MANUELA GRETKOWSKA

EUROPEJKA
Copyright by Wydawnictwo WAB., 2004
Wydanie I Warszawa 2004
Redakcja: Dominika Ciela
Korekta: Maria Fuksiewicz, Maciej Korbasiski
Redakcja techniczna: Urszula Zitek
Projekt graficzny: mamastudio Fotografia na I stronie okadki: Jacek Poremba/Viva!
Wydawnictwo W.A.B. 02-502 Warszawa, owicka 31
tel./fax (22)646 01 74,646 01 75,646 05 10,646 05 11 wab@wab.com.pl www.wab.com.pl
Skad i amanie: Komputerowe Usugi Poligraficzne
Piaseczno, kiewskiego 7
Druk i oprawa: Drukarnia Wydawnicza
im. W.L. Anczyca S.A., Krakw
ISBN 83-89291-92-4

KWIECIE
4 IV
Od lat czytam o sobie skandalistka. Taaa. Pierwsza moja prowokacja zaczyna si ju
o wicie. Wstawanie z ka przypomina przecie aborcj. Jaka sia wysza wyskrobuje
mnie z ciepej, przytulnej macicy pocieli. Jednak nikt poza mn nie widzi po tym zabiegu
krwistych smug na zimnej posadzce cigncych si do azienki, gdzie szybko si myj,
walczc z dwuletni creczk o mydo. niadanie, przewijanie, zabawa. Wszystko pod
dyktando zegara terkoczcego z zawzitoci maszyny do szycia. Zamiast igie ostre
wskazwki zszywaj przeszo z przyszoci, zostawiajc mi przyciasne teraz: spacer,
karmienie, czytanie ukradkiem. Od 13.00 do 15.00 Pola poddana jest narkozie drzemki, co
pozwala mnie i Piotrowi na byskawiczn operacj pisania, gotowania obiadu. Po przebudzeniu dziecka znowu bycie mam na zmian z tat. O smej kadziemy ma spa. Jej
oddech przez sen to nieme sowa modlitwy, ufne i arliwe. W ekstazie tuli misia zupenie jak
wita Tereska od Dziecitka Jezus krzy do piersi.
Boe, ja tak dbam o normalno, ukadno siebie i rzeczy. eby w domu byo
posprztane. Co z tego, id do ssiadki, u niej parkiet zmywany raz na tydzie lni jak wbite
w podog zby Hollywoodu. A u mnie codziennie syf. Kupiam nawet jednorazwki do szyb
i cieram lady rczek dziecka. Trc i pucujc, miej si po kryjomu sama z siebie, e
przypomina to zacieranie ladw zbrodni.
Na wyszorowanym wierzchu powaga, w rodku mnie szyderstwo. Ale trzymam si
tych szczotek, ciereczek i robi za normaln, porzdn. Bo wiem, jak atwo si osun w
entropi i ekstrawagancj. Kilka lat temu, gdy mieszkaam sama, postanowiam ograniczy do
minimum ogupiajce sprztanie. Oprcz szklanki wyrzuciam wszystkie naczynia (cigle
peny zlew), wyniosam st (za dua powierzchnia do baaganienia) i zamiast tego sprawiam
sobie tac. Z niej jadam, na niej pisaam. Przyjacik zemdlio nad t tac, gdy podaam jej
ziemniaki. Odkrya pod nimi warstwy poprzednich obiadw. Wtedy zrozumiaam, e trzeba
si trzyma porczy normalnoci. Prosta sukienka, skromny makija. Zwyczajno, jej
codzienna zwyklizna jest dla mnie jedynym azylem. Ju z niego nie wychodz.
Zapraszaj nas ca rodzin do Krakowa na festiwal kabaretw. Przed wyjazdem
uzgadniamy z Viv szczegy sesji zdjciowej po powrocie. Bdzie trwa od niadania do
kolacji. S na tyle mili, e pytaj, co jemy.
- Wszystko.
- Aha - notuje stylistka. -Ale bez wdliny.
- Znaczy sery? -Tak, ale kozie.
- No, niby wszystko... A jajka jecie?
- Kozie. - Aha- notuje.
Stylistka, porednik midzy tym, co jest, a co by powinno, niczemu si nie dziwi,
przynajmniej przez chwil.

- Zaraz, pani artuje -wraca do rozsdku.

- I kawior a la Stendhal - dopowiada Piotr.
-?
- Czerwony i czarny.
Romantyk, i tak dostaniemy arcie stowkowe z cateringu Stracone zudzenia.
W wieczornym programie wywiad z Bogusiem Lind. Zatrzymaam obraz. Niepolska
twarz, na ktrej jest polskie nieszczcie. Oczy duo modsze, jakby wyjte i wprawione
drugi raz po skoczonym naogu albo marzeniach. Gdyby by Amerykaninem, czciej by si
umiecha, przebywaby z mniej znerwicowanymi ludmi, co odcisnoby mu si pod
oczyma, na policzkach jak poduszka po nie.
Zasuwam wieczorem zasony - koniec spektaklu dnia. Potrcam zawieszony na
okiennej ramie buddyjski dzwoneczek z bogosawiestwem. Odgradzanie si nie od
ssiadw, od ciemnoci.
Dowiedziaam si przed chwil, e mam zakaz wystpowania w I programie
publicznej telewizji. Poszo o dyskusj w Pegazie. Program nie by na ywo i pewnie zosta
pocity, wic nie wiem nawet, co takiego powiedziaam, nie ogldam audycji z sob.
Rozmawiaam z prowadzc - Kazia Szczuk - o Scenach z ycia pozamaeskiego,
mojej i Piotra najnowszej ksice. Szczuka prbowaa mi wmwi, e to romansido, bo o
mioci. Zupenie jak Pianistka, co? Skoro bohaterem jest rwnie facet, ksika musi by
antykobieca. Nie zauwaya w Scenach do gorzkiego opisu dojrzaych mczyzn.
Chyba si posprzeczaymy. Mam do narzeka na Sceny z ycia bez prawdziwych
argumentw. Najlepszy jest zarzut, e dobrze si czyta, wic to grafomania. Czy ksika jest
faszywa, le napisana? Nic z tych rzeczy. Porzdnych oburza - za duo w niej seksu,
ajdakw obraa, bo nie zostawia na nich suchej nitki. Ale nikt tego gono nie powie. Kazia
po zgaszeniu kamer te zmienia ton, podaje mi rk i mwi, e Sceny si jej podobay,
przeczytaa jednym tchem. Przyzwyczaiam si do publicznej hipokryzji. Ju nawet nie
pytam, dlaczego w takim razie je przed chwil uparcie krytykowaa. Gdyby nie udawaa
poprawnoci, mogybymy wtedy o czym sensownym porozmawia, zamiast si nawzajem
obraa.
To bya zwyka dyskusja o pisarstwie. Moe niezbyt fortunna, ale z tego powodu mam
szlaban na pojawianie si w telewizji? Odwoano moje jutrzejsze wystpienie w porannym
programie. Czyja ni? XXI wiek i polska cenzura na pisarzy? TO KIM JA JESTEM, e si
nie mieszcz w okienku i pojciu intelektualnych kacykw?

5 IV
Mczyzna moich marze kusi obsad: Jean Reno i Binoszka (o ktrej zoliwi mwi
bi-moche - podwjnie brzydka), moja ikona kobiecoci - artystka z dziemi, z rozwodami i
normalna..
Wymyli histori romansu, rozgrywajcego si na wspczesnym lotnisku w
arystotelesowskiej jednoczesnoci miejsca i czasu jest sztuk. Moe to prostacki film, ale nie
ma w nim pretensjonalnoci Godzin, z ktrych wbrew tytuowi wychodzi si po godzinie. Ile
mona wysiedzie na minoderyjnym filmie, gdzie prawdziwe problemy zastpuje si groz
egzystencjaln braku problemw? I wszystko w polewie wielkiej Wirginii Woolf.
Zatytuowaabym to paskudztwo Kto si boi Wirginii Woolf II.
Jean Reno w Mczynie... podobny do Kartezjusza dogorywajcego na dworze
krlowej Krystyny. Gdyby zagra filozofa w jakiej historycznej produkcji, byby niezy film,
pod warunkiem, e Krystyn graaby te biseksualna, ambitna Madonna, krlowa masowej
wyobrani.
Znowu telefon. Czy nie mona przerobi tych dranicych dzwonkw Pawowa na co
spokojniejszego, donone bicie serca? Dzwoni z gazety zapyta, czy to prawda ze szlabanem
na telewizj. Prawda, no i co? Nie jestem gwiazd telewizyjn, nie umr od tego.
Czytam Diaba na wolnoci Eriki Jong, autorki tak skwapliwie polecanej przez
feminizujce pisemka. Biedna Jong, w swoim czasie te dostaa od femisi, sistr (Piotr
nazywa je siostrami niemiosierdzia) o mentalnoci przedszkolanek. Bo co z nimi bdzie,
gdy przestan poucza i straszy, a kobiety dorosn i rozbiegn si na wolno, do seksu,
mczyzn.
Prbowaam by z femisiami, serio. Pierwszy raz, gdy Wysokie Obcasy
zainteresoway si wydrukowaniem kawakw mojej Polki. Uznaam ich proby za naturalne
- napisaam pierwszy w Polsce dziennik ciy. Ale ze wsppracy nic nie wyszo. Nagle
straciy zainteresowanie i do dzi nie wiem dlaczego. Nie znamy koca ksiki, wic nie
moemy jej naszym czytelniczkom poleca - to tumaczenie uznaam za absurdalne. Jak niby
si miaa moja ksika skoczy: psychoz poporodow i dzieciobjstwem? Propagatorki
rodzenia po ludzku z Obcasw najwyraniej uznay, e obsceniczna Gretkowska wywali
barbarzyski numer i nie wiem co, zere oysko?
Innej ze znanych femi pogratulowaam w spontanie znakomitej ksiki. Pomylaby
kto - wstp do interesujcej znajomoci. Ale rozmowa zesza na Kanta i sysz, e on bee,
jego myl paskudnie patriarchalna, poniewa y w czasach dominacji mczyzn, wic jego
mylenie byo skrzywione. Ciarki mnie przeszy. Kci si nie chc ani przytakiwa - kontakt

niemoliwy wszdzie tam, gdzie zdrowy, krytyczny rozum zalepia fanatyczna ideologia.
Gardzca Kantem femisia, gdy hukn na ni szef za pisywanie do (o zgrozo!) kobiecego
pisma, szybciutko go posuchaa. W kocu kaza jej pan profesor, mczyzna, nie? Najlepszy
dowd, e yjemy w czasach ucisku kobiet.
C, bycie kobiet nie jest adn odwag, to przymus, przed ktrym nie da si
wybroni. Tylko dlaczego polski feminizm zamienia si najczciej w eufemizm? Bez
prawdziwych sw i prawdy. Synne siostrzane uczucia femisi w stosunku do mnie okazyway
si najczciej morderczymi instynktami. Ju sysz gos feministycznych prymusek
wrzeszczcych mi nad uchem: Te nale do nas, te nie i my wiemy wszystko lepiej! To sobie
wiedzcie i odpierdolmy si od siebie, bo wygldamy na zassane waginami.
6 IV
Wywiad w Vivie.
Nagwek: Ostrzeenie! W rozmowie padaj sowa niecenzuralne. Z powodu uycia
ich przez nasz bohaterk w Pegazie wymieniono ekip programu.
Czy musiaa uywa wulgaryzmw, skoro telewizyjna dyskusja dotyczya napisanych
przez ni wsplnie z mem, Piotrem Pietuch, Scen z ycia pozamaeskiego? Czy skandal
si Manueli Gretkowskiej nie znudzi?
- Jest pani wstyd z powodu afery z Pegazem? - pyta moda dziennikarka.
- Wstyd? A dlaczego? To nie ja mam si wstydzi. Pegaz oglda garstka
intelektualistw, traktowana jednak przez dyrekcj Jedynki jak smarkacze, ktrzy nie czytali
Rotha, Millera, a sowa pizda szukaj w sowniku wyrazw obcych. Nawiasem mwic,
sowo pidzie znaczyo w staropolszczynie marudzi, czyli, jak rozumiem, ociga si w
doznawaniu orgazmu, gdy partner zazna ju rozkoszy przedwczesnego wytrysku.
Viva: - Szokowanie brzydkimi wyrazami to wedug mnie wyraz infantylizmu.
Dorosy czowiek nie musi uywa wulgaryzmw, eby porozmawia o ksice. Nawet jeli
jest o seksie.
- Uywam takich brzydkich sw na co dzie. A pani co mwi: kuciapka?
Viva: - Mam inne, jeszcze bardziej pieszczotliwe okrelenia. Ale to mj sownik
intymny.
- Sowo wypisane na murze moe by wulgarne, ale uyte sprawnie w prozie czy w
innym kontekcie okazuje si bardzo przydatne. Zreszt sto lat temu podobne boje z
hipokryzj toczyli pisarze anglojzyczni, przerabiajc wulgaryzmy na literatur. Fuckujc,
wpuszczali je na salony. W Polsce, kiedy raper nadaje przeklestwa, nikt si nie oburza.
Wiadomo - zdesperowany przygup z przedmiecia. Ale gdy miesza si do tego intelekt, to

samo pizda zrozumiej dopiero, gdy z przodu doczepi si imperatyw, a z tyu Heideggera.
Wtedy to kapuj.
Viva: - Ale nie odpowiedziaa mi pani, czy naprawd musiaycie w ten sposb
rozmawia w programie o ksikach?
- Mwiymy o mioci, o romansie. Odmieniaymy kocha si na rne sposoby.
Gdy kobieta pisze o erotyzmie, musi by wiadoma, e wpakuj j w najlepszym razie do
literatury kobiecej, a w najgorszym do pornografii. (...)
Viva: - Afera z Pegazem to nie jest pani pierwszy konflikt z mediami.
- Ju mnie raz przekla Krajowa Rada Przyzwoitek.
Viva: - Rozumiem, e ma pani na myli Biuro Programowe Polskiego Radia?
Dlaczego tak pani ich nazywa? Co oni pani zrobili?
- Jaki czas temu radiowa Trjka chciaa by nowoczesnym radiem i zaproponowano
mi i Wojciechowi Mannowi audycj. Po jednorazowej emisji owa rada przyzwoitek zakazaa
nam gorszenia suchaczy, czyli rozmw o stosunkach damsko-mskich. Zakazano nam take
uywania sowa orgazm. Nie wiem, chyba musiaabym go udawa, duszc si oczywicie
ze miechu.
Viva: - Wyrzucaj pani z telewizji, z radia, z gazet. Moe to pani jest konfliktowa?
- Jestem konfliktowa. Jestem w permanentnym konflikcie z gupot.
Piotr, wczajc si do rozmowy: - Wzruszajca jest taka troska dobrej ciotki o cnot
intelektualn widzw wyczekujcych do pnocy, by usysze wreszcie co interesujcego. A
tak naprawd to niepojta w dzisiejszym wiecie prowincjonalna cenzura biurokraty
kastrujcego gos artysty czy intelektualisty. Feudalny stalinizm.
Viva: - Bez przesady. Co za porwnanie!
Piotr: - Kto podj jednoosobow decyzj. Ten pan zabroni Manueli publicznie
myle. Dostaa publiczny zakaz pojawiania si w Jedynce.
- I tak zostaam wrogini publiczn. (...)
Viva: - wietna promocja ksiki, ten rwetes wok pani.
Piotr: - Od dziesiciu lat posdza si Manuel o cyniczne manipulowanie seksem, e z
seksu uczynia promocj. Najpierw bya modziutk pisark epatujc dup, a dzisiaj
cyniczn wyg epatujc dup. Nic si nie zmienia. (...)
Viva: - Sama pani o sobie mwi: Pisz harlequiny dla intelektualistw...
- ...i czy to nie zabawne, e krytycy, chcc mnie poniy, przywouj t etykietk, a
przecie to autoironia, kpina z ich bezradnoci. (...)

Viva: - Sceny z ycia pozamaeskiego traktuj o niewiernoci. W imi czego wy

jestecie ze sob? Co to jest wierno?
Piotr: - Jest konsekwencj szczliwego zwizku. To nie jest cena, wyrzeczenie, kara.
Brak pokus to potwierdzenie i jednoczenie nagroda za dobry wybr.
- (...) Wierno daje poczucie godnoci, jak wychowanie dziecka. To jest trudne.
Czasem ma si do, kiedy czowiek si gubi w tych przepakanych, nieprzespanych nocach,
pieluchach. Ale warto. (...)
Viva: - I tak pawicie si w szczciu i mioci, wy, drobnomieszczascy
skandalici...
Piotr: - Nie czuj si mieszczaninem. Rwnie dobrze mogaby mi pani wmwi, e
jestem talibem. Nie jestem te skandalist, gorszycielem. Raczej lepszycielem. A jeli
chodzi o mio, to nie jest dana, musimy j sobie wypracowa.
- Piotr przesik w Szwecji protestantyzmem i std tak mu si chce pracowa. Ja nadal
wierz w miosne natchnienie, ktre wanie mi si spenia.
Koniec wywiadu. W efekcie to samo co zawsze: nie puszczam si na lewo i prawo, nie
sypiam z kadym, wic jestem hipokrytk, mieszczank niewyzwolon seksualnie i cynicznie
zarabiajc na dupie. Czy ludzie zamiast mzgowych pkul maj pod czach pdupki?
Po kpieli Poli cauj jej ciako: sodkie apki rozrabuki, pieroki stopek i ten ciepy
lukier wanilii z rozgrzanej gwki.
Tydzie od mierci Jakuba Karpiskiego. Nie byam na pogrzebie, nie potrafiabym.
Jestem wrodzonym tchrzem. Na pierwszym pogrzebie, gdy miaam z osiem lat,
porzygaam si od paczu. Na drugim, ju kilkunastoletnia, zemdlaam, widzc w trumnie
koleg z klasy.
Ale nie ja tu jestem wana i moje historie. To umar Jakub Karpiski. Spotkamy si
pniej, w czasie odzyskanym. Kiedy tumaczy metod powrotu do przeszoci
wspwiniowi kryminalicie aujcemu, e zamordowa frajera, za ktrego go
zapudowali: ,Jeli wemiesz kij nieskoczenie dugi, to poruszajc nim uzyskasz prdko
szybsz od wiata i cofniesz czas.
Gdyby Jakub w maociach by jak w rzeczach wielkich (podobno jedyny nie sypa w
68, w procesie taternikw), zostaby witym, a nie tylko bohaterem.
Nie znam adnego intelektualisty tak kochajcego ycie. Codziennie chodzi na basen,
dla samej radoci machania rkami i nogami, ktrych nie odci jeszcze rak.
Przez par miesicy mieszkalimy razem we Francji. Kiedy zama sobie nog,
poprosi o zawiezienie go wzkiem sklepowym na Champs Elysees, gdzie wzdu alei

wystawiano napuchnite rzeby Botero. Oglda je w pozycji zakupw z wystajcym kikutem

nogi w gipsie. Dla przechodniw komiczny widok ekscentryka zwiedzajcego w ten sposb
wystaw. Dla mnie obserwowanie ze cinitym sercem Jakuba zafascynowanego nadmiarem
niezniszczalnego ciaa metalowych grubasw.
8 IV
Sypie nieg, jedziemy wszyscy do Krakowa pocigiem. Pan Bg wiedzia, co zrobi,
ebymy nie dostali intelektualnych zakrzepw albo dziwnych pz - da nam energiczne
dziecko. Waciwie to przebieglimy drog Warszawa-Krakw wzdu przedziaw.
Hotel Uniwersytecki na Floriaskiej. Jagiellosko-profesorska powaga, ale czemu
ko obite smolistym kirem w stylu zuytego katafalku?
Spotkanie z czytelnikami w studenckiej Rotundzie. Za kilka dni w tym samym
miejscu festiwal kabaretowy, gdzie bd w jury. Dzisiaj wygupiam si osobicie.
- Czy naleycie do ZUS-u? - pytanie do mnie i Piotra niaczcego Po.
- Nie naleymy do adnych organizacji.
- Ja bym naleaa - wtrcam - gdyby wcigali w nich na czonka.
Pocia siedzi spokojnie, niezraona tumem. Prowadzcy zacytowa fragment Scen z
ycia pozamaeskiego i hukn miech. Pola si ze strachu rozpakaa. Piotr musia zej z
ni ze sceny, kiedy akurat kto pyta o pogldy na psychoanaliz. To byo pytanie do niego.
- Chyba przestarzaa i nienaukowa - przypominam sobie nasze nocne dyskusje, gdy
zwalczaam jego zachwyt Freudem. - Czy pacenie za opowiadanie wasnych snw komu,
kto na ich podstawie opowiada nam inne sny (mity o Edypie), ma sens? Zwaszcza gdy
najnowsze odkrycia naukowe podwaaj twierdzenia Freuda, do tego stopnia, e w
wikszoci prac o zachowaniu ludzi s zdania: Oczywicie w przeciwiestwie do tego, co
pisa Freud. Zmieniy si te czasy. Wygadanie si na leance mogo leczy. Teraz w byle
programie telewizyjnym mwi si wicej o swych sekretach ni dawniej ksidzu na
spowiedzi. Poza tym s o wiele szybsze i skuteczniejsze terapie ni chodzenie latami do
milczcego Ojca samego Pana Boga bez gwarancji wyleczenia. W Stanach kto nawet po
zayciu prozacu poda do sdu swojego psychoanalityka za nieskuteczno. I te leanki, na
wzr i podobiestwo muzealnej scenografii z wiedeskiego gabinetu. Zreszt Zigi (jak w
slangu psychologicznym nazywa si Zygmunta Freuda) praktykowa w secesji, czasach
kawiarnianych nasiadwek, autorytetu Franciszka Jzefa. Kto teraz podda si wieloletniej
zalenoci od psycho, sztucznej religii kapana inkasujcego pienidze w sekretariacie?

9 IV
Czasem po nocy znajduj we wosach Poli biay puch. Podejrzewam, e nie wzi si z
nadprutej poduszeczki, ale opad z zaharowanego anioa stra. Nam opadaj rce, jemu
pira.
10 IV
W Mariackim odwoali msz (o tempom! o mores!), wic pcham Pocie na wzku jak
na taczce, by pdem zaliczy drug atrakcj dnia: pokaz dziaania wahada Foucaulta u
witego Piotra i Pawa. Ale te odwoane. Przed Wielkim Tygodniem jest w Krakowie chyba
May Tydzie, kiedy nic nie dziaa, nawet obroty ziemi. Siadam na barokowych stopniach
kocioa jezuitw i czytam gazety. Przystaje nade mn wycieczka.
- Czy to Wawel? - pytaj gosami wilgotnymi od ez.
Piotr uwaa, e przywieli ich z Kazachstanu. Ale co, przywieli i zostawili przed
kocioem? Po wywzce do Rosji wywzka do Polski?
Gretkowska uwacza mczyznom i depcze godno kobiety - recenzja ze Scen z
ycia pozamaeskiego. Ile ja si ju naczytaam o Polce podobnych oburzonych bzdur,
zanim jakie nominacje i spokojne komendy Miosza przegoniy obszczekujce przydrone
pieski.
Godno kobiety, na czym ona polega? Anas Nin, papieyca nowoczesnego pisarstwa
obyczajowego, ocenzurowaa swoje wydane w latach 70. dzienniki wanie ze wzgldu na
godno. Uwaaa, e nikt nie wybaczy kobiecie, tym bardziej pisarce, opisywania wasnej
seksualnoci. Zepchnie si j wtedy do literackiego rynsztoka. Henry Miller, kochanek Anas
Nin, mimo e w kocu sta si klasykiem amerykaskiej literatury, kilkadziesit lat walczy z
pogardliw opini odsyajc go do rezerwatu pornografii. Dla niego erotyka bya zwykym
rodkiem literackim. Przekonywa: Erotyka ma przebudzi czytelnika i wprowadzi poczucie rzeczywistoci. Mona by rzec, e wspczesny artysta wykorzystuje j w tym samym
celu, w jakim dawni mistrzowie malarstwa posugiwali si elementem cudownoci... Czy
spenienie miosne nie jest naprawd wejciem w inny, cudowny wiat?
Nie chc, powoujc si na zmagania Millera czy Anas Nin z wczesn krytyk,
uskara si na tpot gryzipirkw obrzucajcych mnie epitetami po kadej najnowszej
ksice. To biedni hipokryci, ktrym si wydaje, e przemawiaj w imieniu ludzkoci, smaku,
a nie wasnej ograniczonoci.
Nie rozumiem, dlaczego po XX wieku, po jego zbrodniach i pornografii historii
torturujcej czowieka na wszelkie moliwe sposoby, kogo oburzaj opisy scen miosnych.

Na pewno kiedy do Polski te dotrze nowoczesna literatura opisujca czowieka razem z jego
psychik i ciaem.
Dlaczego, chocia od kilkunastu lat wal gow w mur pseudointeligentw, nie wezm
si za co, co przynosi wicej kasy i prestiu? Bo tworzenie, take to przeamujce wstyd
milczenia, daje nam godno. Tworzenie mioci, ksiek, marze, obrazw czy muzyki.
Pikna, ktrego jeszcze nie byo.
Takswk do agiewnik, do Sanktuarium Miosierdzia i siostry Faustyny. Pierwsza
wita drugiego tysiclecia wyprzedzia nawet szamana katolicyzmu Ojca Pio. Maj panienki
w habitach si przebicia. A zakon - najpikniejsze dziewczyny. W kornecikach, zawsze
umiechnite, rozbawione (wiecznoci?).
Nowe, marmurowe sanktuarium nie pasuje ani do krajobrazu, ani do starego kocioa.
Lotnisko dla Miosierdzia, a nie witynia. Wida tak miao by. Zbudowane z wyroku
(boskiego), nie talentu. wita Faustyna opisaa wizj swojej kanonizacji w tym miejscu,
szkoda, e wizji nie mia architekt. Po latach upokorze, ukrytego kultu Miosierdzia wyroso
co takiego, jakby caa pokraczno przeszoci wyklua si na pokaz.
Zastanawiam si, czemu wita Faustyna nie zostaa patronk dyskotek i rave parties.
Postanowia przecie pj do zakonu, gdy w dzkiej tancbudzie zamiast tancerza podszed
do niej Chrystus.
Pierwszy wieczr kabaretowy. Wya na scen chopaki z Cieszyna, owcy B.
Nonszalancja i genialny debilizm. owi mnie natychmiast na tsknot za bezczelnym
wdzikiem.
Po programie w kanciapie Rotundy parada kabaretw czekajcych na cenzurki od
jury. Bdy sowne Tym wychwytuje lepiej ni program korektorski. Poprawno jzykowa i
obyczajowa zawsze ostaway si na kresach. Teraz kresami s tymowskie Suwaki. Drugi
juror-Jasiski -widzi teatrem, a Jacek Fedorowicz robi za dobrego ubeka. Dla mnie ich
komentarze s najlepszym inteligenckim kabaretem w dawnym stylu, wic niewiele si
odzywam.
Po obradach wracam noc do hotelu przez Planty. Bezpiecznie, oprcz skrzyowania
koo Collegium Novum, gdzie drzewa obsiady chmary wron i sraj dialektycznie na biao
ekstraktem swojej czerni.
Kafejki otwarte, sycha z nich pomruk zadowolenia. Mijam najbardziej galicyjski z
instytutw, nobliwy budynek oznaczony tabliczk Instytut Czasu Wolnego. Tutejszego
czasu, skamieniaego w pomniki i bibeloty - domowe pomniczki.

Te same miejsca, gdzie strajkowaam, braam lub, godowaam, magistrzyam,

zdecydowaam si uciec z Polski. Przechodz przez nie jak duch, w obcym, innym wcieleniu.
adnej nostalgii, najwyej reinkarnacyjne deja vu.
11 IV
Musimy chodzi zaukami, by si nie natkn na kata pozdrawiajcego nas serdecznie
toporem. Tu przy hotelu stoi facet ypicy przyjanie spod czarnego kaptura. Reklamuje
muzeum tortur w bramie ssiedniego budynku. Pola dostaa obsesji na jego punkcie. Widzc
go, wyje gorzej od torturowanych, ale i skrada si do niego z ciekawoci. Nazwaa go lal i
w przed-sennych przekomarzankach uznaa si za jego crk. Pola - crka kata z Floriaskiej.
Na Wawelu idziemy do czakramu rozgrza sobie zreumatyzowane lenistwem
mistyczne punkty. wite miejsce przy cianie kaplicy zajte przez Muka Staszczyka
pocierajcego sobie o nie plecy i tyek. Muniek to mj kat z Floriaskiej. Jest tylu innych
piosenkarzy, zespow, a z kadego kawaka reklamy czy gazety wyziera Muniek w ciemnych
okularach. Zaczam ledzi jego pojawienia-objawienia, upatrujc w tym gbszego sensu
wysyanego do mnie przez struktur kwantow.
Piotr, widzc nas razem na Wawelu, stwierdzi, e czakram leczy chyba seplenienie.
Muniek nagle odpad od ciany, jakby wyczerpay si trzymajce go magnesy, i zawoa: Nie
wolno! Nie wolno! To by chyba tajny przekaz do mnie, ebym nie naruszaa tajemnicy, z
ktrej pochodzi. Niemoliwe, on z Czstochowy? Jasna Gra nie Alpy, nie olepia do tego
stopnia, e trzeba chodzi cigle w goglach.
Ziyad jest chyba najlepszym artem z nacjonalizmw, dlatego kabaretowe jury
zwyczajowo u niego podejmuje decyzj, komu przyzna nagrod. Po studiach w Polsce Ziyad
zosta na podkrakowskiej wsi, ale si nie asymilowa, po prostu wrs w krajobraz
odrestaurowanym polskim dworem, a korzenie ma w piwnicy - kurdyjskie. Tam urzdzi
sobie wschodnie komnaty i ciany ozdobi arabskimi napisami ku chwale Allacha.
Robi na obradach za chama. Pytaj, czy jestem Kozyra, kiedy mwi, e sztuczny
pies - jeden z kabaretowych rekwizytw - byby bardziej przekonywujcy, gdyby mia jzor
na wierzchu. Stanisaw Tym naprawd cierpi, syszc chociaby aluzj do wypchanego
zwierza. Podczas kolacji przepywa wzrokiem nawet nad ryb. Autentyczny wity z Suwak,
patron umczonej inteligencji, co tydzie w Rzeczpospolitej wygasza homilie w formie
felietonu.
Podano omiorniczki, sprawdzam, czy dadz si przyssa do talerza, no bo co mam
robi, nie jedzc ich z powodw estetycznych.

Noc na profesorskim katafalku czytam ycie i logik o Godu. Mj postrach ze

studiw. Udowodni jego twierdzeniem sobie samej, e niemoliwe jest moliwe, ale inaczej.
Waciwie to mj sposb ycia jest gdlowski. Uwielbienie dla paradoksw wyszarpujcych
nas ze zwyklizny haczykami zdziwienia. Co jak egipskie wyciganie mzgu przez nozdrza
przed zmumifikowaniem w wieczn codzienno.
12 IV
Wracamy do domu. Skoczy si nieg i zima. Pola - nasz wielkanocny zajczek skacze wzdu i wszerz pocigu. Zaglda podrnym w oczy i musz si umiechn. Soce.
Dziennik opisuje czas. Podobiestwo dziennika do samego czasu: posuwa si w przd,
a to, co ciekawe, jest na poboczach, w didaskaliach chwil.
13 IV
Obd od rana. Opryskiwanie kwiatw z robali, odtykanie zapchanych zleww. Ju
wszystko si udao, odetkao i wtedy wlaam z powrotem wiadro wody do zlewu,
zapominajc o nieprzykrconym kolanku. rcy kwas chcia przegry podog. Brudna
niedziela palmowa.
Pola biczowaa w kociele wite figury swoj palemk. Jutro ma urodziny, a my nie
mamy czasu. Postanawiamy obchodzi je ruchomo. Skoro przysza na wiat w Wielk Sobot,
to co znaczy.
Przypominam sobie jej pierwsze dni sprzed dwch lat. Tu przed pnoc o tej samej
godzinie, kiedy si urodzia, zaczynaa przeraliwie paka. Rozszerzay si jej renice, jakby
ze zami mia z nich wypyn strach.
Ciekawe, czy podobnie rozpaczali Adam z Ew w rocznic wyrzucenia z Raju do
wiata, gdzie zaczli si ba, wic i myle.
14 IV
Poranek Buddy by pierwszym witem mojej creczki. Dokadnie dwa lata temu.
Porcelanowa figurynka chiskiego Buddy podnoszcego ze miechu rce. Prostowaa je nad
gwk, przecigajc si i umiechajc. Za nami Duganoc narodzin i Wielkanoc w Sztokholmie. Jej umiech by wanie buddyjski - dobrotliwie niewiadomy. Nieodrniajcy dobra
od za, zwierzt od ludzi w wiecie ogldanym skonymi oczami noworodka. Zaplotam jej
warkoczyki, urodzia si z dugimi wosami. W czepeczku i kocu przypominaa tybetask
ksiniczk opatulon na podr. Wieloletni podr w tym wcieleniu.
Trzymajc j na rku - pakunek zawinity w becik - pomylaam, e dano nam pod
opiek kawaek wszechwiata. Za kar, w nagrod czy ku przestrodze?

16 IV
Penia, na miecie kraksy. Sesja fotograficzna. My i fotograf na czas, reszta w
korkach, jakby si pierwszy raz obudzili w Warszawie i nie mieszkali na Usrynowie.
Dwudziestoletnia producentka zdj ma wrzody trzustki, te miaabym wrzody na sercu w tej
brany. Pospiesza krzykiem nie mona, bo wszyscy w ekipie artyci. Ustylizowani na
wasnych dziadkw ustawiamy si ca trjk do pamitkowej fotografii podpisanej
fragmentem wywiadu z Vivy: Wyrywajc si z kanonu obudy, zostajesz skandalistk.
Chyba powinnam zrobi sobie zdjcie w konwencji witej dziewitnastowiecznej rodziny.
17 IV
Noc urywam si z moj jedyn przyjacik - Misiakiem - i zamawiamy sushi. Nasza
ekstaza na desce, ale dzisiaj jest przynt bez smaku. Spowiadamy si sobie z caego
tygodnia. Suchajc, widz pod ufryzowanymi czaszkami ludzi w restauracji, w kolejce do
kina zapeklowane mzgi. Dobrze upchnite szynki krojone potem w plasterki pogldw,
uczu. Moe po zoeniu tego byaby jaka szara masa spleniaej wdliny, ale kto
rekonstruuje kupion szynk?
Full Frontal - kolejny filmik skropiony humanizmem jak saata octem. Mam lki w
ciemnej sali kinowej, e nie dam rady wrci wozem, chc zamwi takswk. Wystarczy
kontakt z Polakami (ludny tydzie) i zaczynam raczkowa ze strachu.
Po powrocie do domu cisza. Przekrzywia si zawieszona dzisiaj w salonie kopia
staroytnego fresku z rzymskiej willi: drzewka pomaraczowe, ptaki. Midzy naszymi
cianami - Rzymian i podwarszawiakw - dwa tysice lat rnicy. Dekompresja czasu midzy
tymi dwiema datami wyrwnuje poziom zachwytu freskiem.
18 IV
Depresja Piotra - wraca w grymasie ust, wyblakym spojrzeniu. Czuj, e znowu staje
pod cian do egzekucji. Nie zdaam sobie sprawy, e to ten sam smutek, ktry przytarga ze
sob po dzisiejszej wizycie u mamy. W domu rodzinnym zostawiamy pole minowe po
naszym dziecistwie, nie wolno wicej do niego wchodzi.
W ksigarni otwieram na chybi trafi Ciorana: Wrogowie - to jeden podzielony
czowiek.
Mam podejrzenia, z biegiem czasu wrcz pewno, e wbrew Leibnizowi ten wiat nie
jest najlepszym ze wiatw. Jest ochapem rzuconym dla skazanych na ycie. Jego istnienie
usprawiedliwia tylko dobra akustyka. Kiedy wracajc z Warszawy, kr wok Lasu
Kabackiego, api w radiu koncert Bacha rozsadzajcy wz, gow. Dla tego kawaka Bg

stworzy wiat i nie ma co si usprawiedliwia, e zbawi nas wycznie dobro, bez poczucia
harmonii.
Pola uwielbia tupa, klaska, wic w domu suchamy czsto flamenco, nazywajc je
baby-flamenco albo polka-flamenco. Za ktrym razem nasza dziewczynka tak si rozpdzia
w przytupach, tak rozkrcia, e nie miaa jak ugasi taca (flamenco znaczy chyba pomie).
Co by zrobia dorosa tancerka? Podskoczya, moe opada w egzaltowanym szpagacie. Pola,
miotana muzyk, rzucia nam bezradne spojrzenie i skoczya wysoko przed siebie, na cian.
Wbia si w ni pazurkami, zjedajc na podog. To byo ekspresyjno-genialne. Nie moga
wymyli tego sama, jeszcze nie myli, nie kombinuje. Sucha po prostu muzyki, podszeptw
rytmu.
Stoj na skrzyowaniu, bbnic po kierownicy w rytm Bacha, i myl, e
lekcewaenie sztuki, jej odwagi korzystania z nieskoczonej wolnoci jest nie-godziwoci.
Obojtne mijanie malarstwa to grzech. Przecie po potopie na znak przebaczenia pojawia si
najdoskonalsza paleta barw: tcza. Wic jeeli komu nigdy z wraenia nie ugiy si nogi
przed oryginaem Rembrandta czy Vermeera, powinien na wszelki wypadek wiczy
pywanie. Nie zaapa si na boskie przebaczenie i obietnic, e nigdy wicej nie zaleje go
potop brzydoty.
Pocieszam si, patrzc na moj creczk. Moe jej bdzie atwiej. Jeli zechce
taczy, rozdrapujc ciany, przepali arliwoci mury, nikt jej ju nie ubliy i nie wymieje.
Wystarczy, jeeli si przedrze na drug stron wolnoci. Gdzie by moe wcale nie jest
pikniej ni w telenowelach i szmirowatych arcydzieach, ale za to godniej. Bo prawdziwie.
19 IV
Pola bdca tylko z dorosymi zachowuje si na podobiestwo szympansw
wychowanych wrd ludzi. One uwaaj si za ludzkie dzieci, gardzc innymi mapami. Pola
uznaa, e jest dua, a inne dzieci s tyci-tyci.
20 IV
Pierwszy dzie wit. Jazda do odzi. Moja mama, nigdy nieskarca si na zdrowie,
przeprasza za telefon sprzed miesica. Powiedziaa wtedy, e le si czuje. Ale ona nie
wiedziaa, co mwi, miaa gryp i majaczya przy 41 stopniach.
Samotna Siostra opowiada swoj wersj dziennika Bridget Jones. Wybray si z
przyjacik do opery, typujc, e tam znajd kulturalnego kandydata na ma. Nikt nie
zauway ich urody i kreacji. Po przedstawieniu zamwiy takswk. Trocheje dziwia pustka

w szatni. Dziewczyny nie wiedziay, e s na premierze. Zwiny si po ukonach i oklaskach,

a to by koniec pierwszego aktu.
Na szczcie potrafi si mia same z siebie, ale i potrafi cay wieczr biadoli: Tu
nie ma szans na normalnego, wolnego faceta przed pidziesitk. Spotykacie si i ju po
minucie wiesz, e to jaki dupek przemiowany przez mamuk i zalizany przez baby.
Zamiast czyta ogoszenia matrymonialne, trzeba patrze na klepsydry: Nieutulony w alu
m zmarej nagle... albo przedwczenie. Chyba maj racj, polska Bridget Jones musi by
hien cmentarn.
Dwa najsynniejsze zdania z wtpliwym przecinkiem. Pierwsze: Be or not to be, this is
the question, brzmi lepiej w wersji rwnie prawomocnej: Be or not, to be this is the question.
Powiadam ci, jeszcze dzi bdziesz w Krlestwie Boym, drugi wariant: Powiadam
ci jeszcze dzi, bdziesz w Krlestwie Boym. Chwata korekcie.
Dziecko jako bro biologiczna. Pod koniec dnia padamy od niej martwi ze zmczenia.
Rano czekamy na pierwszy umiech Poli zapowiadajcy kolejn epopej dnia: odysej
wdrwek po zakazanych ktach, iliad zwycistw i podstpw, eby si uczowieczy.
21 IV
Dyngus. Chopczyk pozbawiony interakcji, kontaktw, rodowiska biega po naszym
sterylnym osiedlu z caym zestawem polewaczek. Piotr si nad nim uala:
- Nie masz, biedaku, kogo pola?
- Mam, szyb - psika w okno wietlicy dla mieszkacw.
Muniek w Trjce z samego rana, ostrzeenie?
Wizyty rodzinne przypominaj posiek w barze: szybkie jedzenie, rozmowy gdzie
obok, przerywane. Pola, wyczuwajc dziwaczno sytuacji, nie chce da buzi na poegnanie.
Kania si, bo to by wystp, kilkugodzinny popis przed zachwycon publicznoci.
22 IV
Wtorek, a nastrj jeszcze z poniedziaku, gdy do czternastej rzdzi Ksiyc i kabalici
radz nic nie robi, przeczeka. Musz jednak od rana chodzi po miecie. Skarpetki nie
mierdz mi prywatnie - stopami, ale skr butw. Wic czym powanym, urzdowym jak
skrzane teczki.
Omijam na ulicy dawn znajom. Na wasnej ranie wyhodowaa pijawk. Ranie?
Stygmacie - jaka to si jej krzywda staa, m zostawi ile lat temu. I t zatrut pretensjami
krwi ywi nadal dwudziestoletniego syna-pasoyta, marzcego, e z pijawy stanie si
wem, co zrobi karier w cyrku.

W supermarkecie ksiki byy dawniej przy gwnej alejce, teraz zepchnite pod
cian. Kryzys, ludzi nie sta najedzenie, nie bd kupowa ksiek. Dowlok si do nich
tylko syci.
Polski Pulitzer z 1998, W domu smoka Kalickiego, przeceniony ley na stosie bzdur
jak na umysowe samospalenie. Bior swj up do domu i noc czytam.
Czytam wszystko, co mi wpadnie o Chinach. Prbuj zrozumie swoj podr do tego
kraju przed paru laty. Z rnych relacji ukadam puzzle z miliarda kawakw.
Kalicki opisuje pomys Mao na rozwizanie problemu przeludnienia: dwuzmianowy
nard ratunkiem dla Pastwa rodka, a potem wiata. Dziennozmianowi pracuj, gdy nocni
pi w ich domach. Potem zamiana stanowisk pracy i ek. Nard dwa w jednym idealnie
ustpujcy sobie przestrzeni yciowej.
Czasy chiskiego komunizmu wyobraam sobie w postaci misternie wyrzebionego
kredensu z przegrdkami na szalestwo i bibeloty z Marsa.
Zawsze gdy mwiam w Chinach, e jestem z Bolan (Polski), modzi czy starzy, na
prowincji czy w Pekinie wykrzykiwali: Juli Furie! Wreszcie znalazam w ksice Kalickiego
powd tego entuzjazmu:
Maria Skodowska-Curie jest najlepszym symbolem i patronem dla chiskich
uczniw. Bya na samym dnie, bo bya kobiet i nie miaa adnych zdolnoci, adnych
talentw. A mimo to sam cik prac zdobya dwie Nagrody Nobla.
Taniec Poli jest wirem szczcia we wszechwiecie.
Na kolacj zjawia si Misiak. Po dziesiciu latach ma do bycia stylistk. Jest
rzebiark i nie chce wicej rzebi w ciuchach. Woli grafik komputerow, w kocu
komputer to jaka stabilizacja, nie?
Pracujc tyle lat w Elle, pracuje dla Husajna. Podobno prasa dogrzebaa si, e
wydajcy jej pismo koncern Hachette, jak to Francuzi, kolaboruje z irack rop, a Irak to
Husajn, wic Husajn to Elle. Racja, od paru tysicleci wszyscy wysugujemy si
Babilonowi, oprcz ydw, ktrym udao si uciec z niewoli.
23 IV
Dwa pierwsze, wyrane czasowniki Poli: boj, boli. Prawdziwa buddystka. W
czapeczce armii chiskiej wyniewa na balkonie swoje dwie godziny szczliwoci.
Znowu kto w sklepie:
- O, jaka liczna dziewczynka, masz braciszka? Nie? Siostrzyczk?
- Nie - odpowiadam jako dubbing naszej jeszcze niemej Poli Negri.

Nie, nie wyrobiabym znowu - od plemnika do jajnika, nieprzespane od kolki noce.

Pord, przy caym krwawym romantyzmie tej chwili, by masakr-wpadniciem pod
wielotonowy transporter natury. Co par minut skurcz - ciarowa w przd, chwila
odpoczynku i ciarowa wraca, miadc ciao.
Jeeli kolory s czstotliwoci fali, to musi by gdzie we wszechwiecie fala
inteligencji, dziki ktrej ludzie widz podobnie, maj na chwil zbiene pogldy, pki si nie
rozmwi i nie rozstroj.
24 IV
Powiteczne porzdki, wyrzucam gazety sprzed kilku lat. Kolorowe pismo wysuwa
si na podog i otwiera na pomazanej czarno stronie. Zapomniaam o tym Paris Matchu,
ktry dosta si w rce lotniskowego cenzora w Arabii Saudyjskiej. Powykrela czarnym
mazakiem dekolty, kobiece nogi. Ten facet w biaym przecieradle tak starannie obrysowa
modelk w bikini, e zrobi z niej negatyw. Nie dokoczy zaczerniania wezwany spojrzeniem
kolegi. Czule trzymajc si za rce, poszli na przerw.
Rozgldajc si po hali lotniskowej, zobaczyam Arabki ywcem wykrelone przez
cenzur z ycia - zakutane w czer od stp do gw, z erotyczn szpar na oczy.
Obowizkowe badania; bilans dwulatka. Doktor oszacowany dorosym spojrzeniem
Poli i opluty przez ni w samoobronie wyda diagnoz: Niejednoznaczna. Wyglda na duo
starsz, ale emocjonalnie dwulatek.
Majc dziecko, czowiek staje si troch rolin (nie dlatego, e na nic czasu i tylko
wegetacja). Nie umiera, ale obumiera, zostawiajc po sobie latorol.
25 IV
- Chyba do ciebie, mwi, e s od markizy
- Piotr odsucha domofon i dyskretnie si usuwa - nie znosi hierarchii i kpi z
rojalistw.
- Co ty, na balkon zamwiam rolet.
Mieszkamy w akwarium wystawionym na poudnie. Nie da si y bez osony
przeciwfotonowej, dawniej - pod spdnic markizy.
Redakcyjne zaproszenie na przegryzk do Sheratona. Zamawiam sushi. Dostaj
niezjadliwy ry w glonach. Przesodzili ocet albo upichcili z ososia deser.
- Kiedy masz na co ochot, wpadasz w amok i nie zwracasz uwagi, gdzie i co wspczuje Piotr.
- Tu jest chiska, nie japoska knajpa, czego si spodziewa?

Zmowy ludzkiej chc, nie umowy, bo nie dziaa. Zmowy polegajcej na

redniowiecznym otrzykowskim rysowaniu znakw po cianach domw. Dla niewtajemniczonego bazgro, dla smakosza wiadomo: Nie jedz tutaj! Drogo!, albo:
Wymienicie!
Nie wierz przewodnikom. W Pascalu napisali o Biaej Ry z Biaej Podlaskiej:
najlepsza chiska knajpa w Europie rodkowej. Ironicznie. Ja realnie z Biaegostoku
jechaam ile kilometrw zobaczy, a na miejscu remiza w stylu gierkowsko-kitajskowiejskim.
Patrzc na rubinowe paznokcie sprztaczki w naszym bloku, zamarzyam, eby rosy
jej zamiast pazurw szlachetne kamienie. Obcinaaby skrawki i z nich ya.
Teraz tak robi, podstpem: najpierw w Trjce anegdota Magdy Jethon, a potem z
zaskoczenia Muniek zaprasza na spotkanie z sob w sobot.
Mj samochd, moja dwikoszczelna klatka. Mog wy, krzycze, wyplu z siebie
skrzep milczenia.
26 IV
ycie jest form istnienia ciaka. Czasem z wzeczka co cicho zaka - tak
piosenk mona by zaczyna dzie, gdybymy wystpowali w rodzinnym musicalu.
Markiza furkocze ju nam nad gowami falbank. Ukadam pod kolor kafelki. Ptorej
godziny i gotowe. To jest tak proste i przyjemne, zakrywanie betonu kolorowym szkliwem.
Na Nowym Miecie jest dom wyoony szmaragdow, grub glazur. Zaklei kafelkami
reszt Warszawy! Te szare barykady brzydoty pokry mozaik barw. Niedrogie i dziecico
atwe.
Caodzienne nasiady Komisji ledczej s telenowel dla zapracowanych gospody.
Do poudnia gotuj i sucham, zerkajc na udowadniajcych swoj niewinno. Tak sobie
wyobraam serial brazylijski. Niemczycki, postawny, ciemnowosy, pasuje do obsady
Carlosw, don Juanw. Ju podobno dostaje listy od wielbicielek.
Przed laty w Paryu na zlecenie jednej z gazet dochodziam prawdy o Solorzu,
wacicielu nowej stacji Polsat: ile mia paszportw, na czym si dorobi. Teraz jest fina tej
historii i afera Rywina - Solorz chce sprzeda swoj telewizj, wic jest zadziwiajco normalny. Nawet w tym, e stworzy telewizj na swj obraz i podobiestwo. Klejc pierogi,
widz w telewizorze: dawni prostacy wychodz na prostych, uczciwych ludzi. Nie eby
uroli, to elita zmalaa, zrobia im cok z wasnego gwna.
- Widziae gdzie dugopis?! - przerzucam szuflady.
- W naszym domu? Widz dugopisy tylko, gdy je kupuj.

Zdaj Piotrowi pokad z nasz kosmitk w nocnym kombinezonku. Mam wolne, mog
i do kina. Ju wsiadajc do wozu, jestem kim innym. Mniej zatroskana, mniej matczyna,
bardziej zmechanizowana i ryzykancka. Sucham radia, ktrego chc, gadam do siebie,
niemiosiernie piewam. Odkurwiam si po tamszeniu niecenzuralnych odywek przy
dziecku.
Umwiam si z Misiakiem do kina w Galerii. Przysza z Teres Sed owinit
paszczem wasnej produkcji. Moe i lepiej, e z psychologa przekwalifikowaa si na
projektantk piknie obszywajc ludzkie ego.
Makrokosmos przeraliwie smutny. Przestan je drb po tych dwu godzinach
udrczonych opierzonych spojrze z rusztu cierpienia. Bociany lec do Afryki i cierpi ze
zmczenia. Te, ktrym udao si dolecie, wracaj i znw cierpi. Jeeli w tym stylu zrobi
film o jabku, przestan je roliny.
Wychodzc z sali, syszymy kawaek innego filmu: ,A moe sprbowaby na chwil
przesta by mutantem? (Czyli sob?) Powinni to puszcza z gonikw w Galerii,
zwaszcza w soboty. Wok klony modnych dziewczyn: opalenizna z solarium, wosy z farby,
spojrzenia z niebytu. Chroniczne striptizerki z nerami i ppkami na wierzchu, gdy jest poniej
dziesiciu stopni. W takim stroju jest dobrze tylko anorektyczkom, reszcie wya po bokach
waki sada. W weekendowym tumie kilka naturalnych, dyskretnie umalowanych panienek z
dobrych domw. Dlaczego moda musi by aonie przymusowa?
27 IV
Niedziela, i to po Wielkanocy, wic Miosierdzia Boego. Ledwo wyhamowuj przed
supermarketem. Na zazwyczaj pustej ulicy korek. Przy parkingu policja, pogotowie, tumy,
ludzie biegn i pdz na wzkach inwalidzkich.
- Pielgrzymka czy co? - pytam.
- Ich Troje!
- Wie pani, ile wzi? - pyta zjadliwie kasjerka w sklepie - dwadziecia tysicy i
szedziesiciu ochroniarzy.
- Kiedy piewa? - upewniam si, czy zd wyj.
- Co pani, dwadziecia tysicy za podpisywanie pyt.
Dawniej piosenkarz na festynie piewa. Teraz rozdaje autografy, a muzyka leci z
magnetofonu. I pac mu za promocj samego siebie.
Piotr mwi przyjacielowi, e zaczyna pisa co nowego, na co on:
- No tak, po Scenach z ycia trzeba zatrze ze wraenie.

Czy my pucilimy bka? Zatrze wraenie i lady samodzielnego mylenia.

Przyjaciel ma talent, ale go konsekwentnie rozmywa, na prawdziwe pisarstwo si nie odway.
Muniek w akcji charytatywnej Centrum Zdrowia Dziecka.
28 IV
S ju tabletki na bezsenno, niech wynajd na nienie. Nie chc mie snw, te
zwyke te s koszmarem, porywaj w inny wiat, gdzie nie ma siy cienia logiki. Nie chc
si odrywa od jawy, od rozsdku.
Chyba kiedy nie wstan. Zostan w ku, wyobraajc sobie, co bdzie: codzienna
butelka mleka, pieluszka, soczek, niadanie, ubieranie, herbata dla Piotra i ceremonia
budzenia go (Pola po nim skacze, ja osaniam wrztek, oglne buzi) i tak rytmicznie do nocy.
Po kolei rytua godzin, eby jeszcze by czas si tym zachwyca.
Zblia mi si okres i do tej cielesnej probwki powyginanej w kobiece ksztaty dolewa
si kropla gniewnych hormonw. Ciecz w probwce dymi, buzuje. Zostaje osad smutku.
Wszystko jest iluminacj Foera. Nie jest wycznie proz magiczn, ale i zgryliw:
kwarta ydowski (getto) i kwarta ludzki, synagoga cignita na kkach w miar
przesuwania si granicy. Kady z nas jest przecie taki dobry, e inni nie s go warci.
Ukraina miaa obazi pierwsze urodziny. Pozycj 69 wynaleziono w szedziesitym
dziewitym roku. Mj przyjaciel Gregory zna przyjaciela bratanka wynalazcy.
29 IV
Chwila nieuwagi i Pola zmiksowaa nam niadanie w swoim dziecicym mikserku na
korb. Mimo wszystko kowy przegld zalegej prasy. Piotr swojej szwedzkiej, ja Paris
Matcha. Zaglda mi przez rami:
- A co u Belmondo?
- Staruszek jest po wylewie, bdzie chodzi o lasce, ale i bdzie mia dziecko.
- Wylew spermy?
- Jestem od kilku dni tak bardzo szczliwy, bez powodu - cieszy si przez telefon
kuzyn. Chyba znam ten powd: skumulowana serotonina. To nie on jest szczliwy, to prozac.
On nie byby w stanie. W dziecistwie rodzice wydrapali mu organ szczcia, walczc midzy
sob z maeskiego obowizku.
Przed snem mam czas przejrze wycinki prasowe przysane z wydawnictwa, recenzje
Scen z ycia pozamaeskiego. Pomijajc zabawne gupoty typu: W tej ksice Gretkowska
rozmawia o seksie z niejakim Pietuch, albo go uprawiaj - wraenie, e pisz te recenzje
poszkodowani w jakim wypadku czy katastrofie, np. ycia w Polsce. Le teraz na poboczu

prowincji przykryci gazetami, ktre starannie zapisali. Zwyczajem jest zachwyt nad
poprzednimi ksikami, wietnymi w porwnaniu z dnem najnowszej. Tak samo byo z
Polk: polizg ginekologiczny - pord?; obraza kobiecoci - bycie w ciy obraz? I to
typowe uoglnianie: co mnie urazio, wic urazio cay wiat, bo ja to gazeta, wic absolut.
30 IV
Po wczorajszym przesuchaniu Millera przez Komisj komentarz radiowy: To, co
powiedzia do Ziobry - Pan jest zerem - jest przejawem specyficznego poczucia humoru
premiera. Pan jest zero - mwi facet nieumiejcy poprawnie wypowiedzie swojego
nazwiska. Myller - przedstawia si cwaniacko. Upapranie w pyrylowsk wadz, te 40 lat
komunistycznej glamzy to te poczucie humoru? Si opowiedziany art?
Pierwszy letni dzie. Jedziemy do ogrodu w Powsinie. Piotr apie Po milimetr przed
skokiem do przepaci.
- Chyba jestemy za starzy na rodzicw - dyszy. - Za starzy s ci, ktrzy nie mog ju
upilnowa dziecka - pada na awk ze zmczenia.
Pornografia - ocena Scen z ycia we Wprocie. Piszcy to facet, w rku nie mia
pornografii, najwyej swojego kutasa przy rnych okazjach fizjologicznych.
W kadym razie sup ogoszeniowy, jakim stao si to pismo, postanowi mie ostre
pogldy. Nigdy nie dawali duo miejsca na kultur. Tylko reklamy spektakli, sponsoringi oraz
nagonki. Powszechne plucie na wszystko. Bez argumentw, same pomyje. Niedawno by
tekst Przereklamowani o czowce polskiej literatury, okraszony zdjciami pisarzy w stylu
listw goczych. W artykule o wielu z nich nie byo sowa, same twarze, wprost
napitnowani. Podstawowy bd redaktorski, ale to drobiazg. Redakcja tkwi w o wiele wikszym bdzie, e literatura to polityka. W polskiej kulturze jak w sejmie: hucpa i zakamanie.
Wystarczy po kolei demaskowa i wyrazi swoje antypatie, by zaatwi publicznie
przeciwnika. A e w polityce jest szlam, to mona si obrzuca botem: Gretkowska - Samoobrona, Tokarczuk - SLD, a Pilch - Unia Pracy, i w mord. Masowsk sflekowa na zawsze.
Gdyby nie Pilch wbijajcy zawistnikom do gowy, e dziewczyna ma talent, podobne recenzje
- bekot - pisaliby o niej wszdzie. Nasze po-ycie literackie.
Skoro caa polska literatura do mietnika, to po co w ogle pisa recenzje po polsku.
Krytyk powinien si zaj czym na jego poziomie i wysa teksty do New Yorkera po
angielsku.
Wprost ma odpa polityczno-demaskatorski i przez to niewiele z kultur do
czynienia, a z drugiej strony Polityka zachowuje si po staremu: popieramy naszych. I to s
dwa najwaniejsze tygodniki opiniotwrcze.

