Politechnika

Biaostocka

Wydzia Elektryczny
Katedra Elektroenergetyki

Instrukcja do zaj laboratoryjnych

Temat wiczenia: BADANIE REGULATORW cos

Numer wiczenia: 4

Laboratorium z przedmiotu:

Urzdzenia elektryczne
Kod:

Opracowa:
mgr in. Grzegorz Hodyski

2001

1. WPROWADZENIE
1.1. Zapotrzebowanie i wytwarzanie mocy biernej
Wikszo urzdze zainstalowanych w zakadach przemysowych pobiera moc
biern indukcyjn podczas ich normalnej pracy. Nale do nich gwnie silniki asynchroniczne (ok. 70 %), transformatory (ok. 20 %) oraz inne odbiorniki indukcyjne
(10 %) takie jak dawiki, piece indukcyjne itp. Konieczno dostarczenia mocy biernej
powoduje obnienie wartoci wspczynnika mocy urzdze a maa jego warto
wpywa niekorzystnie na zdolno produkcyjn generatorw, zwiksza straty wytwarzania i przesyu energii, zmniejsza przepustowo ukadu przesyowego oraz
zwiksza spadki napi w sieci. Wynika z tego, e ukad elektroenergetyczny nie
moe ekonomicznie pracowa przy niskim wspczynniku mocy. Zmusza to do stosowania specjalnych rodkw powodujcych zwikszanie cos .
Popraw wspczynnika mocy mona osign dwiema drogami:
w sposb naturalny - przez unikanie nadmiernego poboru mocy biernej,
w sposb sztuczny - przez zainstalowanie dodatkowych rde mocy biernej u odbiorcw.
Poniewa stosowanie naturalnych metod poprawy cos nie zawsze daje zadawalajce rezultaty, do lokalnego wytwarzania mocy biernej indukcyjnej mog by w
praktyce uywane nastpujce urzdzenia:
kompensatory synchroniczne,
kompensatory energoelektroniczne,
kondensatory.
Wybr rodzaju urzdzenia kompensacyjnego powinien by oparty zarwno na
przesankach technicznych jak i ekonomicznych. W zakadach przemysowych ze
wzgldu na ww. kryteria najczciej stosuje si baterie kondensatorw z urzdzeniami
do automatycznego zaczania czonw kondensatorowych.
-3-

1.2. Kompensacja mocy biernej za pomoc kondensatorw

Zasad kompensacji mocy biernej przy pomocy kondensatorw przedstawiono na
rys. 1.1.

Rys. 1.1. Kompensacja mocy biernej przy pomocy kondensatorw: a) schemat

przyczania kondensatora do odbiornika jednofazowego, b) wykres wektorowy
napi i prdw, c) trjkt mocy
Po wczeniu kondensatorw (rys. 1.l) prd bierny w linii zasilajcej zmniejsza si
od wartoci Ib1 do wartoci Ib2 = Ib1 Ic czyli zmniejsza si rwnie pobr mocy biernej. Znajc warto mocy czynnej P1 pobieranej przez odbir oraz warto wspczynnika mocy (cos 1) przed kompensacj a nastpnie warto wymaganego wspczynnika mocy (cos 2), mona obliczy potrzebn moc kondensatorw do kompensacji:
QC = P1 (tg1 tg 2 )
Gdzie:
QC - moc baterii kondensatorw, [kvar],
P1 - moc czynna pobierana przez odbiornik, [kW],
tg 1 , tg 2 -tangensy kta 1, 2 przed i po kompensacji.

