Walcowanie na zimno mosidzu CuZn30

P.D

1) Mied
Mied wystpuje w przyrodzie w postaci rodzimej oraz w rudach
siarczkowych: byszczu miedzi, czyli chalkozonie Cu2S, bornicie
CuFeS2, chalkopirycie CuFeS2, lub rudach tlenkowych, np. kuprycie
Cu2O.
Temperatura topnienia miedzi wynosi 1084,88oC, a wrzenia ok. 2595oC.
Ma gsto 8,93 g/cm3 w 20oC. Wytrzymao miedzi na rozciganie
wynosi Rm=200-250 MPa, granica plastycznoci Re=35 MPa, twardo
45HB, a wyduenie A=30-35%.
W wyniku obrbki plastycznej na zimno wytrzymao miedzi zwiksza
si do 400-450 MPa, a twardo do 120 HB, przy zmniejszeniu wysuenia
do 1-2%.
Cechuje si du przewodnoci ciepln 411 W/(m*K) i elektryczn
59,77 MS/m.
Jest stosowana w elektrotechnice na przewody oraz w energetyce i
przemyle chemicznym na chodnice i wymienniki ciepa ze wzgldu na
du przewodno ciepln. W budownictwie na rury z miedzi, instalacje
ciepej i zimnej wody, ogrzewania, gazowe, ciekego paliwa i sanitarne.
2) Podzia stopw miedzi
+ odlewnicze
+ przeznaczone do obrbki plastycznej
Wyrnia si nastpujce grupy stopw miedzi:
+ z cynkiem (mosidze)
+ z cynkiem i oowiem
+ z cynkiem i niklem
+ z niklem (miedzionikle)
+ z cyn (brzy cynowe)
+ z aluminium (brzy aluminiowe)
+ z innymi pierwiastkami stopowymi, ktrych czne stenie przekracza
5%
+ niskostopowe, w ktrych stenie pierwiastkw stopowych jest mniejsze
ni 5%.
Brzy stopy miedzi zawierajce ponad 2% dodatkw stopowych, spord
ktrych gwnym nie jest Zn lub Ni (cynowe, aluminiowe, berylowe,
oowiowe)
Stopy miedzi w zalenoci od tego, czy oprcz gwnego dodatku
zawieraj jeszcze inne pierwiastki stopowe mog by:
+ dwuskadnikowe
+ wieloskadnikowe

3) Stopy miedzi z cynkiem Zn

Stopy miedzi z cynkiem jako gwnym pierwiastkiem stopowym, s
nazywane mosidzami. Mosidze dwuskadnikowe ze wzgldu na skad
fazowy dzieli si na:
+ jednofazowe o strukturze roztworu i steniu od 2 do 39% Zn,
+ dwufazowe o strukturze mieszaniny + i steniu od 39 do 45% Zn.

Mosidze jednofazowe cechuje bardzo dua plastyczno, co umoliwia

tosowanie ich na produkty gboko toczone i obrabiane plastycznie na
zimno. Cynk jest cakowicie rozpuszczony w miedzi w stanie staymDua
plastyczno w podwyszonej temperaturze umoliwia ich obrbk
plastyczn na gorco. Mosidze zawierajce 5 do 20% Zn s nazywane
tradycyjnie tombakami.
Dodatek Zn do ok. 30% zwiksza plastyczno oraz wytrzymao
mosidzu.
Wytrzymao mosidzw zawierajcych ok. 30 do 45% Zn zwiksza si
przy znacznym zmniejszeniu plastycznoci. Wie si to z obecnoci fazy
' w mosidzach dwufazowych i dlatego mona je obrabia plastycznie
wycznie na gorco. Mosidze dwufazowe obrabia si plastycznie na

gorco w temperaturze, w ktrej wykazuj one struktur jednofazow

(456 do 903oC sprawdzi). Zawarto cynku (39-45%) przekracza jego
maksymaln rozpuszczalno w miedzi, wskutek czego w strukturze tych
mosidzw pojawia si twarda i krucha druga faza, w sposb istotny
pogarszajca ich plastyczno (z tego powodu s ksztatowane tylko i
wycznie na gorco)
Stopy Cu z Zn w znacznym stopniu umacniaj si w wyniku zgniotu. W
zalenoci od stopnia zgniotu mog by dostarczone w rnym stanie.
Przy wikszych stopniach zgniotu jest stosowane midzyoperacyjne
wyarzanie rekrystalizujce mosidzw w temperaturze 500-580oC