MAJ
1V
- Czyja puciem si z tirwk, czy co? - Piotr broni si przed moim zrzdzeniem,
wyrzucajc pochowane w samochodzie pudeka z McDonalda.
Wanie tak. Kulinarnie zrobi to z tirw. W domu nie jemy tego, tamtego,
wieczorem nic. A on zjad pasz, bo to nawet nie jedzenie te nuggetsy w McDonaldzie:
przemielona skra, pira, dzioby i pazury posypane chemi dla smaku i zabicia smrodu. Nic
tam nie jest jadalne, fastfudztwo. Wystrj zamiast kolorkw powinien by w biao-zielone
pasy: biologiczny Auschwitz, gdzie nic nie moe si zmarnowa, ani stary dzib, ani zjeczay
smar.
Ju rok mam prawo jazdy. Gdyby nie warszawscy kierowcy, dawno byabym po
wypadku. W pierwszych dniach samodzielnego jedenia zatrzymaam ruch na rogu
Marszakowskiej i witokrzyskiej. Nikt si nie dar, nie trbi. Taktownie pomogli mi
rozwiza ten wze gordyjski na skrzyowaniu. Przy moich ewidentnych bdach potrafi
da pierwszestwo. Piotr uwaa, e to szwedzka rejestracja i blondynka za kierownic
uatwiaj brnicie przez miasto. Ja wiem swoje: mam taryf ulgow pocztkujcych. Taki
abonament dla idiotw, oby jak najpniej si skoczy. Nie mam dowiadczenia, musz
polega na intuicji.
Uyam jej pierwszy raz, jadc z instruktorem przez Puawsk. Niby wszystko OK, ale
czuj, e jedziemy w czarn dziur. cisnam kierownic i mwi instruktorowi:
- Boj si.
- Czego?
- Nie wiem, co si dzieje.
Chwil pniej by karambol (nie z mojej, przeraonej winy). Mzg musi
wychwytywa bdy uamki sekund wczeniej, a jego strach nazywa si intuicj. Z innych
nieracjonalnych rzeczy, w Polsce przydayby si nie trzy, ale cztery wiata. Dodatkowe
niebieskie dla tych, co maj ruszy, gdy do koca nie przekonuje ich zielone.
- Bylimy kiedy na miejscu Australii - rozmarzam si.
- W jakim sensie? - niepokoi si Piotr.
- Geologicznym. Europa przypyna stamtd.
- Aaa - wzdycha z ulg. - Mylaem, e znowu co stracilimy.
Wieczr. To, e dzieci chodz wczenie spa, jest osigniciem ewolucyjnym,
utrzymujcym przy yciu rodzicw. W szczelnej czapeczce Pola jest pywakiem nurkujcym
w najgbszych marzeniach.

2V
Zaarta dyskusja z Piotrem o mczyznach, czyli podmiot o przedmiocie. Kamienuj
go przykadami. Czy zna porzdnego faceta? Z rk na sercu, na sercu, nie midzy nogami.
Dzisiejsza definicja jest czarn flag nad kpieliskiem: Faceci to pijawki karmice si
stygmatami kobiet, bo kobieca dobro i atwowierno nigdy si nie zagoj.
Przed dziewit na Trjce Muniek, pie o przyjacielu.
Wstyd mi, kolorowa kretynka ze mnie. W ankiecie czasopisma, co lubi, wymieniam
dziwne potrawy, egzotyczne miejsca marze - enada. Na co dzie jem paczki herbatnikw
malanych firmy Solidarno, schodz w tempie paczek papierosw u naogowca. Zajadam
mid poznaski Melipropolon z mleczkiem pszczelim. W kraju, gdzie s niedoywione
dzieci, zachciao mi si opisywa luksusy z Voguea. Tyle dobrego, e wrd osobistych
rzeczy wymieniam prezerwatywy z pirkiem Dureksu, moe kto po nie signie ku
korzyci wasnej i nienarodzonych jeszcze pokole.
Podobno nie da si skonstruowa perpetuum mobile. A czym innym jest dom? Z
samonapdem wiecznie brudnych podg, naczy, ciuchw.
3V
Muniek z rana zagrozi w radiu, e zawiesi pod koniec roku koncerty. Doyj ciszy?
Plebiscyt: Czy chcemy do Europy?
Nigdy tak wiele nie zaleao w Polsce od tak wielu. Z reguy o naszej historii
decydowao kilku bohaterw albo pacanw.
Przegldam w ksigarni poradniki psychologiczne. Jeli twj mczyzna e jak pies do przekartkowania w kwadrans, dla niektrych kobiet przez cae maestwo.
Pod wieczr moje oczy z blu staj si szklane, le wprawione w oczodoy. Przy
kadym ruchu gowy uwieraj. Dzwoni na swoje pogotowie. Proponuj, ebym przyjechaa.
- Niby jak? Nic nie widz. Wyda na takswk stw? Pac wam co miesic, a
korzystam z usug... no, prawie nigdy. Jutro niedziela, gdzie ja pjd do lekarza? - musz
skania prywatn sub zdrowia do wikszej prywatnoci, niemal intymnoci, eby mnie
przytulia na randce-wizycie. Zgadzaj si przyjecha.
Zjawiaj si, wyjc syren. W drzwiach staje dwch olbrzymw w kosmicznie
czerwonych skafandrach. Jeden z nich trzyma w apach metalow walizk. Wyglda na
czyciciela majcego rozpuci zwoki ofiary. Daj do wyboru zastrzyk w y, co dziaa od
razu, albo tabletk. Rozczarowani moj decyzj wycigaj z walizy malek piguk.
Kosmita, czekajc na efekt leku, pyta, przy jakim cinieniu czuj si najlepiej.
- 180 na 120 - zeznaj.

- Prosz nie artowa.

Nie wierz, a ja z takim cinieniem byam niezniszczalna - dwa etaty, balangi, par
godzin snu. Gdy po kilku latach dostaam diagnoz i lek, zjechaam wind w d egzystencji.
Gwizd w uszach i normalna lamazarno.
- Serio - ykam tabletk. - Najgorsze jest to co dzi, gdy podnosi si do 160, wtedy
ronie mi grawitacja i wypukuje oczy. Po tej granicy wyrywam si w niewako.
Kosmici obserwuj, czy lekarstwo dziaa, i wysawiaj si w bardzo wyszukany
sposb. Wiedz, e robi w literach, albo nie przestroili sownika:
- Czy w zakamarkach pani ciaa...
Piotr, rechoczc, odwraca si do telewizora, gdzie na cay regulator lec wici z
Bostonu. Willem Dafoe gra agenta FBI, homoseksualist, wymachuje pistoletem i sucha
oper.
Kosmici si anihiluj. Zostawiaj mnie przed ekranem. Dafoe ma twarz mapy i oczy
Boga.
Po pnocy w yach przestaje mi pyn ow, oko wraca do oczodou. wiat jest
pikny. Ludzie, ktrych nic nie boli, powinni skaka rano z radoci i dzikczynienia jak mae
dzieci.
- Zdrowi maj misj - mwi, zasypiajc.
- Co?
- Moesz wtedy wszystko, jeste wolny i silny. To dar taki sam jak inteligencja czy
talent.
4V
Codziennie o jedenastej wyrzucam Piotra z Po do lasu. Cisza, cisza od kataryny
Radiostacji, przy ktrej Piotr si rozkrca do ycia. Szybko przestawiam stacj na niemieck
(zostaa jeszcze ze Szwecji, z nieprzestrojonego radia) First Class Musik. Na polskiej stacji
Radio Klasyka za duo obertasw. Muzyka klasyczna mogaby by jeszcze lepsza, gdyby
byo wicej Bachw, Purcellw.
Kupuj cudowny lek przepisany przez kosmitw i lduj na kanapie z zapaci.
Ssiedzi robi mi transfuzj z ekspresu do kawy. Jestem pywa, wic mam wolne. Czytam
listy Remarquea do Marleny Dietrich. Tak mog pisa tylko dziewiczy nastolatkowie albo
impotenci.

5V
Upa, jad przy otwartym oknie. Na wszystkich siedzeniach wioz kwiaty balkonowe.
Nie mam ochoty wstawia ich w doniczki, nie chc si zatrzyma. Pojecha dalej, na
poudnie. A gdyby na wakacje do Woch? Cena podobna jak za Mazury, gdy podruje si z
dzieckiem i trzeba mie ciep wod, ko. Dzwoni do Piotra, zgadza si. W nadbagau
bd jego synowie ze Szwecji.
Pani z gazety w telefonicznej ankiecie pyta, co robiam przez trzy lata w Szwecji.
Prosi o troch szczegw.
- Byam na stypendium noblowskim.
Zmylenie godne polskiej pisarki.
- Co to za dwuwarstwowa zupa? - Piotr zaglda mi przez rami do pomidorwki.
Czerwone utono, wypyn ros.
- Eee, nie martw si, dosypiemy bazylii i bdzie bazyliwka - pociesza.
- Chyba na kociach bazyliszka - mieszam, mieszam - nic z tego nie bdzie. Zrbmy
co z naszym yciem - prosz. -Jedmy do Grjca obejrze kwitnce sady.
6V
Komandos to pestka przy mczynie idcym do Lasu Kabackiego z maym
dzieckiem na akcj Spacer. Spodnie wypchane chustkami, butelkami i soczkami. W
kieszeniach koszuli telefon komrkowy, parwki, pampersy utkane w butonierk.
Drugi tydzie nie widujemy nikogo oprcz sprztaczki na klatce, pogotowia, ssiadw
poyczajcych kaw. Inni s mile widziani, ale nie mieszcz si w naszej czasoprzestrzeni.
Gdyby kto tak piknie zwariowa i po odejciu ukochanej osoby wyklei drzwi
wejciowe marmurkow tapet. Wypisa na niej dat, godzin, imi i nazwisko
porzucajcego. Drzwi s przecie wielkoci pyty nagrobnej.
Czy kochanie moe by egzorcyzmem? Piotr dotykiem strzepuje ze mnie wszystkie
zadry, wygadza nastroszone uski. Rozpdzona diablica zamienia si w nieruchomego anioa
ze skrzydami posklejanymi pocaunkiem. I zamiast na epku szpilki (gdzie mieci si milion
diabw) zasypiam w jego doni.
7V
Handlowcy z biura sprzeday oprowadzaj po naszym osiedlu kolejne ofiary.
Kupilimy tu mieszkanie, luksus wygody, eby nie remontowa, nie budowa. Pomyka.
Kupilimy pakiet robt. Prucie nieocieplonych cian, niepodczone rury, przeciekajcy dach.
Wybudowaa to dla Polakw spka kanadyjska, za cikie dolary procentujce teraz w

funduszach powierniczych nieznanych nam staruszkw z Montrealu. Zarobili na nas, zarobili

te Ukraicy stawiajcy te domy, oczywicie na czarno, a my zostalimy zrobieni na szaro.
W gazecie znajduj kolorow reklamwk naszego osiedla: Wok wielki park. Czy
wszyscy s w Polsce Wyspiascy - teatr swj widz ogromny? A moe to dziedziczny syf, na
ktry cierpia te poeta, zmienia optyk?
Dzwoni do biura sprzeday.
- Przepraszam, gdzie jest ten park? Nie dostrzegam go ze swoich okien, czy to te
dwuletnie kikuty paru drzewek?
- Hmm, hm, tak napisali... troch na wyrost.
Polska jest na wyrost, dla smarkaczy.
Piotr rzuci mi z politowaniem Polityk otwart na tekcie o polskiej inscenizacji
Monologw waginy Ensler. Krakowskie aktorki z oporami przekonay si do ksiki. Razi je
nadmiar dramatycznych opowieci i brak spenionej mioci midzy kobiet a mczyzn.
Teksty wyday im si pytkie i le napisane. Jedna z aktorek nie wyobraaa sobie Monologw
na scenie, zastanawiaa si, w jaki sposb mwi do widzw o pochwie, eby nie przekroczy
cienkiej granicy dobrego smaku.
One miay gra czy da dupy? I to artystki, czue na sowo. Zacisny ze strachu nki,
dopiero mczyni je namwili... Najstarsza pod wpywem ma uznaa, e Monologi mog
si sta terapeutyczn ksik dla kobiet. Najmodsza bya od razu na tak. Wszystko
skoczyo si dobrze, adna z nas nie jest feministk.
Oczywicie jeszcze dopisek autorki artykuu pod zdjciem Ensler: Skd tyle szumu
wok tej przecitnej ksiki. Jasne, pierwszy w wiatowej prozie taki tekst grany z
sukcesem nie tylko przez Glenn Close. Widocznie autorka artykuu wasn cip odciska
codziennie ksztat kobiecoci, zawija w antycipek podpaski i wyrzuca. Czym te stoeczne i
krakowskie komentarze rni si od wyznania babiny z zapadej wsi dziwicej si probie
ginekologa: - Podmy, panie doktorze? Iii tam, kto by takie paskudztwo my.
Propozycja wyjazdu do Szwecji na targi wydawnicze. Ale po co? Kiedy wydaj
ksik - warto. W innym przypadku wygupy, tumaczenie publicznoci, kim si jest i
dlaczego. Spotkanie ma sens, gdy jest tekst usprawiedliwiajcy pojawienie si autora. Tumacze ksiek te nie zaatwia si osobistym popisarskim pobytem na targach. Nie pojad, nie
mam ochoty wzrusza si sam sob na konferencjach prasowych.
Rado, e dobrze min dzie. Wdycham ambrowe kadzio. Pocia zjada swoje racje,
wywietrzya si i teraz w piworku ley jak ziarenko. Pcznieje, ronie.

9V
O 9.25 znw Muniek i to w najbardziej upokarzajcej wersji U cioci na imieninach.
Nie mogo by inaczej, dzisiaj gorzej ni penia: wszyscy astrologiczni udziaowcy na niebie
w opozycjach, kwadraturach. I sny przywiao z poudnia na ciepy deszcz. niam o
tropikalnych wyspach mierzwionych wiatrem jak rabatki kwiatw.
- Dwie baby si pokciy i wygrywa facet. Klasyka. - Piotr czyta gazetowy artyku
Pegaz w burdelu, o zmianie Szczuki na innego prowadzcego.
- Wida Pegaz nie lubi jedcw i czsto ich zmienia - dla mnie sprawa jest
praspraw, koniec.
- Szczuka, zamiast dyskutowa z tob, zaperzya si i tak wspieraj si kobiety.
Mczyni je przeladuj, a one przeladuj kobiety majce co do powiedzenia. Typowy
mechanizm przeniesienia, sdz.
- Nie wiem, nie znam si. Dla mnie wniosek jest taki, e jedynym feminist bez skazy
zostaje Eichelberger. Feminista-dentelmen. Amen. Pizda-chuj - kocz ekumenicznofeministycznie.
Piotr opowiada o wyjazdowej psychoterapeutycznej grupie otwarcia. Kilkanacie osb
cae dnie obgadujcych z terapeutami swoje problemy. Zazdroszcz tym, co tam byli,
anonimowoci. Mogli si otworzy, wyczyci psychiczny szlam w ekspresowym tempie. W
nagrod mieli poczucie wsplnoty.
Gdybym si zdecydowaa wzi w tym udzia, na pewno znalazby si kto, kto czyta,
sysza i koniec nagiej szczeroci. Piotr jeszcze przed wydaniem Scen z ycia przerobi to w
swojej grupie otwarcia. Porwnywano go do bohatera Polki i oberwa za to, e nie jest tym
samym co w ksice Piotrem dla kadej.
Jadc wczoraj wieczorem po zakupy, zatrzymaam si przy dziewczynie w szpilkach
maszerujcej wybojami pobocza.
- Prosz wsi, podwioz. Rozjad pani. Najbogatszej polskiej gminy nie sta na
chodniki, ziemia jest tu za droga.
- Eee, nie, pokciam si z chopakiem, jedzie za mn. Ale, ale -ja pani znam!
- Nie, nie jestem tym zboczecem porywajcym przechodniw- zdemaskowana
odjedam.
- I kupi pani ksik! - woa. - Bo pani taka mia.
Za postj zarobiam zotowe.
Mie cay od rana dzie dla siebie, w swoim rytmie: herbata, muzyka, ksika i
zwyke gapienie si w cian. Chciaabym jeszcze dzieci, mnstwo dzieci, ale jestem za stara,

przeraliwie stara. Nie miaabym siy bra ich na rce. Te koci zrastajce si p roku po
porodzie. Dziecku si ulewao, a mnie rzygao ze zmczenia.
Tym wikszy podziw dla Urszuli. Znam j z piosenek i gazet. Rok temu bya
przewrconym drzewem, odartym ze skry po mierci ma. Teraz cia, cud ycia nie tylko
nowego, ale i tego czterdziestoletniego. eby jej roso i kwito.
10 V
miejca si Pola jest miniaturk szelm Gainsborougha. Ich potargan kopi z
zadartym noskiem. Przystajc w zamyleniu, jest Dawidem Ghirlandaia z lokiem na ramieniu.
Gdzie tam dwulatek z wypitym brzuszkiem moe przypomina takie wyrafinowane
cacka. Ale maj co wsplnego, okruchy pikna, ktrymi posypany jest wiat: kilka
okruszkw na Vermeera, kilka na mae dziecko.
Misiak - chrzestna Poli unieruchomiona w fotelu, oblepiona jej wdzikiem. Maa
cigle przeywa kata z Krakowa i opowiada rkoma o lali z zakryt twarz. Nie wie - czuje,
e tak wyglda strach przed ludmi, przed ich twarz zakryt mask.
Po dwch miesicach chrzestna wrcia z Tajlandii. Podrujc tam sama nocnym
autobusem, wyobraaa sobie anioa stra. Jest stylistk najwikszego na wiecie pisma
mody, wic adnego pierza, tiuli. Anio skromnie, po cywilnemu, w postaci szpakowatego
przystojniaka. Siada obok niej i ma dobr nowin, pokazuje na okno. Chrzestna rozbawiona
swoj psenn wizj patrzy w czarn noc i nagle w tych wielogodzinnych ciemnociach
jasno: kilkumetrowy, owietlony posg Buddy, tu za szyb. Donie uoone w znak: Nie
lkaj si.
Nie ma buddyjskich aniow strw. To by tylko znak, e chrzestna jest reinkarnacj
anioa. Najlepsz osob, jak znam.
- Bardzo boli, gdy mwi o pani najnowszej ksice, e to harlekin? - spojrzenie w
lusterko, czy makija si trzyma.
- Nie - odpowiadam spokojnie. - A jednak boli.
- Tak samo jak kalafior, bo to rwnie trafne okrelenie tego, co napisaam.
Koniec nagrania, ganie kamera i ta sama pacia podaje rk:
- Jestemy z pani.
Kto? Dwie godziny stracone na dyskusj z wy-pacykowan hipokryzj. Pyta swojego
mzgu - nieco brzydszej dziewczyny, ktra powinna za ni prowadzi ten program:
- Dobrze byo? Czy powinnam jeszcze o co zapyta? Nie? Och, ale nie byo
wulgarnie - gratuluje sama sobie. - Widziaam pani program ze Szczuk - odwraca si do
mnie. - Uwaam, e nie powinnycie by wulgarne. TV przeywa problemy.

- Czy ja kradam albo braam apw? Takie problemy ma telewizja, ale nie ze mn.
Zatyka j, moe sobie na to pozwoli, rozmawiamy prywatnie. A ja prywatnie ju
dawno stamtd poszam. I szarmancko odwiz mnie pod dom byy kierowca Jaruzelskiego
dorabiajcy sobie do emerytury w tej prywatnej telewizji. Stan wojenny umysu?
Kiedy dzieci id - Pola biegnie, kiedy stoj - ona skacze.
Jest po prostu cigle inteligentna - broni jej. Dla Piotra to matczyna definicja
dziecicej nadaktywnoci.
12 V
Przecieram twarz na sucho. Rkoma strzepuj z niej lepko snu. Dwa tysice lat temu
urodzi si Chrystus, a mi si nie chce dzisiaj y. Trzydzieci trzy lata pniej odda za nas
ycie i co z tego ludziom? Dla wikszoci jest tak, jakby odda za nich mocz.
Zbudowa sobie wysp z filianki herbaty. Chciaabym ciszy, ale nie byle jakiej.
Wolaabym cystersk, romask. Solidn, z kamienia i podszeptw witoci.
Jeli ten dzie jest ju zmarnowany, to jedziemy na Puawsk zobaczy samochody,
szukamy czego z klimatyzacj na wycieczki po Europie i coraz cieplejsze lata w Polsce.
eby miao drzwi z tyu, nie mamy ju siy wyciga Poli przednimi.
Sprzedawca wychodzi sprawdzi, czy uda mu si zaatwi zniki. Na pewno poszed
si napi i przybi z kolegami pitk. Widzi po naszych minach, e nie umiemy si targowa.
Kupimy.
Wz jest za wielki, za drogi, ale bezpieczny. Przykadamy Po do framugi - pasuje jej
piaskowozotawy kolor. Zdecydowane.
- Bdziemy wyglda jak z reklamy - mieje si Piotr. - Opaleni, w sandaach, modzistarzy rodzice.
- Eeee, to Pola jest reklam ycia.
adnego z nas osobno nie sta na pciarwkowego Picassa. Zrzucamy si i mam
kaca. Normalka, gdy znikaj mi z konta pienidze. Nie skpstwo, obawa, e zabraknie na co
naprawd wanego, wic nieprzewidywalnego.
Jedziemy odreagowa. Pola dostaje lizaka, Piotr tiramisu, ja sushi. Waciwie nie
dostaj, brakuje mi dziesiciu zotych.
Przeliczamy, na co bdzie nas sta. Picasso re wicej od minotaura. Wydajemy grosze
na jedzenie - 300-400 zotych miesicznie, starczy wic dla potwora na benzyn.
Zmierzch. Magnificat Vivaldiego. Przy drodze zapalaj si po kolei latarnie, jakbym
wjedaa do Sali koncertowej. Bdzie krtka normalno maja: roliny, ktre kwitn, a nie
widn, powietrze, ktre pachnie, a nie mrozi albo parzy.

13 V
Nie wolno mi soli, ale i tak wsypuj do zupy niewidzialn szczypt, nie sigajc do
solniczki.
Co midzy odruchem a zaklciem. Jak pocaunek niekochanego.
Przestaam kupowa czasopisma o ludziach, gdzie s ludzie, z ludmi. Zostaje wiat
Nauki albo gazety o designie. Par lat temu nie rozumiaam, kto to kupuje, antykwariusze?
Nasza i mnie starcza mizantropia szukajca w rzeczach tego, co piknieje z czasem, w
przeciwiestwie do czowieka. Nie podam tej dobrze sfotografowanej kanapy czy wazy.
Wystarczy mi sama myl o nich.
Nie udz si, przedmioty to nie filozoficzne rzeczy same w sobie. One s protezami
naszej niedoskonaoci.
W idealnych proporcjach przedmiotw jest powaga, godno, ktr z rzadka miewaj
blini, chyba e poturbowaa ich ostateczno. Te cacka z rnych aukcji s totemami pikna,
przechodzcymi z pokolenia na pokolenie, polerowanymi zachwytem spojrze.
Gdybym kiedy wygraa na loterii, wydawaabym pismo rozchodzce si moe w
tysicu egzemplarzy, nieopacalne, ale za to pikne, prawie bez ludzi. Poezja i kolor, kada
strona do medytacji, eby chciao si je wyrwa i oklei ciany.
Piotr, czytajc Mizoginizm, co chwila rzuca midzynarodowe patenty: - Na Nowej
Gwinei faceci wkadaj sobie przed kopulacj listki mity do nosa (czu do kogo mit), by
nie skaziy ich wyziewy z pochwy.
- Opowiem ci, co widziaam w yciu, nie w ksice. Pary, dwa lata temu. Znajomy,
yd sefardyjski, przeraony kropl krwi miesicznej swojej dziewczyny. aden chasyd,
zwyky francuski inynier. Albo moja dawna koreaska wsplokatorka. Godzinami gotowaa
w garnku majtki skalane okresem. A to sprzed dwch miesicy, kiedy byam w telewizji:
dziennikarz, mwic o dziewczynach, pokazywa okrgoci biustu i bioder. W rewanu
pokazaam atrybuty mczyzn posuwistym gestem walenia konia. Wycili, jasne, e wycili.
Tabu myli si w Polsce z zakamaniem.
14 V
Czemu nikt nie zrobi filmu o Thomasie Mertonie? Jego arliwo, przyjanie
listowne z Pasternakiem, Mioszem. Niespeniony romans z mod pielgniark zajmujc si
nim w chorobie. Najpierw odgania j od swojego ka, potem o niej marzy. Zagadkowa
mier w tajlandzkim hotelu. To wszystko przytrafio si trapicie, lubujcemu ywot pustelnika.

15 V
Przyniosam z W.A.B. ksik Horubay karciarz. Czytam yciorys autora: Rocznik
60, po studiach zaapa si do telewizji i razem z ekip pampersw tworzy j na swj obraz
wedug cudzych wymaga: arliwy katolik, prawicowiec. Zmienia si wadza, wic
pampersw wyrzucono. Zacz wtedy patrze krytycznie na kolegw i siebie. Gdyby nie
polityka wysadzajca ich czasowo z sioda, nie zastanawiaby si nad sob. Kariera byaby
usprawiedliwieniem i samopotwierdzeniem wyborw. Ale przytrafia si katastrofa i czarne
skrzynki wydobyte z sumie zaczy gada.
Horubaa mgby zatytuowa swoj ksik Cierpienia modego katolika, oczywicie
kade z tych sw w cudzysowie. Wynika z niej, e pampersi spracowani w telewizji
naladowali to, czym yli: seriale. Dlatego Farciarz jest pierwszym odcinkiem o wiele lepszej
ksiki Sia odpychania naczelnego ideologa pampersw Michalskiego (mojego byego,
katolickiego ma sprzed lat). Farciarz koczy si w momencie, gdy faszywy prorok
(Michalski), goszcy wartoci ultrachrzecijaskie, zostawia rodzin. W swojej wersji
ksikowej Michalski tworzy z bohatera intelektualisty wasne alter ego, pomijajc jeden
szczeg: ani sowa o porzuconej dla kochanki onie z maym dzieckiem. Jego dramat
pozbawiony kontekstu katolickiego jest o wiele uboszy, okrojony do wirtuozerskich dywagacji polityczno-intelektualnych autora. Zmieniajc si ze sztandarowego publicysty pampersow
w prywatnego pisarza, dokona penej hipokryzji cenzury na swoim yciu. Tylko prawda
byaby ciekawa, ale na tak szczero aden z pampersow si jeszcze nie zdoby. Ciekawe,
czy kiedykolwiek bdzie ich na ni sta. Na razie s pokoleniem faszerzy i hipokrytw.
Straconym pokoleniem dla siebie samych. Zamiast prawdy wol kocielny tryptyk, ktrym
mona manipulowa: tu gwodzikiem podeprze prawe skrzydo, tam zabi lewe, a wierzcy
(w ich intratne i nage nawrcenie) niech klkaj porodku, gdzie najwikszy obraz
autokreacji. Ciekawe, na co opaca si teraz nawrci, eby mie farta?
Siedz na dachu Galerii. Pusty parking, zostawiam sobie otwarte drzwi wozu i
wyeram sushi. Kwadrans ciszy, sam na sam z surow ryb i glonami. W ustach ocean,
naprzeciw statek - najbardziej absurdalny budynek na Mazowszu, w ksztacie bkitnego
transatlantyka. Titanic, ktry zaton w Warszawie. Przyczapuje kobieta z ci sigajc
po szyj. Gdyby faceci musieli to znosi, dziewi miesicy skrciliby do dwch. Wtedy
bylibymy na poziomie orangutana, co i tak zaspokoioby ich wszystkie potrzeby. Czyby dla
dobra ludzkoci cia powinna trwa cztery lata?

16 V
Jeli to prawda, e Najsztuba, naczelnego Przekroju, ciga wynajty morderca, to
speniaby si publicznie zasada tao: nadmiar rodzi brak. By moe aden maniak nie
wpadby na pomys, by go dopa, gdyby nie nachalna reklama. Pieniacz pokrzywdzony
przez Najsztuba wtrcaniem si w jego rodzinne sprawy daby sobie spokj, ale
rozwcieczya go jawna kpina i nage osaczenie. Co wczy TV, radio, wyszed na ulic wrednie umiechnita twarz, o ktrej prbowa godnie zapomnie. Nie wytrzyma i
postanowi j wymaza z billboardw i spord ywych. Bo Najsztub, pki yw, bdzie
wyazi zewszd, taka karma.
Nasze osiedle jest typow wylgarni dzieci. Mieszkaj tu albo single, ktre lada
moment si sparuj, albo mode maestwa zachodzce w ci i kredyt. Dziewczyny s ode
mnie o dziesiciolecie modsze, o tych kilka najwaniejszych lat wraliwsze. Pomidzy
dzieckiem a prac. Te niewracajce do roboty, bo jej nie ma, czuj si skazane na
macierzystwo. Te pracujce s rozdarte midzy domem a przymusowymi robotami w nocy,
weekendami i delegacjami. Pochlipuj po korytarzach wkurwione na szefw, rozalone na
mw. Podaj im jednorazwki na otarcie ez i czuj si w obowizku (ni to starsza siostra,
ni to macocha) co powiedzie: Synny wybr midzy karier a macierzystwem to wymys
bezdzietnych redaktorek pism kobiecych i chyba gwiazd Hollywoodu. Kto tu mwi o
karierze? Pracuje si, eby przey kredyt. Zrobienie kariery, do ktrej wszyscy ci
namawiaj, tak jak kiedy rodzina zgromadzona wok twego nocniczka: No zrb, zrb
wreszcie, kochanie jest czasow mantr i te nie gwarantuje szczcia.
17 V
Mj mzg jest ju zmczony wasnymi koszmarami do tego stopnia, e nie chce mu
si wymyla dekoracji. Straszy sam siebie we nie pustymi pomieszczeniami. Co jeszcze
bardziej przygnbia - bdc tak leniwym, nie wyzwala si rano z nocnych majakw. Wic
byle si obudzi i uciekamy z tego zwanionego domu. Jedziemy do Kazimierza. Koniec
reimu zaczynajcego si od 7.00 pobudk, 10.00 - spacer, 12.00-15.00-spanie, 16.00 obiad,
17.00-19.00-spacer. Zasypianie.
- Crka wodza Indian po wizycie misjonarzy - kpi Piotr z fryzury Poli uwizionej w
samochodowym foteliku.
Nie da si inaczej spi jej wosw. Kady kosmyk innej dugoci, ale zawsze celujcy
w oczy. eby je przyfasonowa, trzeba do kadego wosa osobnej spinki.
Na widok kazimierskich wwozw Pola nauczya si nowego sowa: Dalej!
Biegniemy truchtem za ni.

W kocu to nadaktywni zdobyli Zachd, idc cigle dalej, dalej z Afryki, przetuptali
Azj po Ameryk i wyszli kilkadziesit tysicy lat temu na Europejczykw.
Przebiegamy cmentarz. Groby nie rni si od tutejszych domw z biaego kamienia
i czerwonej dachwki. Na pomniku onierzy AK polegych w 1946 tabliczka z
podzikowaniami dla bohaterw. Gdyby w chwili mierci zobaczyli przyszo, nie
zrozumieliby, w jaki sposb po p wieku Polska rzdzona przez t sam parti (pod inn
nazw), przez ktr zginli, jest niepodlega i czy si z Europ. Wniosek chyba taki, e
Sybilla i inne wyrocznie mwi zagadkami, bo przyszo mona tylko zgadn, a nie
wytumaczy.
Zakwaterowalimy si u Greckich na Krakowskiej. Wieczorem po drugiej stronie
ulicy herbata U Dziwisza. Pola wazi do fontanny, nie topi si, wic nie zwracamy uwagi.
Daje o sobie zna kamieniami. Gdy zaczynaj lecie gazy, ukierunkowujemy j na mur. Ju
od dawna wybieramy miejsca odludne, bezpieczne ze wzgldu na ni, jej wolno. Siedzca
obok matka przytula swojego bobasa i wzdycha z ulg:
- On nie jest tak energiczny.
Zamawiamy herbaciany hit, podawany tylko tutaj: Rosyjsk karawan o zapachu
wdzonych liwek. Nieporcznie trzyma filiank w palcach, na dystans. O wiele atwiej
obj ca doni, przytuli do ust i caowa ykami. Herbat o podwjnym smaku, z podtekstem.
Radiesteci widz wok Kazimierza aur indygo, od wapienia. Dziki niej zatrzymaa
si tu kiedy zaraza (na pamitk cudu - trzy krzye na wzgrzu). Mistyczne promieniowanie
wspomaga dusze artystw, zwykli miertelnicy nie wyrabiaj i pij na umr.
18 V
Budzi nas okrzyk: Pola ja! Samo Pola odmieniane, uywane przez innych jest
zbyt publiczne. Dziecko dokada do tego fundament tosamoci: Ja.
Jedziemy do Kozwki, midzy Kazimierzem a Naczowem polska Toskania agodno wzgrz i kby zieleni. Paac Zamoyskich przebieglimy byle do wyjcia. Jeli ma
si ochot chodzi po cianach, to znaczy, e co nie tak z proporcjami komnat.
W kozowskim muzeum socrealizmu z gonikw lec przemwienia partyjnych
kacykw, stare kroniki. Posgi Stalina i kolosalni robotnicy. Przechodzc midzy nimi, wiem,
e udao mi si uciec przed katastrof, musny mnie tylko odamki tych rzeb o subtelnoci
odpadw z kamienioomw. Pytam pilnujcej, czy nie ma nocnych koszmarw.
- Nie, przyzwyczaiam si.
Nam za komuny te si ju nie nio, przecie na jawie byo to samo.

W Naczowie, pod piwiarni dwch miejscowych przeszo od bekotu do

sowoczynw, skoro s rkoczyny.
Lepszym hymnem Europy ni butna Oda do radoci piewana w rnych jzykach
byaby woska piosenka (wic prawie po acinie): Volare, o ooo! Cantare, ooooo! Naprawd
uskrzydlajco radosna, bez obowizku radoci.
Wracamy do Warszawy, zaliczajc znowu Kazimierz. Przy rynku gapi si zacni
turyci. Przyjechali napawa si artystyczn atmosfer i malarzami. Trafili na nas: dugowosy
Piotr pcha wzek, ja siwa, warkocz do pasa, dziecko brudne, szczliwe i robi miny, tarzajc
si w piasku. Wernisa rodzinny.
Za tydzie bd piwonie, ju pojawiy si irysy - regionalne orchidee. Allegro bzw
przy drodze, puzony tulipanw w ogrodach i z okien pomruki surfinii.
Wjazd do Warszawy, jakby kto zaklei za nami odbyt betonem.
19V
Obrazy Bogackiej, nagusy w najbardziej intymno-fizjologicznych sytuacjach i ona
sama twierdzca, e sztuka nie ma pci. Zgoda, ale ma genitalia pdzlowane take przez ni.
Jeden z przeraliwszych dwikw: drrr telefonu, gdy do kogo dzwoni. To drrr szperajce po cudzym mieszkaniu albo lizgajce si po woskowinie czyjego ucha.
Zaczo si od piosenki Formacji Nieywych Schabuff: Dat nam wiersze Julka
Tuwima, da papierosy i Swojego Syna.
- Wiesz co, w tym jest wicej pobonoci ni w caych pampersach - przypomniay mi
si ich autobiograficzne ksiki.
- To psychopatologia, gra w chowanego z autorytarnym ojcem i hurrakatolicyzm te
cae pampersy - Piotr zacz ze swojej dziaki.
- Gdzieee, tylu miaoby identycznego tatusia? To co innego. Oni jednym pchniciem
palca rozwalili komun. Nie ci z NZS-u, tamci byli ju wtedy starzy, po studiach. Niewiele
byo trzeba do zniszczenia Peerelu, fundament naruszya Solidarno, reszt zmiany w
Rosji. Wystarczyo hukn z si trb Jerycha, eby rozpady si mury i kraty. Pampersi
weszli w nowe pewni, e trba ideologii, ktr wymachiwali, daje wadz. Tyle lat dranieni
propagand komunistyczn jak prdem, gdy dorwali si do telewizji, sami przystawili
elektrod reszcie spoeczestwa przyssanego do telewizorw. Nagrod dostawao si za
nacinicie dwigni z napisem Katolicyzm i Wartoci. Szybko to skumali. Przecie
najtrafniejsz myl ich ideologa byo stwierdzenie: .Jakie pokolenie? Bylimy jak szczury,
ktre si rozbiegy po eksperymencie.

Zapraszaj z Krakowa do telewizyjnego programu o trudzie tworzenia. Upewniam si,

czy nie pojad na darmo, w jedynce mam szlaban.
- Nie mamy z nimi nic wsplnego, to dla Dwjki - brzmi dumnie, z krakowskim
akcentem.
Trud tworzenia? Co tu opowiada? Trud pisania nie jest wikszy od trudu istnienia. A
tworzenie jest zwyk, rzemielnicz obrbk Ducha witego.
Kiedy moja leszczynowa panienka idzie z Piotrem do lasu, zaguszam si
klawesynowym Bachem. Obtukiwanie chaosu moteczkami. Nie fortepianowe pim pam. Tu
idzie na ostro, heavy metal drutw.
20 V
Arte, najlepsz niemiecko-francusk stacj kulturaln, wyrzucono mi z kablwki i
wstawiono na jej miejsce regionaln amatorszczyzn czytan z kartki w warszawskim studiu.
Regionalizmy wypieraj cywilizacj?
Zostaj przy telewizorze, ogldam Tam i z powrotem. Gajos z Fryczem daj aktorski
koncert, scenariusz klasa. Wzruszajca, trzymajca w napiciu historia autentycznokryminalna o ucieczce na Zachd dwch zakazanych inteligentw. Majstersztyk w dekoracjach dzkiego slumu lat 60. Sigam po gazet sprawdzi, kto to zrobi. I czytam, e film
kiepski, dwa dobre momenty, a reszta mielizna intelektualna. W tej samej gazecie opiewaj
film mego wspautorstwa, z ktrego usunam nazwisko. Chwal: wnikliwe, prawdziwe. A
ja wiem, e to najczystszej wody hucpiarstwo, chocia powinnam by dumnawa i czu
sentyment.
W tym kraju jest cigle 15 sierpnia, rocznica cudu nad Wis. Cudu, e powsta, e
istnieje kulturalnie wbrew sobie i recenzjom o sobie.
21 V
Jestem malarzem przed modelem i szkicuj sowa Piotra:
- adne z tych dwulatkw nie pi na dworze - porwnuje ssiadw Poli. Mona by z
tego uoy wiersz: adne z tych dwulatkw nie jedzi co dzie do lasu. adne z tych
dwulatkw nie jest nadaktywne, nie zna alfabetu, nie pluje i nie gryzie, nie zasypia z tatusiem
dwie godziny. Mora: adne z tych dwulatkw nie jest Po.
Intelektualici po przeproszeniu ydw domagaj si od Kocioa przeprosin
homoseksualistw i kobiet. Koci nie musi mnie przeprasza. Wystarczy, e wpuci yw,
jeszcze przed cudownym przemienieniem (rzymsko-katoiicka specjalno) w symbol
kobiecoci. Nie mogc odepchn eskiej czci wiernych od otarza, wypichci pewnego

dnia encyklik o Marii Magdalenie jako symbolu ludzkiej podwiadomoci, grzesznej, ale tej,
ktra pierwsza spotkaa Chrystusa Zmartwychwstaego. Za ni do grobu Jezusa potuptao
superego apostow. Nie chc przeprosin, nie czuj si obraona, tylko zakazana.
Kcimy si, kto napisa Osiem cztery, kolejny obraz zapanego modego pokolenia
bez szans i nadziei, ksieczka wydana przez Czarne. Piotr uwaa, e to art i Stasiuk kiedy
przyzna si do podrasowania tych modzieczych wypryskw.
- Co ty, aden art. Stasiuk ma wszystko oprcz poczucia humoru. Umiechne si
kiedy przy nim?
Nie zakadamy si, nie znamy daty rozstrzygnicia zakadu.
22 V
Tata by na (szczliwej, s ju wyniki) biopsji w onkologicznym. Eskortowaa go
mama, zawodowa pielgniarka z trzydziestopicioletnim staem.
- Nie mogam, nie mogam - trzsie si przez telefon. - Ta atmosfera, korytarze.
- Mamusiu, mamy szczcie genetyczne, na pewno umrzemy na serce.
Chyba e na co dziwnego. Bol mnie paznokcie.
witujemy wolno Misiaka: przechodzi z mody do grafiki. Oprcz nas, jak zwykle
w tej brany, wszyscy od gry do dou na czarno, co tym razem idealnie pasuje do pogrzebu
stylisty.
Noc narkotyzuj si wchaniem gwki Poli. Geografia zapachw: sodko za uchem,
na karczku parno.
Z Bella Toskania Frances Mayes, kalifornijskiej profesorki z domem pod wosk
Corton: Soce Sycylii moe rozbija kamienie - Pirandello i Galileusz: Wino to wiato
rozpuszczone w wodzie.
23 V
Kupuj co tydzie pisemko ezoteryczne, niech bdzie, brukowiec astrologiczny
Gwiazdy mwi. Piotr wstydzi si bra to dla mnie w kiosku. Uzaleniam si z powodu
piszcego w nim Jwiaka. Ile ten fizyk z wyksztacenia ma wyobrani i weny produkowa
tyle zabawnych tekstw na wywiechtane tematy: 12 znakw zodiaku i konfiguracje midzy
nimi. Poza tym ogoszenia, genialne: Klinika losu. Albo takie wiadomoci: Japoskie banki,
udzielajc kredytu, bior pod uwag znak zodiaku klienta. Horoskop nie jest gwarantem
spacalnoci, ale udowodniono statystycznie, e Kozioroce najczciej wygrywaj w grach
losowych.

W szoku po wizycie u dawnych znajomych. Najpierw kilka lat biegali w

przecieradach i byli hinduskimi krisznaitami, a teraz s ydami. Czy nie mog by sob?
Czego si czepia Grocholi? Za co? W kraju, gdzie poowa analfabetw w ogle nie
czyta, wreszcie kto ma tysice czytelnikw. Po co j od razu porwnywa do Prousta i kosi.
To wielkokulturowe polskie zadcie puste w rodku, za to z czytelniczym dnem. Nikt nie
porwnuje serialu Dallas do dzie Kubricka ani telenowel epkowskiej (telewizyjny
odpowiednik Grocholi) do braci Coen.
Wracam wieczorem z zakupw, w boa pieluch, z rk wystaje marchew i sypi po
korytarzu ziemniaki - czarodziejska gospodyni. Piotr, patrzc, co w kinach, pomyli strony
gazety i zobaczy wybite na tusto ogoszenie: Dworek polski tanio.
- Dzwo - rzucam siatki.
Nie planujemy przeprowadzki, nie sta nas, ju przestalimy szuka, ale moe trafi si
okazja... Dworki polskie s ideaem architektury: literacko-romantyczne, rednio due i nie
s willami. Bajkowe chatki wpisane w krajobraz.
Umawiamy si na rano. Nie rozumiemy, czemu nie z wacicielem, lecz z ssiadem muzykiem.
- Mam przeczucie - kracze Piotr przed zaniciem. - To jest to, czego chciaa. Ale
jestemy w Polsce - zaraz si pociesza, nienawidzi przeprowadzek.
- I okae si, e ten muzyk ma okno naprzeciwko i saksofon, dlatego dom od dwch
lat stoi pusty. Schowa puzon na nasz przyjazd, a potem ubudu.
- E.E., e zacytuj Olg Tokarczuk.
- Eee? A u Misiaka? Podwrko studnia, ze sto mieszka i w to wmurowano szko
muzyczn.
- Tyle lat tam jedzimy i nie zauwaye.
- Trudno nie usysze orkiestry tukcej La vie en rose na p Muranowa.
- Latem otwieraj okna, a latem s wakacje.
- W Polsce tylko moliwe, eby dwie yuppiski kupiy sobie tam mieszkanie. Jedna z
widokiem na mietnik...
- Za mietnikiem jest chiska pagoda ambasady.
- A druga ma widok na autostrad...
- Nie kocz, wiem. W Szwecji nie do pomylenia i marzysz, eby tam wrci. Do
siedmiu milionw ywcem zahibernowanych - zachcam.

24 V
Dom z miodowego drewna, biae ciany, kolumny pknite pod ciarem
obowizkowej tradycji. Widok na pola, dbow alej i lepsz przyszo. Na pododze w
przedpokoju renesansowo-tarotowe kafelki z napisem Soi, Veritas. Dwadziecia pi
dworkw polskich, czyli obz koncentracyjny dla szlachty. W kadej zagrodzie dzieciaki.
- Kolonia artystyczno-inteligencka - zapewnia muzyk, najcichszy z moliwych:
dyrygent. - Bdziecie pasowa.
Wariaci - kupujemy, znowu bez zastanowienia, ale tak nabywa si marzenia, przez
osmoz, nie negocjacje. Trzy czwarte pienidzy bdzie ze sprzeday mieszkania. Na reszt
wezm zaliczk w wydawnictwie, pierwszy raz podpisz cyrograf na nienapisan ksik.
Kupujc ten dom kupi sobie znowu dziecistwo - dzki drewniak przy Spornej 16, w
bauckiej Wenecji rynsztokw. Dwie ulice dalej byy gotyckie fabryki, gdzie mylaam, e
produkuj szczcie.
25 V
Zamiast si cieszy... ten dom, ciany ju wrastaj mi w skr. Czuj si
przytrzanita. Pienidze, zawsze pod rk, nagle zamieniaj si w chaup -wart tyle, ile
moja praca. Pynne zamarzaj w grud rzeczy. One szacuj mj czas, spychaj pod cian
domu, rysuj nade mn kresk jak nad dziemi, kiedy si mierzy, ile centymetrw urosy. Dla
dorosych ta kreska to poziom ich ycia.
Nie ma tej nerwwki, co trzy lata temu przy kupowaniu mieszkania. Teraz mamy
gdzie mieszka, to nie to samo, co wyrzucenie po podry Batykiem, ze szwedzkiej wygdki
na polski brzeg.
A moe to Pola organizuje sobie dziecistwo wrd pl? Dom wybudowano w roku jej
urodzenia. Dwa lata sta pusty, czekajc na nas? Wacicielka malarka wahaa si wynaj,
sprzeda... My dziwaczejemy, nie wyrabiamy ju blokowego ssiedztwa, tak bliskiego, e
syszymy cudze oddechy. Chcemy y tylko naszym yciem.
26 V
Dzie Matki u szwagierki w Milanwku. Przedwojenny taras, przedwojenne akacje.
Dwie kilkunastoletnie siostry dyskutuj na hutawce, gdzie ktra bdzie miaa ko po
kupieniu kotka - bliej czy dalej pazurw. Rozmow przerywa huk kolejki WKD, zaguszajc
banay siostrzanej ktni. Na wierzch wyazi cay antyczny teatr, pozy i gesty wiczone od
pokole: modsze przeciwko starszemu.

Pola, zamiast si przy kuzynkach rozwija, uwstecznia si do kotka. Zazdrosna o

kocurka przycigajcego uwag goci, sama zacza bra w zby szmat i caowa szczotk,
co przy jej dorosej buzi wyglda na zgryw. My jednak wiemy - to nie zabawa, ale jeszcze
jedna ze zwierzcych natur naszej creczki.
Ona urodzia si podszyta drapienikiem. Ssanie butelki byo obrzdem polowania:
zblianie si do smoczka, szarpanie gumowej zdobyczy dzisami, puszczanie, by si troch
wykrwawia mlekiem, co pobudza apetyt, i wreszcie zagryzienie smoka, wyssanie z niego
poywienia. Skd jej si to wzio? Z jakiego ogoniastego, nafutrowanego dzikoci przodka?
Czy odruchy niemowlcia s jak porastajcy je meszek przerzedzonym ladem gstej sierci
instynktw?
Jad na 21.00 do witej Anny. Warszawski smrd upau, co jak niedomyty pijak na
kacu chuchajcy mi przez okno. Zasuwam szyb. Przy kociele autokar z maym napisem
przy kierowcy Shalom. Modzi ydzi w cywilu (bez mycek) wychodz pospacerowa.
Zachowuj si normalnie, nie zbijaj w osaczone grupki izraelskich wycieczek szkolnych
pouczanych przed przyjazdem: trzyma si razem, nie oddala, bdziecie na kolejnym
terytorium okupowanym, przez antysemitw.
Siadam w bocznej nawie. Nade mn barokowe otarze - wici wychodz wprost z
ciemnoci, z koszmaru nocy - pomalowane na zoto demony. W gwnym otarzu soce z
napisem S1E. Ignorantka, zastanawiam si, czy to Bg niemiecki w trzeciej osobie - Sie, czy
aciski skrt. (Na pewno Stachura by si ucieszy z tak wywyszonego SI majcego u
niego boskie konotacje.)
Kazanie. Wstaj zobaczy, kto kazi. Sowiaski Savonarola. Na razie mwi
przekonywajco i agodnie. Czasem zaopocze mu zowrogo habit, poskromiony natychmiast
poczuciem humoru w stylu smaalnia story: Czemu wierz w zmartwychwstanie? aden
pisarz by nie wymyli tego, co zrobi Chrystus. Ukazuje si uczniom, tym jedenastu
zdrajcom trzscym si przed piorunem jego zemsty, i daje im chleb, ryby, pytajc: Moe
jestecie godni? On, zbawca Wszechwiata, zmartwychwstay.
Koci wpyn na Matrixa, narzucajc Neo sutann. S i wpywy w drug stron,
pobrzmiewajce w kazaniu: Czy diabe zna nasze myli? Nie wiedziaem, zapytaem
dogmatyka - ksidz koczy opowie. - Ot diabe nie zna naszych myli. Domyla si, co
zrobimy, po naszym zachowaniu. Rozszyfruje kad sabo, kusi jej zaspokojeniem.
Natomiast cakiem gupieje wobec mioci. On nie wie, co to kocha. Dlatego, chcc mu
zniszczy kod dostpu, kochajmy!

Gdy wracam noc, szukam w radiu czego sensownego. Nagle znowu ten ksidz.
Czyja mam dewocyjne omamy? Gos spikera Radia Jzef: To by katechizm ksidza Piotra
przesunity na pniejsz godzin. Dla mnie, dla niedowiarkw.
Wpyw mszy? Mam wyrzuty sumienia - Piotr trzy godziny usypia Po. Nie moga
zasn bez swojego nasczonego truskawk drewnianego pachnideka z Kazimierza. Wdycha
je przed zaniciem jak astmatyk tlen i si uspokaja. Ni to elegantka od perfum, ni to perwers
od zapachw. Dla niej sen jest egzekucj. Znikniciem spord ywych. A sowo dobranoc,
po ktrym pojawia si podkwka i zy, najwiksz obelg wieku niemowlcego.
Kuba Wojewdzki zaprosi do swojego programu pikn kobiet ze szmerglem.
Rozmowa si im nie klei. Dlaczego w tej piknej gowie naturalno Wojewdzkiego i jego
brak zakamania myl si z arogancj i chamstwem? On ma w sobie tyle agresji, co mi koala.
Ostry dowcip tego faceta wymagajcy riposty albo bezradnego miechu jest dla niej osobist
obraz, czyli obraz obyczajnoci. Patrz na ni, patrz i zaczynam widzie podobiestwo do
znanej rodziny osiadej nad Wis. Przecie ta pacia jest wykapan cr warszawki,
urodzon w czepku hipokryzji. Przypomina herb tego miasta: poowa to seksapil w dekolcie
do ppka, a reszta - oliza ryba, zawsze wic wypynie (na swoje).
27 V
Po dziesicioleciu stylizowania Misiak wchodzi do sklepu w cywilu, normalny
czowiek. Nie musi szpera oczami, doradza. Siga po najobrzydliwsz szmat.
- Wreszcie jestem tego warta, wolnoci! Biegniemy ze sklepu na drug cz Matrixa.
Rwnie szybko wychodzimy.
- Czy my kupiymy bilety na Startreka, czy co? - wciekamy si.
Wyobraam sobie producentw tego knota. Od samego zacierania tustych apek
wakuje si im zielony brudek dolarw.
Jestemy dzisiaj z Misiakiem lepsze matrixy, te pokonywaymy agentw Smithw:
nieprzeniknionych ksigowych i dyrektorw, nacigajc ich na lepsze pensje i zapomogi
mieszkaniowe. Od lat jestemy z Misiakiem byty rwnolege. Nawet nasze samochody tej
samej marki stoj na parkingu przed kinem rwnolegle, cakiem przypadkowo.
28 V
Zwieszamy z balkonu ogoszenie o sprzeday mieszkania. Wymalowane na biaym
przecieradle przypomina troch flag tych, co si poddaj: Sprzedamy tanio, ratunku,
chcemy si szybko std wyprowadzi!

To mieszkanie dobre dla yuppisw potrzebujcych eleganckiej sypialni niedaleko

miasta.
My nie wyrabiamy ju spacerkw po podwrku - wybiegu ogrodzonym murem z
czujnikami na podczerwie - i wspycia ssiedzkiego. Tej nocy znowu psychol z pitra
niej zrobi sobie caonocn imprez. O trzeciej nad ranem podkrci goniki i taczy na
balkonie. Wezwan policj szybko odprawi dziki apwie. Policjant nie dba o czyje
wygodne ycie, interesuje go jego wasna wygoda, na ktr odkada z codziennych
apweczek.
Kilkanacie osb jest bezradnych wobec jednego pijanego, zapanego zakalca. W
bloku czy w ekskluzywnym osiedlu panuje przynajmniej pod tym wzgldem bezsilna
rwno.
Po dniu zaatwia, papierkw jedziemy wieczorem nowym wozem do Krakowa, jutro
program o natchnieniu. Siadamy na Rynku, zdziwieni swoim stanem. adnego zmczenia po
czterech godzinach drogi. Wysiadajc z wozu po tej premierowej jedzie, moglibymy
klaska: Autor, autor!
Jednak zastanawiamy si, czy nie odda samochodu. Jest za drogi, kupilimy go, nie
przewidujc wyprowadzki. Mia by luksusem i jak kady luksus jest zbyteczny.
Id zagraniczni turyci z orderami obiektyww na szyjach. Odpieram ich wzrokiem,
nie dam si zwiedza.
Dziesi lat temu siedziaymy tak samo z Misiakiem bez grosza na chodniku Champs
Elysees. Byymy umwione ze znajomymi majcymi nas zawie do Polski. Przechodnie
zaczli nam rzuca jamun. Nie wiem, czy wygldaymy na tyle marnie, czy miejsce byo
zwyczajowo zapomogowe. Zostawiam sobie tego ebraczego franka. Jedyny w yciu pienidz, ktry dostaam za darmo, spad na mnie niby cud albo obraza.
29 V
Na placu Wita Stwosza fontanna w stylu tureckich ubikacji. Pola w sekund zdziera
sukienk, rzuca za siebie pieluch i ku zazdroci trzymanych krtko krakuskw tapla si w
tym bocie z gobiami. Wycignita wywija si z sukienki. Mamy dziesi minut na powrt
do hotelu i nagranie. Piotr biegnie z ni nag, wierzgajc przez Grodzk, wzbudzajc
podejrzliwe zainteresowanie: pedofil z zapakanym, porwanym dzieckiem?
Przyszed tylko Pilch. wietlicki zapodzia si midzy Tygodnikiem Powszechnym
a kielonkiem. Po godzinie czekania szum na planie: Ju jest! By chyba jednak w stanie
nieprzystawalnym. Po nagraniu wychyli si spod awki w szatni - czowiek poziomy. Czy on
si tego nabawi w Pegazie, gdzie cigle go filmowali z podogi?

Stuhr zagra w programie rol ledczego, Markowski - najmodszego polskiego

profesora i dobrego policjanta, my z Pilchem podsdnych. Tyle e artystw nagradza si za
zmylenia, a nie karze za nie gorzej od aferzystw. Stuhr zaskoczy mnie: on sam nie wie, czy
oddziela swoj prywatno od gry. Wydawao mi si to proste, zwaszcza u aktorw. Pisarze
ukrywaj si za caunem kartki. Jeli sowa oywaj w gowie czytelnika - nasta cud
zmartwychwstania, najwiksza sztuka. Aktor chowa si za swoj rol, mimo e uywa ciaa.
Przecie on gra mio. Gdyby robi to naprawd, byby dyplomowanym pornografem.
Kultura suy do opowiadania siebie, ja j sob przeywam - sprytnie wywin si z tego
Depardieu.
Co za przyjemno usysze kawaek wasnej ksiki czytanej podziwianym od
dziecistwa stuhrowatym. I doj ju po wszystkim do wniosku, e jest si jednak pisark
chrzecijask. Bo Jezus nie mwi o niczym innym ni o mioci i o mierci. O tym, co
najwaniejsze. Buddyci nad tym si nie zastanawiaj. Zamiast pisa - medytuj. Mio i
prawdziwa mier ich nie dotycz.
Wychodz z nagrania na Floriask i rozgldam si za moimi. Dzwoni - komrka od
godziny zajta. Kr midzy hotelem na Grodzkiej, Floriask i parkingiem pod
Narodowym, wciskajc kartki portierom, za wycieraczki samochodw. Zadzwo! Id
tras:... Telefon zajty, niemoliwe, eby Piotr tak dugo rozmawia. Moe wpadnie na to, e
zablokowa komrk, i poprosi przechodnia-studenta o pomoc, on nie umie si posugiwa
nawet gniazdkiem w cianie. Spanikowana zapomniaam o SMS-ach. Wystukuj, patrz w
okienko: niewysane. Aaa, w popiechu, przy paczcej Poli pomylilimy komrki i
dzwoniam do siebie. Piotr nie oddzwania - nie zna swojego numeru.
Jestemy rodzicami wnuczki - tak powinnimy si przedstawia, sklerotycy.
Gapi si na drzewa przy trasie Krakw-Warszawa. S najwikszymi bukietami
zieleni. Wida kady listek z osobna, kady w innym odcieniu. Zielona mozaika przyklejona
do nieba.
CZERWIEC
1 VI
W Rzepie felietonista wspomina jednym krtkim zdaniem o krytykach, u ktrych
mona kupi recenzj. Pierwszy raz usyszaam o tym od wydawcy instalujcego si wanie
w Polsce.
- Ile kosztuje dobra recenzja? - zapyta biznesowo. Dla niego przekupstwo
recenzentw jest zupenie normalne w kraju korupcji.