Kondensatory do poprawy wspczynnika mocy wykonywane s jako 1-fazowe

lub 3-fazowe. Zwizek mocy biernej kondensatora, ukadu pocze oraz pojemnoci
kondensatora jest nastpujcy:

-4-

 kondensator 1-fazowy:
I C2
QC = U I C = C U =
C
2

Gdzie:
U - napicie zasilania, [V],
I - prd kondensatora, [A],
C - pojemno kondensatora, [F],
- pulsacja, [Hz].

kondensator 3-fazowy zoony z kondensatorw poczonych w gwiazd:

3 I C2
QC = 3 U I C = C U 2 =
C
kondensator 3-fazowy zoony z kondensatorw poczonych w trjkt:
I2
QC = 3 U I C = 3 C U 2 = C
C

Rys.1.2. Schematy ukadw pocze kondensatorw a) kondensator 1-fazowy,

b) kondensator 3-fazowy o pojemnociach czonych w gwiazd c) kondensator
3-fazowy o pojemnociach czonych w trjkt
Baterie kondensatorw mog by lokalizowane w rnych punktach sieci zakadu
przemysowego. Zalenie od miejsca umieszczenia baterii rozrnia si kompensacj:
indywidualn - kondensatory przyczone s bezporednio do zaciskw
odbiornika,
grupow kondensatory s umieszczone w rozdzielni oddziaowej zasilajcej grup odbiornikw,
centraln - kondensatory s umieszczone w stacji zasilajcej zakad przemysowy.
-5-

W zalenoci od potrzeb stosuje si jeden z ww. wariantw lub stosuje si kompensacj mieszan czc np. kompensacj indywidualn (do czci odbiornikw) i
centraln.

1.3. Samoczynne urzdzenia sterujce - regulatory cos

Zapotrzebowanie mocy biernej moe w pewnych okresach by mniejsze ni moc
zainstalowanej baterii kondensatorw. Aby nie dopuci do przekompensowania naley w tych okresach odpowiednio zmniejszy moc baterii stosownie do zapotrzebowania. Osiga si to przez podzia baterii na kilka czonw wczanych lub wyczanych
w razie potrzeby przez samoczynne urzdzenia sterujce. Najwaniejszymi elementami takiego urzdzenia (zwanego dalej regulatorem cos ) jest czon pomiarowy, ktry
ledzi stan obcienia sieci moc biern (mierzy istniejcy w sieci cos ) oraz czon
wykonawczy, ktry najczciej steruje cewkami stycznikw powodujcych zaczanie
lub wyczanie kolejnych czonw baterii kondensatorw. Schemat oglny wczenia
regulatora cos przedstawia rysunek 1.3.
L1

L2

L3 PEN
czon pomiarowy

L1

L2

La

czon wykonawczy

La

P1
S5

S1
P2

S4

S3

S2

S1

S2

S5

S4
C5

C4

S1

S2

S3
C3

C2

C1

Rys.1.3.Schemat ideowy podczenia zasilania i sterowania regulatora cos

Wspczesne regulatory mog czy do 12 czonw baterii kondensatorw. Moc zaczanych lub wyczanych kolejnych czonw moe by jednakowa, dwukrotnie wiksza od mocy pierwszego czonu lub wzrasta w cigu geometrycznym. W ten sposb moc
baterii zmienia si stopniowo o okrelon warto, nazywan moc stopnia regulacji.
Przykady sposobw zaczania czonw baterii ilustruj tabele 1.1 1.3.
-6-

Tabela 1.1. Szereg czeniowy o stosunku 1:1:1... (9 stopni reg. 9 czonw kond.)
Nr
stopnia
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Q
X
X
X
X
X
X
X
X
X

X
X
X
X
X
X
X
X

X
X
X
X
X
X
X

Zaczany czon o mocy

Q
Q
Q
Q

X
X
X
X
X
X

X
X
X
X
X

X
X
X
X

X
X
X

X
X

Moc
baterii
Q
2Q
3Q
4Q
5Q
6Q
7Q
8Q
9Q

Tabela 1.2. Szereg czeniowy o stosunku 1:2:2:2... (9 stopni reg. 5 czonw kond.)
Nr
stopnia
Q
X

1
2
3
4
5
6
7
8
9

Moc
baterii

Zaczany czon o mocy

2Q
X
X
X
X
X
X
X
X

X
X
X
X

2Q

X
X
X
X
X
X

2Q

X
X
X
X

2Q
Q
2Q
3Q
4Q
5Q
6Q
7Q
8Q
9Q

X
X

Tabela 1.3. Szereg czeniowy o stosunku 1:2:4:8 (15 stopni reg. 4 czony kond.)
Nr
stopnia
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15

