztatu zba (patrz 4.2.5.4);
YS wspczynnik korekcji napre (patrz 4.2.5.4);
YE wspczynnik pochylenia linii zbw (patrz 4.2.5.4);
KA wspczynnik zastosowania (patrz 4.2.3.1);
KJ wspczynnik rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.2);
Kv wspczynnik dynamiczny (patrz 4.2.3.3);
KFD wspczynnik poprzecznego rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.5);
KFE wspczynnik wzdunego rozkadu obcienia (patrz 4.2.3.4).
4.2.5.3
Wzr podstawowy do obliczania dopuszczalnych napre zginajcych, FP:

V FP
gdzie:
VFE
SF
Yd
YN
YGrelT
YRrelT
YX
V FE
Yd YN Y/relT YRrelT YX ,
SF
[N/mm2 ]
(4.2.5.3)
wytrzymao zmczeniowa na zginanie, [N/mm2 ] ( patrz 4.2.5.7);

wspczynnik bezpieczestwa dla napre zginajcych w stopie zba
(patrz 4.2.5.14);
wspczynnik konstrukcji (patrz 4.2.5.8);
wspczynnik ywotnoci (patrz 4.2.5.9);
wspczynnik wzgldnej czuoci na dziaanie karbu (patrz 4.2.5.10);
wspczynnik wzgldny powierzchni (patrz 4.2.5.11);
wspczynnik wielkoci (patrz 4.2.5.12).
62
4.2.5.4
Wspczynnik ksztatu zba, YF
Wspczynnik ksztatu zba, YF, uwzgldnia wpyw ksztatu zba na nominalne naprenia zginajce z si dziaajc w zewntrznym punkcie styku pojedynczej pary zbw. Wspczynnik YF naley okreli odrbnie dla zbnika i koa.
W przypadku zbw rubowych wspczynnik ksztatu naley okreli dla przekroju normalnego, tj. dla zastpczego koa z zbami prostymi o zastpczej
liczbie zbw (zn).
Wspczynnik YF naley oblicza wedug wzoru:
6
YF
hF
cos D Fen
mn
2
s Fn

cos D n
mn
dla D 25 oraz E 30,
(4.2.5.4)
gdzie:
hF rami momentu zginajcego dla napre zginajcych w stopie zba, wywoanych si przyoon w zewntrznym punkcie styku pojedynczej pary
zbw, [mm];
sFn ciciwa stopy zba w przekroju krytycznym, [mm];
DFen kt zarysu w zewntrznym punkcie styku pojedynczej pary zbw
o przekroju normalnym, [].
Uwaga: Wielkoci uywane do wyznaczenia YF zobrazowane s na rys. 4.2.5.5.
W celu okrelenia hF, sFn, DFen mona zastosowa wytyczne podane w normie
ISO 6336.
4.2.5.5
Wspczynnik korekcji napre, YS
Wspczynnik korekcji napre, YS, jest stosowany do zmiany nominalnych

napre zginajcych na miejscowe naprenia w stopie zba, przy zaoeniu,
e w stopie wystpuj nie tylko naprenia zginajce.
Wspczynnik YS odnosi si do siy przyoonej w zewntrznym punkcie styku
pojedynczej pary zbw i powinien by okrelany odrbnie dla zbnika i koa.
Wspczynnik YS naley okrela wedug wzoru:
YS 1,2 0,13 L

1

qS 1,12 2,3
L

gdzie:
qS parametr karbu okrelony wedug wzoru:
s
qS Fn
2UF
dla 1 qS < 8,
(4.2.5.5)
63
gdzie:
U F promie zaokrglenia stopy zba, [mm];
L wspczynnik zginania zba okrelony wedug wzoru:
L
s Fn
hF
hF , sFn patrz 4.2.5.4.

W celu okrelenia UF mona zastosowa wytyczne podane w normie ISO 6336.
Rys. 4.2.5.5
4.2.5.6
Wspczynnik pochylenia linii zbw, Y-
Wspczynnik pochylenia linii zbw, Y-, uwzgldnia rnic pomidzy uzbieniem rubowym i zastpczym uzbieniem prostym w przekroju normalnym, dla
ktrego w pierwszym kroku wykonywane s obliczenia. W ten sposb uwzgldniane s korzystniejsze warunki dla napre w stopie zba w wyniku tego, e linie
styku s nachylone wzdu powierzchni bocznej zba.
Wspczynnik pochylenia linii zbw zaley od H- oraz E i naley go oblicza
wedug wzoru:
E
Y- 1 H (4.2.5.6)
120
Przyjmuje si:
H- = 1, jeeli H- > 1 oraz
E = 30, jeeli E > 30.
4.2.5.7
Wytrzymao zmczeniowa na zginanie, VFE
Wytrzymao zmczeniowa na zginanie, VFE, dla danego materiau jest wartoci miejscowych napre w stopie zba, jaka moe by przenoszona w nieograniczonym czasie.
Zgodnie z norm ISO 6336 jako najnisz granic wytrzymaoci zmczeniowej uznaje si wytrzymao okrelon dla liczby 3 x 106 cykli obcie.
64
Warto VFE jest okrelona jako bezkierunkowe naprenie pulsacyjne o wartoci minimalnej rwnej zero (pomijane s naprenia resztkowe w wyniku obrbki
cieplnej). Inne warunki, takie jak naprenia przemienne lub przecienie itp. s
uwzgldnione przez wspczynnik konstrukcji, Yd.
Warto VFE odpowiada 1% lub mniejszemu prawdopodobiestwu uszkodzenia.
Wytrzymao zmczeniowa zaley gwnie od:
skadu materiau, jego czystoci i wad,
wasnoci mechanicznych,
napre resztkowych,
procesu utwardzania, gbokoci strefy utwardzonej, gradientu twardoci,
struktury materiau (odkuwka, materia walcowany, odlew).
Wytrzymao zmczeniowa na zginanie, VFE, powinna by okrelona zgodnie
z wynikami prb materiaw zastosowanych w konstrukcji. Jeeli brak wynikw
z takich prb, to warto VFE naley okrela zgodnie z wymaganiami normy
ISO 6336/5 klasa jakoci MQ.
4.2.5.8
Wspczynnik konstrukcji, Yd
Wspczynnik konstrukcji, Yd, uwzgldnia wpyw obcienia przy biegu wstecz

i przecienia od pocze skurczowych na wytrzymao stopy zba, w stosunku
do wytrzymaoci stopy zba obcionej bezkierunkowo, jak okrelono dla VFE.
Wspczynnik Yd dla obcie przy biegu wstecz naley okrela wedug tabeli
4.2.5.8:
Tabela 4.2.5.8
Yd
Oglnie
Dla k zbatych sporadycznie obcianych niepen moc na biegu wstecz,

takich jak koa gwne w przekadniach nawrotnych
0,9
Dla k zbatych biegu jaowego
0,7
4.2.5.9
Wspczynnik ywotnoci, YN
Wspczynnik ywotnoci, YN, uwzgldnia moliwo wyszych dopuszczalnych napre zginajcych w przypadku, gdy dopuszczalna jest ograniczona ywotno (liczba cykli obcie) przekadni.
materiau i utwardzenia;
liczby cykli obcie;
wspczynnikw Y/relT , YRrelT , YX .
Wspczynnik ywotnoci naley okrela zgodnie z wymaganiami normy
ISO 6336/5 metoda B.
65
4.2.5.10
Wspczynnik wzgldnej czuoci na dziaanie karbu, Y/relT
Wspczynnik wzgldnej czuoci na dziaanie karbu, Y/relT, pokazuje zakres, do

jakiego teoretyczne spitrzenie napre jest wiksze od wytrzymaoci zmczeniowej.
Wspczynnik Y/relT zaley gwnie od materiau i wzgldnego gradientu napre.
Wspczynnik ten naley przyjmowa:
dla parametrw karbu (patrz 4.2.5.5) w zakresie 1,5 qS < 4, Y/relT = 1;
dla parametrw karbu poza tym zakresem zgodnie z wymaganiami normy
ISO 6336.
4.2.5.11
Wspczynnik wzgldny powierzchni, YRrelT
Wspczynnik wzgldny powierzchni, YRrelT, uwzgldnia zaleno wytrzymaoci stopy zba od stanu powierzchni uku przejcia, gwnie od amplitudy chropowatoci. Wspczynnik YRrelT naley okrela wedug tabeli 4.2.5.11:
Tabela 4.2.5.11
RZ <1
YRrelT
1 @ RZ @ 40
Materia
1,120
1,675 0,53 RZ 1
1,070
5,3 4 ,2 RZ 1
1,025
4 ,3 3,26 RZ 1
0 ,1
0 ,01
stale nawglane, stale hartowane na wskro

(8B J 800 N/mm2 )
stale normalizowane (8B < 800 N/mm2 )
0 ,005
stale azotowane
Uwaga:
1. RZ wysoko nierwnoci (chropowatoci) powierzchni uku przejcia w stop zba.
2. Jeeli chropowato okrelona jest jako rednie arytmetyczne odchylenie zarysu od linii redniej
(Ra), to zachodzi zwizek:
RZ 6 Ra
Metoda ta moe by stosowana tylko w tym przypadku, gdy rysy i podobne

wady powierzchniowe nie s wiksze ni 2RZ.
4.2.5.12
Wspczynnik wielkoci, YX
Wspczynnik wielkoci, YX, uwzgldnia obnianie si wytrzymaoci wraz ze

wzrostem wymiarw zba.
materiau i obrbki cieplnej;
wymiarw zba i k zbatych;
stosunku wielkoci nawglania do wymiarw zba.
Wspczynnik YX naley okrela wedug tabeli 4.2.5.12.
66
Tabela 4.2.5.12
Wspczynnik wielkoci, YX
YX = 1,00
dla mn @ 5
YX = 1,03 0,006 mn
dla 5 < mn < 30
YX = 0,85
dla mn J 30
YX = 1,05 0,010 mn
dla 5 < mn < 25
YX = 0,80
dla mn J 25
4.2.5.13
oglnie
stale normalizowane i hartowane
na wskro
stale hartowane powierzchniowo
Wspczynnik bezpieczestwa dla napre zginajcych w stopach

zbw, SF
Warto liczbowa wspczynnika bezpieczestwa dla napre zginajcych

w stopach zbw, SF, uzaleniona jest od przeznaczenia przekadni, oraz od tego, czy
zastosowana jest ona w pojedynczym zespole, czy w dwu i wikszej liczbie zespow.
Wspczynnik SF naley okrela wedug tabeli 4.2.5.13.
Tabela 4.2.5.13
SF
Dwa i wicej zespow
Zesp pojedynczy
Gwny
Rodzaj napdu
1,55
Pomocniczy
1,4
1,45
Dla przekadni niezalenych zdwojonych gwnych ukadw napdowych oraz

dla przekadni mechanizmw pomocniczych zainstalowanych na okrcie w iloci
wikszej ni okrelona wymaganiami Przepisw, po uzgodnieniu z PRS warto SH
moe by obniona.
4.2.6
Way
Way nie poddawane znaczniejszym zmiennym obcieniom zginajcym powinny odpowiada, w zakresie majcym zastosowanie, wymaganiom Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
W przypadku przekadni gwnych przeznaczonych dla okrtw ze wzmocnieniami lodowymi naley dodatkowo uwzgldni wymagania punktw 23.2.2.2
i 23.2.4.1 z teje Czci VI.
4.2.7
4.2.7.1
Wykonanie k zbatych uwagi oglne

Koa zbate o konstrukcji spawanej powinny by odprone.
4.2.7.2 Wiece k zbatych osadzone skurczowo powinny by projektowane na

przeniesienie co najmniej dwukrotnego maksymalnego momentu dynamicznego.
Do oblicze osadzenia skurczowego naley przyjmowa wspczynniki tarcia
okrelone w tabeli 4.2.7.2.
67
Tabela 4.2.7.2
Stal/stal
Stal/eliwo,
rwnie sferoidalne
Wieniec nagrzewany w oleju
0,13
0,10
Wieniec nagrzewany w piecu gazowym (niezabezpieczony

przed penetracj oleju na powierzchni styku koa z wiecem)
0,15
0,12
Powierzchnie styku odtuszczone i zabezpieczone przed

penetracj oleju
0,18
0,14
Metoda osadzenia
Zamiast oblicze osadzenia skurczowego moe by zaakceptowane sprawdzenie osadzenia prb pod obcieniem (w penym zakresie); metoda prb i dobr
obcienia podlegaj uzgodnieniu z PRS.
4.2.8
oyskowanie waw przekadni zbatych
4.2.8.1 oysko oporowe i jego zamocowanie do fundamentu powinny mie

sztywno skutecznie zapobiegajc szkodliwym odksztaceniom i drganiom
wzdunym wau.
4.2.8.2 oyska toczne przekadni napdu gwnego powinny by w zasadzie
obliczone na trwao L10 wynoszc:
40 000 godz. dla oysk oporowych ruby napdowej;
30 000 godz. dla innych oysk.
Krtsza ywotno oysk moe by rozwaana, jeli przewiduje si urzdzenia
monitorujce stan oysk lub w instrukcji obsugi wymagane jest przeprowadzanie
z odpowiedni czstotliwoci przegldu oysk.
Dla napdu wstecz wymagan ywotno oysk okrela si jako 5% podanych
wyej wartoci.
4.2.9
Kaduby przekadni zbatych
4.2.9.1 Kadub przekadni i jego zamocowanie powinny by zaprojektowane tak,

aby nie wystpoway adne przemieszczenia i odksztacenia we wszelkich warunkach eksploatacji.
Zaleca si wykonanie otworw inspekcyjnych w kadubie w celu umoliwienia
przegldu zbw zbnika i koa.
4.2.9.2 Kaduby przekadni, zarwno konstrukcji spawanej jak i odlewanej, powinny by w zasadzie poddane wyarzaniu odprajcemu.
4.2.10
Smarowanie
4.2.10.1 Ukad smarowania powinien zapewnia odpowiednie doprowadzenie

oleju do wszystkich oysk, zazbie i innych czci wymagajcych smarowania.
Powinny by przy tym spenione wymagania punktu 13.1.3 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
68
4.2.10.2 W przekadniach rednio obcionych i rednioobrotowych z oyskami

tocznymi moe by stosowane smarowanie rozbryzgowe.
4.2.10.3 W cinieniowych ukadach smarowania naley przewidzie skuteczne
urzdzenia filtrujce.
W ukadach smarowania pojedynczych przekadni gwnych naley stosowa
filtry umoliwiajce ich czyszczenie bez koniecznoci zatrzymywania napdu.
4.2.10.4 Dla ukadu smarowania pod cinieniem naley przewidzie urzdzenie
do pomiaru cinienia i temperatury na dolocie i odlocie oraz sygnalizacj alarmow
niskiego cinienia oleju.
Dla ukadu smarowania rozbryzgowego naley przewidzie urzdzenia do pomiaru poziomu oleju w karterze przekadni.
Dla przekadni o cznej mocy na wyjciu wikszej ni 20 000 kW lub o mocy
na pojedynczym wyjciu wikszej ni 12 000 kW naley przewidzie sygnalizacj
alarmow wysokiej temperatury wszystkich oysk nonych i oporowych.
4.3
4.3.1
Sprzga rozczne i sprzga elastyczne

Wymagania oglne
4.3.1.1 Wymagania niniejszego podrozdziau dotycz sprzgie rozcznych oraz

sprzgie elastycznych.
4.3.1.2 Dokumentacja sprzgie elastycznych (patrz 1.4.4.9) powinna zawiera
nastpujce parametry charakterystyczne:
znamionowy moment obrotowy dla pracy cigej;
TKN
TKmax maksymalny moment obrotowy dla pracy przejciowej;
TKW dopuszczalny zmienny moment obrotowy dla caego zakresu obcie
momentem obrotowym od 0 do TKN;
CT DYN sztywno dynamiczna dla caego obszaru zmiennoci momentw TKN
i TKW;
dopuszczalna prdko obrotowa;
dopuszczalny moment przenoszony przez ogranicznik kta skrcania
(jeeli jest przewidziany).
Ponadto jako wielkoci informacyjne naley poda:
wspczynnik tumienia dla caego obszaru zmiennoci momentw TKN i TKW;
dopuszczaln moc tracon w sprzgle, PKV;
dopuszczalne przesunicie osiowe, promieniowe i zaamanie osi;
dopuszczalny czas pracy elementw elastycznych do czasu ich obowizkowej
wymiany.
4.3.1.3 Sztywne elementy sprzgie przenoszce moment obrotowy (z wyjtkiem
rub) powinny by wykonane z materiau o wytrzymaoci 400
Rm 800 MPa.
69
4.3.1.4 Poczenia konierzowe i ruby czce powinny odpowiada wymaganiom podrozdziau 2.6 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze, a poczenia bezwpustowe wymaganiom podrozdziau 2.8 z teje Czci VI.
4.3.2
Sprzga elastyczne
4.3.2.1 Konstrukcja sprzgie powinna zapewnia kompensacj odchyle we

wszystkich moliwych kierunkach mogcych wystpi w eksploatacji, bez przenoszenia niedopuszczalnych obcie na czone elementy.
Jeeli podczas pracy sprzga powstaj siy naporu dziaajce na czone elementy, to siy te powinny by przenoszone przez oyska.
4.3.2.2 Sprzga dla tokowych silnikw spalinowych napdu gwnego powinny
by zdolne do pracy w okrelonym czasie przy braku zaponu w jednym z cylindrw
silnika. W obliczeniach wytrzymaoci naley uwzgldni wpyw dodatkowych obcie od drga skrtnych, okrelonych w podrozdziale 4.1 z Czci VI Urzdzenia
maszynowe i urzdzenia chodnicze.
4.3.2.3 Sprzga dla linii waw okrtw z jednym silnikiem gwnym powinny
by wyposaone w urzdzenia umoliwiajce utrzymanie minimalnej prdkoci
okrtu zapewniajcej jego sterowno przy uszkodzonych elementach elastycznych.
4.3.2.4 Jeeli wymaganie 4.3.2.3 nie jest spenione, to moment statyczny niszczcy elementy elastyczne wykonane z gumy lub z materiaw syntetycznych nie
powinien by mniejszy od 8-krotnej wartoci momentu znamionowego rozpatrywanego sprzga.
4.3.2.5 Moment statyczny niszczcy elementy elastyczne sprzgie w zespoach
prdotwrczych nie powinien by mniejszy od momentu wynikajcego z prdu
zwarcia.
W przypadku braku danych, moment niszczcy nie powinien by mniejszy od
4,5-krotnej wartoci momentu znamionowego rozpatrywanego sprzga.
4.3.2.6 Sprzga elastyczne powinny by zdatne do dugotrwaego cigego obcienia momentem znamionowym przy temperaturach w zakresie od 5 C do 60 C.
4.3.2.7 Elementy elastyczne sprzgie powinny by wykonane z materiaw odpornych na dziaanie paliwa, oleju smarowego i oleju hydraulicznego.
4.3.3
Sprzga rozczne
4.3.3.1 Konstrukcja sprzgie powinna zapewnia cig ich prac w stanie rozczonym w zakresie prdkoci obrotowych pomidzy 0 100% prdkoci znamionowej.
70
4.3.3.2 W przypadku wystpienia niesprawnoci w ukadzie sterowania sprzgami (hydraulicznym, pneumatycznym lub elektrycznym), naley zapewni moliwo
samoczynnego przywrcenia sterowania z rezerwowego rda zasilania.
4.3.3.3 Sprzga rozczne silnikw gwnych powinny by sterowane z miejsc
sterowania silnikami, a ponadto powinny mie urzdzenie do lokalnego sterowania
nimi. Urzdzenia sterujce powinny zapewnia agodne wczanie sprzga, tak aby
chwilowe obcienie dynamiczne nie przekraczao okrelonego przez wytwrc
maksymalnego dopuszczalnego momentu sprzga lub dwukrotnego momentu znamionowego silnika.
4.3.3.4 Jeeli jeden wa rubowy napdzany jest przez dwa lub wicej silniki
gwne nawrotne za porednictwem sprzgie rozcznych urzdzenia sterujce
tymi sprzgami powinny by tak zaprojektowane, aby niemoliwe byo ich jednoczesne wczenie, jeeli kierunki obrotw silnikw nie zapewniaj tego samego
kierunku ruchu okrtu.
4.3.3.5 Zaczanie i rozczanie sprzga nie moe prowadzi do przegrzania jego
elementw.
4.3.3.6
Sprzga z dociskiem hydraulicznym
Naley zapewni cig prac urzdze napdowych przy braku oleju hydraulicznego w czcym je sprzgle, w zakresie prdkoci obrotowych pomidzy 0 100%
prdkoci znamionowej.
Jako cieczy hydraulicznej zaleca si uywa oleju smarowego stosowanego
w tokowych silnikach spalinowych i przekadniach zainstalowanych na okrcie.
4.3.3.7
Sprzga dla ukadw napdowych zoonych z silnikw rnego typu

(tokowych i turbinowych silnikw spalinowych), dla ktrych
wymagane jest zaczanie silnikw do pracy bez zatrzymania
lub redukcji prdkoci obrotowej silnikw pracujcych pod obcieniem
Wspczynniki bezpieczestwa dla obcionych momentem znamionowym

czci sprzgie naley przyjmowa jako nie mniejsze ni:
2,5 dla ukadw napdowych z synchronizacj prdkoci obrotowych silnikw
zaczanych do pracy i silnikw pracujcych pod obcieniem;
3,5 dla ukadw napdowych bez synchronizacji.
W przypadku stosowania sprzgie ciernych, naley zapewni ich dziaanie bez
polizgu w zakresie obcie 0 150% momentu znamionowego.
4.3.4
Zcza awaryjne
Jeeli napd ruby napdowej odbywa si za porednictwem sprzga hydrokinetycznego lub elektromagnetycznego, to w przypadku ich awarii powinno by
moliwe poczenie na sztywno elementw linii waw zczami awaryjnymi,
w celu utrzymania prdkoci niezbdnej do zachowania sterownoci okrtu.
4.4
4.4.1
71

Przekadnie
4.4.1.1 Nadzr nad produkcj i prbami przekadni obejmuje:

sprawdzenie zgodnoci zastosowanych materiaw i technologii z zatwierdzon
dokumentacj,
sprawdzenie zgodnoci wykonania z zatwierdzon dokumentacj,
prby wyrobu, w tym prby cinieniowe kadubw (tam gdzie ma to zastosowanie), rurocigw i armatury oraz prby ruchowe u producenta.
Prby ruchowe u producenta powinny by wykonane w obecnoci inspektora PRS.
4.4.1.2 Po zakoczeniu prb ruchowych naley dokona ogldzin zewntrznych
caego zespou i na danie PRS przeprowadzi ogldziny wewntrzne.
Ponadto naley sprawdzi prbk oleju smarowego na zawarto staych zanieczyszcze metalicznych i niemetalicznych
4.4.1.3 PRS wydaje metryk przekadni po zaakceptowaniu kompletnego sprawozdania z prb przekadni. Zastrzega si moliwo wydania metryki dopiero po
prbach w morzu.
4.4.1.4 Prby kadej przekadni w morzu powinny odbywa si zgodnie z zatwierdzonym programem.
4.4.1.5 Po prbach w morzu PRS moe zada przegldu przekadni w stanie
otwartym.
Ponadto naley sprawdzi prbk oleju smarowego na zawarto staych zanieczyszcze metalicznych i niemetalicznych.
4.4.2
Sprzga rozczne i sprzga elastyczne
4.4.2.1 Sprzga rozczne i sprzga elastyczne powinny by typu uznanego

przez PRS.
4.4.2.2 PRS, po rozpatrzeniu dokumentacji technicznej, moe zgodzi si na
zastosowanie sprzga posiadajcego wiadectwo uznania typu wydane przez instytucj klasyfikacyjn albo specjalistyczny organ administracji pastwowej.
W przypadku pojedynczej dostawy sprzga, PRS moe zgodzi si, po rozpatrzeniu dokumentacji technicznej, na zastosowanie sprzga nie posiadajcego
wiadectwa uznania typu; w takim przypadku PRS okreli warunki zastosowania.
4.4.2.3 Nadzr nad produkcj i prbami sprzgie obejmuje:
dokumentacj,
prby wyrobu.
72
Prby wyrobu naley przeprowadzi zgodnie z zatwierdzonym programem prb

i w obecnoci inspektora PRS.
4.4.3 Nastpujce wane czci przekadni, sprzgie rozcznych i sprzgie
elastycznych podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci
z zatwierdzon dokumentacj:
kaduby,
wayM),
zbniki, koa, wiece k zbatychM),
elementy sprzgie przenoszce moment obrotowy:
elementy sztywneM),
elementy elastyczne,
ruby poczeniowe.
M)
Mechanizmy pomocnicze
73
MECHANIZMY POMOCNICZE
5.1
5.1.1
Sprarki powietrza z napdem mechanicznym

Wymagania oglne
5.1.1.1 Sprarki powinny by tak skonstruowane, aby temperatura powietrza na

wylocie z chodnicy powietrza nie przekraczaa 90 C.
5.1.1.2 Na kadym stopniu sprarki lub bezporednio za nim naley zainstalowa zawr bezpieczestwa nie dopuszczajcy do wzrostu cinienia w danym stopniu powyej 1,1 cinienia znamionowego, przy zamknitym zaworze zaporowym
na rurocigu tocznym.
Konstrukcja zaworu bezpieczestwa powinna by taka, aby po zainstalowaniu
go na sprarce niemoliwe byo jego regulowanie lub odcicie.
5.1.1.3 Skrzynie korbowe sprarek o objtoci przekraczajcej 0,5 m3 naley
wyposay w urzdzenia bezpieczestwa odpowiadajce wymaganiom punktu 2.2.5.
5.1.1.4 Na krcu tocznym lub bezporednio za sprark naley zainstalowa
bezpiecznik topikowy lub urzdzenie sygnaowe. Temperatura stopienia lub zadziaania urzdzenia sygnaowego nie powinna przekracza 120 C.
5.1.1.5 Kaduby chodnic naley wyposay w zabezpieczenia zapewniajce
swobodne ujcie powietrza w przypadku rozerwania rurek.
5.1.2
Wa korbowy
5.1.2.1 Podany w 5.1.2.3 i 5.1.2.4 sposb obliczania kontrolnego ma zastosowanie do stalowych waw korbowych okrtowych sprarek powietrza i sprarek
czynnika chodniczego, o szeregowym lub widlastym ukadzie cylindrw, ze spraniem jedno- lub wielostopniowym.
5.1.2.2 Way korbowe naley wykonywa ze stali o wytrzymaoci na rozciganie Rm od 410 do 780 MPa.
Stosowanie stali o wytrzymaoci na rozciganie wikszej ni 780 MPa podlega
Way korbowe mog by wykonane z eliwa sferoidalnego o wytrzymaoci na
rozciganie 500 Rm 700 MPa zgodnie z wymaganiami rozdziau 15 z Czci IX
Materiay i spawanie. Way korbowe o wymiarach innych ni okrelone wzorami
podanymi niej mog by stosowane po uzgodnieniu z PRS pod warunkiem
przedstawienia penych oblicze wytrzymaociowych.
5.1.2.3 rednica czopw wau korbowego sprarki, dk, powinna by nie mniejsza ni rednica obliczona wg wzoru:
74
d k 0,25 K 3 D 2 p 0,3 L2 f S M
[mm]
(5.1.2.3-1)
D obliczeniowa rednica cylindra, [mm], przy czym w przypadkach:

jednostopniowego sprania
D = DC (DC rednica cylindra),
dwu- i wielostopniowego sprania w poszczeglnych cylindrach
D = DW (DW rednica cylindra wysokiego cinienia),
dwustopniowego sprania jednym tokiem stopniowanym
D = 1,4 DW,
dwustopniowego sprania jednym tokiem rnicowym
D Dn2 DW2 (Dn rednica cylindra niskiego cinienia);
p dla sprarek powietrza cinienie sprania w cylindrze wysokiego cinienia, [MPa]; dla sprarek czynnika chodniczego warto p naley przyjmowa jako rwn cinieniu obliczeniowemu po stronie wysokiego cinienia,
patrz punkty 22.2.2 i 22.2.3 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze;
L obliczeniowa odlego midzy oyskami gwnymi, [mm], przy czym:
w przypadku jednego wykorbienia midzy dwoma oyskami gwnymi
L = L; (L; rzeczywista odlego midzy rodkami oysk gwnych);
w przypadku dwch wykorbie przestawionych o 180 midzy dwoma
oyskami gwnymi L = 1,1 L;
S skok toka, [mm];
K, f, M wspczynniki z tabel 5.1.2.3-1, 5.1.2.3-2 i 5.1.2.3-3.
Tabela 5.1.2.3-1
Warto wspczynnika K
Wytrzymao na
rozciganie, [MPa]
K
390
490
590
690
780
880
1,43
1,35
1,28
1,23
1,2
1,18
Tabela 5.1.2.3-2
Warto wspczynnika f
Kt midzy osiami cylindrw
f
0G (szeregowy)
1,0
45G
2,9
60
1,96
90
1,21
6
1,3
8
1,4
Tabela 5.1.2.3-3
Warto wspczynnika M
Liczba cylindrw
M1
1
1,0
2
1,1
4
1,2
75
Jeeli czopy wau korbowego maj wywiercone wsposiowe otwory o rednicy

wikszej ni 0,4 dk, to rednice takich czopw z otworami, dk0, powinny spenia
warunek:
1
dk0 dk
, [mm]
(5.1.2.3-2)
4
d0
3
1
da
dk patrz wzr 5.1.2.3-1;
d0 rednica otworu wsposiowego, [mm];
da rzeczywista rednica wau [mm].
Krawdzie otworw olejowych w czopie naley zaokrgla promieniem nie
mniejszym ni 0,25 rednicy otworu i dokadnie wygadzi.
5.1.2.4 Grubo korby wau, hk, powinna by nie mniejsza ni rednica obliczona
wg wzoru:
\ 1\ 2 0,4 pC1 f1
, [mm]
(5.1.2.4-1)
hk 0,105K1 D
b
K1 wspczynnik uwzgldniajcy wpyw materiau wau, okrelany wg wzoru:
K1 a 3
a = 0,9
Rm
2 Rm 430
(5.1.2.4-2)
dla waw z azotowaniem caej powierzchni lub poddanych innemu rodzajowi obrbki cieplnej, uzgodnionemu z PRS,
a = 0,95 dla waw kutych w matrycach z zachowaniem cigoci wkien,
a=1
dla waw nieulepszanych cieplnie;
\1 i \2 wspczynniki okrelane z tabel 5.1.2.4-1 i 5.1.2.4-2;
p
cinienie sprania, ktre naley przyjmowa zgodnie z odpowiednimi
postanowieniami punktu 5.1.2.3;
odlego od rodka oyska gwnego do rodkowej paszczyzny ramieC1
nia wykorbienia, [mm]; w przypadku przestawionych wykorbie umieszczonych midzy dwoma oyskami gwnymi naley przyjmowa odlego od rodkowej paszczyzny ramienia wykorbienia bardziej oddalonego od rozpatrywanego punktu podparcia;
b
szeroko ramienia wykorbienia, [mm];
wspczynnik z tabeli 5.1.2.4-3;
f1
wytrzymao na rozciganie, [MPa].
Rm
76
Tabela 5.1.2.4-1
Wartoci wspczynnika \1
0
r
hk
0,2
0,4
0,07
4,5
4,5
4,28
4,1
3,7
3,3
2,75
0,10
3,5
3,5
3,34
3,18
2,85
2,57
2,18
0,15
2,9
2,9
2,82
2,65
2,4
2,07
1,83
0,20
2,5
2,5
2,41
2,32
2,06
1,79
1,61
0,25
2,3
2,3
2,2
2,1
1,9
1,7
1,4
hk
0,6
0,8
1,0
1,2
Objanienie:
r promie przejcia ramienia korbowego w czop, [mm];
H wielko przekrycia, [mm].
Dla waw korbowych bez przekrycia czopw wspczynnik \1 naley przyjmowa jak dla H /hk = 0.
Tabela 5.1.2.4-2
Wartoci wspczynnika \2
b/dk
1,2
1,4
1,5
1,8
2,0
2,2
\2
0,92
0,95
1,0
1,08
1,15
1,27
dk patrz wzr 5.1.2.3-1.
Porednie wartoci wspczynnikw podanych w tabelach 5.1.2.4-1 i 5.1.2.4-2

naley okrela przez interpolacj liniow.
Tabela 5.1.2.4-3
Wartoci wspczynnika f1
Kt midzy osiami cylindrw
0 (szeregowy)
45
60
90
f1
1,0
1,7
1,4
1,1
5.1.2.5 Promie przejcia midzy czopem i ramieniem wykorbienia powinien

by nie mniejszy ni 0,05 rednicy czopa.
Promie przejcia midzy czopem i konierzem sprzga powinien by nie
mniejszy ni 0,08 rednicy czopa.
Powierzchniowe utwardzanie cieplne czopw waw korbowych nie powinno
obejmowa przejcia czopa w rami, z wyjtkiem przypadkw, gdy wa w caoci
zosta poddany utwardzeniu.
5.2
5.2.1
Pompy
Wymagania oglne
5.2.1.1 Jeeli nie jest przewidziane smarowanie oysk pompowan ciecz, to

naley przewidzie rodki zapobiegajce przedostawaniu si tej cieczy do oysk.
77
5.2.1.2 Uszczelnienia pomp umieszczone na stronie ssania zaleca si wyposay

w zamknicia hydrauliczne.
5.2.1.3 Jeeli konstrukcja pompy pozwala na wytworzenie cinienia wyszego
od cinienia znamionowego, to naley przewidzie zawr bezpieczestwa na kadubie pompy lub na rurocigu toczcym za pomp, przed pierwszym zaworem
zaporowym.
5.2.1.4 W pompach przeznaczonych do pompowania cieczy palnych zawr bezpieczestwa powinien przepuszcza ciecz do ssawnej przestrzeni pompy.
5.2.1.5 Naley przewidzie rodki zapobiegajce wystpowaniu uderze hydraulicznych. Nie zaleca si stosowania do tego celu zaworw przepustowych.
5.2.1.6
Sprawdzanie wytrzymaoci
Krytyczna prdko obrotowa wirnika pompy powinna wynosi co najmniej 1,3

znamionowej prdkoci obrotowej.
5.2.1.7
Pompy samozasysajce
Pompy samozasysajce powinny by przystosowane do pracy w warunkach

suchego zasysania i zaleca si, by miay urzdzenia chronice stopie samozasysajcy przed uszkodzeniem przy pompowaniu zanieczyszczonej wody.
5.2.2
Wymagania dodatkowe dla pomp do pompowania cieczy palnych
5.2.2.1 Uszczelnienia pomp powinny by takiej konstrukcji i wykonane z takich

materiaw, aby pojawiajce si przecieki nie mogy spowodowa niebezpieczestwa wytwarzania si mieszanki wybuchowej par i powietrza.
5.2.2.2 Konstrukcja uszczelnie ruchowych powinna wyklucza moliwo
nadmiernego nagrzewania si i samozaponu uszczelnie pod wpywem energii
tarcia czci ruchomych.
5.2.2.3 Konstrukcja pomp, w ktrych zastosowano materiay o maej przewodnoci elektrycznej (tworzywa sztuczne, guma itp.) powinna uniemoliwia gromadzenie si adunkw elektrostatycznych, albo naley zastosowa odpowiednie
rodki neutralizujce adunki elektrostatyczne.
5.3
5.3.1
Wentylatory, dmuchawy i turbodmuchawy