Co za rnica, czy wydawca paci apw, czy honorarium gazeta, gdzie krytyk ma
posadk, a redaktor okrelon lini i innych recenzji ni zgodne z wasnymi pogldami i
sympatiami nie puci?
Jim Carrey zagra w najnowszym filmie samego Boga. Nic dziwnego, e wybrano go
do tej roli - jest najmieszniejszy. Chocia moim Bogiem byby Benigni. Wykorzystuje bycie
komikiem, mwic z emfaz bzdury i prawd jednoczenie. Mona si pogubi, czy on serio
(te dziesi przykaza), czy artuje (paradoks miosierdzia). I to rzucanie si Benigniego na
wszystkich, by ich caowa (nawet zdrajcw). Jego pajacowata z pozoru, ale jake
chrzecijaska przemowa do Berlusconiego: Nie chcemy twoich pienidzy, chcemy
mioci!!!
Wracamy z lasu do domu noc. Ostronie wynosimy z wozu pic Polusi. Skd ona
si wzia, caa, gotowa ze swoim charakterkiem. Kto widzia rwnie przemdrzae jajo albo
plemnik o tak stanowczych pogldach?
Skulona na naszych doniach jest sodk kropl. Waciwie ycie od embrionalnego
pocztku przypomina kropl wpuszczon w zastygy roztwr wiata. Z czasem traci ona swj
krgy, dziecicy ksztat. Rozrasta si i wysycha w martwej materii.
Taka laurka na Dzie Dziecka.
2 VI
Robi sobie wasny Dzie Dziecka i jad do odzi, do rodzicw.
- Nie namawiaj mnie na piwo po komunii -broni si mj tata, uwielbiajcy browarek.
Nie prbuj go namawia, tumacz: Chrystus zjad chleb i od razu strzeli sobie
kielicha, nic w tym zego.
Zaczynam rozumie: mj schorowany tata od jakiego czasu myli eucharysti z
antybiotykami, ktrych nie wolno miesza z alkoholem.
W klasztorze w agiewnikach mama skada Poli rczki i namawia: W imi Ojca...
Maa trzaska apkami i kwili: Aamin.
Babcia jak ptak zupenie instynktownie uczy swoje piskl trzepotania i lotu do nieba.
Niewane, e mae niedawno si wykluo i ledwo mwi.
Rano jeszcze planujemy wyjazd do Woch, wieczorem ostudzeni w zapale
rezygnujemy, nie sta nas, cae pienidze wsikn w dom. Jednak biuro podry, gdzie
wynajam kwater na wakacje, odmawia oddania pienidzy.
- Jak to, zapaciam za ubezpieczenie od rezygnacji - broni swego.
- Rezygnacja tylko na podstawie lekarskiego zawiadczenia.

Mam przynie zwolnienie? Jestem w szkole? Takie samo ubezpieczenie paciam w

Szwecji i mogam wtedy jecha, nie jecha-wedug uznania. Jestem dorosym czowiekiem
ubezpieczonym od wasnych kaprysw czy decyzji. Nie w Polsce. I tak dobrze, e nie musz
przyj z mam na wywiadwk, bo odechciao mi si wakacji. Nie jestemy jeszcze Europejczykami, jestemy seplenicymi po polsku dziemi Europy.
4 VI
Parkuj w cieniu billboardu z patologiczn diw (neuroza poerajca anoreksj) Celin Dion reklamujc swoje perfumy. Rozumiem, kto chce wiedzie, czym pachnie
Delon, Rossellini, Sabattini (ta to si musi napoci), ale kupowa chemi zamiast naparu czy
wycigu spod pach idola?
Nie wierz, czytam jeszcze raz. Ludzka czaszka ma dwadziecia dwie koci.
Dokadnie tyle, ile jest hebrajskich liter, ile kart tarota. Wiadomo, wrenie i czytanie bierze
si z czerepu, tego szamasko potuczonego przy inicjacji albo kiwajcego si nad tekstem.
Pikne zdanie do ksiki, ktrej nie mog zacz (i dobrze, skoro si cigle czego
dowiaduj), o tarocie: Kart wielkich arkan jest tyle, ile koci ma gowa. Dalej po ebkach
rozszyfrowujemy tajemnic wszechwiata.
Mamy dziecko ekstremalne. Piotr przytrzymuje jej gow pod wod, za uparte
popijanie basenowych brudw na podwrku. Wrzask. Zbiegaj si przeraone ssiadki (ten
dugowosy nie moe by normalny, co dzie godzinami spaceruje z dzieckiem), gdy jest ich
wystarczajco duo, maa znowu podstawia si do podtapiania i wrzeszczy z radoci.
5 VI
Trzydzieci stopni, ucieka z miasta, z mieszkania podgrzanego do czterdziestu. Nie
moemy, Piotr dosta! urzdowe wezwanie. Wraca i siada wykoczony na pododze w
przedpokoju.
- Nie uwierzysz. Mamy tymczasow rejestracj wozu. Trzeba i do tutejszego
cyrkuu po stal.
Wiem, planuje ucieczk do Szwecji, tam si nie chodzi po urzdach, wystarczy
internet, telefon, a jeli w sprawie auta, to tylko po jego odbir. Reszta automatycznie, kraj na
automatycznego pilota.
- Czego my jeszcze nie wiemy? - zastanawiamy si, co mamy tymczasowo albo
nielegalnie. Natychmiast myl o dziecku.
- Pola nie ma peselu.

Piotr pochyla si nad podog i zaczyna si histerycznie mia. Kraj, w ktrym trzeba
pyta wnikliwie o oczywisto, o podstawy - arche. Kupujc mieszkanie - czy rury s
skrcone i dach nie przecieka, wz - czy mona nim wyjecha za granic.
TV proponuje udzia w programie Seks Polakw. Nie dam si nacign na
mwienie prawdy kilku milionom telewidzw. Powiedz komu, e jest mentalnie zboczony, bo
przeladowany za normalno.
6 VI
Upa jest splendorem z nieba, dzieem sztuki i musi mie swoj opraw: palmy, ocean.
W blokach staje si tandetn smaalni z plastikowymi krzesami wystawionymi na balkon.
Prowadz Misiaka do tajnego klubu przy Marszakowskiej. Nie ma pojcia, co j
czeka. Otwieraj si drzwi, w rodku czyha na ni siedemdziesit osb, kwiaty i prezenty.
Cay modowy wiatek, gdzie nic nie jest wymierne oprcz ambicji. Przyszli z sympatii - impreza jest bezinteresowna. Misiak ju wymiksowa si z brany, nikomu nic nie zaatwi. Idzie,
idzie przez ten szpaler wiwatujcych goci, tak jak i przez swoje ycie wrd ludzi
wdzicznych za jej dobro. Nie wchodz, nie egnam Misiaka zawodowo.
Siado mi na wyobrani. Przeladuje mnie spkana skorupka sutka. Wida przez ni,
w dziurze, kuliste wntrze wysuszonej piersi. Jej ciemn gboko zamiast mlecznej
wypukoci.
Cofam przed domem wz. Przed chwil szam obok wycigowej toyoty ssiadw.
Wiem, jest za mn, ale jej nie widz.
Dowiedziaam si o ciy koleanki, do katastroficznej, mylami jestem przy niej.
Pierdut, walnam tyem w wychuchane cacko. Toyota ma szlaczek na wysokoci moich
zderzakw. Afera.
7 VI
O gosowaniu Za czy przeciw wejciu do Europy w desperacji mwi si: bitwa,
chrzest Polski. Z gosujcych robi si narodowych bohaterw wypeniajcych obowizek
rwny powstaczemu. A to tylko test na inteligencj - w ktrym okienku postawi krzyyk.
Delikatno w rozmowie? Chyba milczenie, by zrobi komu miejsce. Margines ciszy.
8 VI
Piotr by do wieczora w swoim Laboratorium. Ledwo zdylimy przed zamkniciem
zagosowa.
Jeeli przegramy, andrzejki bd witem narodowym, bo wtedy wygra Lepper.

Polusia zasna midzy nami, w hamaku naszych rk. Gdy nie ma dwojga rodzicw,
dziecko chowa si w jednej doni, ktra eby je uchroni, musi zacisn si w pi
(najczciej samotnej matki).
No i jestem w Europie! Po wieczornym dzienniku ogosili wyniki gosowania. Mog
zostawi wnukom swj paszport uchodcy bezpastwowca z lat 80. Bd oglda to
kuriozum ucieczek w Europie XX wieku, jak ja gotykiem pisan ksieczk niewolnika
Trzeciej Rzeszy z nazwiskiem moich dziadkw i ojca.
10 VI
Podejrzewaam si o synestezyjne mitomastwo: zapachy widz przestrzennie, z
faktur i w kolorach. Z muzyk to samo. Dni tygodnia i sowa maj barwn powiat. Czytam
w najnowszym wiecie Nauki, e to si zdarza raz na dwiecie osb, udowodnione
komputerowymi badaniami mzgu. Kobietom czciej, artystom nawet siedem razy czciej
kitwasi si such ze wzrokiem i dotykiem. Mzg dziki tym nienormalnym przerzutkom i
pomieszaniu stworzy abstrakcje metafor, eby sobie wytumaczy, co czuje, widzc albo
wchajc. Gdyby wszystko funkcjonowao w nim normalnie, kady zmys w swojej
przegrdce, nie byoby wyobrani, wic artystw, a w konsekwencji ludzi. Zostalibymy na
poziomie mapoludw i - wspczenie - biurokratw, z caym szacunkiem dla tego zawodu,
ktrego metodycznoci nie pojmuj, bo synestezja jest uszkodzeniem genetycznym.
Uciekamy przed upaem do lasu. Dzwoni telefon, kto chce obejrze mieszkanie.
Odsyam go na 19.00, wtedy bd pierwsi zwiedzajcy. Ale upiera si, prosi. OK. W domu
syf, sprzedaj jednak ciany i podogi, a nie porzdek.
Zjawia si dwch modziecw w garniturach. Pokazuj im nasze osignicia:
markiz, dbow podog, i zniszczenia: chamsk dziur w azience na szwedzki czog
piorcy. Otwieram szaf-kolumn w kuchni, demonstrujc jej uyteczno.
- Ooo, tarot - zauwaa jeden ze zwiedzajcych.
Dostrzeg nie wiadra i szczoty, ale marsylsk tali upchnit midzy ksikami.
- Byem w pitek u wrki i wycignem z kart Soce, przepowiedziaa, e w
czerwcu kupi dom.
Facet u wrki?
- Prosz - podsuwam tarota.
Wyciga kart Szaleniec. Staj si czujna, tym bardziej e decyduje si kupi
natychmiast i bez targowania.
- Niech panowie si zastanowi. Pitro niej mieszka psychol zabawowy. U nas nie
sycha, ale szalestwo eksploduje...

Spudowaam, nie s par, skoro kupujcy pyta:

- Czy mog zaprosi moj dziewczyn, ona ma te na imi Manuela...
Wychodz. Chyba ni: sprzedalimy mieszkanie klientowi nr 0 (pierwsi bd za
chwil) i w dodatku specjalicie. Zostawi wizytwk firmy farmaceutycznej ze swoim
tytuem: Sales Force Trainer. A jeli to by tylko trening i on przyprowadzi pracownika na
szkolenie, jak nie kupowa mieszkania? Nie targowa si i wycign Szaleca.
Oczywicie Misiak te, rwnolegle do mojego losu, zmienia mieszkanie. Wynaj
pracowni przy ASP. Wzywa mnie do pomocy przy przeprowadzce. Po upchniciu
komputerw i pak idziemy si powczy. Przy placu Teatralnym puste knajpy, by moe
otwarte za wczenie, zanim porodku uruchomi wielopitrowy gara w ksztacie stracha na
UFO. Kelnerzy grajcy ze sob z nudw w bilard twierdz, e to bdzie hotel i sklepy
projektu synnego architekta. Idziemy si pocieszy do sushi baru. Bierzemy surowy pat ryby
malanej. Subtelno smaku bez smaku. Oskrobanego do podstaw materii, bez atrybutu
zapachu, ladu upaprania gnijcym yciem.
W tym snobistycznym zaktku Warszawy, gdzie z kwietnikw La Bohem wyrastaj
pokrzywy, jestemy troch w Paryu. Jego podejrzanej dzielnicy, gdzie nie dochodzi nawet
metro.
11 VI
Z wzkiem do lasu. Na polu w Kierszkach para staruszkw pieli ziemniaki. Pytam,
czemu nie sprzedadz ziemi. Wkoo rosn wille, a na ich polu pyry.
- Pani kochana, musiabym sprzeda tu 1500 metrw i tam pode lasem 2000, mniej nie
mona - przepisy. Po 60 dolarw za metr, i co ja bym z temi pienidzmi zrobi?
- Nic, y z nich na emeryturze.
- Wol uczciwie pracowa.
I haruje w zielonych - liciach. Sucham jego przypowieci o marnotrawcach z
pobliskich Chyliczek. Jeszcze za Gierka wszyscy tam ziemi sprzedali i pomarli, zapili si.
Dotd pamitaj jednego z nich, nazywali go Degol - dryblas w czapce degolwce, co wraca z Warszawy takswkami - w pierwszej on, dziesi za nim pustych, dla szyku.
Tylko jedna rodzina przeya, wkadajc pienidze w sklepik, ale powariowali z
bogactwa: Na wakacje pojechali raz, do Grecji.
Pola kae sobie powtarza:
- Pola?
- Pietucha.
- Mama? - pyta.

- Manuela.
- Tata?
- Piotr.
- Mhm - przemyliwa. - A kubek?
Czeka na odpowied. Kady ma przecie swj pseudonim. Ludzie rozkadaj wasny
nadmiar bycia na dwa, trzy imiona, tytuy, czemu by i nie kubek, z atwoci dzielcy si na
kilkanacie odamkw - bam!
12 VI
Playboy zamawia u mnie opowiadanie. Przy okazji dowiaduj si czego o sobie,
playboyowy ksigowy uzna mnie za dobrego biznesmena. Ton by sarkastyczny, komplement
wtpliwy.
Zaraz, czy artysta musi zarabia poniej redniej krajowej? Bo ma za darmoch talent,
niekoniecznie dyplomy? Prosz bardzo, niech kwkajcy na mnie biurowy sam skrobnie
opowiadanie. Kady umie pisa, ale pac temu, ktry umie napisa. Czy to takie trudne
zrozumie, e czowiek ceni swoj prac? Fachowiec od komputera czy banku uwaa godne
wynagrodzenie za normalne. Hydraulik na dzie dobry bierze 50 z. Fachowiec od pisania
(jest ich na taki duy kraj niewielu) ma szarpa chatury za 100-200 zotych? Ten, kto pracuje
na dobrym etacie, nie przejmuje si, czy w nastpnym miesicu bdzie robota albo pomysy.
Ja mam wolny zawd, a wolno kosztuje (mnie i z niej korzystajcych).
Po pnocy zmczona wa do wanny. To, e w ubraniu, zauwaam dopiero, gdy
zaczyna mnie oblepia w ciepej wodzie. Tym atwiej dziel si na to, co na zewntrz: cikie,
nasiknite sennoci, i na wewntrznego obserwatora wymytego ze zmczenia, wyszorowane do przezroczystoci ego. Moe tak bdzie potem: ciao wyte z wilgoci ycia i
opatek duszy.
14 VI
W poudnie sesja dla Pani, zdjcia do felietonw Piotra i mojego. Pola, weteranka
fotograficzna, zasypia w wzku. Fryzjer, zwierzajc si ze swoich rozczarowa sztuk,
odkrywa, skd bierze si tsknota za latami 60.
- Kiedy godzin czesz gwiazd, a ta papla o niczym, nie mog mie szacunku do
spektaklu. Zero tajemnicy. Dawne filmy, w to wierz - koczy robot na mojej gowie.
Przyszam tu z potarganymi kudami, bez makijau, ubrana w wieloletnie szmaty. Ze
zdj umiecha si dobrze ociachana, wymalowana dziewczyna, ktra przy okazji kupia to, w
co j ubraa stylistka (skoro mj rozmiar, kolor i tanie - nie musz ju chodzi po sklepach, na

co nie mam czasu). Widzc na polaroidach swoj przemian, rozwizaam zagadk ludzkiego
pochodzenia: mapa wystylizowaa map na czowieka.
Polka paluszkami pokazuje nowo poznanym V - reklamujc swoje dwa latka. Piotr
opowiada jej na dobranoc:
- Kotki pi, pieski pi, nawet Natalka pi.
Pola wali pistk w cian, domagajc si solidarnoci od usypianej po drugiej stronie
ssiadki rwnolatki:
- Talka, nie.
15 VI
Catherine Millet - sztandarowa francuska Marianna nowoczesnoci, ze wszystkim na
wierzchu.
Dziewczyna bez tabu, przepuszczajca przez swoje ciao rwnie obfity strumie
spermy, co marze. Nie znalazam w jej ksice nic oprcz szczeroci malarstwa
prymitywnego.
Przekonywano mnie do stylu, signam wic po orygina. Tumaczenie mogo utuc
finezj. Ale nie, tak samo monotonne jak po polsku.
ycie seksualne Catherine M. mogoby si znale w aneksie do preambuy
Konstytucji Europejskiej. Nie zalatuje od niego adnym judeochrzecijaskim grzeszkiem.
Ttni i jczy preeuropejskim animalizmem seksualnym. A gdyby tak z neandertalczykiem,
pierwszym mieszkacem dzisiejszej Francji? (Zastanawianie si antropologw, czy sapiens
krzyowa si z neandertalczykiem, jest bez sensu. Jeli mg, na pewno skorzysta. Skoro
nadal dupczy koz, psa a nawet kur. Czowiek nie zna ogranicze. Jest przeraajco
wszechstronny. Seks z suk? Co za problem. Kaplica Sykstyska? Prosz bardzo.
Ludobjstwo - jeszcze szybciej.)
Millet, troch tropem Bataillea, kojarzy brzydot z seksem. Brzydota ekscytuje,
przywoujc zwierzc seksualno. Im pikniejszy, anielski czowiek, tym bardziej
podany, po to, by go zdoby i obnay jego zaronit, seksualn twarz.
Ludzie to perwersyjne mapy w leasingu u aniow?
Sdz, e Millet nieprzypadkiem jest galerniczk sztuki wspczesnej (oraz seksu). Jej
ksika to zbir erotycznych artefaktw, kolekcja przey i kochankw. Wspczesne ycie
seksualne Catherine w galerii jej ciaa dostpnego dla wszystkich. Nimfomaski happening i
jego dokumentacja w ponadmilionowym nakadzie.
Jutro notariusz, umowa wstpna, gra wstpna z moj wyobrani. Kupimy dom?
Sprzedamy mieszkanie?

16 VI
Jestem zdemolowana nasiadwk u notariusza. W yciu nie kupowaam czego tak
duego. Jeli mi si uda nie pomyli kont, dat, zgra sprzeda z kupnem, zostan maklerem.
Wreszcie kto na moim poziomie papierowym - wacicielka domu, Malarka, te nie
moe si poapa w dokumentach, gdzie je pozostawiaa. Kiedy zgubi wistek (konieczne
zawiadczenie, bez ktrego nie bdzie koca wiata), podejrzewam si o zjedzenie go przez
sen. Potrzebne dokumenty przezornie trzymam przy ku ju dzie wczeniej, by mie je
najbliej siebie.
Moja paranoja rozwija si kilometrow nici ze szpulki podejrze. Oplata wszystkich
w jeden spisek: Malarka i Szaleniec niby si nie znaj, ale moe s w zmowie z Notariuszem.
Zapac za chaup i jej nie bdzie, zniknie urzdowo. Dwa lata staa pusta, moe to same
ciany? Skd ten popiech z kupnem naszego mieszkania i takie zbiegi okolicznoci, a skd
zbiegy, zwiezienia?
Piotr mnie diagnozuje: osobowo paranoidalna. Zgadzam si, skd ma by
wyobrania lepica fakty w fabu? Czym byby pajk bez sieci apicej to, co si napatoczy?
Pracowit mrwk. A tak siedzi i dynda nog, nic nie robic, ma wolny zawd i albo co mu
wpadnie, albo godna bohema.
Dostaj finansowego bzika na myl o wyjedzie do Woch, za dwa dni przyjedaj
synowie Piotra.
17 VI
wiat jest psychiczny. Dzwoni z produkcji Wesela Wojtka Smarzewskiego. Pytaj,
czy wystpiabym w jego filmie, yczc czego pastwu modym. Czemu ja? Prosz o
wytumaczenie. Dostano je faksem: Czy tego chcecie, czy nie, mielicie i nadal macie na
mnie wpyw - pisze reyser. -Jaka by ta moja wraliwo nie bya, pewnie w duym stopniu
dziki Warn (Mleczko, Nowakowski) moje Wesele ma taki, a nie inny ksztat.
Teraz jasne, dlaczego scenariusz Smarzewskiego, czytany przeze mnie bez wiedzy
autora dwa lata temu, gdy Piotr opiniowa go entuzjastycznie dla producenta, tak mi si
podoba. To zachwycaam si wasnym ebrem.
Ogoszono, kim jest przecitny Polak: 36-letni kobiet w duym miecie, 60-metrowe
mieszkanie, lodwka, pralka, wz i 1,5 dziecka (przeczytanej ksiki chyba te). To ja.
Natomiast Pocia to ju nastpne pokolenie: dworek na wsi, dwa obywatelstwa.

18 VI
Dzie wariata. Rano zdy na lotnisko odebra synw Piotra, on musia do
Laboratorium. Pniej bank, wynie stamtd w kopercie kilkanacie tysicy dolarw, pdem
do notariusza - tam fina umowy wstpnej, ktrej przez roztargnienie moje i Malarki jeszcze
nie podpisaymy.
Kilkunastoletni bracia szwedzcy schodz ze stopni samolotu jak z ringu. Modszy Feliks - bezkrwicie blady (brak soca). Anto - starszy - z krwawicymi tamponami w nosie
i wczkowej czapce albo podartym opatrunku cile przylegajcym do brudnej gowy. By na
skandynawskim Jarocinie i ubrania przemierdy mu nie traw, ale rzygami kolegw.
Opiekujc si kumplami, nie mia czasu je, pi i si zacha, std krew z nosa, no, troch si
dooya hemofilia.
- Mam przez ni zabronionych ze trzydzieci lekw na przezibienie - wykasa.
- Jooo - potwierdza modszy.
Odstawiam ich do domu i pdz do banku. W radiu Rokita, przesuchujc Millera,
bierze go w imadeka dociekliwoci. Kilkanacie lat temu te walczy na prawo i logik z
komuchami w Krakowie. Wykrzykiwa im racje rzymsko-prawne. Teraz rozmawia z tymi
samymi ludmi i znowu jest gr, znowu prawdopodobnie bez konsekwencji. Czy on nie ma
deja vu?
Trzy czwarte Polakw jest za ustpieniem premiera. Tyle samo za Uni Europejsk.
atwiej wej do Unii ni wyrzuci Millera wronitego we wadz.
Wygrzebuj z worka na szyi pienidze dla notariusza. Chyba si przesyszaam, o
kilkaset zotych wicej, ni mwi poprzednio. Malarka zgadza si ze mn. Notariusz
twierdzi, e mwi o kwocie brutto. Ja yj w wiecie netto (tym czystym, nieobcionym
brutalnoci brutta).
- Nie mam wicej - bij si pustym woreczkiem w pier.
Notariusz bierze kalkulator i robi mi dobrze.
- To ja obni - wychodzi da sekretarce nowe rachunki.
- Co jest? - pytam Malark. - Co on obniy?
- Notariusze maj wideki, mog wzi wedle uznania.
Czyja kupuj wielbda, czy jestem u pastwowego urzdnika? Nie chc wedug
widzimisi, nie chc wideek. W Polsce prawo te jest wedug wideek uywanych przez
diabeki. Notariusz podaje mi przy wyjciu ksik i prosi o dedykacj.
- Brutto czy netto? - prbuj by z brany.

Wracam do domu, do midzynarodowej modziewki -jeden Chopin kaszle i nadal

krwawi, drugi Waryski przearty szkorbutem sania si pod cian. Pola wniebowzita, ma
nowych idoli. Chce z nimi spa, sika na stojco. Przede mn bagae, najchtniej wlazabym
do walizki. Chc by rzecz, nie czu, nie widzie. Mie jedyn zalet - przydatno - i by
odkadana na miejsce, na odpoczynek.
19 VI
Wyjedamy o wicie. Modziewka z tyu. Pola w swoim foteliku trzyma braci za
palce z radoci i strachu: A jeli znikn? Zaglda im uwodzicielsko w oczy, eby byli, bardziej
byli z ni.
- W imi ojca i synw - egna si Piotr. - Ruszamy.
Z radia nowy polski przebj: nasze pierogi (z makiem) podano urzdnikom
europejskim. Ustawiali si w kolejce po dokadk. Ha, nasze niezakazane makowce - opium
dla ludu europejskiego. We Francji uwaaj, e tradycyjne ciasto wschodnioeuropejskie z
makiem jest wymysem karteli narkotykowych. Indianie na uprawach koki te pewnie mwi
o witych rolinach niezbdnych do religijnych imprez.
Wysokie

chmury,

rozmyte

nad

Czstochow.

gigantycznym

zdjciem

rentgenowskim koci anielskich na ciemnoniebieskiej kliszy nieba.

Dbrowa Grnicza i dymy z kominw w ksztacie przysadzistych zniczy. Wiecznie
dymice lampki na grobie martwej tu ziemi.
W Krakowie obowizkowe wycieranie o szacowne mury. Pocia biega po wawelskim
dziedzicu pulchniutka, rozemiana. Alegoria renesansu. Bezczelnie ywa, radosna i
wszystkiego ciekawa. Nic ze redniowiecznej pokory. Czeka j barokowe dojrzewanie form.
Mdroci owieconego rozumu, romantyczne mioci. Cay wiat przed ni, jej Ameryka, jej
ksiyc, do ktrego wycigaa niedawno rczki. Pulsuje w niej ta sama energia, co w
kolumnach tych krugankw. Dzi wyblakych, w czasach wietnoci malowanych bycz
krwi.
20 VI
W grach sabo sycha radio.
- Moe by troch klasyki? - wsuwam CD z Mozartem.
- To taka piosenka trwajca godzin? - zaamuje si Felu.
On sucha tego, co wikszo dzieci w Szwecji - kapeli Antychryst po norwesku.
Brzmi to dla nich mieszniej ni dla nas czeski.

Polska flaga na przejciu granicznym. Biae opocze, czerwone sztywnieje. Moe jest
strupem przyschnitej na jaki czas historii.
Pola zb s kromkami chleba z okruszkami kosw. Posmarowane lejcym si,
miodowym wiatem.
Jestem pierwszy raz na Sowacji. Widz gry od tyu. W dziecistwie wyobraaam
sobie Tatry po drugiej stronie duo brzydsze, jak ty szafy z dykty.
Dziewczyna w McDrivie pyta, czy nie umili czekania i nam nie nafuka.
Natychmiast si zgadzamy, ciekawi tego czasownika w uyciu. Wyja firmowy balonik i go
nadmuchaa.
21 VI
Austri ogldam oczyma Poli: wiat czystszych, lepszych zabawek. Umyta
lokomotywa, domki z kwiatkami. Dla dorosych drosze zabawki: Austria cenowo jest dla nas
kasynem. Kadziemy na lad euro, nie wiedzc, czy za trzy etony dostaniemy lody, lizaka
czy obiad. Stanowczo wolaam szylingi, liry, franki. Miay swoj wag, ciar intelektualnych
przelicze, gdy zamieniao si je w gowie na dolary. Tych kilka sekund dawao czas na
porwnanie cen, oszacowanie strat. Euro, zawsze zaokrglone do penej sumy, wydaje si
podatkiem od wzbogacenia na Unii.
Jednym skokiem 800 kilometrw spod Wiednia do Viareggio. Tropikalna eba.
Bdzimy noc po Apeninach, szukajc naszego domku. Na dole, przy play dantejskie pieko
z przysmaanymi Wochami. W grze ciemno i ciasno: chatka okazuje si za maa dla naszej
prawie pitki. Waciciel, signor Pezzini, dajc klucze, moe chciaby nam co powiedzie,
ale zasypiamy w p jego sowa.
22 VI
Mieszkamy na dachu Toskanii. Pod nami gry, morze i jezioro Massaciucoli. Dla nas
sad oliwkowo-bananowy i warzywnik. Zaspany Anto przyadowa grud wyschej ziemi w
krzaki, eby wystraszy nietoperze. Nie odleciay, zakoysay si, byszczc w socu
fioletowoczarn skrk, i spady. - Nie wiedziaem... rolina? - oglda strki - ba... bakaany
mwicie? - niedowierza, dziecko Pnocy.
Piotr jedzie z fratelli (tak Pezzini nazywa Antka i Fela) nad morze, gdzie wyblaky
modszy natychmiast dostaje poraenia. Zostaj z Polci, musi wrci do swojego rytmu
papu, spa. Polewamy si wod z wa, koyszemy w hamaku. Maa zasypia przyduszona
skwarem.

Mog pisa opowiadanie dla Playboya o dwch zakochanych w sobie

dziewczynach, odkrywajcych zalety damskiej mioci. Damski Bg: Ju majc
dziewitnacie lat, baam si tego, czego wikszo dojrzaych kobiet: e dla facetw jestem
tylko alibi. Zgrabnym, dwunonym parawanem misa, za ktrym si mog bezkarnie
brandzlowa, zgodnie ze sw natur onanistw. Zasonici w ku moim nagim ciaem
rytmicznie podrygiwali, udajc mczyzn. Neurotycznie unerwionymi fiutkami chowali si
we mnie przed pedaami i obowizkiem masturbacji, eby nie mie nocnego, samobjczego
wytrysku prosto w eb. Wol wic dziewczyny, z tego samego powodu co oni. Lesbijk
zostaje si z przyjemnoci, nie z obrzydzenia do chuja.
Pisanie przerywa mi czyja obecno. Kogo przynioso na to pustkowie, na sam szczyt
gry? Kto si skrada. Rozgldam si, apic za szpadel zostawiony przy grzdce. To
bananowiec naladuje kroki uderzeniami lici. Gwarki potrafi imitowa piew Callas, papugi
gada. Roliny te co umiej udawa. Czemu by nie stpanie. Bananowce s przecie
chodzcymi drzewami, rozmnaaj si przez posuwajce si coraz dalej kroczce korzenie.
Smakuj wino i upa. Jedno przelewa si w drugie. Transfiguracja smaku w mk.
Zamykam oczy, ratujc je przed wyparowaniem. Drzewa, nawet zwyke plantacje s tu
dzieami sztuki. Do zieleni dodano wszdzie morski bkit, z Toskani wymieszao si niebo.
Fratelli zostaj wieczorem w domku. Z kultury interesuj ich tylko sklepy muzyczne i
skoki na bungee. My jedziemy do Pietrasanta. Carolina, moja wosko-paryska przyjacika,
obiecaa by w swoim rodzinnym Massaciucoli. Musiaa jednak zosta w Luwrze i odnawia
mozaik dla Francuzw, ktrych oczywicie nie znosi, wic wysza za m za jednego z nich.
Przekazaa mnie swoim woskim znajomym w Pietrasanta. Alessandra zaprasza nas do siebie,
do wanie kupionego na poddaszu studia. redniowieczny strych za 170 tysicy euro. Bez
prdu, za to w ssiedztwie domu Michaa Anioa. Duchota, uciekamy na d do restauracji dla
wtajemniczonych. Waciciel wrzeszczy, bronic spaghetti przed poarciem. Lituje si nad
Po przywizan szelkami do krzesa. Zaraz przyniesie jej co piu alto. Czekamy na dyby
dziecice. On niesie triumfalnie poduszk gruboci kartki.
Nie najlepszy pomys zasypia, czytajc wiczenia duchowne Loyoli. Po przeczytaniu
spisu wykrocze wiem, e jestem potpiona na wieki. Ciekawe, jak poradzi z tym sobie mj
byy m, guru katolickich pampersw. Dosta rozwd kocielny, a ja nic nie wiem i
niepotrzebnie si drcz?
Czy pampersi byli tak gupi, e suchali nawoywa do nawrcenia faceta yjcego z
wasnej woli w grzechu miertelnym? A moe to synne paradoksy chrzecijastwa?

23 VI
Dzieci ze Szwecji, wychowane w kraju, gdzie nie ma prywatnego ziarnka piasku, nie
mog zrozumie, za co pacimy, wchodzc na pla. Trzydzieci osiem stopni. Ludzie pezaj
w upale jak gady. Wysuwaj szybko jzyczki i zlizuj lody, zanim zd si stopi. Niemcy prymuski, lizuski Europy - systematycznie pracuj nad swoimi gelati na patyku.
Przypomina mi si zdjcie Marlona Brando przyapanego przez paparazzich:
Niepodobny ju do dawnego przystojniaka. Zdziecinniay kolos z brzuchem przelewajcym
si znad zwisajcych majtadasw. Przyssany do swojej piciolitrowej dziennej porcji lodw zamroonego mleka. Patrzc psychoanalitycznie: odwet za odstawienie od piersi ozibej
matki, na ktr tak narzeka?
Woskie twarze - mam ochot ich dotkn. Nie wystarczy mi samo patrzenie.
Rzebiarsko, palcami sprawdzi, czy nie zmieni si ich idealne proporcje, nie przesunie
wsko wykrojone etruskie oko. Gdy mwi, sycha w ich gosie staroytne pretensje, prawie
acin poprzekrcan wiekami gadulstwa.
Jestem rodzinnym cicerone, ale mj woski sabiutki. Prefiksy myl si z kocwkami
niczym kroki w tacu. Zostaje melodia jzyka, cign j dalej murmurando, byle dobrn do
koca zdania.
W Pizie kelnerka: blond wosy zaczesane w kok, biaa bluzka pod szyj. Stoi w progu
knajpy i patrzy z czu radoci na jedzcych. Nie jest wosk mamm, madonn karmic
pizz. To raczej przeliczna jasna panienka. Na szyi nie ma acuszkw, krzyykw, ale nie
mam wtpliwoci i nie zaczynam od niszego stopnia: wierzca. Pytam, czy jest bardzo
wierzca.
- Taaak, skd pani wie?
- Masz, siostro, spojrzenie witej.
Jest informatyczk z Gdaska. Do Polski nie wrci, tu tak piknie.
24 VI
Trzydzieci dziewi stopni, chodniej jest na Bali. Morze zabrao Poli buciki
(jedyne), odpado mi p zba albo si stopio. Piotrowi wcio kart w bankomacie.
I najwiksze zmartwienie: Antek ma przedzawaowe ttno, co sprawdzilimy moim
cinieniomierzem. Dopiero po dugim caodziennym przesuchaniu znajdujemy powd: snus.
Szwecja wybronia ten shit przed Europ, dowodzc, e hasz w Holandii te jest legalny,
chocia bardziej szkodliwy. Sprasowany tyto snusu nie wywouje raka puc (za to garda i
odka), nie truje dymem. Wsadza si go dyskretnie pod policzek na dziso i mona
prowadzi szwedzkie konwersacje:

- Jade, synku?
- Mhhm.
- W szkole dobrze?
- Mhhhm.
Tak rozmawia z niczego niepodejrzewajcymi rodzicami kolega Antka, ktry zuywa
dziennie snusu za 6 euro. Anto oszczdnie za jedno.
Odwiedzam Fabia w jego wiejskiej chatce w gbi gr. Nic si tam nie zmienio od
siedmiu lat. On: opalony, zaronite czarnymi kudami koci.
Okolica to py suchych grzdek i drzewa brzoskwiniowe. Wyro Fabia pod drzewem.
Ubra si na moj cze w majtki. Pytanie, z czego yje, byoby rwnie taktowne co: dlaczego
yje.
Odwraca swoje obrazy od ciany, na tyle powoli, e zakurzone blejtramy maj czas
dojrze po drugiej, zamalowanej stronie. Staj si ciepe, maj brzoskwiniowy meszek.
Fabio woa mnie do sadu, zrywa owoce zerane ju przez osy. Rozciera mi misz na
rce.
- Senti - wdycha.
- Nie czujesz si tu sam?
- Widzisz ten doek pod drzewem? - pokaza dziur, przy ktrej gniy owoce. - Kucam
tam i si onanizuj, jeszcze si nie przelao, znaczy niele. I nie mam gwodziem przybitej do
drzewa adnej cycatki. Na sam koniec robi to z krajobrazem, dobrze mi, co?
Nie wierz mu. On nie wierzy, e kadam w najgorszych czasach na poduszk stare
miso i smarowaam je gwnem, eby odzwyczai si od ukochanego, pamita, z kim
spaam.
Gdyby nie droga powrotna przez gry, upiabym si z Fabiem. Raz na dziesi lat
mona. Rozpucia siebie w winie i wyplua. Zrobilibymy konkurs, kto pluje sob dalej.
Wieczorem w Lucce na chodniku co w stylu nur fur Deutsche - zagroda dla turystw
oblepiona menu turistico. Obok szczliwi tubylcy pij swoje vino santo, nie adne butelkowe
pomyje.
Wdzik Wochw, nie tych zaelowanych, ale tych z wiecznej sjesty, potarganych. Na
nich nawet spodnie od Armaniego maj krj kalesonw.
25 VI
Wochy to kraj katolicki, ludzi cz wsplne grzechy, wic i wsplne znajomoci. Bez
nich nie mona tu wypaci nawet pienidzy w banku. Krymy bezsensownie po Banco
Lucca, Firenze, Toscana z bezuyteczn kart visa, do ktrej zapomnielimy pinu. ebrzemy

o wystukanie na komputerze poczenia z naszym kontem. Trafiamy przypadkiem do

Deutsche Bank i caa transakcja trwa dwie sekundy.
Przewodniki turystyczne po Woszech s tylko map. Trzeba mie dokadniejsze
informacje, adresy knajp w grach dla miejscowych. Tanio i pysznie. W jednej z nich mamma
karmi goci cud-polent i wyciga nagle pier dla szecioletniego synka.
Wczoraj zaryzykowalimy z kolacj w Pietrasanta. Nasz dziwaczny kuchmistrz szala
po wskiej uliczce i ju o 19.00 powiedzia nam: Pleno! Czyli wara od moich pustych stow.
O 22.00, gdy wracalimy z podej pizzerii, u niego nadal nie byo nikogo. Facet si ceni.
Nikt tu do nas, na szczyt Meto, nie zaglda. Piotr rozbiera si do naga w ogrodzie i
prbuje rajskiej stylistyki z prawdziwym liciem figowym. Przekonany, e jest sam (dzieci
pi), skacze, apic si gazi bananowcw, prosto w stron dwojga staruszkw z siatkami na
motyle. Nie widzi ich, nie syszy amerykaskich okrzykw zgorszenia. Uciekaj, udajc pogo za motylem. Ona zakryta po szyj kapeluszem, on - kopia Whartona - mieszczaski
Hemingway, co to si nie uchlewa i nie zabija.
Rynki miasteczek zamknite dla samochodw to ulubiony wybieg Poli. S dla niej
miejsk pla, zdejmuje buciki i biega po lodziarniach, sklepach. Taczy, mieje si do
wszystkich. Nie zaley jej na prezentach i zachwyconych spojrzeniach. Swoimi drkami
doprowadzia nas w Pietrasanta do kocioa z freskami Botero: grubany diabe, otya mier i
Matka Boska - ludoerka. Tusta, jakby pokna z czuoci wszystkie mammy wiata. O
wiele to lepsze od elaznych grubasw Botero straszcych na placach miasteczka pomiertnym wypuczeniem form. Te malowida pasuj do opasego barokowego kocioa, w
ktrym je namalowano. Penego poskrcanych jelit kolumn, trawicych nadmiar barokowej
pobonoci.
Cisza poudnia. Pola pi w hamaku, chopcy pojechali do klimatyzacji-cywilizacji. Po
ogrodzie tuptaj jaszczurki, spadaj ze zbyt rozgrzanych cian. Biegn, podnosz epki, nie
mogc uwierzy
- Ty, zobacz: pomidory.
- A ten szczur jak urs i chodzi na dwch apach. Kwiaty - widzisz?
- Nie do pomylenia 60 milionw lat temu.
I biegn dalej, zgorszone ewolucj, uciekajc przed ni.
26 VI
Signore Pezzini przyjeda kadego wieczoru podla ogrd. Jego vespa w
przeliczeniu na ludzki wiek ma tyle, ile jej kierowca: z siedemdziesit lat. Posiwiaa od
stuczek, ale dzielna i ylasta kablami na wierzchu. Kochany Pezzini oddaby nam serce, wic

daje to, w co najwicej serca woy i wycisn: oliw. Ubiegoroczna, z rcznej prasy. Nie
piam nigdy takiej. Moe ma w sobie alkohol. Nie mog przesta, zalewam ni bakaany i
sma, sma. Jem tylko to.
Tem dla Krzywej Wiey w Pizie, czego nie wida na pocztwkach, s lasy i pagrki.
Katedra, wiea i dzwonnica nie s przyronite do siebie ani do miasta. S rozrzucone na
wielkim trawniku, trzy gigantyczne biaomarmurowe purchawki. Rosn tam od prawie tysica
lat. Potrzebuj soca do wyrzebienia cieni w swoich krugankach. Niebieskiej kopuy nieba
do zwieczenia proporcji.
Misterne zdobienia kolumn i dachw s w tym ciepym klimacie pnczami
przycinanymi przez architekta. Romaski, gotycki styl Woch jest bliszy staroytnemu
Rzymowi ni ponurym pnocnoeuropejskim katedrom z cegy i kamienia upanego. Panteon
i jaskinia.
San Gimignano - miasteczko synne ze redniowiecznej rywalizacji na wiee. Jego
wskie uliczki s dolinami wyschnitego morza, ktre wyparowao od upau. Domy rosn
organicznie jedne przy drugich, tworzc gotyckie kolonie koralowcw. Po wspiciu si na
wie upada teoria konkurencji. Oni budowali coraz wyej dla lepszego widoku. To
najpikniej pooone toskaskie miasteczko.
Nie zdobylimy dzi ceglanej Sieny. Staa si rozarzonym labiryntem. Padlimy te w
walce ze skandynawskim wirusem przywleczonym przez fratelli. Mamy tyle samo stopni co
powietrze: 38-39. Choro-horror.
27 VI
Zostajemy w naszym domowym lazarecie. Gorczka, katar i mdoci. Wyczogujemy
si do ogrodu, nie chcc pogorszy stanu chorob morsk. Domek wybudowany przez
Pezziniego - ciel - jest przecie miniatur odzi: niski, z maymi oknami i wskimi kojami.
Leymy wrd grzdek bazylii pachncej tak, e Anto unosi gow i mimo kataru
wszy. - Godziki?
28 VI
Lato stulecia okazuje si latem pisetlecia. Najpierw umieraj od upaw ludzie,
potem zdycha klimatyzacja. Ugotowaam si na paci. Narzekam na to, na co p Polski
wzioby wakacyjny kredyt. Na upa, na Itali. Turyci we Woszech, wic i ja sama, jestemy
wspczesnymi niewolnikami dajcymi si ukrzyowa za wasne pienidze wzdu
autostrady do Rzymu, Bolonii. Nasze krzye s oklejone reklamami biur podry
wywocych nieszcznikw w szczycie sezonu.

Piotr, jedcy bezbdnie od lat, nagle straci poczucie kierunku. Zamiast do Florencji
ju drugi raz skrcamy na autostrad do Bolonii albo nad morze. Pytam, czy si dobrze czuje,
czy si nie wymieni, dam sobie rad. Kiedy nie ustpuj, przyznaje si ze strachu, e
przejm kierownic: - Specjalnie bdziem, nie chc wysiada z klimatyzowanego
samochodu.
Noc we francuskiej TV rozmowa Pivot z Juli Kristev. Program Podwjny, o
podwjnej tosamoci emigrantw we Francji. adna mcka propagandowa o wsplnej
Europie.
Kristeva mwi o zmaganiach z przetumaczeniem siebie na drugi jzyk. Francuski da
jej erotyczn wolno, pozwoli wibrowa i wyzwala si z przykaza zapamitanych po
bugarsku.
Lingwistyczna de Sade ze szpicrut cyrylicy?
Pivot oszala z zachwytu, syszc o bugarskim wicie alfabetu. Dzieci przebrane za
litery defiluj ulicami.
Kristeva na pytanie o ojczyzn wzrusza ramionami, strzsaj z nich, i susznie.
Po emigracji, zwaszcza przymusowej emigracji, ju nigdy si nie wraca. Nie ma
dokd. Moja urojona Polska: przyjaci, sentymentw, wsplnoty -znikna po powrocie z
Francji, na szczcie.
W tym obrzydliwym przezibieniu dla kurau piam codziennie espresso, maciupeki
krek z dna filianki. Diabelsk eucharysti aromatu. Gdybym pijaa kaw, zamieniabym to
w religi espresso. Ale nie mog, mj organizm natychmiast broni si przed herezj,
obrzucajc mnie kamieniami z woreczka ciowego.
Pola budzi si o czwartej rano, dajc lizaka. Rozkosz moe by zawsze i wszdzie, a
lizaki rosn nam z palcw. Kiedy bidulka zrozumie zwizki przyczynowo-skutkowe, jej ycie
zamieni si w koszmar.
Noc burza, tropikalny tajfun wyamujcy okiennice. Pezzini przyjeda rano ze
zdewastowanego Viareggio i zbijajc poamane belki, pociesza nas, e to wiao tylko z Libii,
gorsze s burze znad Grecji.
29 VI
Piotr taczy imieninowo pod oliwkami w biaej koszuli nocnej - naszym prezencie ze
sklepu dla konserwatystw w Pietrasanta (byy jeszcze szlafmyce i futeray na wsy). Taniec
radoci, jutro wyjedamy, dezerterujemy. Wieczorem opary upau przynosz zapach
pomaraczy. Jakby skra Toskanii bya z cytrusowej ochry rozgrzanej socem.

Pezzini auje naszego wyjazdu, troch lamentuje, apie si za gow i soce. Nie
eby traci pienidze, zapacone z gry, to my tracimy. Donosi butelki oliwy, najchtniej by
nas ni pobogosawi.
Nasza bezadna ucieczka przypomina mu jego wasn w 43. Mia wtedy dziesi lat i
jego rodzina, jedna z najstarszych w Viareggio, osiedlona tu na pocztku tysiclecia, gdy
midzy Lucc a morzem byy bagna, musiaa ucieka w gry przed Niemcami. Dostali si
midzy lotniczy ostrza Anglikw i niemieckie dziaa. Cudem ocala. Z dalszej jego opowieci
wynika, e historia si nie mci, natomiast wyciga konsekwencje. Teraz on goci Niemcw,
Anglikw. Wochy mimo Unii zostay Wochami. Za pozwolenie na budow tej wakacyjnej
chatki wartej dwa tysice zapaci inynierom ekspertom siedem.
30 VI
Po drugiej stronie, w Austrii, te ciepo, ale wieczorem hotelowa pociel jest chodna,
z gr wieje ju rozrzedzonym upaem.
- Tu jest jak za Franciszka - napawa si Piotr ojczyzn gemtlich.
- Aha, za Franciszka byo wzorowo jak za Jzefa, za Adolfa jak za Hitlera.
Jednak odlego i tropikalny upa byy uszczelk, przez ktr nie przeciekaa do nas
polskato. Piotr bierze w krakowskim empiku gazet o ironicznym tytule Kultura. Czyta w
niej o epatowaniu seksem i intelektem w Scenach z ycia. Nie rozumie, e w kraju kompleksu
niedouczenia powiedzie co normalnie, spoza podrcznika, to epatowa intelektem jak
goym mzgiem czy cycem.
Pod kocioem witego Idziego kilku zadowolonych z siebie trutni trzyma
transparent Nie aborcji!. Rwnie dobrze kurwy mogyby nie sztandar Nie impotencji!.
W Szwecji, zanim kobieta zdecyduje si na usunicie ciy, przechodzi przez testy
psychologiczne, rozmowy z pracownikami opieki spoecznej. Ewentualny zabieg jest
traktowany jak osobista tragedia, w ktrej trzeba kobiet wesprze. Ustala si, czy naprawd
nie ma warunkw na urodzenie, proponuje adopcj. W naszym kraju dziki ustawie
antyaborcyjnej daje si apwk patnym mordercom, bo skrobanka jest wedug hipokrytw
zabiciem dziecka przez mafi ateistw.
LIPIEC
3 VII
By anioem (dla Piotra) aden problem. Ale czy wytrzymam bycie anioem?
Telewizor wizjerem w wiziennych drzwiach. Wida w nim cigle tych samych
skazanych na polityk w wywiadach, pogadankach.

W Quchni Artystycznej szlachetni modzi ludzie rozparci na postmodernistycznych

kanapach rozmawiaj o Czstkach elementarnych Houellebecqa: Nie mogem doczyta,
obrzydliwe. Ja te nie daam rady, epatowanie wulgaryzmem.
W Polsce kadego przygupa epatuje si intelektem, do tego si ju przyzwyczaiam.
Ale e ta nowoczesna, wiea proza zniesmacza modych starych? To kto ma j doceni?
Szczcie dla Houellebecqa, e robi w jzyku od kilkuset lat wiczonym na minetach
intelektualnych. Gdyby pisa w Polsce, bez koterii i zaprzyjanionych redakcji miaby opini
podobn do tej znad talerzy w Quchni. A tak zjawi si w glorii sawy, wic szanowni pastwo
po gazetach mog patronowa jego chujom i cipom, co stron mu intelektualnie ssa.
6 VII
Odda opowiadanie do Playboya. Nienawidz terminw, s imadami do wyciskania
z mzgu pomysw.
W domu dzieci: fratelli i Pola, wic jed pisa do miasta, do knajpy. Mao kobiet
artystw? Bo kada ma rodzin, jeli nie swoj, to zaadoptowan.
Co ja si lituj nad wasnym, obolaym od terminw mzgiem. Pola to ma rozdzielony
jeszcze na powki, do czwartego roku ycia. Lewa nie kuma istnienia prawej. Std dziecinne
zarazem tak i nie, chc i nie chc jednoczenie. Kiedy ciako modzelowate sfastryguje
pkule, zszyje z nich by moe osobowo - ukryt sprzeczno.
Zaproszenie do Moskwy na targi ksiki we wrzeniu. Wydali Namitnik z Kabaretem
w jednym tomie, zaraz bdzie Polka. Nie ma lepszego miejsca na czeczeskie stanowisko z
bomb ni midzynarodowe targi.
7 VII
Odwiedzam Misiaka w nowej redakcji. Na recepcji przez telefon entuzjazm: -Ju
schodz! - obiecuje. Nie widziaymy si dwa tygodnie. Po dwudziestu minutach czekania
jeszcze mam nadziej, opamita si i zejdzie. Po pgodzinie pytam tylko portiera, ktrdy
wyjecha na Aleje Ujazdowskie. Misiak dzwoni, gdy ju jestem pod domem.
- Jezu, obrazia si?!
Moja jedyna przyjacika jest pracoholiczk. Na pewno wysza do kibla i w czasie tej
p minuty na sikanie miaa czas przypomnie sobie o mnie i zadzwoni.
8 VII
Wzywaj do urzdu podatkowego. Chc peselu Poli. Nie dali jej, urodzia si w
Szwecji - tumacz urzdniczce. Tam dostaje si od razu biuteri -mierteln blaszk z

numerem osobowym na wypadek wojny. To co prawda neutralny kraj, ale protestancko

zapobiegliwy.
W katolickiej Polsce atwiej dziecko nielegalnie wyskroba ni zalegalizowa.
Przynajmniej nam si nie udao.
9 VII
Nie chc wyobraa sobie przyszoci w tym kraju. Zamiast wyobrani musiaabym
mie spychacz. Wszdzie odchodzi si od pastwowej suby zdrowia. Nawet w bogatej
Szwecji robicej bokami. My musimy mie pegeery szpitalne, bo pastwo nam to gwarantuje,
t rwno w dostpie do mierci - co innego w tych wyndzniaych szpitalach bdzie mona
dosta? Socjalizm te wydaje si niezbdny niektrym cwaniaczkom do naadowania sobie
kieszeni, pki jest z czego. Sitwo, ojczyzno moja, ty jeste jak zdrowie - powiedzia SLDowiec.
Piotr zyma si na Houellebecqa za niepotrzebne wstawki naukowe, mimo e facet si
stara i na prawie 400-stronicow ksik z bohaterem biologiem molekularnym, tylko
jednego pojcia nie wyoy opatologicznie. Reszta dostpna redniointeligentnym
humanistom.
- Co, zepatowa ci? - wspczuj.
- Ani fizyka, ani biologia mnie nie interesuje.
- Bd, pewnego dnia przez wasn nonszalancj obudzisz si z rk w nocniku
gluonw.
Eee, do czego namawiam niewinnego humanist, jeszcze mu sperforuj bon
wiadomoci.
Zazdroszcz dmuchawcom. Maj idealny ksztat kuli, futro z puchu i rozdmuchuj
lekko swoje dzieci w wiat.
Podobno instynkt macierzyski jest wrodzony ju gadom. Ze mn byo gorzej ni z
gadzin, nie miaam adnego. Nie planowaam dziecka. Teraz zachwycam si kad kostk,
woskiem Poli.
Nie wierz, eby zwierzta reagoway czuoci na zaokrglone ksztaty swoich
dzieci. Rwnie dobrze mogyby dba o kulk, broni piki, ryzykujc ycie. Macierzyska
mio bierze si jak filozofia, z zadziwienia. Uznania bezbronnego i niepojtego ycia,
penego obietnic, za wartociowsze od wasnych wyliniaych pir, pazurw. Macierzystwo
jest pocztkiem altruizmu i mylenia, gdy mona je ju wypowiedzie. Pocztkiem kultury
czy, kto woli, matriarchatu?

10 VII
Wyjazd fratelli. Na poegnanie robi im sushi.
- W yciu nie zjem surowej ryby! - wzdraga si Anto w swojej nigdy niezdejmowanej
mietnikowej czapce z wczki. Modszy, mniej grungeowy, popiera brata.
Zohydzam im ulubione nuggetsy z McDonalda: przemielone skry i koci polan
rozpuszczalnikiem sosu.
- Ale nie wida! - broni si.
Odpadam, nic nie poradz na dekadencj wieku modzieczego: jedzenie ptasiej kupy
zamiast najwieszej ryby.
Kocz opowiadanie do Playboya, oni s masochistami. Kto inny zamieciby
obelgi pod adresem wasnych czytelnikw: Nie uywaymy wibratora. To dobre dla
sfrustrowanych gospody domowych kadcych si do ka z mikserem midzy nogami.
Chuj nie ma przecie najodpowiedniejszego ksztatu do pieszczenia pochwy. Moe do
zapodnienia, wyplucia w ni spermy. Ale nie do rozkoszy. Wagina nie jest modzierzem, w
ktrym trzeba utuc drgiem orgazm.
13 VII
Radni Warszawy (?) za prawie dwa miliony euro chc opakowa Paac Kultury w
zote pachty na wejcie Polski do Europy. Niech szybciej wymr w hospicjach, zagodz si
w domach dziecka i odcz noworodkom nierentowne inkubatory za te same pienidze.
Wadze parszywego miasta ze zotem na oczach. eby im byo jak doom weneckim
ykajcym ze wstydu i haby patki zotej folii zaklejajce tchawic. Luksusowe
samobjstwo.
Lubi presokratykw. Nie mdrzyli si kategorycznie, nie systematyzowali swojej
niewiedzy. Podejrzewajc pocztki bytu, nie mieli przyznawa im religijnej lub naukowej
jednoznacznoci, raczej metafor. S tak wspczeni jak najlepsi poeci.
Miss wzka - Pola po przebudzeniu na spacerze.
Letnia infekcja przesytu: ciepem, socem, zieleni. Nie mam ochoty wyj, musz z
Polci. W mrz ludzie chowaj si po domach, kurcz z zimna. W tak pogod, przy
trzydziestu stopniach roznegliowani w swojej egzystencji wyleguj si na balkonach i trawnikach. Nie maj nic na swoje usprawiedliwienie, nic do ukrycia. Bezsensowne rozmowy i
czekanie na zmierzch.

15 VII
Biedny pisarz Pitek. Poczstowa Heroin tak przewrotn i wyrafinowan, e
waciwie mao kto mg j wzi na serio i nie oburza si antynarkotycznie.
Dzisiaj na tym samym haju przekonuje w Wyborczej pisarza Sosnowskiego do
powrotu na ono nihilizmu. Sosnowski ogosi manifest w obronie prawdziwych wartoci.
Pitek udowadnia mu, e majc talent, intelekt, musi nalee do nihilistw i na pewno nie
zmieni mylenia, ino pomyliy mu si sowa. W ostatnim zdaniu poddaje si: Problemem
Polakw nie jest erozja systemu etycznego. Jest nim brak lekkoci.
Dlatego pisze do Sosnowskiego, zamiast go ola. W tym kraju nihilista byby bliszy
prymasowi, gdyby obaj byli inteligentni.
wiat jest psychiczny. Jadc Marszakowsk i mylc o tym tekcie, widz na
wiatach zaczytanego Sosnowskiego. Nie zdyam uchyli okna i wrzasn:
- Sosnowski! Ty antynihilisto!
- Zostawie pistolet - dziewczynki w piaskownicy.
- Nie wtrcajcie si w moje sprawy - odpyszcza piciolatek.
Kpiele mioci: Piotr baraszkuje z Polusi, obsypujc j causami. Za kadym
cmok maluszek wydaje piski i okrzyki.
Dziecko mwi wszystkimi jzykami, prbujc gaworzeniem dopasowa si do tego,
co syszy. Zostaje mu tylko polski albo inny. Chyba to samo jest z emocjami. Po caej radoci
niemowlcego wiata zostaje wyuczone: Cudnie!, O Jezu!. Kochajc si, przypominamy
sobie te dawne, wykastrowane dwiki, gdy z rozkoszy zapominamy mwi i wracamy do
siebie - do niewypowiedzianego szczcia bycia.
16 VII
W kwestii narkotykw Zachd dzieli si na pojebanych i najebanych. Pojebanych
policjantw i najebanych ekstatykw. Ch opania si nie ma wiele wsplnego ze
wiatopogldem. Albo ma si do tego pocig, albo nie. Z talentem do matematyki jest
podobnie. Dlatego obydwa ugrupowania zwalczaj si jak cechy charakteru. arliwie i bez
sensownych argumentw.
Czy mona w demokracji narzuci komu inne smaki, marzenia? Zamiast reklamy
samochodu reklama LSD-owskiego raju. Nale do ugrupowania najebanych schodzcych do
katakumb umysu. Owietlam drog migoczcym, wielobarwnym krysztaem albo kadz
sobie zioami (ostatni raz z dziesi lat temu). Oczywicie nielegalnie. Halucynacje s
nielegalne. Powinni wysya halucynacyjnych policjantw w gb odmiennych stanw
wiadomoci, tak jak wystawiaj tekturowe atrapy funkcjonariuszy na trasie do odzi dla

zmniejszenia prdkoci. Tylko po co wystawiaj te w TV atrapy premiera, uczciwoci i

pastwa?
Po obiedzie jedziemy z rodzicami do podmiejskich agiewnik. Mama wspomina
Zielone witki - rolwagi, wozy drabiniaste cigny z odzi i w caym lesie rozkadano
koce. Rodziny, znajomi piewali, czstowali si zapasami i tak do witu, do odpustu. W latach
60. zakazano wjazdu do lasu. Starsi wymarli. W miejscu dawnych piknikw, na ce, wyrosy
czterdziestoletnie ju drzewa.
Piotr czeka z Po i mam przed agiewnickim klasztorem franciszkanw. Min ich
siwobrody, zamylony zakonnik. Nagle zawrci, jakby co zauway. Pochyli si nad Po,
zajrza jej w oczy.
- Dobra jest - powiedzia powanie. - Jak jej na imi?
Mam przytkao, nie moga zapa oddechu. Piotrowi przypomniao si drugie imi
Poli nadane na cze Biedaczyny z Asyu:
- Pola Franciszka.
Zakonnik pobogosawi ma i nie spuszcza z oka, a wsiada do wozu i
odjechalimy.
W samochodzie podniosa cisza. Buddyjska rodzina zaszczycona rozpoznaniem tulku.
Taka malutka, a zakonnik co zauway, znak? Triumfuj, bo niedawno, kiedy Piotr wrci
zezoszczony ze spaceru, krzyczc:
- Prowodyrka! Cignie dzieciaki do mietnika, na ulic. Nikogo nie sucha!
Wychowujemy rozwydrzon jedynaczk!
- Zobaczysz, bdzie wita - powiedziaam z przekory. - Papie kanonizowa
maestwo, a ona bdzie patronk jedynaczek!
- Wszystko moliwe - zamyli si. - Ale jeeli Pola bdzie wita, to wyobraasz
sobie, jacy bd zwykli miertelnicy?
17 VII
Telefon z Moskwy: Bd na targach razem z Gowackim i Konwickim. Co nas czy?
Nic poza alfabetem. Do Rosji wysyaj chyba po kolei wedug listy jak na Sybir. W tym roku
ci na G i K. Utwierdzam si w tym po wiadomoci z Lwowa, miaam by tam z drug na G Grochol.
Siostra wyal si przez telefon. Spotkaa na ulicy matk znajomej. Od ciuciu ciuciu
do ubliania: - Ta ostatnia ksika Manueli, do rk strach wzi! Same kutasy i dupy! Wstyd!
Czy musz przetrenowa rodzin? Kurs samoobrony ycia z Gretkowsk.