Moc
baterii

Zaczany czon o mocy

Q
X
X

2Q

X
X

X
X
X
X

X
X

X
X

X
X

8Q

X
X

X
X

4Q

X
X

X
X
X
X

X
X
X
X
X
X
X
X

Do podstawowych parametrw regulatorw cos zalicza si:

-7-

Q
2Q
3Q
4Q
5Q
6Q
7Q
8Q
9Q
10Q
11Q
12Q
13Q
14Q
15Q

 ilo stopni wyjciowych,

napicie znamionowe,
prd znamionowy,
czstotliwo znamionowa,
zakres zmian obcienia,
warto wspczynnika mocy (tylko RC-4),
zakres regulacji strefy nieczuoci Q/n,
zakres regulacji mocy biernej nieskompensowanej %Q/n,
czas zadziaania kolejnych cznikw.
Nastawa Q/n jest parametrem, ktry decyduje o czuoci regulatora. Musi by ona
dostosowana do mocy najmniejszego kondensatora oraz przekadni przekadnika prdowego. Nastawa %Q/n jest parametrem, ktry decyduje o wielkoci mocy nieskompensowanej odniesionej do wartoci mocy pierwszego stopnia baterii kondensatorw.
Zwikszanie tego parametru powoduje przesunicie progw reakcji urzdzenia na
zmiany mocy w stron mocy indukcyjnej. W rezultacie zmniejsza to dokadno kompensacji. Opisane wyej nastawy decyduj o charakterystyce pracy regulatora. Poprzez
ich dobr mona dobra charakterystyk pracy regulatora tak, aby osign podany
poziom kompensacji mocy biernej. Przykady doboru nastaw przedstawiono na rysunkach 1.4. 1.6.

Rys. 1.4. cos =1, %Q/n = 100% - sie niedokompensowana

-8-

Rys. 1.5. cos =1, %Q/n = 60% - sie skompensowana

Rys. 1.6. cos =1, %Q/n = 0% - sie przekompensowana

1.4. Omwienie regulatorw cos badanych w wiczeniu

1.4.1. Regulator wspczynnika mocy typu RC-4
Regulator pracuje w ukadzie automatycznej kompensacji mocy biernej i moe
by instalowany w sieciach 3-fazowych trj- i czteroprzewodowych niskiego napicia.
Regulator wcza i wycza poszczeglne czony baterii kondensatorw (o mocach w
szeregu 1:1:1:1:1:1), w zalenoci od istniejcego w kompensowanym ukadzie wspczynnika mocy.
Na pycie czoowej regulatora znajduj si elementy nastawcze szerokoci strefy
nieczuoci oraz wspczynnika mocy, wycznik, bezpiecznik oraz lampki sygnalizacyjne (lampka sygnalizacyjna wczenia do pracy oraz lampki sygnalizujce prac na
zaczanie lub wyczanie baterii). Po wczeniu regulatora do sieci naley nastawi
parametry pracy regulatora. Nastawienia wymaganej wartoci wspczynnika mocy
dokonuje si za pomocy pokrta umieszczonego na pcie czoowej regulatora. Nastpnie nastawia si stref nieczuoci wedug nastpujcego algorytmu:
oblicza si prd jednego stopnia baterii,

-9-

IC =

QC
3 U n
Gdzie:
IC - prd kondensatora, [A],
QC - moc baterii, [var],
Un - napicie sieci, [V].

oblicza si prd rozruchowy regulatora,

Ir =

IC
0,7 n
Gdzie:
IC - prd rozruchowy regulatora, [A],
n - przekadnia przekadnika prdowego.

UWAGA! Prd rozruchowy musi zawiera si w granicach 0.35-1.4, w

przeciwnym razie oznacza to niewaciwy dobr baterii
kondensatorw lub przekadnika.
na podstawie tabeli 1.4. odczyta dla wymaganego cos oraz obliczonego
prdu Ir pooenie nastawki szerokoci strefy nieczuoci
Tabela 1.4. Pooenie nastawy szerokoci strefy nieczuoci
Nastawiane wartoci
wsp. mocy cos
Pooenie nastawki min.
szerokoci strefy
r.
nieczuoci
max.