Wymagania oglne
5.3.1.1 Wymagania niniejszego podrozdziau maj zastosowanie do wentylatorw przeznaczonych do instalacji objtych wymaganiami Czci VI Urzdzenia
maszynowe i urzdzenia chodnicze oraz do turbodmuchaw tokowych silnikw
spalinowych i dmuchaw kotowych.
78
5.3.1.2 Wirniki wentylatorw i dmuchaw wraz ze sprzgami, a take zmontowane wirniki turbodmuchaw naley wyway dynamicznie zgodnie z wymaganiami punktu 4.1.2.
5.3.1.3 Krce ssce naley zabezpieczy przed przedostawaniem si do nich
cia obcych.
5.3.1.4 Urzdzenia smarujce oyska turbodmuchaw powinny uniemoliwia
przedostawanie si oleju do powietrza doadowujcego.
5.3.1.5 Turbodmuchawy powinny spenia majce zastosowanie wymagania
zawarte w rozdziale 3.
5.3.1.6
Sprawdzenie wytrzymaoci
Czci wirnika roboczego powinny by tak dobrane, aby przy prdkoci obrotowej wynoszcej 1,3 znamionowej prdkoci obrotowej, naprenia zredukowane
wystpujce w dowolnym przekroju byy nie wiksze ni 0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci.
W przypadku turbodmuchaw mog by dopuszczone, po uzgodnieniu z PRS,
inne wspczynniki bezpieczestwa, jeeli zastosowano metody oblicze okrelajce maksymalne naprenia lokalne lub metody elastoplastyczne.
5.3.2
Wymagania dodatkowe dla wentylatorw pompowni
5.3.2.1 Szczelina powietrza pomidzy kadubem wentylatora i wirnikiem powinna by nie mniejsza ni 0,1 rednicy czopa oyskowego wau wirnika oraz nie
mniejsza ni 2 mm, lecz nie wymaga si, aby szczelina ta bya wiksza ni 13 mm.
5.3.2.2 Koce przewodw wentylacyjnych powinny by zabezpieczone osonami z siatki o oczkach kwadratowych o dugoci bokw nie wikszej ni 13 mm
przed przedostawaniem si cia obcych do kadubw wentylatorw
5.3.2.3 Do wentylacji pompowni naley stosowa wentylatory nieiskrzce.
Wentylator uwaa si za nieiskrzcy, jeeli ani w warunkach normalnych, ani
w warunkach nienormalnych nie wystpuje prawdopodobiestwo powstania iskry.
Kadub wentylatora i czci wirujce powinny by wykonane z materiaw nie
wywoujcych gromadzenia si adunkw elektrostatycznych, a instalowane wentylatory powinny by waciwie uziemione do kaduba okrtu, zgodnie z wymaganiami Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
5.3.2.4 Z wyjtkiem przypadkw okrelonych w 5.3.2.5 wirniki i obudowy wentylatorw w obrbie wirnika powinny by wykonane z materiaw nieiskrzcych,
ktrych nieiskrzenie zostao potwierdzone odpowiednimi prbami.
5.3.2.5 Prby, o ktrych mowa w 5.3.2.4, mog by zaniechane dla wentylatorw wykonanych z nastpujcych kombinacji materiaw:
.1
.2
.3
.4
79
wirnik i/lub obudowa z materiaw niemetalicznych, nie powodujcych

gromadzenia si adunkw elektrostatycznych;
wirnik i obudowa ze stopw metali nieelaznych;
wirnik ze stopw aluminium lub magnezu i obudowa stalowa (rwnie
z nierdzewnej stali austenitycznej), wewntrz ktrej znajduje si, w obrbie
wirnika, odpowiedniej gruboci piercie z materiau nieelaznego;
dowolna kombinacja wirnika i obudowy ze stali (rwnie z nierdzewnej
stali austenitycznej) pod warunkiem, e luz promieniowy (tj. luz midzy
wirnikiem a obudow) bdzie nie mniejszy ni 13 mm.
5.3.2.6 Wirniki i obudowy wentylatorw wykonane z poniszych materiaw

uwaa si za iskrzce i stosowanie ich nie jest dozwolone:
.1 wirnik ze stopw aluminium lub magnezu i obudowa stalowa, niezalenie
od luzu promieniowego,
.2 obudowa ze stopw aluminium lub magnezu i wirnik stalowy, niezalenie
od luzu promieniowego,
.3 dowolna kombinacja wirnika i obudowy ze stali z projektowym luzem promieniowym mniejszym ni 13 mm.
5.4
5.4.1
Wirwki paliwa i oleju

Wymagania oglne
5.4.1.1 Bbny wirwek powinny by wywaone dynamicznie. Pooenie czci

zdejmowalnych powinno by wzajemnie ustalone, a konstrukcja powinna uniemoliwia nieprawidowy ich monta.
5.4.1.2 Ukad kaduba i bbna powinien by tak zaprojektowany, aby rezonansowe prdkoci obrotowe przewyszay znamionowe prdkoci obrotowe bbna
zarwno pustego, jak i wypenionego ciecz.
Istnienie rezonansowych prdkoci obrotowych poniej prdkoci znamionowych moe by zaakceptowane przez PRS, pod warunkiem uzasadnienia takiego
stanu dugotrwa bezawaryjn eksploatacj wirwki.
5.4.1.3 Konstrukcja sprzgie powinna uniemoliwia zaiskrzenie, nagrzewanie
si we wszystkich stanach pracy, a take umoliwia odprowadzanie ciepa z powierzchni roboczych.
5.4.2
Sprawdzanie wytrzymaoci i wyposaenie wirwek
5.4.2.1 Wytrzymao wirujcych czci wirwek powinna by sprawdzona

obliczeniowo dla prdkoci obrotowej przewyszajcej znamionow o co najmniej
30%. Wystpujce w tych warunkach naprenia zredukowane powinny by nie
wiksze ni 0,95 granicy plastycznoci tych czci.
80
5.4.2.2 Zmontowany prototyp wirwki powinien by poddany przez wytwrc

prbie odwirowania przy prdkociach obrotowych przewyszajcych o 30% znamionowe prdkoci obrotowe.
5.4.2.3 Naley przewidzie urzdzenia do kontroli procesu wirowania oraz prdkoci obrotowej bbna.
5.5
5.5.1 Nastpujce wane czci sprarek i pomp tokowych podlegaj w czasie

produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
way korboweM),
korbowody,
toki,
sworznie tokowe,
bloki cylindrowe, gowice cylindrw,
tuleje cylindrowe.
5.5.2 Nastpujce wane czci pomp odrodkowych, wentylatorw, dmuchaw
i turbodmuchaw podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
way,
wirniki robocze,
kaduby.
5.5.3 Nastpujce wane czci wirwek paliwa i oleju podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
wa,
kadub bbna, talerze bbna,
koa zbate.
M)
Mechanizmy pokadowe
81
MECHANIZMY POKADOWE
6.1
Wymagania oglne
6.1.1 Mechanizmy pokadowe powinny by przystosowane do pracy w warunkach okrelonych w podrozdziale 1.6 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
6.1.2 Nakadki hamulcowe i elementy je mocujce powinny by odporne na
dziaanie wody morskiej i przetworw ropy naftowej, a take odporne na dziaanie
temperatury do 250 C.
Dopuszczalna temperatura pracy poczenia nakadki hamulcowej z konstrukcj
hamulca powinna by wysza od temperatury, jaka moe wystpi w poczeniu
przy wszystkich moliwych rodzajach pracy mechanizmu.
6.1.3 Mechanizmy majce zarwno napd mechaniczny, jak i rczny naley
wyposaa w urzdzenia blokujce, wykluczajce moliwo jednoczesnego wczenia tych napdw.
6.1.4 Zaleca si takie wykonanie organw sterowania mechanizmami pokadowymi, aby podnoszenie odbywao si za pomoc obrotu pokrta w prawo lub ruchu dwigni do siebie, a opuszczanie za pomoc obrotu pokrta w lewo lub ruchu
dwigni od siebie. Hamowanie powinno si odbywa przez obrt pokrta w prawo, a luzowanie przez obrt w lewo.
6.1.5 Przyrzdy kontrolno-pomiarowe powinny by tak usytuowane, aby zapewniona bya moliwo ich obserwacji ze stanowiska sterowania.
6.1.6 Mechanizmy z hydraulicznym napdem lub sterowaniem powinny dodatkowo spenia wymagania rozdziau 7.
6.1.7 Bbny wcigarek, na ktrych liny s ukadane i poddawane obcieniu
w kilku warstwach, powinny mie konierze wystajce poza grn warstw liny na
nie mniej ni 2,5 rednicy liny.
6.2
6.2.1
Maszyny sterowe i ich instalowanie na okrcie

Wymagania oglne
6.2.1.1 Okrt powinien by wyposaony w dwie maszyny sterowe: gwn i rezerwow, speniajce odpowiednio wymagania punktw 6.2.1.2, 6.2.1.3 i 6.2.1.5,
jeli nie postanowiono inaczej (patrz 6.2.1.6).
Maszyny te powinny oddziaywa na trzon sterowy niezalenie jedna od drugiej, jednak mog one mie wsplne niektre czci, np. sterownic, sektor, prowadnic lub blok cylindrowy.
82
6.2.1.2 Gwna maszyna sterowa*) powinna zapewnia wychylenie steru o 35

na kad burt i przeoenie steru z wychylenia 35 z jednej burty do 30 na drug
burt w czasie nie przekraczajcym 28 sekund, przy dziaaniu na trzon sterowy
znamionowym momentem obrotowym maszyny.
Gwna maszyna sterowa moe mie napd rczny, jeeli rednica trzonu sterowego nie przekracza 120 mm (bez uwzgldnienia wzmocnie lodowych). W kadym
innym przypadku maszyna ta powinna by napdzana zespoem energetycznym*).
Konstrukcja gwnej maszyny sterowej powinna zapewnia przejcie obcienia przy ruchu okrtu caa wstecz, jednake nie wymaga si potwierdzenia tego
prbami w morzu.
6.2.1.3 Rezerwowa maszyna sterowa*) powinna zapewnia wychylenie steru
o co najmniej 15 na kad burt i przeoenie steru w tym zakresie w czasie nie
przekraczajcym 60 sekund, przy dziaaniu na ster znamionowym momentem obrotowym tej maszyny.
Rezerwowa maszyna sterowa moe mie napd rczny, jeeli rednica trzonu
sterowego nie przekracza 230 mm (bez uwzgldnienia wzmocnie lodowych).
W kadym innym przypadku maszyna ta powinna by napdzana zespoem energetycznym.
6.2.1.4 Momentem znamionowym MZN maszyny sterowej jest moment skrcajcy oddawany na trzonie sterowym przy kcie wychylenia steru:
35 dla gwnych maszyn sterowych,
15 dla rezerwowych maszyn sterowych,
przy znamionowych parametrach zespow energetycznych.
6.2.1.5 Konstrukcja gwnej i rezerwowej maszyny sterowej powinna odpowiada nastpujcym wymaganiom:
.1 awaria jednej z maszyn nie moe powodowa unieruchomienia drugiej;
.2 rezerwowa maszyna sterowa powinna zapewnia szybkie przejcie funkcji
sterowania w przypadku awarii maszyny gwnej;
.3 naley wykluczy moliwo oddziaywania gwnej maszyny sterowej
z napdem mechanicznym na koo sterowe rezerwowej maszyny z napdem rcznym.
6.2.1.6 Jeeli gwna maszyna sterowa wyposaona jest w co najmniej dwa jednakowe zespoy energetyczne, to rezerwowa maszyna sterowa moe nie by instalowana, pod warunkiem, e gwna maszyna sterowa jest tak skonstruowana, e
w przypadku pojedynczego uszkodzenia w ukadzie jej rurocigw lub w jednym
z zespow energetycznych moliwe bdzie odcicie tego uszkodzenia w taki sposb, aby zdolno do sterowania zostaa utrzymana lub moga by szybko odzyskana.
*)
Okrelenia: gwna maszyna sterowa, rezerwowa maszyna sterowa i zesp energetyczny patrz
podrozdzia 1.2.3 z Czci III Wyposaenie kadubowe.
Mechanizmy pokadowe
83
Jeeli dwa zespoy energetyczne s przystosowane do jednoczesnej pracy, to na

podstawie analizy konstrukcji i prb naley wykaza, e przy jednoczesnej pracy
tych zespow nie nastpuje blokada urzdzenia sterowego.
6.2.1.7 Hydrauliczna maszyna sterowa z napdem mechanicznym powinna by
wyposaona w:
.1 awaryjn pomp rczn podczon na stae do instalacji hydraulicznej
bezporednio za zbiornikiem obiegowym oleju i zamocowan w atwo dostpnym miejscu pomieszczenia maszyny sterowej. Maszyna sterowa
z awaryjnym napdem rcznym powinna zapewnia przeoenie steru do
pozycji neutralnej i wychylenie o 10 na kad burt przy zmniejszonej
prdkoci biegu naprzd przy dziaaniu nie wicej ni dwch ludzi;
.2 urzdzenie do utrzymywania czystoci oleju hydraulicznego odpowiednie
dla typu i konstrukcji ukadu hydraulicznego;
.3 alarm niskiego poziomu cieczy w kadym obiegowym zbiorniku oleju;
wietlny i dwikowy sygna alarmowy powinien by odbierany na GSD
i na SD dziau elektromechanicznego;
.4 zbiornik zapasowy oleju o pojemnoci wystarczajcej do napenienia co najmniej jednego zespou energetycznego wraz ze zbiornikiem obiegowym.
Zbiornik zapasowy powinien by wyposaony w miernik poziomu
i poczony na stae rurocigiem w taki sposb, aby ukady hydrauliczne mogy by atwo napeniane ze stanowiska w pomieszczeniu maszyny sterowej;
6.2.1.8
Uszczelnienia olejowe
Uszczelnienia olejowe oddzielajce przestrzenie pod cinieniem powinny by

wykonane:
ze stykiem metalicznym lub rwnowanym w przypadku, gdy uszczelnienia
znajduj si pomidzy czciami nieruchomymi wzgldem siebie,
jako zdwojone, tak aby uszkodzenie jednego z nich nie powodowao nagego
spadku cinienia w instalacji w przypadku, gdy uszczelnienia znajduj si pomidzy czciami ruchomymi wzgldem siebie. PRS moe zaakceptowa rozwizania alternatywne dajce rwnowane zabezpieczenie przed przeciekami.
6.2.1.9
Zabezpieczenie przed przecieniem
Kada cz siowej instalacji hydraulicznej, ktra moe by odizolowana od

ukadu i poddana obcieniu ze rda napdu lub siami zewntrznymi (wywoanymi naporem na petw steru) powinna by wyposaona w zawory przelewowe
z nastaw nie przekraczajc cinienia obliczeniowego, lecz nie mniejsz ni 1,25
cinienia znamionowego instalacji. Zdolno przepustowa zaworu(w) powinna
by nie mniejsza ni 1,1 cakowitej wydajnoci poczonych z nim pomp. W adnym przypadku wzrost cinienia nie powinien przekracza 1,1 wartoci nastawy
zaworu, przy czym naley uwzgldni zmian lepkoci oleju w ekstremalnych
warunkach otoczenia. Zawory przelewowe powinny by przystosowane do ich
plombowania.
84
Zaleca si przeprowadzenie nastpujcych prb zaworw przelewowych:

prby wydajnoci,
prby odpornoci na uderzenie hydrauliczne.
6.2.1.10
Wskaniki pooenia steru
Na elementach maszyny sterowej sztywno poczonych z trzonem sterowym

(sterownica, kwadrant itp.) naley umieci skal do okrelenia rzeczywistego
pooenia steru w stosunku do osi symetrii okrtu.
6.2.1.11
Wyczniki kracowe
Kada maszyna sterowa powinna mie urzdzenia przerywajce jej dziaanie

przed dojciem steru do ogranicznikw wychylenia, zwizanych sztywno z kadubem okrtu. Musi by przy tym zachowana zdolno maszyny do natychmiastowego wychylenia steru w przeciwnym kierunku.
6.2.1.12
Hamulce
Urzdzenia sterowe naley wyposay w hamulec lub inny rodek zapewniajcy unieruchomienie steru w dowolnym pooeniu, przy dziaaniu od strony steru
znamionowym momentem skrcajcym, bez uwzgldnienia tarcia w oyskach
trzonu sterowego.
W przypadku hydraulicznych maszyn sterowych, ktre mog by unieruchomione poprzez zamknicie zaworw na przewodach olejowych, mona nie przewidywa specjalnego urzdzenia hamulcowego.
6.2.1.13
Instrukcje postpowania
Na GSD i w pomieszczeniu maszyny sterowej powinny by umieszczone na

stae, w widocznych miejscach, instrukcje postpowania, zawierajce schemat
blokowy i procedury przeczania ukadw sterowania, zespow energetycznych
i siownikw hydraulicznych maszyn sterowych.
6.2.1.14 Wymagania dotyczce napdw elektrycznych i sygnalizacji zawarte s
w podrozdziale 5.5 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania,
a wymagania dotyczce doboru maszyn sterowych dla okrelonego typu okrtu
w podrozdziale 2.6 z Czci III Wyposaenie kadubowe.
6.2.2
Materiay i wykonanie instalacji hydraulicznych
6.2.2.1 Kaduby cinieniowe siownikw, zawory hydrauliki siowej, konierze

i armatura rurocigw oraz wszystkie czci przenoszce siy na trzon sterowy
(sektor sterowy, sterownica itp.) powinny by wykonane ze stali lub innych materiaw cigliwych z odbiorem PRS. Takie materiay powinny w zasadzie mie
wyduenie A5 nie mniejsze ni 12% i wytrzymao na rozciganie nie wiksz ni
650 MPa.
Mechanizmy pokadowe
85
6.2.2.2 Rurocigi hydrauliczne powinny odpowiada majcym zastosowanie

wymaganiom dla klasy I rurocigw i zczy elastycznych, zawartym w podrozdziale 1.16.2 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
6.2.2.3 Rurocigi hydrauliczne powinny by tak wykonane, aby zaczanie
i odczanie poszczeglnych siownikw i zespow mogo by realizowane
w atwy sposb, a ponadto powinny spenia wymagania rozdziau 7.
Naley rwnie zapewni moliwo usunicia powietrza z rurocigw, jeeli
okae si to konieczne.
6.2.2.4 Pompy hydraulicznych maszyn sterowych powinny mie urzdzenia
zapobiegajce obracaniu si wirnika wyczonej pompy w odwrotnym kierunku
lub samoczynnie dziaajce urzdzenia zamykajce przepyw cieczy przez wyczon pomp.
6.2.3
Konstrukcja i obliczenia wytrzymaociowe
6.2.3.1 Konstrukcja urzdze sterowych powinna by taka, aby zminimalizowane byy miejscowe spitrzenia napre.
Elementy o konstrukcji spawanej i technologia spawania podlegaj zatwierdzeniu przez PRS. Wszystkie spoiny w obrbie siownikw lub czonych czci znajdujcych si w strumieniu linii si powinny w zasadzie by z penym przetopem.
6.2.3.2 Wytrzymao kadej czci gwnych i rezerwowych maszyn sterowych, znajdujcej si w strumieniu linii si, powinna by sprawdzona obliczeniowo
dla obcie odpowiadajcych obliczonemu momentowi skrcajcemu Ms (patrz
podrozdzia 2.2.3 z Czci III Wyposaenie kadubowe); w przypadku rurocigw
i innych czci poddanych cinieniu wewntrznemu, sprawdzenia naley dokonywa dla obcie odpowiadajcych cinieniu obliczeniowemu.
Cinienie obliczeniowe powinno by co najmniej rwne wikszej z poniszych
wartoci:
1,25 cinienia znamionowego (tj. odpowiadajcego momentowi MZN) lub
zaoonej nastawie zaworu bezpieczestwa.
6.2.3.3 Kaduby siownikw maszyn sterowych i akumulatory hydrauliczne
powinny spenia wymagania dla zbiornikw cinieniowych klasy I okrelone
w rozdziale 8.
6.2.3.4 Naprenia w rozpatrywanej czci nie powinny przekracza mniejszej
z okrelonych poniej wartoci:
Rm /A lub Re /B
gdzie:
Rm wytrzymao na rozciganie, [MPa];
Re wyrana granica plastycznoci lub umowna granica plastycznoci (R0,2),
[MPa].
86
Wartoci wspczynnikw bezpieczestwa A i B okrela tabela 6.2.3.4.

Tabela 6.2.3.4
Wspczynnik
stal
staliwo
eliwo sferoidalne
3,5
1,7
PRS moe zada przeprowadzenia oblicze zmczeniowych, uwzgldniajcych zmczenie materiaw spowodowane pulsacj cinienia w ukadzie hydraulicznym.
6.2.3.5 Czci maszyny sterowej znajdujce si w strumieniu linii si, nie zabezpieczone przed przecieniem przy pomocy ogranicznikw zwizanych z kadubem (patrz punkt 2.6.2.2 z Czci III Wyposaenie kadubowe), powinny mie
wytrzymao nie mniejsz ni wytrzymao trzonu sterowego.
6.2.4
Poczenie z trzonem sterowym
6.2.4.1 Poczenie maszyny sterowej z czciami trwale zamocowanymi na trzonie sterowym powinno by takie, aby nie mogo nastpi uszkodzenie maszyny
sterowej przy poosiowym przesuniciu trzonu sterowego.
6.2.4.2 Poczenie piasty sterownicy, kwadrantu lub jarzma z trzonem sterowym
powinno by obliczone na przeniesienie momentu rwnego co najmniej 2Ms (patrz
podrozdzia 2.2.3 z Czci III Wyposaenie kadubowe). Dla piast nierozcznych, osadzonych na trzonie skurczowo, naley przyjmowa wspczynnik tarcia
nie wikszy ni 0,13. Piasty rozczne powinny by zamocowane co najmniej
dwiema rubami z kadej strony i mie:
dwa wpusty obliczone dla przeniesienia momentu nie mniejszego ni 2Ms, jeeli nie uwzgldnia si tarcia;
jeden wpust, jeeli nacig rub jest obliczony na przeniesienie przez tarcie momentu nie mniejszego ni 2Ms.
6.2.5
Maszyny sterowe z rcznym napdem
6.2.5.1 Gwna maszyna sterowa powinna by samohamowna. Rezerwowa maszyna sterowa powinna rwnie by samohamowna lub moe by wyposaona
w urzdzenie blokujce w zadanym pooeniu, pod warunkiem e bdzie zapewniona moliwo zmiany tego pooenia.
6.2.5.2 Gwna maszyna sterowa z napdem rcznym powinna spenia wymagania punktu 6.2.1.2 przy dziaaniu jednego czowieka si przyoon do rkojeci
koa sterowego nie przekraczajc 120 N i liczbie obrotw nie wikszej ni 9/R dla
penego przeoenia steru (R promie rkojeci koa sterowego, mierzony od osi
obrotu koa do rodka dugoci rkojeci, [m]).
Mechanizmy pokadowe
87
6.2.5.3 Rezerwowa maszyna sterowa z napdem rcznym powinna spenia wymagania punktu 6.2.1.3 przy dziaaniu nie wicej ni czterech ludzi si przyoon
do rkojeci koa sterowego nie przekraczajc 150 N na jednego czowieka.
6.2.5.4 Gwna maszyna sterowa z napdem rcznym, zamiast zabezpieczenia
przed przecieniem wymaganego w 6.2.1.9, moe mie w zestawie napdu spryny amortyzujce.
Rezerwowa maszyna sterowa z napdem rcznym nie musi spenia wymaga
punktu 6.2.1.9.
6.3
6.3.1
Wcigarki kotwiczne
Napd
6.3.1.1 Moc silnika napdowego wcigarki kotwicznej powinna zapewnia nieprzerwane wybieranie w cigu 30 min. jednego acucha z kotwic o normalnej
sile trzymania, ze redni prdkoci co najmniej 9 m/min. (0,15 m/s), z si ucigu
P w acuchu na kole acuchowym nie mniejsz ni sia okrelona wg wzoru:
P 9,81ad 2 , [N]
(6.3.1.1)
a wspczynnik rwny:
3,75 dla acuchw ze stali kategorii 1,
4,25 dla acuchw ze stali kategorii 2,
4,75 dla acuchw ze stali kategorii 3
(kategorie stali na acuchy patrz rozdzia 11 z Czci IX Materiay
i spawanie);
d kaliber acucha kotwicznego, [mm].
Dla acuchw o kalibrze poniej 28 mm za zgod PRS warto wspczynnika a moe by zmniejszona;
redni prdko wybierania acucha kotwicznego naley mierzy na dugoci
dwch przse, zaczynajc od momentu, gdy trzy przsa znajduj si w stanie
swobodnego zwisu.
6.3.1.2 Napd wcigarki powinien zapewnia prdko docigania kotwicy na
kluzie nie wiksz ni 0,15 m/s. Zaleca si, aby prdko ta nie przekraczaa
0,12 m/s.
6.3.1.3 Ukad napdowy wcigarki kotwicznej w znamionowym cyklu pracy
powinien dla wyrwania kotwicy z dna zapewnia uzyskanie w acuchu na jednym
kole acuchowym nieprzerwanej siy ucigu nie mniejszej ni 1,5P w czasie nie
krtszym ni 2 min., przy czym nie ma zastosowania wymaganie 6.3.1.1 dotyczce
prdkoci wybierania.
88
6.3.2
Sprzga rozczne i hamulce
6.3.2.1 Wcigarka kotwiczna powinna mie sprzga rozczne zainstalowane

pomidzy koem acuchowym a jego waem napdowym.
Wcigarka kotwiczna z przekadni niesamohamown powinna mie samoczynne urzdzenie hamujce, unieruchamiajce way mechanizmu przy zaniku
energii napdowej lub przy awarii napdu.
Samoczynne urzdzenie hamujce powinno zapewnia utrzymanie w acuchu
na kole acuchowym obcienia nie mniejszego ni 1,3P.
6.3.2.2 Kade koo acuchowe powinno mie hamulec umoliwiajcy skuteczne i bezpieczne zatrzymanie acucha przy jego wydawaniu. Hamulec ten powinien zapewnia utrzymanie acucha kotwicznego bez polizgu, przy odczonym
od napdu kole acuchowym i obcieniu acucha si:
.1 rwn 0,45 obcienia zrywajcego acuch dla urzdzenia kotwicznego
ze stoperem przeznaczonym do utrzymywania acucha kotwicznego
w czasie postoju okrtu na kotwicy;
.2 rwn 0,8 obcienia zrywajcego acuch dla urzdzenia kotwicznego
bez stopera wymienionego w .1.
Sia na rkojeci urzdzenia hamulcowego niezbdna do uzyskania tego skutku
nie powinna by wiksza ni 740 N.
6.3.3
Koa acuchowe
6.3.3.1 Koa acuchowe powinny mie co najmniej pi gniazd. Kt opasania

k acuchowych o poziomym pooeniu osi powinien by nie mniejszy ni 115,
a k o pionowym pooeniu osi nie mniejszy ni 150.
6.3.3.2 Koa acuchowe naley tak skonstruowa, aby ogniwa cznikowe
(ogniwa Kentera) mogy bez przeszkd przez nie przechodzi w pooeniu pionowym i poziomym.
6.3.4
Zabezpieczenie przed przecieniem
Jeeli maksymalny moment silnika wcigarki kotwicznej moe wywoa w czciach wcigarki naprenia (zredukowane) przekraczajce 0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci lub moe wywoa na kole acuchowym si wiksz
ni 0,5 obcienia prbnego acucha, to midzy silnikiem a wcigark naley
zainstalowa pewnie dziaajce sprzgo bezpieczestwa, nie dopuszczajce do
przekroczenia takiego obcienia.
6.3.5
Naprenia w czciach wcigarki kotwicznej znajdujcych si w strumieniu linii si nie powinny przekracza:
0,4 Re przy obcieniu nominaln moc silnika napdowego,
Mechanizmy pokadowe
89
0,95 Re przy obcieniu maksymalnym momentem obrotowym silnika napdowego,