Chora reakcja na seks jest taka sama jak antysemityzm, pada na mzg niezalenie od
wyksztacenia profesorowi i sprztaczce.
Piotr wrci ze sklepu zachwycony wysypem owocw: maliny, jagody, a liwki, a
gruszki!
- I co kupie?
- Nie mogem si zdecydowa. Papaje w puszkach.
Przynajmniej zdarza si mu nie by logicznym, mio za papaje.
18 VII
Piosenka Grace Jones z Frantica. Tu te prends pour ui? Toi, faussi deteste la vie.
Pogardliwy stukot sw w rytm tanga, rym do ycia?
Za kogo si masz? Nienawidzisz ycia tak jak ja.
Ju drugi tydzie nie dostajemy obiecanego klucza do naszego dworku. Tradycji
polskiej niesownoci musi sta si zado. Tysice powodw ukadajcych si w ceremonia,
niemal wschodni sztuk walki z losem, w ktr Polacy maj swj niezaprzeczalny wkad figur wykrtu.
Noc z Misiakiem na Balzaka i ma Chink. Przesodkie sceny ze zsyki inteligencji
na reedukacj w wiejskie boto. Uwodzenie wieniaczki i jej emancypacja dziki zakazanej
lekturze zachodnich ksiek. Podobny film mgby zrobi kto po kompanii karnej. Dostaby
w wojsku w dup, ale to modo, wic wspominaby j nostalgicznie. W tym filmie nie
wyamuje si ze szczerej naiwnoci nawet nieprawdziwa konkluzja: do zmiany Chin w
mentalny Zachd wystarczy lektura Balzaka. Tak jak przejcie narodu z feudalizmu w
komunizm po przeczytaniu ksieczki Mao?
Nad ranem nuc Poli koysanki. Wybudzio j moje streszczanie Piotrowi filmu. Co
tam piewam, nieprzytomne absurdy, wplatajc dla rymu swko po francusku. Pola si
oywia i pyta: Co to? Skd ten embrion dorosego wie, ktre z tysicy mwionych sw nie
jest po polsku? Dwulatki s przenonymi komputerami na podkadce zaszczanej pieluchy.
19 VII
Siostra Piotra dugo si nie nacieszya uniwersyteckim mieszkaniem w Milanwku.
Przedwojenna willa podzielona na mieszkania mci si za ten rozbir. Taras na danie
ssiadki zosta przegrodzony siatk. Przeze mnie:
- Blondyna mi w okno zajrzaa! - poskarya si administracji staruszka. No zajrzaam,
w firank. Do gowy mi nie przyszo, e to okno innego mieszkania, skoro na tarasie.
Dawniej, gdy mieszkaa tu sparaliowana babcia, wystarczy odgradzajcy terytoria sznurek.

Siostra na siatk chce odpowiedzie drewnian cian. I susznie: ciany, mury, zemsta.
Kady powinien si obudowa, skaza na wyrok w prywatnej celi za bycie Polakiem.
Tropiki jak egzotyczne jaszczury ju tu dopezy. Gorcym jzykiem lepi si do
ludzkiej skry, oblizuj sony pot. Poluj na ofiary, parzc je sonecznym jadem.
Przed poudniem postanawiamy jecha do Czarnolasu, zay renesansu. W
przewodniku czytamy: Nie ma synnej lipy i dworu, spon. Zosta dziewitnastowieczny
ceglany mur. Rezygnujemy.
Czas tak szybko zarasta, wic eby si do niego dosta, nie mona si cofa liniowo.
Raczej zakosami wyobrani.
A co z cikimi faktami opadajcymi na dno roztworu czasoprzestrzeni? Tworzcymi
tam osad o zapachu, smaku i kolorze odczuwanym przez niektrych jako rzeczywisto?
Piotra nie bdzie trzy dni, wyjeda na kursy psychoterapeutyczne. Mam wz,
znajomych, lodwka pena. Budzi si jednak we mnie zostawiona samica i zaleje.
Jad do Galerii do kina, odpocz przed trzydniwk. Film - Sekretarka - o
szczliwej, nieukaranej perwersji. Publiczno przyzwyczajona do westernw moralnoci,
gdzie na kocu chocia wyrzuty sumienia rozstrzeliwuj winnych, syka niezadowolona. Na
grajcego gwn rol Spadera tak jak i na Willema Dafoe mogabym si gapi godzinami.
Nie musieliby nic gra, po prostu serial. Jednak co mi przeszkadza, wierc si i najchtniej
uciekabym z sali. Dopada mnie syndrom kina: nie mog znie ciemnoci. Na ekranie rusza
si inny wiat, niby ruszajcy ze stacji pocig, gdy siedzc w wagonie obok, traci si poczucie, kto odjeda, kto zostaje. Usuwa mi si wtedy grunt logiki. Nic dziwnego, e pierwszy na
wiecie film braci Lumiere by wanie o pocigu. Chc biec natychmiast do domu, ratowa
Po (przed czym?), przytuli si do Piotra, podtrzyma konstrukcj wiata. Wychodz z
poowy filmw, nawet z tych dobrych. Pniej, gdy ogldam je w telewizji, wydaj si o
wiele lepsze, bezpieczniejsze. Skoczy si na ogldaniu porankw z Teletubisiami.
W korytarzu Galerii zaczepia mnie chasyd z kramem. Wreszcie miejsce kultu w tej
wityni konsumpcji - myl. Ale czemu on do mnie, mistyk jaki? Wyczu, e ja czasem z
prawa na lewo czytam? On chce czego od moich stp. W kabale s tak wane, wiem,
pisaam o stopach zranionych, namaszczonych przez Mari Magdalen - zdejmuj suchawki
walkmana. Zaczynam rozumie jego ofert.
W meloniku, kamizelce, biaej koszuli zaprasza do swego eleganckiego warsztatu na
kkach, pod baldachim, gdzie zotymi literami, take po hebrajsku, wyhaftowana jest
profesja: Pucybut.

22 VII
Od rana do nocy Pocia, spocona, znudzona, szczliwa. W wanience na balkonie
woda cieplejsza od powietrza. Trzydzieci dwa stopnie: zimno! Idzie do szafy, ubiera si w
szal, rkawiczki, futrzan czap i wchodzi do kpieli. A miao by normalnie, przynajmniej w
tym pokoleniu.
22 lipca 1944 pocztkiem Pyrylu - wito PKWN-u i witej Marii Magdaleny. W
Magdalence w 1989 koniec Pyrylu, a 22 lipca nagrania Rywina, co te jest kocem polskiego
wiata, Trzeciej Rzeczpospolitej. Z t rnic mentalno-geograficzn, e w Polsce po jednym
kocu wiata jest zaraz nastpny.
23 VII
Kochamy si i mam orgazmiczne deja vu: Jestem dziesicioletni dziewczynk, nawet
nie sob, i krzycz z radoci: jest lato!
Beznadziejnie jedzimy oglda przez pot nasz dom obiecany, bez kluczy. Na
poboczu drogi do Kalwarii piknik: kilkanacie superwozw, ogoleni kierowcy z piwem w
apach. Tacy, e wszystkich aresztowa profilaktycznie na dwadziecia lat. yse by
wyrastajce z plecw. To co u ludzi jest gow, u nich wypukoci minia.
W dzkim blokowisku moich rodzicw rne typy porozkadane warstwowo na
dwunastu pitrach. Dilerzy, prostytutki i ludzie z fantazj. Na czwartym pitrze wieowca z
betonowej pyty zrobili sobie prawdziwy basen, puszczajc wod na mieszkanie. Gdy
przecieko do parteru, policja wyprowadzia ich z imprezki w kajdankach i slipkach.
W bloku obok, tamtej niedzieli, z smego pitra wyrzucili studenta. Nie pasowa im
do reszty. W rozmokym od upau asfalcie porobiy si zagbienia zalane wod z kau i
krwi. Pyway w nich wieczki zapalone przez ssiadw.
24 VII
O mao nie przykasowaam na Puawskiej. Sucham radia, mwi o skazaniu
Nieznalskiej na sze miesicy ograniczenia wolnoci, zamienionych w przymus pracy na
rzecz spoeczestwa. Artyst prdem? Pracujcego dniem i noc dla dobra tego samego spoeczestwa skazywa na dodatkow robot? Przecie on ju i tak najczciej pisze, maluje za
darmo i jeszcze z niego szydz: niedostosowany.
Sdziego wydajcego taki wyrok za ukrzyowanie genitaliw niech ska na tysic
pierdw. Zostaby zwolniony pod warunkiem, e chocia jednemu z nich nada wymiar
moralny.

W ksigarniach, na wystawach powinno si wbija tabliczki: Nie depta artystw! Nie

odrosn.
Dostalimy wreszcie klucze. Siedzimy na progu, przenosimy si do ogrodu, nad
strumie. Nie siedzimy, raczej si skromnie podsiadamy. Nie czujemy si wacicielami tylu
metrw kwadratowych pikna i drzew. Musimy przywykn do tej podsiadoci.
Po dwch godzinach wracamy do piaseczyskiej cywilizacji, chyba nawet uciekamy.
Z trawy po kolana, muczenia krw i wrzasku owadw. Trzeba kupi sekator, kosiark i na
pewno co jeszcze niewyobraalnego. A jak jesieni dom napadn myszy? Jestemy rozoeni
chemicznie nadmiarem tlenu, zasypiamy o dziesitej.
25 VII
Nagranie do Wesela w reyserii Smarzola. Wieczr, wioska 40 kilometrw od
Warszawy. Jestem troch robakiem wypuszczonym z pudeka wozu porodku naturalnej
scenografii wierszczy, ptakw, miodnych zapachw pl.
Mwi yczenia modej parze: ebycie nie dali si jak w redniowieczu zamurowa
na cae ycie w wiey z kredytw.
Obok statysta, dziadunio w niegdysiejszym czarnym garniturze do znalezienia tylko w
trumnach. Scenariusz i to, co na planie, jest chyba czym pomidzy skandynawsk Dogm a
Kusturic. rodek wypada midzy Batykiem a Bakanami - w polskich grach, skd jest
reyser - utalentowany, zawzity gral.
26 VII
VIP-y dostay z kobiecego pisma olbrzymi plakat z go Emanuelle Beart i
owiadczeniem: Teraz bdzie si promowa takie buforowe sylwetki.
Czy kobiety to trawniki, ktre mona przystrzyc wedug mody i rozsya po ludziach
listy gocze za piknem, wzory rozkadu tuszczu? Moe jeszcze wymiary czaszki?
Jasne, nikt nie chce wyglda na potwora, w dodatku niemodnego, ale ja nie
przeskocz tej poprzeczki czterdzieci pi kilo wzwy i sobie nie ycz na miecie plakatw
korygujcych. Kobiety nie s z hodowli.
Z Radia Bis, radia dla mdrzejszych, telefon:
- Czemu pani nie jest u nas w studiu?
- A miaam by?
Audycja o bilokacji czy co? Nikt nie potwierdzi spotkania, wic nie pojechaam. Z
drugiej strony radiowa cisza i decyzja:
- Porozmawiajmy przez telefon.

- Ale mam mae dziecko - Piotr pojecha do sklepu.

- Trudno.
upu-cupu o literaturze. Zatykam dzioba Poli ciastkami, zabronionym cukrem, jednak
na anten przedziera si jej aplauz:
- Jesce, mamojesce!
I wreszcie triumfalny komentarz na koniec:
- Kupa! Ale kupa!
27 VII
Piotr przedziera si przez chaszcze, woajc sobie na pocieszenie:
- To moje powoanie, praca w ogrodzie!
Pola nagusieka, ja napawam si traw. Wreszcie nie w gociach, nie w parku czy na
wyjedzie.
Mj cie, mj pot i szambo.
Ssiedzi opowiadaj o tutejszych myszach: dwa koty w domu, a one nie daj si
zgoni ze stou.
Opracowuj wrzeniow batali, gdy zacznie si ich atak. Albo ja jesieni przy
kominku z Bachem, albo one. Kompromis: myszy obracajce si na ruszcie do rytmu
Koncertw Brandenburskich.
28 VII
Przygldam si otoczkom brudu pod paznokciami od grzebania w ziemi. Kiedy
miaam takie ostatni raz, w przedszkolu? Palce przypominaj teraz dziecice pacynki.
Paznokcie to ich buzie, brud - fryzury. Wskazujcy - brunecik z przedziakiem porodku, serdeczny ma pejsiki.
Jestem coraz bliej natury, bliziuteko, a na niej siadam i dli mnie osa.
Szczepionka na wie.
29 VII
Dzwoni do nas ciocia emerytka. Ona jest w poniedziaku i zaprasza na czwartek. Piotr
przenosi j do swojego wtorku, ja szamoc si midzy rod i czwartkiem.
- Sprawdzimy - bior komrk z dat. Piotr chce j porwna z kalendarzykiem.
- Ktry mamy rok? - ongluje trzema notesami z ubiegych lat.
Wreszcie cyfry i nazwy dni zjedaj si w jedn ostro i na celowniku jest wtorek.

30 VII
Dom to macica z widokiem - napisaa Erica Jong. Nasza wymaga cesarskich ci.
Po dniu z kosiark i szmat wracam do starego domu w podpiaseczyskim Jzefosawiu.
Nakupowaam soczkw, mleka, warzyw. Z siatami wspinam si po pitrach, wchodz do
mieszkania. Ze zmczenia gorzej widz. Klepka w przedpokoju drobniejsza, pewnie mj
astygmatyzm z wysiku zaparowa, gorsze rzeczy si halucynowao. Id dalej do salonu, gdy
drog zachodz mi ssiedzi, ci od uszkodzonej toyoty, z pitra niej. Sdzc po ich minach,
przyszli po odszkodowanie. Nic nie mwi, patrz wyczekujco na kobiet z siatkami...
porodku ich salonu.
- Przepraszam - rzucam za siebie ukony i uciekam.
Chyba jestem przemczona.
W przerwach midzy kopaniem dow i pilnowaniem Poli przegldam Markiza de
Sade Thomasa. Boski markiz nie robi gorszych rzeczy ni jego wspczeni. Przeladowano
go nie za tre, lecz form. By artyst, chcia nada ksztat temu, co powszechne. Napisa
sowa swym niemym ofiarom, on je kocha z caego sadyjskiego serca. Za to go skazano, za
szczero bdc zawsze najwiksz perwersj.
SIERPIE
Watykan wypowiedzia si (znowu) stanowczo przeciwko lubom homoseksualistw.
wietnie, przynajmniej biskupi nie bd si eni midzy sob. Niestety dodano te
grob przeklcia heterykw wspierajcych gejw.
Co zrobi Koci, jeli homoseksualizm okae si zapisany w genach? Uzna za rodzaj
cukrzycy dajcej si wyleczy manipulacj genetyczn? Moe by i poduba w hetero.
Skrci im chromosomy wycznie do seksu reprodukcyjnego, skracajc niektrym drog do
nieba.
Gdzie w tym przeklciu, odrzuceniu, podziao si chrzecijastwo? Skd to
namawianie do pogardy? Homoseksualizm nie jest pedofili przekazywan gwatem.
W domach skate krzye, na poczcie drewniany krucyfiks, a midzy tymi uschnitymi
gazkami bujny raj pogastwa.
Bg katolicki jest coraz czciej bogiem osobistym, takim pecetem niepodczonym
do serwera Watykanu.
Soce chowa si na krtko za zakadk chmury.
Ogldam rozorane plecy Piotra. Czy prbuj si w niego wdrapa? Rozerwa mu
skr i woy palce w wilgotn ran? Ulepi mu z niej to, co mam midzy nogami, eby
poczu to samo, gboko.

Nie umiem wyobrazi sobie jego rozkoszy, naskrkowej, wystajcej z ciaa. Jej
objawienie musi by w rodku, gdzie biel nasienia miesza si z krwi, ja z kim, z kadym
nie-ja. W tajemnicy, za krwist zason tkanek.
2 VIII
Postrzyyny u fryzjera. Podczytuj reklamy: Wosy doczepiane: sowiaskie - nie
arabskie, nie portugalskie. Czy w Europie s jeszcze wosy czysto sowiaskie, germaskie,
ydowskie? Chyba w owicimskim muzeum, w gablocie.
Posiado wysprztana, obmyta, a tu nagle otwiera si czarna dziura. Pod domem metrowy d. Dowiadujemy si, e to nie fuszerka, ale nowa technologia. Zagldamy przez
klap w pododze. Siedemdziesit metrw kwadratowych grobowca wyoonego czarnymi
workami i wosiem waty mineralnej. Bdziemy mieszka nad pustym grobem. Strasznie
archetypowe, ale czy szczelne?
Zerkam w mijane lustra, szyby sklepowe nie po to, eby sprawdzi, czy dobrze
wygldam, albo poprawi wosy. Raczej umiechn si do siebie porozumiewawczo: Cze,
jeszcze jeste!
Czy to rnica midzy dwudziestk a czterdziestk?
Zawiao mnie i mam gorczk. Wracaj wspomnienia z dziecistwa. Rozkwitaj w
odpowiedniej dla siebie temperaturze sprzed lat, dziecicych angin i chorbsk?
Okadka Paris Matcha z czterdziestojednoletni Marie Trintignant zmar na
krwiaka mzgu zafundowanego przez kochanka. Tytuy: Ofiara pasji. Kochali si do
szalestwa. Co za kicz. Zrobi z twarzy kobiety ring jest romantyczn tragedi? Mamusia
czworga dzieci i tatu niemowlcia jad do Wilna, na koniec wiata, zatuc si na mier.
Neurochirurg sprowadzony samolotem z Parya nie mia ju co robi.
Duo wczeniej, wiele lat wczeniej potrzebny by psychoterapeuta.
4 VIII
Odwiedzamy rodzicw na letnisku w Spal. Tata uzaleni! si od coli, co w jego
stanie, gdy szkodzi mu nawet woda w nadmiarze, jest zabjcze. Chowa butelki przed mam i
uspokaja:
- Kochanie, nie denerwuj si, i tak bd pi, to nieuchronne.
Znakomita definicja naogu: naturalna katastrofa nie do uniknicia.
Spdzamy dzie na kortach przy synnym metalowym ubrze z przyspawanym bem.
Niemcy odrbali mu go podczas okupacji, szukajc w rodku skarbu, tak jakby Polacy przed
wojn zajmowali si gwnie ukrywaniem diamentw. Teraz na rogach ubra pozuj

erotycznie a la Quo vadis ostatnie chrzecijanki w miniwach. Panowie fotografuj, dzieci

stoj pod rzeb i api to, co wystaje na ich wysokoci - siurka.
5 VIII
wicz prowadzenie nowego wozu. - Ale z ciebie mumia - mwi Piotr. - Tylko ci
przybandaowa do kierownicy, rozlunij si.
Aha, prowadz przecie tira. Dojedam do podsiadoci spacerkiem, wjedam celnie
w bram, mogabym jednym zderzakiem staranowa wszystkie poty. Musz si nauczy tym
jedzi, Piotr znika na tydzie do Szwecji na przegld maego samochodu i fratelli.
Zastanawiaam si, czy podsiado to nie letnie szalestwo, za ktre jesieni, a
zwaszcza zim przyjdzie nam drogo paci. Dzisiaj nie chce mi si std wraca. Czuj si
zaproszona do siebie, chocia w domu nie ma nic mojego, adnych mebli. Chc tu by. Czy
to niewidzialna, pustawa dusza domu? Troch drewniana, z podmurwk. Zamykajc wieczorem bram wjazdow, zamykam zmierzch. Zaczyna si duszna noc, cykanie wierszczy zgrzyt rozpdzonej maszynerii lata.
6 VIII
Piotr wyjecha. Syndrom opuszczenia. Budz si chora. Po namyle - y duej
(oszczdzi wtrob) czy zdrowiej (zlikwidowa zapalenie oskrzeli) - bior dwie bomby
tabcinu. wiat zwalnia. Wolniej widz, kicham w zwolnionym tempie. Do Poli przy obiedzie
mwi przez sen nad zimn zupk. Dzwoni znajoma, z opisu przypadku i mojego tempa
wnioskuje:
- Wzia tabcin na noc.
- Zielony, mylaam, e to dobry kolor: chlorofil, fotosynteza i dzie. Niebieski na
noc.
- Odwrotnie.
- Upiam si, cholera.
Kto powiedzia albo ja w gorczkowym nie sama sobie: .Anioy do ula! Sycha
bzyk, szum skrzyde, kapanie miodu i gorejcy miecz da.
Za oknem letnia impreza ogrdkowa, na balkonach grille. Po pnocy, kiedy ludzie
przycichaj, gada zaczyna wietrzona papuga. Jezu!
7 VIII
Nie tylko ja gorczkuj. Jacek Santorski opowiada po gazetach, e najbardziej
orgazmiczn religi gwarantujc kobietom szczytowanie na ziemi jest islam.
Inne, niewierne baby chyba pokarao.

8 VIII
Pola odrniajca ju psy od ludzi uznaje czuo naszych znajomych dla golden
retrivera Bolka za oznak ich bliskiego pokrewiestwa.
- Jak ma na imi mama psa?
- Amala.
- Tata?
- Ananda.
Pocia i Bolek s mniej wicej na tym samym poziomie wysokoci i wiadomoci, z
tym e Pola za wszystko dzikuje, za zmian pieluchy te.
Podwarszawski ogrd Amali i Anandy wart jest wicej ni ich dwupitrowy dom. Tak
pozakrzywiano tu przestrze i horyzont pagrkami, drzewami, e z adnego miejsca nie ma
podobnego widoku. Czy kto to doceni, gdy bd sprzedawa? Chc si przenie tam, gdzie
cicho, do Puszczy Knyszyskiej, wybudowa pensjonat ze somy i gliny. Poyczaj mi
nowo, Wdrwki duszy doktora Michaela Newtona.
9 VIII
O trzeciej nad ranem jestem w poowie ksiki. Newton - amerykaski behawiorysta i
hipnotyzer. Same skrajnoci. Z jednej strony czowiek to behawioralna czarna skrzynka, z
ktrej wydostaj si reakcje, z drugiej gadajca czarna skrzynka w trakcie seansu
hipnotycznego. Czytajc Newtona (albo raczej przepytywane przez niego zahipnotyzowane
dusze), trzeba pamita o ericksonowskiej, amerykaskiej szkole hipnozy. Trans hipnotyczny
to wedug Ericksona adne mediumy i dziwoty. W przeciwiestwie do archaicznofreudowskiej, europejskiej podwiadomoci ta amerykaska jest radosna, wsppracujca i
pragmatyczna. To z ni, pomocn suk terapeuty, a nie z t pen destrukcji i pomyek, pod
hipnoz rozmawia Newton. Pyta kilkadziesit zahipnotyzowanych osb, czy jest co poza
tunelem ycia po yciu. Opisuj zawiaty podejrzanie przypominajce grupy wsparcia i
zajcia psychoterapeutyczne. Zawodowe skrzywienie? Obraz wiata po mierci skadny i
uwodzicielski. Nie uraa adnej religii, co najwyej pozbawia wesoego miasteczka raju i
piekielnego gabinetu strachw.
Gdyby kilku hipnotyzerw - lekarzy o rnych pogldach na wieczno przeprowadzio podobne seanse, nie znajc cudzych wynikw, i uzyskao od pacjentw
podobne relacje... uwierzyabym. Wic czytam zachwycajc hipotez erujc na moich
wasnych wpadkach metafizycznych:
Nazajutrz po urodzeniu Poli do pokoju zajrza starzec. Nie musia si przedstawia, to
by czas z bajek dla dzieci, przygarbiony, zakapturzony w pelerynie wdrowca. Przystan

zobaczy, czy si dobrze zajmuj dzieckiem. By nie mniej widoczny od krccych si po

korytarzu poonych, ale wiedziaam, e nie jest rzeczywisty, przynajmniej nie z tej
rzeczywistoci. Nie by te chemiczny czy dymny, odrniam zjawy haszowe czy
kalejdoskopy LSD. Straciam duo krwi i mogam bredzi, jednak to nie bya zjawa. Nie jest
si zaszczyconym odwiedzinami wasnego wira. Gdyby wierzy Newtonowi, bya to stara
dusza mojej creczki, ktra wybraa nas sobie za rodzicw, oczywicie przy naszej
przedwiecznej zgodzie. Taki przedyciowy cas-ting.
Puszczam ksik dalej. Nikt ze znajomych nie moe si od niej oderwa. Hipnoza.
11 VIII
Powrt Piotra z krlestwa Ikei. Obadowany zakupami wchodzi do nowego
mieszkania. Na promie kupi mi perfumy z zielonej herbaty... taki sam dezodorant spord
setki innych wybraam dzie wczeniej. Zwchalimy si telepatycznie?
12 VIII
Za duo tego zaatwiania z domem, to nas przerasta. Jeeli nie podcz prdu albo
wyschnie woda? Na pewno co zawalimy. Tracimy p dnia w sklepie, szukajc rubek. Na
dodatek zepsu si samochodowy komputer. Mechanik w serwisie wyznaczy termin za
tydzie. Piotr, wychodzc stamtd, natkn si na gocia obsugujcego go wczeniej z powodu innego drobiazgu.
- Witamy, jak tam zotawy wozik? Problemy? Prosz przyj pana natychmiast! rozkaza mechanikom.
Piotr wyszed zresetowany (nie ma pojcia, co to znaczy i co mu zrobili). Nie rozumie
te, dlaczego nagle znalazo si miejsce w warsztacie. Spodoba si jego ksztat paznokci albo
kolor samochodu? A e jest wieo po powrocie ze Szwecji, poddaje si, podnoszc rce. W
ogle tak chodzi z apami do gry, nie chcc niczego w tym bajzlu tkn, pobrudzi si
Polsk.
13 VIII
Cay dzie w podsiadoci i w upale na sadzeniu wina, zbijaniu mebli. Wymczeni
(Piotr stuka, ja odganiam Po, wynajdujc jej inne zajcia) padamy na kartony i pijemy
kisiel. Odkrycie tego lata: najlepszy jest winiowy z kawakami owocw. Leymy w kurzu
tratowani przez Po i jest tak dobrze. Proponuj wic lub.
- Kiedy? - Piotr prbuje odgruzowa swoje terminy.
- Mhm... kiedy bdziemy za starzy na gupstwa, kiedy nie bdzie ju czasu na rozwd,
co?

- Zgoda.
Jestemy umwieni na finaln randk ycia.
Zdesperowana pracujca matka jest w stanie wypi odkamieniacz, czego dokonaa
wanie nasza ssiadka, mama Natalki. Zapomniaa o czyszczcym si czajniku, wlaa sobie z
niego herbaty, wcisna cytryn i wypia z p szklanki. W szpitalu rozemiali si jej w nos.
- Nie boli, nie truje. Tam jest kwas fosforowy, ten sam co w coli, nic pani nie bdzie odesali j do domu.
Przysza do nas pobiadoli. Czstujemy j wod na wypukanie resztek, na jej strut
min. Gdyby dostaa zwolnienie, uratowaoby j to przed prac. Jutro przyjeda szwajcarski
waciciel firmy i oni, inynierowie z dziau sprzeday, musz zosta po godzinach, by na
jego cze szorowa w piwnicy piece, ktre sprzedaj.
- Czemu nie sprztaczki? - widz ssiadk w manikiurze i obcasikach miotajc si po
kotowni.
- Taki zmuszalski obyczaj.
Jeszcze jeden rozdzia z przegldu rozpaczy polskiej.
14 VIII
W podsiadoci na pakach, w pustych murach nagranie do Portretu Polakw o
mczyznach. Siedz przed kamer i trafia we mnie seria pyta o facetw. Mam p minuty
na kad odpowied. Wicej czasu daje si hodowcom jedwabnikw gawdzcym o
zwyczajach robali.
- Co mczyznom nigdy nie przyjdzie do gowy? - pyta redaktorka i mikrofon na
drgu opuszcza si nad moj gow niecierpliwie jak laska poganiacza.
- e kobieta jest bosk kar za masturbacj.
- o Jezu, nie przejdzie - martwi si kamerzyci.
- Czemu?
- Program bdzie przed jedenast w nocy.
- Czym mona sprawi mczynie przyjemno? - sysz i kombinuj streszczenie
samouczkw msko-damskich.
- Najlepiej kupi mu koniak, zrobi lask i da spokj.
Po zadowolonych chrzkniciach kamerzystw wnioskuj, e trafiam.
- Moe to samo inaczej, bo nie przejdzie... - prosi redaktorka.
Jestem bezradna. To audycja nie o mczyznach, ale ministrantach. Co powiem, potn,
program nie jest na ywo. Skleja tekst wedug wasnej definicji mczyzny, tego z rysunkw
o ewolucji czowieka. Od mapy, mapoluda, po Adama. Nigdy w tej wdrwce przez wieki i

podrczniki szkolne nie rysuj kobiet. Moe kicay gdzie obok albo w ogle nie ewoluoway,
o czym wiadczy ich zwierzce traktowanie zwane tradycj.
- Dlaczego pani mczyzna jest z pani? - patrosz moj intymno przed kamer.
- Bo ma instynkt stadny, a we mnie jest wiele kobiet - chc co jeszcze doda, ale brak
czasu. To, co powiedziaam, to tylko tytu, jestemy razem, bo...
- Czego mczyzna nie chciaby usysze?
- Kiedy Ewa miaa do rajskiej nudy, poprosia Boga o rozrywk. Przyprowadzi jej
zwierzta. Ona jednak nadal nie bya zadowolona. .Jeli stworz ci mczyzn, nie bdziesz
si nudzi. Ale on bdzie ci le traktowa, bdzie arogancki, ograniczony, agresywny.
Chc, chc - upieraa si Ewa. Dobrze, pod jednym warunkiem: nigdy mu nie powiesz, e
ty zostaa stworzona pierwsza. To bdzie taka tajemnica, midzy nami, kobietami.
Ta opowiastka powinna przej przed godzin 23.00, przed cenzur na brzydkie
swka i brzydkie myli. Po pnocy mona ju nie udawa, by sob. Ci, ktrych na to nie
sta, mog i spa.
Gdy zakoczono moje przesuchanie w Portrecie Polakw, uwiadomiam sobie, e
program by podobny do pokazowego spotkania AA, zaczynajcego si od przyznania:
,Jestem alkoholikiem. Tak, jestem kobiet, faceci to mj szkodliwy nag i spowiadam si z
tego, jak radz sobie z wasnym.
Czy to posuno si ju tak daleko? Demaskacja mczyzn, wstyd przed ich hodowl
w domu? Gardz nimi, nazywajc alimenciarzami, szydzc z ich niedostosowania, egoizmu.
Jednoczenie potrzebuj i ceni za wysiek uczowieczenia siebie samych. Jednego z nich
nawet kocham. Za co? Za krucho istnienia. Przecie ogldajc te nieszczsne tablice
antropologiczne ewolucji czowieka, dowiadujemy si o zadziwiajcym wspistnieniu dwch
ludzkich gatunkw: czowieka i neandertalczyka, ktry wymar zaledwie trzydzieci tysicy
lat temu. Jeli tak dalej pjdzie, nasze drogi ewolucyjne te si rozejd: panowie na lewo,
panie na prawo. Zbyt wiele nas rni. Na sto fajnych kobitek przypada jeden normalny facet.
Mscy neandertalczycy majcy problem z wyartykuowaniem kocham ci potrzebuj do
przetrwania tylko maczugi piwa w rce i kumpli. Pewnego dnia nie wyjd wicej ze swoich
jaski owietlanych migajc telewizj.
15 VIII
Odbieram siostr i siostrzeca z Centralnego. Mam za wycieraczkami reklamwki
agencji.
- Francuski bez - ekscytuj si Piotr z siostr w domu. - Ale sexy, daj... klientom
kwiaty?

Dziesi lat starsi i romantycy. Pokolenie wierzce w prawdziwe kwiaty w burdelu, w

pretty woman.
Nokturny Chopina z radia. Nie wytaczam tylko dlatego, e nie mog sign do
przecznika, prowadzc. Chopin jest przeraajcy. Serce na wierzchu, dziury w pucach.
Tego si nie da na ywca. Jego muzyka to pyn kontrastowy wstrzyknity do duszy. Gnijce
ciao i szpila wiadomoci.
W domu natychmiast oguszam si rockiem. Nie myle, taczy.
16 VIII
Nic do niczego nie pasuje, wic nadal nie mamy w podsiadoci wiata i zason. W
starym mieszkaniu nie mielimy yrandola trzy lata, a ssiedzi z szacunkiem zapytali, czy
wystajce z sufitu kable to wymg feng shui. My po prostu nie moglimy si zdecydowa na
klosze.
Zmczona jazdami, popiechem, bezsensown krztanin kad si w poudnie. Ciao
na wysokoci materaca, aleja nie trzymam poziomu i spadam duo niej.
Dusza zostaje jako metafizyczna zawiesina z trupa. Moe tak jest po mierci?
Wreszcie si stao. Pignam burt czogu w furtk, a zdaram listw. Drzwi wozu
do wymiany, pot si chwieje. Piotr otworzy bram i pokazywa mi drog z przodu, siostra
nawigowaa z tylu, ja wolniutko miadyam ogrodzenie. Zamiast listka dla pocztkujcych
chc graficzny znak rki z uniesionym rodkowym palcem - spierdalaj, jestem niebezpieczna.
17 VIII
Po dniu powicania si dla podsiadoci, wyciganiu Poli z kominka chwila
redniowiecznego wytchnienia u dominikanw na Freta. Pod gotyckim sklepieniem jest si
chronionym ceglanymi domi. Zoone do modlitwy, zacinite nad maymi grzesznikami i
wielkimi grzechami. W bocznej nawie barokowa kapliczka Kotowskich z roku 1699. Na
wejciu do niej chwalebne epitafium: Maria Kotowska - oprcz pci nie miaa w sobie nic
niewieciego. Mj Boe, najwiksz cnot tej kobiety w oczach jej ma byo niebycie
kobiet. Trzysta lat i jaki feministyczny awans. Kobieco staa si zalet. Moe za kolejne
trzysta zrwna si w prawach inne czekoksztatne: nauczone mwi ludzkim jzykiem
migowym szympansy mordowane w eksperymentach medycznych.
Przed kocioem czeka Misiak. Pokazuje z daleka znajomego. Zerwaymy z nim
znajomo, gdy Misiak odrzuci jego zaloty, a on w zemcie, mieszajc zawodowe z
uczuciowym, skasowa jej projekt plastyczny. Woamy go. Zdziwiony przebaczeniem wraca
do tamtych czasw, omijajc fina.

Znajomy przypomina sylwestra sprzed dziesiciu lat. Tak podziwialimy wtedy swoje
balowe stroje, e si zamienilimy: ja taczyam w jego smokingu, on w mojej lycrowej
sukience z boa. Przeszo nie jest taka za. Zostaje po niej umiech, nie kota, ale samej Alicji.
miej si jej zmarszczki, bo tamtej twarzy ju nie ma.
18 VIII
Pdz o sidmej do podsiadoci, eby zdy przed stolarzem. Piotr rusza kwadrans
pniej z zapomnianym przeze mnie kluczem. Stolarz, piujc i stukajc, opowiada o swoim
budowanym domu. Oczywicie nie drewnianym.
- Nie mam zaufania do drewna - mwi fachowo.
Opisuje budow, jeszcze jeden betonowy, wielopokoleniowy schron rodzinny. To my,
miastowi, stawiamy nic niewarte drewniane chatki.
Nauczyam si woskowa podogi i stoy. Oczywicie to niepraktyczne. atwiej raz na
zawsze zaklei drewno lakierem. Zrobi z niego mumi. Ono yje po ciciu, chocia nieme,
bez szumu lici. Nadal si kurczy z zimna i puchnie od wilgoci. Dlatego wdzicznie
przyjmuje pieszczot nacierania pszczelim woskiem, gojcym rany codziennego uywania.
19 VIII
Ostatnie zakupy w jzefosawskim sklepiku. egnam si ze sprzedawczyni.
- Ooo, przeprowadzka nie w rod albo w sobot, w dzie maryjny? - dziwuje si. Pierwsza noc musi by na dzie maryjny, inaczej szczcia nie ma.
Nie wiedziaam. Zadbaam o Merkurego i Wenus, s w koniunkcji akurat dzisiaj, wic
moe niebo [pobogosawi...
Pakuje nas czterech studentw z firmy przeprowadzkowej. Kady flakonik w osobny
papier. Kiedy bior si za staranne owijanie mieci, protestuj. To zaczyna przypomina
egipsk przeprowadzk w zawiaty z kadym zmumifikowanym drobiazgiem.
Nie powinno si pozwoli dziecku patrze na wynoszenie mebli, dekonstrukcj jego
jedynego wiata. Pola pacze, gdy roluj jej dywanik.
O pnocy koniec przenoszenia. Kadziemy si koo paczek i bezsenna noc. Nowy
dom skrzypi, przeciga si, jczc. Skary si na te lata samotnoci? Nie moe nas uoy,
znale w sobie miejsca dla nas.
Tak to troch wyglda, jakbymy si turlali z boku na bok po pododze, prbujc
zasn.

Boj si bandytw (najczciej obrabiaj nowo zamieszkane domy), myszy (na pewno
tumy harcuj w kuchni) i samej siebie (co ja zrobiam?). W dodatku co piszczy regularnie,
chyba alarm.
omot do drzwi, jest koo drugiej. Schodz i widz przeskakujcych przez plot
facetw w kominiarkach. Piotr jest pierwszy przy drzwiach, bierze ich na siebie - to ludzie z
ochrony. Wczy si alarm. Jak? Wysadzio korki i uruchomi si automatycznie. Odsyamy
wojownikw, przekazujc do centrali tajne haso. Po dwch godzinach to samo, znowu alarm,
bo korki nienaprawione. Szepcz haso, eby nie usyszeli go ochroniarze. Widz si za
godzin, p godziny powtarzajc dziwaczne sowa dyurnemu. Jestemy w konspiracji
antywamaniowej.
Rano patrzymy na nierozpakowane puda i z przeraenia ich nie tykamy. Znalezienie
yeczki do herbaty przerasta nasz inteligencj. Wzywam siostr. Jej ywioem jest
porzdek. Przyjedzie za dwie godziny. Chodzc po dworcu, rzucam okiem na tytuy gazet:
Najwiksze zblienie Marsa od kilkudziesiciu tysicy lat. Aha, std ci wojowniczy
ochroniarze u nas i w ogrdku, przycigno ich.
20 VIII
Noc letni deszcz. Pod dachem na pitrze sycha jego echo, wic jest go dwa razy
wicej. Rano wypogodzio si, ale nie u nas na parterze. Tam nadal kapie, leje si ze stropu.
Dom jest histerykiem, po szlochu waln potow sufitu jak talerzem o podog. Czy on musi
wypaka wszystkie swoje ale za te lata opuszczenia? Pokaza nam przearte druty i poskary si na inne nieszczcia; moe zarwie si podoga, co?
Speniy si wszelkie przepowiednie: wasny dom jest wasn tragedi do wiecznego
remontu. Dzwoni po ekip budujc dworki. Przyjechali, naprawili. Dom pusty kilka lat
wiotczeje, nie trenujc zamieszkania.
Puszczam w wozie Thelemanna, ratuje mi ycie, dajc podsucha ycie gdzie indziej.
Bez uszczelek, walcych si cian, pieprzonych rachunkw. U niego tak spokojnie,
poukadane ju warstwy czasu i harmonii.
21 VIII
Zjawia si stolarz. Widz po minie Piotra krztuszcego si ze miechu, e co si
szykuje.
- Id, sama zobacz.
Stolarz, dwudziestoparoletni chopak z okolicy, przybija na tarasie swoj koncepcj.
- Co to jest? - pakuj palec w dwucentymetrowe dziury stalowej siatki.

- Moskitiera.
- Na co?
- Na myszy, metalowej nie przegryz.
- Panie, my tu mamy koskie muchy od krw, moskitiera jest na owady, co panu... zaamuj si, ten facet najchtniej opltby nam dom drutem kolczastym, wmawiajc, e to na
komary.
- Ale pani tyle mwia o myszach, e si zasugerowaem. Nie, no jak si nie podoba,
zmieni.
Jad po lepy na muchy. S tylko francuskie. Zawieszamy je w strategicznych
miejscach. Wieczorem nie ma wtpliwoci, wyprodukowali je buddyci. To nie lepy, tylko
chorgiewki modlitewne powiewajce na wietrze. Nie zapaa si adna z bogosawionych
much.
22 VIII
Prd nie pynie, woda si leje, burdel niesprztnity - ale za to mamy poranek. Takie
widoki o wicie zza pota s na Seszelach. Nasze lepsze, tam natychmiast przewietla je
tropikalny upa.
Nastpna wizyta stolarza wyglda na dalszy cig skeczu. Tym razem przynis
prawdziwe moskitiery, ale moteczkiem przybi je do drzwi.
- Jak my wyjdziemy na taras? - pytam spokojnie, niemal dydaktycznie. - To maj by
otwierane moskitiery. Po co nam zabite dech drzwi?
Sowa trzeba rysowa, wylicza w centymetrach i to ju dwadziecia kilometrw za
Warszaw.
Przed spaniem cieram ze stou brud, okruchy. Myj Go, oporzdzam przed noc.
Poklepuj drewniany blat, tak jak si klepie po grzbiecie konia czy ukochanego psa. Z
wdzicznoci i szacunku albo dla dodania odwagi. Jego deszczuki dorastay dziesitki lat do
mojej rki.
23 VIII
Boj si przyjazdu stolarza. Ma przywie szaf. Wynosz j z wozu. Nie dowierzam,
otwieram szuflady, drzwi - w dobr stron. Jest dokadnie wedug rysunku. Doskonaa, jak
wyrzebiona, a nie zbita z dech.
Maluj j bkitem egejskim. Nie wiem, czy to najbardziej mityczny z odcieni
niebieskiego, ale na pewno najbardziej agresywny. Taki sam war si w niebo i udaje
witoszka.

Wedug skali nieszcz przeprowadzka po mierci w rodzinie i rozwodzie jest

najbardziej stresujcym wyczynem. Zgadzam si, ale trzecie miejsce w rankingu horrorw
jest ex equo z pierwszym i drugim. Umieram ze zmczenia i rozwodzimy si cigle z powodu
drobiazgw. Kwestia, gdzie ma wisie obraz, staje si przyspieszon a do ktni analiz
wiatopogldu: co to jest funkcjonalno, nastrj, perspektywa i sia kolorw. Kompromisowo
nie wieszamy spornego dziea. Obrazki stoj pod cian, przesuwajc si z jednego pokoju do
drugiego w zalenoci od przesunicia si i czuoci midzy nami.
24 VIII
W poudnie jestem nieumyta, nieuczesana. Ledwo zdyam w przelocie wepchn
sobie w oczy szkl kontaktowe. To si nazywa szczcie jednorodzinne.
Facet kupujcy od nas mieszkanie - Lokator (zaczynam go tak nazywa na cze
horroru Polaskiego) - prosi o zmian terminu u notariusza, trafi si mu wyjazd wakacyjny.
Wiedziaam, e cay mj misterny plan finansowy padnie. By zbyt doskonay. Zaczynam si
ba.
25 VIII
Przywo kredens. Wnosz i trach: wal si wszystkie proporcje. Wybralimy go z
katalogu, na czuj. Sdzc po innych meblach w tym sklepie, mia by kredensikiem, troch
mozartowskim - biaym, lekko podrzebionym, z dwiczcymi farfurkami szyb.
To, co nam przywieli, jest renesansowym kredencho. Zniszczy nam kuchni i salon,
zdruzgota reszt mebli. Pola chowa si w jego parterowych szkatukach.
Zjawia si mysi Terminator. Zacny pan z przedwojennym wyksztaceniem i kultur.
Humanista myszeista. Nie znosi puapek, s zbyt okrutne. Ocenia podsiado na trzy rodziny
gryzoni. Lubi myszki, yje z ich zabijania. Jest w tym tak dobry, e nie widzia ich od lat.
Rozkada strategicznie niebieskie mydeka. Robi to w transie, intuicyjnie dobierajc miejsca.
W efekcie znajdujemy je te na tarasowej kanapie.
Kilka myszy dowiadczalnych zje trutk i wyschnie na wirek. Reszta uzna to za
niesmaczne i odpuci sobie kolonizacj.
26 VIII
Notariusz, podpisanie umowy sprzeday z Lokatorem. Zosta wacicielem, a ja nie
mam z tego ani grosza. Notariuszka mwi, e to normalne, pienidze wpyn, kiedy on
dostanie kredyt. Lokator opalony, zadowolony z siebie obiecuje, e w cigu tygodnia.
Nie czuj si pewnie. Moja babcia stracia majtek, sprzedajc przed wojn kamienic
w Biaymstoku. Dostaa pienidze w walizce: z wierzchu banknoty, pod spodem gazeta.

Jestem dziedziczna? Rodzice te dali si nabra i po przeprowadzce mielimy z powrotem

wprowadzk do dawnego mieszkania. Czy wyjcie z wasnego domu jest zanurzeniem si w
wiecie oszustw czyhajcych na wolny lokal?
29 VIII
Za trzy dni kupuj dom. Lokator dzwoni beztrosko, e forsy nie ma, bo nasza
notariuszka bya niekompetentna i czego nie dodaa. Ja j poleciam, wic oczywicie to
moja wina. On mia lepszego notariusza w Tarnobrzegu. Wystarczyo zapakowa dziecko i
ruszy karawan na poudnie.
Musz przeoy kupno domu na trzeciego wrzenia, tu przed wyjazdem do Moskwy.
Dzwoni, przeprasza za bezczelnego luzaka. Piotr mwi, e w ostatecznoci wrcimy do
Jzefosawia. Czy my si przeprowadzilimy, czy wyjechalimy ciarow z dobytkiem na
letnisko?
30 VIII - 2 IX
Staram si y normalnie. Stawia talerz na stole, nie mylc, e by moe mam tylko
ten talerz i st i nie mam domu, dawnego mieszkania. Przede mn procesy sdowe. Drugiego
noc pojawiaj si na moim koncie pienidze.
WRZESIE
3 IX
Jedziemy da Lokatorowi klucze. On zadowolony: obieca, e zapaci, ale kiedy?... Za
zostawion mu szwedzk pralk-suszark te zapaci... jednak nie a tyle, ile uzgodnilimy.
Piotra zamurowuje. Gdyby wiedzia, zabraby pralk przy przeprowadzce. My nie mamy na
ni miejsca, ale daoby si komu znajomemu albo do domu dziecka. Na mj gust Lokator
zapaci poow. Bdzie si z tym lepiej czu. Reszt sobie wemie w ramach urojonych
odszkodowa i wygranej z frajerami.
Wszystko spisuj, eby nie zapomnie, z nim nie spisaam umowy, i to o due
pienidze.
Mwi, e przyj do wiadomoci nasze pretensje. Tyle e on si jeszcze jej nie
dorobi. wiadomoci obdarzeni s ludzie uczciwi. On ma zaledwie mzg, i to szwankujcy.
Susznie wycign z tarota kart Szaleca.
Zwijamy si, eby nie oglda wicej tego prototypu biznesmena. Garnitur, lakier
ogady na twarzy i par treningw psychomotorycznych, po ktrych wie, e ludzka
uprzejmo to sabo do wykorzystania. Z zawodu jest przecie Sales Force Trainer.

O trzynastej podpisanie z Malark papierw u notariusza. Prosz, eby nie czyta

strona po stronie, znamy ten utwr z umowy przedwstpnej. Za dwie godziny mam samolot.
Notariusz robi, co moe, przyspieszajc tempo. Samolot za ptorej godziny. Pac, cauj
Malark i z tarcz dokumentw ozdobion ortem zbiegam do wozu. Piotr z Po przespali
transakcj mojego ycia. Prawie na sygnale prujemy w stron Okcia - zostaa mi godzina.
W sali odlotw nie myl ju o papierach, przelewach. Zaczynam zwierzco tskni za
Po. Zostawiam j prawie na tydzie. Piotr si ni dobrze zajmie, ale jednak. Nigdy nie bya
beze mnie tak dugo. Raz przez dwa dni, gdy miaa p roku. Co z tego byo? Piotr zastosowa
jakie goebbelsowskie metody wychowawcze i zacza cakiem wiadomie mwi pierwsze
sowo: tata.
Mam pokj przez cian z Januszem Gowackim. Umawiamy si na spacer po
Arbacie.
Z reguy na takich wyjazdach jest si samemu, z misj oczywicie. Zapoznajemy si,
zbliamy otoczeni groz Moskwy. Dobrze, e on taki duy i postawny.
Pod hotelem w centrum miasta watahy bezpaskich psw. Obok amerykaska
ambasada z drutami elektrycznymi na wysokoci mojej gowy. Trzeba si schyli, eby
przej obok chodnikiem. Ulice s tutaj przedueniem Syberii, bez koca na dugo i
szeroko. Beton domw przykryty wieccymi lampkami. Sowieckie Las Vegas. Piesi na
ulicy wszyscy przegrani, ci w limuzynach - zwycizcy. Uczciwie zarobi si nie da, tylko
wygra. Synny Arbat okazuje si do parszywym deptakiem. W mojej wyobrani to bya
caa Dzielnica aciska artystw.
Marzymy z Gowackim o jednym: nie zatru si nawet herbat. Szklankami pijemy
rzek Moskw.
Chc dzwoni do domu - komrka byska napisem Obast czy inna gubernia, po
czym pada.
W hotelu rozmowa wydawcw o wchodzeniu na rosyjski rynek. Tu apwka zaczyna
si od willi na Lazurowym Wybrzeu. Tumaczka raczy nas dowcipem o ysych i
kdzierzawych. Tylko tacy na zmian rzdz z Kremla: Lenin, Chruszczow, Putin - glace.
Bujnie owosieni: Stalin, Breniew, Andropow, Czernienko.
4 IX
Hotelowy poranek a la russe. Kelner nioscy upragniony czaj zawraca w poowie sali
do kuchni. Z wybiciem dziesitej koczy prac, i po naszym niadaniu.

Wycieczka do redakcji synnej Literaturnoj Gazety. Enklawy inteligencji. arwki

na drutach, w gabinecie jarzeniwki. Zdarte parkiety, zapadnite fotele. Za biurkiem, niby
trzymajc si arki przymierza, naczelny wrd hebrajskich pisemek.
Za komunizmu (za komuny brzmi lej, bardziej w stylu peerelowskim) wydawali w
ogromnych nakadach literatur zagraniczn, dzisiaj 10 tysicy to sukces. Pytaj nas o ycie w
Polsce, za granic. Bracia Rosjanie braci Polakw. Omina mnie ta epoka, teraz zapadam si
w ni razem z dziurawym fotelem, tapicerskim wehikuem czasu. Zagryzam cukierkami herbat. Zapach kurzu, bezsensu i ycia tutaj. Podziwiam ten przyczek inteligencji,
bezuytecznej jak zawsze w tym kraju.
Psy pod hotelem. Czuj ich oddech za sob. Dyszenie zaszczutego Mandelsztama,
Achmatowej.
Architektura jest skamienia wyobrani. Ta moskiewska to nie marzenia, lecz strach.
Drakulowe zamki w stylu Paacu Kultury albo betonowe molochy ruin. Tu byo serce za? W
tej ziejcej dziurze? Ogrom tego miasta jest ogromem nieszczcia.
Nie mog zasn. Co wyjrz za okno - samizdat, cigle widz dawn Moskw. W
pokoju ciany przepocone lkiem. Obok te bezsenna noc. Sysz nad ranem telefony z
Hollyvoodoo do Janusza. Omotali go obietnicami, zrobili na jaki czas literackim zombi.
Wyszed z tego - dramatem.
5 IX
Wieczr autorski w domu Puszkina. Miejsce kultu wieszcza. Natchnienie udziela si
prowadzcemu spotkanie. Mwi do Gowackiego priekrasnyj Janusz. I tak ju zostaje.
Dostat twarzow ksyw do swojego dekoltu i zawinitych rkaww koszuli.
W podziemiach wino i kanapki produkcji polskiej ambasady. Zjawia si siwobrody
czowiek z Petersburga, w midzynarodowym szarym swetrze intelektualisty. Jest wydawc
Namitnika i Kabaretu, czyta po polsku, chocia nie mwi. Spodobay mu si Sceny z ycia i
wyda je w czerwcu. Z tej okazji zaprasza mnie do marokaskiej knajpy, na pojutrze. Puszcza
do mnie oko, wie z ksiki, e lubi Maghreb, aaa, i bdzie taniec brzucha.
Z polsk ekip jemy w ormiaskiej restauracji podejrzan potraw. Janusz pyta, co
zapisuj na przegubie (mj podrczny notes-pamitnik).
- Grup krwi, na wszelki wypadek.
6 IX
Szybciej tu pieszo ni samochodem. Korki na tych wielopasmwkach zamieniaj ruch
uliczny w ciuchci. Jedziemy do domu Buhakowa. Synna kamienica z klatk schodow

ozdobion

graffiti

wielbicieli

Mistrza

Magorzaty.

Zabytek

fotografowany

do

midzynarodowych przewodnikw i miejsce kultu Behemota. Na miejscu szok: zamalowane.

eby byo czysto. Janusz rzuca si na gol cian z dugopisem: - Nie mona si im da,
szataskim biurokratom. Radz mu zacz od podogi, od podstaw.
Jedziemy na Targi. Daleko za Moskw, do Paacw Republik. Mam zote halucynacje.
Cae budynki i wielometrowe przodownice pracy z pazotka. Przy tym dobudwki
wietnamskich czy kitajskich restauracji z dykty.
Rosja, kraina cudw - na Targach dowiaduj si, e przetumaczono wszystkie moje
ksiki. Pojcia nie miaam. Pytam dlaczego, musi by powd. Nie jestem Chmielewsk
sprzedawan tutaj w milionowych nakadach, jedc limuzyn z obstaw. Tumaczka dugo
si zastanawia. Dla niej to taka oczywisto, e musi j sobie uwiadomi: - Jak to czemu? Za
recenzje.
Moje s gwarancj niepokornoci, znaczy, e mwi prawd.
Przy arabskim stoisku sprzedawcy siedz odwrceni tyem do publicznoci. Nie
sprzedaj ksiek, kc si midzy sob. Francuskie obsuguje modziutka elegantka. Ze
stroju i akcentu - dobra paryska dzielnica. Pytam, co sycha.
- Nie rozumiem tych ludzi - skary si. - Przychodz do mnie ze zdjciami sprzed
pidziesiciu lat kogo, kto wyjecha do Francji. Pytaj, czy moe co o nim wiem. Co za
nard! - prycha z obrzydzeniem.
- Gdzie pani si nauczya tak dobrze po rosyjsku? - syszaam te rozmowy.
- Jestem Rosjank. Urodziam si w Moskwie i tu studiuj romanistyk.
Czy mona si nauczy na pami nowego siebie? Ona zachowuje si w kadym
drobiazgu, po gest paznokciem, jak rodowita paryanka.
Polskie stoisko dostao pierwsz nagrod. Nic dziwnego, pracoway przy nim ofiarne
Polki z Ars Polony. Rozmawiam z tumaczk Literaturnoj Gazety, gdy robi si wok nas
ciemno: szare garnitury, obstawa. Nadchodzi minister. Pytam tumaczk, jakiej jest narodowoci, wyglda mi na Azjat, a Rosjanie podobno popieraj tylko swoich.
- Miaa pani na myli, czy jest ydem? - odpowiada zaczepnie.
Czy ja wygldam na antysemitk, czy to zieje z moich sowiaskich rysw?
- Prosz pani, by ydem to nie narodowo, to zaszczyt. - Nie wiem, co dalej,
wpadam w czarny wir obstawy.
Wyjecha z midzynarodowych targw - gorzej ni wydosta si z rosyjskiego
okrenia. eby zmyli wroga, nie postawiono tu adnych drogowskazw. Krcimy si po
podmoskiewskich lasach. Takswkarz nie zna drogi, zaczepiani ludzie tym bardziej.