0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 0.93 0.96 0.98

0.35 0.32
0.7 0.64
1.4 1.28

0.3
0.6
1.2

0.27 0.25 0.24 0.23 0.23

0.55 0.51 0.49 0.47 0.45
1.1 1.02 0.93 0.94 0.90

1.4.2. Regulator mocy biernej typu ACM-3

Regulator przeznaczony jest do automatycznej kompensacji mocy biernej w sieciach trj- i czteroprzewodowych niskiego napicia. Baterie kondensatorw naley
zestawi w jeden z szeregw 1:2:2:2:2, 1:2:4:4:4 lub 1:2:4:8:16. Regulator wykonany
jest w technice analogowo - cyfrowej, co pozwala na szybk i dokadn kompensacj
mocy biernej.
Na pycie czoowej regulatora umieszczono siedem diod elektroluminescencyjnych, z ktrych pi umieszczonych u gry, oznaczonych numerami od 1 do 5, sygnalizuje stan gotowoci baterii do zaczenia (zganicie diody oznacza, e czon zosta
- 10 -

zaczony. W dolnej czci znajduj si dwie diody oznaczone przez ZA (zielona)

i WY (czerwona). wiecenie diody ZA oznacza niedokompensowanie i prac
regulatora na zaczanie, za wiecenie diody WY oznacza przekompensowanie i
prac regulatora na wyczanie kondensatorw. Brak wiecenia diod oznacza stan
skompensowania zgodnie z nastawami szerokoci strefy nieczuoci Q/n oraz mocy
biernej nieskompensowanej %Q/n.
Po wczeniu regulatora do sieci naley dokona ustawienia nastaw:
szerokoci strefy nieczuoci Q/n, gdzie Q jest moc pierwszego stopnia
baterii [w kvar] a n to przekadnia przekadnika prdowego,
mocy biernej nieskompensowanej %Q/n - zakres tej nastawy zawiera sie w
granicach 0-100%, przy czym w zakresie 0-50% ukad jest przekompensowany. Aby tego unikn zaleca si dobr tej nastawy w zakresie 50-100
%.
1.4.3. Regulator mocy biernej typu RMB-2
Regulator przeznaczony jest do automatycznej regulacji cos w sieciach trj- i
czteroprzewodowych niskiego napicia.
Na pycie czoowej regulatora znajduje si tylko jedno pokrto do ustawiania szerokoci strefy nieczuoci Q/n. Sze diod elektroluminescencyjnych sygnalizuje swoim wieceniem zaczenie poszczeglnych czonw baterii kondensatorw. Umieszczone w dolnej czci dwie diody zielona i czerwona sygnalizuje rodzaj pracy
regulatora na zaczanie lub na wyczanie czonw. Brak wiecenia tych diod oznacza stan skompensowania zgodny z nastawa szerokoci strefy nieczuoci Q/n. Na
pycie czoowej umieszczono miernik cos o zakresie 0,8poj 0,7ind.
1.4.4. Mikroprocesorowy regulator mocy biernej typu MRM-12
Mikroprocesorowy regulator mocy biernej MRM-12 jest nowoczesnym urzdzeniem do automatycznej kompensacji mocy biernej w sieciach trjfazowych trj- i
czteroprzewodowych niskiego napicia. Zastosowanie mikroprocesora, ktry steruje
wszystkimi funkcjami regulatora zapewnio osignicie duej szybkoci dziaania,
dokadno i niezawodno regulatora. Przy prawidowo dobranym przekadniku
- 11 -

prdowym, bateriach kondensatorw oraz nastawach moliwe jest osigniecie cos =

0,995. Dwanacie wyj sterujcych pozwala na czenie baterii kondensatorw w
rnych szeregach mocy (zalenie od trybu pracy), co pozwala na dokadn kompensacj mocy biernej.