0,95 Re przy maksymalnym moliwym obcieniu acuchem kotwicznym
utrzymywanym hamulcem zgodnie z 6.3.2.2; powysze dotyczy elementw wcigarki podlegajcych temu obcieniu;
(Re granica plastycznoci materiau rozpatrywanych czci).
Przy konstruowaniu wcigarek naley zwrci uwag na:
koncentracj napre w miejscach karbu,
obcienie dynamiczne wywoane gwatownym rozruchem i zatrzymaniem
silnika napdowego,
metody oblicze i stosowane przyblienia przy okrelaniu wartoci i przebiegu
napre,
skuteczne posadowienie wcigarki na fundamencie.
6.3.6
Wymagania dodatkowe dla wcigarek kotwicznych ze zdalnym sterowaniem
6.3.6.1 Wcigarki takie powinny mie samoczynne urzdzenie utrzymujce

prdko opuszczania acucha kotwicznego (z koem acuchowym odczonym
od napdu) nie wiksz ni 3 m/s i nie mniejsz ni 1,33 m/s, przy czym warto ta
nie dotyczy rozbiegu pocztkowego.
6.3.6.2 Hamulec koa acuchowego powinien zapewnia agodne zatrzymanie
acucha kotwicznego w czasie nie duszym ni 5 s i nie krtszym ni 2 s od momentu podania sygnau ze stanowiska sterowania.
6.3.6.3 Stanowisko zdalnego sterowania powinno by wyposaone we wskanik
dugoci wypuszczonego acucha i wskanik prdkoci wypuszczania z zaznaczon granic prdkoci dopuszczalnej 3 m/s.
6.3.6.4 Wcigarki kotwiczne ze sterowaniem zdalnym powinny mie lokalne
stanowiska sterowania rcznego. W kadym przypadku uszkodzenia ukadu sterowania zdalnego powinna by zachowana moliwo sterowania lokalnego.
6.4
6.4.1
Wcigarki cumownicze
Napd
6.4.1.1 Silnik napdowy wcigarki cumowniczej powinien by przystosowany

do cigego wybierania liny cumowniczej przez co najmniej 30 minut ze znamionow si ucigu.
Prdko wybierania liny cumowniczej na pierwszej warstwie nawinicia na
bbnie powinna wynosi co najmniej przy ucigu znamionowym wynoszcym:
do 80 kN 0,25 m/s,
od 81 do 160 kN 0,20 m/s,
90
od 161 do 250 kN 0,16 m/s,

ponad 250 kN 0,13 m/s.
Prdko wybierania liny gowic cumownicz, przy obcieniu znamionowym, nie powinna przekracza 0,3 m/s.
Wytyczne dotyczce dobierania znamionowej siy ucigu zawarte s w Czci III Wyposaenie kadubowe.
6.4.1.2 Ukad napdowy wcigarki cumowniczej w znamionowym cyklu pracy
powinien zapewnia uzyskanie w linie nabiegajcej na bben w pierwsz warstw
nieprzerwan si ucigu nie mniejsz ni 1,5 siy ucigu znamionowego w czasie
nie krtszym ni 2 min.
Ucig w linie przeznaczonej do pracy z wcigark cumownicz wywoany
przez maksymalny moment napdu nie powinien by wikszy ni 0,8 siy zrywajcej lin.
6.4.1.3 Jeeli maksymalny moment obrotowy silnika napdowego moe doprowadzi do wikszego obcienia elementw wcigarki cumowniczej ni podano
w 6.4.3, to naley przewidzie zabezpieczenie przed przecieniem.
6.4.2
Hamulce
6.4.2.1 Wcigarka cumownicza powinna mie samoczynne urzdzenie hamujce, utrzymujce lin cumownicz, obcion ucigiem nie mniejszym od 1,5 siy
ucigu znamionowego, przy zaniku energii napdowej lub awarii napdu.
6.4.2.2 Bben wcigarki cumowniczej powinien posiada hamulec, ktrego moment hamujcy bdzie zapobiega odwijaniu si liny cumowniczej obcionej si
rwn 0,8 obcienia zrywajcego lin nawinit na bben w pierwszej warstwie.
Sia przyoona do rkojeci hamulca niezbdna do wytworzenia tego momentu
nie powinna przekracza 740 N.
Jeeli bben wcigarki jest wyposaony w urzdzenie zapadkowe lub inne urzdzenie blokujce, to powinna by moliwo zwolnienia bbna, w sposb kontrolowany, w przypadku gdy lina cumownicza jest obciona.
6.4.3
6.4.3.1 Naprenia w czciach mocujcych wcigark cumownicz do fundamentu oraz w obcionych czciach wcigarki przy dziaaniu na bben linowy,
jak rwnie na gowic cumownicz w rodku jej dugoci, obcieniem zrywajcym lin cumownicz, nie powinny przekracza 0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci.
Naprenia w czciach wcigarki powinny zosta okrelone z uwzgldnieniem
wszystkich moliwych rodzajw i geometrycznych kierunkw obcie mogcych
wystpi w eksploatacji.
Mechanizmy pokadowe
91
6.4.3.2 Dane dotyczce wytrzymaoci liny przeznaczonej do pracy z mechanizmem cumowniczym powinny by umieszczone na tym mechanizmie.
6.4.4
Wymagania dodatkowe dla wcigarek cumowniczych

z automatyczn regulacj siy ucigu
Wcigarki cumownicze z automatyczn regulacj siy ucigu powinny by wyposaone:

we wskanik rzeczywistej wielkoci siy ucigu dziaajcej w linie cumowniczej podczas pracy mechanizmu z automatyczn regulacj,
w urzdzenie do automatycznego wydawania liny cumowniczej, dziaajce przy
napiciu w linie nie wikszym ni 1,5 i nie mniejszym ni 1,05 nastawionego
ucigu (przy nawinitej pierwszej warstwie).
6.4.5
Wymagania dodatkowe dla wcigarek cumowniczych

ze zdalnym sterowaniem
6.4.5.1 Wcigarki cumownicze ze sterowaniem zdalnym powinny by wyposaone w sygnalizacj alarmow sygnalizujc, na stanowisku zdalnego sterowania,
przekroczenie dopuszczalnej siy ucigu. Sygnalizacja powinna dziaa niezalenie
od dugoci wypuszczonej liny.
6.4.5.2 Wcigarki cumownicze ze sterowaniem zdalnym powinny mie lokalne
stanowiska sterowania rcznego. W kadym przypadku uszkodzenia ukadu sterowania zdalnego powinna by zachowana moliwo sterowania lokalnego.
6.5
Wcigarki holownicze
6.5.1 W przypadku stosowania automatycznych urzdze do regulacji napicia

liny holowniczej naley zapewni moliwo kontrolowania wielkoci aktualnej
siy ucigu. Wskaniki naley zainstalowa przy wcigarce i na GSD.
6.5.2 Naley przewidzie sygnalizacj alarmow dziaajc przy wypuszczeniu
liny holowniczej na maksymaln dopuszczaln dugo.
6.5.3 Bbny wcigarek holowniczych powinny spenia wymagania punktu
6.1.7 i by wyposaone w ukadaki lin. Przy dwch i wikszej liczbie bbnw naley stosowa ukadaki niezalene. Bben linowy powinien mie sprzgo pozwalajce na odczanie go od mechanizmu napdowego.
Geometryczne wymiary gowic wcigarki holowniczej powinny zapewnia
moliwo wydawania liny holowniczej.
6.5.4 Konstrukcja wcigarki powinna umoliwia szybkie zwolnienie hamulca
bbna linowego w celu zapewnienia swobodnego wydawania liny holowniczej.
92
6.5.5 Hamulce wcigarki holowniczej powinny odpowiada nastpujcym wymaganiom:

.1 wcigarka holownicza powinna by wyposaona w automatyczne urzdzenia hamulcowe zatrzymujce lin przy ucigu rwnym co najmniej 1,25
ucigu znamionowego podczas zaniku lub odczenia energii napdowej
wcigarki;
.2 bben linowy powinien mie hamulec dziaajcy bez polizgu i przy odczonym od napdu bbnie, przy dziaaniu na niego siy nie mniejszej ni
obcienie zrywajce lin. Hamulec bbna sterowany dowolnym rodzajem
energii powinien mie rwnie sterowanie rczne. Konstrukcja hamulca
powinna umoliwia szybkie odhamowanie w celu swobodnego wybierania liny.
6.5.6 Zamocowanie liny do bbna powinno by takie, aby w przypadku cakowitego wydania liny odczaa si ona od bbna przy obcieniu rwnym lub nieznacznie wikszym od znamionowego ucigu wcigarki.
6.5.7 Naley obliczeniowo sprawdzi wytrzymao czci przy dziaaniu na
bben si odpowiadajcych maksymalnemu momentowi obrotowemu silnika napdowego oraz przy dziaaniu na bben obcienia rwnego obcieniu zrywajcemu
lin holownicz. Naprenia zredukowane wystpujce w czciach, ktre mog
by naraone na dziaanie si wynikajcych z powyszych obcie, nie powinny
przekracza 0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci.
6.5.8 Dane dotyczce wytrzymaoci liny przeznaczonej do pracy z mechanizmem holowniczym powinny by umieszczone na obudowie tego mechanizmu.
6.6
Wcigarki traowe uzbrojenia traw i wcigarki holownicze traw
6.6.1 W przypadku stosowania urzdze do regulacji napicia liny naley zapewni moliwo kontrolowania wielkoci aktualnej siy ucigu. Wskaniki naley zainstalowa przy wcigarce i na GSD.
6.6.2 Wcigarka powinna by wyposaona we wskanik dugoci wypuszczanej
liny. Ponadto naley przewidzie sygnalizacj alarmow dziaajc przy wypuszczeniu liny na maksymaln dopuszczaln dugo.
6.6.3 Wcigarka powinna by wyposaona w zdalny wycznik napdu zainstalowany w czci rufowej okrtu, umoliwiajcy po zahamowaniu bbna linowego
wydanie lub wybranie zestawu traowego.
6.6.4
.1
Hamulce wcigarki powinny odpowiada nastpujcym wymaganiom:

wcigarka powinna by wyposaona w automatyczne urzdzenia hamulcowe zatrzymujce lin przy ucigu rwnym co najmniej 1,25 ucigu znamionowego podczas zaniku lub odczenia energii napdowej wcigarki;
Mechanizmy pokadowe
.2
93
bben linowy powinien mie hamulec dziaajcy bez polizgu i przy odczonym od napdu bbnie, przy dziaaniu na niego siy nie mniejszej ni
obcienie zrywajce lin. Hamulec bbna sterowany dowolnym rodzajem
energii powinien mie rwnie sterowanie rczne. Konstrukcja hamulca
powinna umoliwia szybkie unieruchomienie i zwolnienie bbna w celu
zapewnienia montau lub demontau zestawu traowego.
6.6.5 Zamocowanie liny do bbna powinno by takie, aby w przypadku cakowitego wydania liny odczaa si ona od bbna przy obcieniu wikszym ni 1,25
znamionowego ucigu wcigarki.
lin. Naprenia zredukowane wystpujce w czciach, ktre mog by naraone
na dziaanie si wynikajcych z powyszych obcie, nie powinny przekracza
0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci.
6.6.7 Dane dotyczce wytrzymaoci liny przeznaczonej do pracy z mechanizmem traowym lub holowniczym powinny by umieszczone na obudowie tego
mechanizmu.
6.7
Wcigarki sonarw holowanych
6.7.1 W przypadku stosowania urzdze do regulacji napicia kabloliny naley

zapewni moliwo kontrolowania wielkoci aktualnej siy ucigu. Wskaniki
naley zainstalowa na stanowisku sterowania lokalnego, zdalnego i na GSD.
6.7.2 Wcigarka powinna by wyposaona we wskanik dugoci wypuszczanej
kabloliny. Ponadto naley przewidzie sygnalizacj alarmow dziaajc przy wypuszczeniu kabloliny na maksymaln dopuszczaln dugo.
6.7.3 Wielko bbna powinna uwzgldnia zapas kabloliny przewidziany na
wypadek zahaczenia sonaru o podwodn przeszkod.
Wcigarka powinna by wyposaona w sygnalizacj alarmow sygnalizujc,
na stanowisku sterowania lokalnego, zdalnego i GSD, przekroczenie dopuszczalnej
siy ucigu.
6.7.4 Wcigarka powinna wsppracowa z zespoem bramownicy i zblocza
zaprojektowanego do zastosowanej kabloliny.
6.7.5
.1
Hamulce wcigarki powinny odpowiada nastpujcym wymaganiom:

wcigarka powinna by wyposaona w automatyczne urzdzenia hamulcowe zatrzymujce kablolin podczas zaniku lub odczenia energii napdowej wcigarki;
94
.2
bben kabloliny powinien mie hamulec dziaajcy bez polizgu i przy

odczonym od napdu bbnie, przy dziaaniu na niego siy nie mniejszej
ni 1,25 obcienia znamionowego. Konstrukcja hamulca powinna umoliwia szybkie unieruchomienie i zwolnienie bbna kabloliny.

kablolin. Naprenia zredukowane wystpujce w czciach, ktre mog by
naraone na dziaanie si wynikajcych z powyszych obcie, nie powinny przekracza 0,95 granicy plastycznoci materiau tych czci.
6.7.7 Dane dotyczce wytrzymaoci kabloliny przeznaczonej do pracy z mechanizmem holowniczym powinny by umieszczone na tym mechanizmie.
6.8
6.8.1 Nastpujce wane czci maszyn sterowych podlegaj w czasie produkcji

nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
sterownice gwnego i rezerwowego urzdzenia sterowegoM),
kwadrant sterowyM),
jarzmo steroweM),
tok z trzonemM),
cylindryM,
way napdoweM),
koa zbate, wiece k zbatychM).
6.8.2 Nastpujce wane czci wcigarek kotwicznych, cumowniczych i holowniczych podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci
z zatwierdzon dokumentacj:
way napdowe, porednie i gwneM),
koa zbate, wiece k zbatych,
koa acuchowe,
sprzga kowe,
tamy hamulcowe.
M)
6.8.3 Zespoy energetyczne hydraulicznych maszyn sterowych powinny by

poddane prbie typu. Prba powinna trwa nie mniej ni 100 godzin. Stanowisko
do prb powinno umoliwia zarwno prac bez obcienia, jak i z maksymaln
wydajnoci i przy maksymalnym cinieniu roboczym. Podczas prby okresy pracy bez obcienia powinny by przemienne z okresami pracy z penym obcieniem. Przejcie z jednych warunkw pracy na inne powinno by dokonywane co
najmniej tak szybko, jak to ma miejsce na okrcie. Podczas caego czasu trwania
Mechanizmy pokadowe
95
prby nie mog wystpi: nienormalne grzanie si, drgania lub inne nieregularnoci pracy pompy. Po prbie pompa powinna zosta rozmontowana, a jej czci
poddane ogldzinom.
Prba typu moe by zaniechana dla zespow energetycznych, ktrych niezawodno zostaa potwierdzona w eksploatacji okrtw.
6.8.4 Po zainstalowaniu maszyn sterowych na okrcie naley podda je prbom
szczelnoci i prbom ruchowym.
6.8.5
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
Zakres prb maszyn sterowych w morzu powinien obejmowa:

sprawdzenie spenienia przez maszyn gwn i rezerwow wymaga
6.2.1.2 i 6.2.1.3 dotyczcych wychylenia steru. Jeeli pdnikiem jest ruba
nastawna, to powinna by ustawiona na maksymalny skok przy znamionowej prdkoci obrotowej silnika dla ruchu naprzd.
Jeeli prby nie mog odby si przy maksymalnym zanurzeniu okrtu,
PRS moe wyrazi zgod na inne warunki ich przeprowadzenia;
prb dziaania zespow energetycznych maszyny sterowej oraz ich przeczanie;
wyczenie i odcicie pracujcego zespou energetycznego, sprawdzenie
czasu przywrcenia sterownoci;
dziaanie systemu napeniania olejem hydraulicznym;
zasilanie awaryjne wymagane w podrozdziale 5.5 z Czci VIII Instalacje
elektryczne i systemy sterowania;
dziaanie ukadu sterowania, wczajc przekazanie sterowania i sterowanie lokalne;
sprawdzenie rodkw cznoci midzy GSD, SD dziau elektromechanicznego i pomieszczeniem maszyny sterowej;
dziaanie alarmw i wskanikw wymaganych w podrozdziaach 5.5 i 8.4
z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania;
sprawdzenie, tam gdzie ma to zastosowanie, e w maszynie nie dochodzi
do powstania blokady hydraulicznej (zamka hydraulicznego).
96
7
7.1
HYDRAULICZNE UKADY NAPDOWE

Zakres zastosowania
7.1.1 Wymagania rozdziau 7 maj zastosowanie do wszystkich urzdze

i instalacji hydraulicznych na okrcie, z wyjtkiem urzdze, o ktrych mowa
w punkcie 7.1.2.
7.1.2 Odpowiadajce uznanym normom, niezalene i mieszczce si we wasnej
obudowie urzdzenia nie zwizane z napdem okrtu lub sterowaniem i manewrowaniem okrtem, nie musz spenia wymaga rozdziau 7.
7.2
Wymagania oglne
7.2.1 Ciecz hydrauliczna nie powinna powodowa korozji elementw instalacji.

Temperatura zaponu cieczy hydraulicznej powinna by nie nisza ni 150 C.
Ciecz hydrauliczna powinna by odpowiednia dla caego zakresu temperatur pracy
urzdzenia lub instalacji. Dotyczy to szczeglnie zakresu zmiany lepkoci.
7.2.2 Urzdzenia hydrauliczne naley zabezpieczy zaworami przelewowymi.
Jeeli w innych miejscach Przepisw nie postanowiono inaczej, to cinienie otwarcia zaworu przelewowego nie powinno przekracza 1,1 maksymalnego cinienia
roboczego.
Nominalne natenie przepywu zaworw przelewowych naley dobiera tak,
aby przy penej wydajnoci pompy cinienie cieczy nie przekroczyo 1,1 nastawionego cinienia otwarcia.
7.2.3 W przypadku ukadw hydraulicznych i urzdze pracujcych nieprzerwanie, takich jak hydrauliczne napdy gwne, maszyny sterowe i sprzga hydrokinetyczne, naley zapewni moliwo czyszczenia filtrw oleju bez unieruchamiania instalacji.
7.2.4 Uszkodzenie ukadu hydraulicznego nie powinno powodowa uszkodzenia
zwizanego z nim mechanizmu lub urzdzenia.
7.2.5 Ukady hydrauliczne maszyn sterowych oraz ukady hydrauliczne rub
napdowych o skoku nastawnym nie powinny mie adnych pocze z innymi
ukadami hydraulicznymi.
7.2.6 Jeeli rurocig zasilajcy wcigarki kotwiczne z napdem hydraulicznym
jest poczony z rurocigami innych ukadw hydraulicznych, to powinien on by
zasilany przez dwa niezalene zestawy pompowe, z ktrych kady powinien zapewnia prac urzdzenia kotwicznego przy spenieniu wymaga podrozdziau 6.3.1.
7.2.7 Siowniki hydrauliczne (cylindry hydrauliczne) naley tak instalowa i czy z konstrukcj non, aby wykluczy oddziaywanie zewntrznych momentw
gncych na toczysko siownika.
Hydrauliczne ukady napdowe
7.3
97
Zbiorniki palnej cieczy hydraulicznej
Zbiorniki palnej cieczy hydraulicznej powinny odpowiada wymaganiom dla

zbiornikw paliwa, z nastpujcymi wyjtkami:
.1 w przypadku zbiornikw nie przylegajcych do poszycia okrtu, usytuowanych poza pomieszczeniami maszynowymi kategorii A, w pomieszczeniach pooonych powyej wodnicy, w ktrych nie ma rde zaponu
takich jak silniki spalinowe czy koty, dopuszcza si stosowanie cylindrycznych szkie pynowskazowych.
.2 w przypadku zbiornikw o pojemnoci poniej 100 dm3, usytuowanych
w pomieszczeniach maszynowych kategorii A, dopuszcza si moliwo
zastosowania cylindrycznych szkie pynowskazowych, po wczeniejszym
uzgodnieniu z PRS.
7.4
Poczenia rurowe
Poczenia rurowe powinny spenia wymagania podrozdziau 1.16 z Czci VI

Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze, a ponadto:
.1 rury zamontowane na okrcie powinny mie powierzchni wewntrzn
o odpowiedniej czystoci, wymaganej dla elementw hydraulicznych;
.2 dla rurocigw o rednicy mniejszej ni 50 mm mog by stosowane czniki rurowe gwintowane typu uznanego przez PRS, z tym e czniki
z uszczelnieniem piercieniem gumowym mog by stosowane tylko do
przyczania elementw hydrauliki, a nie do czenia odcinkw rur;
.3 za zgod PRS mog by zastosowane czniki nie majce uznania, ale tylko wwczas, gdy odpowiadaj odpowiedniej normie pastwowej i posiadaj stosowne wiadectwa odbioru;
.4 rurocigi nie powinny mie pocze lutowanych;
.5 przewody elastyczne z kocwkami do poczenia powinny spenia wymagania punktu 1.16.2.9 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze i by typu uznanego przez PRS. Za zgod PRS mog by
zastosowane, poza instalacjami maszyn sterowych oraz instalacjami napdu drzwi wodoszczelnych, ramp i furt w poszyciu kaduba, ognioodporne
przewody elastyczne nie majce uznania, jeeli odpowiadaj one odpowiedniej normie pastwowej i posiadaj waciwe wiadectwo odbioru.
7.5
Elementy hydrauliczne
7.5.1 Akumulatory hydrauliczne powinny spenia wymagania wytrzymaociowe dla zbiornikw cinieniowych odpowiedniej klasy. Kady akumulator,
ktry moe by odcity od instalacji hydraulicznej, powinien by wyposaony we
wasny zawr przelewowy. Po stronie gazowej powinien by zastosowany zawr
bezpieczestwa lub inny rodek zapobiegajcy nadmiernemu wzrostowi cinienia.
7.5.2 Siowniki powinny spenia wymagania wytrzymaociowe dla zbiornikw
cinieniowych odpowiedniej klasy.
98
7.5.3 Siowniki powinny by typu uznanego przez PRS.

Za zgod PRS mog by zastosowane siowniki nie majce uznania, jeeli odpowiadaj odpowiedniej normie pastwowej i posiadaj waciwe wiadectwo
odbioru.
7.5.4 Zawory, pompy, silniki hydrauliczne oraz filtry wysokocinieniowe
powinny by typu uznanego przez PRS.
7.5.5 Siowniki hydrauliczne nie speniajce wymaga punktu 7.5.3 oraz elementy hydrauliczne nie speniajce wymagania 7.5.4 mog by zastosowane, jeli
zostay wykonane pod nadzorem PRS na podstawie zatwierdzonej dokumentacji
i odebrane przez inspektora PRS, u producenta, zgodnie z zatwierdzonym programem prb.
7.6
7.6.1
.1
Napdy urzdze dwignicowych

Urzdzenia dwignicowe powinny by wyposaone w:
centralny ukad hydrauliczny z dwoma niezalenymi zestawami pompowymi, z ktrych kady powinien by zdolny do jednoczesnego napdu
wszystkich urzdze dwignicowych;
albo
.2 niezaleny ukad hydrauliczny dla kadego urzdzenia dwignicowego,
z zestawem pompowym zdolnym do napdu tego urzdzenia.
Jeeli ukad wyszczeglniony w .1 jest oddzielony od wszelkich innych ukadw
hydraulicznych na okrcie, to mona nie stosowa drugiego zestawu pompowego.
7.6.2 Lokalne stanowiska sterowania urzdzeniami dwignicowymi powinny
by wyposaone w:
.1 urzdzenia sterujce;
.2 przyrzdy kontrolno-pomiarowe urzdze napdowych;
.3 sygna dwikowy dziaajcy w czasie przenoszenia adunku. W rejonach
o podwyszonym poziomie haasu PRS moe zada zainstalowania dodatkowo sygnau wietlnego;
.4 przyrzdy wskazujce kierunek ruchu przenoszonego adunku.
Wymagania .3 i .4 nie dotycz stanowisk sterowania, z ktrych moliwa jest
obserwacja ruchu przenoszonego adunku.
7.6.3 Naley wykluczy moliwo uruchomienia urzdzenia dwignicowego
bez wychylenia organu sterujcego urzdzeniem z pozycji zerowej, np. przez zaczenie zestaww pompowych.
7.6.4 Naley przewidzie urzdzenia umoliwiajce opuszczanie adunku ze
sta prdkoci take wtedy, gdy adunek osiga pooenie kracowe. Dziaanie
tych urzdze nie moe prowadzi do wyczania zestaww pompowych.
Hydrauliczne ukady napdowe
99
7.6.5 Napdy naley wyposay w urzdzenia umoliwiajce bezpieczne opuszczenie wiszcego adunku w przypadku nagego spadku cinienia oleju hydraulicznego w instalacji.
Siowniki hydrauliczne powinny by wyposaone w zabezpieczenia umieszczone bezporednio na siowniku.
7.7
Napdy i urzdzenia blokujce ramp, furt i podnoszonych pokadw
7.7.1 Zaleca si stosowanie napdw hydraulicznych wyposaonych w dwa

niezalene zestawy pompowe.
7.7.2 Naley zapewni niezawodne urzdzenia mechaniczne do blokowania
ramp, furt i podnoszonych pokadw w pozycji otwartej.
7.7.3 Napdy ramp, furt i podnoszonych pokadw powinny spenia rwnie
wymagania okrelone w punktach 7.6.2 do 7.6.5.
7.8
7.8.1 Nastpujce wane czci elementw hydraulicznych (patrz 7.5) podlegaj

w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
way, wirniki rubowe,
trzony,
toki,
kaduby, cylindry, kaduby,
koa zbate.
7.8.2 Prby hydraulicznych ukadw napdowych naley przeprowadzi zgodnie z programem prb zatwierdzonym przez PRS.
Program prb powinien okrela rodzaj i zakres prb, kryteria akceptacji, miejsce przeprowadzenia oraz, w razie potrzeby, sposb przeprowadzenia prb.
7.8.3
.1
.2
.3
.4
W zakres prb powinny wchodzi:

prby cinieniowe rurocigw zgodnie z wymaganiami podrozdziau 1.5.4
z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze;
sprawdzenie czystoci rurocigw po ich pukaniu;
prby ruchowe;
sprawdzenie cieczy hydraulicznej na zawarto zanieczyszcze przed i po
wykonaniu prb ruchowych.
100
KOTY, ZBIORNIKI CINIENIOWE I WYMIENNIKI CIEPA
8.1
Postanowienia oglne
Koty, zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa dziel si w zalenoci od parametrw i rodzaju konstrukcji na klasy okrelone w tabeli 8.1.
Tabela 8.1
Rodzaj urzdzenia
Klasa I
Klasa II
Klasa III
Koty parowe, w tym utylizacyjne,

koty wodne o temperaturze wody
powyej 115 C, przegrzewacze pary
i zbiorniki pary, koty oleju
grzewczego
p > 0,35
p @ 0,35
Wytwornice pary ogrzewane par
p > 1,6
p @ 1,6
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki

ciepa
p > 4,0
lub
t > 350
lub
s > 35
1,6 < p @ 4,0

lub
120 < t @ 350
lub
16 < s @ 35
p @ 1,6
i
t @ 120
i
s @ 16
niezalenie od
parametrw
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki

ciepa z zawartoci czynnikw toksycznych, palnych lub wybuchowych
p cinienie obliczeniowe, [MPa];

t temperatura obliczeniowa cianki, [C];
s grubo cianki, [mm].
8.2
8.2.1
Obliczenia wytrzymaociowe
Wymagania oglne
8.2.1.1 Okrelone w wyniku oblicze gruboci cian s minimalnymi grubociami dopuszczalnymi w normalnych warunkach eksploatacji. Wzory i metody
oblicze nie uwzgldniaj technologicznych tolerancji gruboci wykonania obliczanych czci; tolerancje te naley uwzgldnia przez odpowiednie dodatki do
gruboci obliczeniowych.
Na danie PRS naley uwzgldni dodatkowe naprenia powodowane obcieniami zewntrznymi (siami osiowymi oraz momentami zginajcymi
i skrcajcymi) dziaajcymi na obliczany element (w szczeglnoci obcieniami
mas wasn, mas doczonych czci itp.).
8.2.1.2 Wymiary elementw konstrukcyjnych kotw, zbiornikw cinieniowych
i wymiennikw ciepa, dla ktrych w niniejszej czci Przepisw nie podano metody oblicze wytrzymaociowych, naley okreli na podstawie danych dowiadczalnych i uznanych oblicze teoretycznych, przy czym podlegaj one odrbnemu
rozpatrzeniu przez PRS.
101
8.2.2
Cinienie obliczeniowe
8.2.2.1 W przypadku, gdy wielko cinienia hydrostatycznego przekracza