Nigdy, ani w Moskwie, ani tutaj nie usyszaam odpowiedzi: Tak, wiem!
Lepiej nie wiedzie.
7 IX
Codziennie dzwoni do domu i zazdroszcz im Polski. Byam na placu Czerwonym.
Cerkwie, te kolorowe maj w sobie wdzik Disneylandu na katordze. Mostem tupie
manifestacja studentw, ruskie juwenalia. Zagrzewaj ich kochoniki charczce: Bolszaja
Rossija!
Co ja, wieo upieczona wacicielka dworku polskiego, robi pod Kremlem?
Przeywam patriotyczn tradycj?
Kolacja z wydawc w marokaskiej knajpie, na przedmieciach wrd nowych
biurowcw.
Oczywicie nikt nic nie wie. Ani na ulicy (knajpa otworzona tydzie temu), ani w
samej restauracji.
- Ma pani stolik? Na jakie nazwisko?
- Nie wiem. Czekam na swojego wydawc.
Zamawiam mitowy marokaski ulepek i siadam w strategicznym miejscu, nie mona
mnie nie zauway. Po godzinie mam jasno: ten dziwny umiech, gdy mnie zaprasza...
Chcia da mi do zrozumienia, e to na mj koszt, ebym sobie pozwiedzaa. Przynajmniej
uczciwie. Wydawca paccy za pisarza wcale mu nie funduje. Wydaje zarobione przez niego
pienidze.
Mam nowe przysowie: Gdy kto w Rosji wydaje ci ksik, niech ci si nie wydaje,
e bdziesz z tego co mie.
Zamawiam pierwsze danie w menu. Prowadz mnie do piwnicy, przechodz tarasem,
gdzie trwa bankiet przy ognisku.
Warto byo przyj. Jem podsmaan gsi wtrbk i klocek sorbetu z fig. Niewiele
tego, mniej wicej wielkoci wizytwki kulinarnego raju. Pac majtek, trudno. Smakoyki
to jedyny cud, ktry mona kupi. Za pienidze dostaj przeszczep nieznanego zmysu, bo
nowy smak otwiera nowe odczucia. Nie sposb porwna wyrafinowania niedopieczonej,
rozlewajcej si wtrbki z adnym innym wraeniem. Symfonia? Za krtka. Rubensowskie
odcienie? Zbyt wyciszona.
Szagajut po Moskwie, trafiam na ulic Piotrogradzk. Zupena Kongresowa. To
kawaki Warszawy, odzi. Wzr zrujnowanego gustu. Ogldam si za jedynymi
przystojniakami w tym miecie - modymi popami. Niezdegenerowani wd ani

niepoturbowani cikim yciem. Maj twarze z katalogu: dusza rosyjska, inteligencja

religijna. Dugie wosy w kitk, duchowi przywdcy Wschodu.
8 IX
Id na msz, id na dziewitnasty wiek. Kobiety w cerkwi umalowane jak pamitkowe
babuszki. Policzki w rane keczka, usta na czerwono i narysowane oczy lalek. Wszystkie
w chustkach na gowie. Lej sobie herbat z obtuczonego metalowego czajnika. Nie jestem
gdzie na Solwkach, to centrum Moskwy. Bogosawione piknymi piewami i podatkiem
jednej kopiejki na odbudow cerkwi od kadej butelki wody mineralnej. Innej nie da si tu
pi.
Na Targach przy polskim stoisku, gdzie ju wszyscy wiedz o moim nieudanym
spotkaniu z petersburskim wydawc i kady powiedzia swoje zdanie na temat Rosji, ustawia
si szpaler ciekawskich. Kroczy nim czowiek z Petersburga, w szarym swetrze i brodzie
wytarzanej w marokaskiej zocistej kurkumie. Patrzy na mnie ikonowato, gronie i
zadumanie:
- A co, polska ksiniczka nie bya, zabya?
- Bya, godzin czekaa.
Jedno nie wierzy drugiemu, porwnujemy fakty, adresy. Zgadza si. Kiedy jadam w
piwnicy, na grze odbywa si przy ognisku bankiet na moj cze. Wydawca powiedzia
rosyjskiej obsudze, kogo oczekuje, ja te rozmawiaam z Marokaczykiem po francusku.
Rosjanie si z nim nie dogadali, my si nie zauwaylimy. Wydawca nie powiedzia mi o
przyjciu, chcia zrobi niespodziank. Zrobi, z zaskoczenia nie byam na bankiecie,
pierwszym w yciu dla mnie.
Pyta, czy przyjad w biae noce do Petersburga promowa Polk. Upewniam si, czy
do tego Leningradu, co jest Piotrogradem. I tak si nam co pomyli, wol nie ryzykowa.
Wreszcie powrt. Gowacki odlecia dzie wczeniej, szczciarz. By moim mental
guardem, wic sowiaskiej duszy czego brak.
Omin go wyczyn wracajcego z nami polskiego dziennikarza. Nawalony stoliczn
nie wyrobi psychicznie widoku sodatw przy odprawie na lotnisku. Za wszelk cen musia
si wydosta z oblenia. - Nie wezm mnie ywcem - postanowi. Alkohol poczy si mu z
genami i bohatersko da nura w czelu prze-wietlarki bagay.
Pola z rozwianym wosem, duszym od niej zwinitej w kbek, pi na Okciu w
ramionach Piotra.

9 IX
Z samego rana przyjeda stolarz sfotografowa swoj szaf do albumu rzeczy
udanych. Gratuluje mi zajcia pierwszego miejsca w Moskwie, widzia w Teleexpressie.
Przez chwil jestem Maryl Rodowicz albo sportsmenk. Nie prbuj tumaczy, e nie ja,
tylko stoisko, w kocu pokazali w telewizji, na jego wasne oczy.
10 IX
Dzwoni z miasta, wic jad. Co za przyjemno nie by w Moskwie. Najpierw do
Wydawnictwa, wydaj pierwsze w Polsce pocketbooki. Na okadce Polki... jabuszko. Bo
Grochola ma gruszk na Nigdy w yciu? Ile to ju obrazkw z owockiem: wisienki dla homo,
jabuszka dla hetero. Czy na okadkach trzeba wybiera midzy infantylizacj a porno? Jestemy w przedszkolu, gdzie kady ma szafk z grzybkiem, w szopkach politycznych s
zwierztka, a dla starszakw silikonowy koktajl z cyckw?
W barku Edipressu, gdzie na kolanie robi korekt felietonu, dolatuje mnie zapach
grzanek z omast intelektualn Doroty Maj, naczelnej Urody: .yjemy na wyspach
unoszcych si nad rzeczywistoci.
Z gazet wychyla si wszdzie Kwaniewska. Tylko 80 procent widzi j jako
prezydenta. Gdzie dwudziestoprocentowa reszta? Przecie kult Matki Boskiej jest w Polsce
prawie stuprocentowy.
Skrcam desperacko do sklepu z lampami. Jeli nie kupi dzisiaj, znowu kilka lat
bdziemy bez yrandola. Lepiej od razu zawiesi szubienic z ogolon gow arwki. Nie
mog wybra, kady podobny do paka i krcc si brzydzi.
12 IX
Zaganiam Po do ogrodu. Wylizguje si, wdrapuje na pot. Ssiedzi z trzylatkiem
kiwaj ze zrozumieniem, oni maj ju to za sob.
- Kryzys dwulatka - mwi. - Ten wiek nazywa si parszywym dwulatkiem.
Gdybymy codziennie zaatwiali jedn spraw: zmian adresu, elektrowni,
zalegalizowalibymy si za dwa miesice.
Przy

lesie

domostwa

szczliwych,

zasiedziaych

tu

wiochmenw.

Przed

nieotynkowanymi domkami relikwie wspomnie: kwietnik z opon, fotel dentystyczny z

wdeczk na metalowej spluwaczce.
Copitkowy Seks w wielkim miecie, cotygodniowa msza kobiecoci dla wszystkich
moich znajomych. Ba o kobietach majcych seks z mczyznami. Jeli trwa on duej ni

dwie minuty do przedwczesnego wytrysku, to ju kochanek tantryk. W Polsce z reguy tetryk mogcy duej dopiero po szedziesitce, gdy ju niewiele czuje.
13 IX
Im wicej jestem z Po, tym bardziej podziwiam swoj matk. Za jej
nadopiekuczo, kiedy tego potrzebowaymy razem z siostr (nie sza do kina, ulubionej
operetki, eby nie zostawi nas samych), i totaln wolno, gdy opieka ju nie bya potrzebna:
pojechaam na moje pierwsze samodzielne wakacje, majc pitnacie at, gdy moje koleanki
przed 21.00 musiay by w domu.
Matka jest trosk i zarazem obojtnoci, inaczej nie daaby sobie rady. Jest
sprzecznoci jak mio. I zawsze cierpi: powicajc siebie albo zostawiajc dziecko dla
jego dobra.
Bawimy si z Po w lesie w chowanego midzy socem a cieniem. Ukryam si za
sosn, przytuliam do niej. Ma zapach dziecka. Ani rozgrzanego dobra, ani intensywnego za.
Zielony kaprys, ufno ciepa chronionego jeszcze kor.
Zadganie noem w sztokholmskim sklepie szwedzkiej minister spraw zagranicznych.
Na kilka dni przed gosowaniem Szwedw, czy zgadzaj si przyj euro. Minister namawiaa
opornych do wsplnej waluty.
To morderstwo podczas zakupw jest mordem rytualnym w intencji mamony? Ofiara
zoona zotemu cielcowi - taki znaczek poyskujcego byczka, symbol zjednoczonej Europy,
mam w paszporcie na stronie ze szwedzkim prawem pobytu.
Wikszo politykw to wybrani, do ktrych nie mona si dobra. U tych, ktrzy
trwaj pod zmienionymi partyjnymi nazwami jeszcze od czasw komuny, musz zachodzi
zamiast ruchu myli jakie ruchy tektoniczne: napierajca pyta czoowa z wysikiem wynosi
na powierzchni star myl jak star ba o uczciwym towarzyszu. Polityka w takim wydaniu
jest sezonow robot dla psychopatw.
Czemu w radiu puszczaj namitnie housik, houseshit japiszonw? Prowadzc, nie
odrniam tego od pracy silnika. Nie jestem dobrym kierowc, musz si wsuchiwa. Czy to
zmowa inynierw, robi silniki pod mechaniczn muzyk?
Znajoma na imprezie producentw AGD dostaa dla dziecka pluszowe maskotki, ktre
okazay si puchat miniatur pralkowych silnikw. Specjalizacja firmowych dzieci?
Noc pojechaam na Basen. Cierpliwie czekaam drugiego dna odkrywajcego ukryty
sens filmu. W finale dowiadujemy si, e historia jest wymysem i moe si nie zdarzya.
Tytuowy basen okaza si nocnikiem podawanym w szpitalach.

Przeniosam si do drugiej sali na Hero. Chyba trafiam jeszcze gorzej. Rewelacyjny

(niestety) przeszczep chiskiej propagandy na amerykaski show. Co w stylu Spalonych
socem Michakowa - piknie namalowana kryptoideologia. Mordowany lud si buntuje, ale
rozumie, e wyrzynany jest dla dobra stada jak zaraona trzoda. Dlatego gdy bdzie mg, nie
rozprawi si z pasterzem, krlem albo przewodniczcym. Przyjmie wyrok na szlachetnych
buntownikw (take tych z placu Tiananmen). Prawo jest ponad wszystko. W Chinach nie
tamie si praw czowieka, amie si tylko czowieka - pokrtno wschodnich tortur mylenia.
14 IX
Mie dom, w dodatku drewniany, to zupenie co innego ni mieszkanie. Nie oddzielaj
nas sztywne pyty cian wykrochmalonych na biao. Tutaj sycha kady ruch w wizadach
belek. Trzeszcz, wplatajc nas w swj drewniany organizm. Przekazuj skrzypieniem kady
impuls.
W azience na dole sysz, co si dzieje na grze w przeciwlegym kocu - stumione
dwiki rozmw pyn powolnym pulsem domu zakrywajcego nas swoim zdrewniaym
ciaem.
Jego belki pachn w socu ywic. Kolorem przypomina troch bochenek chleba,
chrupicy, ze zocist skrk wypieczon letnim arem.
Moja grna wska warga nie pasuje do zmysowej dolnej. Mwic, ocieram je o siebie
- te niedobrane powki w ustawicznym sporze. Rozdzielajce si, grymaszce jedna przeciw
drugiej i znowu si tulce, zaciskajce na sobie. Moe przez usta przechodzi mj prywatny
rwnik. Czemu czowiek nie miaby mie swoich poudnikw i biegunw. U wikszoci ten
rwnik przecina wanie usta, poudnik przechodzi midzy oczami o rnym kolorze i
ksztacie, jakby z innych czci wiata.
O redaktorze Tekieli - anieli sfrunli i eb ci odjli. Jadc, sucham Radia Jzef i
audycji Tekielego, mojego przyjaciela ze studiw, gdy jeszcze si nie nawrci razem z
pampersami. Dzwoni do niego uboga matka czworga dzieci zaniepokojona wywiadem,
ktrego gdzie tam udzieli:
- Leczyam dotd moje dzieci homeopati, bo tanie i skuteczne. Ale odstawiam, gdy
pan powiedzia, e to niezgodne z nauczaniem katolickim.
O ile wiem, cuda Ojca Pio nie zdarzaj si codziennie w polskich domach. Na angin
te nikt nie przepisuje wody z Lourdes. Czy szykuje si lista antybiotykw uwiconych?
Skd ta gorliwo redaktora? Neofici s najupierdiiwsi - zwalczaj samych siebie
takich, jacy byli.

15 IX
Daam Polci ycie, wic jestem jej winna swoje. To tak oczywiste jak dzielenie si
chlebem, popijanie go winem.
Szczcie, e tylko o tym wiem i pamitam, a nie musz czu. Wyciska z siebie tego
blu podobnego do rodzenia, gdy co jej grozi, jej ufnemu umiechowi. Najgorszy dzie w
moim yciu, gdy miaa trzy miesice i spada ze stou. Ta niepewno, czy nie krwiak, czyjej
senno nie jest efektem uszkodzenia mzgu. Gdyby odesza, poszabym za ni, opiekowa
si jej mierci, kto to zrobi lepiej od matki?
Obiecaam nie zostawia ju wicej Poli duej ni dwa dni. A tu zaproszenie do
Madrytu. Namawiam Piotra na wsplny wyjazd.
- Nie, nie bdziesz miaa czasu, my w hotelu, strata forsy. Wol zosta w ogrdku.
Wolimy.
Dostaam rozgrzeszenie, ale nie rozpuszcza to poczucia winy, e wypieram si crki
pierworodnej. Jej zielonego spojrzenia.
Za potem pojawi si nowy ssiad. Ciar - 3400 gramw, waga godna pmetrowego
dentelmena o imieniu Konstanty.
- Malowaaa! Malooowa! - to samo musieli sysze od rana, jeszcze pic, rodzice
van Gogha i obcili sobie uszy.
Szwedzi (Piotr i Pola te) zostali przy swoich koronach. mier minister
przekonujcej ich do euro nie miaa wic wpywu... Stara waluta zostaa dziki Szwedkom kobiety uratoway swj zamroony raj.
Morderca biednej minister sfilmowany w sklepie, gdzie j zadga, nosi dres z
wielkim, firmowym napisem Nike - bogini zwycistwa. Jak tu nie mwi o tradycji
judeochrzecijaskiej, o ktr si kc w Brukseli, czy warto umieszcza j w konstytucji
UE, skoro tak czytelna (na reklamowych logo) i nadal wsplna jest mitologia grecka?
W przerwie midzy waleniem motkiem po cianach i montowaniem rzeczy
dotychczas niezauwaalnych (np. dzwonek do drzwi, pokrto kaloryfera) jemy w knajpie.
Ugotowanie obiadu w tym baaganie jest niewykonalne. Znajoma kelnerka objania nam na
deser:
- Reszt daje si klientowi od grubych do drobnych, eby byo na napiwek. Za barem
trzeba odwrotnie, mia na d, a na wierzch pidziesitki, setki, eby widzia, ile jeszcze
moe przepi.
Piotr siada z wraenia przy kredensie. Wygrzeba z niego suche trupki swoich
zaginionych grahamek. Chowaam je i wynosiam z Po dla koni. Piotr sdzi, e zjadamy

jego buki, nawet si cieszy z naszego apetytu. Teraz bdzie kupowa wicej, dla siebie i
konia.
Pola pi coraz krcej w dzie. Zdarza si, e i trzy godziny, ale wystarcza jej te
dziesi minut. Jakby musiaa nadal chocia na chwil traci wiadomo. Zanurza gwk
w bajkowym nie. Obmywa j z realnoci.
16 IX
Plakaty przemodlonej Frondy ogaszaj rozmow z Mukiem. Ten to jest czowiek
renesansu, wpisze si w kad figur, zupenie jak nagus Leonarda da Vinci, nawet w krzy.
Popoudnie w domu. Postanawiam doczyta stron. Nie rzuca si na pomoc, nie
przerywa lektury.
- Jesce! - (pi razy). - Cie Pola!
- Gdzie to jest? Podaj, pamitasz? - (kilka razy Piotr).
Huk szka, trzaskanie drzwiami, mnie trwam bez ruchu porodku kuchennego
zamtu. Kobieta niezomna, matka Polki, pomnik, co nie ruszy rk, spojrzeniem.
Przeczytaam ca stron! Pierwszy raz od dwch lat, do koca, w rodzinie.
17 IX
Rano biegn boso po skrzypicych deskach podogi. Poranne, zmysowe przywitanie z
drewnem, jego wystawion na dotyk wraliw skr. Niepokryt kiepskim makijaem
lakieru.
Zdarte do skw drewno. Dzikie w porwnaniu z wytresowanymi i akuratnie
wymierzonymi pod kcik panelami.
Czy to nie komiczne mie dom - urzdza sobie kawaek wszechwiata, ciga do
niego skorupki uznane za pikne. Po ktrym razie (u mnie chyba dziesitym) przypomina to
zabaw z dziecistwa - rysuje si patykiem na ziemi pokoje, w nich kanapy, szafy. Kto
przyjdzie i zetrze albo samemu...
18 IX
Pierwsza wizyta moich rodzicw. Tata, wychowany na wsi, jest wreszcie u siebie.
Radzi wpuci do ogrodu sarenki i pawie, mia takie w swoim, przed wojn. Mama z dzkich
czynszwek od razu pokochaa malowan wie, czyciutk jak z czytanek.
19 IX
Odwozimy rodzicw do odzi. Skrcamy za Raw Mazowieck, gdzie mama jako
Tereska Topoiska szedziesit lat temu spdzaa wakacje w rodzinnych stronach babci,
wrd skierniewickich chopw. W opotkach szukamy kogo, kto by pamita.

Syszymy w odpowiedzi bekotliwe narzecze: - A coo? Cosik, ino. - Ledwo trzymajcy

si pota chopi o twarzach powyginanych w przedziwne miny. Kolekcja angielskich
ekscentrykw, lordomordy wynurzajce si z anw ytniwki. Midzy nimi drepcz biae
pisklta dinozaurw. Bulgocz gulgul, co kwalifikuje je na indyki albinosy.
By moe dziecistwo mojej mamy rzeczywicie jest zbyt odlege, by kto je
pamita, w jurze wrd baraszkujcych dinozaurw i ewoluujcych tubylcw.
20 IX
Ajnowie - najstarsza ludno Japonii o europejskich rysach. Odnaleziono ich take na
Nowej Gwinei. Nie wymieszali si z tubylcami, ale przejli cz ich zwyczajw, nadajc im
wasne wyrafinowanie. Do niedawna jedli ludzkie miso. Posypywali je, niemal marynowali
w cynamonie, gdy nowogwinejscy kanibale zadowalali si surowizn.
Ze swoimi przodkami nie rozmawiaj po hamletowsku wzorem miejscowych
gadajcych do czaszek. Robi to przez zason. Dziewczyna o najduszych wosach czesze je
grzebieniem z ludzkich zbw i powtarza, co syszy od duchw szepczcych jej do ucha.
Czytam o Ajnach, co sama napisaam oczywicie. Naprawd yj w Japonii,
Gwinejczycy na Gwinei, a reszta to bujda. Lubi cynamon.
21 IX
Kroj na p ciabatk, trzymam pionowo i cigam jej skr z karku. Jakbym
rozkrawaa pulchne zwierz. Cigoty wegetarianina?
22 IX
Przesuchania Komisji ledczej. Cynamonu!!!
Na trasie, w ostrym trafficu czuj wsplnot z innymi. Te same emocje, prdko,
jedynie wtedy. Z samochodami?
23 IX
Zasadziam pod potem cytat z Celnika Rousseau - katalp. Drzewo o jasnych,
olbrzymich liciach. Kade z nich jest osobn rolin, doni otwart na soce i deszcz.
adne pokrtne listeczki, cae cigna, ukrwione minie rolin,
24 IX
Rozsiadam si w kcie, skd wida ogrd i kominek, pitro, drzwi wejciowe. Jestem
wreszcie u siebie, wrciam do siebie. Dom drzazga po drzazdze wyjmowanej wieczorem
wrasta we mnie. Dwa lata temu po przeprowadzce ze Szwecji do mieszkania w Jzefosawiu
pisaam: Mj dom pod Lasem Kabackim spad w czterech rogach na cztery apy po przeprowadzkach, podrach, jednym rozwodzie i kilku kulawych miociach. Jeeli bdzie trzeba,

jeeli si zachwieje, bo kto w ktni trzanie drzwiami, podepr ciany pit nog z kurzej
apki. Niech wiat si krci wok niego, skoro taki pokrtny. My z domem stoimy
nieruchomo, fundamenta i ici szczcia a po dach. Nie musz ju spacerowa po
szwedzkich skatach. Pod nogami piasek i boto Mazowsza, najbrzydszej krainy w Polsce.
Pasko nijakiej. Wyjechaam ze Szwecji... uciekam. Od sprawiedliwego dobrobytu do
narodowej bidy z rodzynkami luksusu. Od nordyckich ciemnoci do mtnego wiata polskich
zmierzchw. Tskniam za Europ: wsi do pocigu, samochodu i pojecha na poudnie bez
planowania promw, samolotw koniecznych, eby wydosta si ze szwedzkiej wyspy.
Poczu zapach prawdziwego chleba i emocji. W Sztokholmie urodziam creczk. Nie
chciaam sucha jej szwedzkiego szczebiotu, jzyka, ktrego sowa nie wlizguj si mi
gadko w ucho. Przypominaj wieczny wist chodnego wiatru. Namwiam wic Piotra na
powrt. I po roku w Jzefosawiu: Wracam do mojego mieszkania, barykady cian
oddzielajcej od Warszawy. Nie umeblowalimy mieszkania do koca. Chyba ze strachu,
eby kredensy i szafy nie przygnioty nas tutaj na wiele lat. Zasaniamy si kwiatami przed
tym, co za oknem. Nasz nowy dom osiada i biae ciany s popkan skorupk jajka. W
rodku nasze piskl - Pola.
Moe i z tego domu si wyprowadzimy. Ten prawdziwy dopiero w nas ronie?
Z Wydawnictwa Santorskiego przysano ksik o Kenie Wilberze Pasja mylenia. Na
okadce jego zdjcie: ogolona gowa jogina playboya, szpilki spojrzenia zza okularw. Twarz
Wilbera jest logo, gwarancj wiarygodnoci tego, co pisze. Nareszcie Kalifornijczyk, nie
aktor, do podziwiania. Troch w nim ydowskiej, pracowitej autoironii Woody Allena produkujcego co sezon nowe dzieo o sobie i wiecie.
Jeden smak Wilbera, moja ulubiona ksika, jest sowem pord newageowego i
postmodernistycznego bekotu. Postrach dla wspczujcych, a naprawd pczujcych
idiotw. Przewodnik intelektualny na nowy wiek, gdzie ani liberalizm, ani konserwatyzm nie
znacz ju tego, co dawniej. Mam nadziej, e bdzie czas przeczyta przesyk w Madrycie.
Teraz siedz nad najnowszym numerem Psychologies. Psychiatra Francine Shapiro,
te Kalifornijka, wymylia metod terapii przypominajc znachorskie praktyki. W trakcie
opowiadania traumatycznego zdarzenia trzeba palec albo owek przesuwa przed oczyma,
od lewego do prawego. Rewelacyjne skutki - palec czy inny przedmiot przepycha przez jelita
zwojw mzgowych niestrawion traum. By moe praca oczu porzdkuje pliki
zablokowane urazem. Prbuj, mwic Byam w Moskwie, i przesuwam palec wedug
metody EMDR (Eye Movement Desensitivation and Reprocessing).

Sprzedano Pani, do ktrej pisz. Ciekawe, co bdzie. Zarzdzajca ni dotychczas

Krystyna Kaszuba miaa t wielk zalet, e nie wtrcaa si do felietonw. Wydaje si to
normalne, ale ludziom si tak w gowach porobio, e myl felietonist, ktremu pac za
najbardziej subiektywne opinie, z dziennikarzem zobowizanym do obiektywizmu i piszcym
pod dyktando pogldw redakcji.
Dziennikarze maj pene usta oskare o korupcj. Co sami robi, co robi ich gazety
bdce gwarantami wolnoci? Czwart wadz zamieniaj powoli w pit kolumn. W
dziaach kulturalnych gazet z gry wiadomo, kogo pochwal, kogo wymiej. Nie ma to nic
wsplnego z poziomem ksiki, spektaklu. Mona si usprawiedliwia upodobaniami
naczelnego, lini pisma, ale gdzie w takim razie s ci odwani intelektualici czy krytycy?
Ilu jest niezalenych felietonistw majcych wasne zdanie i moliwo jego
powiedzenia po latach praktyki z upierdliwymi redaktorami? Pilch, Tym, Rybkowski,
Ziemkiewicz. Szczepkowska - nie pasuje do reszty, ale j lubi, jej opisy prywatnoci. T albo
si kupuje w caoci, albo odrzuca bez cenzury, mam nadziej.
Mnie zawsze znosi na manowce publiczne i zostaj kobiet publiczn dla redaktorkw
wymagajcych perwersji wspycia z ich opiniami, skoro pac.
25 IX
Pierwsze niespodziewane odwiedziny - Narcyz w naszym ogrodzie. Pola prbuje go
przegada, zwrci uwag na siebie. Nic z tego. On roztacza aromat swojej osobowoci.
Widzc, e z nim przegrywa, Pola bierze kocyk i redukuje si do kbka, zasypia na awce.
Podnosi epek, gdy wujek Narcyz zbiera si do wyjcia. Teraz zaczyna kiekowa ona, swoimi
zielonymi oczami.
Kumpel z czasw studiw nie dal si zagoni do humanistyki, ma popatny zawd.
Poszed na rozmow kwalifikacyjn.
- Syszelimy o panu dobre rzeczy.
- Dzikuj.
- Wic obniymy panu pensj o jedn pit.
Waha si, czy przyj propozycj, nie z powodw biznesowych. Oddziela manipulacj
emocjami od logiki. Prosi o czas do namysu, chce zanalizowa bezsens sensu, ktry wanie
usysza. Wtryniaj si mu w rozmylania w rodku nocy, ze strachu, e go strac:
- Ale zgadzamy si na wysze wynagrodzenie.
- Za jakie grzechy czowiek musi by szynk rzucan na lad tych kupczykw?
Plasterek po plasterku obierany z godnoci? - podamuje si.

- Jestemy pascy! Dwuwymiarowi, to najnowsza teoria fizyczna opisujca do skadu i

adu wszechwiat bdcy wielkim hologramem - pokazuj Piotrowi rysunki ze wiata
Nauki.
- Zawsze lubiem mae biusty - sprowadza kosmos do swoich ulubionych wymiarw.
Prbuj mu przemyci hologramow rewolucyjno za pomoc Hildegardy z Bingen,
jej wizji wiata w krysztale owiecanym Duchem witym. Nic. On nie odrnia hologramu
od halogenu. Zmienia temat, sadzajc mnie przed oknem i zachodem soca.
- Zobacz - pokazuje na pole przed domem - Chemoski: babina w zapasce piecze
ziemniaki w ognisku.
- Obrazy s te dwuwymiarowe...
- Chemoski, Corot - licytuje krajobraz.
26 IX
Jedziemy do Warszawy i w radiu Muniek piewa o stolicy. Tpe olnienie byskiem
brudnych szyb wieowcw. Warszawa to Muniek w ciemnych okularach. Tak samo
prowincjonalna, faszujca. W przyciemnionych szybkach limuzyn i biurowcw dla ukrycia
wad. I wiecznie z siebie zadowolona.
27 IX
Jedni nie wierz w ycie pozagrobowe, ja we fryzjerw. Nie prosz ju wicej o nowe
uczesanie -moe mie skutki nieudanej operacji plastycznej. Przestaam chodzi do synnych
obcinaczy po nieodwracalnej rozmowie o filmach:
- Miae mnie ostrzyc na Meg Ryan, tak jak za ostatnim razem.
- No jest.
- Giulietta Massina z La strady - api si za kosmyki. - Miao by z French Kiss, no
tego, gdzie Meg Ryan cauje si z Kleinem.
- Oooo - adnej skruchy, i tak bdzie skuba dzianych klientw. - Pomyliem filmy.
U zwykego fryzjera w centrum handlowym jestem bezpieczna, nie rozmawiamy o
kinie, prosz dwa centymetry krcej. Na fotelu obok dziewczyna chce uchyli okno: - Za
bardzo czu chemi - tumaczy.
Dopiero wtedy zdaj sobie spraw z mojego osignicia ewolucyjnego: wychodzc z
domu, instynktownie uruchamiam zapadki blokujce wch. Wychowaam si przecie w
mierdzcej komunie, czasami nadal zalatuje.

28 IX
- Dom nie lokomotywa, nie odjedzie, nie? - Piotr nie jest do koca pewien.
Rozbuchany kominek nie moe wyhamowa i coraz goniej buzuje, prawie gwide.
Wrka proponuje mi felieton. Moe nadarza si okazja, by z miesica na miesic
pospisywa to, z czego kiedy chciaam mie ksik o drugiej stronie kart tarota, koszulkach
czarownicy? Redakcja pyta, jak zatytuowa cykl. Oni s od magicznej strony ycia,
proponuj wic bezpretensjonalne ycie przed mierci. Nie przechodzi, za banalnie
prawdziwe.
Powtrka Butch Cassidy i Sundance Kid. Uwodzicielscy Redford z Newmanem sprzed
lat.
- Wdzicz si do siebie, ale nie ma w tym nic homoseksualnego - dziwi si Piotr.
- Moe oddziela ich mski brud - sdz po westernowych koszulach.
Patrzc na ich mode trzydziestoletnie twarze, nie umiem doceni staroci. Dla niej
nawet najlepsze portrety s zwykymi, odrzucanymi szkicami na kartce pomitej w
zmarszczki.
W pracowni u Misiaka. Stosy kolorowych pism potrzebnych jej do pracy. Dawniej u
znajomych byy paczki samizdatowej bibuy. Co jednak zostao wsplnego. W tych nowych
gazetach stylizuj wszystko: od sesji mody po niby-reportae, wic mona si te
wystylizowa na wartoci.
Przed domem sotysa naszej wioski lej asfalt. Mimo e smolicie czarny, ma
czerwonawy poysk dywanw rozwijanych przed osobistociami. U nas malownicze koleiny.
Przyjaciel Filozof przynosi now umow o prac. Twierdzi, e dokonuje
eksperymentu na sobie samym, yjc w kraju wczesnokapitalistycznym. Odmwi firmie
cenicej go mniej z tego powodu, e ma dobr opini. Zaryzykowa gdzie indziej. Przynis
projekt umowy: p pensji staej, a druga cz zabierana za kar lub darowana w nagrod.
Nie ma to nic wsplnego z premi.
- I co? - pytamy jak o trafienie w totolotka, bo i poowa pensji astronomiczna.
- Moja opinia jest taka: w kapitalizmie pac za to, e jeste narzdziem,
dyspozycyjnym i cholernie sprawnym. A ci, dopiero kiedy uznaj ci za narzdzie, wypac
reszt pensji. To jest post- czy prekapitalizm?
Jedyna z chwil zmierzchu, gdy za oknem kolory, wiato i dwik s w tej samej
tonacji.

29 IX
- Mogeam, bojaam - kade dziecko mwi logicznym esperanto. Dopiero z czasem
uczy si bdw i przekrce zwanych dumnie tradycj jzykow.
Znowu Muniek, przed pnoc w TV. Obchodzi dwudziestolecie publicznego
seplenienia. Ciechowski te sepleni, jednak ukada sowa i muzyk, przy ktrych nie
zwracao si uwagi na problemy z wymow. Moe Muniek nie ma innych problemw? wiat
te si ju niczym nie przejmuje, nie zmutowal, ale zmukowal.
Co rano wsadzam do miksera banany, marchew na wiey sok dla Poli. Mogabym
kupowa gotowe, prociej. W tym sokowirowaniu podejrzewam si o przerabianie wasnych
bulw i naroli psychicznych. Miadone jabka to moje owocowe piersi, z ktrych cieknie
sok, huczc na cay dom. Zaguszajc wspomnienia: nie karmiam, z braku mleka. Najchtniej
przegryzabym sobie wtedy sutki, eby dawa jej do picia krew. Na porodwce wyciskano
mnie maszyn, ktra odcigaa jakie aosne krople. Gdyby skonstruowano mlekowirwk,
byoby wicej.
Zazdronie patrz na krow za oknem. Wyprowadzajcy j chop stoi przy niej, jakby
dosta od ony polecenie:
- Id no, Zenek, na pole i zrb mleka do kawy, bo zabrako.
Dzwoni Gowacki, nigdzie nie ma przewodnikw po Madrycie. Wykupili ludzie
prezydenta, wszystkie sto z caej Warszawy. Tylu si ich chyba zmieci do samolotu na
madryck konferencj.
- Co w niej jest? Oczu oderwa nie mona, a zwyka taka - zastanawia si Piotr,
ogldajc zajawk filmu z Liz Hurley.
Misiak mwi to samo. Na sesj z Hurley zeszli si faceci z okolicy, chocia w innych
studiach byy modsze, bardziej rozebrane modelki.
- Ona ma oczy w ksztacie orzsionej cipy, nie widzicie? - podsuwam rozwizanie.
30 IX
- Mamusiu, ja siebie lubi - odkrya dzisiaj Pola, przewijana w popiechu.
Zaraz mam samolot, jest strajk takswkarzy i mog by korki.
- I niech ci tak, dziecko, zostanie do koca ycia - prosz.
- Amen - potwierdza Piotr.
Dzisiaj w epetynce odupaa ja od siebie. Przewrt kopernikaski w drewnianej
chatce. Przytulam Poicie. Niewane, kim bdzie jej ja, niewane, jak ma na imi. Dla mnie
prawdziwe to zawsze moja creczka. Tym, co dzisiaj powiedziaa, zrobia wielki krok w

kierunku samej siebie, tak podobny do jej pierwszego samodzielnego kroku. Gdy majc
roczek, pewnie stana na nkach, wycigalimy do niej rce, czekajc, kogo wybierze:
- No chod, chod do mamusi!
- Chod, chod do tatusia!
A ona nie posza ani do mnie, ani do Piotra. Podreptaa do umiechnitej, szczliwej
dziewczynki w lustrze.
Spniam si na samolot. Ale no pasaran, nie odpadn walkowerem. Gowacki z
Foglerem, szefem Ars Polony, holuj mnie telefonami: Prbuj, prbuj. Jeszcze masz
dwadziecia minut, dziesi, jeszcze nie wpuszczaj.
Heroicznie po czasie wkraczam na lotnisko, miaam farta: samolot odleci godzin
pniej.
W kolejce do odprawy, wrd rodakw wymylam nowe logo polskich linii. Mao kto
na wiecie rozumie napis LOT. Zamiast tego przednia rufa, pysk, czy jak to si tam nazywa
w samolocie, powinna by ozdobiona wielkimi wsami rozwiewanymi wiatrem. Wtedy
kady, z ziemi czy powietrza, rozpozna: Polska.
Gdyby jeden ws by na biao, drugi na czerwono, to wyparyby narodowo i
patriarchalnie latawiec majcy nas reklamowa w Europie.
Z przesiadk w Paryu lecimy p dnia. Wkuwamy z Gowackim samouczkowy
hiszpaski. Decydujemy si perfekcyjnie opanowa: Yo soy Carlos. Wykrzykujemy to
takswkarzowi w Madrycie, a on ucieszony, e go znamy, potwierdza: Si, si, yo soy Carlos.
Ma rce zajte kierownic, wic gestykuluje twarz wyraajc ulg - wreszcie koniec
upaw. Wyciga jzyk w stron uchylonego okna i zlizuje deszcz, rozumiemy, e pierwsze
krople od wiosny. Co za sugestywny kraj. Ma si ochot powcha niebo nabrzmiae
deszczem, jest tak blisko.
Kwaniewski i orszak biznesmenw id do paacu sucha Chopina z okazji Dni
Kultury Polskiej. My z Gowackim te chcemy do krla. Nie dalimy, co prawda, ani grosza
na Quo vadis, ale rwnie czujemy si twrcami.
Stanowcza odmowa, trzeba byo zaatwia wejciwki wczeniej. Postanawiamy si
odci od rzdowych waniakw. Bdziemy mwi, e my nie przylecielimy z okazji Dni
Polskich. Hiszpanie zaprosili pisarzy na G: Gowackiego i Gretkowsk, z okazji
pidziesiciolecia odkrycia punktu G.

PADZIERNIK
1X
Niebo jest dzisiaj kopi z el Greca, z nieba deszcz. Na szerokiej madryckiej Gra Via,
gdzie mamy hotel, poranne zapachy churros - narodowych rogalikw maczanych w kawie i
czekoladzie.
Co ja robiam pi lat w Paryu? Tu jest rozmach, przestrze i metropolia. Nic z
francuskiego wy-picowania, bez szpanu innych stolic. Ludzie normalni, no, prawie... charcz
barbarzyskie h z gbi garda i warcz rrrr. Do tego dziecice, seplenice c. Dziecko i dziki
zarazem. Hiszpaski ma kilka oktaw skrajnoci: od skowytu korridy do kwilenia dziecitka
noszonego w procesjach.
Zaczynamy je hotelowe niadanie o 9.00. O 11.00 schodz si Hiszpanie.
Odprawiaj dugimi churros poranne fellatio na sodko - tykanie wasnych erotycznych snw.
Priekrasnyj Janusz prowadzi mnie do Prado i popycha w obrazy. Najpierw
redniowieczne madonny. Knebluj oseska sycc doskonaoci cyca. Kula wiata w usta.
Chc si jeszcze powczy po salach, nacieszy t gotyck cisz przyklejon farb do
ptna i desek. Gowacki ma jednak swj plan. Zagania mnie jak zwierzyn przed Boscha.
Staj przed znanym z popkulturowych makatek Ogrodem rozkoszy ziemskich i dostaj
mdoci. Jedyny raz w yciu mdlio mnie tak w ciy, a na pewno nie przed obrazami. One s
zawsze szczelnym akwarium, z ktrego nie wypeznie aden z namalowanych potworw. U
Boscha jest gdzie pknicie. Znalaz sposb, by przela swoje koszmary prosto w
ogldajcego. Nie patrz na niego tylko oczami. Daj si wcign wchem, brzuchem,
poblad skr, tak jak on malowa - caym sob. Wymiesza olizge skorupiaki, roliny
wbijajce si w ludzkie ciao, wpltane w ywioy i syfilis.
Po piekielnej, lewej stronie tryptyku autoportret Boscha. Jest diabelskim
Antychrystem przedrzeniajcym Chrystusa, bo te umiera od ran. Sczcych si ran syfilisu
- choroby miosnej, na ktr cierpia. Ma upiornie bia twarz wychylajc si z ciaa tak okaleczonego, e przypomina ono bardziej kokon, z ktrego wylga si gowa. Umc2Ona
wyobrania Boscha podana jest na tacy tego obrazu niby wykwintne danie z owocw morza.
Jeli nie od nich, to na pewno od niej zalatuje rozkadem.
Namalowany tu wiat nie jest doskonal kul, podwodn perl. To przemylnie
skonstruowana puapka. Wystaj z niej poerane ludzkie koczyny.
Wieczne bycie, jego ogniste krople spermy kapicej z pokolenia na pokolenie moe
ugasi tylko jeszcze wikszy pomie - apokaliptycznego koca namalowanego w epilogu.

Soce Boscha nie wieci. Jest wysuszonym plasterkiem pomaraczy. To, co on

maluje, ma inne soce, nie z tego wiata. Z wyobrani erujcej na yciu. Urgajcej jego
kalekiej skoczonoci. Blunierczy tryptyk obejmuje widzw skrzydami zamieniajcymi si
w jadowite macki. Przytrzymuj one przed obrazem ofiar z ludzi ju na wp przegniych
grzechem. Std ten smrd, ode mnie samej? Czy od perwersyjnego zestawienia bladoci z
przegniym rem?
Potem Goya. Albumowe reprodukcje nie maj z nim nic wsplnego. Jest wspczesny
jak kady koszmar. Pny Goya - lepy, guchy - malowa to, co odcisno mu si w rodku,
w jaskini czaszki. Bez zudze, bez koloru, czerni i szarociami. Biel nie jest u niego
wiatem, jest przeraeniem, e co wida, e nie dao si ukry.
Sabat Goyi - groza diaba, wok ktrego si rozgrywa, jest wanie ze spojrze. Z
wygldu czarne krwsko, w oczach wpatrzonych w niego czarownic - demon.
Dobitno hiszpaskiego to najlepszy podkad dwikowy dla tych wykrzyczanych
obrazw.
Uciekam z Prado, z tej wityni sztuki, ze wityni ludzkiego nieszczcia. Na koniec
ktem oka La yenerable mdre Jeronima Velasqueza. Portret zakonnicy jest portretem
inkwizycji o poncych oczach, w czepeczku niemowlcia i z grzechotk krzya. Okrutna
niewinno ognia.
Wracam do hotelowego pokoju. Kad si na ku i w pnie, gdy nie jestem ju
sob, a nie ma jeszcze sennych postaci, zapadam w panieski pokj. Podobny do tego,
przyciasny, ale od ktrego wszystko moe si zacz. Krakowskie pokoje, akademiki, paryskie chambre de bony, gdzie przysiadaam si cigle do zawzicie milczcej samotnoci.
Jad na telewizyjn prb Antygony w Nowym Jorku Gowackiego. Prowadzi j
ywilia, polska reyserka litewskiego pochodzenia od lat mieszkajca w Madrycie. Wczoraj
wystylizowana na Polk z klipsami i koralami, dzisiaj jest wreszcie sob w caej skali
czowieczestwa po hiszpasku. Prowadzi swj teatr jak eksperyment z tkankami
macierzystymi, czyli aktorami. Z nich moe wyhodowa na scenie, co chce: wtrob, krla,
ebraka. Zatrzymali si gdzie w rozwoju, nie wrastajc w jedn rol: bankiera, fiuta, matki.
Po prbie siedzimy z aktorami Antygony w knajpie, jedzc tapasy: wybr od chleba po
przywry w oleju - Bosch z mnstwem zapieczonych oczek.
Zjawia si dostojna Mat, aktorka Almodovara, popatrze na priekrasnego Janusza.
Aktor z drugiego koca stou, chcc odwrci uwag od jej majestatu, wota, e jest Polakiem.
- Tak, tak - potakuje ywilla - Kataloczykiem. Zaraz po moim przyjedzie do
Madrytu zobaczyam w metrze napis: mier Polakom! Uciekam do domu i w ryk.

Gosposia wytumaczya mi, e Polakami przezywaj Kataloczykw, bo skpi (?) i mwi po

swojemu.
Trzydziestoletnia Antygona obgryza do wina paznokcie.
- Ona stracia w dziecistwie ojca? - pytam ywill.
- Skd wiesz?
- Nie wiem, czuj.
- Czarownica - twierdzi Joasia, dziennikarka z polskiej ekipy telewizyjnej, krccej
wyczyny Janusza. Jest podobna do Rity Hayworth z Oddzielnych stolikw albo do licznej
dziewczyny z telewizora w sztuce Pilcha, o tym jak samotny pisarz zakocha si w spikerce.
Wygadaam si z t Antygona. Prbuj przykry metafizyczny nietakt przykrtk
teoryjk: - Nasze ciaa s pantomim tikw, niezauwaalnych gestw, mrugni i drgawek
opowiadajcych histori kadego z nas - spogldam na cian, skd przywouje mnie
spojrzeniem martwa puenta mojej opowieci: eb byka zabitego przez najsynniejszego
toreadora pchniciem w nozdrza.
- Przyjd jeszcze raz popatrze na Janusza - mwi godnie Mat w jego stron. A ja
sysz kltw.
3X
Obrady usprawiedliwiajce nasz przyjazd do Hiszpanii: Pisarze krajw wchodzcych
do Unii. Z czym do Europy. Moglibymy wyj z sali po obejrzeniu scenografii: st
przykryty zielonym obrusem, paprotki, szklanki z wod i wizytwki, moja: Dona Manuela.
Niestety za nami jak na froncie kroczya brygada europejskich urzdnikw i kamer
wyapujca dezerterw.
Gowacki zaproponowa uzna czarny humor za polski wkad w Europ. Po jego
przemowie przysza kolej na mnie.
- Do Europy wchodz narody, to czu nacjonalizmem. Pisarz czoga si
indywidualnie. Co do mnie, nie robi tego ani na wschd, ani na zachd, tylko w gr, do
Pana Boga, skd lepszy punkt widzenia.
Ukoniam si, gracja.
Hiszpanie wniebowzici, oni i Polacy tocz boje o judeochrzecijaski wstp do
konstytucji europejskiej. Ja nie o tym, chciaam dopowiedzie errat, ale ju bracia po pirze Wgrzy, otysze, Estoczycy - zaczynaj wyskubywa z siebie idee, obnaajc pypcie myli:
narodki takie jak nasz, idce na rze cywilizacji, euro, wsplna kultura, duma z siebie i tosamoci. Przemowy wedug szablonw propagandy jednakowo obudnej, niezalenie od
systemu rzdw.

Suchajc ich, walczymy z Gowackim pod stoem o zachowanie naszej tosamoci.

Na stole obrad pynie Transatlantyk pod wezwaniem Gombrowicza ruszajcy w Rejs. Janusz
zaczyna recytowa pod nosem fragmenty swojego rejsowego scenariusza: Znamy si mao...
Wic moe ja bym powiedzia par sw o sobie, najpierw. Urodziem si... Urodziem si w
Makini w 1937 roku. W lipcu. Znaczy si w poowie lipca... Waciwie w drugiej poowie
lipca. Dokadnie 17 lipca. No... to tyle o sobie na pocztek.
Soweniec mwi co w oryginale, wykrzykuje, e jego jzyk jest pikny, moe woa o
ratunek, tonc w Europie. Wgrzy na to, e s samobjczo smutni, ale Unia ich uratuje, wic
d.
Wreszcie po godzinie mam wasny pogld. Gowacki odradza mi jego publiczne
wygaszanie. Zreszt do mikrofonu dorwali si otysze i recytuj po swojemu Rilkego.
Powiedziaabym, e objawia mi si Unia Europejska na rwninie europejskiej. Bya
jedynym wychodkiem w okolicy, drewnian sawojk z gwiazdkami zamiast serduszka na
drewnianych drzwiach. Wok narody przestpujce z nki na nk. Wejcie do niej w
miar upywu czasu z naturalnej potrzeby zamienia si w fizjologiczn konieczno. Kto nie
wejdzie, ten si obesra (prosz akcentowa na ostatniej sylabie, wtedy sowo to zabrzmi
szykowniej, z francuska) i bdzie smrd na kilka pokole. Podobny do tego, ktry przenika w
mentalno z naszych publicznych szaletw.
Idziemy si po tym uchla, zmy wstyd. Susznie mwi Gombrowicz - pisarza moe
skompromitowa tylko inny pisarz, estoski, otewski, kady. Zamawiamy kieliszek, dwa
czekolady w czekoladerii na starym miecie. Indianka podaje nam trunek Majw. Po
pierwszym gorcym yku obserwuj, czy Gowacki przeywa tak samo. Jzykiem rozcieram
co, bo to nie czekolada. Rozcieram smak samej siebie. Upajam si sob, sodycz, gbi.
4X
O wicie z moj Wydawczyni wsiadamy w pocig zwiedza Eskurial. Popija
anginowe antybiotyki piwem, opala si na peronie i ma coraz wikszy dekolt. Podziwiam j i
Eskurial.
Ten hiszpaski Wawel nie jest ponur twierdz, o czym rozpisuj si przewodniki.
Oszczdny zen, bardzo rozsdnie wymylony na tutejszy afrykaski klimat. Wysoko w
rzekich grach, grube mury. Wawel jest przy tym weso stodo, ale u nas polityk kulturaln nie zajmowaa si inkwizycja.
Po Eskurialu podmiejskim pocigiem do Segowii. Nie wypadamy z rytmu wzniosoci
- goniki zamiast radiokataryny przebojw nadaj Bacha z Haendlem.

Na wzgrzu mauretaski zamek, najwiksza atrakcja miasteczka - redniowieczna

koronka wieyczek i baszt. W tle zote rysko z ceglanymi stogami kilku romaskich
kociow. Reszta Segowii to cisk: maszkarony katedry dziobi okna domw. W samej katedrze nadtok Zbawicieli: cieka dwudziestu krucyfiksw obwieszonych Chrystusami o
prawdziwych wosach i szklanych oczach.
Wydawczyni, w gorczce, kupuje wielk lamp marokask z drutu i szka. Taska to
przed sob, Diogenes poszukujcy czytelnika albo pisarza. Wieczorem trzsiemy si z zimna,
jest dwanacie stopni - my, wystrojone po madrycku w letnie sweterki. Czekajc na takswk,
tulimy si do rzymskiego akweduktu w dole miasta. Std wzgrze Segowii jest law gruzu
zastygego w zabytki, ukadajcego si warstwowo epokami po wybuchu wulkanu Historii.
5X
Piotr tak mnie zaszczepi na mio doustnie i dopochwowo, e nie zauwaam
adnego banderasa. Wreszcie powrt. P dnia lotu.
W Paryu przesiadamy si na Air France i po dwch godzinach Okcie. Samolot
podrywa si, zamiast ldowa.
- Co jest?
- Nic. - Tumacz Gowackiemu francuski tekst:
- Dla bezpieczestwa pasaerw wyrzucaj jaki gaz.
Szczliwa podwiadomo nie dopuszcza zagraajcej jej prawdy.
- Gaz? - Janusz syszy teraz angielsk wersj.
- Casoline to benzyna.
Bezpieczestwo ma polega na unikniciu poaru i zwglenia zwok. Bd mogli
wtedy wyduba z nas DNA, jeli uda si przy drugiej prbie wyldowa z zacitym
podwoziem.
W dziesi minut przechodz przez wszystkie podrcznikowe fazy zderzenia ze
mierci. Negacja - pierwszy objaw -ju bya: gaz to nie benzyna. Pniej klasyczne
niedowierzanie; wanie teraz? Absurd.
Na koniec targowanie si i bunt polegajcy na szukaniu poduszek ochronnych.
- Musz gdzie by, w amerykaskich samolotach s - Gowacki szpera pod fotelami.
We francuskich jest w zamian petit dejeuner.
Krymy nad Lasem Kabackim, gdzie prawie codziennie chodzilimy na rodzinne
spacery koo pomnika ofiar katastrofy lotniczej.

Los mnie ostrzega, spniam si na samolot do Madrytu, teraz w Paryu Francuzi nie
chcieli mnie wpuci z podartym biletem. Miaam tyle okazji, palec opatrznoci za kadym
razem wyciga mnie z tej zbiorowej egzekucji w niebie.
adnego strachu o siebie, no, moe nieprzyjemny dreszcz. Myl tylko o Piotrze i
Poli, czy tam na ziemi nie zostawiam ich na lodzie, czy dadz sobie rad. Powoli spadamy.
Podajemy sobie rce.
- Trudno - egnamy si.
Zgrzyt i otwiera si podwozie. Wyldowalimy. - Piknie umieralimy - gratulujemy
sobie ycia.
6X
Trzydzieste dziewite urodziny i tyle brakw, np. kryzysu czterdziestolatki. Przeyam
go w przedszkolu, bo majc pi lat, wiedziaam ju, kim bd. Drugi powd opnienia - to,
e nie mam normalnych czterdziestu lat. Dziecko w wieku wnuka, pny start w dorose
ycie, a w profesjonalno-etatowe w ogle.
Nie umaram wczoraj rok modsza. Nie wsid przez najbliszy rok do samolotu. Nie
z lku przed mierci, to si da wytrzyma. Gorsza jest bezradno, minuty oczekiwania.
- Chciaabym pisa felietony.
- Nie, nie wierz w intelektualn si felietonw.
Po tej rozmowie z Najsztubem, naczelnym Przekroju, wyhaftuj sobie na koszulce
Jezus byt te inteligentny.
Czy powinnam mie drugie dziecko? Jestem coraz starsza... A jeli urodzi si chore
(ledwo daj rad wychowa zdrowe), lub gorzej - jest 50 procent prawdopodobiestwa, e
chopiec. Za due ryzyko.
W prezencie urodzinowym dostaj trzy godziny wolnego. Czytam Genom, nie ebym
urodzinowo rozdrapywaa dziedzictwo. Fragment o genomie i jego makroprzygodach:
Hermann Muller by pod kadym wzgldem typowym wybitnym ydowskim uczonym
uchodc przekraczajcym Atlantyk w latach trzydziestych ubiegego wieku, poza jednym:
kierowa si na Wschd. W 1932 roku jego pomienny socjalizm i rwnie pomienna wiara w
selektywne podzenie ludzi, eugenik (chcia, by dzieci starannie hodowano, tak by miay
charakter Marksa lub Lenina, chocia w pniejszych wydaniach swojej ksiki rozsdnie
zmieni to na Lincolna i Kartezjusza), zawiody go do Europy. Przyby do Berlina zaledwie na
kilka miesicy przed dojciem Hitlera do wadzy. Przeraony patrzy, jak nazici rozbijaj
laboratoria jego szefa, za to, e nie wyrzuci pracujcych tam ydw. Muller raz jeszcze
powdrowa na wschd, do Leningradu - tu przed tym, jak antymendelista ysenko wkrad

si w aski Stalina i zacz przeladowania genetykw, eby poprze wasn zwariowan

teori, e pszenic, podobnie jak rosyjskie dusze, mona wytrenowa do nowych warunkw,
zamiast j hodowa; nie powinno si przekonywa tych, ktrzy sdz inaczej - naley ich
rozstrzela. Muller posa Stalinowi egzemplarz swojej ksiki o eugenice, ale usyszawszy,
e nie zostaa dobrze przyjta, w ostatniej chwili znalaz wymwk, by wyjecha za granic.
Pojecha na wojn domow do Hiszpanii, gdzie pracowa w banku krwi Brygad
Midzynarodowych, a stamtd do Edynburga, gdzie dotar z waciwym sobie pechem
dokadnie w momencie wybuchu drugiej wojny wiatowej. Trudno mu byo prowadzi
badania naukowe porodku szkockiej zimy, z zaciemnionymi oknami laboratorium i w
rkawiczkach; zdesperowany prbowa wrci do Ameryki. Nikt jednak nie chcia
wojowniczego, szorstkiego socjalisty, ktry le wykada! i mieszka pewien czas w Zwizku
Radzieckim. W kocu dosta prac na Indiana University. Nastpnego roku dosta Nagrod
Nobla za odkrycie sztucznej mutacji genw. Facet poddajcy geny promieniowaniu X, eby
wywoa w nich mutacje, sam naraa swj genom za pomoc twardego, historycznego
promieniowania XX wieku.
Relacja z wczorajszego rozdania NIKE. Czy sprzedaj na to bilety? Wyjtkowy
spektakl: wystawi dziesiciu pisarskich neurastenikw do wycigw konnych po Oscary.
Gonitwa trwa ca transmisj. Nominowani poc si, emituj miny skromnociowe, tu przed
werdyktem ambicje pdz coraz szybciej. Przecie tego napicia, pompy nie wytrzymuj
nawet zawodowi cyrkowcy - aktorzy, reyserzy na gali w Hollywood. A co dopiero
intelektualici i poeci. Robi widowisko ich kosztem i oburza si na Big Brothera?
Prestiowe nagrody literackie (na wiecie) z szacunku dla typowanych ogasza si zaraz po
werdykcie bez jedenia kamer po ich zawiedzionych twarzach.
7X
Piotr pisze o zaletach ycia w parze. Jeli dobrze pamitam, ostatnia wiatowa
pochwaa maestwa, o ktre warto walczy, to chyba Przemino z wiatrem, film naszych
bab, majcy premier w 1939, roku koca wiata.
Uczymy si ogrzewa dom kominkiem. Chatka ma swoje wdechy i wydechy.
Najgorzej rano, gdy cakiem wypuszcza z siebie ciepy oddech.
Szykowanie si do narodowego dyktanda. Co tam, e marnuje si czas i mzgi
wkuwaniem ortografii. Koczy si szko, umiejc napisa skuwka, ale nie majc pojcia,
jak y z ludmi, rozwizywa konflikty, negocjowa. Zamiast podstawowej wiedzy psychologicznej, dziki ktrej mona by unikn zych zwizkw, yciowych wpadek, od razu

wychowanie seksualne emocjonalnych analfabetw. Zgoda, trzeba umie naoy

prezerwatyw, jednak rwnie wane jest wiedzie komu.
O ile byoby mi atwiej w yciu, gdybym zamiast pitki z polskiego miaa na maturze
pitk z ludzkiego.
Co ma ortografia do psychoterapii i seksu? Chyba tyle, e zostawiabym pisowni
chuj dla tych nieobrzezanych. I to byoby logiczne. Reszt wyrzuci: rz, ch, .
Na matur wyryam si reguek i natychmiast je zapomniaam. Pisz niemal
fonetycznie mimo cigego czytania. Nie jestem dyslektykiem, chocia bdy ortograficzne
robi w kadym jzyku oprcz woskiego. To idealny jzyk fonetyczny, a czym innym do kurwy ndzy jzyk ma by?!
Czyste naczynia w kredensie: cukier po prawej, mka po lewej. Pola sama woa: je!
Cudowna, powszednia harmonia codziennoci. Podobna do redniowiecznych witray,
ciosanych ze szka. Troch topornych, ale przewietlonych wiar, e wiato dajce zwykoci
rumiece kolorw jest mioci.
9X
Synne Co lubi? na pocztku Amelii i wyliczanka przyjemnoci - typowo
francuskie cyzelowanie rozkoszy. Luksus, ktrym szlifuje si cywilizacj w drobiazgach.
Film Manuela rozpoczynaby si list tego, na co nie mam czasu: wyspa si, obci paznokci
itd.
10 X
Wiedzc tyle o jatce historii, to, e mog trzyma moj creczk za rk, wydaje si
cudem. e ma do kogo biec i mia si, woajc: Mama! Tata!, jest zaprzeczeniem
ludzkiego rachunku okruciestwa. Tutaj zamiast kanapy mgby by agier, za azienk
Auschwitz, a ja spreparowana w soiku. Mj ojciec, niewolnik Trzeciej Rzeszy, dostawa do
mycia w majtku Bismarcka przydzia myda. Nikt wtedy nie wiedzia, e te sabo pienice
si kostki s z ludzi.
Pisanie felietonu. Sysz co miesic przeladujcy mnie gos ze szkoy: Prosz wyj
karteczki.
11 X
Na uroczysku, gdzie docieramy w spacerowym kondukcie, za torami pokrzywiony
db. Jego grubany pie opasany biaym stanikiem. Zawiesili go pijacy? Ludno Mazowsza
w matriarchalnych obrzdkach marcowego Dnia Kobiet?