Rys.4.4. Widok pyty czoowej regulatora MRM-12

Na pycie czoowej regulatora znajduj si nastpujce elementy:
A - 12 diod elektroluminescencyjnych oznaczonych od 1 do 12, sygnalizuje stan odpowiednich sekcji baterii kondensatorw,
B - trzycyfrowy wskanik, w ktrym zalenie od trybu pracy urzdzenia
wywietlane s nastpujce informacje:
praca automatyczna - wywietlany jest aktualny wspczynnik mocy na przemian z procentowym wskazaniem prdu obcienia,
praca rczna - wywietlana jest litera C oraz liczba bdca numerem stopnia ktrego stan mona zmieni uywajc przyciskw +,
wywietlanie trwa przez okres naciskania klawiszy, a po puszczeniu ostatniego przycisku jeszcze przez 5s a nastpnie przez 5s
wywietlany jest aktualny wspczynnik mocy cos ,
praca w stanie czuwania - regulator w stan czuwania przechodzi po
obnieniu si mierzonego prdu poniej 1%. Na wywietlaczu pojawia si napis I=0; wszystkie sekcje baterii zostaj jednoczenie
odczone,
praca testowa - po przejciu do trybu pracy testowania, regulator
zapala wszystkie segmenty wywietlacza tj. 0.0.0, a nastpnie
wywietlany jest napis Est, po naciniciu klawisza + wywie- 12 -

tla si numer stopnia baterii wczonej w danej chwili poprzedzonego liter C,

programowanie - na wywietlaczu pojawiaj si wartoci odpowiednich nastaw,
C - dwie diody LED oznaczone symbolami ZA (zielona), WY
(czerwona), su do sygnalizacji aktualnego stanu sieci energetycznej i
odpowiadajcego mu stanu pracy regulatora.
praca automatyczna: brak wiecenia - sie skompensowana z dokadnoci do nastaw; wieci zielona - sie niedokompensowana,
(praca na zaczanie kondensatorw); wieci czerwona - sie przekompensowana (praca na wyczanie kondensatorw),
praca w stanie czuwania - pulsuj obie diody jednoczenie, na wywietlaczu napis I = 0,
praca testowa - obie diody zostaje wczone, podobnie jak wszystkie inne diody kontrolne,
programowanie - w czasie programowania diody ZA i WY
su do objaniania niektrych parametrw programowania,
D - pi diod LED objaniajcych odpowiedni nastaw, ktrej warto
pojawia si na wywietlaczu w czasie programowania,
praca automatyczna, praca w stanie czuwania - wszystkie diody s
wygaszone,
praca rczna - wieci si czerwona dioda,
praca testowa - wszystkie diody si wieca a do momentu opuszczenia pracy testowej,
programowanie - w czasie programowania zapalenie odpowiedniej
diody objania modyfikowan nastaw,
E - trzy przyciski membranowe opisane +, -, ^ su do obsugi regulatora,
praca automatyczna - nacinicie przycisku ^ i przytrzymanie go przez
5s powoduje przejcie do trybu programowania urzdzenia, co sygnalizowane jest pojawieniem si na wywietlaczu napisu ---, nacinicie klawisza + i przytrzymanie go przez 5s w czasie pracy automatycznej po- 13 -

woduje przejcie do trybu przegldania wszystkich nastaw urzdzenia, pojawia si wtedy na wywietlaczu warto %Q/n, wywietlanie kolejnych
nastaw uzyskuje si naciskajc klawisz ^ (jak przy programowaniu),
praca rczna - po wybraniu pracy rcznej podczas programowania urzdzenia mona modyfikowa ilo zaczonych sekcji baterii, naciniecie klawisza + lub - powoduje odpowiednio wczenie lub wyczenie stopnia baterii, ktrego numer jest wywietlany, prba ustawienia liczby 0 lub o 1
wikszej od liczby stopni powoduje opuszczenie trybu pracy rcznej,
praca testowa - naciniecie przycisku ^ i przytrzymanie go przez 5s powoduje pojawienie si napisu ---, po puszczeniu przycisku ^ naley
przycisn klawisz + co powoduje przejcie do trybu testowania czonw wyjciowych, co jest sygnalizowane pojawieniem si napisu ESt
Po wczeniu regulatora do sieci naley dokona doboru wielkoci nastaw:
szeroko strefy nieczuoci Q/n,