0,05 MPa, naley o jego warto zwikszy wielko cinienia obliczeniowego.
8.2.2.2 Przy okrelaniu cinienia obliczeniowego kotw przepywowych i kotw z przymusowym obiegiem wody naley uwzgldnia opory hydrodynamiczne
powstajce w czciach kota przy nominalnej wydajnoci pary.
8.2.2.3 Dla cian paskich poddanych cinieniu z obu stron jako cinienie obliczeniowe naley przyjmowa najwysze z dziaajcych cinie. cianki o powierzchni
zakrzywionej, podlegajce cinieniu z obu stron, naley oblicza na najwysze cinienie wewntrzne i na najwysze cinienie zewntrzne. Jeeli z jednej strony
cianki paskiej lub cianki o powierzchni zakrzywionej panuje cinienie nisze od
atmosferycznego, to jako cinienie obliczeniowe naley przyjmowa najwysze cinienie dziaajce z drugiej strony cianki, powikszone o 0,1 MPa.
8.2.2.4 Jako cinienie obliczeniowe podgrzewaczy wody naley przyjmowa
sum cinienia w kolektorze parowym i oporw hydrodynamicznych w podgrzewaczu, rurocigach i armaturze przy nominalnej wydajnoci pary.
8.2.3
Temperatura obliczeniowa
8.2.3.1 Dla okrelenia dopuszczalnych napre w zalenoci od temperatury

czynnika i warunkw ogrzewania naley przyjmowa obliczeniow temperatur
ciany nie nisz ni temperatura podana w tabeli 8.2.3.1.
Tabela 8.2.3.1
Lp.
Elementy kotw, wymiennikw ciepa i zbiornikw

oraz warunki ich pracy
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
Elementy poddane dziaaniu promieniowania cieplnego:

Rury kotowe
Rury podgrzewaczy
Pomienice faliste
Gadkie rury ogniowe, kolektory, komory, komory ogniowe
Elementy poddane dziaaniu gorcych gazw, chronione od dziaania promieniowania cieplnego1)
Segmenty piercieniowe, dna, kolektory, komory, ciany sitowe i rury
Kolektory i rury przegrzewaczy pary o temperaturze pary do 400 C
jw. o temperaturze pary powyej 400 C
Koty utylizacyjne z mechanicznym czyszczeniem powierzchni ogrzewalnej
Koty jw. z palnikiem do wypalania zanieczyszcze powierzchni ogrzewalnej
Elementy ogrzewane par lub ciecz
Elementy nieogrzewane2)
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
3
4
Temperatura
obliczeniowa
ciany
Tm + 50 C
Tm + 50 C
Tm + 75 C
Tm + 90 C
Tm + 30 C
Tm + 35 C
Tm + 50 C
Tm + 30 C
Tv
Tv
Tm
102
Uwagi do tabeli 8.2.3.1:

1)
2)
Tm
Tv
patrz 8.2.3.4;
patrz 8.2.3.3;
najwysza temperatura czynnika ogrzewanego, [C];
najwysza temperatura czynnika grzewczego, [C].
8.2.3.2 Temperatur obliczeniow rur podgrzewaczy pary o temperaturze wyszej ni 400 C oraz rur i kolektorw przegrzewaczy pary poddanych dziaaniu
promieniowania cieplnego naley okrela obliczeniowo; temperatura ta podlega
kadorazowo odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.3.3 cian naley uwaa za nieogrzewan, jeeli spenia ona jeden z nastpujcych warunkw:
jest oddzielona od paleniska lub na przestrzeni kanaw dymowych ogniotrwa
izolacj, a odlego ciany od tej izolacji wynosi co najmniej 300 mm;
jest osonita ogniotrwa izolacj, ktra nie jest naraona na dziaanie promieniowania cieplnego.
8.2.3.4 cian naley uwaa za chronion przed dziaaniem promieniowania
cieplnego, jeeli spenia ona jeden z nastpujcych warunkw:
jest osonita izolacj ogniotrwa;
jest osonita rzdem rur, przy czym odlego midzy ssiednimi rurami nie
przekracza 3 mm;
jest osonita dwoma rzdami rur rozmieszczonych w zakosy, przy czym rozstaw rur w kadym rzdzie nie przekracza dwch rednic zewntrznych rury,
lub jest osonita trzema i wicej rzdami rur z rozstawem w rzdach nie przekraczajcym 2,5 rednicy zewntrznej tych rur.
8.2.3.5 Jako temperatur obliczeniow ogrzewanych cian kota i nieogrzewanych cian przestrzeni parowej kota naley przyjmowa co najmniej 250 C.
8.2.3.6 Nieizolowane, ogrzewane gorcymi gazami ciany kotw o gruboci
20 mm lub wikszej mona stosowa tylko przy temperaturze gazw do 800 C.
Jeeli przy gruboci ciany mniejszej ni 20 mm i temperaturze gazw przekraczajcej 800 C istniej czci ciany nieosonite izolacj ani rzdami rur, a dugo
tych odcinkw przekracza 8 rednic rur, to temperatur obliczeniow ciany naley
okrela drog oblicze cieplnych.
Ochrona ciany przed dziaaniem promieniowania cieplnego patrz 9.1.9.
8.2.3.7 Jako temperatur obliczeniow cian zbiornikw i wymiennikw ciepa,
pracujcych pod cinieniem czynnika chodniczego, naley przyjmowa 20 C,
jeeli nie ma moliwoci powstawania wyszych temperatur.
8.2.4
103
Wasnoci wytrzymaociowe i naprenia dopuszczalne
8.2.4.1 Dla stali, dla ktrych stosunek Re/Rm 0,6, jako wasnoci wytrzymaociowe naley przyjmowa wartoci wyranej lub umownej granicy plastycznoci,
Ret lub R0t ,2 , oraz redni wytrzymao na pezanie Rz/100 000/t po czasie 105 h, przy
temperaturze obliczeniowej t.
Dla stali, dla ktrych stosunek Re/Rm > 0,6, naley dodatkowo uwzgldni wytrzymao na rozciganie Rmt przy temperaturze obliczeniowej t.
Dla stali obcionej w warunkach pezania (temperatury powyej 450 C), niezalenie od stosunku Re/Rm naley uwzgldni redni warto granicy pezania
R1/100 000/t przy 1-procentowym wydueniu trwaym, po czasie 100 000 h, przy
temperaturze obliczeniowej t.
Do oblicze naley przyjmowa minimalne wartoci Ret , R0t ,2 i Rmt oraz rednie
wartoci Rz/100 000/t i R1/100 000/t.
8.2.4.2 Dla materiaw bez wyranie okrelonej granicy plastycznoci naley
przyjmowa do oblicze warto wytrzymaoci na rozciganie w temperaturze
obliczeniowej.
8.2.4.3 Dla eliwa oraz stopw metali nieelaznych naley przyjmowa najmniejsz warto wytrzymaoci na rozciganie w normalnej temperaturze.
8.2.4.4 Przy stosowaniu metali nieelaznych i ich stopw naley uwzgldni
fakt, e ich ogrzewanie podczas obrbki i spawania zmniejsza wytrzymao uzyskan przez nie przy obrbce na zimno. W obliczeniach wytrzymaoci wykonanych z nich czci i zespow naley wic bezwzgldnie przyjmowa wasnoci
wytrzymaociowe tych materiaw i ich stopw w stanie wyarzonym.
8.2.4.5 Dopuszczalne naprenia w obliczeniach wytrzymaociowych naley
okrela jako najmniejsz z otrzymanych wartoci dla materiau rozpatrywanego
elementu:
R0t ,2
Rt
Rt
V m , V e lub V
Ke
Km
Ke
V
R z/100000/ t
R
, V 1/100000/ t
Kz
Kp
gdzie:
Km wspczynnik bezpieczestwa dla wytrzymaoci na rozciganie Rmt
Kz wspczynnik bezpieczestwa dla wytrzymaoci na pezanie Rz/100 000/t
Ke wspczynnik bezpieczestwa dla granicy plastycznoci Ret i R0t ,2
Kp wspczynnik bezpieczestwa dla granicy pezania R1/100 000/t.
Wartoci wspczynnikw patrz 8.2.5.
104
8.2.5
Wspczynniki bezpieczestwa
8.2.5.1 Dla czci wykonanych z odkuwek stalowych lub stali walcowanych,

poddanych cinieniu od wewntrz, wspczynniki bezpieczestwa nie powinny by
mniejsze ni:
Ke = Kz = 1,6; Km = 2,7 i Kp = 1,0
Dla czci poddanych cinieniu z zewntrz wspczynniki bezpieczestwa Ke,
Kz i Km naley zwikszy o 20%.
8.2.5.2 Dla czci kotw, wymiennikw ciepa i zbiornikw cinieniowych
II i III klasy wykonanych ze stali, dla ktrych stosunek Re/Rm 0,6, wspczynniki
bezpieczestwa mog by zmniejszone, lecz nie mog by mniejsze ni:
Ke = Kz = 1,5; Km = 2,6
8.2.5.3 Dla czci kotw, wymiennikw ciepa i zbiornikw cinieniowych wykonanych ze staliwa i poddanych cinieniu od wewntrz wspczynniki bezpieczestwa nie powinny by mniejsze ni:
Ke = Kz = 2,2; Km = 3,0 i Kp = 1,0
Dla czci poddanych cinieniu z zewntrz wspczynniki bezpieczestwa naley zwikszy o 20% (z wyjtkiem Kz, ktrego warto nie ulega zmianie).
8.2.5.4 Wspczynniki bezpieczestwa Ke i Kz dla obcionych cieplnie wanych
czci kotw naley przyjmowa jako nie mniejsze ni:
3,0 dla pomienic falistych;
2,5 dla pomienic gadkich, komr ogniowych, pomieniwek cigowych oraz
dugich i krtkich cigw;
2,2 dla krcw przewodw dymowych znajdujcych si pod cinieniem
i innych podobnych cianek omywanych spalinami.
8.2.5.5 Wspczynnik bezpieczestwa, Km, dla czci wykonanych z eliwa naley przyjmowa dla cinienia zewntrznego i wewntrznego jako nie mniejszy
ni 4,8.
Wspczynnik bezpieczestwa, Km, dla czci wykonanych z metali nieelaznych naley przyjmowa jako nie mniejszy ni 4,6 dla cinienia wewntrznego
i 5,5 dla cinienia zewntrznego. Dla powok stokowych, w ostatnim przypadku,
naley przyjmowa Km jako nie mniejszy ni 6,0.
8.2.6
Wspczynniki wytrzymaoci
8.2.6.1 Wspczynniki wytrzymaoci zczy spawanych, M, naley okrela

z tabeli 8.2.6.1-1 w zalenoci od konstrukcji zcza i sposobu spawania. Dla poszczeglnych klas kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa (patrz
tabela 8.1) naley stosowa zcza spawane o wspczynniku M nie mniejszym ni
podany w tabeli 8.2.6.1-2.
105
Tabela 8.2.6.1-1
Sposb spawania
Typ zcza
Rodzaj spoiny
doczoowe
dwustronna
jednostronna na podkadce
jednostronna bez podkadki
1,0
0,9
0,8
zakadkowe
dwustronna
jednostronna
0,8
0,7
doczoowe
dwustronna
jednostronna na podkadce
jednostronna bez podkadki
0,9
0,8
0,7
zakadkowe
dwustronna
jednostronna
0,7
0,6
Automatyczne
Pautomatyczne i rczne
Uwagi do tabeli 8.2.6.1-1:

1. W kadym przypadku wymagany jest peny przetop.
2. Dla pocze wykonanych metod elektroulow naley przyjmowa M = 1.
Tabela 8.2.6.1-2
Wspczynnik M
Rodzaj urzdzenia
Klasa I
Klasa II
Klasa III
Koty, przegrzewacze pary i zbiorniki pary
0,9
0,8
Wytwornice pary ogrzewane par
0,9
0,8
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa
0,9
0,7
0,6
8.2.6.2 Wspczynnik wytrzymaoci cian cylindrycznych osabionych otworami o jednakowych rednicach naley przyjmowa jako rwny najmniejszemu
z niej podanych:
.1 wspczynnikowi wytrzymaoci cian cylindrycznych osabionych jednym
wzdunym rzdem lub kilkoma rzdami otworw o jednakowej podziace
(rys. 8.2.6.2-1), obliczonemu wg wzoru:
ad
(8.2.6.2.1)
a
sprowadzonemu na kierunek wzduny wspczynnikowi wytrzymaoci
cian cylindrycznych osabionych jednym poprzecznym rzdem lub kilkoma rzdami otworw o jednakowej podziace (rys. 8.2.6.2-1), obliczonemu
wg wzoru:
a d
(8.2.6.2.2)
M 2 1
a1
M
.2
.3
sprowadzonemu na kierunek wzduny wspczynnikowi wytrzymaoci

cian cylindrycznych osabionych kilkoma rzdami otworw rozmieszczonych w zakosy o jednakowej podziace (rys. 8.2.6.2-2 i rys. 8.2.6.2-3),
obliczonemu wg wzoru:
106
Mk
a2 d
a2
(8.2.6.2.3-1)
gdzie:
M wspczynnik wytrzymaoci cian osabionych otworami;
d rednica otworw na rury rozwalcowane lub rednica wewntrzna przyspawanych rur i wytaczanych krcw, [mm];
a odlego osi dwch ssiednich otworw rozmieszczonych wzdu ciany,
[mm];
a1 odlego osi dwch ssiednich otworw rozmieszczonych w kierunku poprzecznym (lub na okrgu), przyjmowana jako dugo uku w rodku gruboci blachy, [mm];
a2 odlego osi dwch ssiednich otworw rozmieszczonych w zakosy, [mm],
okrelona wg wzoru:
a 2 l 2 l12 ,
[mm]
(8.2.6.2.3-2)
odlego osi dwch ssiednich otworw mierzona w kierunku wzdunym

(rys. 8.2.6.2-2 i 8.2.6.2-3), [mm];
l1 odlego osi dwch ssiednich otworw mierzona w kierunku poprzecznym
lub na obwodzie (rys. 8.2.6.2-2 i 8.2.6.2-3), [mm];
l
k wspczynnik zaleny od wielkoci 1 , podany w tabeli 8.2.6.2.3.
l
Tabela 8.2.6.2.3
l1
l
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
1,76
1,73
1,70
1,65
1,60
1,51
1,41
1,27
1,13
1,00
Uwaga:
Porednie wielkoci k naley okreli metod interpolacji liniowej.
a2
1
a2
l
a
O wzduna
O wzduna
O wzduna
Rys. 8.2.6.2-1
Rys. 8.2.6.2-2
Rys. 8.2.6.2-3
8.2.6.3 Jeeli w jedno- lub kilkurzdowych ukadach otworw o jednakowej

podziace otwory rni si rednicami, to we wzorach na obliczenie wspczynnika wytrzymaoci (8.2.6.2.1, 8.2.6.2.2, 8.2.6.2.3-1, 8.2.6.2.3-2) naley przyjmowa
warto d jako redni arytmetyczn rednic dwch najwikszych ssiednich
107
otworw. Jeeli przy jednakowych rednicach otworw podziaka jest nierwnomierna, to we wzorach na obliczenie wspczynnika wytrzymaoci naley przyjmowa odpowiednio najmniejsze wielkoci a, a1, a2.
8.2.6.4 Jeeli w szwach spawanych wykonane s otwory, to naley przyjmowa
wspczynnik wytrzymaoci jako rwny iloczynowi wspczynnikw wytrzymaoci szwu spawanego i ciany osabionej otworami.
8.2.6.5 Dla cian elementw cylindrycznych nie osabionych szwem spawanym
i jednym lub kilkoma rzdami otworw naley przyjmowa wspczynnik wytrzymaoci rwny 1. Wspczynnik wytrzymaoci, M, nie moe by w adnym
wypadku przyjmowany jako wikszy ni 1.
8.2.6.6 Wspczynniki wytrzymaoci cian osabionych otworami dla rozwalcowanych rur, okrelone wzorami 8.2.6.2.1, 8.2.6.2.2, 8.2.6.2.3, nie mog by
mniejsze ni 0,3. Obliczenia, w ktrych warto tego wspczynnika jest mniejsza,
podlegaj odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.6.7 Jeeli ciany elementw cylindrycznych maj by wykonane z arkuszy
blach o rnej gruboci, poczonych wzdunym szwem spawanym, to naley
wykona obliczenia gruboci dla kadej z blach, z uwzgldnieniem istniejcych
w nich osabie.
8.2.6.8 Wartoci wspczynnika wytrzymaoci rur ze wzdunym szwem spawanym podlegaj odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.6.9 Sposoby okrelania wspczynnika wytrzymaoci cian osabionych
wyciciami, ktre wymagaj czciowego lub penego wzmocnienia, podano
w 8.2.19.
8.2.6.10 Wspczynniki wytrzymaoci paskich cian sitowych naley oblicza
wg wzoru 8.2.6.2.1, odpowiednio dla podziaek rur w prostopadych do siebie rzdach. Do obliczenia gruboci ciany sitowej naley przyjmowa mniejsz z otrzymanych wartoci wspczynnika.
8.2.7
Zwikszenie gruboci obliczeniowych
8.2.7.1 We wszystkich przypadkach, w ktrych nie okrelono odrbnie naddatku c

do gruboci obliczeniowej, naddatek ten powinien wynosi co najmniej 1 mm. Dla
cian stalowych o gruboci wikszej ni 30 mm, dla cian z metali nieelaznych lub
z wysokostopowych materiaw odpornych na dziaanie korozji, a take dla materiaw zabezpieczonych przed korozj, np. przez platerowanie lub pokrytych mas
plastyczn, naddatek c do gruboci obliczeniowej, po uzgodnieniu z PRS, moe nie
by stosowany.
8.2.7.2 Dla zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa niedostpnych dla
przegldu wewntrznego oraz tych, ktrych ciany poddane s silnemu dziaaniu
korozyjnemu lub zuyciu, PRS moe zada zwikszenia wielkoci naddatku c.
108
8.2.8
Elementy cylindryczne, kuliste i rury poddane cinieniu od wewntrz
8.2.8.1 Niniejsze wymagania mog by stosowane, jeeli spenione s nastpujce warunki:

Da
1,6 dla elementw cylindrycznych,
D
Da
1,7 dla rur,
D
Da
1,2 dla elementw kulistych.
D
Elementy cylindryczne o rednicy Da 200 mm naley uwaa za rury.
Da, D patrz 8.2.8.2.
8.2.8.2 Grubo cian elementw cylindrycznych i rur nie powinna by mniejsza
ni grubo okrelana wg wzorw:
Da p
(8.2.8.2-1)
s
c , [mm]
2VM p
lub
Dp
(8.2.8.2-2)
c , [mm]
s
2VM p
s grubo ciany, [mm];
Da rednica zewntrzna, [mm];
D rednica wewntrzna, [mm];
M wspczynnik wytrzymaoci (patrz 8.2.6);
V naprenie dopuszczalne (patrz 8.2.4.5), [MPa];
c naddatek do gruboci obliczeniowej (patrz 8.2.7), [mm].
8.2.8.3 Grubo cian elementw kulistych powinna by nie mniejsza ni grubo okrelana wg wzorw:
Da p
(8.2.8.3-1)
s
c , [mm]
4VM p
lub
Dp
s
c , [mm]
(8.2.8.3-2)
4VM p
Okrelenia symboli we wzorach patrz 8.2.8.2.
8.2.8.4 Gruboci cian elementw cylindrycznych i kulistych oraz rur, niezalenie
od wielkoci otrzymanych wg wzorw 8.2.8.2-1, 8.2.8.2-2, 8.2.8.3-1 i 8.2.8.3-2,
powinny by nie mniejsze ni:
.1 5 mm dla elementw cignionych i spawanych;
.2 12 mm dla cian sitowych z rurami rozwalcowanymi w rzdach promieniowych;
109
.3 6 mm dla cian sitowych z rurami przyspawanymi lub przylutowanymi;

.4 wielkoci podane w tabeli 8.2.8.4 dla rur.
Grubo cian rur ogrzewanych gazami o temperaturze przekraczajcej 800 C
powinna by nie wiksza ni 6 mm.
Tabela 8.2.8.4
@ 20
>20
@30
>30
@38
>38
@51
>51
@70
>70
@95
>95 >102 >121 >152

>191
@102 @121 @152 @191
Najmniejsza grubo
1,75
cianki, [mm]
2,0
2,2
2,4
2,6
3,0
3,25
Zewntrzna rednica
rury, [mm]
3,5
4,0
5,0
5,4
Uwaga:
Zmniejszenie gruboci cianek wskutek ich wyginania lub rozwalcowania naley kompensowa
naddatkami.
8.2.8.5 Minimalne gruboci cianek rur ze stopw metali nieelaznych i ze stali

nierdzewnych mona za zgod PRS przyjmowa mniejsze od okrelonych
w 8.2.8.4, lecz nie mniejsze ni okrelone wg wzorw w 8.2.8.2 i 8.2.8.3.
8.2.9
Elementy poddane cinieniu od zewntrz
8.2.9.1 Niniejsze wymagania maj zastosowanie do cian elementw cylindrycznych, dla ktrych:
Da
1,2 .
D
Grubo rur o rednicy Da 200 mm naley oblicza zgodnie z 8.2.8.2.
8.2.9.2 Grubo gadkich cian elementw cylindrycznych z usztywnieniami lub
bez nich, w tym gadkich pomienic, powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:

50
B B 2 0,04 AC
c , [mm]
s
(8.2.9.2-1)
A
gdzie:
Dm 5Dm
V
A 200
(8.2.9.2-2)
1

1

Dm 10l
l
5D
(8.2.9.2-3)
B p
1 m

l
C 0,045 p Dm
(8.2.9.2-4)
s
grubo ciany, [mm];
p cinienie obliczeniowe (patrz 8.2.2), [MPa];
Dm rednia rednica, [mm];
c naddatek do gruboci obliczeniowej (patrz 8.2.7), [mm];
l
obliczeniowa dugo czci cylindrycznej midzy usztywnieniami, [mm].
110
Za usztywnienia mog by uwaane denka czoowe, poczenia pomienic

z dennic i komor ogniow, a take piercienie usztywniajce (rys. 8.2.9.2) lub
podobne konstrukcje.
Rys. 8.2.9.2
8.2.9.3 Grubo pomienic falistych powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
pD
s
c
(8.2.9.3)
2V
D najmniejsza wewntrzna rednica pomienicy w jej czci falistej, [mm];
8.2.9.4 Jeeli dugo prostego odcinka pomienicy falistej od dennicy do pocztku pierwszej fali przekracza dugo tej fali, to grubo ciany tego odcinka
powinna by nie mniejsza ni grubo obliczona wg wzoru 8.2.9.2-1.
8.2.9.5 Grubo pomienicy gadkiej powinna by nie mniejsza ni 7 mm i nie
wiksza ni 20 mm. Grubo pomienicy falistej powinna by nie mniejsza ni
10 mm i nie wiksza ni 20 mm.
8.2.9.6 Pomienice gadkie o dugoci do 1400 mm mog by wykonywane bez
piercieni usztywniajcych. Jeeli w kotle s dwie pomienice lub wicej, to usztywniajce piercienie ssiednich pomienic nie powinny lee w jednej paszczynie.
8.2.9.7 Rejon otworw i wyci w cianach elementw cylindrycznych i kulistych naley wzmocni zgodnie z wymaganiami 8.2.19.
8.2.9.8 Grubo s1 piercienia uksztatowanego przez poczenie komory ogniowej z paszczem w kotle stojcym, obcionego pionowo (patrz rys. 8.2.9.8), powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
3,7 p
s1
(8.2.9.8)
D1 D1 D0 1 , [mm]
111
p cinienie obliczeniowe, [MPa].
(1) nie mniej ni 4 otwory 10

rwnomiernie rozoone na obwodzie
(1)
Rys. 8.2.9.8
8.2.10
Elementy stokowe
8.2.10.1 Grubo cian elementw stokowych poddanych cinieniu od wewntrz nie powinna by mniejsza:
.1 dla D 70o od wikszej wartoci okrelonej wg wzorw:
D py
(8.2.10.1.1-1)
s a c , [mm]
4VM
oraz
Da py
c , [mm]
4VM p cosD
dla D > 70o od wartoci okrelonej wg wzoru:
s
.2
s 0,3 Da r s
p D
.
c,
V M 90
[mm]
(8.2.10.1.1-2)
(8.2.10.1.2)

Dc rednica obliczeniowa (rys. 8.2.10.1.2-1 do 8.2.10.1.2-4), [mm];
Da rednica zewntrzna (rys. 8.2.10.1.2-1 do 8.2.10.1.2-4), [mm];
y wspczynnik ksztatu (patrz tabela 8.2.10.1);
D, D1, D2, D3 kty (rys. 8.2.10.1.2-1 8.2.10.1.2-4), [];
M wspczynnik wytrzymaoci (patrz 8.2.6); przy stosowaniu wzorw
8.2.10.1.1-1 i 8.2.10.1.2 naley przyjmowa wielko tego wspczynni-
112
ka dla szwu obwodowego, a przy stosowaniu wzoru 8.2.10.1.1-2 dla

szwu wzdunego; dla segmentw piercieniowych bez szwu oraz w
przypadkach, gdy szew obwodowy jest oddalony od krawdzi o wicej
ni:
Da s
, naley przyjmowa M = 1;
cosD
r promie zaokrglenia krawdzi (rys. 8.2.10.1.2-1, 8.2.10.1.2-2
i 8.2.10.1.2-4), [mm];
0,5
Tabela 8.2.10.1
,,
stopnie
1
10
20
30
45
60
75
0,01
2
1,4
2,0
2,7
4,1
6,4
13,6
0,02
3
1,3
1,8
2,4
3,7
5,7
11,7
Warto wspczynnika ksztatu y przy wartoci r/Da

0,03 0,04 0,06 0,08 0,10 0,15 0,20 0,30
4
5
6
7
8
9
10
11
1,2
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
1,7
1,6
1,4
1,3
1,2
1,1
1,1
1,1
2,2
2,,0
1,8
1,7
1,6
1,4
1,3
1,1
3,3
3,0
2,6
2,4
2,2
1,9
1,8
1,4
5,1
4,7
4,0
3,5
3,2
2,8
2,5
2,0
10,7
9,5
7,7
7,0
6,3
5,4
4,8
3,1
0,40
12
1,1
1,1
1,1
1,1
1,4
2,0
0,50
13
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
1,1
Uwaga:
Dla zczy spawanych, w ktrych spoina tworzy krawd dwch elementw (patrz rys. 8.2.10.1.2-3),
wspczynnik ksztatu y naley okrela dla wartoci stosunku r/Da = 0,01.
Rys. 8.2.10.1.2-1
Rys. 8.2.10.1.2-2
Da
Rys. 8.2.10.1.2-3
Rys. 8.2.10.1.2-4
113
odlego wzdu tworzcej od krawdzi duej rednicy czci stokowej,

przyjmowana jako dziesiciokrotno gruboci ciany, lecz nie wiksza ni
poowa dugoci tworzcej element stokowy (rys. 8.2.10.1.2-1, 8.2.10.1.2-2
i 8.2.10.1.2-4), [mm];
8.2.10.2 Grubo cian elementw stokowych poddanych cinieniu zewntrznemu

naley okrela wedug 8.2.10.1, pod warunkiem spenienia nastpujcych wymaga:
.1 wspczynnik wytrzymaoci zcza spawanego M naley przyjmowa jako
rwny 1;
.2 naddatek c naley przyjmowa jako rwny 2 mm;
.3 rednic obliczeniow Dc naley oblicza wg wzoru:
d d2
, [mm]
(8.2.10.2.3)
Dc 1
2cos D
.4
d1, d2 odpowiednio najwiksza i najmniejsza wewntrzna rednica stoka, [mm];

w przypadku gdy D < 45, naley wykaza, e ciany nie ulegaj odksztaceniom trwaym; cinienie p1, przy ktrym powstaje odksztacenie trwae,
naley oblicza wg wzoru:
p1 26 E10
6
Dc
l1
100 s c

Dc

100 s c
,
Dc
[MPa]
(8.2.10.2.4)
E modu sprystoci, [MPa];

l1 najwiksza dugo stoka lub odstp midzy jego utwierdzeniami,
[mm].
Warunkiem niewystpowania trwaych odksztace cian stoka jest
spenienie zalenoci p1 > p (p cinienie obliczeniowe, [MPa]).
8.2.10.3 Zcza spawane pokazane na rys. 8.2.10.1.2-3 mog by stosowane
tylko przy wielkoci kta D3 30 i gruboci ciany s 20 mm. Poczenie powinno
by wykonane przy zastosowaniu spawania obustronnego. W przypadku stokowych
segmentw piercieniowych, dla ktrych kt D 70, zcza spawane mog by
wykonywane bez ukosowania krawdzi, pod warunkiem spenienia wymaga punktu 8.2.10.2. Nie zaleca si stosowania takich zczy spawanych w przypadku kotw.
8.2.10.4 Rejon otworw i wyci w cianach stokowych naley wzmocni
zgodnie z wymaganiami podrozdziau 8.2.19.
8.2.11
Paskie dna i pokrywy
8.2.11.1 Grubo niewzmocnionych cigami paskich den i pokryw przyspawanych lub mocowanych rubami (rys. 8.2.11.1-1 do 8.2.11.1-8 oraz rys. 1.2 z Zacznika 1) powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
114
s KDc
p
c ,
V
[mm]
(8.2.11.1-1)