Pierwotne koczowanie. Przenosimy si ze spaniem z wielkiej sypialni do zagraconego

salonu. Tu pracujemy, jemy, ogldamy telewizj i uprawiamy ycie rodzinne w barogu przy
kominku. Cieplej, bliej.
Nie lubi sypialni, s izolatkami na sen.
Podsuchuj Piotra tumaczcego Poli widok zza okna:
- Krw pilnuj psy, psw pilnuj chopi, ich - Pan Bg, i tak wyglda acuszek
szczcia. A my na to patrzymy.
12 X
Niedziela. Budz nas sonie morskie, wieloryby i pisk mew. Drewniany dom zamieni
si w oceaniczn tratw? Chwiejnym, sennym krokiem wychodz na taras. Mewy przybkay
si znad Wisy wydziobywa resztki z pl. Rycz krowy. eby odkry ich pokrewiestwo z
wielorybami, nie trzeba by paleontologiem.
Wystarczy wsucha si w ten ryk aciatej syreny okrtowej, zwanej Muk.
Z barogu pstrykamy w telewizor i pojawia si TV Puls, primo dewoto Niepokalanw.
Puszczaj Studio otwarte, najlepsze w caym telewizorze, ponadgodzinne dyskusje
inteligentw. adnej innej telewizji nie sta na marnowanie tyle czasu dla interesujcej
prawdy o polityce i spoeczestwie. Nagle reklamwka serialu z piersiami Pameli Anderson i
hardrockowy wyjec. To ma by telewizja rodzinna? Chyba dla rodziny Osbournew.
Szukam czego w radiu i trafiam na Radio Jzef. Modziecy z Frondy piewaj
skoczn

reklamwk:

Homoseksualizm

jest

uleczalny

ty

moesz

zosta

heteroseksualist! Zosta katolickim heteroseksualist, by podlega dystrybucji plemnikw...

Dlaczego katolicy uparli si na seks? Czy czowiek jest wycznie seksualny, nie ma
innych zalet?
13 X
Dostaam swj pierwszy pocketbook Polki. Na Zachodzie takie wydania rozchodz si
w stutysicznym nakadzie. Byabym dumna i bogata. Tutaj skromnie zainkasuj redni
krajow.
- Dzidziu? - Pocia pokazuje embrion na okadce.
- Tak, to Polusia. Ksika o Poli, kiedy bya malutka w brzuchu u mamusi, o tu, pod
sweterkiem - wsadzam sobie misia, udajc ciarn.
- I miaam ogon? - drapie ppowin.
- Tak.
- Byam malusia - wspina si po mnie.

Bior j na rce, przytulam pod swetrem, wiczymy ci.

- I mamusia tak tulia, bujaa - nie mam siy. - Ju koniec.
- Nie!
- Nie chcesz si urodzi? Do tatusia, pieskw, kotkw?
- Chc! - wyskakuje.
Mamy now zabaw w rodzenie. Pocia coraz duej targuje si o powody wyjcia
spod swetra.
14 X
Prawie jednoczenie dwie wiadomoci: pierwsza o zodziejach (urzdnikach
pastwowych) odkadajcych sobie z PZU p miliarda zotych na prywatne konto za granic.
Druga to pochwaa dla wadz Pabianic za obcicie 30 tysicy zotych (10 procent budetu na
biednych) z dodatkw mieszkaniowych po wyledzeniu nieuczciwych ubogich.
Kar dla zodziei z PZU powinno by doywocie w Pabianicach, bez pensji, bez
zasiku mieszkaniowego, pod kontrol policji, gdyby im znowu przysza ochota kra - w
sklepach. Skazani na ycie wrd tych, ktrych okradli.
Poza inteligencj emocjonaln jest jeszcze inteligencja ognista. Ma j Piotr i w pi
minut rozpala kominek. Ja dubi p godziny i nic.
- Co, nie byo si w harcerstwie - zapala jedn zapak.
- Byo, ale nie dotrwao do ogniska.
Wyrzucili mnie za buty. W swojej dziesicioletniej gowie uznaam, e teniswki
oklejone lisim futrem pasuj do mundurka socjalistycznego harcerstwa. Od dou traper, od
gry komsomoka. Kazali zdj futrzane buciory i zaoy juniorki zapobiegajce platfusowi.
Uciekam ze zbirki w traperkach i chyba nadal ich nie zdejmuj, cigle uciekajc. Tak jak
dzisiaj, gdy usyszaam zarzut z redakcji pisma: Czy musisz w felietonie obraa Czechw,
Wgrw?
Broni si: To moja wina, e wyjedajc na Zachd, na targi w Madrycie, ci na
pewno inteligentni pisarze zgrywaj przygupw?
Znowu uciekam warszawskimi ulicami. Ta w lisich traperkach - to ja.
16 X
Dwudziestopiciolecie pontyfikatu Papiea. Od rana filmy, ukony, delegacje. Patrzc
na Niego, pacz bye komunistki i przyszli ajdacy, jeszcze w randze ministranta. Pacze wic
cay nard. Ale czy wierzy? We Francji 90 procent nowej hierarchii kocielnej pochodzi ze
wsplnot religijnych - zakonnych zgromadze zaoonych przez nawiedzonych (Duchem

witym) dwadziecia, trzydzieci lat temu. Ci, ktrzy tam wstpuj, to w wikszoci
nawrceni i przechrzty (jak kardyna Lustiger). Te zgromadzenia podlegaj biskupom, nie
klerowi. Moe gdyby w Polsce kady katolik podlega bezporednio papieowi z
pominiciem ksiy, byoby tylu prawdziwie wierzcych, co paczcych na Jego widok.
17 X
Przyjemno na par godzin - pj do kina, przesta ocenia siebie, zaj si innymi.
Doskonaa filmowo Pornografia Kolskiego zarzyna Gombrowicza. Bohaterem nie jest ju
manipulujcy ludmi dekadent, ale pokolawiony przeyciami Holocaustu dewiant. Trzeba
przey pieko, by bawi si blinimi? Wreszcie Witu usprawiedliwiony i wytumaczony.
Oczywicie wbrew sobie, bo film nie z jego ksiek, tylko na motywach, jak napisano w
czowce. I tak Gombrowicz zgin w artystycznym Holokaucie.
18 X
Kupiam CD - pieni gregoriaskie - i resetuj sobie dusz po spotkaniu z
rwienikami. Ja chc do domu starcw, do muzeum, gdzie przechowuj uczucia.
Moje roczniki i modsze, wywiczone na internecie, nie okazuj w rozmowie adnych
emocji. Nie patrz na rozmwc, bdz wzrokiem gdzie wok jak po ekranie i przekazuj
informacj. miech leci z dubbingu.
19 X
Z zaoranych grud ziemi sczy si fiolet. Moe glizdy to farby wycinite z tubki.
21 X
Siedz przy stoliku, pijc herbat z domorosym Leninem. Domaga si cukru do
zagryzania. Odmawiam, dzieciom si nie daje.
Pola uosabia marksistowsko-leninowsk zasad materializmu dialektycznego. Rano
bya gaworzcym dzidziusiem, przy kolacji staa si mwic zrozumiale dziewczynk. Ilo
gugu, gaga przesza nagle w jako czytelnej wypowiedzi: Prosz cukier.
22 X
Woda w naszym domu nie jest t wielkomiejsk, pod cigym cinieniem majcym
ugasi nienasycon konsumpcj. Raczej ciurka sobie w tempie strumienia. Nie zapiera si
swoich rde i nie perfumuje chlorem. Jest skromn suebnic. Pojawia si w kranie
cichutko i znika wycieczona co do kropelki.
Oczarowani - rozczarowani. Tak za piosenk Mileny Farmer nazwao si moje
pokolenie we Francji. Sodkie haso reklamowe do tego samego, o czym pisze Houellebecq w
Czstkach elementarnych sperm i gwnian prawd.

Najpierw oczarowani, potem rozczarowani polityk obiecujc dobrobyt i szczcie.

Najbardziej rozczarowani sob, gdy dostaj czego chc. Szczcie stao si nowym rodzajem
marchewki pozornie dostpnej dla kadego. Std rozczarowanie, gdy za marchewk czai si
bat. Przynta dla wielu jest tylko do polizania, nad ni szyldy humanizmu i reklamowe
slogany.
Szczcie, to stare poczciwe drobnomieszczaskie szczcie, zardzewiao na
zomowisku dawnych idei i nie kady wyklepie sobie z niego auto, jak hinduski biedak w
reklamie Peugeota.
Czymkolwiek si rni Rozczarowani, we Francji i w Polsce zrobi to samo.
Przecz pilotem program telewizyjny i znowu bd Zaczarowani.
23 X
Kupujemy znicze i schodzi na ostatni wol. Obydwoje chcemy by spaleni. Gdyby
Piotr zapad na statystyk, czyli umar po msku wczeniej, nie chciaabym, eby si od razu
rozprasza z urny. Niech lepiej poczeka, a mnie spal, wtedy wymieszaj nasze prochy i
rozrzuc w Saint Baume. Jedynym miejscu, gdzie cmentarz dziki krajobrazowi przypomina
uzdrowisko.
- Romantyczne - zgadza si. - Ale odsyp mnie troch, tyle co w puszk po kawie
Marago, i odstaw do Szwecji - prosi. - Na mj ulubiony cmentarzyk w Grodinge, jako si
przyzwyczaiem do niego.
- Wygrzebi same zby - nie wierz, e po mierci moe by w Skandynawii lepiej ni
w chodzie hibernacji za ycia. - Przynajmniej zby nie cierpi na reumatyzm.
- Nie przebieraj w urnie. Szczypt do Szwecji, tyle ile tam przeyem, przelicz te
dwadziecia lat na dekagramy i troch zostaw na uszczelnienie domu, bd o was nadal dba.
- Ty do mnie nie mw! Ty si do mnie mdl! - wrzeszczy na parkingu dziewczyna do
swojego chopaka i trzepie go w plecy reklamwk z piwem.
24 X
Przywiozam z Hiszpanii genialny wynalazek: cukierki w aerozolu. adnych
papierkw, klejcych si rk. Pola otwiera dzioba, spryskuj jej gardo i spokj.
Czemu nie upraszcza pewnych rzeczy dla wygody i na przykad zamiast stringw nie
zakada nici dentystycznej.
Pola ledwo nauczya si mwi, ju zmyla. Opowiada historie o misiach i wasnych
dramatach, krowach wypijajcych jej mleko ogonem. Ale to chyba nie wyobrania prbujca

si oderwa od rzeczywistoci. Raczej pas startowy dla gramatyki. Prby uoenia nowych
sw, sprawdzenia, czy razem te pasuj i daj rad unie myl.
25 X
Kady waciciel domu powtarza: pierwszy buduje si dla wroga, drugi dla
przyjaciela, trzeci dla siebie. Nasz przy silnych wiatrach zamieni! si w dziuraw szalup i
nabiera wody. Kaszlemy, krztusimy si, tonc pod zwaami mronego powietrza wpadajcego
kad szczelin. Ekipa remontowa z Dworku, zajmujca si ciesiok, obiecaa przyj po
niedzieli. Pytaj, czy zatkalimy od spodu dom wat mineraln, takiego uszczelnienia
wymaga konstrukcja.
- Ju dawno, i nadmuchalimy kamizelki ratunkowe - potwierdza Piotr zakutany w
kapok puchowego bezrkawnika.
26 X
Droga z Piaseczna do Zalesia i dalej do domu trwa dokadnie tyle, ile mozartowski
dwudziesty koncert fortepianowy D-moll. Ten koncert jest o mnie, to moje curriculum vitae
ze wszystkimi powtrzeniami, wzlotami i melancholi. Dobro mojej matki, czuo ojca.
(Ojcowie musz kocha matki, by te nie oszalay i nie okaleczyy swoich dzieci.)
Rytmiczna codzienno, z ktrej pojawia si cud zakochania. Nawroty samsary bdce
napadami metafizycznego reumatyzmu. I bezinteresowny miech, smar dobroci, po ktrym
atwiej si toczy przeznaczenie. Dodaabym do tego mozartowskiego koncertu - mojej
autobiografii - postscriptum z Perfect Day Lou Reeda.
W porwnaniu z dorosym rozumek mojej creczki to przebinieg. Wychyla si spod
roztopionego dotychczas w wiecie Ja.
Godzin dziennie, albo i wicej, zajmuje nam rozpalanie, podkadanie drewna i
dogldanie kominka. Krzyczymy na niego, podziwiamy, gdy ponie. Jest ogniskiem naszych
emocji. Sta si kim bardzo wanym, co natychmiast wychwytuje Pola. Pokazuje mu swoje
rysunki albo przychodzi pochwali si misiem.
27 X
Rozkosze bywania u przeciwnej, politechnicznej formacji. Mj m nie kpie wicej
creczki, nie przewija, eby nie byo ZEGO DOTYKU. Sukces kampanii ostrzegajcej
przed molestowaniem dzieci: Zy dotyk boli na cale ycie.
Rygorystycznym inynierem te zostaje si na cale ycie, a nawet po mierci na pycie
nagrobnej ze wszystkimi tytuami i wyrazami wdzicznej ulgi od zamczonej domow robot
ony i niedopieszczonych dzieci.

28 X
Z rok nie kupowaam bielizny. Przygldam si reklamom majtek. Koronki
zakrywajce wejcie do schronu przyjemnoci. Benetton mgby kiedy zrobi jedn z reklam
z kobietami w ciy. Kada namalowaaby sobie na brzuchu swoje emocje: soneczko, rybki.
Ta po benettonowsku szokujco wyrodna ze wciek min namazaaby sobie napis: Nie gap
si! Nie jestem dwunonym tabernakulum!
Od smej do pitnastej, trzy razy w tygodniu zostaj sama z Po. Ani chwili
odpoczynku. Przeywam swoje dzikie pola. eby jeszcze bya z tego korzy dla Piotra, ale
on wraca zaamany z orodka leczenia nerwic, gdzie ma wolontariat.
- Dlaczego nerwice i depresje lecz psychiatrzy - narzeka. - Co maj do zaoferowania
oprcz izolacji, mtnej diagnozy i prochw? Pomogaby tylko psychoterapia. No tak, ale w
Polsce jest niewielu zawodowych psychoterapeutw, a ich kompetentne usugi s drogie. W
rezultacie ludzie z nerwic lduj na oddziaach psychiatrycznych - biadoli.
Ten orodek i tak jest luksusowym miejscem w ndzy suby zdrowia. Nerwicowcy z
caej Polski czekaj na miejsce w nim miesicami. Od dziesitek lat nieodnawiany, z ebraczo
opacanym personelem. Brakuje na mydo i papier toaletowy, konieczne remonty sponsoruj
bogate firmy farmaceutyczne, ktrym zaley na opchniciu swoich lekw. paj je pacjenci i
si uzaleniaj, bo kogo sta na psychoterapi?
- Brzmi jak Marks, ale sprawa jest mierdz-co klasowa - wcieka si Piotr. Terapeutyzowa w pierwszej kolejnoci modych, wyksztaconych i bogatych, a reszcie
lekarstwa? Miliony roztrzsionych emerytw i biedakw na relanium? Czy my yjemy w
Afryce? Leki na AIDS s za drogie dla czarnych mas, leczmy biae wyjtki, reszta niech
umiera. W Polsce psychicznie.
29 X
Kadc si spa, w ciemnociach dochodz do wniosku, e jestem lepa na moje
dziecko. Nie dowierzam, e jest. Cigle je wcham, gadz, czytam powoli jego ciako
brajlem pieszczot.
Miliony kobiet patrz martwym wzrokiem na corodowe rozgrywki pikarskie. Wielka
murawa jest tego dnia cmentarzem ycia rodzinnego. Na pewno wikszo kibicw nie
miaaby nic przeciwko pochowaniu ich rzdami przy boisku, gdzie leeliby pod trawk obok
pikarzy swojej druyny. Bramkarze mieliby groby na skraju, reszta wedug rozstawienia,
skrzydowi po bokach, w rodku pomocnicy itd.
Z dwojga zego wol mecze od westernw (drugie telewizyjne hobby Piotra),
przynajmniej nie sycha zabjczych dialogw.

Od chodzenia po drewno przez taras w samej koszuli i gapienia si noc na szaracz

gwiazd zachorowaam.
Piotr musi teraz obsugiwa dwie dziewczynki, z tym e starsza potrafi kaprysy
zmieni w polecenia: Herbaty! Ksiek!
30 X
Zwlekam si do telewizji na program Cejrowskiego Z kamer wrd ludzi.
W garderobie patrz na swoj schorowan min i widz myli charakteryzatorek:
Kobieta w pewnym wieku nie powinna wychodzi z domu bez makijau.
Bdmy wic konsekwentni: w jeszcze pniejszym nie powinna wcale wychodzi.
Z czasem ludzie upodabniaj si, nosz t sam mask staroci. W modoci
wystpujemy pod pseudonimem twarzy, adnej, ale nie naszej. Ta moja przed czterdziestk
jest bez adnych zalet, oprcz tej, e jest wreszcie moj wasn. Firmujc zmarszczkami co
wicej ni wadliwy zgryz.
Zaprasza mnie, szkielet, do programu o ucztowaniu... Wczeniej przepytywano
znawczyni dubbingu o uczty erotyczne. Par mililitrw spermy to biesiadowanie?
Prowadzcy - Cejrowski - jest telewizyjnym Sarmat. Rbaj swoich racji. Susznym,
witym oburzeniem walczy z komunistycznym, kamliwym pohacem. Logika zawodzi go,
gdy zaczyna mwi o swoim wymylonym jak u polskiej szlachty idealnym ustroju
legendarnych Sarmatw: bez homoseksualistw, rozwodw i innych ludzkich zbocze
korzystania z wolnoci. Nigdy nie byo wiata, na ktry si powouje, ani w jego rodzinnych
stronach, ani przed wojn.
Cejrowski yje w tej utopii dziki swoim rozmwcom. Upaja si ich oporem
wyznaczajcym granice wymarzonej krainy, kreli erudycj plany niemoliwego.
W tej samej stacji telewizyjnej ma swj program Kuba Wojewdzki, zaprzeczenie
Cejrowskiego. Biseksualny urok inteligencji, koszmar dociekliwoci zamiast gotowej tezy.
Obydwaj podobni w jednym, tym, czego nie ma adna ugrzeczniona, upastwowiona stacja:
swobodzie pyta.
Na tym polega chyba prawdziwa telewizja, kiedy dziennikarstwo. Nie na
formatowaniu prawdy. Poziom programowej hipokryzji nie ma wiele wsplnego z poziomem
ogldalnoci. Showman to samotny rewolwerowiec przeciwko wszystkim. Ostrzeliwuje si
ostr amunicj pyta, adnymi lepakami lizodupstwa.
31 X
Otworzyam drzwi do ogrodu i z dbw pospaday tutejsze feniksy - baanty. Moe to
by i lot, ale dugie ogony wloky si po ziemi, a rozpaczliwy wrzask ogasza katastrof.

Nie mog ju sucha, czego nie mamy, eby wej godnie do Unii. Pienidzy,
cywilizacji, ustaw prawnych. Wiadomo, e to bajka, i w ostatniej chwili, w maju 2004 dynia
zamieni si w karoc, achmany w garnitur, eby Kopciuszek wlaz na bal, do zbiorowej
fotografii. Potem bdzie co godzin bicie na dwunast w nocy, alarm. Ksi, jeli si zjawi
szuka, to nie Kopciuszka, ale potomstwa wielodzietnej polskiej sierotki, do roboty.
- Mamo, zobacz, leci!
Biegn do okna podziwia.
- Co?- nie widz.
- Mi Puchatek!
Puste niebo. Pod nim ronie czowiek. Dwa i p roku uczy si widzie to, co jest,
odrnia od siebie samego. I wreszcie widzi to, czego nie ma, niewidzialne. Pniej zobaczy
wiersze, obrazy, matematyczne formuy.
LISTOPAD
1 XI
Kochamy si w porannych ciemnociach. No tak, ale o tym si nie mwi, chyba e w
piosenkach albo romansach. Naprawd si kochaam i byam hindusk, bezgrzeszn bogini
obejmowan przez sturkiego tancerza. On by we mnie krysztaem. Na koniec nasze ciaa
wieciy. Spyway po nas struki wiata. Dlatego mogam widzie jego twarz, jeszcze w
natchnieniu. Moja bya schowana w cie i na chwil prawdziwa, bo smutna. Musielimy
wsta, zmartwychwsta z ka. Znowu razem po wdrwce w zawiaty zmysw.
Po raz pierwszy od dawna wychodz sama, eby pogada. Przynajmniej tak mi si
zdawao. Mam jednak misj, zrobi zakupy. Gdzie ja znajd w wito otwarty sklep, poza
stacj benzynow? Nie mamy ani chleba, ani obiadu, nic. Dla Poli s zapasy, ale nie bdziemy
jej wyjada zupek i przecierw.
Spotykam si z Gowackim. Nie sucha mojego krakania i polecia do Egiptu - na
riwier otoczon drutem kolczastym, gdzie wicej kaasznikoww ni raf.
Wraca pustawym samolotem - cz wsppasaerw zgina w wypadku
autobusowym pod Kairem. Lekarze nie chcieli dotyka krwi niewiernych i to w ramadan.
- A nie mwiam? Ten kraj trzeba zamkn dla turystw. Zrobi tylko korytarz
cywilizacji do Karnaku, piramid i Teb. Na Ksiycu s ju bardziej sprzyjajce warunki
pobytu i mniej bakterii - zrzdz. - Exodus to jest nazwa dla egipskich biur turystycznych.
Ubolewamy nad piractwem intelektualnym wydawcw mierzonym w ndznych
procentach wypacanych pisarzom za sprzedan ksik.

Idziemy (wlok si z godu) na sushi (otwarte, bo niekatolickie), ale ostatnie miejsce

zajte przez mojego ulubionego showmana Wojewdzkiego. Czy Warszawa jest ju tak maa?
Kady kademu zabiera stoek?
To Gowacki powiedzia pierwszy, na placu Teatralnym, e pisze ze strachu (Czwarta
siostra). Te si boj. Wracam wic spojrze przez szyb sushi baru na mojego idola. Siedzi
przy barze z dziewczyn, swoim emocjonalnym towarzyszem walki o przetrwanie. Cybulski
tego pokolenia. Diament w popiele komercji nie zapala dzi lampek spirytusu za polegych.
Wtraja japoskie rybki i cierpi od chrzanowego wasabi. To na pewno znak, jesienna migracja
moich znakw istnienia.
Zapalam u dominikanw wieczk za wszystkich. Pomie moe mie ksztat krzya
wypalajcego szczelin w mierci. Moe by tylko drzazg wiata. Najczciej jest
umiechem.
Mam trzydzieci dziewi lat. Za dziesi bd mie czterdzieci dziewi i nadal
liczy na wicej. A do osiemdziesitych urodzin? Kiedy waniejsze od tego, ile si ma,
zaczyna by to, ile zostao: pi, trzy?
Przed kocioem staruszek stukajcy lask po bruku, jakby sprawdza, czy ziemia jest
wystarczajco twarda, eby nie zapa si od razu w grb. Ile mu zostao? Dwa albo cztery
lata? Jest wic dwulatkiem, czterolatkiem?
2 XI
Moja twarz jest bardziej naga od ciaa. Dlatego, kochajc si, szukam twojego
spojrzenia, przycigam je do niej. Patrz na mnie, w moje oczy. Rce, biodra i nogi znajd si
same. Kocham si z twoim umiechem, reszta to rytmiczne, coraz gortsze oklaski. Aplauz
orgazmu. I cisza jak po kadym cudzie. Bo miaam mczyzn. Pod skr, tam gdzie zawsze
boli. Gdzie nie mona si wedrze inaczej, ni ranic.
10 XI
Wyrwao mi ten tydzie. Przyszo i zabrao.
Wracamy po zmierzchu z odzi. Dzwoni komrka, zanim zd odgada, zdycha. Na
szczcie, dowiedzielibymy si od ochrony o ich za pnej interwencji.
Dojedamy do naszej zagrody. Tam wozy, ochroniarze, ssiedzi, tum ludzi
poruszajcy si typowym dla nieszczcia powolnym kroczkiem w miejscu. Id do
wywaonych drzwi tarasu i przeczuwam, co wynieli, kawaek mnie. Mj laptop. Co innego
mogliby ukra piszcemu, wdzik?

Uruchamia si ponura szopka. Do dwunastej w nocy a po domu policjanci, psy,

zbieracze ladw. Z szyby wylizanej przez Po kryminalny ciga odciski palcw, warstwy
przeszoci. Posterunkowy rzuca okiem na paczk kaset wideo, w jego mniemaniu pen
pornosw, co sugeruje tytu: Seks w wielkim miecie.
Jest noc i smutek koniecznoci. eby przetrwa, trzeba cenne rzeczy trzyma na
acuchach albo przybite do stow i podogi. Zbudowa sobie prywatn wersj baru
mlecznego z Misia, gdzie sztuce i talerze przytwierdzano wanie w ten sposb.
Nie czuj si zgwacona w mojej prywatnoci. W Polsce wamania s prawem natury.
Czy mona mie al do przyrody, do deszczu albo kopcw kreta?
W okna i drzwi wstawimy sztaby, ktre opr si zodziejskiej nawanicy.
Schwarzenegger nie potrzebowaby u nas wywaa okiennic, wystarczy, eby si rozpdzi wejdzie cian.
11 XI
Chyba przesadzam z obojtnoci na kradzie. Nadajemy si jednak na terapi
pourazow. Nasze zachowanie wiadczy o podwiadomym poddaniu si napastnikom:
zostawilimy otwarte drzwi. Tym razem ochrona zapaa intruzw, tym bardziej e nie
uciekali. To byli pracownicy z Dworku, ktrzy mieli wstawi sztaby i ufnie weszli w puapk
alarmu.
Ssiad muzyk przyszed zaniepokojony z samego rana. Czego on moe si ba, nikt
mu nie wyniesie kilkusetkilogramowego narzdzia pracy - fortepianu -w trzy minuty, tyle
trwa dojazd ochrony. Ssiad geodeta poyczy mi terenowy laptop odporniejszy od puszki
konserw. Zapomniaam ju o ludzkiej yczliwoci, o tym, e kto nieproszony pomyli,
pomoe. Patrz wzruszona na komputer jak rolnik po klsce na traktor wypoyczony przez
samopomoc chopsk.
12 XI
W mediach dziwowisko. Wadza dla kobiet. Co si stanie, gdy bdzie prezydentowa?
Przy dyskusjach mieszki, podekscytowanie. Pod tym fantazje o dominujcej kobiecie w
czarnym, lateksowym kostiumie skrojonym u najlepszego krawca. Odkrywanie moliwoci
eskiego podgatunku niezdatnego dotychczas, poza wyjtkami, do polityki. Rwnie dobrze
mona by si zastanawia, czy do polityki nadaj si homoseksualici. Nikt nie pyta o
kompetencje, tylko o pe. Co w Szwecji (potowa rzdu to panie) uznano by za obraz, tutaj
uchodzi za szarmanck dyskusj, msk kokieteri.

W Polsce facet u wadzy nie czuje si kompetentny, bo najczciej nie jest. On jest po
prostu lepszy od kadego innego w swoim mniemaniu i od wszystkich kobiet w przekonaniu
powszechnym.
13 XI
Nowe pismo teatralne wyciga mnie na pogaduszki. Najpierw si wykrcam, nie znam
teatru, nie lubi. Ale umiejtnie cignita pruj szwy milczenia.
- Czy teatr powinien narusza tabu? Jasne, co spektakl. Sztuka powinna by
naruszaniem tabu na pamitk, gdy nie ma go ju w yciu.
Nie chodz, nie ogldam, no, rzadko. Teatr to brakujce ogniwo w rozwoju kina. Mia
jednak wpyw, ogromny. Przez pantomim Tomaszewskiego Krl Artur i rycerze Okrgego
Stou szukaam wasnego Graala na studiach antropologicznych we Francji. Codziennie
profesor mitolog (tak o sobie mwi) analizowa t ba sowo po sowie, pokazujc, e
nadal jestemy w nionym wiecie symboli migajcych reklamami dinsw czy gumy do
ucia.
- Tak, lubi Jarzyn, za filmowo, nie teatralno. Najlepszym przykadem jego Bzik
tropikalny. Opiera si na rytmie, a rytm jest z muzyki filmowej do Urodzonych mordercw.
- Nie, nie mog patrze bez parawanu na aktora wcielajcego si w posta. Dostaje
psychozy i to za moje pienidze. On powinien si leczy, na pewno te transy odbijaj si mu
w yciu prywatnym. Z drugiej strony, niewirujcy aktor na scenie gra le i te nie mog
oglda.
- Teatr na Bali? Prosz popatrze na atak padaczki, to jest zaangaowany teatr balijski
i taszy od wycieczki. Ci ludzie maj linotok, oczy w sup i nie graj. Gadaj ze swoimi
bogami w transie, tak jak my z pani w okienku na poczcie.
Ramajana powtarzana w kko te nie jest naszym teatrem ani czym lepszym. Jest
reklam bogw, powtarzanymi do znudzenia sloganami i gestami.
- Wspczesny teatr? Bergman. Dawniej nie byo kamery, zblie, wic inna bya
scena. Teraz moe ni by plan filmowy. Bergman w swoich filmach jest najlepszym
reyserem teatralnym.
Czy namawiajc Po do skadania klockw po zabawie, wychowuj j w
mieszczaskim porzdku? Bdc dla niej autorytetem, traktuj wedug nazistowskich
wzorw? Alice Miller, autorka ksiek o czarnej pedagogice, sugeruje, e autorytarny
sposb wychowania przyczyni si do powstania faszyzmu.

Chyba w ogle Poli nie wychowuj. Przystosowuj si do jej rozwoju, ratujc swoj
niezaleno jak najmniejszym kosztem. Udaj mam, ona udaje dziecko i wietnie si
bawimy.
Od czasw wojny w Wietnamie i buntu kontr-kultury obalono wzory. Zostay
antywzory. Podanie za nimi wymaga wikszego wysiku ni lepe naladownictwo.
W Polsce nie ma autorytetw poza tym palcem pisanym na wodzie wiconej papieskim. S za to wszdzie antywzory. Poczwszy od prezydenta wymigujcego si od
obywatelskiego obowizku zezna przed komisj sejmow.
14 XI
Cae szczcie, e dwulatki jeszcze myl na gos. Kroj chleb w kuchni odwrcona
od reszty mieszkania, gdy sysz postanowienie:
- Pomaluj domek! - Pola idzie z odkrcon tubk lakieru w stron komputera.
Zdyam. Do czwartego roku ycia berbecia natura nie spieszy si, by jego na glos
wypowiadane sowa ukry w wewntrznym monologu. Ratuje tym rodzicw przed
pomysami kilkulatkw. Ratuje te czsto ycie potomstwa, ogaszajc: - Teraz Pola woy do
kontaktu gwodzik, dwa.
Kto z pisma teatralnego czyta mi wywiad z wczoraj. Nie poznaj si w tym tekcie. Z
nerww robi si ysawa, szukam whisky i cygara. Bd Churchillem. On dziennikarzom
proszcym o wywiady odpowiada:
- Kochani, przylijcie mi temat, pytania, a ja napisz, co myl. Umiem przecie pisa,
w dodatku dobrze mi za to zapacicie.
Wzio mnie na kolory. Na parapecie donice z chryzantemami. ciany w kuchni
okleilimy pompejask purpur. Doda si zielone gazki i wita. Kuchenna czerwie
odgrodzia si od reszty salonu, tworzc bez drzwi nowe pomieszczenie. Ona jest progiem i
zapor dla sabszych barw.
Rozochocio nas to do kupienia kawaka zocistotej tapety na inny kt. Koniec z
biaymi przecieradami cian. One zasaniaj tylko brak kolorystycznych decyzji.
15 XI
Po dniu pracy na roli - ogrodowej, ty jesienny li do zagrabienia - i
wychowawczej padam na kanap, suchajc odgosw z gry, gdzie Piotr drug godzin
namawia Po do spania. Jest mi dobrze, ciepo (kominek przesta dymi) i nagle w cichej
chatce eksplozja telefonu: Wrrr! Instytut Szalenie Kulturalny, ministerialno-ksikowy pyta,

czy nie przyszabym w sobot spotka si z wiceministrem szwedzkim i urzdnikami. Ja?

Niebywajca prawie nigdzie, ja?
Mam si uperfumowa, ustroi i pdzi do Warszawy, bo misjonarze z paciorkami
przyjechali, ci, co rozdaj Nagrod Nobla. Czy ja jestem siwy szaman reprezentujcy plemi
Niedojebcw?
Zamkn te ministerstwa poezji. W kulturze gorzej ni w futbolu: jedenastu gra, stu
ich reprezentuje i za nich myli, dzielc kas.
Na okadce weekendowej gazety Muniek. Kto te jest w spisku, daje mi znaki i
specjalnie wsadzi jego zdjcie obok reklamy filmu Obcy - smy pasaer Nostromo. Sygna,
e Muniek jak alien od dwudziestu lat wylga si z wntrza polskatoci?
16 XI
Schodzenie rano do kuchni i wniebowstpienie kolorystyczne. Mieli racj w
redniowieczu - diabe jest czarny, pikno czerwone. Kolory s widzialnym zapachem rzeczy.
17 XI
Pola waha si w kociele, czy wrzuci do koszyka pieniek.
- Po co? - ciska mnie za rk.
- Aniokom na lizaki.
Wic lie apczywie piciozotwk. Cudowne dziecice przemienienie okrgego w
sodkie.
Mga, e nie wida, co za potem. W gowie te ledwie kontury jutra. Wpatruj si w
kominek. Roziskrzone polano jest poncym kamieniem i rozgorczkowan skr. Czym
pomidzy mineraem a ciaem - rolin.
Deszcz, ciemnoci uderzaj w dom wichur. Nie mog sobie znale miejsca. Wydaje
si mi, e ju nie myl, myli si sowami, a one osuwaj si na kolana przed smutkiem.
Roztapiaj we zy, w monotonne dwiki kropli i modlitwy.
18 XI
Znowu wspczujco-zatrwoona wizyta ssiadw. Chyba po kradziey spoczywa na
nas obowizek stworzenia grup pocigu i wsparcia. Naley przerobi traum, zorganizowa
zespoy samoobrony. Odwiedzajcy nas po szkodzie przynosz rne wersje poprzednich
wama na ulicy:
1) Gwiazda telewizji stracia krownik szos, bo do domu wpuszczono gaz usypiajcy
i wykradziono kluczyki wozu.

2) Nie byo gazu. Psy spay wygodnie w ku z wacicielami, nie reagujc na

zodziei. Dom by otwarty, samochd nie w zagrodzie, ale na drodze i bez alarmu.
Inna kradzie nie udaa si z powodu szoku poznawczego przekraczajcego
wytrzymao okolicznych oprychw. Nie spodziewali si zobaczy o czwartej rano na ganku
polskiego dworku rozwcieczonego widokiem swojej odjedajcej limuzyny wicedyrektora
banku - postawnego, nagusiekiego Murzyna wymachujcego kijem bejsbolowym.
Chodz z wzkiem po lesie, polach, wszdzie nadal zaduszki. Dymy i cmentarna mga
przez cay listopad.
Dojedajc do Warszawy, widzi si pord mazowszaskich rwnin kurhan Paacu
Kultury imienia Stalina wzniesiony na podobiestwo innych kurhanw ku czci wodza,
wczeniej czy pniej zmarego. Wystpowanie tej kurhanowej architektury dziwnie si pokrywa z terenami, na ktrych koczowali przed wiekami budowniczowie gigantycznych
grobowcw, funkcjonalnych, ale koszmarnie przycikich.
Papuasi wsadzaj sobie przyrodzenie w rurk z tykwy. U nas, przez chodniejszy
klimat, rurka rozrosa si w garnitur. Ciemny, sztywny ma w sobie tyle ycia, e mgby by
na zawiasy i otwiera si jak egipski sarkofag.
Co mnie drani w mukowatoci? Przeronita chopaczkowato. To, co urocze u
szesnasto-, osiemnastolatkw; zaenie si w grup, kultywowanie prowincjonalnej
wyjtkowoci, ycie swoim onanizmem i marzeniami staje si po czterdziestce groteskowe.
Chocia w Polsce powszechne. Chopcy z placu broni zostaj chopcami z placu zabaw.
19 XI
Znowu, sezonowo wraca afera Michaela Jacksona zabawiajcego si pedofilsko w
swojej posiadoci. Gdy go aresztowano, patrzy sponad maseczki w kamery wzrokiem
skrzywdzonego dziecka. Jakby zostay mu ywe tylko oczy ogldajce mier wasnego
dziecistwa, reszt zakryto twarzowym caunem. Jego dorastajce ciao stawao si ywym
trupem, ktry przytoczy maego chopca chowajcego si przed razami ojca tyrana.
Wybielony Michael by synem kogo innego. Twarz zoperowano mu na obraz i podobiestwo
obcych ludzi. Momentami by bardziej podobny do kosmity ni do czowieka. Wynalaz
nawet swj ksiycowy chd, sawny moon walk. Zmylone, niebiaskie pochodzenie nie
zataro w nim ludzkiego pieka. Wspomnie i urazw podrcznej gehenny noszonej w
pamici.
Mwi si, e pami jest odkiem duszy. Nie kada umie strawi przeszo.
Zwaszcza gdy rodzice, zamiast by bogosawiestwem na cae ycie, staj si kltw. Wtedy
z pokolenia na pokolenie cignie si cierpienie zadawane dzieciom wasnym i cudzym.

Nie broni Jacksona, staram si zrozumie tego Frankensteina chirurgii plastycznej.

Wtpi, czy odrnia mapk od dziecka i zdecydowa, kim chce by. Kosmit, biaym? Do
pewnych wyborw trzeba dorosn. Nie ma co mu si dziwi, e nie umie. Wiksza cz
ludzkoci te nie. yjemy dopiero pidziesit lat po Hitlerze, Stalinie - zboczecach
uwielbianych przez miliony zmilitaryzowanych fanw.
Nasz dom jest sto razy mniej wart od widokw wok. Kupujc go, dostalimy za
darmo obrazy Moneta, Turnera warte miliony dolarw. Dzisiaj do okna przylepi si pejza de
Chavannesa: jesienny trawnik bez lici. Odlegoci midzy drzewami wyliczone co do
sonecznego promienia. Jest arkadyjsko i mitycznie w niebieskiej mgle wylewajcej si ze
strumienia pod potem jak z kauy ambrozji.
Z ssiedzkiej zagrody przybieg pies. Za nim zakrad si srebrny kot i puszc si,
usiad po drugiej stronie strumienia. Pies go obszczekuje, chocia mgby pogoni, gdyby
przeszed kadk. Kot i pies odgrywaj (dla nas?) swoje role. Zezwierzcony postmodernizm?
Wszystko mnie denerwuje. Kc si o drobiazgi, wiem - mam przedmiesiczkowego
jebla. Gorzej - wie o tym rwnie Piotr. Nie prbuje uspokaja, wybiera przeczekanie.
Nie wybaczam adnego krzywego umiechu politowania. By z kim to wybaczy
mu, e rani nas sob i brakiem siebie.
20 XI
Wyfiokowana dama w sklepie miota si przy ladzie z misem.
- Czemu nie ma indyka, caego?!
- Bd, ale na wita - sprzedawczyni tumaczy si za nieobecnych.
- Przecie zaraz bd wita! Dzikczynienia! Zabrzmiao to do religijnie. Ju
chciaam pomc sprzedawczyni, odsyajc paci do Ameryki, jednak ona za lad niejedno
widziaa. Wzruszya ramionami, wyznajc najwidoczniej zasad: Nasz klient, nasz debil.
26 XI
Siedz w ogrodzie, a tu drrr, telefon. Sucham, sucham i odkadam. Pod krzakiem jest
wieo wykopany d. Wrzucam do niego komrk, udeptuj ziemi. Po tym, co usyszaam,
nie tkn tego aparatu. Oczywicie nie zwariowaam i po paru godzinach aobnej ciszy,
wystarczajco dugiej, by uczci skoczon znajomo, wykopuj go, eby wyduba kart.
Komrka niech gnije, mj numer reinkarnuje si teraz w nowy telefon.
Na Nowym wiecie widz znanego malarza. Nie zatacza si, nie bekocze, ale wiem,
e jego pracownia ma od rana pl litra objtoci.

Pomys na sztuk o Artaudzie, de Sadzie i Brigitte Bardot: trzech bdnie

zrozumianych geniuszach erotyki. Kady z nich na scenie w swojej wannie-akwarium. Bardot
w wodzie, Artaud w spermie, Sade w krwi. Bardotka jest praprawnuczk boskiego markiza.
Wychodzi naga z buruazyjno-arystokratycznej dzielnicy Parya, gdzie si urodzia. Nie
zakrywa si peniuarem, nie zakada majtek. Pyta stwrc w / Bg stworzy kobiet: Podoba ci
si moja pupa?
Bogiem jest Artaud w zamku ze swego najszczerszego szalestwa. Stwarza wiat za
pomoc magii seksualnej, ktr uprawia maniacko pod koniec ycia: Bg z Boga, wiato
ze wiatoci wytryska - mwi, onanizujc si. Rozdrapuje w sobie ran, szukajc
praprzyczyny, tej kropelki spermy i jaja, z ktrych powsta.
Pupa Bardotki - totem buruazji. By moe dziki niej wiat ostatni raz zachwyci si
francusk (Francuzk) mod. Pad na kolana nie przed rozkraczonymi nkami mebli a la
Ludwik XVI, ale przed dziewczyn z najlepszej rodziny, od dziecka przyuczanej do baletu,
fortepianu

savoir

vivreu.

Niebezpieczne

zwizki

byy zwizkami

arystokracji.

Mieszczastwo yo porzdnie, czyciutko, wedug konwenansw. Rok 68 i rewolucja

obyczajowa obaliy mieszczaskie tabu, uznajc za norm to, co byo dotychczas tajemnic
dekadenckich buduarw. Lewica przysuya si zepsutej obyczajowo prawicy, jak zawsze.
Bardotka - na staro Marianna Frontu Narodowego bronica zacnej Francji, nie mwi
niczego innego ni w swej modoci. Tyle e wtedy nikt jej nie sucha, gapic si na nag
pup.
27 XI
Z satysfakcj czytam nagwek tekstu Gretkowska do lamusa, no, wreszcie jestem
klasyka pisarzy mojego pokolenia. Co prawda, wzmianki o tym pojawiaj si przy obrzucaniu
botem, a nie nagrodach, ale to zawsze cieszy. Niestety peen buczucznych hase felieton o
nowej prozie nie jest nawet na jej poziomie. Autorzy (czy trzeba odwagi za dwoje, eby
wymyli mdre i gupie opinie?), chcc skreli starych pisarzy, powouj si na zdanie
starca Ranickiego, niesprawiedliwego w ocenie ksiek Tokarczuk i Stasiuka. On nie jest
nieomylny. Facet nie czuje bluesa, z czego skwapliwie korzystaj rodzimi gusi na literatur.
Tym bardziej si myl, przytaczajc myln ocen. Ranicki gustujcy w innym typie
wraliwoci nie przekona mnie, e Dukla czy Prawiek to wsiowe dyrdymay.
W tym Przekrojowym tekcie pohukiwanie, e mode zmiecie stare, bo nadchodzi i
jest genialne. Po pierwsze, musi nadej i to nie klska poprzednich pokole tylko
normalno, nawet jeli zapana i zarzygana, z czego si tak ciesz autorzy felietonu. Ale niekoniecznie nowe musi mie jedn mord pozszywan przez krytyk. 1 tak jak poprzednie

pokolenie nie musi by na jeden temat, wane, eby byo dobre. Po drugie, problemy rocznika
60. nie s uniewanione kopotami ludzi z lat 80. Po trzecie, niewany jest temat i te
pokrzykiwania socrealistyczne, e nastaa prowincja i beznadzieja. Wany jest poziom tego,
co napisane, a nie traktor i przodownica ustroju.
Najzabawniejsza jest konkluzja tekstu, e teraz to bdzie na ostro, gdy na spotkaniu
autorskim mody autor obrzuca publiczno kiszonymi ogrkami.
29 XI
Dziecko, proszc, zaglda przez oczy w nie-opancerzony rodek dorosego. Mwi
takim tonem, jakby urodzio si tylko dla tej chwili, bo tylko ni yje. Tym mocniej, im
wiksze pragnienie. Nie odmawia si ostatniej probie skazanego na dziecistwo: - A moe
ciuciusia?
30 XI
Zapaliam w oknach adwentowe wiateka i gwiazdy, majce przywoywa najwiksz
- betlejemsk. Troch te byski w szybie s dla innych, na czarn drog przy naszym domu i
eby kto jak lusterkiem odbi saby blask w swoich oknach.
GRUDZIE
1 XII
Wieczr, Piotr puci jedn ze swoich transowych pyt. Jemy wszyscy makaron z
garnka, palcami. Bysk, nie od rozpalonego kominka, ale z wntrza rzeczy: piki na dywanie,
lalki, kanapy, nawet cian. Rosn, wiruj jak baki mydlane i zaraz pkn, nie dotrwaj
nastpnej chwili, bo ju nie mog bardziej by, z nami.
Czy zrobia si ze mnie czechowowska Nina z Trzech sistr! Chc poczy wiar w
sztuk z poszukiwaniem siebie i innych? Kupie se samowar, zaparz sam siebie.
Teatr Telewizji: 19 poudnik Machulskiego. Podwjnie mieszny, ze wzgldu na
kontekst (co jakby bohaterw Lepperem?) i niepuszczanie tego przez rok z powodu
cenzury, ktrej oficjalnie nie ma, wic tym bardziej jest. Czowiek czasami si czuje
Bronisawem Malinowskim wrd nadwilaskich plemion. Ich problemy z seksem, z
polityk.
Pn noc film o Leni Riefenstahl. Wywiad ze stuletni reyserk. Rwnie dobrze
mogabym patrze na rozmow z mumi Nefretete. Historycznym tem najwikszych pasji ich
obu jest ju piach. Twarz Leni jest rozsypujcym si na zmarszczki tem dla oczu. Tylko one
wydaj si ywe i ludzkie. To, co zostao ze sprawy Riefenstahl, jest wanie ludzkie, nie
historyczne. Procesy, oskarenia. Tamta historia jest ju prawie w lamusie. Nic zego nie

robia, krcc film o faszystowskim parteitagu, to bya jej praca bez agitki. Wierz. Ona nawet
nie zauwaya, e zrobia makija potworowi. Przycita go i skadrowaa na bohatera. Prbuje
wmwi, e bya tylko artystk, owszem, ale artystk Hitlera. Bez apoteozy jej Triumfu woli
wojna potoczyaby si z tym samym okruciestwem, nie przeceniajmy sztuki. Nie wydano by
mniej rozkazw, za to moe mniej niemieckich onierzy umieraoby w patriotycznym
znieczuleniu. Riefenstahl nie miaa wraenia, e amie tabu epoki, o co oskarano j po
latach. Wychowana w kulcie niemieckiej, solidnej roboty, inaczej ni najlepiej, najstaranniej
nie umiaa pracowa. Sia woli bya takim samym hasem reklamowym jej czasw, jak
naszych: yj zdrowo, nie pal, schudnij. Nie skazuje si za normalno caego narodu, chyba
e wydziela si cel wielkoci NRD.
Po wojnie Niemcy si jej wyparli. Dla rwnowagi tak samo potraktowali Marlen
Dietrich za bojkot faszyzmu i zagrzewanie aliantw do walki z Rzesz. Riefenstahl komentuje
emigracj Dietrich jednym zdaniem: Ona miaa duo przyjaci ydw, nie moga inaczej.
Po latach procesw Leni nauczya si bezpiecznie kluczy midzy sowami? Wojna
bya wycznie przeciwko ydom?
4 XII
Wracam z zakupw, ciemno, zimno. Tras na Kalwari pdz karetki, policja. Czekam
w korku. Dzwoni do Piotra, czy to co nie u nas. Mam matczyn paranoj.
- Spoko, dwie wioski dalej spad helikopter z premierem.
Fizyczny odpowiednik upadku jego popularnoci? Rwnie katastrofalny.
5 XII
Podczas kursu na przedszkolaka, gdzie Pola spdza dwie godziny tygodniowo, ma by
Mikoaj. Namawiam Piotra, eby go podpuci.
- Niech jej powie: Dzieci pi w swoich eczkach, nie z rodzicami. Dla niej Mikoaj
to zastpstwo Pana Boga, posucha.
- O nie, nie. Nie wcigaj w nasze sprawy witego Mikoaja.
Siedz na To wanie mio nie mam syndromu kina - nie chc uciec z ciemnej sali.
Przynajmniej p godziny. Rozluniam si, umiecham, robi miny Hugh Granta. Przeraenie:
czy kto to zauway w ciemnociach? Jak w hipnozie, nie czuj, e unosz rk w ten sam
sposb co on. Wytrwaam do koca. To wanie ja, nie portugalska suca, nie Hugh Grant.
Zaczynam si mia dopiero w drodze do domu, ju w lesie.
Budz Piotra i opowiadam mu film i siebie. Wymiewa moj teori nadmiaru
osobowoci, nadwyek zamieniajcych si w obcych ludzi, wcielajcych w nich.

- Masz raczej zaniki tosamoci.

-Jeeli to normalne? eby by sob, trzeba oddzieli si od innych, a ja nie widuj
innych poza ekranem i std moje naladowanie. Przecie rozmawiajc z ludmi, reagujemy na
ich miny, robimy podobne z sympatii.
- Bdc troch Hugh Grantem, jeste bardziej sob? - powtpiewa.
- Pytasz mnie o to o trzeciej nad ranem, czy ja ni?
6 XII
Polowaam na to od roku, miaam intuicj, e znajd co ciekawego pord gupawych
samouczkw genialnoci. Ta ksika nagradza moje przeczucia, nazywajc je naukowo
czci strategii Rozjemcy. Style mylenia dziel prac mzgu ludzkiego na cztery rodzaje. Z
testu i opisu nie ma wtpliwoci: nale do natchnionej wikszoci kobiet rojcej o harmonii,
przyjani i duchowoci. U mczyzn przewaaj powolni Myliciele. S jeszcze oryginalni
Konceptualici obojga pci.
Kilka razy miaam do czynienia z czwart kategori: tewopkulowymi Znawcami
pozbawionymi emocji. Wikszo z nich, kobiety i mczyni, jest na dyrektorskich
stanowiskach. Czemu usterk psycholi komplementowa osobn kategori mylenia zamiast
jednostk chorobow?
7XII
Szukam bajek dla Poli i znajduj Muka w konkursie telewizyjnym: kto zna lepiej
jego osobowo. Gdyby zamiast swoich kumpli zaprosi mnie - stuprocentowa wygrana.
Lewa, logiczna pkula mzgu zawiadujca mwieniem jest pesymistyczna. Prawa, ta,
ktra ma wyobrani, ale jest niemot, to wieczna optymistka.
Wynikaoby z tego, e bezwzgldna logika prowadzi do determinizmu, ze wszystkimi
jego smutnymi konsekwencjami? Natomiast nielogiczna wiara w nadprzyrodzon interwencj
(np. Zmartwychwstanie, nirwana) wyciga ze smutnego bagna przyczyn i skutkw, domeny
lewej pkuli. Co jest prawdziwe - determinizm lewej czy przeczucie prawej? Zaley, na
jakim poziomie. Na poziomie grobu racj ma logiczna lewa pkula, na poziomie ycia
pozagrobowego prawa.
Wyjania mi si przedziwna retrospekcja pojawiajca si u znajomych podczas
pierwszych tygodni jedzenia prozacu. Lek, pompujc im serotonin szczcia, dziaa na
praw pkul zmartwia z przeraenia wyczynami lewej. Lekarstwo byo krecikiem
przepychajcym nie rury, ale zwoje mzgowe. Dlatego przypominay si im rzeczy sprzed lat

pochowane w nieczynnej z depresji prawej powce, przechowujcej wspomnienia i

wyobrani. Moe wyobrania to psychologiczna nazwa nadziei?
Pola odlepia od sukienki nalepk ze swoim imieniem przyklejanym przez pani
przedszkolank na cotygodniowym kursie. Wyja ze mieci pieluch z kup i nakleia na niej
Pola. Piotr mamrocze po freudowsku, e to zwiastuje apogeum fazy analnej. Dla mnie to
mierdzcy artefakt.
8XII
Inkasent szczcia - Piotr rano. Zbiera causy od Poli, moje niewyspane umiechy i z
energi przodownika pracy idzie rozpali piec martenowski naszego kominka.
9XII
Rozwd znajomych, jeszcze ze szkoy. Ona ma od dwch lat kochanka. Nie lepszego
od ma, jest po prostu dla niej lepszym mem. On nie chce si zgodzi na rozstanie,
bardziej z mskiej dumy, chocia twierdzi, e z mioci. Gdzie bya ta mio ostatnio?
Znikajcym w barze zjawiskiem kwantowym? On j ledzi, oskara. Gdyby mg, wrsby w
ni wasnym krwiobiegiem, wtaczajc swoje pragnienia. Na szczcie nie da si tak omota
sob kogo innego. Gdyby byt rodzin - trudno, nie ma wyjcia. czy nas krew, przodkowie,
wic tajemnica sigajca w gb czasu. Mamy gdzie wsplny totem zaoyciela i nasze serca
wybijaj podobny rytm w tacu rodzinnej tradycji.
Wieczorna jazda do domu. Nie ma pobocza, pijacy id prosto pod koa, jeszcze
szybciej pakuj si pod nie rowery bez owietlenia.
Dziurawe asfaltowki s imitacj drg w bocie. Nie zbudowano ich na ladach
rzymskich, brukowanych traktw. Powstay znikd i prowadz meneli donikd, w pijan,
podmiejsk noc.
Zjedam na bok i licz do dwudziestu, wczam stacj religijn. Musz si uspokoi,
zaraz na-bluzgam komu, zabior do baganika rower. Albo pojad na policj i zgosz
moliwo morderstwa przez potrcenie, jego nieuchronn obietnic.
10 XII
Moje dwugodzinne wita. Id do dominikanw. U nich cay rok jest odwitnie,
Chrystus si cigle rodzi dla kadego.
Potem chodz po sklepach, wybieram ksiki, bombki. Mam czas dla siebie, na
rozpieszczanie marze drobiazgami. Pniej ju bdzie st wigilijny, krztanie si przy
innych, caa witeczna bajka dla Polusi.

11 XII
Umar profesor Wierciski, Profesor. Ten, u ktrego nie byam zapisana na studia, a od
ktrego nauczyam si najwicej: sposobu mylenia. Przez kilkanacie lat nie opuciam
adnego wykadu w Krakowie i po powrocie z Parya w Warszawie. To nie byy wykady, to
byy podre pod wos ludzkoci. Wierciski by antropologiem, wic pod ko ludzkoci.
By wyssa z niej szpik mitw i tajemnych tradycji. wiatowy specjalista od
predynastycznego Egiptu i prekolumbijskiego Meksyku w Polsce naucza interpretacji kabay.
Ale jak, cuda si dziay: ju mia wyjania kabalistyczne sekrety sw chleb,
bogosawiestwo majcych w sobie dwik grzmotu, gdy do sali wykadowej wesza
studentka o nazwisku Pieko. Trzymaa wiey bochen z krakowskiej piekarni i wtedy w
pogodny dzie rbn gdzie obok przy kociele jezuitw piorun.
Sam o sobie mwi typ kromanioski - do grubokocisty, z masywn czaszk o
zaznaczonych wyranie waach nadoczodoowych. Wprowadza do mojej Europy kultur i
sztuk porwnywaln do kromanioskich objawie z jaskini Lasceaux. Dziki niemu,
powoujc si na jego wykady, metody analizowania, zrobiam przez rok magisterk w
snobistycznej uczelni francuskiej.
Politycznie by niedzisiejszy, gosowaby najchtniej na egipsk teokracj - na swoich,
kapanw wiedzy. Nie wiem, co go czeka po drugiej stronie, specjalist od apokaliptycznej
mierci wtrej i podry za drugi horyzont staroytnego Egiptu. Nie wiem, w co wierzy, w
ktr wersj, chocia najbardziej kompletna wydawaa si mu buddyjska. Modl si za niego
po hebrajsku, w jzyku, ktry uwaa za rdo Sowa.
12 XII
Siedz nad Po malujc swoje abstrakcje, fabuy emocji. Napakane bee, bkity
uruchamiaj we mnie narracj. To jest chyba to, co chciaabym robi, pisa o malarstwie.
Tekst pynie wtedy barw, mieni si. Gdyby pozbiera z moich ksiek kawaki o Baconie,
Vermeerze, Rothko, zebraby si may album. Mie tyle czasu i pienidzy, eby czyta i
oglda oryginay na caym wiecie. Moe w innym wcieleniu byam blejtramem.
Nie mog si oderwa od Werandy i Home Vogue. Fotografowane domy i
mieszkacy. Przyjrze si lepiej - psychologiczne portrety uoone z rzeczy. W wywiadach
mona bajerowa, picowa yciorys. We wasnym domu nie da si oszuka zwiedzajcych.
Kolory, bibeloty, meble s puentami gustw, moraem lat.
Nas nie sta na urzdzenie domu. Jedyne, co moemy na razie zrobi, to go nie
zapaskudzi.

Przegldam ksiki Wierciskiego i chce mi si paka. Nad nasz bezbronnoci.

Chocia on walczy o metafizyczn godno. Jeli straszy swoich uczniw, to egipskim
hieroglifem zatracenia, przedstawiajcym ukad pokarmowy. Czowiek wypatroszony z
ducha, czysta konsumpcja.
Nie by gnostykiem, gnostycy to cwaniacy. On bra na siebie grzech pierworodny i
szed w procesji tradycji, robic na jej marginesach notatki tak arliwe, e heretyckie.
13 XII
Trzynasty grudnia ma by rocznicowym etapem cigu ewolucyjnego historii Polski.
Podobnym do tych z tablic antropologicznych, gdzie epoki wyznaczaj pochd od mapy,
mapoluda po czowieka. Myller ze star ekip wymylili sobie pochd od 13 XII stanu
wojennego z maczug gumowej pay po triumfaln Kopenhag 13 XII rok temu i szczyt w
Brukseli dzisiaj. Komunici wyprowadz nas na prawdziwych Europejczykw. Wmwi, e
te koszmarne lata powojenne byy koniecznym etapem ewolucji ku szczliwoci Unii.
Trzeba bdzie dzikowa generaowi za istnienie. Nie ma bardziej dyplomatycznego zwrotu
na okrelenie jego roli w historii.
Nicea albo mier - czemu nie doda: kliniczna? Prawdopodobnie zostaniemy na
poboczu Europy jako potrcony przez Histori wiey trup w komie. Gotowy w kadej chwili
umrze na prawd, do koca, zawartoci, bo jeste, Europo, tego warta.
Lepimy bawana. Klasycznego z marchwi w nosie i okrutnym umiechem. Na gowie
czapa z garnka, w rku kij przystrojony powiewajc chustk. Wracajc ze spaceru i widzc
go przez pot, mamy to samo skojarzenie: czerwonoarmista napada na polski dwr. Brak mu
tylko skradzionego zegarka. Znajdujemy odpowiedni w garau: du, plastikow tarcz.
Wsadzamy w rodkow kul niegu. Gdyby kto pyta, mamy zegar podwrkowy.
14 XII
Tak si ciesz, e nie jestem Husajnem. adnym generaem, redaktorem, szefem
zatrudniajcym kadzcych mu ludzi i wpadajcym powoli w paranoj wszechwadzy. Ciesz
si, e nie jestem Husajnem. I tym zapanym, i tym panoszcym si kiedy po swoich
paacach, eby w kocu zamieszka w grobie. Takie mia mniej wicej wymiary schron ziemianka, gdzie go znaleziono.
Czy cakiem oszala, zamykajc si w krypcie, eby kontynuowa bliskowschodni mit
odrodzenia przez zmartwychwstanie, na podobiestwo Ozyrysa czy Jezusa?
Ani gwiazdki niegu, wszdzie ziele. Tylko nasz bawan jest biay. Przechyli si i
skapuje do garnka, ktry spad mu z gowy. Przeraajce, lodowe harakiri.