Q
n

= 0,62

Q
103
U 3n

Gdzie:
- Q - moc pierwszego stopnia baterii, [kvar],
- n - przekadnia przekadnika pradowego,
- U - napicie sieci, [V].

moc bierna nieskompensowana %Q/n. Nastawa ta decyduje o wielkoci

mocy biernej nieskompensowanej odniesionej do wartoci mocy pierwszego najmniejszego kondensatora w baterii.
Ustawienie parametrw rozpoczyna si przyciskajc przez ok. 5s przycisk oznaczony ^. Przejcie regulatora do trybu programowania sygnalizowane jest pojawieniem si napisu --- na wywietlaczu. Kolejne naciskanie przycisku ^ powoduje
zapalanie si czerwonych diod sygnalizacyjnych umieszczonych z prawej strony na
pycie regulatora. Opis przy diodzie informuje, jaki parametr ma by ustawiany. Dobr wartoci odbywa si przez naciskanie klawiszy +, -.
UWAGA! Po podaniu napicia zasilajcego, regulator wcz wszystkie elementy
elektroluminescencyjne. Stan ten trwa ok. 1 min. Nastpnie na wywie- 14 -

tlaczu pojawia si liczba stopni wyjciowych ustawionych przez producenta. Wywietlanie liczby stopni trwa ok. 2 s. Nastpnie regulator
przechodzi do pracy automatycznej

2. CEL I ZAKRES WICZENIA

Celem wiczenia jest zapoznanie si z wybranymi zagadnieniami zwizanymi z
kompensacj mocy biernej w sieciach niskiego napicia. wiczenie obejmuje wyznaczanie charakterystyki wspczynnika mocy silnika indukcyjnego oraz badania eksploatacyjne seryjnych regulatorw cos .

3. PROGRAM WICZENIA
3.1. Opis stanowiska
Badanie regulatorw wspczynnika mocy przeprowadza si na stanowisku laboratoryjnym, ktrego zasadnicze wyposaenie stanowi modelowa sie elektroenergetyczna nn z odbiornikami indukcyjnymi (doczanymi z zewntrz) zaczanymi za
pomoc stycznikw, dziewi baterii kondensatorw do poprawy cos , ktre mog
by zaczane rcznie lub przez regulatory, zestaw miernikw tj. miernik cos , woltomierz oraz amperomierz. Na pycie gwnej stanowiska, umieszczone s cztery
regulatory mocy biernej, ktre bd badane w wiczeniu.
Rozmieszczenie elementw sterowniczych i aparatury pomiarowej na pulpicie stanowiska przedstawia rys.3.1.

- 15 -

L1 L2 L3 PEN

Za

Wy

S1

S1

S2
P2

Za

RCZNE ZACZANIE BATERII

P1

S2
P2

Wy

C1

C1

A
Za

Wy

Za

Wy

S1

S1

S1

S1

C1

C1

C1

C1

C1

Rys.6.1. Rozmieszczenie elementw na pulpicie stanowiska

C1

Uruchamianie stanowiska powinno odbywa si w sposb nastpujcy:

naley podczy stanowisko do tablicy zasilajcej zwracajc uwag na
zgodno faz na tablicy i zaciskach stanowiska (zaciski gwne znajduj
si z lewej strony pyty czoowej),
podczy odbiorniki do zaciskw na pulpicie,
zaczy stanowisko - obecno napicia sygnalizowana jest wieceniem
si lampki na przycisku wcznika gwnego oraz trzech lampek sygnalizujcych obecno trzech faz napicia,
wczenie obcie odbywa si za pomoc przyciskw ZACZ na pulpicie obok zaciskw danego odbiornika, wyczanie odbiornikw odbywa
si przez przycinicie przycisku WYCZ,
zaczanie kondensatorw odbywa si przez podanie napicia na cewk
gwn stycznika (mona tego dokona czc zaciski stycznikw z zaciskami 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9), wczenie kondensatora sygnalizowane jest
wieceniem si lampki na pulpicie.
UWAGA! w czasie pomiarw, gdy nie s wykorzystywane przekadniki prdowe,
ich zaciski k, l musza by bezwzgldnie zwarte. W przeciwnym razie
moe to by przyczyn uszkodzenia przekadnikw. Rwnie zaciski
1L2 i 2L2 musza by zwarte (lub musi by wczony pomidzy nie
miernik). Brak zwarcia tych zaciskw oznacza brak jednej fazy zasilania i niemoliwe jest wczenie obcie (sygnalizowane jest to brakiem
wiecenia si lampki w fazie L2).