K wspczynnik obliczeniowy dla konstrukcji przedstawionych na rysunkach
8.2.11.1-1 do 8.2.11.1-8 i lp. 1.1 do 1.6 z Zacznika 1;
Dc rednica obliczeniowa (rys. 8.2.11.1-2 do 8.2.11.1-7 oraz rys. lp. 1.2
z Zacznika 1), [mm]; dla den przedstawionych na rys. 8.2.11.1-1 i na rys.
lp. 1.1 z Zacznika 1 rednic obliczeniow naley okrela wg wzoru:
Dc D r , [mm]
(8.2.11.1-2)
dla pokryw prostoktnych lub owalnych rednic obliczeniow naley okrela wg wzoru:
2
Dc m
, [mm]
(8.2.11.1-3)
2
m
1

n
Db rednica okrgu, na ktrym rozmieszczone s ruby (rys. 8.2.11.1-6), [mm];
D rednica wewntrzna, [mm];
n i m odpowiednio najwiksza i najmniejsza dugo osi lub bokw otworu,
mierzona od osi podziaowej uszczelnienia, [mm] (patrz rys. 8.2.11.1-8);
r wewntrzny promie zaoblenia obrzea dna przy dnach wytaczanych,
[mm];
c naddatek do gruboci obliczeniowej (patrz 8.2.7), [mm];
l dugo czci cylindrycznej dna (patrz rys. 8.2.11.1-1 oraz lp. 1.1 z Zacznika 1), [mm].
K = 0,30
Rys. 8.2.11.1-1
115
K = 0,41
K = 0,45
Rys. 8.2.11.1-2
Rys. 8.2.11.1-3
K = 0,41
K = 0,35
Rys. 8.2.11.1-4
Rys. 8.2.11.1-5
Podpawanie
Db/D
1,25
1,50
1,75
K = 0,50
K
0,6
0,7
0,8
Rys. 8.2.11.1-7
Rys. 8.2.11.1-6
K = 0,53
Rys. 8.2.11.1-8
116
8.2.11.2 Grubo den przedstawionych w Zaczniku 1 na rys. lp. 1.2 powinna

by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru 8.2.11.1-1. Ponadto powinny
by spenione nastpujce warunki:
.1 dla den okrgych
0,77 s1 s2
.2
1,3 p Dc

r

V 2
(8.2.11.2.1)
1,3 p
nm

V
nm
(8.2.11.2.2)
dla den prostoktnych

0,55s1 s2
s grubo dna, [mm];

s1 grubo paszcza, [mm];
s2 grubo dna w obrbie rowka odciajcego, [mm].
Okrelenie pozostaych symboli patrz 8.2.11.1.
Grubo s2 w kadym przypadku powinna by nie mniejsza ni 5 mm.
Powysze warunki odnosz si do den o rednicy lub dugoci bokw nie wikszej
ni 200 mm. Wymiary rowkw odciajcych dla den o rednicy lub dugoci bokw
wikszej od 200 mm podlegaj kadorazowo odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.12
Paskie ciany wzmocnione cigami
8.2.12.1 ciany paskie (rys. 8.2.12.1-2 i 8.2.12.1-3) wzmocnione dugimi i krtkimi cigami, wzwkami, rurami cigowymi lub innymi podobnymi konstrukcjami powinny mie grubo nie mniejsz ni grubo okrelona wg wzoru:
s KDc
p
c
V
(8.2.12.1-1)
K wspczynnik obliczeniowy (patrz rysunki 8.2.12.1-1 do 8.2.12.1-3 oraz 5.1

do 5.3 w Zaczniku 1); jeeli rozpatrywana cz ciany jest wzmocniona
cigami, dla ktrych wartoci K s rne, to naley przyj we wzorze warto K rwn redniej arytmetycznej tych wspczynnikw;
Dc umowna rednica obliczeniowa (rys. 8.2.12.1-2 i 8.2.12.1-3), [mm];
przy rwnomiernym rozmieszczeniu cigw:
Dc a12 a 22
(8.2.12.1-2)
przy nierwnomiernym rozmieszczeniu cigw:

a a4
Dc 3
(8.2.12.1-3)
2
We wszystkich pozostaych przypadkach jako Dc naley przyjmowa
rednic najwikszego okrgu, jaki mona przeprowadzi przez osie trzech
cigw lub osie cigw i pocztek zaoblenia obrzea ciany, jeeli pro-
117
mie tego zaoblenia odpowiada wymaganiom podrozdziau 8.2.13. Zaoblenie naley w tym przypadku rozpatrywa jako punkt wzmocniony. Zaoblenie obrzea wazu nie powinno by traktowane jako punkt wzmocniony;
a1, a2, a3, a4 podziaka lub odlego midzy cigami (rys. 8.2.12.1-1), [mm].
Okrelenie pozostaych symboli patrz 8.2.11.1.
a1
a1
a4
a3
K = 0,45
Rys. 8.2.12.1-1
K = 0,50
Rys. 8.2.12.1-2
118
Wzwka
K = 0,35 (dla wzwki)

Rys. 8.2.12.1-3
8.2.13
Paskie ciany i dna z zaoblonymi obrzeami
8.2.13.1 Przy obliczaniu gruboci cian paskich i den zaoblenie obrzea moe
by uwzgldnione tylko wwczas, gdy wewntrzny promie zaoblenia jest nie
mniejszy ni podany w tabeli 8.2.13.1.
Tabela 8.2.13.1
Zewntrzna rednica dna,
[mm]
do 350
ponad 350 do 500
ponad 500 do 950
ponad 950 do 1400
ponad 1400do 1900
ponad 1900
Wewntrzny promie zaoblenia,

[mm]
25
30
35
40
45
50
Wewntrzny promie zaoblenia obrzea powinien by nie mniejszy ni 1,3 gruboci ciany.
8.2.13.2 Dugo czci cylindrycznej obrzea paskiego dna zaoblonego powinna by nie mniejsza ni l 0,5 Ds (rys. 8.2.11.1-1).
8.2.14
119
Wzmocnienie otworw w paskich cianach
8.2.14.1 W paskich cianach, dnach i pokrywach otwory o rednicy wikszej od

czterech gruboci ciany powinny by wzmocnione przyspawanymi elementami
rurowymi lub nakadkami, wzgldnie przez zwikszenie obliczeniowej gruboci
ciany. Brzegi otworw powinny by odlege od obrysu rednicy obliczeniowej
o co najmniej 0,125 tej rednicy.
8.2.14.2 Jeeli rzeczywista grubo ciany jest wiksza od obliczonej wg wzorw 8.2.11.1-1 i 8.2.12.1-1, to najwiksz rednic otworu nie wymagajcego
wzmocnienia naley okreli wg wzoru:
sr2
d 8sr
15
,
1
s2
(8.2.14.2)
d rednica otworu nie wymagajcego wzmocnienia, [mm];

sr rzeczywista grubo ciany, [mm];
s obliczeniowa grubo ciany okrelona wg wzorw 8.2.11.1-1 i 8.2.12.1-1,
[mm].
8.2.14.3 Dla otworw o rednicach wikszych od okrelonych w 8.2.14.1
i 8.2.14.2 naley przewidzie wzmocnienie krawdzi otworu.
Okrelone wymiary wzmacniajce krca powinny spenia nastpujc zaleno:
h2

sk
2 0,65 0,65 d 1,4 sr
sr

sk
d
sr
h
(8.2.14.3)
grubo ciany krca, [mm], (rys. 8.2.14.3);

rednica wewntrzna krca, [mm];
patrz 8.2.14.2, [mm];
h1 + h2 , [mm], (rys. 8.2.14.3).
Rys. 8.2.14.3
8.2.15
ciany sitowe
8.2.15.1 Grubo s1 paskich cian sitowych wymiennikw ciepa powinna by

nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
P
s1 0,9 KDW
c , [mm]
(8.2.15.1)
VM
120
K wspczynnik zaleny od stosunku gruboci ciany kaduba s do gruboci

ciany sitowej s1; dla cian sitowych przyspawanych do kaduba K naley
wyznaczy z wykresu 8.2.15.1 przy wstpnym zaoeniu gruboci s1, a jeeli
rnica midzy zaoon i obliczon wg wzoru 8.2.15.1 wartoci s1 przekracza 5%, obliczenia naley skorygowa;
dla ciany sitowej umocowanej midzy konierzami kaduba i pokrywy rubami jedno- lub dwustronnymi K = 0,5;
DW wewntrzna rednica kaduba, [mm];
P cinienie obliczeniowe (patrz 8.2.2), [MPa];
dla wymiennikw ciepa o sztywnej konstrukcji, w ktrych materiay kaduba i rur maj rne wspczynniki wyduenia cieplnego, warto V naley
zmniejszy o 10%;
M wspczynnik wytrzymaoci ciany sitowej osabionej otworami na rury
(patrz 8.2.15.2);
c naddatek do gruboci obliczeniowej, [mm] (patrz 8.2.7).
Rys. 8.2.15.1
8.2.15.2
Wspczynnik wytrzymaoci ciany sitowej przy 0,75
DW
40 naley oblicza wg wzorw:
s1
przy rozmieszczeniu otworw wedug trjkta rwnobocznego:
d
0,4
a
d
a
przy rzdowym lub przestawnym rozmieszczeniu otworw:
M 0,935 0,65
M 0,975 0,68
d
a2
121
(8.2.15.2-1)
(8.2.15.2-2)
d rednica otworw w cianie sitowej, [mm];

a rozstaw osi otworw rozmieszczonych trjktnie, [mm];
a2 mniejszy z rozstaww osi otworw rozmieszczonych rzdowo lub przestawnie (a take wsprodkowo na okrgach), [mm].
d
0,75 0,80 grubo ciany sitowej wg wzoru
a
8.2.15.1 powinna spenia warunek:
fmin 5d
fmin minimalny dopuszczalny przekrj mostka w cianie sitowej, [mm2].
D
d
Dla innych wartoci
i W oraz dla wymiennikw ciepa o sztywnej kons1
a
8.2.15.3
Dla wartoci ilorazu
strukcji i o rnicy rednich temperatur przekraczajcej 50 C grubo cian sitowych podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.15.4 Grubo cian sitowych z rurami rozwalcowanymi, oprcz spenienia
wymaga punktu 8.2.15.1, powinna spenia warunek:
s 10 + 0,125d
(8.2.15.4)
Rozwalcowane poczenia rur ze cianami sitowymi powinny odpowiada rwnie wymaganiom punktw 8.2.20.6, 8.2.20.7 i 8.2.20.8.
8.2.15.5 Jeeli ciany sitowe s wzmocnione przyspawanymi lub rozwalcowanymi rurami odpowiadajcymi wymaganiom podrozdziau 8.2.20, to obliczenia
takich cian mona przeprowadzi wedug zasad podanych w 8.2.12.
8.2.16
Dna wypuke
8.2.16.1 Grubo den wypukych penych i z otworami, poddanych cinieniu od

wewntrz lub z zewntrz (rys. 8.2.16.1), powinna by nie mniejsza ni grubo
okrelona wg wzoru:
D py
(8.2.16.1)
s a c
4VM
s grubo ciany dna, [mm];
Da rednica zewntrzna dna, [mm].
Zaoblenie dna naley przyjmowa w obrbie nie mniejszym ni 0,1 Da od
zewntrznej krawdzi cylindrycznej czci dna (rys. 8.2.16.1);
122
M wspczynnik wytrzymaoci (patrz 8.2.6);

y wspczynnik ksztatu, zaleny od stosunku wysokoci dna do jego rednicy
zewntrznej i od wartoci osabienia otworami, przyjmowany wedug tabeli
d
h
warto y mona okre8.2.16.1; przy porednich wartociach a i
D
Da s
li przez interpolacj liniow.
Dla okrelenia y z tabeli 8.2.16.1 warto s naley przyj wstpnie
z szeregu gruboci znormalizowanych. Ostatecznie przyjta warto s powinna by nie mniejsza od okrelonej wg wzoru 8.2.16.1.
Dla den eliptycznych i skrzynkowych RW jest najwikszym promieniem
krzywizny.
Tabela 8.2.16.1
Ksztat dna
Stosunek y dla rejonu

ha
zaoblenia
Da
i dla den bez
otworw
Wspczynnik ksztatu
yA dla wypukej czci dna
z otworami niewzmocnionymi, odpowiednio do wielkoci
d
Da s
yc dla wypukej czci

dna z otworami wzmocnionymi
0,5 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0

Wypuke dna elipsoidalne lub skrzynkowe
o RW = Da
0,20
2,9
2,9 2,9 3,7 4,6 5,5 6,5
2,4
Wypuke dna elipsoidalne lub skrzynkowe

o RW = 0,8 Da
0,25
2,0
2,0 2,3 3,2 4,1 5,0 5,9
1,8
Wypuke dna kuliste

RW = 0,5 Da
0,50
1,1
1,2 1,6 2,2 3,0 3,7 4,35
1,1
c naddatek do gruboci obliczeniowej, ktry naley przyjmowa jako rwny:

2 mm przy dziaaniu cinienia od wewntrz,
3 mm przy dziaaniu cinienia z zewntrz;
dla den o gruboci ciany ponad 30 mm naddatek ten moe by zmniejszony
o 1 mm;
d najwiksza rednica niewzmocnionego otworu, [mm].
Wzr 8.2.16.1 stosuje si, jeeli s spenione nastpujce zalenoci:
ha
sc
0,18 ;
0,0025 ; RW Da ; r 0,1Da ; l 150 mm,
Da
Da
przy czym: l 25 mm
l 15 + s, [mm]
l 25 + 0,5 s, [mm]
dla s 10 mm,
dla 10 < s 20 mm,
dla s > 20 mm.
123
Oznaczenie wymiarw elementw dna pokazane jest na rys. 8.2.16.1.
Rys. 8.2.16.1
8.2.16.2 Za dno bez otworw naley uwaa rwnie takie dno, w ktrym otwory o rednicy nie przekraczajcej 4s i nie wiksze ni 100 mm s rozmieszczone
w odlegoci co najmniej 0,2Da od zewntrznej cylindrycznej powierzchni dna.
W obrbie zaoblenia mog znajdowa si niewzmocnione otwory o rednicy
mniejszej od gruboci dna, lecz nie przekraczajcej 25 mm.
8.2.16.3 Grubo cian wypukych den komr ogniowych kotw pionowych
moe by obliczana jak dla den bez otworw rwnie i w tych przypadkach, gdy
przez dno przechodzi krciec kanau dymowego.
8.2.16.4 Dla den wypukych poddanych cinieniu z zewntrz, z wyjtkiem den
eliwnych, naley wykona obliczenia sprawdzajce zachowanie ksztatu wedug
wzoru:
36,6 ET s c 2

3,3
(8.2.16.4)
100 p
RW2
ET modu sprystoci przy temperaturze obliczeniowej, [MPa], dla stali patrz
tabela 8.2.16.4, dla metali nieelaznych wedug uzgodnienia z PRS;
RW najwikszy wewntrzny promie krzywizny, [mm].
Pozostae oznaczenia jak w 8.2.16.1.
Tabela 8.2.16.4
Temperatura obliczeniowa T, [GC]
Modu sprystoci dla stali ET, [MPa]
20
250
300
400
500
206 000
186 000
181 000
172 000
162 000
8.2.16.5 Minimalna grubo cianek stalowych den wypukych powinna by nie

mniejsza ni 5 mm. Dla den wykonanych ze stopw metali nieelaznych i ze stali
nierdzewnych grubo ta moe by zmniejszona po uzgodnieniu z PRS.
8.2.16.6 Moliwo zastosowania den wypukych spawanych z czci podlega
124
8.2.17
Dna talerzowe
Grubo ciany dna talerzowego bez otworw (rys. 8.2.17), poddanego cinieniu od wewntrz, powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
s
3Dp
c
V
(8.2.17)

D rednica wewntrzna dna talerzowego, przyjmowana jako rwna rednicy
wewntrznej paszcza, [mm];
Rys. 8.2.17
Mona stosowa dna talerzowe o rednicy wewntrznej D do 500 mm i dla cinie obliczeniowych nie wikszych ni 1,5 MPa. Promie krzywizny dna, RW,
powinien by nie wikszy ni 1,2D, a odlego l nie wiksza ni 2s.
8.2.18
Komory prostoktne
8.2.18.1 Grubo cian komr prostoktnych (rys. 8.2.18.1-1) poddanych

cinieniu od wewntrz powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzoru:
s
pn
4 ,5Kp

2 ,52VM1
1,26VM 2
(8.2.18.1-1)

n poowa wewntrznej szerokoci boku komory prostopadego do obliczanego,
[mm];
m poowa wewntrznej szerokoci obliczanego boku komory, [mm];
M1 i M2 wspczynniki wytrzymaoci komr osabionych otworami, okrelane
w nastpujcy sposb:
M1 wg wzoru 8.2.6.2.1;
M2 wg wzoru 8.2.6.2.1, jeeli d < 0,6 m;
125
0,6m
, jeeli d 0,6 m;
(8.2.18.1-2)
a
d rednica otworw, [mm]. Dla otworw owalnych jako d naley przyjmowa
ich wymiar mierzony rwnolegle do osi komory, jednake do wzorw
8.2.6.2.1 i 8.2.18.1-2 jako d naley przyjmowa wymiar otworw mierzony
prostopadle do osi komory.
Przy przemiennym rozstawieniu otworw naley do wzoru 8.2.18.1-2
zamiast a przyjmowa a2 (rys. 8.2.18.1-2), dla komr prostoktnych ze
wzdunym czem spawanym (rys. 8.2.18.1-1) wspczynniki wytrzymaoci M1 i M2 naley przyjmowa odpowiednio jako rwne wspczynnikom
wytrzymaoci zczy spawanych, dobieranych zgodnie z wymaganiami
podrozdziau 8.2.6.
Wzdune zcza spawane naley w miar moliwoci rozmieszcza na
odcinku l1, dla ktrego K = 0. Jeeli ciany komory osabione s w kilku
miejscach, to do obliczania naley przyjmowa najmniejsz warto wspczynnika wytrzymaoci.
M2 1
Rys. 8.2.18.1-1
Rys. 8.2.18.1-2
K wspczynnik obliczeniowy momentu zginajcego w rodku ciany bocznej

lub w linii rodkw rzdu otworw, okrelany wg wzorw:
dla linii rodkowej boku komory
Km
m3 n3 m 2
,

3 mn
2
[mm2]
(8.2.18.1-3)
dla rzdw otworw lub wzdunych zczy spawanych

m 3 n 3 m 2 l12
,
Kn

3 mn
2
[mm2]
(8.2.18.1-4)
W przypadku otrzymania ze wzorw wielkoci ujemnej naley przyjmowa jej warto bezwzgldn; w przypadku rozstawienia otworw w zakosy
wspczynnik K naley pomnoy przez cos D.
126
D kt midzy skon lini podziaow otworw a osi komory, [];

l1 odlego rozpatrywanego rzdu otworw od linii rodkowej boku komory
(rys. 8.2.18.1-2), [mm].
8.2.18.2 Jeeli po odrbnym rozpatrzeniu przez PRS dopuszczone jest zastosowane komr prostoktnych ze szwem spawanym w narou, to grubo ciany takich komr powinna by nie mniejsza ni grubo obliczona wg wzoru:
s
4,5K e p
p m2 n 2

2,52VM 1
1,26VM 2
(8.2.18.2-1)
Ke wspczynnik obliczeniowy momentu zginajcego na krawdzi, [mm2], obliczany wg wzoru:

Ke
m3 n3
3 mn
(8.2.18.2-2)
Okrelenia pozostaych symboli patrz 8.2.18.1.

8.2.18.3 Wewntrzny promie zaokrglenia naroy komr prostoktnych powinien
by nie mniejszy ni 0,33 gruboci ciany, lecz nie mniejszy ni 8 mm. Grubo
ciany komory z rozwalcowanymi rurami powinna wynosi co najmniej 14 mm.
Szeroko mostkw midzy otworami powinna by nie mniejsza ni 0,25 podziaki
otworw. Grubo ciany w obrbie zaokrglenia naroy powinna by nie mniejsza
ni grubo obliczona wg wzorw 8.2.18.1-1 i 8.2.18.2-1.
8.2.19
Otwory w cianach cylindrycznych, kulistych i stokowych

oraz w dnach wypukych
8.2.19.1 Rejony otworw powinny by wzmocnione. Dopuszcza si nastpujce

sposoby wzmocnienia:
.1 zwikszenie gruboci ciany w stosunku do gruboci obliczeniowej (rys.
8.2.19.1-1 i 8.2.19.1-2);
.2 zastosowanie okrgych nakadek, poczonych ze wzmacnian cian za
pomoc spawania (rys. 8.2.19.1-3 i 8.2.19.1-4);
.3 zastosowanie przyspawanych elementw rurowych: krcw, tulei itp.
(rys. 8.2.19.1-5 do 8.2.19.1-7).
Spawanie wzmocnie otworw pokazane na rys. 8.2.19.1-5 do 8.2.19.1-7 zaleca
si wykonywa przy zastosowaniu usuwanej podkadki lub innych sposobw zapewniajcych uzyskanie odpowiedniego przetopu w zczu spawanym.
Rys. 8.2.19.1-1
Rys. 8.2.19.1-2
Rys. 8.2.19.1-3
Rys. 8.2.19.1-4
Rys. 8.2.19.1-5
Rys. 8.2.19.1-6
Rys. 8.2.19.1-7
127
128
8.2.19.2 Gruboci cian, w ktrych przewidziano otwory, powinny spenia

wymagania podrozdziaw: 8.2.8 i 8.2.9 dla cian cylindrycznych, 8.2.10 dla
cian stokowych i 8.2.16 dla den wypukych.
8.2.19.3 Materiay wzmacnianej ciany i wzmocnie powinny w miar moliwoci mie jednakowe wasnoci wytrzymaociowe. Jeeli wytrzymao elementw
wzmacniajcych jest nisza od wytrzymaoci wzmacnianej ciany, to powierzchnia
przekroju elementw wzmacniajcych powinna by odpowiednio zwikszona.
Naley zapewni waciwe poczenie wzmocnie ze wzmacnian cian.
8.2.19.4 Otwory w cianach powinny by oddalone od zczy spawanych o co najmniej 3 gruboci ciany, lecz nie mniej ni o 50 mm. Rozmieszczenie otworw w
odlegoci od zczy mniejszej ni 50 mm podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.19.5 Rozmiar otworw nie powinien przekracza 500 mm. Zastosowanie
otworw o rozmiarach wikszych ni 500 mm i sposb wzmocnienia konstrukcji
w ich rejonie podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.19.6 Grubo cian elementw rurowych (krcw, tulei) przyspawanych do
cian kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa powinna by nie
mniejsza ni 5 mm. Stosowanie takich elementw ze cianami cieszymi ni 5 mm
podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
8.2.19.7 Wzmocnienie rejonu otworu moe by osignite przez zwikszenie
gruboci ciany ponad grubo obliczeniow. W takim przypadku zwikszona
grubo ciany, sA, powinna by nie mniejsza ni grubo wynikajca ze wzorw:
dla cian cylindrycznych
sA
pDa
c
2VMA p
(8.2.19.7-1)
sA
pDa
c
4VMA p
(8.2.19.7-2)
pDa
c
(2VMA p ) cos D
(8.2.19.7-3)
dla cian kulistych
dla cian stokowych

sA
sA wymagana grubo ciany niewzmocnionej usztywnieniami, [mm];

MA wspczynnik wytrzymaoci wzmacnianej ciany osabionej otworem, okred
lany w zalenoci od wielkoci bezwymiarowego parametru
Da sA c
z krzywej wykonania A (wykres 8.2.19.7); naley przy tym dla okrelenia
tego parametru przyjmowa wielko sA obliczon wg wzorw 8.2.19.7-1 do
8.2.19.7-3;
129
d rednica otworu (wewntrzna rednica krca, tulei) lub wymiar w kierunku

wzdunym osi otworu owalnego lub eliptycznego, [mm].
Okrelenia pozostaych symboli patrz 8.2.8.2 i 8.2.10.1.
sk c
sA c
d
Da ( sA
c)
sk
c
sA
c
Wykres 8.2.19.7
8.2.19.8 W przypadku wzmacniania rejonu otworw w cianach cylindrycznych,

kulistych i stokowych okrgymi nakadkami, wymiary ich naley okrela wg
wzorw:
bb Da sA c
(8.2.19.8-1)
sbo sA sr
(8.2.19.8-2)
bb najwiksza efektywna szeroko nakadki (rys. 8.2.19.1-3 i 8.2.19.1-4), [mm];
130
sbo wysoko (grubo) nakadki (rys. 8.2.19.1-3 i 8.2.19.1-4), [mm];

sA czna grubo wzmacnianej ciany i nakadki, okrelana zgodnie z 8.2.19.7,
[mm];
sr rzeczywista grubo wzmacnianej ciany, [mm].
Okrelenia pozostaych symboli patrz 8.2.19.7.
W przypadku zastosowania nakadki o rzeczywistej szerokoci mniejszej od
wynikajcej ze wzoru 8.2.19.8-1, grubo nakadki powinna by odpowiednio
zwikszona zgodnie ze wzorem:
b
1 b
bbr
sbr sbo
(8.2.19.8-3)
2
sbr rzeczywista wysoko (grubo) nakadki, [mm];
bbr rzeczywista szeroko nakadki, [mm].
Wysoko spoiny mocujcej nakadk na cianie powinna by nie mniejsza ni
0,5 sbr (rys. 8.2.19.1-3).
8.2.19.9 Przyspawane elementy rurowe, stosowane do wzmocnienia rejonu
otworw w cianach cylindrycznych, kulistych i stokowych, powinny mie wymiary nie mniejsze ni okrelone poniej:
.1 Grubo ciany sk wzmocnienia rurowego (krca, tulei itp.), [mm], naley
okrela w zalenoci od bezwymiarowego parametru:
d
Da sA c
i wspczynnika wytrzymaoci, MA, z krzywej wykonania C na wykresie

8.2.19.7. Zamiast wielkoci MA i sA na wykresie 8.2.19.7 naley przyj
wielkoci Mr i sr, ktre w tym przypadku oznaczaj:
sr rzeczywista grubo ciany, [mm];
Mr rzeczywisty wspczynnik wytrzymaoci ciany o gruboci sr, okrelany przy pomocy wzorw 8.2.8.2-1, 8.2.8.2-2, 8.2.8.3-1, 8.2.8.3-2
i 8.2.10.1.2 przez ich przeksztacenie dla obliczenia wielkoci M.
Przy pomocy odczytanego z wykresu 8.2.19.7 stosunku:
sk c
sA c
.2
naley okreli najmniejsz grubo krca lub tulei sk,[mm]. W stosunku

tym jako sA naley przyjmowa rzeczywist grubo sr.
Minimaln obliczeniow wysoko h0 wzmocnienia rurowego (krca, tulei, rury), [mm], naley okrela wg wzoru:
h0 d sk c
(8.2.19.9.2-1)
131
W przypadku zastosowania wzmocnienia rurowego o rzeczywistej wysokoci hr mniejszej od wynikajcej z 8.2.19.9.2-1, grubo sk powinna by
odpowiednio zwikszona zgodnie ze wzorem:
h
(8.2.19.9.2-2)
skr sk 0
hr
8.2.19.10 Wymiary wzmocnie rejonw otworw w dnach wypukych powinny
by okrelone w nastpujcy sposb:
.1 W przypadku wzmocnienia przez zwikszenie gruboci ciany naley we
wzorze 8.2.16.1 zamiast wspczynnika y przyj wspczynnik yA, okrelony wg tabeli 8.2.16.1.
.2 W przypadku zastosowania okrgych nakadek wymiary tych nakadek
powinny by okrelane zgodnie z 8.2.19.8 przy czym czn grubo
wzmacnianej ciany sA naley okrela wg wzoru:
sA
.3
p RW s y 0
2VM A
c
(8.2.19.10.2)
RW promie krzywizny wewntrznej dna w rejonie otworu, [mm];

y0 wspczynnik ksztatu, okrelany z tabeli 8.2.16.1.
Pozostae symbole patrz 8.2.16.1 i 8.2.19.7.
W przypadku otworw ze wzmocnieniami rurowymi wymiary tych wzmocnie naley okrela zgodnie z 8.2.19.9, z tym e w bezwymiarowym parametrze:
d
Da s c
zamiast Da naley podstawi warto 2(0,5Da + s), a rzeczywisty wspczynnik wytrzymaoci M ciany dna o gruboci s naley oblicza wg wzoru
8.2.16.1 dla M, przyjmujc M = MA, y = y0 i s = sA (patrz 8.2.16.1).
8.2.19.11 Dla przelotowych wzmocnie rurowych, ktrych wewntrzna wystajca cz hm sr (rys. 8.2.19.1-5 i 8.2.19.1-6), grubo ciany elementu rurowego
moe by zmniejszona o 20%, lecz nie moe by mniejsza od gruboci wymaganej
dla cinienia obliczeniowego.
8.2.19.12
Stosunek gruboci ciany rurowego elementu wzmacniajcego sk do gruboci ciany wzmacnianej s nie powinien by wikszy ni 2,4. Jeeli ze wzgldw
konstrukcyjnych stosunek ten bdzie wikszy od 2,4, to naley przyj w obliczeniach
grubo elementu rurowego sk nie wiksz ni 2,4 gruboci ciany wzmacnianej.
8.2.19.13
Okrge nakadki i rurowe elementy wzmacniajce mog by take stosowane razem jako wzmocnienia (rys. 8.2.19.13). W takim przypadku wymiary elementw wzmacniajcych powinny by okrelone z rwnoczesnym uwzgldnieniem
132
wymaga odnoszcych si do wzmocnie nakadkami i wzmocnie elementami rurowymi.
Rys. 8.2.19.13
8.2.19.14 Dla krcw wytaczanych ze ciany wzmacnianej (rys. 8.2.19.1-7)

grubo ciany sA powinna by nie mniejsza ni grubo okrelona wg wzorw
8.2.19.7-1 do 8.2.19.10.2.
Wystpujcy w tych wzorach MA wspczynnik wytrzymaoci ciany osabionej krcem wytaczanym naley okrela na podstawie wykresu 18.2.19.7
w nastpujcy sposb:
d
dla
0,4 z krzywej wykonania B,
Da
d
dla
1,0 z krzywej wykonania B1,
Da
d
dla 0,4
1,0 przez interpolacj krzywych B i B1.
Da
Grubo ciany sk w wyobleniu wytaczanego krca powinna by nie mniejsza
ni grubo okrelona wg wzoru:
d
, [mm]
(8.2.19.14)
sk s A
Da
i nie mniejsza ni grubo ciany wymagana dla cinienia obliczeniowego.
8.2.19.15 Wpywu otworw ssiednich mona nie uwzgldnia, jeeli speniony
bdzie warunek:
l skr 1 skr 2 2 Da sr c
(8.2.19.15-1)
l skr 1 skr 2 odlego midzy dwoma otworami ssiednimi (rys. 8.2.19.15-1
i 8.2.19.15-2), [mm];
Da rednica zewntrzna wzmacnianej ciany, [mm];
sr rzeczywista grubo wzmacnianej ciany, [mm];
133
naddatek do gruboci obliczeniowej (patrz 8.2.7), [mm].

Jeeli odlego l skr 1 skr 2 <
Da sr c , to naley sprawdzi wielko
naprenia powstajcego na skutek dziaania cinienia obliczeniowego w przekroju

ciany midzy otworami. Wzdune i poprzeczne naprenia w tym przekroju nie
powinny by wiksze od wielkoci okrelonej z zalenoci:
F
V
fc
(8.2.19.15-2)

F sia spowodowana cinieniem obliczeniowym, dziaajca na powierzchni
przekroju midzy otworami (patrz 8.2.19.16), [N];
fc pole przekroju midzy otworami (patrz 8.2.19.17), [mm2].
Rys. 8.2.19.15-1
Rys. 8.2.19.15-2
8.2.19.16 Si spowodowan cinieniem obliczeniowym, dziaajc na powierzchni przekroju midzy dwoma otworami, naley okrela stosujc wzory:
.1 dla otworw rozmieszczonych wzdu cian cylindrycznych:
Dpa
Fa
, [N]
(8.2.19.16.1)
2
.2 dla otworw rozmieszczonych na okrgu cian cylindrycznych lub stokowych oraz w cianach kulistych:
Dpa
Fb
, [N]
(8.2.19.16.2)
4
.3 dla otworw w dnach wypukych:
R pay
Fb B
, [N]
(8.2.19.16.3-1)
2
a odlego midzy dwoma ssiednimi otworami na okrgu (podziaka), mierzona po zewntrznej stronie, jak pokazano na rys. 8.2.19.15-2, [mm];
D rednica wewntrzna (dla cian stokowych mierzona w rodku otworu),
[mm];
RB wewntrzny promie krzywizny (patrz 8.2.19.10), [mm];
134
y wspczynnik ksztatu (patrz 8.2.16.1).

Przy rozmieszczeniu otworw w cianie cylindrycznej w rzdach skonych
dziaajc si F naley oblicza wg odpowiedniego wzoru, a otrzymany wynik
mnoy przez wspczynnik:
K = 1 + cos2D
(8.2.19.16.3-2)
D kt nachylania rzdu otworw do kierunku wzdunego, w stopniach.