W Playboyu 20 pyta do Muka. Ju wiem, czemu cigle go sysz. Pidziesit

procent dochodw ma z tantiem. Co wcz radio, Muniek inkasuje. Znowu przesun koniec
swoich koncertw, tym razem na 2005. Logiczne, wejdziemy do Unii w prysiudach
mukowych, jakby inaczej, kto inny by nam tak uniwersalistycznie gra (suchaj go podobno
i dresiarze, i studenci, a Szwagierkolaski emeryci)?
15 XII
Nie mam siy chodzi po sklepach. Upokarza mnie to wdrowanie, kolejki, tok.
Akurat przy tym, co mam kupi wedug listy spisanej przez mam, najwicej ludzi.
Zostawiam koszyk, wychodz. Namwi Piotra, dla Poli zakupy to cigle zabawa, niech id
razem. Mog wita spdzi przy biaym obrusie i chlebie. Kiedy jest ju najgorzej i wpadam
w panik, przypominam sobie otarzyk ze stojc na ziemi ikon i wiec za gwnym
otarzem paryskiego kocioa Saint-Germaindes-Pres. Albo klasztor w Arc sur Ciel. Cisz
ogrzewan pomieniem i modlitw. Jak dobrze, e jest RFM Classic, bo we mnie tylko wycie.
Przy sprztaniu odkryam za kanap gniazdko starego makaronu. Pola podpytana,
czemu chowa swoje ulubione jedzenie, odpowiada niewinnie: kluseczki maj by na choink.
Chyba jej kilka powiesimy. Skoro zdoaa odoy swj przysmak i uznaa go za wart
byszczenia na pierwszej w yciu choince... jeli tak j sobie wyobraa...
16 XII
Inaczej nie bdzie? Przeczytam to, co dostan poczt, nie majc si i czasu na jazd do
ksigarni? Dzisiaj przesyka z Santorskiego - Przdki mdroci i najnowsza ksika Jagera Tu
/ teraz. Przerzucam kilka stron, dziwic si:
- Ale mamy tolerancyjny Koci. Dziesita strona, adnego grzechu...
Piotr radzi mi zajrze na stron ostatni: Willigis Jager (ur. 1925), jeden z
najznamienitszych nauczycieli duchowych naszych czasw, benedyktyn i mistrz zen. Od lat
prowadzi wielu ludzi w Niemczech i w Europie drog duchow zen i kontemplacji... Gosi
jedno dowiadcze wszystkich religii. W roku 2002, w pidziesiciolecie wice, Jager
dosta zakaz prowadzenia wszelkiej dziaalnoci wydany przez Kongregacj Nauki i Wiary.
Postanowi wwczas na trzy lata wzi urlop z zakonu i kontynuowa swoj prac...
Nie powiao mi od Tu i teraz herezj. Zaleciao zbytni lekkoci, uniwersalizmem
niemajcym twarzy. Wiem, to, co nieosobowe, bez oblicza, w katolicyzmie nie istnieje. Od
dawna, od pierwszych synodw.

Zanim Jager dosta zakaz, pisaam do Rzepy przy okazji poprzedniej jego ksiki,
parafrazujc cytat z ksidza Twardowskiego: Spieszcie si go czyta, bo niektrzy tak szybko
odchodz (z Kocioa).
Jager wzi urlop od (instytucjonalnych) wyobrae na temat Boga, nie od samego
Boga.
Mia ochrzci Po, na co si zgodzi, ale nie mg wtedy przyjecha. Chrzest jest
wany z powodu sakramentu, nie udzielajcej go osoby. Wydawao si nam jednak, e
proszc go o ten sakrament, bdziemy uczciwsi. Nie ebymy zamierzali wychowa dziecko
w obrzdku jagerowskim.
Gdy sysz katolik, mam ochot zapyta: Jakiego wyznania? Tego z parafii obok czy
innej diecezji? Co kruchta, zakon czy kraj ten rzymskokatolicki Koci zmienia si nie do
poznania. Jakby wkracza w inne strefy czasowe i mentalne.
Na pytanie Ojca Wojciecha, dominikanina chrzczcego Po, czy zobowizujemy si
do wychowania jej w wierze katolickiej, powiedzielimy: Tak, nie traktujc innych wyzna
jako herezji. Korzystajc z nich, dla ubogacenia dogmatw.
Absurd? Raczej Fala jest morzem - moja ulubiona ksika Jagera. Z ktr te si nie
do koca zgadzam, ale mj Boe - czy do zbawienia potrzebna jest czyjakolwiek zgoda?
Z najnowszej pyty Nosowskiej: Wieczno to tunel koczcy si dup.
17 XII
Dawniej ludzie te duo pisali, std uyteczne skrty staropolszczyzny. Dostaj SMSa od Piotra: Zdrowsza?, po rannej gorczce.
Nie rozumiem pruderii, tej udawanej przyzwoitoci, z jak rzucili si w normalnych,
adnych tam rodzinnostworowatych pismach na Portera i Lipnick. Nic o fajnej pycie, ktr
wsplnie nagrali. W zamian wypominanie czowiekowi on, dorosych dzieci. Sto lat po
miosnych zdjciach Lennona z Yoko oburzenie nagoci kochankw? Chyba nie chodzi o
adn golizn ani brzydkie obyczaje. Dojrzaa mio seksualna - dowiadczenie i
utrzymanie wycznego zwizku miosnego z drug osob, zwizku, w ktrym cz si
czuo i erotyzm, w ktrym istniej gbia i wsplna skala wartoci - znajduje si zawsze w
jawnej lub ukrytej opozycji do otaczajcej grupy spoecznej. Bunt jest wpisany w jego natur
- podrcznikowe zdanie ze Zwizkw miosnych Kernberga.

18 XII
Szukamy kold. Jedne za wolne, drugie urozmaicone murzyskimi rytmami (do
cholery, czy ludzie musz by tak twrczy?!). apiemy gazetow desk ratunku: wkadk z
Golcami. Ale gdzie tam, gralski Jezusek za triumfalny.
Jager - mdrzec Wschodu, protestant, benedyktyn, Niemiec. Pewnie cieszy si, gdy
jest rozpoznawany pod jakkolwiek z tych twarzy, chocia jedna miaaby si z drugiej. On
pod zakonnym kapturem chowa prawdziw, o ktrej zen mwi, e jest jedyn autentyczn:
twarz sprzed naszych narodzin.
19 XII
Chleb kruszony po ktach - trutka na anioy wymys Poli, eby mie jednego z nich na
choince.
20 XII
Prezent na wita od Muka: zabawny teledysk Polish boyfriend. Poprzedni, Chopaki
nie pacz, te super. W obydwu niby parodiuje siebie, ale wygrywa autentycznoci
podmiejskiego sznytu. Moe nie bdc sob, trzeba siebie udawa i z tego robi sztuk?
Prbuj patrze oczyma Poli. Pojawi si na obcej planecie i pierwszy raz w yciu
zobaczy bombk, durszlak czy kota na trzech apach. Podsuchuj jej ostronoci sw, nazw
dobieranych staranie niczym biuteria czy dodatki do stroju. Dekoruje nimi swj wiat, jakby
zawieszaa imiona i nazwy na choince, eby si mieniy.
21 XII
Piotra poamao. Chodzi w perwersyjnym gorseciku, jczc. Nie unios domu sama.
Modl si o lewitowanie chaupy, chocia dwa centymetry nad ziemi, eby byo lej. Rce
mi opadaj od noszenia drewna, Poli.
Zapadamy we wczesny sen zimowy. Piotr z blu, ja ze zmczenia. Z radia lec koldy,
wic na pobonych motywach roimy sobie o boskiej psychoanalizie. O Chrystusie - jedynym
bez kompleksu Edypa. Oczywicie schodzi nam na powizania rodzinne, skoro grzech
pierworodny jest dziedziczny. Czemu Adam i Ewa zgrzeszyli? Byli kiepskimi rodzicami, jeli
wychowali Kaina morderc. Dziemi te nie byli najlepszymi: on gupawy, ona naiwnie
przekorna. Co si dziwi, chowani bez matki z autorytarnym Bogiem Ojcem. Jedno pokolenie
i z tej kombinacji patologicznej rodziny wyrs bratobjca. A potem to ju konsekwencje do
dzisiaj i materia dla psychoterapeutw.

24 XII
Wigili w soikach przywieli rodzice z siostr. Wystarczy wyj, podgrza i upiec. e
jeszcze nikt nie wpad na pomys witecznej konserwy. Otwiera si i jest Boe Narodzenie w
pierogach, kapucie i karpiach.
Przyjazd rodziny przypomina troch wezwanie ambulansu. Zjawili si na sygnale
czuoci, ratujc nas w chorobie i moim gospodarskim matoectwie. Zadekretowali Piotrowi
zastrzyki, dominiowe. Po ich wyjedzie mam je robi sama. Piotr si broni, nie wierzy, e
crka pielgniarki i inspektora higieny, szczepicego kiedy masowo przeciw epidemiom, potrafi zrobi zastrzyk. Przekonuj go: moimi pierwszymi zabawkami byy strzykawki i
sterylizatory. Ojciec w posagu nauczy mnie strzyka, bo ta umiejtno zawsze si
przyda, zwaszcza za granic mona na niej dorobi.
Nie suchamy protestw chorego. Fachowo dyskutujemy, gdzie wbija ig, dzielc
poladek na cztery. Piotr nie pozwala narysowa sobie dugopisem cigi, trzymajc
kurczowo spodnie. Dajemy mu spokj. Nie ma co przed Wigili pogbia podziaw: na
sub zdrowia i pacjenta.
Siostrzeniec przebra si za Mikoaja, rozda prezenty. Pola zaniemwia, wykonaa w
transie piosenki, ukony i z emocji czerwiesza od stroju witego zaja si zabawkami.
My, naiwni rodzice, krccy to kamer na pamitk sodkiego dziecistwa, ogldamy
jeszcze raz Wigili z wideo. Pocia, ju na zimno, analizuje tam. Podchodzi do siostrzeca
w cywilu, mwic mu z wyrzutem: Ti, ti Mikoaju.
Mikoaj z czerwonym nosem klauna, stojcy niby anio z ognistym mieczem na stray
raju dziecistwa, zosta przegnany przez dwuletni dziewczynk. Kiedy kolej na bociana?
25 XII
Zdzielia mnie po gowie muzyka. Pyta wczona przypadkowo podczas poszukiwa:
dzy, dzy beli, Merry Christmas! Usyszaam kilka taktw renesansowych. Chodnych,
prawie krystalicznych. Tak powinno si witowa Boe Narodzenie. W chodzie proporcji,
bieli i soplach szka.
Mam do uroczych wit. Przytulnych, staro-polsko-wiejskich.
Zobaczyam siebie przebran za Wigili: z siankiem w uszach i ustach, wiecideka we
wosach, w rku jodeki, a bombki na biodrach krccych si w rytm kold. Brakuje mi tylko
ukulele.
Boe Narodzenie przerobiono na szopk, a jest dostojestwem. Stao si pretekstem
do narodzin bosko ego cent rycz n ej dzieciny we mnie samej. Koldy plumkajce niby
koysanki do snu na jawie. Na pamitk narodzin Zbawiciela dezodorancik albo komrka.

Odpadam

od

czerwonych

wsteczek,

dzwoneczkw, gazek

jody. Chc

metalicznego lodu rozcinajcego tkliwo. Wyj z niej bstwo, obmy z flegmy

sentymentalizmu i czci diament zamiast laleczki w pieluchach.
Nie ma witecznego obiadu. Sdziam, e bdziemy je resztki z Wigilii, ale nic nie
zostao. Wyszlimy na jak bohem. Proponuj placki z jabkami, eby byo witecznie,
poleje si alkoholem i podpali a la Suzette. Wdka jest, bo jej nie pijemy. Mki nie ma. Piotr
zwleka si z podogi, na ktrej leczy krgosup, i jedzie do swojej rodziny po posiki.
26 XII
Rodzice wracaj do odzi szybciej, ni planowali, moe chc si naje i nam uly.
Wyrzucam papiery po prezentach i jednorazowy strj Mikoaja. Zastanawiam si nad
rnic midzy ofertami. Bg zapewnia: wszyscy grzeczni, chocia grzeszni, zasuguj na
Niebo. wity Mikoaj obiecuje o wiele mniej: tylko niektrzy i to raz do roku.
Nie jest u nas najgorzej. W Szwecji wikszo dzieci uwaa, e wituje si narodziny
Kaczora Donalda, skoro puszcza si o nim film na Gwiazdk.
Ze witecznego ogupienia patrz na disneyowsk Krlewn niek i widz
uderzajce podobiestwo krasnoludkw do witego Mikoaja. Te same biae brdki, te
dwigane przez nie latarenki, kilofy, ksieczki - zupenie jak wr noszony przez tatusia?
Mamusi byaby Krlewna nieka wychowujca potomstwo samotnie w lesie. Widocznie
Mikoaj wyznajcy filozofi mioci i drogi, hippisowsko owosiony wity wiecznie w
podry, ma swoj rodzin gdzie - w disneyowskim lesie.
27 XII
Dugi spacer ze pic Po w wzku. Szumi w gowie od drzew. Im jestem starsza,
tym bardziej rozrastaj si w moim yciu. Dawniej widziaam tylko kor, pie wyrastajcy z
fundamentw korzeni. W dziecistwie wyobraaam sobie, e ich wiek liczy si ze sojw
odkadanych co rok, a w tych sojach konserwuje si czas jak ogrki w sojach ze spiarni.
Czy zakochanie si w drzewach jest normalne dla kadego, kto zaczyna si starze i docenia
maestri rolinnego trwania?
Teraz mam wasne grusze, dby za oknem. Ale nadal hoduj bonzai. Rosn w
doniczkach mieszczcych si w doni niby dzieci noszone na rku. W przeciwiestwie do
dzieci, wiadomo, co z nich wyronie. Bo drzewa s tylko dobre, mdre, bezgrzeszne i dlatego
cigle wegetuj jedn nog w Raju, z ktrego ich nikt nie wypdzi.
Idziemy z Po na koniec ulicy pokoldowa do ssiadw. Z pidziesit osb,
Dyrygent przy fortepianie na tle portretw litewskich przodkw. Choinka - krzak na p

salonu. Stoj z boku, piewa nie umiem, umiem podziwia. W blokach ludzie uciekaj od
siebie, no, moe dwch ssiadw si kumpluje, tworzc koalicj przeciw tym z dou, tym z
boku. W domkach nie dziel ciany. cz ploty i wsplne bolczki -jak te krgosupowe:
- Gdzie Piotr? - pytaj ssiedzi.
- Na desce.
- Aaaa - zazdrociowo. - W grach kopa niegu.
- Chory na plecy ley.
- Aaaaa - solidarnociowo. Co zagroda ley jaki miejski poamaniec od rbania
drewna, kopania ogrodu, noszenia dzieci.
Zasypuj mnie radami, adresami lekarzy.
31 XII
Piotr leczy si bezruchem. Id wic sama do ssiadw na szklank grzaca. Pola
poycza od ich synka gitar i szybko wracamy w ciemnociach: wino (we mnie), kobiety
(my) i piew (Pola).
Robimy roczne rozrachunki. Piotr, rocznik 54, wylicza: wszystkie lata z kocwk 4
byy dla niego rewolucyjne. Obliczam swoje. 64 - urodziny, 74 -przeprowadzka z Balut
rdmiecia na gbokie Batuty. 84 - wyjazd do Krakowa na studia, 94 - powrt z Parya do
Warszawy. Nie chc w tym roku wraca, wyjeda, przeprowadza. Chc siedzie u siebie,
cichutko na dnie Nieba.
Czytam przy kominku pamitniki Saint-Simona, Piotr myli, Pola pi. Mj najwikszy
sukces w tym roku? Jestem przeszczliwa, e nie mamy myszy!
Pierwsze zdanie po yczeniach noworocznych i szampaskich pocaunkach:
- Ornitolog to takie sowo, ktre ronie w ustach - Bond, James Bond z telewizora.
STYCZE
1 I 2004
W wolnych chwilach (minutach) siedz nad Saint-Simonem, jego wspomnieniami z
krysztaowego wiwarium Wersalu, gdzie podlany perfumami rozkwita kwiat ludzkoci z
gatunku misoernych orchidei.
Spogldam na nie mniej egzotyczne wygibasy zawodnikw sumo w telewizji. Skd
narodowa fascynacja Japoczykw tymi specjalnie tuczonymi grubasami? Dalekowschodnia
odmiana yjcej, roztrzsionej galarety z fois gras podawanej na pmisku areny. W tym musi
by co homoseksualnego: plaskajce biusty, goe pdupki obejmujcych si grubaskw,

dugie wosy upite w kok. Dla kobiet to moe z trudem poruszajce si, przekarmione
bobasy, od ktrych oczu nie mona oderwa.
Msze z dziemi haasem przypominaj piaskownic: wrzaski, pacze, przepychanki.
Najwikszy rozgardiasz i ubaw na scenie, czyli na stopniach otarza.
- Teraz si pomodlimy - zaproponowa dominikanin.
- No wanie, za kogo?
Pola, ssc zawodowo smoczek niby cygaro, oceniaa swoje szans na gwn rol.
Natychmiast do mikrofonu podeszo kilku odwanych chopcw.
- Za mamusi - powiedzia najmodszy.
- Za mamusi i tatusia - zacza si licytacja.
- Za rodzicw, dziadka i papiea - bezzbny szkrab wykoczy konkurencj.
Jednak do mikrofonu dorwaa si rezolutna dziewczynka i zmiota wszystkich:
- Pomdlmy si za Pana Boga.
2I
Odamki gotyku wystajce ze skarpy Starego Miasta. Ostre uki murw z
przypieczonej, zocistej cegy s witecznymi piernikami oklejonymi lukrem niegu.
W gazetach posypay si gwiazdki, oblepiy filmy, pyty i ksiki majce swoje
premiery rok, dwa lata temu. Wiele z nich, wtedy uznanych za ze, dzisiaj byszczy. Tak jest
chyba z prawdziwymi nowociami. Gdy si pojawiaj, ocenia si je lepiej albo gorzej, ni na
to zasuguj, prawie nigdy sprawiedliwie. Ze strachu, eby nie zrobi z siebie gupa, bo nie
wiadomo, ile to co warte, i z powodu ukadw stawiajcych na piedesta lub flekujcych.
Kultura tak jak kada planeta ma wasn atmosfer. W jej skad wchodzi gwnie
koniunktura.
3I
Gdybym miaa si przyzna, kim jestem, elfom i krasnoludom gonicym mnie za
ucieczk z Wadcy Piercieni, powiedziaabym: Mam wagin, piersi, jestem kobiet - wic w
czym mog wam pomc?
Tak, jestem typow Polk wychowan na hostess. Dbam o swj wygld i cudz
wygod. Slogany reklamowe epoki (humanizm i wspczucie) myl z handlow propagand
(skremuj si za ycia, jeste tego warta). Dlatego bywam wraliwa, przewraliwiona do tego
stopnia, e kilkunastoletni siostrzeniec moe mi powiedzie: Eee, ciocia, nie kumasz, ten
film to arcydzieo, nie dla dziewczyn.

Zamiast dziea sztuki zobaczyam siny koszmar zatytuowany Wadca Piercieni.

Dwie wiee. Dwch facetw ponad godzin szo z jednego koca ekranu w drugi. Jedynym
urozmaiceniem akcji byo zarzynanie i zagryzanie. Ilo trupw na metr tamy filmowej
przekraczaa Stalingrad. Szeregowiec Ryan ze swoimi najbardziej realistycznymi scenami
wojennej masakry to przy tym wesoe miasteczko. Nic dziwnego, e szykuj si ju nowe
Oscary za najlepsze zbrodnie.
Nie odrniam hobbitw od krasnoludw. Widz w nich ludzi wypuszczonych z
obozw koncentracyjnych: yse szkielety obgryzane przez dwunone owczarki alzackie. Film
nie o baniowej walce dobra ze zem, ale o katowaniu podludzi. Majcych twarze, mwicych, rnicych si wzrostem i adresem. Czystki etniczne zasugujce na nominacje.
Jakich my czasw doylimy: masowe rzezie s rozrywk dla naszych dzieci oklaskujcych
efekty specjalne agonii.
Dotrwaam do scen poetyckich, gdy bohater spacerowa po bagnie usianym
topielcami. Pamitam podobn scen z P mierci o ludobjstwie w Kambody, ale tamten
film by dla dorosych. Ten jest fantasy - wciga widza w realistyczny wiat wyobrani. I nie
ma w tym ironii, zabawy konwencj. Jest hipnoza. Dla mnie fantasy to robot wyklepany z
puszki konserw i miadony grawitacj spojrzenia wrki. Ale gdy puszka aonie przy tym
piszczy, ju mi le, wspczuj wszystkim piszczcym psom uytym do nagrania takiej
cieki dwikowej. Nawet fiksujcy komputer z Odysei kosmicznej 2001, bdcy samym
gosem, wzbudza lito swoj techniczn, ale po ludzku skomlc mierci.
Fantazj jest balet widelcw w chaplinowskiej Gorczce zota. Widelce nie maj
przecie swojej primabaleriny. Gdy jednak Chaplin w godowej malignie chce je wbi w
koleg, zaczyna si historia na kanwie przypadkw ludzkoci.
Chrzecijanie w ubiegym sezonie palili ksiki o dziecicym hokus-pokus Harryego
Pottera, a w tym co? Pozwalaj mordowa dziecic wraliwo pod pretekstem
szlachtowania szataskich pomiotw i pogaskich krasnoludkw?
One nadal mnie przeladuj, mno si w trzeci cz trylogii i dopadaj nawet przy
Misiu Puchatku. Sigam w supermarkecie po kaset dla dziecka o maym rozumku, a tu
wyskakuje z postera trjwymiarowy, godowo pokurczony stwr (hobbit?) i nie wiem, czy
zbiera na akcj charytatywn, czy bdzie w efekcie wirtualnie umiera.
OK, nie jestem uosobieniem delikatnoci. Wymyliam film (Szamank) zjedzeniem
na ywca mzgu gwnego bohatera. Nie ja jedna, potem ucztowano podobnie w Hannibalu.
Ale to by pojedynczy mzg, w dodatku mski. Spoyty prewencyjnie, by nie wymyli
gorszych okruciestw. By deserem, nie daniem gwnym zeranym kilka godzin - tyle, ile

trway Dwie wiee i staroytne zabawy w rzymskich cyrkach. Rodzice prowadzili tam dzieci
na pokaz poerania przez lwy chrzecijan, niewolnikw, naszych starszych braci elfw. Rzym
upad, skoczy si Kocioem katolickim. Eee, chyba nie upad, cigle w nas gnije.
4I
Przed lad z misem przewertowalam w wyobrani obrazy Bacona. Przy warzywach
podchodzi do mnie chopak i mwi, e czyta Sceny z ycia kilka razy. Zamiast zapyta,
dlaczego, chowam si za wzek z zakupami. Jestem troch upiorem poruszajcym wymylone postacie, troch wasn reinkarnacj w innym wydaniu i utrzymank tych, ktrzy
mnie kupuj. Stoj wic, bojc si poruszy, da pierwszestwo ktrej mnie.
- Niech si pani nie da i dalej tak pisze - chopak podnosi w gecie zwycistwa siatk
cytryn.
Robi co midzy ukonem a zgiciem po ciosie i odjedam wzkiem. Nie mog
zmieni profesji na inn Gretkowsk.
Zima: w przedpokoju nie topnieje nam nieg na wycieraczce.
Masa - masa erotyczny.
5I
Wyjedamy z domu o dziesitej rano. Przy zjedzie na Piaseczno dwugodzinny
korek, zawracamy. Polska przestaa witowa, ruszya powolutku do pracy, czyli blokady
samej siebie?
Budd (Przebudzonego) zrywajcego zason uudy i Neo walczcego o wyzwolenie
ludzkoci ze zudze Matrixa gra ten sam aktor - Keanu Reeves. Zamiast miota si w
sutannie, rwnie dobrze mgby mie hinduskie szaty, i tak kojarzy si religijnie - nadprzyrodzenie, mieszajc porzdek ludzki z boskim i zwierzcym. Jego spojrzenie jest
spojrzeniem wanie przebudzonego. Wyrwanego gwatownie ze snu rozciciem powiek. Z
ich wskich, ciemnych szczelin patrz zwierzce oczy bestii ukrywajcej si w czowieku.
Gdy je zamknie, znowu zarosn skr. Twarz boskiej hybrydy, zbyt pochliwej, by zosta
tylko zwierzciem, zbyt wyrafinowanej na bycie czowiekiem.
Zastanawiamy si, jakie przedszkole wybra dla Poli (w bardziej dramatycznej wersji:
Do ktrego j oddamy). Ktra fabryka dziecistwa bdzie najlepsza? Tam, gdzie si tylko
bawi, czy tam, gdzie ju ucz? Gdzie wychowuj czy tam, gdzie houbi? Za tym wszystkim
jest obawa, e nie bdc z ni cay dzie, nie zrozumiemy ju jej skojarze i lkw. Pojawi si
nieprzetumaczalny dystans tych kilku osobnych godzin. Pola, dorastajc, bdzie uywa
abstrakcji najpierw nieporadnie jak za duych klockw, potem sprawnie wyrzuci nas ze

swego wiata - wyabstrahuje w pojcie rodzice. Na razie jestemy wszystkim. Kto jest
bardziej infantylny, my czy ona?
Dostaam w telewizji od Cejrowskiego jego Gringo wrd dzikich plemion. Czyta si
rewelacyjnie - i humor, i egzotyczna zgroza. Mona by to przerobi na szkolny podrcznik
tolerancji i przygody, tym bardziej e kady rozdzia koczy si moraem. Cejrowski, nie
polemizujc z urojonym wrogiem, bo atakowany naprawd przez klimat, da i bandyterk,
ma czas przyjrze si cakiem obiektywnie, a nawet poetycko dungli wiata. Opisa swoje
podre tak sugestywnie, e czytajc, syszaam gdzie zza ramienia jego gos nieco
przemdrzaej papugi.
Wikszo ksiek tego rodzaju jest bezosobowo obiektywna, po prostu relacje
ludzkiego wziernika wysanego na zadupie. Moje ulubione Wesoy antropolog (Anglik w
najczarniejszej Afryce uprawiajcy nauk i naukowy seks z tubylcami), Hotel w Lhassie
(paryanin w Tybecie usiujcy prowadzi luksusowy hotel i uchroni turystw przed tym, co
chc zwiedzi) s podrami bardzo daleko od siebie, wic i od Zachodu. Podre
ekstremalne.
7I
Wa tyle, ile chuj sonia - 45 kilo w erekcji. Wiem, nieduo. Ale nie chce mi si je.
Karmic Po zupk, trawi cay wysiek jej i swj, po czym jestem syta. Moja niech do
jedzenia ma te swoje drugie danie. arcie do mnie nie pasuje. Kafka mwi: Co ja mam
wsplnego z ydami, ja nie mam wiele wsplnego z sob. A co ja mam wsplnego z
kalafiorem albo buk? Nie mwi o genach, te po ostatnich odkryciach naukowych ludzie
maj wsplne nawet z zapak. Chodzi o gbi istoty: soneczn, dojrza zb, owocw i
moj niestrawn.
Zamiast jedzenia wol herbat, podlewam si jej medytacyjn mdroci. Wmawiam
sobie, e Lo Tung mia racj, piszc: Nie interesuje mnie niemiertelno, interesuje mnie
smak herbaty.
Zaparzam dziennie kilkanacie swoich zielonych i czarnych. Caa ceremonia
niecierpliwego wrztku i harmonii gestw odmierzajcych odpowiedni ilo wody, listkw.
Wywar z czasu: trzy, pi minut nasiknitych wiecznoci.
Moe dlatego kolor czarnej herbaty ma powag mnisiego habitu. Rozpuszczalnej
oczywistoci.

8I
Gra wstpna Jastruna. Rarytas gatunku: erotoman gawdziarz. Szedziesit
dowcipnych, lirycznych opowieci poniej pasa. Gdyby by Francuzem, Niemcem piszcym
poczytne felietony obyczajowo-polityczne do powaanej gazety i poetyckie teksty o seksie do
najpopularniejszego pisma kobiecego, zyskaby saw nie tylko wrd czytelnikw. W Polsce
przemyka si gdzie pod cian literatury, nie po tej stronie, gdzie wieszaj plakaty o
najnowszej ksice stawionego pisarza, ale po tej drugiej, zwanej cian paczu dla niezauwaonych. Przynajmniej tam by chcieli go widzie krytycy. W Rzepie, do ktrej pisze,
od kilku lat nie zrobiono z nim wywiadu, nie napisano artykuu o Grze wstpnej. Prbuj si
domyli powodu. W Polsce aden mczyzna w jego wieku, o modszych nie mwic, nie
pisze o erotyce i to w tak finezyjny sposb. Eseje o seksie po polsku nie istniej.
Prawdopodobnie w rojeniach krytyka z Rzepy za literatur uznaje si jedynie wielkie dziea
XIX wieku. Czytelne, dugie i przyzwoite. Wane tematy wspczesne musz by bliskie
przecitnemu facetowi w rednim wieku: impotencja i alkoholizm. No, moe jeszcze polityka,
najlepiej wielka. Mio jest niepowana, odsya do harlequinw i kompromituje pisarza, a
pana krytyka rozczarowuje. To po stronie nobliwej gazety. Natomiast pisma kobiece s dla
mnie niepojte w swojej promocyjnej zawici. Jastrun wiele lat publikowa te eseje erotyce
jednym z nich, po czym odszed do drugiego. adne wic nie pinie ani swka o jego
ksice, nie chcc reklamowa konkurencji. W tym wszystkim niewani s czytelnicy,
niewana ksika i autor. Czy ludzie stali si wasnoci przypisan do gazet, stacji telewizyjnych i firm? Zupenie redniowieczna zaleno finansowa od pana feudalnego (piszesz u nas
na wyczno), noszenie jego barw (plakietek, reklamwek). Pojawienie si w innych
szeregach skazuje ci na banicj. Tak byo z Krystyn Jand piszc kiedy do Pani. Pisma
kobiece pomijay wtedy milczeniem jej dobre ksiki - felietony. Albo ju zupene kuriozum:
pewien polityk w radiowym wywiadzie porannym nie ockn si jeszcze, zapomnia, do
ktrego sitka gada, i pomyli nazw stacji, wymieniajc jako gospodarza konkurencj.
Popeni grzech gorszy od zdrady stanu: na antenie wymwi zakazan nazw.
Ludzie nie s wasnoci prywatn wacicieli stacji, koncernw. Chyba nie. A moe ja
te jestem czyim logo?
Gra wstpna pominita we flircie z komercj jest piknie wydana, mdrze napisana i
nadaje si znakomicie na prezent miosny. Tak j te chyba trzeba traktowa literacko. Prezent
miosny od Jastruna dla polskiej literatury. Ciekawe, jak dugo bdzie nierozpakowany i
niedoceniony, a mio nieodwzajemniona.

Pola na kursach przedszkolnych ukrada ze bka Jezuska. Po kryjomu wesza do sali,

gdzie bya stajenka. Wsadzia sobie pod pach malestwo w beciku i woajc pseprasam,
pseprasam, uciekaa do wyjcia. Zmuszona do oddania Jezuska usprawiedliwiaa si: Chciaam go tylko pokoysa.
- Wychowalimy nadgorliw katoliczk, zy wpyw kold - Piotr tumaczy crci. Sucha cigle o zapakanym Jezusku, mama nie daa mu sukienki, to si ualia nad nim, ma
dobre serduszko.
9I
Trzeba rozebra choink i zreedukowa dziecko po witach. Mniej witoci, wicej
Teletubisiw - angielskiego serialu dla noworodkw. Dzieci zaczynaj si nim interesowa
ju w trzecim miesicu ycia. Niewtajemniczonym w t subkultur (s serki, koszulki,
laleczki Teletubisie) serial moe si wydawa schizofreniczny. Rzeczywicie s go w stanie
oglda tylko niekompletne mzgi w trakcie powstawania lub rozpadu, czyli wczesnego
dziecistwa albo alzheimera. By to jedyny program telewizyjny, ktrym interesowaa si
schorowana Iris Murdoch. Mog sobie wyobrazi spustoszenia powodowane alzheimerem,
jeli tej klasy intelektualistka i pisarka skoczya na Teletubisiach. Istotach pierdzcych przy
siadaniu i zasypiajcych w opiekaczach pod metaliczn foli, eby byo im cieplej. Wbrew
pozorom ich przygody nie maj nic wsplnego z science fiction czy niadaniem mistrzw
Kurta Vonneguta, gdzie kosmici porozumiewali si za pomoc stepowania i pierdni.
Teletubisie, chocia wygldaj na niemowlaki z Marsa, s blisze telenowelom. Mwi
bardzo powoli i wyranie. Kad sytuacj objaniaj dwa razy, na wypadek gdyby kto si
pogubi w zawiociach fabuy. Oczywicie s humanitarne, szerz wartoci i kocz si
dobrze. Dzieci wyrastaj z Teletubisiw, doroli z telenowel nie.
Wyrzucona przed dom choinka w wiecidekach sopli i niegu. Noc po Wigilii
rozpakowalimy si pod ni przy kominku i mruczelimy zwierzcymi glosami. Wszyscy byli
ju nakarmieni, upieni, zewitecznieni. Mielimy wreszcie czas dla siebie. Na gazkach
coraz szybciej bujay si bombki, krciy ozdbki, Mikoaje. To chyba najbardziej falliczni
wici, w psowych stokach czapek z bia lamwk napletka. Dwigaj, cign za sob
moszn worka pen prezencikw wykadanych pod trjktn, szczeciniast choink zawsze
rodzaju eskiego, chocia bywa wierkiem. A jaka rado, ile przyjemnoci, gdy staj w
progu i wreszcie wchodz, wychodz i potem znowu... Mikoaje robi to cigle, dla dzieci...

10 I
Czy mczyni maj jeszcze w sobie tyle romantyzmu, eby szuka kobiety swoich
marze? Czy raczej hostessy swoich marze? Z Belgii przyjecha do Warszawy poeta, kiedy
znany w polsko-paryskim rodowisku jako talent do panienek. Jest na utrzymaniu bardzo
zamonej pani w wieku jego matki, moe go erotycznie zaadoptowaa. Wbrew sprzeciwom
jej rodziny zasadzia go w swojej posiadoci, gdzie si przyj. Dla natchnienia zayczy
sobie ruchomych schodw z salonu do sypialni. Jedzi nimi w t i z powrotem, oprniajc
butelki ustawione wzdu porczy. Zacytowa mi swj najwybitniejszy utwr: Cika jest
dola poety wyciska podziw z kobiety. Powtarza go po kadym telefonie od swojej,
zakochanej w nim kobiety.
Patrzyam na niego w kawiarni miotajcego si midzy komrk i kieliszkiem.
Modnie przystrzyonego, owinitego bajecznie kolorowym fularem od Ken-zo, a naprawd
od niej, tak jak wszystko, co ma. Kiedy si w nim podkochiwaam. W stuprocentowym
mczynie, w linii proste] dziedzicu Adama. Praojca oczekujcego nagrd za nic, za adne
zasugi (zaloty to nie zalety) oprcz tej, e jest. W kocu doczeka si i Bg da mu pierwszy
w dziejach ludzkoci prezent. To, o czym marzy kady rasowy mczyzna: go bab wprost z
rajskiego sex shopu. Potuln i gupaw.
11 I
Jest teoria, e jzyk prasowiaski by lingua franca dla plemion podbitych przez
niekoniecznie sowiaskich najedcw. Mwili nim poddani sarmackich szlachetnoszlacheckich wadcw. Z czasem sta si wsplnym jzykiem panw i niewolnikw. Ta teoria
dzielca dawnych mieszkacw znad Wisy rasowo i klasowo wydaje si prawdziwa, kiedy
widz reprezentacj narodu w sejmie. Przebrani z wybranych: Lepper w swoim krawacie
udajcym sup graniczny (inteligencji). Bekocze dzi o mocarstwach waniejszych od
przecenianej i odlegej Ameryki: Chiny! Rosja! - z nimi nasza przyszo, to jest cywilizacja
na rzut kamieniem!
Wyobraam sobie po takim dniu w sejmie przyjacielskie wieczory Tuska z Rokit.
Odreagowuj przy kielonku wina, rozmawiaj z nostalgi o fascynujcej ich staroytnej
Grecji. Tam umiejtno ycia politycznego (dyskutowania, przekonywania) bya cnot. Wedug Sokratesa polityk by czowiekiem cnotliwym, wic szczliwym. Z (greckiej)
demokracji nie zostao nam ani szczcie, ani cnota, one w polskim sejmie wrcz si
wykluczaj. A Tusk zwierza si ze swej depresji.

13 I
Gdzie jest niebo? Pola prbuje go dotkn, kae si podsadzi.
Gdzie jest moje niebo? Moja plantacja szczcia. Nie przestaam w ni wierzy, ale
chyba zarosa ze zmczenia. Ledwo co j wida znad garw i gupot.
15 I
Dysponujemy zmysem, ktry utrzymuje nasz wi z caoci. Nazywa si on sumieniem. Jager.
Wieczorem smakujemy ten kawaek tortu, jakim jest wyszarpany dla siebie pod koniec
dnia wolny czas. Luzik, ksieczka, Piotr wcza telewizor, bardziej eby si upewni, e nic
nie ma, ni oglda. Na Canal Plus lec obrazki z Tybetu. Zwyczaje, krajobrazy. Przez
pustkowie idzie Tybetaczyk, dwiga na plecach worek. W worku zmara ona, zmara od co
najmniej tygodnia -jest ju sina. Co dalej, nie wiem, zamykam oczy. Sysz tylko odgosy i
komentarz narratora: W Tybecie z braku gleby i drzew pochwki odbywaj si przy pomocy
spw. Ptaki rozszarpuj ciao. Ciach, mlask, mlask - grabarz z mem tn on na kawaki
dla nadlatujcych ptaszysk. up, up - kamieniem miad na proszek koci i czaszk. Trup
zjedzony co do okruszka - opowiada Piotr.
Na filmie adnych skrtw, przymgle. jak trzeba mie wiar, eby potraktowa
ciao bliskiej osoby na zasadzie opakowania. Takie pogrzeby s chyba nie tylko dla pozbycia
si zwok. Rwnie dobrze mona by je wyrzuca na pustkowiu za mur, bez makabrycznej
sekcji rkoma najbliszej rodziny. Ten spektakl odzierania do niczego, do buddyjskiej
pustki, jest dla ywych. Przypowieci o marnoci wypisan na skrze i misie czowieka.
Alexandra David-Neel (dystyngowana Francuzka, piewaczka operowa) na pocztku
XX wieku, przebrana za tybetask ebraczk, zwiedzia tamtejsze klasztory i miasta. W
Mistykach i cudotwrcach Tybetu opisaa inicjacyjny taniec mnichw z trupami, spanie na
zwokach. Wdowiec z filmu dokumentalnego by zwykym tybetaskim wieniakiem, adnym
mistykiem. Trudno ocenia ludzi innej kultury, wic nie wiem, co oznaczao jego spojrzenie:
zmczenie, pustk, rozpacz czy psychoz.
Piotr prbuje si po filmie otrzsn, zracjonalizowa obejrzany koszmar:
- aoba jest drugim umieraniem.
Co mona czu caujc kogo, pieszczc i wiedzc, e kiedy najprawdopodobniej
wypruje si z niego martwe wntrznoci? To si nazywa heroizm codziennoci, po
tybetasku.

19 I
Chyba mam zimowy zjazd, saneczkami w doy smutku. Odpoczywa mj ukad
nerwowy (ludzki organizm zwalnia zim) albo mam alergi na lodowiec odziedziczon po
zmarznitych jaskiniowcach. Zwykle czynnoci rosn przede mn w zaspy. Katuj si pyt
Alina Arvo Parta - otewskiego kompozytora - skandynawskiego do tego stopnia, e jego
muzyka jest zamarzaniem dwikw. Przy niej spada czarny nieg. Tak to mniej wicej brzmi
i jest jeszcze smutniej. Lodowiec nasuwa mi si na czoo. Z pamici wya prywatne
zabobony:
1. Nie zostawia zapisanej kartki literami na wierzchu. Ze strachu o napisany tekst.
2. Buty najlepiej schowa do szafy. Ustawione czubkiem w stron drzwi wr
wyjcie, czubkiem do mieszkania - zostanie. Jeden w t, drugi w tamt - ktni.
Wszystko, co po prawej stronie domu, od pewnego czasu si psuje: zmywarka, nowa
pralka, kibel, pka ciana... To znaczy nie od czasu, tylko od...? Wedug feng shui ta cz
domu naley do mciwego biaego tygrysa. Lepiej go nie drani, potrafi nawet zabi. Wedug
mnie, wprowadzajc si, trzaskajc, obudzilimy anioy przynite z bezczynnoci na dachu.
Nie zdyy rozoy posklejanych nud skrzyde i pospaday od strony drzwi (prawej). Teraz
poruta. Nie ma kto si opiekowa t czci domu. Trzeba poczeka do Wielkanocy, kiedy
znw si wylgn z jaj i usid na grzdzie.
Dalimy w internecie ogoszenie: Zocisty Picasso do sprzedania.
Zgasza si kto z Rzeszowskiego. Szuka po caej Polsce takiego zotego autka, na
nazwisko ma... Gra. Przyjedzie jutro. Zastanawiamy si, czy to nie dowcip, ale facet jeszcze
wieczorem potwierdza swj przyjazd. Znajdzie u nas swojego zotego Graala?
21 I
Mamy szczcie do kupujcych. Jak nie klient na mieszkanie wycigajcy z kart tarota
swoj wizytwk Szaleca, to samochodowy poszukiwacz Graala. Oczywicie, bdzie
szuka dalej. Nie podoba si mu wymieniona listwa w drzwiach po moim zderzeniu z potem.
Gralowski Graal musi by bez skazy.
22 I
Wynalazam sobie w sklepie muzycznym LOrchestre du Roi Soleil Jeana-Baptisty
Lully. Podkad muzyczny do pamitnikw Saint-Simona. Wczam z tej pyty na
przebudzenie muzyk do Mieszczanina szlachcicem i zapominam, gdzie yj, a zwaszcza po
co. Fanfaronada synnego Marche pour ta Ceremonie Turque jest molierowskim miechem.
Muzyka dwudziestu czterech skrzypiec - dworsk intryg. Ozdobniki z prawdziwego zota.

Na cymbakach Poli wygrywam menueta, ktrego zapis by razem z pyt. Wychodzi

mi aosne pim-pam. Do takich nut trzeba mie dwr, nie dworek.
24 I
Po dniu z Po takim samym od ponad dwch lat: pobudka, niadanie, spacer, obiad,
zabawa, spacer (ani chwili osobno), id do azienki, szykujc si na wieczorne wyjcie
(sama). Myjc si, cieram mamusiowato. Malujc, kad tynk pod wasn, inn osobowo
ni bycie matk. Wychodz z azienki odmieniona. Dziecko prbuje zetrze moj now twarz
oddzielajc je od pocaunkw, zapachu bliskoci.
Zostawiam Poicie w domu, ale nie w domu dziecka! Piotr zajmuje si ni czasami
lepiej ode mnie. Jednak sumienie czterdziestoletniej matki alarmuje, wysya SMS-y.
Oddzwaniam do domu.
- Czy ja jestem opiekunka? - Piotr si dziwi po trzecim razie. - Sprawdzasz mnie?
Wyluzuj, nic zego nie robisz, masz prawo wyj. Over.
U Misiaka, ktrego nie widziaam od Gwiazdki, wieczorna centrala telefoniczna singli
w sobotni wieczr. Czekam, a bdzie wolna, i przegldam gazety. Mam miesiczne
zalegoci. Robiam korekt Europejki, prbowaam te pokn naraz kilka ksiek.
Na stosie pism okadka z Kub Wojewdzkim, moim idolem w World Idol. Nic nie
rozumiem z artykuu, wypad dobrze, le? Nie widziaam programu, nie mamy Polsatu. Brak
jednego kanau upoledza w yciu publicznym, jak brak jednej rki w prywatnym? Dugi
tekst, ni to na cze Wojewdzkiego, ni to mu na pohybel. Porwnuje si w nim Kub do
amerykaskiego Jerryego Springera niegardzcego mordobiciem na planie telewizyjnym. To
tak jakby Attenbourougha przyrwnywa do szympansa, tylko dlatego, e obaj wystpuj w
przyrodzie. Polskim Springerem jest Ewa Drzyzga w Rozmowach w toku i bez bicia.
Warszawka, do ktrej nie wiadomo czemu zalicza si Wojewdzkiego, potrzebuje pochlebstw,
a on uprawia bezlitosny i dowcipny lincz salonowy.
Oprcz niego aden z polskich showmanw nie potrafi zaczarowa publicznoci.
Zrobi telewizyjn magi dobrze dobranymi piosenkami, wiatem i tekstami. Zdaje si, chc
zajeba faceta za to, e jest inteligentem. Rozmawiamy o tym z Misiakiem, jadc do knajpy.
W tym miecie jest tak ciemno, my tak zagadane, e wjedamy po jakich schodach na ppitro i odrywa si botnik.
Misiak ma urodziny - stawia w sushi barze. Ostatni raz byam tu - miaam wolne
duej ni godzin - na Wszystkich witych. Spotkaam wtedy przypadkowo
Wojewdzkiego. Nie znamy si prywatnie, kiwnlimy wic sobie gowami. Dzisiaj pusto. Po
kwadransie wchodzi Kuba ze swoj dziewczyn. Czy oni si tu stouj? Czy poruszamy si

tymi samymi szlakami w innym wymiarze? Mwi mu komplementy, on w zamian daje mi

swoj pyt. Chyba jej nie wyebraam?
25 I
Muniek si udzieli w wywiadzie o kobietach do Wysokich Obcasw. Podrywa je,
gdy mu si podobaj: Mam taki przelot - mwi. Czuj si przeleciana przez Muka
mentalnie, wte i wewte.
Prbowaam wyobrazi sobie anioa mioci. Bez imienia, z twarz tego, kogo si
kocha. Miaby dugie skrzyda, uoone w tren sukni lubnej. Gdy mio si skoczy,
wyrywaby sobie pira, wyskubywa je do krwi i macza w kaamarzach ran, eby napisa...
...No wanie, co? Nie doczytaam.
27 I
redniowieczny danse macabre na boisku dla milionw widzw z caego wiata:
rozemiany, wysoki blondyn kopn pik, odwrci si od publicznoci i pad na traw.
Natychmiast podbiegli lekarze, reanimacja, szpital. Bez skutku. Umar od razu, wbrew
oczywistoci, e szybka pomoc lekarska, modo co mog przeciw mierci. Kt jak Bg? pytaj w Biblii, chwalc moc Pana, kt jak sportowiec jest zdrowszy. Jego umieranie byo
podobne do przejcia kostuchy przecinajcej jednym zamachem ludzkie ycie bez wzgldu na
stan, wiek, urod.
Wysportowany, pikny mczyzna city na murawie w sekund, odrzucony na stos
trupw. Wspczesny taniec mierci. Nie malowany na cianach kocioa, ale sfilmowany na
boisku. W samym rodku pasji ycia.
28 I
Jestemy zaproszeni w poowie lutego na lub crki Piotra do Berlina. Lubi patrze
na luby: na pann mod prowadzon pod rk przez ojca do oczekujcego narzeczonego.
Pradawny gest Boga prowadzcego Ew do stsknionego towarzystwa Adama.
Strasznie mi al, e z czasem suknia lubna spowiaa. Obszarpano z niej wszystkie
renesansowe, barokowe ozdoby. Stracia kolory raju. Sprano j do nudnej bieli niby
wyronit sukienk komunijn i to w czasach, gdy dziewictwo traci si niemal z mlecznymi
zbami. Dlatego nieno sukni lubnej jest sztandarem obudy albo bia flag panny
modej, oddajcej si w niewol maestwa. A on, pan i wadca stworzenia, wystrojony w
czarny garnitur urzdnika podpisujcego kontrakt. Moe cyrograf na mio? Ta symbolika
bieli i czerni jest do zowieszcza dla zwizku. Co powstanie z ich zczenia? Szaro dni,
uczu.

Do lubu id te z mod par mieszczaskie zabobony gwarantujce szczcie: bukiet

byle nie rowy, co poyczonego, starego, nowego, moneta w bucie, a kto kogo przecignie
na swoj stron, odchodzc od otarza, ten bdzie rzdzi w maestwie.
Dlaczego to wszystko musi by zamknite w przesdach i konwenansach, gdy mio
je tamie? Ugrzecznione ceremonie, poskromione barwy. Kocioy te wyblaky, zagipsowano
w nich orgie redniowiecznych kolorw porzdn biel. Ze wity ycia zamieniono je w
sterylne kabiny transportu sumie.
Wieczorem, sprztajc zabawki Poli i jej farby, usiadam przy kominku i si
rozmarzyam. Dziecicymi kolorkami namalowaam sukni lubn. Gdybym miaa wyj za
m, pj do lubu, do raju, byaby wanie taka: jaskrawa i haaliwa. Mienica si wiatem
ksiyca, soca, blaskiem tropikw. Haftowana w gwiazdy, drzewa i cignca za sob taft
fal. Szeleciaby miechem. Na gowie nie cnotliwy wianuszek, ale wieniec ze zb, pira,
olniewajce kamienie i gniazda ptakw, wok przedramienia miedziany w. W rku
ociekajce sokiem owoce. Przy boku zwierzta lgnce si ze swymi szponami, futrem i
kami w klatkach mych zalet i wad. W takim stroju nie byoby wtpliwoci, kto stanie na
lubnym kobiercu. Oddajemy przecie siebie z ca menaeri pragnie. Bywa, e daremnie,
komu, kto nie wart jest tego splendoru.
Nie wezm na razie lubu, nie wystpi z pawim ogonem wymylonej sukni,
symbolizujcej moje nadzieje i uczucia. Nie dlatego, e nie kocham. Z mioci umwilimy
si na uroczyst randk naszego ycia, gdy nie bdziemy ju mieli si na rozwd. Wtedy
powiemy starczym gosem: Tak. Temu, co wsplnie przeylimy, narzeczestwu codziennego
ycia.
- Czy to bdzie na zawsze? - zapytaj buddyci wierzcy w reinkarnacj. Ich romanse,
jak te z ksiek
Alexandry David-Neel, trwaj stulecia. Nie wierz w wielo wciele. Jestem
przekonana o jednorazowoci duszy. Ale wierz w reinkarnacj mioci w trakcie jednego
zwizku. Od zakochania po sprzeczki i nowy rozkwit. Jestem buddystk uczu w chrzecijaskim obrzdku mioci.
30 I
Dlaczego Polska najlepiej wychodzi opisana grotesk? Ten ironiczny bysk w oku
musi by wrodzony mieszkajcym nad Wis. Potrafi go nawet wyeksportowa, jak
Gombrowicz. Zgryliwy humor Mroka jest najlepszym streszczeniem absurdu dziejcego si
tutaj za komuny. Kondensacj tamtej atmosfery, dlatego, czytajc go, miejemy si
powietrzem lat 60.-70. Podobnie Rejs to groteskowy skrt dugiej podry przez Peerel. Albo