3.2. Wyznaczanie charakterystyki wspczynnika mocy silnika

asynchronicznego przy zmianach obcienia
Schemat ukadu pomiarowego, ktry suy do wyznaczania wspczynnika mocy
w funkcji obcienia silnika przy rnych ukadach pocze uzwoje gwiazda - trjkt) przedstawia rys.3.2.

- 17 -

L1 L2

L3 PEN

A1

U
cos

przystawka
do miernika cos
A2

V1

W
A
M
3

Rw

At
Aw

220V

Rys.3.2. Ukad pomiarowy do wyznaczania charakterystyki cos = f(P)

Wyznaczania charakterystyki wspczynnika mocy dokonuje si okrelajc moc
jak jest obciony wa silnika. Zmian obcienia silnika dokonuje si przez regulacje obcienia prdnicy obcowzbudnej prdu staego, sprzgnitej na wale z badanym
silnikiem. Pomiary przeprowadza si dla uzwoje poczonych w gwiazd oraz trjkt. Przy pomiarze dla uzwoje poczonych w gwiazd, obcienie silnika nie powinno przekracza 40% jego mocy znamionowej.

3.3. Kompensacja mocy biernej odbiornika o niskim wspczynniku mocy

Do zaciskw stanowiska laboratoryjnego podczy dwa silniki o mocy 4kW kady, ktre bd stanowiy obcienie. Schemat ukadu pocze przedstawia rys.3.3.

- 18 -

L1 L2

L3 PEN

Rczne zaczanie baterii

1

M
3

4
5
6

M
3

7
8
9

S1

S9

S2

C1

0,25 kvar

C2

0,5 kvar

C9

1 kvar

Rys.3.3. Schemat ukadu pomiarowego do badania kompensacji mocy biernej

odbiornika o niskim cos
Analogicznie jak w punkcie poprzednim wczy mierniki (V, A, cos ). Zaczy
stanowisko i zaczy obcienie. Na podstawie pomiarw obliczy pobr mocy czynnej, biernej i pozornej przez zadane obcienie. Na podstawie tych danych obliczy
moc baterii kondensatorw potrzebn do skompensowania cos do wartoci 0.8, 0.85,
0.9, 0.96. W celu sprawdzenia poprawnoci oblicze zaczy obliczon moc baterii
kondensatorw (Rczne zaczanie kondensatorw) i zaobserwowa wyniki.

3.4. Badanie regulatorw wspczynnika mocy

3.4.1. Regulator typu RC-4
Podczy regulator jak na rysunku 3.4.

- 19 -

L1

L2

L3 PEN
9 10 11 12 13 1415 16
Regulator cos RC4
1 2 3 4 5 6 7 8

P1
S1

S1
P2

S2

S3

S4

S5

S6

S2

S1

S2
C1

C3

C3

S6

S5

S4

S3

C4

C5

C6

Rys.3.4. Schemat wczania do sieci regulatora typu RC-4

Podczy do stanowiska dwa silniki jako obcienie (jak w punkcie poprzednim).
Przyrzdy pomiarowe jak poprzednio. Do wyj sterujcych regulatora podczy
kondensatory w szeregu mocy 1:1:1... Dobra nastawy regulatora dla cos = 0.8, 0.9,
0.96, nastaw czuoci regulatora obliczy (patrz punkt 1.4.). Wczy regulator, wczy odbiornik 1. Zaobserwowa i zanotowa prac regulatora:
czas zaczania kolejnych stopni,
kolejno zaczania stopni,
dokadno skompensowania,
przekompensowanie (jeli wystpio).
Wczy odbiornik 2 i obserwowa prac regulatora j.w. Zmieni nastaw cos i
obserwowa prac regulatora. Wyczy odbiorniki i obserwowa prac regulatora.
3.4.2. Regulatory elektroniczne (ACM-3, RMB-2, MRM-12)
Obcienie i przyrzdy pomiarowe - jak poprzednio. Regulatory podczy zgodnie ze schematami na rysunkach 3.5. 3.7.