8.2.19.17 Powierzchni przekroju ciany midzy dwoma ssiednimi otworami,
fc, dla wzmocnie elementami rurowymi naley okrela wg wzoru:
f c l s c 0,5 h1 skr1 c h2 skr 2 c ,
[mm2] (8.2.19.17-1)
h1 i h2 wysoko wzmocnie, [mm], obliczona wg wzorw:

dla wzmocnie nieprzelotowych
(8.2.19.17-2)
h1,2 = h0 + s
dla wzmocnie przelotowych
(8.2.19.17-3)
h1,2 = h0 + s + hm
l szeroko mostka midzy dwoma ssiednimi otworami (rys. 8.2.19.15-1
i 8.2.19.15-2), [mm];
s grubo wzmacnianej ciany, [mm];
skr1 i skr2 grubo cianek rurowych elementw wzmacniajcych (rys. 8.2.19.15-1
i 8.2.19.15-2), [mm];
c naddatek do gruboci obliczeniowej (patrz 8.2.7);
h0 wysoko obliczeniowa wzmocnienia rurowego (wzr 8.2.19.9.2-1), [mm];
hm wysoko wzmocnienia rurowego wystajca do wntrza (patrz rys. 8.2.19.1-5,
8.2.19.1-6 i 8.2.19.13), [mm].
Dla otworw wzmacnianych odmiennie (wzmocnienia kombinowane, wzmocnienia nakadkami itp.) fc naley oblicza w taki sam sposb.
8.2.19.18 Dla krcw wytaczanych rozmieszczonych w jednym rzdzie naley
sprawdzi, czy wspczynnik wytrzymaoci M cian osabionych otworami,
obliczony dla danego rzdu wg wzoru 8.2.6.2.1, nie jest mniejszy od wspczynnika wytrzymaoci MA, okrelonego z krzywych wykonania B i B1 na wykresie
8.2.19.7. W przypadku M < MA dla okrelenia gruboci ciany zgodnie z 8.2.19.14
naley przyj warto wspczynnika M.
Wymaganie to odnosi si rwnie do krcw przyspawanych rozmieszczonych w jednym rzdzie, ktrych grubo cian okrelona jest tylko dla cinienia
dziaajcego od wewntrz.
8.2.20
cigi
8.2.20.1 Pole przekroju poprzecznego dugich i krtkich cigw, ktownikw

i rur cigowych poddanych rozciganiu lub ciskaniu nie powinno by mniejsze
od pola okrelonego wg wzoru:
135
pfs
(8.2.20.1)
V cos D
pole przekroju poprzecznego jednego cigu, [mm2];
cinienie obliczeniowe (patrz 8.2.2), [MPa];
naprenie dopuszczalne (patrz 8.2.4.5), [MPa];
kt pomidzy wzwk i wzmacnian cian, [], (rys. 8.2.12.1-3);
najwikszy wycinek powierzchni wzmacnianej ciany przypadajcy na jeden
cig, [mm2]. Wycinek ten jest ograniczony prostymi poprowadzonymi pod
ktem prostym przez rodki odcinkw czcych o rozpatrywanego cigu z
ssiednimi punktami wzmocnionymi (cigami). Pole powierzchni przekroju
cigw i rur znajdujcych si w obrbie tego wycinka moe by obliczone
na podstawie pola powierzchni przypadajcego na jeden cig.
f
f
p
V
D
fs
8.2.20.2 W celu okrelenia dopuszczalnych napre zginajcych dla cigw

poddawanych zginaniu naley przyjmowa wspczynnik bezpieczestwa nie
mniejszy ni 2,25.
8.2.20.3 Przy stosowaniu den z pojedynczym cigiem wzmacniajcym
(rys. 8.2.20.3) cig ten naley obliczy w taki sposb, aby mg on przyj co
najmniej 0,5 obcienia, jakiemu poddane jest dane dno. Grubo ciany takiego
dna powinna odpowiada wymaganiom punktu 8.2.12.1.
Rys. 8.2.20.3
8.2.20.4 Gruboci cian pomieniwek zwykych i cigowych nie powinny by

mniejsze od podanych w tabeli 8.2.20.4.
Grubo cian pomieniwek cigowych o rednicy wikszej od 70 mm powinna wynosi co najmniej:
6 mm dla pomieniwek zewntrznych,
5 mm dla pomieniwek wewntrz pku rur.
136
Tabela 8.2.20.4
Grubo ciany rury, [mm]
Zewntrzna
rednica rur, [mm]
3,0
50
57
63,5
70
76
83
89
1,10
1,00
0,90
0,80
0,75
3,5
4,0
4,5
Najwysze cinienie robocze, [MPa]

1,85
1,65
1,50
1,35
1,25
1,15
1,05
2,10
1,90
1,75
1,60
1,50
2,25
2,10
1,90
8.2.20.5 Pole przekroju spoiny czcej przyspawane cigi powinno spenia

zaleno:
Sda e
1,25
(8.2.20.5)
f
da rednica cigu, a dla rur rednica zewntrzna, [mm];
e grubo spoiny (rys. lp. 5.1 do 5.3 z Zacznika 1), [mm];
f pole poprzecznego przekroju cigu (patrz 8.2.20.1), [mm2].
8.2.20.6 Dla rur rozwalcowanych dugo rozwalcowania w cianie sitowej powinna by nie mniejsza ni 12 mm. Przy rozwalcowanych poczeniach dla cinie
roboczych przekraczajcych 1,6 MPa naley przewidzie rowki uszczelniajce.
8.2.20.7 Naley sprawdzi poczenia rozwalcowane rur w cianie sitowej na
dziaanie siy poosiowej. Poczenie to uwaa si za wystarczajce, jeeli warto
okrelona wg wzoru:
pfs
(8.2.20.7)
20sl
wynosi nie wicej ni:
15 dla pocze gadkich,
30 dla pocze z rowkami uszczelniajcymi,
40 dla pocze z wywinit krawdzi;
s grubo cianki rury, [mm];
l dugo rozwalcowania, [mm].
Pozostae symbole patrz 8.2.20.1.
We wszystkich przypadkach naley przyjmowa dugo rozwalcowania l nie
wiksz ni 40 mm.
8.2.20.8 Dugo rozwalcowania rur gadkich powinna by nie mniejsza ni
dugo okrelona wg wzoru:
pf K
(8.2.20.8-1)
l s r , [mm]
q
137
gdzie:
Kr = 5,0 wspczynnik bezpieczestwa zcza rozwalcowanego;
p, fs patrz 8.2.20.1.
q wytrzymao poczenia rury na 1 mm dugoci rozwalcowania, [N/mm],
okrelona dowiadczalnie z zalenoci:
F
, [N/mm]
(8.2.20.8-2)
q
l1
gdzie:
F sia poosiowa niezbdna do wycignicia zawalcowanej rury ze ciany sitowej, [N];
l1 dugo rozwalcowania rury uytej do dowiadczalnego okrelenia wartoci q.
8.2.21
Belki stropowe
Wskanik wytrzymaoci na zginanie belek stropowych o przekroju prostoktnym powinien by nie mniejszy ni wskanik okrelony wg wzoru:
1000 M
(8.2.21-1)
W
1,3 Z
W wskanik wytrzymaoci na zginanie przekroju jednej belki, [mm3];
Z wspczynnik sztywnoci wzmacnianej ciany dla konstrukcji przedstawionej na rys. 8.2.21, Z = 1,33;
M moment zginajcy jednej belki stropowej, [Nm], dla przekroju prostoktnego
okrelany wg wzoru:
pal 2
8000
l dugo obliczeniowa belki, [mm], (rys. 8.2.21);
a odlego pomidzy osiami ssiednich belek, [mm];
M
(8.2.21-2)
Rys. 8.2.21
s1 szeroko belki, [mm], (rys. 8.2.21);

h wysoko belki stropowej, ktra nie powinna by wiksza ni 8s1, [mm],
(rys. 8.2.21).
138
8.3
8.3.1 Nastpujce wane czci kotw, przegrzewaczy pary, podgrzewaczy

wody kotowej oraz wytwornic pary ogrzewanych wod podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
segmenty piercieniowe, dna, ciany sitowe, walczaki, kolektory i komoryM),
rury ogrzewane i nieogrzewaneM),
pomienice i elementy komr ogniowychM),
cigi dugie i krtkie, belkiM),
kaduby armatury na cinienie robocze 0,7 MPa lub wyszeM).
8.3.2 Nastpujce wane czci zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa podlegaj w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
kaduby, rozdzielacze, dennice, kolektory, pokrywyM),
ciany sitoweM),
ruryM),
cigi dugie i krtkie, czci zamocowaM),
kaduby armatury na cinienie robocze 0,7 MPa lub wysze i o rednicy 50 mm
lub wikszejM).
M)
materia elementw kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa klasy I i II
(patrz 8.1) z odbiorem PRS.
Koty
9
9.1
139
KOTY
Konstrukcja kota
9.1.1 Konstrukcja kotw powinna zapewnia niezawodno ich dziaania

w warunkach okrelonych w podrozdziale 1.16 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
9.1.2 Grubo cian rur, zmniejszona podczas gicia, nie powinna by mniejsza
od gruboci obliczeniowej.
9.1.3 Naley unika stosowania cigw dugich i krtkich oraz rur cigowych
w miejscach, gdzie bd naraone na obcienia zginajce i cinajce. cigi,
cianki wytrzymaociowe, wzmocnienia itp. nie powinny mie niepynnych zmian
przekrojw poprzecznych.
Na kocach cigw krtkich naley wykonywa otwory kontrolne patrz rys.
lp. 5.3 z Zacznika 1.
9.1.4 Odstp midzy osiami cigw krtkich, wzmacniajcych ciany naraone
na dziaanie pomieni i gazw o wysokiej temperaturze, nie powinien przekracza
200 mm.
9.1.5 W kotach pomieniwkowych wzwki powinny znajdowa si w odlegoci co najmniej 200 mm od pomienic. Wzmocnienia paskich cian za pomoc
przyspawanych belek naley wykonywa w taki sposb, aby w miar monoci
obcienie przenosio si bezporednio na kadub kota lub na jego najbardziej
sztywne elementy.
9.1.6 Krce instalowane na kotle powinny by sztywne i jak najkrtsze (o dugoci wystarczajcej do zamocowania i zdjcia armatury bez usuwania izolacji).
Krce nie powinny by naraone na dziaanie nadmiernych si zginajcych,
a w niezbdnych przypadkach naley je wzmocni odpowiednimi usztywnieniami.
9.1.7 Konierze przeznaczone do mocowania armatury i rurocigw oraz krce
i tuleje przechodzce na wylot przez ciany kota naley spawa do ciany kota,
przy czym zaleca si spawanie obustronne. Krce mona spawa jednostronnie
przy zastosowaniu podkadki lub w inny sposb zapewniajcy przetop na caej
gruboci ciany kota.
9.1.8 Walczaki i kolektory o gruboci cian powyej 20 mm oraz kolektory przegrzewaczy pary powinny by chronione przed bezporednim promieniowaniem
cieplnym, jeeli nie s spenione warunki okrelone w 8.2.3.4.
Zaleca si, aby kanay spalinowe pionowych kotw pomieniwkowych, przechodzce przez przestrze parow, byy chronione przed bezporednim dziaaniem
gazw o wysokiej temperaturze.
140
9.1.9 W przypadku stosowania niemetalowych uszczelek pokryw wazw i innych

otworw konstrukcja pokryw powinna uniemoliwi wyciskanie uszczelek.
9.1.10 Naley zastosowa rodki konstrukcyjne eliminujce moliwo parowania wody zasilajcej w obrbie podgrzewacza.
9.1.11 Na widocznym miejscu na kadubie kota powinna by umocowana firmowa tabliczka z jego danymi znamionowymi.
9.1.12 Elementy mocujce na kotach, z wyjtkiem elementw nieobcionych,
nie powinny by spawane bezporednio do cian kotw, lecz naley je mocowa
do przyspawanych nakadek.
9.1.13
szwu.
Rury rozwalcowane w kolektorach i cianach sitowych powinny by bez
9.1.14 Koty z rurami oebrowanymi powinny by dostpne do ogldzin od

strony ogniowej i naley wyposay je w skutecznie dziaajce zdmuchiwacze
sadzy.
9.2
Osprzt kota wymagania oglne
9.2.1 Ca armatur kotow naley instalowa na przyspawanych specjalnych

krcach lub nakadkach i mocowa do nich, w zasadzie, zczami konierzowymi.
Gwinty rub dwustronnych powinny wchodzi w naspawan nakadk na dugo
nie mniejsz ni rednica zewntrzna gwintu. Armatura o rednicy przelotu do
15 mm moe mie zcza gwintowane.
Konstrukcja przyspawanych nakadek i krcw powinna odpowiada wymaganiom podrozdziau 8.2.19.
9.2.2 Pokrywy zaworw powinny by przymocowane do kadubw za pomoc
rub. Zcza rubunkowe zaworw mog by stosowane do rednicy przelotu
32 mm, pod warunkiem niezawodnego zabezpieczenia ich przed samoodkrceniem.
9.2.3 Zawory i kurki powinny mie wskaniki pooenia otwarty zamknity.
Stosowanie takich wskanikw nie jest wymagane, jeeli konstrukcja armatury
umoliwia stwierdzenie, czy armatura jest otwarta, czy zamknita.
Zawory powinny mie tak konstrukcj, aby zamykay si przez obrt pokrte
zgodny z ruchem wskazwek zegara.
9.3
Zawory zasilajce
9.3.1 Kady wany kocio pomocniczy (patrz podrozdzia 1.2 z Czci VI

Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze) powinien mie co najmniej dwa
zawory zasilajce. Inne koty pomocnicze oraz koty na gazy odlotowe mog mie
po jednym zaworze zasilajcym.
Koty
141
9.3.2 Zawory zasilajce powinny by typu zwrotnego. Midzy zaworem zasilajcym i kotem naley umieci zawr zaporowy. Zawory zwrotny i zaporowy
mog znajdowa si w jednym kadubie. Zawr zaporowy naley umieci bezporednio na kotle.
9.3.3 Wymagania dotyczce instalacji wody zasilajcej zawarte s w rozdziale 18
z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
9.4
Wodowskazy
9.4.1 Na kadym kotle, w ktrym istnieje swobodna powierzchnia wody (powierzchnia odparowywania) naley zastosowa co najmniej dwa niezalene od
siebie wodowskazy ze szkami refleksyjnymi (patrz 9.4.3).
Po uzgodnieniu z PRS jeden z nich moe by zastpiony:
odpowiednim urzdzeniem zabezpieczenia i sygnalizacji dolnego i grnego
poziomu wody (przy czym wskazania czujnikw zabezpieczenia i sygnalizacji
powinny by niezalene), lub
obnionym, zdalnym, niezalenym wodowskazem uznanego typu.
Koty o wydajnoci wynoszcej mniej ni 750 kg/h, a take wszelkie ogrzewane
par wytwornice pary i koty na gazy odlotowe z woln powierzchni wody oraz
zbiorniki pary (oddzielacze pary) mog by wyposaone w pojedyncze wodowskazy ze szkem refleksyjnym.
9.4.2 Dla kotw z wymuszon cyrkulacj naley zamiast wodowskazw zastosowa dwa niezalene urzdzenia sygnalizujce niedostateczny obieg wody. Instalacja drugiego urzdzenia sygnalizujcego nie jest wymagana, w przypadku gdy na
kotle zamontowane s ukady kontrolne w zakresie wymienionym w 4.2 i 4.3 tabeli
21.3.1-1 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania. Powysze nie
dotyczy kotw na gazy odlotowe.
9.4.3 Szka wodowskazw powinny by paskie i refleksyjne. Dla kotw o cinieniu roboczym od 3,2 MPa wzwy zamiast szkie naley stosowa zestawy pytek z miki lub gadkie szka z przekadk z miki, chronice szko przed wpywem
wody i pary, lub inne materiay odporne na dziaanie wody kotowej.
9.4.4 Wodowskazy naley montowa pionowo z przodu kota, moliwie blisko
paszcza kota oraz w moliwie maej i rwnej odlegoci od pionowej paszczyzny
symetrii walczaka.
9.4.5 Wodowskazy naley wyposay po stronie pary i wody w armatur zaporow. Armatur t naley wyposay w urzdzenia do bezpiecznego odczania
wodowskazu w przypadku pknicia szka wodowskazowego.
9.4.6 Powinna istnie moliwo oddzielnego przedmuchiwania czci wodnej
i parowej wodowskazw. Zawory do przedmuchiwania powinny mie rednic
przelotu nie mniejsz ni 8 mm. Konstrukcja gowic wodowskazw powinna by
142
taka, aby materia uszczelniajcy nie mg si dosta do wodowskazu pod wpywem cinienia panujcego w kotle i aby wymiana szkie moga by dokonywana
podczas pracy kota.
9.4.7 Wodowskazy naley instalowa w taki sposb, aby dolna krawd wycicia w ramce wodowskazu znajdowaa si co najmniej 50 mm poniej najniszego
poziomu wody w kotle, przy czym rodek wycicia w ramce wodowskazu (rodek
czci przeziernikowej) powinien znajdowa si powyej najniszego poziomu
wody w kotle.
9.4.8 Wodowskazy powinny by poczone z kotem przy pomocy krcw
przeznaczonych tylko do tego celu. Wewntrz kota nie naley instalowa adnych
rur prowadzcych do krcw wodowskazw. Krce te powinny by chronione
przed wpywem gorcych gazw i promieniowania cieplnego oraz przed intensywnym chodzeniem.
Jeeli szka umieszczone s na dronych kadubach, to przestrze wewntrzna
takiego wodowskazu powinna by rozdzielona przegrdkami.
Na wodowskazach i ich krcach nie naley umieszcza odgazie do innych
celw.
9.4.9 Krce suce do poczenia wodowskazw z kotem powinny mie rednic wewntrzn nie mniejsz ni:
20 mm w przypadku krcw wygitych przy kotach pomocniczych,
15 mm w przypadku krcw prostych przy kotach pomocniczych.
9.4.10 Konstrukcja, wymiary, liczba, usytuowanie i owietlenie wodowskazw
powinny by takie, aby zapewniona bya dobra widoczno i bezbdna kontrola
poziomu wody w kotle. W przypadku niedostatecznej widocznoci poziomu wody
w wodowskazach, niezalenie od wysokoci ich usytuowania, oraz w przypadku
zdalnego sterowania urzdzeniami kotw naley na stanowiskach sterowania zainstalowa niezawodnie dziaajce wodowskazy odlegociowe (obnione) lub urzdzenia wodowskazowe innego typu, uznane przez PRS. Wymaganie to nie dotyczy
kotw utylizacyjnych i ich zbiornikw pary.
9.4.11 Bd wskaza odlegociowych wodowskazw kota nie powinien by
wikszy ni 20 mm w stosunku do wskaza wodowskazw zainstalowanych bezporednio na kotle, a rnica rwnoczesnych wskaza midzy nimi przy najwikszej moliwej szybkoci zmian poziomu nie powinna przekracza 10% odlegoci
midzy dolnym i grnym poziomem.
9.5
Wskaniki najniszego poziomu wody i najwyszego punktu powierzchni

ogrzewalnej
9.5.1 Na kadym kotle, w ktrym istnieje wolna powierzchnia wody (powierzchnia odparowania), najniszy poziom wody w kotle powinien by oznaczony kresk
na ramce lub kadubie wodowskazu. Oprcz tego najniszy poziom wody naley
Koty
143
oznaczy na specjalnej tabliczce kresk poziom i napisem najniszy poziom wody. Tabliczk naley przymocowa do kaduba kota w pobliu wodowskazw.
Kreska oznaczajca najniszy poziom wody oraz tabliczka nie powinny by zakrywane izolacj.
9.5.2 Najniszy poziom wody w kotle powinien w kadym przypadku znajdowa si co najmniej 150 mm ponad najwyszym punktem powierzchni ogrzewalnej. Odlego ta powinna utrzymywa si rwnie przy przechyle okrtu do 5 na
kad burt i przy wszelkich moliwych, w normalnych warunkach eksploatacji,
przegbieniach okrtu.
W przypadku kotw o wydajnoci wynoszcej mniej ni 750 kg/h, podana wyej najmniejsza odlego od najniszego poziomu wody do najwyszego punktu
powierzchni ogrzewalnej moe by zmniejszona do 125 mm.
9.5.3 Jako najwyszy punkt powierzchni ogrzewalnej kotw opomkowych
naley przyjmowa grn krawd najwyej umieszczonych rur opadowych.
Umiejscowienie najwyszego punktu powierzchni ogrzewalnej pionowych kotw pomieniwkowych, w ktrych pomieniwki i kanay spalinowe przechodz
przez przestrze parow, podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
9.5.4 Na cianie kadego kota pomieniwkowego, w pobliu tabliczki z oznakowaniem najniszego poziomu wody, naley przymocowa tabliczk z oznakowaniem pooenia najwyszego punktu powierzchni ogrzewalnej i z napisem
najwyszy punkt powierzchni ogrzewalnej.
9.5.5 Wymagania co do pooenia najwyszego punktu powierzchni ogrzewalnej
i jego wskanika nie dotycz kotw na gazy odlotowe, kotw ze sztuczn cyrkulacj, podgrzewaczy wody zasilajcej oraz przegrzewaczy pary.
9.6
Manometry i termometry
9.6.1 Kady kocio naley wyposay w co najmniej dwa manometry, poczone

z przestrzeni parow odrbnymi rurkami z zaworami zaporowymi lub kurkami.
Midzy manometrem a rurk naley zainstalowa trjdrony kurek lub zawr
umoliwiajcy odcicie manometru od kota, przedmuchanie rurki par z kota oraz
podczenie manometru kontrolnego.
9.6.2 Jeden z manometrw naley umieci na przedniej cianie kota, a drugi na
stanowisku sterowania silnikami gwnymi.
9.6.3 Koty o wydajnoci obliczeniowej wynoszcej mniej ni 750 kg/h i koty
na gazy odlotowe mona wyposay tylko w jeden manometr.
9.6.4
Na podgrzewaczu wody zasilajcej naley zainstalowa manometr.
144
9.6.5 Zakres podziaki manometrw powinien obejmowa cinienia stosowane

przy prbach wodnych.
Cinienie odpowiadajce cinieniu roboczemu pary w kotle naley oznaczy na
podziace manometru czerwon kresk.
9.6.6 Manometry naley umieszcza na kotach w taki sposb, aby byy odpowiednio chronione przed wpywem ciepa pochodzcego z nieizolowanych gorcych powierzchni kota.
9.6.7 Przegrzewacze pary i podgrzewacze wody zasilajcej naley wyposay
w termometry o odpowiednim zakresie skali.
W przypadku stosowania zdalnej kontroli temperatury naley dodatkowo zainstalowa termometry lokalne.
9.7
Zawory bezpieczestwa
9.7.1 Kady kocio naley wyposay w co najmniej dwa sprynowe zawory

bezpieczestwa o jednakowej konstrukcji i rednicy przelotu, umieszczone na walczaku, z reguy na wsplnym krcu; oprcz tego naley zainstalowa jeden zawr
bezpieczestwa na kolektorze wylotowym przegrzewacza pary. Zawr bezpieczestwa przegrzewacza pary powinien by tak wyregulowany, aby otwiera si wczeniej ni zawory bezpieczestwa na walczaku.
Koty o cinieniu roboczym pary od 4 MPa wzwy zaleca si wyposay w zawory bezpieczestwa o dziaaniu impulsowym.
Koty o wydajnoci obliczeniowej wynoszcej mniej ni 750 kg/h i zbiorniki
pary (separatory pary) mog by wyposaone tylko w jeden zawr bezpieczestwa.
9.7.2 czna powierzchnia przelotu zaworw bezpieczestwa nie powinna by
mniejsza od okrelonej wg wzorw:
dla pary nasyconej
f K
G
,
10,2 p w 1
[mm2]
(9.7.2-1)
dla pary przegrzanej

f K
vH
G
,
10,2 pw 1 vs
[mm2]
(9.7.2-2)
czna powierzchnia przelotw zaworw bezpieczestwa, [mm2];

obliczeniowa wydajno pary z kota, [kg/h];
cinienie robocze, [MPa];
objto waciwa pary przegrzanej przy odpowiednim cinieniu roboczym
i odpowiedniej temperaturze, [m3/kg];
vs objto waciwa pary nasyconej przy odpowiednim cinieniu roboczym,
[m3/kg];
K wspczynnik wedug tabeli 9.7.2.
f
G
pw
vH
145
Koty
Tabela 9.7.2
Skok zaworu
d
d
dh
20
16
d
d
dh
16
12
d
d
dh
12
4
d
d
dh
4
3
d
@h
3
Wspczynnik K
22
14
10,5
5,25
3,3
d minimalna rednica zaworu, [mm];

h skok zaworu, [mm].
rednica zaworu bezpieczestwa powinna by nie mniejsza ni 32 mm i nie
wiksza ni 100 mm.
Po odrbnym rozpatrzeniu PRS moe wyrazi zgod na zastosowanie zaworw
bezpieczestwa o powierzchni przelotu mniejszej od wynikajcej ze wzorw 9.7.2-1
i 9.7.2-2, jeeli w sposb dowiadczalny zostanie wykazane, e przepustowo tych
zaworw jest nie mniejsza ni wydajno kota.
9.7.3 Powierzchnia przelotu zaworu bezpieczestwa, zainstalowanego na nieodczalnym od kota przegrzewaczu pary, moe by wliczona do cznej powierzchni przelotu zaworw, obliczonej wg wzorw 9.7.2-1 i 9.7.2-2. Powierzchnia ta nie
powinna wynosi wicej ni 25% cznej powierzchni przelotu zaworw bezpieczestwa.
9.7.4 Zawory bezpieczestwa naley tak wyregulowa, aby cinienie ich dziaania nie przewyszao cinienia obliczeniowego. Zawory bezpieczestwa wanych
kotw pomocniczych po ich zadziaaniu powinny cakowicie przerywa wylot
pary, zanim cinienie w kotle spadnie poniej 0,85 cinienia roboczego.
9.7.5 Kady spalinowy podgrzewacz wody zasilajcej naley wyposay
w sprynowy zawr bezpieczestwa o rednicy nominalnej co najmniej 15 mm.
9.7.6 W przypadku umieszczenia zaworw bezpieczestwa na wsplnym krcu
pole jego przekroju powinno wynosi co najmniej 1,1 cznej powierzchni przelotu
zainstalowanych na nim zaworw.
9.7.7 Pole przekroju krca odlotowego kadego zaworu bezpieczestwa oraz
poczonego z nim rurocigu odlotowego powinno by co najmniej dwukrotnie
wiksze od cznej powierzchni wolnego przelotu zaworw.
146
9.7.8 Na kadubie zaworu bezpieczestwa lub na rurocigu odlotowym, jeeli

poprowadzony jest on poniej tego zaworu, naley zainstalowa rurk spustow
skroplin, bez armatury zaporowej.
9.7.9 Zawory bezpieczestwa powinny by bezporednio, bez armatury zaporowej, poczone z przestrzeni parow kota.
Wewntrz kota nie naley umieszcza adnych rur prowadzcych do zaworw
bezpieczestwa. Na kadubach zaworw bezpieczestwa oraz na ich krcach nie
naley instalowa urzdze do poboru pary ani adnych innych urzdze.
9.7.10 Zawory bezpieczestwa powinny by przystosowane do zdalnego rcznego otwierania (podrywania). Urzdzenie do otwierania zaworu powinno by
sterowane z kotowni i z pokadu grnego lub z innego zawsze dostpnego miejsca
znajdujcego si poza kotowni. W przypadku zaworw bezpieczestwa przegrzewaczy pary oraz kotw na gazy odlotowe i ich zbiornikw (oddzielaczy) sterowanie spoza kotowni nie jest wymagane.
9.7.11 Konstrukcja zaworw bezpieczestwa powinna umoliwia ich plombowanie lub rwnorzdne zabezpieczenie przed wykonywaniem regulacji przez osoby nieupowanione.
Spryny zaworw bezpieczestwa powinny by chronione przed bezporednim dziaaniem pary; spryny te oraz powierzchnie uszczelniajce gniazd i grzybkw powinny by wykonane z materiaw odpornych na korozj i dziaanie ciepa.
9.8
Armatura zaporowa
9.8.1 Kady kocio powinien by oddzielony od wszystkich poczonych z nim

rurocigw zaworami zaporowymi, zainstalowanymi bezporednio na kotle.
9.8.2 Jeeli wany kocio pomocniczy jest przewidziany do zainstalowania na
okrcie jako kocio pojedynczy, to powinien by on przystosowany do odczenia
przegrzewacza i podgrzewacza.
9.9
Zawory szumowania i odmulania
9.9.1 Koty naley wyposay w urzdzenia do szumowania i odmulania oraz,

w razie potrzeby, w zawory do oprniania.
Zawory do szumowania, odmulania oraz oprniania naley umieszcza bezporednio na cianach kota. W przypadku kotw o cinieniu roboczym niszym ni
1,6 MPa zawory te mona umieszcza na przyspawanych krcach.
Przegrzewacze pary, spalinowe podgrzewacze wody i kolektory pary naley
wyposay w zawory do ich przedmuchiwania lub w zawory do ich oprniania.
9.9.2 rednica przelotu zaworw i rurocigw do odmulania powinna wynosi
co najmniej 20 mm, lecz nie wicej ni 40 mm. W przypadku kotw o wydajnoci
obliczeniowej mniejszej ni 750 kg/h, rednice tych zaworw i rurocigw mona
zmniejszy do 15 mm.
Koty
147
9.9.3 Koty, w ktrych istnieje swobodna powierzchnia wody (powierzchnia

odparowywania), naley wyposay w urzdzenie do szumowania wykonane
w taki sposb, aby zapewni usuwanie piany i innych zanieczyszcze z caej powierzchni odparowywania.
9.10
Zawory do pobierania prbek wody kotowej
Na kadym kotle naley w odpowiednim miejscu zainstalowa jeden zawr lub

kurek do pobierania prbek wody kotowej. Tych zaworw (kurkw) nie naley
umieszcza na rurach oraz na krcach przeznaczonych do innych celw.
9.11
Zawory odpowietrzajce
Na kotach, przegrzewaczach pary i podgrzewaczach wody zasilajcej naley