Mosidze charakteryzuj si dobr odpornoci na korozj, szczeglnie

atmosferyczn i w wodzie morskiej. Zwiksza si wraz ze wzrostem
stenia Cu. Odznaczaj si nie najlepsz skrawalnoci. Stosowane do
wyrobu armatury, autoklaw, rub i waw okrtowych.
Dla poprawienia ich wasnoci tworzy si mosidze wieloskadnikowe. W
tym celu wprowadza si dodatkowo: Si (poprawia wytrzymao, lejno,
odporno na cieranie i korozj), Al (zwiksza twardno, wytrzymao,
odporno na korozj), Pb (polepsza skrawalno), Fe (powoduje wzrost
wytrzymaoci, odpornoci na pkanie na gorco), i inne (Sn (cyna), Mg,
Mn, Ni, As); czna zawarto tych dodatkowych skadnikw stopowych
nie przekracza na og 4%.
Najczstsze rodzaje korozji mosidzw:
+ odcynkowanie: zachodzi w mosidzach dwufazowych oraz
jednofazowych o steniu Zn przekraczajcym 20% zanurzonych w
elektrolitach zaiwerajcy Cl. W elektrolitach takich Cu i Zn przechodz do
roztworu, z ktrego Cu wytrca si w postaci gbczastej, co wzmaga
korozj (nie powoduje zmian ksztatu korodujcego przemiotu lecz
wpywa na znaczne obnienie wasnoci wytrzymaociowych mosidzu)
+ pkanie sezonowe: midzykrystaliczna korozja napreniowa
mosidzw jedno- lub dwufazowych, obrobionych plastycznie na zimno i

poddanych dziaaniu orodka zawierajcego amoniak. Zapobiega si temu

przez wyarzanie odprajce (200-300oC). Skonno do pkania
sezonowego bada si za pomoc prby rtciowej i amoniakalnej.

4) Proces walcowania na zimno CuZn30

Obrbka plastyczna na zimno:
+ temperatura procesu jest nisza od temperatury rekrystalizacji
Tr = (0,35-0,60) Tt (w skali bezwzgldnej)
Ma charakter umowny nie ma okrelonej wartoci poniewa zaley od
bardzo wielu czynnikw
+ wystpuje umocnienie materiau (w przeciwiestwie do obrbki na
gorco)

+ metody: walcowanie, kucie, wyciganie, spczanie, gicie.

+ wyrobu: tamy, blachy, prty o dokadnym wykoczeniu powierzchni i
podwyszonej wytrzymaosci
Po odksztaceniu plastycznym mona stosowa:
+ wyarzanie odprajce w przedziale temperatur w ktrych zachodzi
proces zdrowienia (cel: usunicie naprenie)
+ wyarzanie rekrystalizujce temperatury wysze o okoo 200-300oC od
Tr, a nisze od temperatury rekrystalizacji wtrnej (cel: usunicie

umocnienia materiau przed dalsz obrbk plastyczn lub jako etap

kocowy)
Zgniot caoksztat zmian w materiale: mikrostruktury, stanu napre i
waciwoci zachodzcych w materiale pod wpywem odksztacenia
plastycznego na zimno.
Gniot (stopie gniotu) procentowy stosunek zmniejszenia pola
przekroju poprzecznego A do pola przekroju poczatkowego A0:
Z= A/A0 * 100% = (A0-A1)/A0 *100%

Walcowanie hutnicze mona podzieli na:

+ walcowanie wzdune, stosowane do walcowania blach, prtw,
walcwki, ksztatownikw i rur;
+ walcowanie skone, stosowane np. w produkcji rur bez szwu;
+ walcowanie specjalne, stosowane np. w produkcji piercieni kutowalcowanych
Ze wzgldu na liczb walcw zabudowanych w walcarce:
+ walcarki duo
+ trio
+ kwarto
+ dwudziestowalcowa (Sendzimira)