- 20 -

L1

L2

L3

PE N
R egu lator co s A C M -3
cz o n po m iaro w y

L1

L2

La

cz o n w yko naw c z y

La

P1
S5

S1
P2

S4

S2

S3

S1

S2

S5

S4
C5

S1

S2

S3
C4

C3

C1

C2

Rys.4.2.Sposb wczania regulatora ACM-3

L1

L2

L3 PEN

Regulator cos RMB -2

L1

L2

La La

P1
S1

S1
P2

S2

S3

S4

S5

S6

S2

S1

S2
C1

C3

C3

C4

Rys.4.3.Sposb wczenia regulatora RMB-2

- 21 -

S6

S5

S4

S3

C5

C6

L1

L2

L3 PE N
A 1 2

12

R egu lator M R M
k 1 U

P1
S1

S1
P2

S2

S 12

S2

S1

S 12

S2
C1

C3

C 12

Rys.4.5. Schemat wczania regulatora MRM-12

Do wyj regulatora podczy kondensatory w szeregu mocy 1:1:1..., 1:2:2...,
1:2:4:8. Dobra nastawy szerokoci strefy nieczuoci Q/n (patrz punkt 1.4.). Parametr
%Q/n ustawi na poziomie 50%. Wczy stanowisko, wczy odbiornik 1. Zaobserwowa i zanotowa prac regulatora:
czas zaczania kolejnych stopni,
kolejno zaczania stopni,
dokadno skompensowania,
przekompensowanie (jeli wystpio).
Wczy odbiornik 2 i obserwowa prac regulatora j.w. Po skompensowaniu
przez regulator, zmieni nastaw %Q/n do wartoci 0%, 100%. W obu przypadkach
obserwowa prac regulatora. Ponownie ustawi nastaw %Q/n na warto 50% i
wycza odbiorniki 1 i 2 - obserwowa prac regulatora.

- 22 -

4. WYMAGANIA BHP
Podczas wykonywania wicze w laboratorium Urzdze Elektrycznych naley
zachowa szczegln ostrono i stosowa si do zalece prowadzcego oraz przepisw zawartych Instrukcji BHP Laboratorium Katedry Elektroenergetyki.

5. SPRAWOZDANIE STUDENCKIE
1. Wyniki pomiarw zestawi w tabelach.
2. Sporzdzi wykres charakterystyki cos = f(P) silnika indukcyjnego o uzwojeniach poczonych w trjkt oraz gwiazd.
3. Porwna prac regulatora RC-4 i elektronicznych, zwracajc szczegln
uwag na szybko reakcji na zmiany poboru mocy biernej, szybko i dokadno kompensacji. Porwna i skomentowa prace regulatorw elektronicznych zwracajc uwag na szybko i dokadno kompensacji. Opisa, jaki wpyw ma szereg mocy baterii kondensatorw na prac regulatora i dokadno kompensacji.

6. LITERATURA
1. Niebrzydowski J.: Sieci elektroenergetyczne. WPB, Biaystok 1997.
2. Grzybowski S., Kordus A., Zeydler-Zborowski J.: Kondensatory w energoelektryce. WNT, Warszawa 1969.
3. Kahl T., Niestpski S., Wolski A.: Sieci elektroenergetyczne w zakadach przemysowych. WNT, Warszawa 1987.
4. Strojny J.: Kondensatory w sieci zakadu przemysowego. WNT, Warszawa
1976
5. Poradnik Inyniera Elektryka. WNT, Warszawa 1995

- 23 -