zainstalowa wystarczajc liczb zaworw lub kurkw odpowietrzajcych.
9.12
Otwory do ogldzin wewntrznych
9.12.1 Koty powinny mie wazy umoliwiajce ogldziny wszystkich powierzchni wewntrznych. Jeeli wykonanie wazw jest niemoliwe, to naley
przewidzie otwory wziernikowe.
9.12.2 Wazy powinny mie co najmniej nastpujce wymiary:
300 400 mm w przypadku wazw owalnych,
400 mm w przypadku wazw okrgych.
W szczeglnych przypadkach PRS moe rozpatrzy moliwo zmniejszenia wymiarw do 280 380 mm dla wazw owalnych i do 380 mm dla wazw okrgych.
Wazy owalne na cianach cylindrycznych naley tak sytuowa, aby krtsza o
wazu bya rwnolega do osi cylindra.
9.12.3 Pionowe koty pomieniwkowe powinny mie na kadubie w rejonie
roboczego poziomu wody co najmniej dwa otwory wziernikowe usytuowane naprzeciw siebie.
9.12.4 Wszystkie czci uniemoliwiajce lub utrudniajce dostp do jakiejkolwiek czci powierzchni wewntrznej kota powinny by zdejmowalne.
9.13
Urzdzenia do opalania kotw paliwem pynnym
9.13.1 Wszystkie zespoy skadowe urzdze do opalania kota, takie jak pompy, wentylatory, zawory szybkozamykajce i napdy elektryczne powinny by
typu uznanego przez PRS.
Wyposaenie elektryczne, ukady regulacji, bezpieczestwa, sterowania i sygnalizacji powinny by wykonane zgodnie z majcymi zastosowanie wymaganiami Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
Rurocigi i armatura urzdze do opalania kota powinny odpowiada majcym
zastosowanie wymaganiom Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia
chodnicze.
148
9.13.2 Wymagania niniejszego podrozdziau dotycz urzdze do opalania kotw paliwem o temperaturze zaponu par nie niszej ni 60 C.
9.13.3 Konstrukcja palnikw powinna zapewnia moliwo regulowania wielkoci i ksztatu pomienia.
9.13.4 W palnikach o zmiennej wydajnoci naley zapewni moliwo regulacji iloci powietrza niezbdnego do spalania.
9.13.5 Naley zastosowa rozwizania konstrukcyjne wykluczajce moliwo
obrcenia i zdjcia palnikw z ich pooe roboczych przed odciciem dolotu paliwa do nich.
9.13.6 W konstrukcji palnikw, w ktrych paliwo jest rozpylane za pomoc pary
lub powietrza, naley stosowa rodki wykluczajce moliwo dostawania si
pary lub powietrza do paliwa i odwrotnie.
9.13.7 W przypadku stosowania podgrzewania paliwa naley zastosowa rozwizania wykluczajce moliwo nadmiernego podgrzania paliwa w podgrzewaczach przy zmniejszeniu wydajnoci kota lub wyczeniu palnikw.
9.13.8 W miejscach, w ktrych mog wystpowa przecieki paliwa, naley
przewidzie odpowiednie wanienki ciekowe.
9.13.9 W celu umoliwienia obserwowania procesu spalania w palenisku naley
przewidzie odpowiednie wzierniki. Naley stosowa urzdzenia zapobiegajce
wyrzucaniu z paleniska pomieni i gorcego powietrza w przypadku zdjcia palnikw.
9.13.10 Naley przewidzie odpowiednie urzdzenie do przechowywania i gaszenia pochodni sucej do rcznego zapalania palnikw.
Otwory wlotowe dmuchaw kotowych zaleca si wyposaa w urzdzenia zabezpieczajce przed przedostawaniem si do nich wody i obcych cia.
9.13.11
Dodatkowe wymagania dla urzdze wyposaonych w automatyczn

regulacj opalania ze sta obsug wachtow
9.13.11.1 Urzdzenia do opalania kotw powinny mie blokad pozwalajc na

podawanie paliwa do paleniska tylko przy zachowaniu nastpujcych warunkw:
.1 palnik znajduje si w pooeniu roboczym;
.2 cae wyposaenie elektryczne jest zasilane prdem;
.3 do paleniska kota podawane jest powietrze;
.4 czynny jest palnik rozruchowy lub wczone jest elektryczne urzdzenie
zapalajce;
.5 poziom wody w kotle jest normalny.
Koty
149
Odcicie dopywu paliwa powinno by realizowane w zasadzie przez dwa poczone szeregowo zawory samozamykajce. Jeeli zbiornik rozchodowy jest usytuowany poniej paleniska, to drugi zawr nie jest wymagany.
9.13.11.2 Urzdzenia do opalania kota powinny by wyposaone w nieodczalne urzdzenia zabezpieczajce, o czasie dziaania nie duszym ni 1 s (dla
palnikw rozruchowych nie duszym ni 10 s), odcinajce automatycznie podawanie paliwa do palnikw w przypadku:
.1 przerwania dopywu lub niedostatecznego cinienia powietrza podawanego
do paleniska;
.2 przerwania pomienia przy palniku;
.3 osignicia dolnego granicznego poziomu wody w kotle.
Zadziaanie urzdze zabezpieczajcych powinno uruchamia alarmowy sygna
wietlny i dwikowy.
9.13.11.3 Urzdzenie do opalania kota naley wyposay w przyrzdy kontrolujce utrzymywanie si pomienia palnika. Kady taki przyrzd powinien reagowa tylko na pomie kontrolowanego palnika.
9.13.11.4 Palnik rozruchowy powinien mie tak wydajno, aby nie mg samodzielnie podtrzymywa roboczego cinienia w kotle nawet przy zaprzestaniu
pobierania pary.
Jeeli w chwili zadziaania ukadu bezpieczestwa w przypadkach wymienionych w 9.13.11.2 palnik rozruchowy pracuje rwnoczenie z palnikiem gwnym,
to powinny one rwnoczenie przerwa prac.
9.13.11.5 Naley zapewni moliwo rcznego wczania i sterowania urzdzeniami do opalania wanych kotw pomocniczych. Przyrzdy do rcznego sterowania powinny znajdowa si bezporednio przy kotle.
Podczas rcznego sterowania urzdzeniami do opalania kota powinny dziaa
wszystkie automatyczne urzdzenia wymienione w 9.13.11.1 i 9.13.11.2.
9.13.11.6 Wyczanie urzdzenia do opalania kota powinno by moliwe
z dwch rnych miejsc, z ktrych jedno powinno znajdowa si poza kotowni.
9.14
Sterowanie kotami, ukady regulacji oraz sygnalizacji
9.14.1 Wymagania podrozdziau 9.14 dotycz kotw ze sta obsug wachtow.

Wymagania dotyczce ukadw sterowania kotami przystosowanymi do pracy
bez staej obsugi wachtowej zawarte s w podrozdziale 20.7 i rozdziale 21
z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
9.14.2
Ukady regulacji
9.14.2.1 Wane pomocnicze koty wodnorurkowe powinny by wyposaone

w automatyczn regulacj zasilania i spalania.
150
Zaleca si wyposaenie w tak regulacj rwnie innych kotw.

9.14.2.2 Ukady regulacji powinny utrzymywa w zadanych granicach poziom
wody i inne parametry w caym zakresie obcie kota oraz powinny umoliwia
szybkie zmiany obcienia.
9.14.3
Ukady bezpieczestwa
9.14.3.1 Koty naley wyposay w nieodczalny ukad zapewniajcy utrzymanie dolnego granicznego poziomu wody w kotle (patrz 9.5).
9.14.3.2 Koty z automatyczn regulacj spalania naley wyposay w ukad
bezpieczestwa zgodnie z wymaganiami podrozdziau 9.13.11.
9.14.4
Sygnalizacja
9.14.4.1 Koty z automatycznymi regulatorami zasilania i opalania naley wyposay w sygnalizacj wietln i dwikow na stanowisku sterowania.
9.14.4.2 Sygnalizacja dwikowa i wietlna powinna dziaa w przypadkach:
obnienia si poziomu wody do dolnego granicznego poziomu,
podwyszenia si poziomu wody do grnego granicznego poziomu,
wystpienia usterek w ukadach automatycznej regulacji i bezpieczestwa,
wystpienia usterek w instalacji opalania kota (patrz 9.13.11.3),
zwikszenia si zasolenia wody zasilajcej ponad dopuszczalne (patrz take
punkt 18.2.4 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze).
9.14.4.3 Sygnalizacja informujca o osigniciu dolnego granicznego poziomu
wody powinna wyprzedza zadziaanie ukadu bezpieczestwa.
9.14.4.4 Naley zapewni moliwo rcznego wyczenia sygnau dwikowego po jego zadziaaniu.
9.15
Koto-spalarki
9.15.1 Wymagania podrozdziau 9.15 maj zastosowanie do okrtowych kotw

pomocniczych wykorzystywanych do spalania mieci i odpadw olejowych o temperaturze zaponu powyej 60 C.
9.15.2 Ukady sterowania i kontrolne koto-spalarek przystosowanych do pracy
bezwachtowej oraz elementy tych ukadw powinny spenia wymagania rozdziau 20
9.15.3 Do spalania mieci, resztek olejowych i odpadw naley przewidzie
specjaln komor paleniskow, speniajc nastpujce wymagania:
.1 komora powinna by cakowicie oddzielona od paleniska kota i wyoona
materiaem odpornym na chemiczne dziaanie spalanych produktw;
Koty
.2
.3
.4
.5
.6
.7
151
kanay czce palenisko z komor powinny mie wystarczajce pole przekroju. We wszystkich przypadkach robocze cinienie w komorze nie powinno przekracza cinienia w palenisku o wicej ni 10%;
naley przewidzie zamontowanie urzdzenia bezpieczestwa dziaajcego
przy przekroczeniu cinienia roboczego o 0,02 MPa. Urzdzenie bezpieczestwa powinno uniemoliwia wyrzut pomienia do pomieszczenia maszynowo-kotowego;
czna powierzchnia wolnego przekroju urzdzenia bezpieczestwa powinna by nie mniejsza ni 115 cm2 na 1 m3 objtoci komory, lecz nie
mniejsza ni 45 cm2;
naley przewidzie urzdzenie do zaadowywania komory w sposb uniemoliwiajcy rwnoczesne otwarcie komory i paleniska. Jeli istniej
ograniczenia dotyczce spalania mieci, to naley je umieci na tablicy
ostrzegawczej;
komory przewidziane tylko do spalania mieci mog by umieszczane
w komorze paleniskowej kota;
jeeli nie przewidziano zasobnika mieci, to pokrywa zsypowa powinna
mie urzdzenie blokujce, uniemoliwiajce jej otwarcie w przypadku,
gdy temperatura w komorze spalania mogaby spowodowa samozapalenie
si mieci.
9.15.4 Spalanie resztek i odpadw olejowych powinno w zasadzie by wykonywane w specjalnie do tego celu przewidzianym ukadzie. Moliwe jest wykorzystanie w tym celu ukadu do opalania kota i jego palnika, pod warunkiem zapewnienia na tyle, na ile to moliwe spalania bezdymnego.
9.15.5
9.16
Koto-spalarki naley wyposay w skuteczny ukad usuwania sadzy.

Koty oleju grzewczego
9.16.1 Koty oleju grzewczego powinny w zasadzie znajdowa si w oddzielnych pomieszczeniach, wyposaonych w instalacj wentylacyjn wycigow, zapewniajc nie mniej ni 6 wymian powietrza na godzin.
9.16.2 Konstrukcja kota powinna wyklucza moliwo wzrostu temperatury
oleju grzewczego powyej temperatury dopuszczalnej po wyczeniu palnikw
i zatrzymaniu cyrkulacji oleju grzewczego.
Maksymalna temperatura oleju grzewczego w instalacji powinna by nisza co
najmniej o 50 C od dopuszczalnej temperatury pracy zastosowanego oleju.
9.16.3 Palenisko i umieszczone w nim palniki powinny zapewnia rwnomierny
rozdzia strumieni cieplnych.
Dopuszcza si tylko tak nierwnomierno, przy ktrej w dowolnym punkcie
powierzchni ogrzewanej temperatura w granicznej warstwie od strony cieczy nie
przekroczy wartoci dopuszczalnej dla stosowanego oleju grzewczego.
152
Usytuowanie palnika i konstrukcja paleniska powinny uniemoliwia bezporednie dziaanie pomieni na powierzchni kota. Konstrukcja palnika powinna
wyklucza moliwo wzrostu wydajnoci cieplnej powyej nominalnej.
Paleniska kotw o wydajnoci cieplnej powyej 1000 kW powinny by wyposaone w urzdzenia do hermetyzacji paleniska i wasne rodki gaszenia objtociowego, typu uznanego przez PRS.
9.16.4 Kady kocio powinien by wyposaony w:
armatur zaporow na wlocie i wylocie oleju grzewczego. Armatura ta powinna
by sterowana spoza pomieszczenia, w ktrym znajduje si kocio. Rozwizaniem alternatywnym moe by wyposaenie kota w urzdzenia do szybkiego
spustu oleju grzewczego z instalacji do zbiornika spustowego zgodnie z punktem 14.6.2 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze;
manometr;
co najmniej dwa sprynowe zawory bezpieczestwa typu zamknitego, jednakowej konstrukcji i rozmiaru, o przepustowoci nie mniejszej ni wydajno
pompy obiegowej. Powierzchnia przelotu zaworw bezpieczestwa nie powinna by mniejsza ni powierzchnia odpowiadajca rednicy 32 mm i nie moe
by wiksza ni powierzchnia odpowiadajca rednicy 100 mm;
urzdzenia do pobierania prbek oleju grzewczego;
otwory do ogldzin zgodnie z wymaganiami podrozdziau 9.12.
9.16.5 Kady kocio powinien by wyposaony w skuteczny system oczyszczania z sadzy.
9.16.6 Poczenie rur kotowych z kolektorami i komorami powinno by wykonane jako spawane.
9.16.7 Koty powinny by wyposaone w armatur mieszkow. Moliwo zastosowanie armatury typu dawnicowego podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
9.16.8 Koty powinny by wyposaone w sygnalizacj i ukad bezpieczestwa
granicznej temperatury oleju grzewczego i gazw spalinowych umieszczone na
wylocie z kota.
9.16.9 Koty powinny by wyposaone w automatyczn regulacj spalania oraz
w wietln i dwikow sygnalizacj, a take blokad przewidzian w 9.13.11.1
oraz urzdzenia zabezpieczajce opisane w 9.13.11.2.
9.16.10
Wymagania dodatkowe dla kotw utylizacyjnych
9.16.10.1 Koty powinny by wyposaone w urzdzenia zamykajce dopyw

gazw grzewczych w przypadku zadziaania ukadw bezpieczestwa.
9.16.10.2 Konstrukcja i ustawienie kota powinny zapewnia atwe wykonanie
przegldu rur kotowych w celu wykrycia i oceny korozji i przeciekw.
Koty
153
9.16.10.3 Kocio powinien by wyposaony w czujnik(i) temperatury i sygnalizacj alarmow wykrycia poaru.
9.16.10.4 Naley zainstalowa sta instalacj ganicz oraz instalacj schadzania. Dopuszczalne jest zastosowanie instalacji tryskaczowej o wystarczajcej wydajnoci.
Przewd spalinowy poniej kota utylizacyjnego powinien by tak skonstruowany, aby silnik by zabezpieczony przed zalaniem czynnikiem ganiczym i zapewniona bya moliwo odprowadzenia tego czynnika.
9.16.10.5 Na kotach utylizacyjnych mona instalowa tylko jeden zawr bezpieczestwa.
9.17
Koty ogrzewania wodnego
Koty ogrzewania wodnego powinny spenia wymagania dotyczce materiaw i konstrukcji, obowizujce dla kotw parowych.
154
10
10.1
ZBIORNIKI CINIENIOWE I WYMIENNIKI CIEPA

Konstrukcja zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa
10.1.1 Czci zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa, stykajce si

z wod morsk lub innymi czynnikami mogcymi powodowa korozj, naley
wykonywa z materiaw odpornych na ich dziaanie. W przypadku zastosowania
innych materiaw, sposb ich ochrony przed korozj podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
10.1.2 Konstrukcja zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa powinna
zapewni niezawodno ich dziaania w warunkach okrelonych w podrozdziale
1.6 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
10.1.3 Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa powinny odpowiada wymaganiom punktw 9.1.2, 9.1.3, 9.1.4, 9.1.7, 9.1.8, 9.1.10 oraz podrozdziaw 8.2.14 i
8.2.19.
10.1.4 Jeeli jest to konieczne, konstrukcja zbiornika cinieniowego/wymiennika ciepa powinna umoliwia termiczne wyduenie jego kaduba i
poszczeglnych czci.
10.1.5 Do zamocowania kadubw wymiennikw ciepa i zbiornikw cinieniowych do fundamentw naley stosowa podpory. Jeeli to konieczne, naley
przewidzie grne zamocowania.
Przy konstruowaniu zamocowa zbiornikw i wymiennikw ciepa na fundamentach naley uwzgldni rwnie wymagania podrozdziau 1.11 z Czci VI
10.2
Osprzt
10.2.1 Kady zbiornik cinieniowy i wymiennik ciepa lub ich nierozczalny

zestaw naley wyposay w nieodczalny zawr bezpieczestwa. W przypadku
istnienia kilku nie poczonych ze sob komr, zawory bezpieczestwa naley
umieci na kadej takiej komorze. Zbiorniki hydroforowe naley wyposay
w zawory bezpieczestwa zainstalowane na czci wodnej.
W uzasadnionych przypadkach PRS moe odstpi od powyszych wymaga.
10.2.2 Zawory bezpieczestwa powinny by w zasadzie sprynowe. W podgrzewaczach paliwa i oleju mona stosowa pytki bezpieczestwa typu uznanego
przez PRS, umieszczone na przestrzeni paliwowej i olejowej.
10.2.3 Zawory bezpieczestwa powinny mie tak przepustowo, aby w kadych warunkach cinienie robocze nie mogo by przekroczone o wicej ni 10%.
10.2.4 Konstrukcja zaworw bezpieczestwa powinna umoliwia ich plombowanie lub rwnorzdne zabezpieczenie przed wykonywaniem regulacji przez
155
osoby nieupowanione. Spryny oraz powierzchnie uszczelniajce zaworw powinny by wykonane z materiaw odpornych na korozyjne dziaanie danego
czynnika.
10.2.5 Poziomowskazy i przezierniki mona instalowa na zbiornikach cinieniowych i wymiennikach ciepa tylko wwczas, gdy wymagaj tego warunki kontroli i nadzoru. Poziomowskazy i przezierniki powinny mie niezawodn konstrukcj i powinny by odpowiednio chronione. W poziomowskazach, w ktrych znajduje si para, paliwo, olej lub czynniki chodnicze, naley stosowa wkadki ze
szka paskiego. Dla pary, paliwa, oleju i czynnikw chodniczych naley stosowa
pynowskazy z paskimi szkami.
10.2.6 W konstrukcji wymiennikw ciepa i zbiornikw cinieniowych naley przewidzie konierze nakadane lub krce z konierzami do zamocowania armatury.
W konstrukcjach zbiornikw hydroforowych mona stosowa rwnie krce
gwintowane.
10.2.7 Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa naley wyposay w odpowiednie urzdzenia do ich przedmuchiwania i w urzdzenia spustowe.
10.2.8 Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa powinny mie wazy umoliwiajce ogldziny ich wewntrznych powierzchni. Jeeli wykonanie wazw jest
niemoliwe, to w odpowiednich miejscach naley wykona otwory wziernikowe.
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa o dugoci powyej 2,5 m powinny
mie otwory wziernikowe na obu kocach.
Jeeli zbiornik cinieniowy lub wymiennik ciepa ma konstrukcj rozbieraln,
albo jeeli cakowicie wykluczona jest moliwo skorodowania lub zanieczyszczenia cian od wewntrz, wazy i wzierniki nie s wymagane.
Jeeli konstrukcja zbiornika cinieniowego lub wymiennika ciepa uniemoliwia
ogldziny przez wazy lub otwory wziernikowe, wykonanie ich nie jest wymagane.
Wymiary wyci wazw patrz 9.12.2.
10.2.9 Kady zbiornik cinieniowy i wymiennik ciepa oraz kad nierozczn
ich grup naley wyposay w manometr lub manowakuometr. W wymiennikach
ciepa podzielonych na kilka komr naley kad komor wyposay w manometr
lub manowakuometr.
Manometry powinny odpowiada wymaganiom punktw 9.6.1 i 9.6.5.
10.2.10
Podgrzewacze paliwa, w ktrych jego temperatura moe przekroczy
220 C, naley oprcz regulatora temperatury wyposay take w czujnik sygnalizacji ostrzegawczej informujcy o podwyszeniu temperatury lub braku przepywu paliwa.
W odniesieniu do podgrzewaczy elektrycznych patrz te podrozdzia 15.4
156
10.3
10.3.1
Wymagania dotyczce poszczeglnych rodzajw zbiornikw

cinieniowych i wymiennikw ciepa
Zbiorniki spronego powietrza
10.3.1.1 Zawory bezpieczestwa zbiornikw powietrza rozruchowego tokowych silnikw spalinowych gwnych i pomocniczych oraz instalacji przeciwpoarowych powinny po poderwaniu cakowicie przerywa wylot powietrza, zanim
cinienie w zbiorniku spadnie poniej 0,85 cinienia roboczego.
10.3.1.2 Jeeli sprarki, zawory redukcyjne lub rurocigi, z ktrych powietrze
podawane jest do zbiornikw, s wyposaone w zawory bezpieczestwa tak wyregulowane, e niemoliwe jest podawanie do zbiornikw powietrza o cinieniu
wyszym od roboczego, to na tych zbiornikach mona nie instalowa zaworw
bezpieczestwa. W takim przypadku zamiast zaworw bezpieczestwa naley
instalowa na zbiornikach pytki topikowe.
10.3.1.3 Pytki topikowe powinny ulega stopieniu w temperaturze 100-130 C.
Na pytce topikowej powinna by wybita temperatura stopienia. Na zbiornikach
spronego powietrza o pojemnoci powyej 700 dm3 naley instalowa pytki
topikowe o rednicy co najmniej 10 mm.
10.3.1.4 Kady zbiornik spronego powietrza naley wyposay w urzdzenia
odwadniajce. Zbiorniki zainstalowane w pooeniu poziomym powinny mie
urzdzenia odwadniajce na obu kocach.
10.3.2
Butle na gazy sprone
10.3.2.1 Butlami na gazy sprone nazywa si przenone zbiorniki cinieniowe

wykonane specjalnie w celu magazynowania gazw spronych czynnika chodniczego lub CO2, ktre przechowywane s na okrcie dla potrzeb jego eksploatacji,
lecz nie mog by napeniane przy pomocy znajdujcych si tam urzdze.
10.3.2.2 Obliczenia wytrzymaociowe naley wykonywa z uwzgldnieniem
wymaga zawartych w 8.2.8, przy czym:
cinienie obliczeniowe nie powinno by nisze od cinienia, ktre moe powsta w temperaturze 45 C przy przewidzianym stopniu napenienia butli,
naprenia dopuszczalne V naley okrela wedug 8.2.4, a wspczynnik bezpieczestwa wedug 8.2.5.1,
naddatek c dla butli naraonych na korozj naley przyjmowa jako nie mniejszy ni 0,5 mm.
Stosowanie na butle stali o granicy plastycznoci wyszej ni 750 MPa, lecz nie
przekraczajcej 850 MPa, jest moliwe tylko za zgod PRS.
10.3.2.3 Celem niedopuszczenia do niebezpiecznego wzrostu cinienia w butli
przy podwyszeniu temperatury naley przewidzie nieodczalne urzdzenia
157
zabezpieczajce o uznanej konstrukcji. Mona stosowa zawory bezpieczestwa

i pytki zabezpieczajce, dziaajce przy cinieniu przekraczajcym 1,1 cinienia
roboczego, lecz nie wyszym ni 0,9 cinienia prbnego.
10.3.2.4 Butle powinny mie trwae ocechowanie, zawierajce nastpujce informacje:
.1 nazw wytwrcy;
.2 numer fabryczny;
.3 rok wykonania;
.4 rodzaj gazu;
.5 pojemno;
.6 cinienie prbne;
.7 mas wasn butli (tar);
.8 napenienie maksymalne (cinienie/masa);
.9 stempel i dat badania.
10.3.2.5 Butle naley poddawa prbie hydraulicznej cinieniem rwnym 1,5
cinienia roboczego.
10.3.2.6 Butle wykonane specjalnie w celu magazynowania gazw spronych,
czynnika chodniczego lub ganiczego powinny mie uznanie PRS.
10.3.3
Skraplacze
10.3.3.1 Konstrukcja skraplaczy i ich usytuowanie na okrcie powinny by takie, aby moliwe byo dokonanie wymiany rur.
Skraplacze powinny w zasadzie mie kaduby stalowe o konstrukcji spawanej.
Wewntrz skraplaczy, w rejonach wlotu pary o cinieniu wyszym od panujcego w skraplaczu, naley umieszcza ekrany chronice rury przed bezporednim
uderzeniem pary.
Sposb zamocowania rur powinien by taki, aby nie zwisay i nie podlegay
niebezpiecznym drganiom.
10.3.3.2 W pokrywach komr wodnych powinny by wazy w liczbie i o usytuowaniu zapewniajcym dostp dla rozwalcowania, wymiany uszczelek lub zalepienia dowolnej rury.
W przestrzeniach wodnych naley umieszcza protektory dla ochrony przed korozj elektrolityczn komr wodnych, cian sitowych i rur.
10.3.3.3 Konstrukcja skraplacza powinna umoliwia zamocowanie urzdze
kontrolnych i pomiarowych.
10.3.4
Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa urzdze chodniczych
Do zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa urzdze chodniczych

i instalacji ganiczych maj zastosowania wymagania podrozdziaw 10.1, 10.2,
158
10.3.2 i 10.3 z wyjtkiem wymaga punktw 10.3.3.3 i 10.3.3.4, a wymagania

punktu 10.2.1 mog by traktowane jako wytyczne.
Zbiorniki te i wymienniki ciepa powinny odpowiada rwnie majcym zastosowanie wymaganiom Czci V Ochrona przeciwpoarowa oraz wymaganiom
rozdziau 22 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
10.4
Filtry i chodnice
10.4.1 Filtry i chodnice silnikw gwnych i pomocniczych powinny spenia

wymagania dotyczce materiaw i konstrukcji, obowizujce dla wymiennikw
ciepa i zbiornikw cinieniowych.
10.4.2 Filtry paliwa ciekego instalowane rwnolegle w celu umoliwienia ich
czyszczenia bez koniecznoci zatrzymania silnika (filtry podwjne) powinny by
wyposaone w zabezpieczenia przed omykowym otwarciem filtra bdcego pod
cinieniem.
10.4.3 Filtry paliwa ciekego lub ich komory powinny mie odpowiednie rodki
do:
ich odpowietrzania przy wczaniu do pracy,
zniwelowania nadcinienia przed ich otwarciem.
Do tego celu powinny by stosowane zawory lub kurki wraz z rurkami ciekowymi prowadzcymi do miejsc bezpiecznych.
Urzdzenia napdowo-sterowe
11
11.1
159
URZDZENIA NAPDOWO-STEROWE
Zakres zastosowania
11.1.1 Wymagania rozdziau 11 maj zastosowanie do urzdze sucych do

napdu okrtu i sterowania okrtem, bd do manewrowania okrtem, zwanych
rwnie w niniejszym rozdziale urzdzeniami. W szczeglnoci wymagania
obejmuj:
urzdzenia z pdnikiem na obrotowej kolumnie (azymutalnym),
urzdzenia z pdnikiem o pionowej osi obrotu (cykloidalnym),
urzdzenia wysuwane i wychylane z kaduba okrtu,
urzdzenia do dynamicznego pozycjonowania okrtu,
napd strugowodny,
stery strumieniowe.
11.1.2 Za gwne urzdzenia napdowo-sterowe, zwane zamiennie urzdzeniami gwnymi, uwaa si urzdzenia przeznaczone do gwnego napdu i sterowania oraz do dynamicznego pozycjonowania okrtu.
Wszystkie inne urzdzenia napdowo-sterowe uwaane s za pomocnicze.
11.2
Wymagania oglne
11.2.1 Jeeli do napdu okrtu przewidziane jest zastosowanie wycznie urzdze napdowo-sterowych, to naley zastosowa co najmniej dwa oddzielne urzdzenia z niezalenym zasilaniem. Awaria jednego z urzdze nie moe powodowa
unieruchomienia drugiego.
Moliwo zastosowania pojedynczego urzdzenia napdu strugowodnego podlega kadorazowo odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
11.2.2 Urzdzenia powinny wytrzymywa obcienia powstajce we wszystkich
staych i przejciowych stanach pracy.
11.2.3 Elementy urzdze z obrotow kolumn, przenoszce moment lub si
zwizan z obrotem, powinny by obliczone na maksymalny moment wywierany
przez silnik hydrauliczny obrotu kolumny przy maksymalnej rnicy cinie cieczy hydraulicznej lub na moment rozruchowy silnika elektrycznego obrotu kolumny. Elementy, o ktrych mowa, powinny wytrzyma zablokowanie ruchu obrotowego kolumny.
11.2.4 Naley zastosowa rodki skutecznie zabezpieczajce przed przedostaniem si wody morskiej do czci wewntrznych urzdzenia i do wntrza kaduba
okrtu.
11.2.5 Uszczelnienia ruchowe, zapobiegajce przedostaniu si wody morskiej
do wntrza urzdzenia lub do wntrza kaduba okrtu, powinny by typu uznanego
przez PRS.
160
11.2.6 Naley przewidzie otwory inspekcyjne umoliwiajce niezbdne ogldziny okresowe gwnych czci urzdze napdowo-sterowych.
11.2.7 Urzdzenia napdowo-sterowe, ktre zamontowane s w kadubie okrtu
w sposb umoliwiajcy ich wysunicie lub obrt, powinny by umieszczone
w oddzielnym wodoszczelnym pomieszczeniu, chyba e przewidziano podwjne
uszczelnienie wg 11.2.5, zabezpieczajce przed dostaniem si wody do kaduba.
Naley zapewni sygnalizacj przedostania si wody do przestrzeni pomidzy
uszczelnieniami oraz moliwo wykonania przegldu uszczelnie podczas dokowania.
11.2.8 Konstrukcja dysz powinna spenia majce zastosowanie wymagania
z Czci III Wyposaenie kadubowe.
11.2.9 W przypadku urzdze z pdnikiem na obrotowej kolumnie, w ktrych
manewr wstecz dokonuje si przez obrt kolumny o 180, czas wykonania takiego obrotu nie powinien przekracza 30 sekund.
11.2.10
Gwne urzdzenia napdowo-sterowe powinny zapewnia moliwo
zmiany kierunku naporu ze wszystkich stanowisk zdalnego sterowania napdem
gwnym oraz z pomieszczenia, w ktrym znajduj si te urzdzenia. W kadym
z wymienionych miejsc naley zapewni moliwo odczytu skoku ruby napdowej
i kierunku naporu, rodki do natychmiastowego zatrzymania pdnika oraz rodki
cznoci z pozostaymi stanowiskami. rodki do natychmiastowego zatrzymania
pdnika powinny by niezalene od ukadu zdalnego sterowania urzdzeniem.
11.3
Napd
11.3.1 Tokowe silniki spalinowe bezporednio napdzajce urzdzenia napdowo-sterowe powinny spenia wymagania rozdziau 2. Instalacje obsugujce
silniki powinny spenia wymagania odpowiednich rozdziaw z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
11.3.2 Silniki hydrauliczne, pompy i inne elementy hydrauliczne powinny by
typu uznanego przez PRS.
11.3.3 Dla gwnych urzdze napdowo-sterowych naley przewidzie stay
zbiornik zapasowy cieczy hydraulicznej, o pojemnoci wystarczajcej na pen
wymian oleju w co najmniej jednym urzdzeniu, podczony staymi przewodami.
11.3.4 Silniki elektryczne uyte w gwnych urzdzeniach napdowo-sterowych
podlegaj nadzorowi w czasie produkcji, bez wzgldu na ich moc.
11.3.5 W odniesieniu do gwnych urzdze napdowo-sterowych z silnikami
elektrycznymi naley speni rwnie majce zastosowanie wymagania rozdziau 17
11.4
161
Przekadnie i oyskowanie
11.4.1 Przekadnie zbate w urzdzeniach gwnych powinny spenia wymagania rozdziau 4.

11.4.2 Przekadnie urzdze pomocniczych przeznaczonych do pracy krtkotrwaej mog by przewidziane na ograniczon liczb godzin pracy. Obliczenia
tych przekadni, wykonane zgodnie z obowizujcymi normami, podlegaj odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
11.4.3 Trwao umowna L10 oysk tocznych w urzdzeniach gwnych nie
powinna by krtsza ni 20 000 godzin.
11.4.4 Trwao umowna L10 oysk tocznych w urzdzeniach pomocniczych
nie powinna by krtsza ni 5 000 godzin.
11.4.5 Uoyskowanie kolumny obrotowej powinno zapewnia przenoszenie si
poosiowych w obu kierunkach.
11.5
Way napdowe
11.5.1 Way napdowe powinny spenia wymagania rozdziau 2 z Czci VI

Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze, w tym wymagania dla wzmocnie
lodowych, jeeli maj zastosowanie.
11.5.2 W odniesieniu do drga skrtnych waw napdowych obowizuj wymagania podrozdziau 4.1 z teje Czci VI.
11.6
Pdniki
11.6.1 ruby napdowe o skoku staym i skoku nastawnym powinny spenia wymagania rozdziau 3 z Czci VI Urzdzenia maszynowe i urzdzenia chodnicze.
11.6.2 ruby napdowe o ksztacie niekonwencjonalnym i pdniki innych rodzajw podlegaj odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
11.7
Urzdzenia napdu strugowodnego
11.7.1 Konstrukcja urzdzenia napdu strugowodnego powinna zapewnia:

.1 wychylenie dyszy wylotowej o 30 na kad burt i przeoenie dyszy
w tym zakresie w czasie nie przekraczajcym 8 sekund;
.2 przesterowanie deflektorw z pozycji caa naprzd do pozycji caa
wstecz w czasie nie przekraczajcym 10 sekund.
11.7.2 Kana dolotowy wody do urzdzenia naley uksztatowa w taki sposb,
aby wykluczy moliwo przerwania strugi i powstania kawitacji na powierzchni
wlotowej.
162
Usytuowanie kanau dolotowego powinno zapobiega przedostawaniu si powietrza do wntrza kanau.

11.7.3 Wa napdowy pompy naley zainstalowa na takiej wysokoci, aby zapewni rozruch urzdzenia przy minimalnym zanurzeniu okrtu.
11.7.4 Naley wykluczy moliwo powstania kawitacji na opatkach wirnika
pompy, mogcej doprowadzi do uszkodzenia elementw urzdzenia, dla kadego
przewidzianego w normalnej eksploatacji wariantu jego pracy.
11.7.5 Naley przeprowadzi analiz obliczeniow form drga wasnych opatek
wirnika pompy. Zabronione prdkoci obrotowe, w przypadku przekroczenia napre dopuszczalnych na skutek rezonansu, nie powinny wystpowa w zakresie
od 0,7 do 1,1 maksymalnej prdkoci obrotowej wirnika.
11.7.6 Deflektory naley wyposay w mechaniczne osony zapobiegajce ich
uszkodzeniu w przypadku uderzenia o nabrzee lub pywajc przeszkod.
11.7.7 Kade urzdzenie napdu strugowodnego powinno by wyposaone
we wasny ukad hydrauliczny, nie majcy adnych pocze z innymi ukadami
hydraulicznymi na okrcie.
11.8
Ukady sterowania
11.8.1 Ukady zdalnego sterowania urzdze napdowo-sterowych powinny

spenia wymagania podrozdziau 20.2 z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania.
11.8.2 Dla gwnych urzdze napdowo-sterowych obowizuj wymagania
punktw 20.5.1 do 20.5.3, 20.5.8 oraz 20.5.10 do 20.5.15 z teje Czci VIII. Zaleca si uwzgldnienie pozostaych wymaga rozdziau 20 z Czci VIII.
11.9
Ukady kontrolne
11.9.1 Ukad wskazujcy powinien spenia wymagania podrozdziau 20.4.3

11.9.2 Ukad wskazujcy powinien zapewnia na stanowiskach zdalnego sterowania co najmniej:
wskazanie kierunku i wartoci prdkoci obrotowej dla urzdze z pdnikiem
o staej geometrii;
wskazanie skoku i wartoci prdkoci obrotowej dla urzdze ze rub o skoku
nastawnym;
wskazanie kierunku naporu.
163
11.9.3 Ukad alarmowy powinien spenia wymagania podrozdziau 20.4.1

z Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy sterowania oraz wymagania podane w tabeli 11.9.3. Ukad alarmowy urzdze pomocniczych o mocy zainstalowanych silnikw poniej 200 kW podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
Tabela 11.9.3
Ukad alarmowy urzdze napdowo-sterowych
Zesp,
instalacja, ukad
Lp.
1.
2.
3.
Napd hydrauliczny:
pdnika,
obrotu urzdzenia,
zmiany skoku ruby
4.
Ukad alarmowy:
sygnalizowana
warto parametru
Uwagi
poziom w zbiorniku zapasowym cieczy hydraulicznej
minimalna
cinienie cieczy hydraulicznej
minimalna
rnica cinie na filtrze

cieczy hydraulicznej
maksymalna
temperatura cieczy
hydraulicznej
maksymalna
jeeli zastosowano chodnic
minimalna
5.
Instalacja smarowania
urzdzenia napdowosterowego
cinienie oleju lub poziom

oleju w zbiorniku
grawitacyjnym
6.
Silnik napdowy elektryczny:
pdnika,
obrotu urzdzenia,
zmiany skoku ruby
wg Czci VIII Instalacje elektryczne i systemy

sterowania, tabela 21.3.1-1, lp. 2.6
zasilanie ukadu alarmowego
minimalna
zasilanie zdalnego sterowania
minimalna
awaryjne
zatrzymanie
wykrywanie poaru
poar
poziom w studzience
zzowej *
wysoki poziom
7.
8.
9.
Ukady kontrolne
urzdzenia napdowo-sterowego
10. Pomieszczenie
urzdzenia napdowo11. sterowego
*
Parametr kontrolowany
rodki awaryjnego zatrzymania wg 11.2.10
Tam, gdzie jest to uzasadnione i moliwe, naley rwnie stosowa sygnalizacj przedostania si
wody do korpusu urzdzenia.
11.10
11.10.1

Urzdzenia napdowo-sterowe powinny by typu uznanego przez PRS.
11.10.2
PRS, po rozpatrzeniu dokumentacji technicznej, moe zgodzi si na
zastosowanie urzdzenia posiadajcego wiadectwo uznania typu wydane przez
instytucj klasyfikacyjn albo specjalistyczny organ administracji pastwowej.
164
W przypadku pojedynczej dostawy urzdzenia, PRS moe zgodzi si, po rozpatrzeniu dokumentacji technicznej, na zastosowanie urzdzenia nie posiadajcego
wiadectwa uznania typu.
11.10.3
Kade urzdzenie napdowo-sterowe, o ktrym mowa w 11.10.1
i 11.10.2, podczas produkcji i prb powinno by poddane nadzorowi zgodnie z wymaganiami 11.10.5 i 11.10.7.
11.10.4
Zakres nadzoru nad urzdzeniami pomocniczymi o mocy zainstalowanych silnikw poniej 200 kW podlega odrbnemu rozpatrzeniu przez PRS.
11.10.5
Nadzr nad produkcj i prbami urzdzenia obejmuje:
dokumentacj,
prby wyrobu, w tym prby cinieniowe kadubw, rurocigw i armatury oraz
prby ruchowe u producenta.
Prby ruchowe u producenta powinny by wykonane w obecnoci inspektora
PRS.
11.10.6
Nastpujce wane czci urzdze napdowo-sterowych podlegaj
w czasie produkcji nadzorowi pod wzgldem ich zgodnoci z zatwierdzon dokumentacj:
kaduby ruchome i nieruchomeM),
kolumnyM),
wa rubowy i way porednieM,
pdnikiM),
dysze,
ruby zczne i wpusty,
rurocigi i armatura.
M)
materia z odbiorem PRS. Dla urzdze napdowo-sterowych pomocniczych o mocy silnika
poniej 200 kW akceptowany jest atest producenta materiau. Wymaga si ogldzin materiau
przez inspektora PRS i wykonania w jego obecnoci prby twardoci.
11.10.6.1
Prby cinieniowe kadubw naley przeprowadza zgodnie z wymaganiami punktu 1.5.2.1. Dla prb kadubw obcionych cinieniem hydrostatycznym od
zewntrz i/lub od wewntrz jako cinienie robocze p naley przyj najwysze, dziaajce od jednej strony, cinienie hydrostatyczne w najniszym punkcie kaduba.
11.10.6.2
Prby ruchowe u producenta powinny by przeprowadzone na stanowisku umoliwiajcym sprawdzenie urzdzenia przy znamionowej prdkoci obrotowej i przy obcieniu wau napdowego i kolumny, jeeli wystpuje, penym
momentem obrotowym. PRS moe rozway wykonanie okrelonej czci lub caoci
prb ruchowych na okrcie.
165
Prby ruchowe obejmuj:

.1 prby rozruchw i zatrzyma napdu, prby nawrotu;
.2 prby pracy urzdzenia jako steru;
.3 prby dziaania ukadw kontrolnych.
11.10.6.3 Po zakoczeniu prb ruchowych naley dokona ogldzin zewntrznych caego zespou i w uzasadnionych przypadkach przeprowadzi ogldziny
wewntrzne, w szczeglnoci ogldziny przekadni zbatych.
Ponadto naley sprawdzi prbk oleju smarowego na zawarto staych zanieczyszcze metalicznych i niemetalicznych
11.10.6.4 PRS wydaje metryk urzdzenia napdowo-sterowego po zaakceptowaniu kompletnego sprawozdania z prb wyrobu. Zastrzega si moliwo wydania metryki dopiero po prbach w morzu.
11.10.7
Prby kadego urzdzenia napdowo-sterowego w morzu powinny si
odbywa zgodnie z zatwierdzonym programem.
W prbach naley zademonstrowa zdolno urzdzenia do zapewnienia napdu i sterowania okrtu we wszystkich przewidzianych wariantach pywania w morzu i przy manewrach.
Naley wykona prby przy rnych moliwych w eksploatacji prdkociach
okrtu, rnych ustawieniach i rnej mocy urzdzenia napdowo-sterowego oraz
podczas szybkich manewrw rozpoczynanych przy najbardziej niekorzystnych
moliwych kombinacjach prdkoci okrtu i ustawienia urzdzenia.
11.10.7.1 Dla urzdze instalowanych po raz pierwszy na danym okrcie PRS
moe zada wykonania pomiarw drga liniowych.
11.10.7.2 Podczas prb ukadw kontrolnych naley wykaza spenienie wymaga okrelonych w 11.10.
11.10.7.3 Po prbach w morzu PRS moe zada przegldu urzdzenia w stanie otwartym.
Ponadto naley sprawdzi prbk oleju smarowego na zawarto staych zanieczyszcze metalicznych i niemetalicznych.
166
Zacznik 1
PRZYKADY ZCZY SPAWANYCH STOSOWANYCH
W KOTACH, ZBIORNIKACH CINIENIOWYCH
I WYMIENNIKACH CIEPA
Wymiary elementw konstrukcyjnych czci przygotowanych do spawania oraz
wymiary spoin naley przyjmowa w zalenoci od rodzaju spawania, zgodnie
z normami krajowymi. Przykady najczciej stosowanych zczy spawanych
podane s na rysunkach poniej.
Odpowiednio do mechanicznych wasnoci materiaw oraz w wyniku dalszego
postpu techniki spawalniczej, mog by stosowane inne wykonania zczy spawanych. W tych przypadkach, a take w razie niezbdnych modyfikacji przykadowych zczy, zastosowanie danego rodzaju zcza naley uzgodni z PRS.
Lp.
Rysunek (przykad)
Zastosowanie
Dna paskie i pokrywy
1.1.
K = 0,38
s
rJ ,
3
lecz co najmniej 8 mm
lJs
1.2
K = 0,45
r J 0,2 s,
s2 J 5 mm
(patrz uwaga 1)
1.3
K = 0,5
s2 @ s1 ,
lecz co najmniej 6,5 mm
s3 J 1,24 s1
(patrz uwaga 1)
167
Zacznik 1
1
1.4
K = 0,45
(patrz uwaga 1)
1.5
K = 0,55
(patrz uwaga 1)
1.6
K = 0,57
Dna wypuke
2.1
Zcze mona stosowa

w kotach i zbiornikach
cinieniowych klas I, II
i III (patrz uwagi 2 i 17)
2.2
Zcze mona stosowa

w kotach i zbiornikach
cinieniowych klas II i III
168
2.3
Zcze mona stosowa

tylko w zbiornikach cinieniowych klasy III
s1 @ 16 mm
D @ 600 mm
2.4
3
Zcze nie zalecane do
stosowania mona je
stosowa tylko w zbiornikach cinieniowych klasy II
nie naraonych na korozj
s1 @ 16 mm
D @ 600 mm
ciany sitowe
3.1
K = 0,45
e = 0,7 s1
s1 @ 16 mm
(patrz uwagi 3 i 4)
3.2
K = 0,45
1
e s1
3
e > 6 mm
s1 > 16 mm
(patrz uwagi 5 i 6)
3.3
K = 0,45
r J 0,2 s,
169
Zacznik 1
1
3.4
k = 0,45
e J 0,7 s1;
przy L > 13 mm zaleca si
stosowa wariant 2, gdzie
1
L s1 oraz
3
L J 6 mm (patrz uwaga 7)
3.5
K = 0,45
r J 0,2 s,
Rury
4.1
e = sk
e J 5 mm
sk J 2,5 mm
(patrz uwagi 8, 9 i 10)
4.2
d = sr; l1 = sr
1,5 sr < l < 2 sr
wariant 1: sr J 5 mm;
l = sr
wariant 2: sr < 5 mm
(patrz uwaga 12)
4.3
e = 0,7 sk
sk J 3 mm
(patrz uwaga 12)
170
1
5
cigi i cigi rurowe
5.1
K = 0,42
5.2
K = 0,34
5.3
K = 0,38
Krtkie cigi patrz 9.1.3
Krce i zcza
6.1
Nieprzelotowe krce przyspawane
6.1.1
sk @ 16 mm
1
L1 sk ,
3
6.1.2
1 ,
sk
3
(patrz uwaga 13)
L1
171
Zacznik 1
1
6.1.3
3
L2 = 1,5 2,5 mm
1
L1 J sk ,
3
(patrz uwaga 14)
6.1.4
1
L1 J sk ,
3
(patrz uwaga 15 i 16)
6.1.5
L1 = 10 13 mm
(patrz uwaga 15)
6.2
Przelotowe krce przyspawane
6.2.1
Zcze stosuje si w zasadzie dla wartoci sk 1 s

2
e = sk
6.2.2
Zcze stosuje si w zasadzie dla wartoci sk 1 s

2
e = 6 13 mm
e + l = sk
172
6.2.3
6.3
3
Zcze stosuje si w zasadzie dla wartoci
1
sk s
2
1
eJ s,
10
Krce odsadzone
6.3.1
(patrz uwaga 17)
6.3.2
6.4
Krce z piercieniowymi nakadkami wzmacniajcymi
6.4.1
1
l J sk ,
3
6.4.2
1
l J sk ,
3
L1 J 10 mm
173
Zacznik 1
1
6.4.3
e2 + l J s k
L1 J 10 mm
2sk @ (e2 + l) plus mniejsza
z wartoci (sbr + e1) lub L1
6.4.4
6.5
3
e + l = sk lub sbr (przyjmuje si warto mniejsz)
L1 J 10 mm
Nakadki i krce z otworami na ruby
6.5.1
d2 @ d1 + 2smin
(patrz uwaga 18)
6.5.2
s @ 10 mm
(patrz uwagi 19 i 20)
6.5.3
L J 6 mm
s @ 20 mm
6.5.4
s J 20 mm
174
6.6
Krce i nakadki do pocze gwintowych
6.6.1
6.6.2
6.6.3
d@s
de = 2 d
h @ 10 mm
h @ 0,5 s
(patrz uwaga 21)
6.6.4
Uwagi do rysunkw:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
Zcze moe by stosowane w kotach o rednicy nie przekraczajcej 610 mm

oraz w tych wszystkich zbiornikach cinieniowych, dla ktrych Rm @ 470 MPa
lub Re @ 370 MPa.
Zmniejszenie gruboci paszcza lub czci konierzowej dna moe by wykonane po stronie zewntrznej lub wewntrznej.
Zcze stosowane w przypadkach, gdy spawanie moe by wykonane z obu
stron paszcza.
W paszczach o gruboci przekraczajcej 16 mm krawdzie dla spoin pachwinowych powinny by zukosowane zgodnie z rys. lp. 3.2.
Zcze stosowane w przypadkach, gdy spawanie jest moliwe tylko z zewntrznej strony paszcza.
W paszczach o gruboci nie wikszej ni 16 mm zcze moe by wykonywane
jednostronnie. Wysoko piercienia powinna by nie mniejsza ni 40 mm.
Odstp midzy wewntrzn rednic paszcza a zewntrzn rednic ciany
sitowej powinien by jak najmniejszy.
Koniec rury wystajcy poza spoin naley sfrezowa lub zeszlifowa.
Zacznik 1
.9
.10
.11
.12
.13
.14
.15
.16
.17
.18
.19
.20
.21
175
Odlego midzy rurami powinna wynosi nie mniej ni 2,5 sk, lecz nie mniej
ni 8 mm.
Przy rcznym spawaniu elektrycznym grubo sk powinna by nie mniejsza
ni 2,5 mm.
Zaleca si stosowa w tych przypadkach, gdy niezbdne jest maksymalne
zmniejszenie odksztace ciany sitowej powstajcych w procesie spawania.
Spawanie rur naley wykonywa rcznie ukiem elektrycznym.
Podkadka piercieniowa powinna cile przylega, a po spawaniu naley j
usun.
Zcze stosowane w przypadkach, gdy spawanie moe by wykonywane od
wewntrznej strony krca.
Zcze stosowane w przypadkach, gdy wymiary krcw s znaczco mae
w stosunku do wymiarw zbiornika.
Po spawaniu krciec naley obrobi na wymiar ostateczny.
Cylindryczne odcinki l powinny umoliwia dokonanie w razie potrzeby bada rentgenograficznych zcza.
Odstp midzy nakadk piercieniow a paszczem powinien by nie wikszy
ni 3 mm.
Odstp midzy rednic otworu w paszczu a zewntrzn rednic piercienia
powinien by jak najmniejszy, a w kadym przypadku nie wikszy ni 3 mm.
Grne i dolne otwory w konierzu dla rub powinny by przesunite wzgldem siebie.
czna grubo paszcza zbiornika i napawanego metalu powinna zapewnia
wprowadzenie niezbdnej liczby zwojw gwintu.
176
Zacznik 2
CZCI ZAPASOWE
1
POSTANOWIENIA OGLNE
1.1 Podane w tabelach liczby i rodzaje czci zapasowych naley traktowa jako
oglne wytyczne. Przy okrelaniu rzeczywistej liczby czci zapasowych naley
uwzgldni zalecenia producentw urzdze instalowanych na okrcie.
1.2 Czci zapasowe wraz z odpowiednimi narzdziami, materiaami i przyrzdami powinny by naleycie zamocowane, umieszczone w dostpnym miejscu
i zabezpieczone przed korozj.
1.3 W zestawie czci zapasowych zaleca si przewidzie jeden zestaw zczy
elastycznych kadego typu i rozmiaru zastosowanych na okrcie.
2
WYKAZ CZCI ZAPASOWYCH

Tabela 2.1
Tokowe silniki spalinowe 1)
Silniki gwne
Silniki pomocnicze
Lp.
Nazwa
czci zapasowych
okrty nieograniczonego
rejonu eglugi
okrty ograniczonego rejonu

eglugi
okrty nieograniczonego
rejonu eglugi
okrty ograniczonego rejonu

eglugi
oyska gwne lub

panewki oysk
kadego typu i wymiaru ze rubami
(sworzniami), nakrtkami i zestawem
przekadek
1 komplet
do jednego
oyska
oysko oporowe
wau rubowego
wbudowane w silnik
patrz tabela 2.4
Tuleja cylindrowa
wraz z zaworami,
piercieniami
uszczelniajcymi
i podkadkami
Gowica cylindra
wraz z zaworami,
piercieniami
uszczelniajcymi
i podkadkami; dla
silnikw bez gowic
odpowiednie zawory
1 komplet
do jednego
oyska
Tylko piercienie uszczelniajce i podkadki
1 komplet
Tylko piercienie uszczelniajce i podkadki

1 komplet
177
Zacznik 2
4.1
ruby dwustronne
z nakrtkami do
mocowania gowicy
cylindra
5
5.1
3
0,5 kompletu
dla jednej
gowicy
Zawory
Zawory wydechowe
(kaduby, gniazda,
spryny i inne
czci)
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
5.2
Zawory ssce (kaduby, gniazda,

spryny i inne
czci)
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
5.3
Zawr rozruchowy
(kadub, gniazdo,
spryny i inne
czci)
5.4
Kompletny zawr
bezpieczestwa
5.5
Wtryskiwacze kadego typu i wymiaru

wraz ze wszystkimi
czciami
1 komplet
do jednego
silnika2)
0,5 kompletu
do jednego
silnika
oyska korbowodu
6.1
Dolne oyska kor1 komplet

bowodu lub panewki do jednego
kadego typu i wycylindra
miaru wraz ze rubami, nakrtkami i
zestawem przekadek
1 komplet
do jednego
cylindra
6.2
Grne oyska korbowodu lub panewki

kadego typu i wymiaru, wraz ze rubami, nakrtkami
i przekadkami
1 komplet
do jednego
cylindra
Tok kadego typu

i wymiaru wraz
z czci prowadzc, piercieniami,
rubami i nakrtkami
Tylko sworze
z jego tulejami
do jednego
cylindra
Piercienie tokowe
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
1 komplet
do jednego
cylindra
178
1

2
Rury przegubowe
lub teleskopowe do
chodzenia tokw,
z uszczelnieniami
i innymi czciami
skadowymi
10
Smarownica (lubrykator) najwikszego

rozmiaru z urzdzeniami do przeniesienia napdu
11
Pompy paliwowe
3
1 komplet
do jednego
cylindra
5
1 komplet
do jednego
cylindra
11.1 Kompletna pompa

paliwowa lub,
w przypadku gdy
istnieje moliwo
wymiany czci
w warunkach okrtowych, peny komplet czci roboczych
dla jednego czonu
pompy (nurnik,
tuleja, zawory, spryny itp.)
11.2 Rura doprowadzajca paliwo od pompy

do wtryskiwacza
wraz ze zczami
kadego typu i wymiaru
1 komplet
12
Turbodmuchawy 3)
12.1 Kompletny wirnik,

wa, dysze i oyska
Uwagi do tabeli 2.1:
1)
2)
3)
Dla silnikw jednego typu podane zalecenia maj zastosowanie niezalenie od liczby silnikw
zainstalowanych na okrcie (silniki jednego typu oznaczaj takie silniki, ktrych czci zapasowe s nawzajem zamienne).
Dla silnikw z jednym lub dwoma wtryskiwaczami w jednym cylindrze pena liczba kompletnych wtryskiwaczy.
Dla silnikw majcych trzy lub wicej wtryskiwaczy na jeden cylinder zalecane s po dwa kompletne wtryskiwacze na kady cylinder, a dla pozostaej liczby wtryskiwaczy wszystkie czci
z wyjtkiem kadubw.
Nie zaleca si dla silnikw speniajcych wymagania punktu 2.4.1.
179
Zacznik 2
Tabela 2.2
Turbinowe silniki spalinowe napdu gwnego 1)
Ilo na okrt
Lp.
Nazwa czci zapasowych
okrty nieograniczonego rejonu eglugi
okrty ograniczonego
rejonu eglugi
Kompletny wtryskiwacz
1 komplet
1 komplet
Urzdzenie zaponowe
1 komplet
1 komplet
Wkady filtracyjne olejowe i paliwowe
1 komplet
1 komplet

1)
Dla silnikw jednego typu podane zalecenia maj zastosowanie niezalenie od liczby silnikw
zainstalowanych na okrcie (silniki jednego typu oznaczaj takie silniki, ktrych czci zapasowe s nawzajem zamienne).
Tabela 2.3
Przekadnie i sprzga 1)
Ilo na okrt
Lp.
okrty nieograniczone- okrty ograniczonego

go rejonu eglugi
rejonu eglugi
Tuleje lub panewki oysk nonych, kadego typu i wymiaru
Segmenty oyska oporowego przekadni

z kompletem podkadek lub piercienie
oporowe kadego typu i wymiaru
z kompletem podkadek dla jednej strony
oyska 2)
1 komplet
Zewntrzna i wewntrzna bienia z elementami tocznymi (w przypadku ich

zastosowania)
1 komplet
1 komplet
do jednego oyska

1)
2)
Dla przekadni i sprzgie jednego typu podane zalecenia maj zastosowanie niezalenie od liczby
przekadni i sprzgie zainstalowanych na okrcie (przekadnie i sprzga jednego typu oznaczaj takie, ktrych czci zapasowe s nawzajem zamienne).
Jeeli segmenty z obydwu stron oyska oporowego s rne, to zaleca si komplety dla kadej
strony.
180
Tabela 2.4
Way napdowe i pdniki
Ilo na okrt
Lp.
okrty nieograniczonego rejonu eglugi
okrty ograniczonego
rejonu eglugi
1.1 Segmenty dla strony biegu naprzd

w przypadku zastosowania oysk segmentowych
1 komplet
1.2 Piercienie oporowe dla strony biegu

naprzd w przypadku zastosowania
oysk grzebieniowych
1 komplet
1.3 oysko rolkowe w przypadku zastosowania oysk tocznych
1 komplet
2.1 Skrzyda pdnikw cykloidalnych

z kompletem elementw mocujcych
2 szt. do kadego
pdnika
2.2 oyska skrzyde, elementy urzdzenia

nastawczego i elementy uszczelnienia
(piercienie, uszczelki) dla rub o skoku
nastawnym i pdnikw cykloidalnych
1 komplet na kady
pdnik
2.3 Czci zapasowe do mechanizmw

wedug uzgodnienia
i urzdze rub o skoku nastawnym,
z PRS
pdnikw cykloidalnych i ukadw
obsugujcych je, poza podanymi w 2.1
i 2.2, w zalenoci od konstrukcji pdnika
oyska oporowe linii waw
1)
Pdniki 2)

1)
2)
Dla oysk jednego typu podan ilo zaleca si niezalenie od liczby oysk zainstalowanych na
okrcie.
Dla okrtw ze wzmocnieniami lodowymi.

Ow c7 2008

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ow c7 2008

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PRZEPISY

SILNIKI, MECHANIZMY, KOTY

SILNIKI, MECHANIZMY, KOTY

PRZEPISY KLASYFIKACJI I BUDOWY OKRTW WOJENNYCH

Nadzr nad masow produkcj silnikw spalinowych,

Copyright by Polski Rejestr Statkw S.A., 2008

2 Tokowe silniki spalinowe .......................................................................................

3 Turbinowe silniki spalinowe ...................................................................................

Wymagania instalacyjne ...................................................................................

4 Przekadnie, sprzga rozczne i elastyczne .........................................................

5 Mechanizmy pomocnicze ........................................................................................ 73

6 Mechanizmy pokadowe ..........................................................................................

7 Hydrauliczne ukady napdowe .............................................................................

8 Koty, zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa ..................................................

Wasnoci wytrzymaociowe i naprenia dopuszczalne .....................

Zbiorniki cinieniowe i wymienniki ciepa ......................................................... 154

Wymagania dotyczce poszczeglnych rodzajw zbiornikw

Urzdzenia napdowo-sterowe ............................................................................

Zacznik 1 Przykady zczy spawanych stosowanych w kotach, zbiornikach

1.1.1 Wymagania niniejszej Czci VII Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki

Wymaganiom dotyczcym urzdze podlegaj:

Okrelenia dotyczce oglnej terminologii stosowanej w Przepisach klasyfikacji

Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe

Zasady klasyfikacji. W przypadku uycia w tekcie Czci VII okrele objanionych

1.3.3 Na podstawie przeprowadzonego nadzoru nad produkcj i pozytywnych

Dokumentacja tokowych silnikw spalinowych

1.4.2.1 Dla uzyskania zatwierdzenia typu tokowego silnika spalinowego naley

Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe

.16 rysunki przeciwciarw ze rubami (jeeli przeciwciary nie stanowi

Tylko dla jednego cylindra.

Dokumentacja turbodmuchaw, chodnic powietrza itp. patrz 1.4.3

1.4.2.3 Aktualizowana dokumentacja typu stanowi podstaw nadzoru PRS nad

1.4.2.4 Jeeli tokowy silnik spalinowy jest wykonywany na podstawie licencji,

Dokumentacja turbinowych silnikw spalinowych

Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe

.18 program prb wyrobu2);

Dokumentacja wymiennikw ciepa patrz 1.4.7.

1.4.3.3 Aktualizowana dokumentacja typu wraz z obliczeniami drga skrtnych

Dokumentacja przekadni, sprzgie, mechanizmw pomocniczych

Dokumentacja przekadni, sprzgie, mechanizmw pomocniczych i pokadowych powinna zawiera:

.10 rysunki wsppracujcego z gwnym mechanizmem oyska oporowego,

Dokumentacja urzdze napdowo-sterowych

Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe

Dokumentacja hydraulicznych ukadw napdowych

Dokumentacja hydraulicznych ukadw napdowych powinna zawiera:

Dokumentacja kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa

Zakres wymaganej dokumentacji kotw, zbiornikw cinieniowych i wymiennikw ciepa obejmuje:

Tuleja cylindrowa na caej dugoci przestrzeni chodzenia

Przestrze chodzenia bloku cylindrowego

1,5 p, lecz nie mniej

Zawr wydechowy, przestrze chodzenia

1,5 p, lecz nie mniej

Denko toka, przestrze chodzenia (tam, gdzie przestrze chodzenia

Kadub pompy wtryskowej, strona cinieniowa

1,5 p lub p+30

1,5 p lub p+30

1,5 p lub p+30

Turbodmuchawa, przestrze chodzenia

1,5 p, lecz nie mniej

Rurocig wydechowy, przestrze chodzenia

1,5 p, lecz nie mniej

Sprarka powietrza napdzana przez silnik

Silniki, mechanizmy, koty i zbiorniki cinieniowe