Dzie wira, najdokadniejszy opis wspczesnego inteligenta nie w chwale, ale wanie w
grotesce.
Co jest? Naprawd w Polsce grotecha jest wrodzona? Co rni nas od Ruskich,
Czechw i Niemcw? Rosjanom zazdroci si wielkiej powieci, psychologicznych
dramatw. Czesi maj balladowe powieci Hrabala, elegancko skrojone na miar Europy
ksiki Kundery. Niemieckojzyczna literatura poza poezj to dla mnie filozofia od Kanta po
Husserla, ale si nie znam. Zostan wic przy Polsce. Groteska jest nabijaniem si z
nieprzystawalnoci formy do treci. Wielkoci do maoci. To jedyny kraj w okolicy rozdty
do granic Morza Czarnego i Batyku w czasach jagielloskiej wietnoci i skurczony do
rozmiarw kundla narodowego par wiekw pniej. Mocarstwo bez granic, bo znikno po
rozbiorach z mapy. Przez dwiecie lat noszone w pamici kadego Polaka. Wielkie i nieistniejce. Czy std ten groteskowy kiks, wrodzony z histori, geografi i jzykiem? Nie
zdrowy, rubaszny miech, ale groteskowy przemiech z nieprzystawalnoci do sytuacji?
Gra objecha Polsk i wrci po nasze zote autko. Sprzedane. Teraz namys, co kupi
w zamian. Kady jest lekarzem i mechanikiem samochodowym, kady ma motoryzacyjne
przesdy. Nie kupuj samochodu na F: fiata, Francuza, forda. Kady ford gwno wort.
Peocik gruchocik. Chodzimy po garaach i spisuj te konkurencyjne rewelacje.
31 I
Otwieram szuflad bieliniarki i natychmiast j zatrzaskuj. Otwieram jeszcze raz,
sprawdzam, czy mi si nie przywidziao. Midzy rcznikami, upranymi ciereczkami i
bielizn zobaczyam nakrochmalony czonek Piotra z zaprasowanym w kancik napletkiem.
Zagldam do biurka, tam midzy papierami na wsplne ubezpieczenie pulsuj przypite
spinaczem biurowym jego jdra. Z ksiek w bibliotece wystaj zakadki z jego wosw
onowych. Po jednym na zaczytany tom.
Po dziesiciu latach, niedugo nasza rocznica, mam chyba poczucie winy, e go
przywaszczyam. Pewnie miewa ochot na inne kobiety, przemykaj mu przez wyobrani w
kompletnym negliu. Jest wierny nie z ciaa, ale z obietnicy, e warto. Wbrew swojej naturze,
wbrew sobie?
LUTY
1 II
Jest niedziela, Pola domaga si Jezuska. Id z ni na msz dla dzieci do zaleskiego
kocioa. Niech pooglda bek i wracamy. Wieczorem pojad do dominikanw pomodli si
podczas normalnej, niedziecinnej mszy i w troch innym, klasztornym obrzdku. Stoj pod

kolumn, Pocia przestawia figurki w sianku, naprzeciw przy drugiej kolumnie umiecha si
do mnie Robert Tekieli. Ile jest w Polsce kociow? Kilkadziesit tysicy? jakim cudem si
spotykamy? Czy my jestemy z jakiej przypowieci: on o nawrconym, ja o
jawnogrzesznicy? Ostatni raz widzielimy si kilkanacie lat temu. Nie nalea jeszcze do
pampersw, nalea do siebie: newageowy facet, ktry zaoy bruLion. Pasjonat z wizj.
Pracowalimy razem w krakowskim akademiku przy pierwszych podziemnych
brulionowych numerach. Tych awangardowych i anarchistycznych. Za ich kolportowanie
cigaa bezpieka. Troch romansowalimy, troch filozofowalimy, jak to dwudziestolatkowie pochonici wyjtkow misj polegajc na byciu bezkompromisowo modym.
Opowiadaam mu o Ojcu Pio, on umiecha si z wyrozumiaoci agnostyka. Patrzyam na
niego pobaliwie, kiedy on za najgorszej komuny mwi, e w wolnej Polsce zostanie
ministrem kultury.
Bylimy sob zafascynowani, ale nie byo nam po drodze. Przy ostatnim chyba
spotkaniu Robert przekornie powiedzia: Zobaczysz, znowu si nam kiedy zejdzie, za ile lat.
Teraz? Kiedy stoimy naprzeciwko, obydwoje dzieciaci, po dwch stronach barykady
otarza? Nie odzywamy si do siebie. Rozdzieleni czasem i tym, co si przez ten czas z nami
stao. Zadziwiajce, ile rnych figur i pogldw moe pomieci ten Koci.
Tekieli w swoich audycjach Radia Jzef tpi wszystko poza katolicyzmem. Jego
katolicyzm jest anachroniczny, co wykaza mu podczas radiowej dyskusji znawca teologii,
udowadniajc, e rola Kocioa po drugim soborze watykaskim zostaa jasno okrelona:
koniec z nawracaniem, Koci ma przyciga witoci i przykadem. Nie zaley mu na
iloci pozornie wiernych. adnych krucjat duchowych. Robert broni si w tej rozmowie
niczym ostatni rycerz wyprawy krzyowej, ktremu odbieraj ziemi obiecan propagandy.
Tekieli mwi niekiedy bardzo mdrze, uwiadamiajc katolikom, jakie skarby zawiera ich
wiara. Nie odsya do paciorka, poleca ojcw Kocioa i wiczenia duchowe Loyoli. Niestety,
jego kaznodziejski zapa zamienia go w nowoczesnego inkwizytora. Zapdza si w duchowe
rasizmy, udowadniajc, e wiara Europejczykw w osobowego Boga jest najlepsza. To co,
Tybetaczycy maj gorzej, wierzc w nieosobowe? I w ogle maj przerbane, bo nie s
Europejczykami? Robert w swojej radiowej Encyklopedii New Ageu dla chrzecijan
mgby pewnie skorzysta ze stw Wilbera: Moim zdaniem, epidemia New Age, ktra - no
c! - wywysza magi i mit do poziomu nadpsychicznego i subtelnego, myli ego z self,
preracjonalne wysawia jako transracjonalne, prekonwencjonalne spenianie ycze myli z
postkonwencjonaln mdroci, chwyta swoje self nazywa je Bogiem. ycz im dobrze, ale...
Oby ich yczenia szybko si speniy, eby mogli odkry, jak bardzo s w istocie

niezadowalajce. Tyle e Robert nie odrnia poziomu magicznego i regresji od stanw je

przekraczajcych - transcendentalnych. Wszystko, co niekatolickie, wrzuca do worka
Szkodliwe. Ze swojego radia robi parafialno-sekciarski kochonik. Po co upraszcza reszt
wiata do guse i diaba? Myli bezosobowego ducha z jakimi energiami czyhajcymi, eby
nas skopa niby prd z gniazdka.
Dzisiaj oboje podpieramy kolumny po obu stronach otarza. Patrzymy na siebie i nie
widzimy. Moe ju skamienielimy w ornamenty, takie z romaskich kociow: on wdrapa
si na kapitel i jest apostoem z radiem, ja oplotam kolumn wowym ciaem ladacznicy.
Przynajmniej takie s pozory. W kadym momencie moemy zmieni figur, przeistoczy si
w witych, potpionych - jest jeszcze tyle wolnego miejsca na innych kolumnach. I tyle
czasu, co bdzie z nami za kolejne dziesi lat?
2 II
Dzienniki, autobiografie s wypolerowan dup. Nie, najczciej tylko pdupkiem.
Zadziwiajca konsekwencja, z jak dealerzy wozw nie kupuj aut, ktre sprzedaj. W
Citroenie jed peugeotami, w Peugeocie japoskimi, w Toyocie volkswagenem. Czy bierze
si to z chci wywyszenia nad kupujcymi? Czy z kompletnej wiedzy o sprzedawanych
autach, ich zaletach, a zwaszcza wadach. Strach kupowa... Najlepiej kupi wz tam, gdzie
dealer jedzi swoj mark (w granicach finansowego rozsdku).
3 II
Ogldam Ostatniego samuraja i zamiast przelicznego Cruisea w japoskiej zbroi
widz rolin. Moje malutkie bonzai, kiedy z nim rozmawiaam. Zasypaam dzielc nas
rnic poziomw krysztakami LSD. Zamroziy one w moim umyle rozkrzyczane zwierz i
cofny do czasw, gdy pie mzgowy i pie drzewa miay wsplnych rolinno-zwierzcych
przodkw. Bonzai powiedziao mi wtedy (nie ustami, ale wprost w dusz), e jest bardzo
wdziczne za codzienne podlewanie. Odpowiedziaam: Speniam obowizek.
Drzewko uznao jednak moj trosk za gest bezinteresowny i chciao wyrazi
wdziczno. Co powiedziaby waciciel paprotki czy fikusa w takiej sytuacji? To samo, co
ja: - Ale nie trzeba.
Bonzai nalegao, w podzice postanowio zapachnie. Te drzewka normalnie nie
pachn, podobnie jak abdzie nie piewaj. Nasza rozmowa przybieraa zy obrt. Wrcz
fatalny, gdy poczuam obiecany zapach. To by smrd. Nastpnego dnia ju przy zdrowych
zmysach jako Homo sapiens bez rolinnych domieszek zobaczyam w doniczce suchy

kikucik. Starannie podlewane drzewka nie usychaj tak szybko i w dodatku bez adnych
wczeniejszych oznak...
Ono musiao razem z zapachem wyzion ducha. Pena poczucia winy poszam do
kwiaciarni po drugie. I to ju nie bya halucynacja: identyczne drzewko miao metk po
acinie: Stincus - mierdziel. Nie znaam si na fachowych nazwach. Wiedziaam o
bonzai tyle, e hodowcy, przycinajc im gazie, pomniejszaj ciao. Nie potrafili jednak
zmniejszy duszy. Maj nadal wielk dusz japoskich drzew, z ktrych powstay. Wielk i
odwan, o czym si niestety przekonaam. Przecie bonzai, pachnc dla mnie, popenio
rolinne harakiri, rytua przysugujcy w Japonii wycznie ludziom honoru. Nie chc si
zagbia w meandry dalekowschodnich kodeksw wdzicznoci wymagajcych z naszego
punktu widzenia czynw absurdalnych. (Na ekranie Cruise po bitwie japoskich rycerzy z
armatami pomaga swemu rannemu samurajskiemu przyjacielowi dorn si mieczem. Obaj
s szczliwi, wrogowie pacz ze wzruszenia i klkaj.) Faktem jest, e bonzai w podzice za
trosk o jego ycie wybrao mier. Wbrew atwinie wegetacji, dla ktrej wystarczy by,
dopenio sztuki bycia rolin doskona, wic i pachnc. Osigno szczyty mistrzostwa.
Nauczyo si tego od ludzi: doskonalcych latami ceremoni picia herbaty, machania kijem,
ukadania ikebany czy wanie tworzenia bonzai. eby je wyhodowa, trzeba by artyst.
Uprawia cierpliwie, ale w natchnieniu. Codziennie podlewa, wyczuwajc, czy doda
wiata, czy cienia. Sztuka ogrodnicza wymagajca mistrzowskiego wiatocienia
Rembrandta. Precyzji malarskich miniatur - cae drzewo ronie w malekiej doniczce. A
wyrasta z niego rolinny heros. Nie kupiam nastpnego bonzai. Nie zastpuje si jednego
bohatera drugim. To by mj ostatni japoski samuraj. Poczuam si Cruiseem z tego filmu:
pomogam przyjacielowi umrze.
4 II
Cigle szukamy po salonach samochodowych najlepszego dla nas wozu. Piotr wybra
limuzyn -bezpieczn, wygodn. Wsiadam i mam ochot przylepi na kocu jej maski lizaka,
eby wiedzie, gdzie si koczy.
- Popatrz na mnie - prosz.
- Nie podoba ci si?
- Nie jestem przyzwyczajona, nie mam biustu.
Przeszkadzaoby mi co, co zastania widok. Znowu przyaduj niechccy przodem w
plot... Dlaczego ty wolisz trjk zamiast zerwki? - dla mnie wybr wozu jest zaleny od
wielkoci stanika. Piotr przyglda si, namyla. Nie ma kompleksu penisa, wic decydujemy

si na najkrtszego nissana micr. Ksztatem i kolorem troch przypomina sprzedanego

Picassa. Znajomym bdziemy mwili, e si skurczy w myjni.
Niektrzy yj otuleni wat, niestety szklan. Nie sposb do nich dotrze, dotkn,
przytuli si, nie kaleczc.
5 II
80 dni do wejcia do Europy - przypominaj (ostrzegaj?) z radia, gazet.
- Osiemdziesit lat, nie dni - wkurza si Piotr cigym brakiem telefonu.
W Paryu, na podsztokholmskiej wsi zakada si go w dwa dni. U nas trzeba doczeka
roztopw, eby wkopali kabel. Moe nasze podanie do TP SA zoone p roku temu o
tymczasowy radiotelefon instalowany od razu te musi si odmrozi.
Czuj si ubezwasnowolniona zim. Te buciory, kouchy, swetry - kaftany
bezpieczestwa otulajce przed mrozem.
6 II
W wiecie Nauki najnowsze odkrycie: czas i przestrze s by moe atomami. Maj
to potwierdzi eksperymenty. Dziki postpowi nauki bdzie mona schowa ulubiony
kawaek czasu do soika? Rewelacj o niecigoci czasoprzestrzeni ogaszaj na okadce.
Ludzie przechodz obok tytuu, a przecie znaczy to, e ludzka scena okazaa si
posztukowan dekoracj. e kadym krokiem zapadamy si w ruchome kulisy. A oni id
dalej, z wzkami, siatkami i hot-dogami, nie zwaajc na pknicia.
Za kilka dni Piotr ma pidziesite urodziny. Nie sta mnie na nic oprcz
okolicznociowego dyplomu. Moe w prezencie bd milsza.
Otwieram listy: pity i rachunki. Chyba le policzyam zera. Sprawdzam... dostalimy
majtek. Na koniec roku podatkowego ZA1KS zawiadamia, e ze scenariuszowych tantiem
zarobilimy tyle, co z felietonw przez rok. Swoim narzekaniem wcisnam ap w pknit
czasoprzestrze i dostaam zadatek wiecznej szczliwoci? Powinnimy kupi ogrodzenie
nad strumie, meble, mie oszczdnoci. Jednak te pienidze spady z nieba, nie bdziemy ich
traci na rzeczy przyziemne, w ogle na rzeczy. Przepucimy je na podre. Poczymy
pidziesite urodziny Piotra z dziesit rocznic bycia razem. Powtrzymy w maju nasz
pierwsz wspln podr, rajd: Warszawa-Prowansja.
7 II
Zdejmuj z ganku girlandy witecznych lampek. Koniec kolorowej bajki ze
wiateek, niegu i drewnianych dworkw. W XVI wieku nuncjusz papieski Malaspina,
goszczc w szlacheckim dworze, zachwyci si nim: Nigdy nie widziaem tak piknie

uoonego stosu paliwa - tak sobie rozmylaam, odpinajc lampk po lampce, gdy Pola
otworzya furtk i zupenie serio powiedziaa:
- Mamusiu, ja wychodz. Na zawsze - podniosa paluszek, zaznaczajc powag
sytuacji.
Nie zatrzymaam jej. ledziam, chowajc si za drzewa. Przebiega wie i wesza do
lasu. Nie zajmoway j kaue, patyki. Sza prosto do swoich dwch autorytetw: dinozaura i
papiea.
Dinozaur, sdzc po zbach potniejszych od ap, to tyranozaur cignity z planu
filmowego. Jest wielkoci chaupy. Pola, wsadzajc do niego gow przez pot, powiedziaa: Smoku, te bd taka dua, nie martw si.
Potem posza pod dom zakonny sistr orionistek, gdzie na fasadzie jest mozaika
uoona w pozdrawiajcego tumy papiea. Tutaj Pola zazwyczaj chwali si, co grzecznego
zrobia, i oczekuje wskazwek moralnych majcych zagwarantowa przyjazd Mikoaja z
prezentami.
Moe ona zachowuje si dziwnie, rozmawiajc z dinozaurem i papieem. Ale ja
jestem jeszcze dziwaczniejsza. Zamiast cieszy si jej samodzielnoci i tym, jaka jest dua,
odczuwam masochistyczn ulg, e ma ju powyej metra. Nisze dzieci w Owicimiu
odbierano matkom i natychmiast wysyano do gazu. Jestem chyba ostatnim pokoleniem
pamitajcym o takich koszmarach. Dla Poci metr jej dziecka bdzie zwykym metrem bez
wykrzywiajcego ciaru historii.
8 II
Znajoma z Norwegii przyjechaa na agodn zim do Polski. Zaprosia mnie do
swojego rodzinnego domu w przedwojennych segmentach oliborza. Od podogi do sufitu
obrazy. Jej ojciec, szycha w rzdzie Bieruta, ukrywa si podczas wojny w antykwariacie.
Wynis stamtd mio do dzie sztuki. Nowe rzdy uatwiy mu zaspokojenie pasji
kolekcjonera - jedzi po Polsce, dogldajc nacjonalizacji majtkw. Jego ssiadem na
oliborzu by wysiudany z posiadoci Sapieha. Panowie zaprzyjanili si, grywajc w
bryda. Nie traktowali osobicie tego, co wyrabiaa z nimi historia: arystokrata - majc klas,
komunista - wierzc w nieosobist konieczno walki klas. W wolnej Polsce, na pocztku lat
dziewidziesitych biednego arystokrat napadli rabusie. Gdy bandzior, poklepujc go po
przypalanym elazkiem ramieniu, zachci: No Zygmu, powiedz, gdzie masz pienidze,
dorobie si na komunie - okazao si, e storturowany arystokrata znowu cierpi przez
ssiada, ktrego oszczdzia bandycka historia i pomykowo bandyci.

10 II
Jedziemy si zameldowa. Rzdy wierzb nad kauami. Wreszcie wiem, czemu s
symbolem Mazowsza. Tutaj wieczne boto i one rosn nad tymi niezmeliorowanymi
bagniskami. Urzd gminy w dworku przeinaczonym (nawet nie bardzo zrujnowanym) na
wan instytucj. Urzdnicy serdeczni jak pozytywniacy z telenoweli. Sielska atmosfera w
gabinetach. Oczywicie nie mamy poowy potrzebnych papierw, dawnych wymeldowa,
Piotr ksieczki wojskowej odebranej mu dwadziecia lat temu, gdy zdradzi ludow ojczyzn
i wyjecha do Szwecji.
- Musi pan mie ksieczk, od osiemnastego do pidziesitego roku ycia,
obowizek.
- Do jutra! Jutro kocz pidziesit! - Piotr nie moe uwierzy w swoje
biurokratyczne szczcie.
Wydao si: nasz dom nie ma adresu. Co z tego, e ssiedzi po bokach maj
przydzielone numery ulicy, nasz numer jest nielegalny, bo niezatwierdzony. Na te wszystkie
feudalne udrki przypisania do gruntu i armii patrz z plakatu Kargul z Pawlakiem podpisani:
Unia Europejska - sami swoi. Daabym temu prounijnemu plakatowi haso: .Podejd no,
Kargul, do Unii i si przekonaj, e w krajach europejskich (Szwecja) nie trzeba chodzi do
cyrkuu si meldowa. Tam po prostu zmieniasz adres, a zameldowaniem w centralnym
komputerze jest twj niezmienny numer osobowy (pesel).
11 II
Od rana prezenty dla pidziesicioletniego Piotra. Najpierw telefon z wydawnictwa
Santorskiego. Akurat dzisiaj zdecydowali si wznowi jego ksik Str obkanych.
Niedawno przeczyta j Eichelberger, spodobaa si mu, wic wydadz j w serii Wojciech
Eichelberger poleca w maju. Pierwszy raz ukazaa si kilka lat temu wydrukowana przez
jak fundacj majc kolporta do kilku ksigar. Lubi Stra, zapis szwedzkiego
szalestwa i melancholii. Ekspresja opisywanego wariactwa jest sama w sobie tak intensywna, e dla rwnowagi Piotr opowiedzia je w powcigliwy sposb. Rezultat jest sugestywny i
poetycki, ale bez ckliwoci i psychiatrycznego epatowania szalestwem. W pamici zostaj
flesze-obrazy. Mimo kiepskiej dystrybucji ksika dotara wtedy do tych, ktrzy jej chyba
potrzebowali. Dosta listy od czytelnikw odnajdujcych swoje osobiste i wyjtkowe
problemy w archetypach zwanych przez lekarzy przypadkiem takim i takim. Kada choroba
ma swj numer w lekarskim katalogu, ludzie potrafi ponumerowa nawet cierpienie.
Podobno w kade urodziny, nie wiadomo dlaczego, spada nam o 10 Hz syszalno
wysokich dwikw. Tak jak drzewom przybywa co roku stoi. Porwnanie guchy jak pie

gdzie intuicyjnie wie te dwa zjawiska przyrostu i straty. Szepcz kontrolnie yczenia i
wyznania, Piotr syszy, czego dowodem jest jego odpowied: Idziemy to uczci! Dzwonimy
po Misiaka, niech si wyrwie z roboty na obiad.
Pola w dybach krzeseka dziecicego bierze restauracyjne menu i zamawia u
wyfraczonego kelnera surwk. Czekajc na ni swoje wieki, czyli pi minut, rozrabia i
prbuje si wydosta na wolno. Unieruchomiona staje si z przymusu stand up comedian.
Drzewa, rosnc, szumi, dzieci haasuj, my guchniemy, albo dla wygody udajemy, e nie
syszymy.
12 II
Miaam by matk chrzestn ksiki wydawanej przez krytyka literackiego.
Odmwiam i wyszam na przemdrza wini. O napisanie paru sw poprosi mnie przed
Boym Narodzeniem, kiedy nie wiedziaam ju, jak si nazywam. Piszc dwa felietony miesicznie, ksik, prowadzc dom, zajmujc si Po, nie jestem nawet w stanie przeczyta w
tydzie cienkiej ksieczki, przemyle jej, a co dopiero pisa recenzj na okadk. Majc
aktywne dziecitko, trzeba opanowa ca logistyk, eby pj chociaby samotnie do kibla.
Taaa, wychowanie jest dugim procesem, kade sowo bdzie kiedy wykorzystane przeciwko
tobie. Na razie kade niedopatrzenie: otwarta tubka pasty, niedomknita torebka.
Ksika jest ju w ksigarniach, a ja si czuj winna odmowy, odmowy caemu wiatu
brania w nim udziau.
Dyskusje, czy pochowa w Polsce zmarego w Stanach pukownika Kukliskiego.
Pewnie przywioz uroczycie trumn, przecie Polacy s specjalistami w sprowadzaniu
wanych zwok. Wikszo zasuonych dla tego kraju ludzi umiera jak najdalej od niego.
13 II
Dziennik telewizyjny. Wojny, katastrofy i z okazji pitku trzynastego sonda na temat
przesdw. Wywiadowany oczywicie Muniek: Nie witam si w drzwiach, bo zawsze ludzie
mwili: Nie witaj si w drzwiach, Zygmunt, nie w drzwiach. Ale czarne koty - peen luz mog sobie biega...
14 II
Piotr jedzie dzi noc do Berlina na lub crki. Zanim wyjedzie, musimy pojecha do
odzi po posiki, czyli moj siostr do pomocy. Dwugodzinna trasa przez Raw
Mazowieck - Raf Mazowieck - tutaj na zjedzie z trasy katowickiej rozbio si ju
kilkadziesit wozw, zgino ilu ludzi, o czym zawiadamia tablica Czarny punkt. Kto to

stawia? Grabarze? Gdyby suby drogowe, chyba zamiast tego nekrologu ustawiliby wiata,
bo ludzie nadal gin.
Brzeziny - poddzka wioska cignca si kilometrami. Po drodze redniowieczne
baszty, barokowe kocioy, poydowskie domy i przedwojenne drewniaki. Jak wydostawali
si z rwninnej nostalgii ludzie mieszkajcy tu kilkaset, kilkadziesit lat temu? Wierzc w
Boga, wszystkich witych pochylajcych si nad ich dniem codziennym. Przydrone i
kocielne krzye s pamitkowymi znakami drogowymi tej podry w gr. Pniej, gdy
pojawiy si wtpliwoci religijne i zwtpienie w nadprzyrodzony sens ycia, ucieczk byy
chyba ksiki; romanse, dziea naukowe sprowadzane dyliansow poczt dla miejscowych
intelektualistw. Teraz zbawieniem jest telewizja. yjemy w epoce neoowiecenia przez ekran
telewizyjny.
Dostaam rosyjskie tumaczenie Polki. Napisali na okadce roman - powie.
Wydawao si mi, e napisaam dziennik. Wikszy od tytuu podtytu, reklama: Strasznoje
intimno, i obrazek pastel: laska w kapeluszu i biaej sukni, w stylu lat siedemdziesitych.
adny papier, porzdna okadka. Rosyjska Polka, dziwne wraenie. Sylabizuj swoje imi i
nazwisko zapisane cyrylic: Manuela Gretkowskaja. Czemu Manuela? Czemu Gretkowskaja,
skoro na tumaczeniu Kabaretu napisali Gretkowska? Bez wodki nie rozbieriosz, zwaszcza
dla mnie, szkolnego joopa z rosyjskiego.
15 II
Siostra chodzi po okolicy z Po i straszy. Podchodz do niej ssiadki, zagaduj. Ona
si tumaczy: Panie mnie myl, nie jestem Manuela! Mam jej ubranie (okutana po
wsiowemu), ale jestem jej siostr.
Chwila niedowierzania. Wyglda jak ja, mwi jak ja i tak samo si rusza. Znajomenieznajome odchodz zafrasowane, czy si z nich nie artuje. Sobowtr spacerujcy po
ugorach, w czapce, gumiakach i kurcie nasuwa niewesoe myli o powtarzalnoci,
klonowaniu i problemach etyczno-towarzyskich: traktowa toto jako swoje czy obce?
Okadki czasopism przypominaj okna wystawowe holenderskich burdeli. Pozuj w
nich kobiety przebrane za wampy, gospodynie domowe i uczennice. Zachcaj klienta, eby
zajrza do rodka i zostawi troch kasy. Okadkowe twarze nie tylko przemawiaj, kusz
(wystarczy sobie wyobrazi namitne szepty i jki wydawane przez te wszystkie usta na
pkach w kioskach), one te mwi bardzo duo o nas. Na przykad zwycizcy w plebiscycie
Vivy na najpikniejsz par s dowodem na to, e nie wygraa prezenterka - Torbicka - ani
serialowy lekarz - mijewski, ale telewizor. Obydwoje s z niego. Nie z kina czy rockowej
sceny. Nie z buntu i marze. Wygraa stabilizacja, wieczory przed telewizorem od jednego

odcinka do nastpnego, od pierwszego do pierwszego, gdy skapuje wypata. Widzowie,

spacajc kredyty, oszczdzaj na wyobrani i namitnociach.
Dlaczego tych dwoje uznano za najdoskonalszych, skoro konkurencja bya modsza i
adniejsza? liczna Torbicka w kadym swoim programie cierpliwie tumaczy widzom, na
czym polega kultura. Zoliwi mwi o niej lalka Torbi - zawsze wystrojona i sztywna. Dla
mnie jest wymarzon nauczycielk, pani od tego, co by powinno. Przystojny mijewski to
wcielenie idealnego lekarza z nierealnego szpitala w Na dobre i na ze. Po upadku autorytetu
armii zostaa jeszcze wiara w doktora Judyma, zdolnego uratowa chorego i chory kraj. Takie
patriotyczno-hipochondryczne

marzenie.

Czytelnicy

kolorowego

pisma

wybrali

wychowawczyni i pana doktora. Kochaj by pouczani i mie dobr lewatyw. Wymarzona,

najpikniejsza para: Torbicka - mijewski s zastpczymi rodzicami, a nie symbolami seksu
czy ideaem urody. Mamusiuuu, ratunku! To gosowali doroli ludzie!
Piotr w Berlinie, a ja dostaj zaproszenie do Niemiec na dwa dni. Nieodaowana (po
znikniciu z polskiej kablwki) najambitniejsza w Europie stacja Arte chce mnie
zwywiadowa razem z francuskim i niemieckim historykiem. Pytam, dlaczego ja, w Polsce
historykw zabrako? Arte gosem niemiecko-angielskim uprzejmie odpowiada, e wybr
pad na mnie po lekturze Polki przysanej im przez berliskie wydawnictwo. Co prawda
ksika bdzie dopiero jesieni (pierwsza moja rzecz po niemiecku), ale spodobao si im
inne spojrzenie na Europ, jej zjednoczenie. Nie wiem, od czyjego inne. Najgorsze, e to
moje sprzed roku rni si od tego dzisiaj, a co bdzie za miesic? Czy oni na pewno wiedz,
kogo zapraszaj i kto pojedzie?
17 II
Postanawiam nie sucha wicej wiadomoci, omija je w gazetach, przynajmniej na
jaki czas. By moe nasuchaam si zbyt duo radia w wozie. Koszmary kryminalne i
polityczne przekroczyy prdko dwiku, przebijajc mi bon wiadomoci, basta. AIDS
gwaciciela-pedofila prowadzcego dziecicy chr w Poznaniu. Premier uwaajcy, e do
zada jego partii naley walka z przestpczoci wewntrz tej partii. Tortury i morderstwa na
zwykych ludziach napadnitych w ich wasnych domach. Odpadam na samo sowo newsy
- s rop sczc si z ran. Pozbawiajc si cogodzinnych, codziennych wiadomoci, odetn
sobie informacyjn echolokacj. Co za co. Chyba ju wol nie orientowa si, gdzie yj.
Natychmiastowe skutki: jad z Warszawy do domu. Przy tablicy z napisem Sandomierz
powinnam wrzuci kierunkowskaz do mojej wioski. A ja zastanawiam si, ile jest kilometrw
do Sandomierza, czy tam adnie. W ogle nie skojarzyam znanego mi od pl roku napisu ze
skrtem do domu.

Jeszcze przez chwil Piotr jest stamtd, w przecigu midzy zagranic i Polsk. Na
warszawskim dworcu, ale w twarzy, oczach ma nietutejsze wiato - bardziej byszczce,
witeczne. Opowiadajc, jak tam byo, o Berlinie, apie coraz wicej brudnego, dworcowego
powietrza i szarzeje. Kurczy si, pochyla, eby zmieci w mundurze: kto ty jeste - Polak
may.
18 II
Nie wiem, czy brakuje mi jakiego minerau czy witaminy. le si czuj z braku
kolorw, bkitnej zieleni oddychajcej pian morsk. Jeli czowiek ma wok siebie barwn
aur, to mojej wyblaky wszystkie odcienie przezroczystej lekkoci. Opatula mnie olejna
farba, uszcz si patami szaroci.
Zima boli, wychodzenie na ten skuty obdem mrz, a z dzieckiem trzeba
pospacerowa, godzin, dwie robi z siebie bawana.
Sny te takie przez zaspy, mczce. niam kartk zapisan drukiem i musiaam zrobi
na niej miejsce. Pchaam, pchaam linijk tekstu, jakbym przesuwaa nie akapit, ale szaf
gdask.
Nadal bojkotuj wiadomoci. Omijam Piotra ogldajcego dziennik.
- Po co na to patrzysz? - bardziej si dziwi, ni oskaram.
- eby wiedzie o tym, czego si nie chce wiedzie.
Doczytaam pamitniki Leni Riefenstahl do 1939 roku. Wiedziaa o Krysztaowej
Nocy, ale dopiero po wojnie dowiedziaa si o obozach koncentracyjnych. Palenie synagog,
wywoenie (gdzie) ydw przeszkadzao sprzeda do Ameryki jej nagradzany w Europie
film o berliskiej olimpiadzie, nowatorski dokument Olimpia zaczynajcy si przemow
Hitlera. Konkurujcy na festiwalu w Wenecji z Krlewn niek Disneya. Waciwie
konkuroway dwie pice krlewny, nie za bardzo orientujce si, na jakim wiecie yj.
Krlewna Leni bya we wrzeniu 39 w Polsce krci kronik filmow. Widziaa mordowanie
polskich cywilw, ale Hitler obieca jej, e znajdzie winnych, a Warszawy nie zbombarduje,
pki nie ewakuuj si z niej kobiety i dzieci. Opisujc tournee Hitlera po Europie w latach
1939-1944, nie zastanawiaa si, kto jest napastnikiem, kto ofiar. Wojna si toczy, wic
kibicujemy swoim. Po prostu niemiecka blondynka. Niemoliwe, eby przy caej swej
inteligencji (kadrowanie obrazu wydobywajce podteksty nie jest bezinteresownym
malowaniem abstrakcji) do koca ycia nie zrozumiaa, o co ma si do niej pretensje. Nie
bya ograniczon bab, jej Kinder Kiiche Kirche miecio si w studiu filmowym. Skoro nie
wysza z niego, nie wyjechaa z Niemiec, firmowaa sob, swoj midzynarodow saw
faszystowskie, totalitarne pastwo. Gdyby nie klska, krciaby dalej filmy na tle Rzeszy.

Adolf obieca jej cudown tam filmow z metalu (tak jak Niemcom cudown bro) i
wspprac przy scenariuszu dzie o Kociele, Napoleonie. Czego jej Adolf nie naopowiada
w chwilach saboci: o wigiliach spdzanych samotnie w rozpdzonym wozie na
autostradach. Kaza si wozi tak dugo, a si zmczy i szed spa. Patrz na koniec jej
dziennikw, na zdjcia z Andy Warholem ocierajcym si o ni jak pies zwabiony zapachem.
Zapachem sawy Riefenstahl i ludzi, ktrych znaa. W kocu Hitler postrzegany w kategoriach nie wojen wiatowych, ale wiatowych znajomoci by celebrity. Nadawa si na kolejny
portret powielany seryjnie przez Warhola. Hitler musia mu imponowa, o kilka dziesicioleci
wczeniej wpad na pomys swych popartowych autoportretw z wsikiem wiszcych nie
tylko u kolekcjonerw i w muzeach, ale te w zwykych domach. By prekursorem nowej
epoki w sztuce i w historii. Przegra z aliantami, z Ruskimi, przegra z Warholem. Jedyny jego
dugotrway sukces to bycie celebrity, przynajmniej pki si to ceni bez wzgldu na powd.
Miao by tylko o Leni Riefenstahl, a skoczyo si na bezguciu moralnym w ogle.
19 II
Kilkaset metrw przed domem migaj wiata: policja, laweta i karetka. Zwalniam,
samochd sam ganie, jakby chcia uczci chwil ciszy mier na poboczu. Spod biaej
pachty wystaj adidasy, weniana czapka. Tak samo ubrany by czowiek, ktrego kilka dni
temu zwymylaam za jedenie rowerem bez wiate: - Ile chcesz jeszcze poy, co?! krzyczaam.
- Odpierdol si - zabekota na tyle godnie, na ile pozwalaa mu dykcja z
powybijanymi zbami.
Po co si ich tylu teraz nazjedao radiowozami, janiej ni w dzie. Wczeniej trzeba
byo owietli pobocze i jezdni. Pynie po niej struga tak daleko od martwego ciaa, e
wyglda na wyciekajc z rozkrwawionego asfaltu. Rzeczywicie, ta droga jest podmoka
krwi, wystarczy uderzenie, eby z niej wypyna, tylu ludzi tu zgino. Nie przez nieuwag
kierowcw. Nie da si wymin ciemnoci, zlewajcych si z ni sylwetek.
Jestem kierowc na polskich drogach, nie chc (zabija), ale musz?
20 II
Z ksig patriarchatu i mczestwa kobiecego: przychodzi ksidz po koldzie.
Niespodziewanie, w rodek rozgardiaszu, midzy telefoniczne narady rodzinne, co zrobi z
narzeczonym siostry i gdzie jest ten cholerny papier z zameldowaniem?! Ksidz stoi w progu,
niewiele si rnic od ta: biaa koma na sutannie jest tym samym, co nieg zasypujcy
czarne od zmierzchu domy. Nie mamy niepokalanie czystego obrusu. Mamy za to olbrzymi

gipsow figur Matki Boskiej z Lourdes, zwan przez nas Matk Bosk od czystych
naczy. Stoi nad zawsze penym brudw zlewem i wznosi bagalnie oczy: kto to wreszcie
pozmywa... Przestawiamy wit figur na stoi, modlimy si. Pola odstawia religijny aerobik
przyklkw, skadania doni i buddyjskich pokonw, walc gwk w podog. Na szczcie
ksidz nie zwraca uwagi na to, co pod stoem. Zerkajc po cianach i naszych twarzach wnikliwiej od rachmistrzw spisu powszechnego zapisuje nas w rejestrze parafialnych duszyczek.
- Czym si zajmujecie, dzieci?
- Jestem psychoterapeut.
- Aha.
- Ja pisark.
To go zastanowio, moe nawet zasmucio...
- A co dobrego pani... mowi gotuje? - zafrasowa si ksidz.
Tak mnie przytkao, e nie odpowiedziaam: Prosz ksidza, najczciej on mi
gotuje.
21 II
Przyjechali ze Szwecji fratelii Anto i Felek. S cudownymi, kontaktowymi
nastolatkami, ale co kosztem czego. Maj problemy z tabliczk mnoenia. Trzy razy
cztery jest dla nich zagadk matematyczn. pi do pierwszej, drugiej po poudniu i nie
wyglda to na odsypianie, tylko rytm dobowy. Pytam, czy daj rad wsta na sm do szkoy.
Absolutnie nie. Chodz na lekcje zaczynajce si o jedenastej, te o smej przepadaj. Co tam,
szkoa szwedzka jest tolerancyjna, a oni s dobrymi uczniami.
Niemal pewna, e nie wrcimy do Skandynawii, mog ju bez urazu sucha
szwedzkiego w rozmowach fratelii. Akcent koysze sowa na jzyku.
Rozhutane wypadaj z ust i cign za sob nastpne, bez popiechu, bez wyrniania
intonacj sylab, po protestancku sprawiedliwie.
23 II
Przyjechaam za wczenie do biblioteki Instytutu Francuskiego. Wpadam tu rzadko,
nie znam godzin otwarcia. Siedz w kawiarni, skd widz drzwi wejciowe i zasaniajc je
pluszow kotar umaczan w bocie. Za t zapor zaczyna si francusko. Nie wiadomo, czy
ludzie przy stolikach gadaj do siebie, czy do nieznajomych. Z lewej mam dwumetrowego
Murzyna, z prawej staruszka w typie Philipa Noireta. Flirtujemy, przerzucamy si przez
stoliki bon motami. Gramy we francuski, wpasowujemy si w jego rajcujcy charme.

Przyjemno czekania, spogldania na obiecane akocie godzin za witryn ciennych

zegarw. Kad na stoliku miniaturowy telefon. Jest moj rdk magiczn, wyczarowujc
gosy ludzi i namiary wszechwiata: dowiaduj si z niego, ktry dzie, ktra godzina.
Zegarkw nie nosz, uwaam je za biuteri. Nie, biuteria bywa misternie pikna. Zegarki na
rk s wulgarne. Jednorkie kajdanki, prywatny czas wyrnity na przegubie szkiekiem.
24 II
Prawda. Pra, pra, prawda jest tak stara, e moe by prababk kamstwa.
Anioty dzieci dziaaj na zasadzie puchowej poduszki powietrznej, po to maj pira.
Amortyzuj

upadki.

Kiedy

podopieczny

ronie,

mleczny

anio

przestaje

by

nadprzyrodzonym air bagiem. Wypada ze swej roli, nie nada. Wtedy wyrzyna si z nieba
anio na stae, razem z drugimi zbami. To chyba musi by tak urzdzone, logicznie.
25 II
Wieczorem w TVN-ie zobaczyam znowu Muka. Dzwoni do Misiaka:
- Widzisz, odczeka i zaatakowa.
- Przesadzasz, za duo ogldasz telewizji...
- Ja? Dwa filmy na tydzie, jakie dokumenty, dobranocki z Po. Czy znasz daty
urodzin nieznanych ci ludzi? A ja Muka znam, powiedzia dzisiaj: urodziem si pitego
listopada. Nie mam obsesji. Gazet prawie ju nie czytam, ale tytuy z Mukiem same
wchodz w oczy, pal w kominku makulatur od ciebie, otwiera mi si jakie pismo na stronie
show biznes i podaj, ile Muniek w tamtym roku sprzeda pyt, dwanacie tysicy. Nawet w
porwnaniu z ksikami to mao. Moe ludzie go nie kupuj, bo cigle leci w radiu albo
kupuj pirackie. Nie, nie martwi si o jego karier. Dziwi mnie, jak facet sprzedajcy si w
ladowych ilociach moe tak skutecznie zapenia sob media.
Nic do Muka nie mam, to na pewno pracowity, porzdny czowiek, tyle e
skondensowa si w mojego przeladowc, w jaki dowd na polsko. Suchasz mnie? Nie,
no pewnie, e nie, wolisz sucha Muka...
26 II
Midzy stwami Sofii Coppoli dziejce si w tokijskim hotelu, oryginalny tytu
Zagubione w przekadzie. Wyglda na to, e zagubia si Japonia przeoona na Zachd. Jej
kultura jest w tym filmie skarowaciaym reliktem, czym w rodzaju bonzai.
Zminiaturyzowana przeszo i kopiujca powok Zachodu teraniejszo. W takich
dekoracjach dwoje bohaterw: modziutka housewife po skoczonej na Yale filozofii i amerykaski gwiazdor w smudze cienia staj si egzystencjalnymi mdrcami. Przedstawicielami

wyrafinowanej kultury pswek, niedopowiedze. Ich zblianie si do siebie, na wp

wiadome, na wp wymuszone sytuacj, jest jedynym ludzkim odruchem na tle japoskich
kosmitw i gupawych rodakw przemieszkujcych w hotelu. Kady si utosami z t
pogubion dziewczyn albo pozbawionym zudze aktorem, kto z nas nie jest chocia troch
nieszczliwy?
Modzi Japoczycy bawicy si w trendowych pubach s typowymi fashion victims.
Wystylizowani do tego stopnia, e nie wiadomo, kim naprawd s: blond kuzynami Gaultiera,
metk od Vivienne Westwood? Zachodnia moda zgarna tam wicej ofiar ni amerykaska
bomba w Hiroszimie.
Ogldam film, a cay czas co mi szura po gowie. Nie mog si skupi, w fotelu obok
Misiak jczy z rozczarowania. Za miesic wybiera si do Tokio na koszt uwielbianego przez
ni projektanta Yamamoto. Cel misji: wywiad o jego najnowszych perfumach. Przeliczam
koszty jej wyjazdu, wyjazdu dziesitek zaproszonych na promocj dziennikarzy z caego
wiata i wychodzi mi astronomiczno-walutowa suma: o jeny! Im duej trwa film, tym Misiak
bardziej rozczarowany Japoni. Pocieszam j, e leci do najwikszego na wiecie zagbia
sushi, przynajmniej taka korzy, i to na koszt jakiego Yamanamotanego sprzedajcego litr
perfum droej od litra ludzkiej krwi.
Ju wiem! Deja vu na Midzy stwami nakada si Czas Apokalipsy. Sofia Coppola za
wszelk cen chce odgoni od siebie widmo synnego tatusia Coppoli. Udowodni, e to nie
dziki niemu robi filmy i karier. Jej produkcje s kameralne, nie maj nic wsplnego z
epickim rozmachem Ojca chrzestnego czy Apokalipsy. Jednak tak jak ojciec wybiera si z
kamer na Daleki Wschd, co prawda nie do Wietnamu, ale do Japonii. Nie w dungl, lecz
do sterylnego hotelu. Tam te w izolacji trwa wojna o dusz jej pokolenia. Nie tak
spektakularnie krwawa, bez najazdw helikopterem i muzyki Wagnera. Te wszystkie efekty
zastpuj najazdy kamery na twarze aktorw odgrywajcych niuanse psychologiczne, zamiast
Walpurgii karaoke. Bohater Midzy stwami jest pidziesicioczteroletnim aktorem. W 1968
mia osiemnacie lat, ale nie wiadomo, czy wymiga si wtedy od pjcia na wojn, spali
ksieczk wojskow, czy nie zdy na pokoleniow rze. Coppola cigna go z pola
codziennej bitwy do tokijskiego hotelu, eby zagra yciowego weterana. Mdrego
pukownika Kurtza w cywilu, nie deprawujcego dusz modych onierzy zamknitych w klimatyzowanej dungli. Midzy stwami jest o ludzkiej samotnoci, o zych wyborach
prowadzcych do pustki lub dobrych nagrodzonych uczuciem. Pozornie ten film to
zaprzeczenie krwawej Apokalipsy. Tam wybory prowadziy do pieka dungli, mierci lub
ocalenia. W czasach pokoju prywatna apokalipsa dzieje si w hotelowych pokojach, w

zawieszeniu, z dala od domu, zwyczajnej codziennoci. Tu te chodzi o ycie, rany zadane

sumieniu (zostawi dzieci dla romansu?) i pokojowe zbrodnie przeciw innym.
Sofia Coppola w Midzy sowami stworzya ukad: crka - ojciec, z ktrego jej samej
jest tak trudno si wyzwoli. Skonfrontowaa ich (siebie) w przypowieciach o tsknocie za
mioci, zrozumieniem. Dziewczyna, zagubione dziecko, szuka schronienia u faceta w wieku
jej ojca. Facet pragnie dziewczyny, ale przy pewnej mdroci i dowiadczeniu yciowym
wte zasady zamieniaj si w tabu, ktrych nie powinno si narusza: przyzwoito,
oczywisto konsekwencji, ich pseudoromans, gra na granicy psychicznego kazirodztwa,
freudowsko-edypalny ukad z ojcem.
Wszystko koczy si midzy nimi dobrze: na przyjani i ojcowskim pocaunku
zapakanej dziewczynki. Zwizek mimo oboplnych chci nie zosta skonsumowany. A
gdyby?... Gdyby byli bardziej zdesperowani, czuli midzy sob mniej pokrewiestwa, a
wicej podania? Byby kolejny trywialno-edypalny romans z fatalnym kocem.
Wypalony pidziesiciolatek prbujcy przywrci si do ycia przez transfuzj z ciaa dwudziestoparoletniej dziewczyny. Dwoje ludzi, obojtne, czy w tokijskim hotelu, czy jak w
Scenach z ycia pozamaeskiego w buddyjskim klasztorze, znajduje pozorn blisko,
udzc si, e to drugie jest mu podobne, bo tak samo zagubione na egzotycznej ziemi
niczyjej. Std naga zayo, poczucie identycznoci. Z czasem musz odkry rnice:
wieku, dowiadcze, i przede wszystkim odkry obco. Poczy ich przypadek i pozorne
podobiestwo. Kade z nich zagubio si w swoim wiecie przey, a hotel czy klasztor nie
jest tranzytem do wsplnego wiata. Jakkolwiek by to patetycznie brzmiao, mczyni z
takich ukadw pokazywanych wspczenie w ksikach, filmach s mentalnymi
zgliszczami, symbolem wypalonego, koczcego si patriarchatu. Mode, inteligentne kobiety
na gruzach ich panowania buduj wasne imperium, nie tyle zmysw, co czuej szczeroci.
Tego, co kobiece, a moe autentycznie ludzkie?
27 II
Z czego powstaj bajeczki dla dzieci? Nie z roztkliwienia, magicznej wyobrani. Z
wkurwienia tym, co jest w ksigarniach. Rodzice musz sami opowiada historyjki, jeli chc,
eby dzieci nie nauczyy si nowomowy albo w ogle zrozumiay, o czym mowa. Kto pisze te
bajki, postkomunistyczni dziennikarze? Piknie ilustrowana ksieczka o bawanku: Oblicze
bawanka rozjani! promienny umiech. Albo tumaczenie francuskiej opowiastki o
dziewczynce z wygldu i potrzeb (siusianie w majtki) trzyletniej: Kamilka posza do
szkoy. Owszem, po francusku przedszkole to ecole - szkoa, ale ecole maternelle. Czemu

nie przeoy tego na szkoa rodzenia? Dziewczynka chodziaby do zawodowego

przedszkola dla poonych i pomagaaby przyj na wiat swoim kolegom i koleankom.
MARZEC
1 III
Chrzestny Poli, prosto po studiach na prowincji, zaczepi si rok temu w warszawskiej
firmie reklamowej. Najpierw szczliwy, e znalaz prac, pniej zharowany, na koniec j
zmieni. W nowej firmie na dzie dobry dosta dwa razy tyle i stay kontrakt. W starej
postanowili go odzyska, proponujc podwyk o dziesi zotych i te umow o prac, dotd
mia umow-zlecenie. Oczywicie nie wrci, traktujc te dziesi zotych jak obelg i
dodatkowy kop w ambicj. Na jego miejsce zatrudniono dwie nowe osoby, one te ledwo
wyrabiaj i trzeba bdzie kogo trzeciego do pomocy. Nie jest to tylko przypowie o cudnym
zdolnym modziecu wykorzystywanym przez pazernych kapitalistw i szukajcym szczcia
w nowej paszczy odpicowanego designersko lwa. To jest take refleksja, do ktrej doszlimy
z chrzestnym, porwnujc status pracownika w firmie i partnera w zwizku: trzeba zmieni
firm albo maestwo, eby dosta miosny lub zawodowy awans.
Nie zwariowaam, s tacy, co te uwaaj Wadc Piercieni za zboczenie. Jiri
Menzel, czeski reyser (ten od Oscara za Pocigi pod specjalnym nadzorem), wyszed z
obrzydzeniem w trakcie drugiej czci sfilmowanego Tolkiena. Opowiedzia to w
amerykaskim wywiadzie o wspczesnym kinie. Moe mamy podobn wschodnioeuropejsk
mentalno wyczulon na tortury. A moe to kwestia metafizycznego smaku, ktry ma wicej
wsplnego z pooeniem duchowym w hierarchii bytw ni z pooeniem geopolitycznym.
2 III
Szczk metalu, moje nerwowe sadowienie si w fotelu i sysz: Ju, prosz otworzy
usta! Wywiad mona porwna do wizyty u dentysty. Podobne komendy, podobne
metaliczne odgosy szczypiec, uruchamianego magnetofonu, a potem ju rwanie wyzna.
Przynajmniej

tym

razem

wyszam

zadowolona.

Dowiedziaam

si

czego

interesujcego o dziennikarzu: e czyta Wilbera, chodzi od czterech lat na psychoterapi. W

trakcie rozmowy odoylimy dentystyczne narzdzia ataku i samoobrony. Przypadkowe,
chocia umwione, spotkanie dwojga ludzi w jednakowej prchnicy rzeczywistoci.
3 III
Siedz u fryzjera, przegldajc branowe gazety. Zebraam ich kilka, eby pokaza
strzydze (strzygcej), czego absolutnie nie chc na gowie. S katalogiem niechcianych, tych
wszystkich modnych fryzur pasujcych do umiechnitych zbw. Przede mn przyszo

dwch wietnych modych facetw. Kady mia ju zamwion telefonicznie pani Iwonk
czy Kasi. Pozamykali z rozkoszy oczy i przeywali w niemej ekstazie masowanie gowy
podczas mycia wosw. Ich rozanielone miny nadaway si do soft porno. Czy fryzjer to
agencja towarzyska dla niemiaych?
Przestaam pisa felietony. Grzecznie podzikowaam, odcinajc jeszcze jeden kontakt
ze wiatem. Na do widzenia usyszaam, e to moja kolejna klska, skoro odchodz. (???)
Gdybym nadal pisaa, zaczliby mi wsadza implanty poprawek w tekst. Zostaby mutant:
felietonista - pudel przystrzyony do rubryki. O ile mi lej, zakadam swoje traperki i id
przez miasto z najwyej podniesion gow, mog sobie na to pozwoli. Nie potrzebuj
adnego patronatu mentalnego.
Dzieci s objawem nas samych. Nie objawieniem, ale syndromem naszych talentw,
wad i oczekiwa wpajanych przez lata. Widz to w Polusi. Jej przemowy do misiw, Papiea
czy dinozaura s niczym innym jak Piotra i moimi tekstami, z ca mimik, teatrem gestw.
Widz to po mnie, po znajomych. Dostalimy od rodzicw skr, nerwy, troch pieszczot
albo kopw w spadku i odgrywamy domowe scenki, rozwodzc si, schodzc, pijc albo
poerajc nawzajem. Co z tego udziecinnienia wyrywa? Religia? Moe witych.
Psychoterapia? W Polsce uwaa si j nadal za zniewiecia zachodni nowink. Niemskie
uciekanie od cierpienia. Kto w telewizji si dziwi, e kilka milionw Francuzw chodzi do
psychoterapeuty. W Rosji do ginekologa chodzi co setna kobieta i mamy dowd na co? e w
Polsce same przegldarskie kurwy?
Polowa dorosych u nas to Dorose Dzieci Alkoholikw (DDA) - zaburzenie
wymagajce czsto terapeutycznej pomocy. Druga polowa te wychowana w terrorze
psychicznym szkoy, popapranych dorosych. Std ulubiony model spoecznego wspycia:
autorytaryzm, przemoc, pouczanie, zncanie si nad innymi dla ich dobra.
4 III
Pokazuj Piotrowi moje rewiowe stroje na wystpy w Europie. apie si za gow i
wyrzuca do sklepu: No co ty, pomaraczowe? W tym kolorze dobrze jest tylko Dalajlamie.
Ty powinna mie jakiego stylist psychiatr. Dinsy i katana, ile mona chodzi w tym
samym? Zamiast obera si sushi, poszybycie z Misiakiem na zakupy, ona jest
zawodowcem od ciuchw, nie?
Moja droga przez mk przymierzalni. Odsona kotary, zasona, aosne kostiumy. Nie
sprzedaj fajnych ubra z flaneli, aksamitu. al mi pienidzy na te przebieranki. Nie
zafunduj sobie kiecki od Versacego, w ktrej i szkielet wyglda na erotyczn szynk.
Ostatnia rzecz, jak kupiam zachwycona kolorem, wygod, to by kouch, rok temu.

Amarantowy, ze skrzan koronk i pirami przy konierzu. Wyglda na wron {pirka)

puszczajc si z Francuzem (aboty). Pasuje do siwizny, a oczy staj si dodatkow par
granatowych guzikw, skrzanymi soczewkami kontaktowymi. Czuj do tego ciucha to samo
co John Cage w Dzikoci serca do swojej obrzydliwie ekstrawaganckiej marynarki z wowej
skry. Gadzc j czule jak wasne, ucielenione zwierz, mwi z dum: Ona jest symbolem
mojej wolnoci, najlepiej wyraa moj osobowo. Chrum, chrum.
5 III
Zaczytaam si w kuchni i nagle sysz nad gow gosik z azienki: Mamusiu, ju!
Przestraszyam si. Zapomniaam na te dziesi minut kupkowania, e jestem matk.
Byam zupenie w swoim wiecie. Natychmiast wracam, bardziej do dziecka ni do siebie.
Podcieram, wierkam z zachwytu - mamuka totalna.
Wieczorem maszeruj korytarzami lotniska we Frankfurcie. Kilometry jednakowych
ludzi, zjednoczona ze sob masa europejska. Wzrok przesuwa si po aerodynamicznym
tumie, gadko wylizanym mod.
Na stoisku bestsellerw i pocketbookw wspaniale wydany polski autor. eby jedna
jego ksika, a trzy! Hrabina Cosel, Brhl i co jeszcze Kraszewskiego z wtkiem
niemieckim.
W Lipsku wychodz z samolotu przez mikki tunel, przesuwam si dalej
lotniskowymi jajowodami wprost w oczekujce ramiona producentki. Wiezie do hotelu mnie,
cenne jajeczko, z ktrego jutro w cieple jupiterw wykluje si gadzinowata intelektualistka.
Za oknem limuzyny opustoszae, wytumione miasto po historycznej lobotomii. Co
sprawniejsi uciekli na Zachd, nie wierzc w trwao zjednoczenia Niemiec. Za pidziesit
lat moe tak bdzie wyglda d. Identyczne kamienice, te same szerokie ulice z
tramwajami.
Drogie hotele s kapsuami majcymi zagodzi szok wyldowania w innym wiecie.
Bezszelestne drzwi rozsuwaj si przed wchodzcymi do tej luzy kosmicznego statku
zawieszonego w prnoci luksusu. Na korytarzach muzyczka nie tyle grajca, co
wyguszajca zewntrzne wibracje. Upuszczona szklanka nie lewituje, ale jej upadek na gruby
dywan ma mikko niewakoci. Gdyby kto zwariowa, jego szalestwo zamortyzuj
wykadziny, krzyki utkn midzy wywatowanymi cianami.
6 III
Rano przypominam sobie, gdzie jestem. Ale nadal nie wiem, po co. Dlaczego mam
bra udzia w programie z dwoma zacnymi historykami zainteresowanymi tylko trupami i ich

dziaalnoci. Moe chc ode mnie pralinek? W kocu to tutejszy poeta, Heine, w XIX wieku
pisa z zachwytem o Polkach: Czym s brzdkania Mozarta wobec sw bdcych nadziewanymi pralinkami dla duszy, pyncych z ranych ust tych sodkich stworze! Czym s
calderoskie gwiazdy nad Ziemi i kwiaty niebios wobec tych uroczych postaci, ktre (...)
nazywam ziemskimi anioami, gdy i same anioy nazywam Polkami nieba.
Jedziemy do Erfurtu na nagranie studyjne. Dwadziecia lat temu jako wielbicielka
NRD (Weimar, czekolada bez kartek) jedziam t tras z plecaczkiem. Od pitej rano do
czternastej pracowaam, ogldajc butelki w lipskim browarze Rotte Sterne. Po arbajcie
miaam marki i stawaam si turystk w kraju rozcigajcym si na pi godzin jazdy
pocigiem. Zawsze wic zdyam wrci i zaj swoje poranne miejsce przy produkcyjnej
tamie. Teraz te bd przodownic pracy, odpowiem na czterdzieci pyta z historii Europy:
od jej pierwszego mieszkaca neandertalczyka a po Monik Bellucci. Profesor z Berlina
mwi cztery godziny, zostawi z tego trzy minuty. Ze mn bdzie to samo. W przerwach
midzy naszymi pogldami przechadza si bdzie aktorka przebrana za princess Europ.
Taki przerywnik estetyczno-historyczny w strojach z epok. Na koniec doklej pgodzinny
film dokumentalny.
Profesor chwali si, e drugiego maja bdzie w Warszawie. Gratuluj mu okazji,
zobaczy Polsk wchodzc pierwszy raz do Europy, a nie odwrotnie.
- Oo, ale bd niemieckim delegatem - umiecha si porozumiewawczo.
Magluj mnie przed kamer o stosunki niemiecko-polskie, czy zawsze byy
problematyczne. Odpowiadam, e byy sadomasochistyczne, tak to bywa midzy silniejszym
i sabszym. Mona je uzna za rodzaj usprawiedliwionego okolicznociami perwersyjnego
flirtu. Polska powane problemy z Niemcami zaczta mie wtedy, gdy zacza je mie te
cala Europa. Po zjednoczeniu przez Bismarcka. Wtedy skoczy si flirt i zaczo hard porno.
Przerywamy nagranie, idziemy poprawi makija.
Patrz w garderobie na swoj ostro owietlon twarz, poziomice zmarszczek
wyznaczaj now map staroci. Tu jeszcze wczoraj albo tydzie temu byam moda nacigam skr pod okiem.
Wracam do studia, kamera na szczcie filmuje ty mojej gowy, siedlisko myli?
Jestemy przecie w Arte, najbardziej intelektualnej telewizji Europy.
Prowadzcy czepia si mnie o Francuzw, skd u Polakw ten zachwyt Francj,
zwaszcza w czasie zaborw,
- To znaczy polskich powsta? Francuzi opanowali wtedy do perfekcji sztuk ycia,
my sztuk umierania. Fascynacja przeciwiestwem.

- Czy Chopin by polskim Francuzem, czy francuskim Polakiem?

- Ani Polakiem, ani Francuzem. On byt przede wszystkim artyst i grulikiem. Sdz,
e jego gwn zgryzot bya choroba, nie narodowo w kosmopolitycznym, artystycznym
rodowisku, gdzie yt.
- Co Polska data Europie, jaki miaa udzia w jej historii? - pyta trzydziestoletni
dziennikarz schowany za czarnymi dekoracjami. Kogo oprcz garstki nawiedzonych
intelektualistw interesuje, co data Polska? O czym my w ogle rozmawiamy? W NRD oboje
nosilibymy na rkawie czarno-te opaski, ze znaczkiem podobnym do radioaktywnego
wiatraczka. Tak kiedy w tym kraju znakowano upoledzonych na umyle. Oczywicie dla ich
dobra, eby si nimi opiekowa. W studiu jestemy zdani na siebie, na ich troskliwe pytania i
moje uspokajajce odpowiedzi:
-

Mielimy

udzia

biologiczny,

na

zasadzie

mikroskopijnych

fagocytw,

wyspecjalizowanych w niszczeniu wrogw organizmu. Ci, ktrzy byli sercem, mzgiem

Europy, a nawet jej odkiem, maj si czym chwali, ale docenia armi peryferyjnych biaych ciaek? Bylimy barier ochronn, przedmurzem chrzecijastwa. Podzia na by i mie
w przypadku Polska-Europa trzeba zamieni na y i by. Polacy musieli by
Europejczykami bardziej od Europejczykw, eby Europejczycy mogli sobie po europejsku
y: filozofowa, malowa, pisa wiersze. Polski indywidualizm, umiowanie wolnoci i
ywotno s nadprodukcj cech typowo europejskich. Ale bez nich nie byoby obrony
Wiednia, cudu nad Wis. Nam si strasznie chciao by Europejczykami, skoro przez tyle
wiekw nie stalimy si hord, czerwonymi. Zostalimy biaymi ciakami budujcymi mur
zachodniej cywilizacji. Kto podziwia obronny mur? Chyba e przy okazji wychwalania
polskiej walecznoci. Ten mur suy do przypinania wspaniaych obrazw, zasaniania go
elazn kurtyn, gdy zbrzyd. Ale docenia zwyk cian zamiast gustownego salonu
literackiego, izby handlowej i muzeum?
Ostatnie pytanie, o bajk. Czy mit porwania ksiniczki Europy przez Zeusa
zamienionego w byka moe mie dla nas wspczenie jak warto?
- Przeznaczeniem ksiniczki Europy (zgodnie ze znaczeniem jej imienia Ta o
szerokiej twarzy) byo sta si krow. Zeus dla wygody zamieni j w partnerk byka. Czy
dzisiaj stara krowa Europa daaby si porwa, czym skusi? Tak uwodzicielsk ide bya
dla niej Unia. Mod jawk jest teraz Europa Wschodnia, zachwycona swym
zachodnioeuropejskim uwodzicielem. Obopln korzyci bdzie umiejtne wydojenie tej
jawki. Ale jawk, eby daa mleko, trzeba najpierw pokry, najlepiej jej dugi.

Producentka z reyserem zastanawiaj si, czy nie da programowi podtytuu Wydoi

krow. Jestem tak zmczona, e nie odrniam ju artw od serialu.
Przed pnoc odwo mnie do hotelu. Na nocnym stoliku torebka z rozpuszczaln
kaw. Towarzystwa przy jej samotnym piciu dotrzymuje Stanisaw Jerzy Lec, jego aforyzm
wydrukowano na opakowaniu po niemiecku: By doj do rda, trzeba pyn pod prd.
Nie jestem sama, telefon mruga porozumiewawczo - zostawiona wiadomo. Dzwoni
Pierre, jedyny znajomy z Lipska, bdzie czeka do drugiej w okolicach pomnika Bacha.
Przyja ze studiw jest jak z wojska, jad. Pierre po skoczeniu paryskiej uczelni
wsppracuje z najlepszym laboratorium antropologicznym Europy - synnym lipskim
Instytutem Maxa Plancka. Nie spa od kilku dni, bardziej z nerww ni z radoci, witujc
najnowsze odkrycie. Wyniki analiz DNA w instytucie zmieniy histori ludzkoci.
Udowodniono, e ludzie przybyli do Europy czterdzieci tysicy lat temu nie wymieszali si z
zamieszkaymi tu wczeniej neandertalczykami. Ich zagadkowe wyginicie nie byo
mezaliansem, zalubinami z ludzk cywilizacj. Zostali wymordowani, eksterminacja i
genetyczne czystki - Pierre opowiada rozkadajc bezradnie rce, jakby zostay na nich prcz
linii papilarnych inne lady przeszoci. Po jego smutnych oczach widziaam, e to nie tylko
wstyd za przedawnione bratobjstwo. On si kocha w neandertalczykach, tych bardziej
owosionych, niszych od nas, ale majcych wiksze mzgi. - Zwyciyli z lodowcem, ale nie
z ludmi. Jestemy mutantem z mapy i diaba - wyciera spocone donie w sztruksowe futerko
swojej kurtki. - Trzeba by nowoczesnym - napisa Rimbaud, cholernie nowoczesnym w
zagryzaniu blinich.
Jeeli nie dostalimy po neandertalczykach adnej genetycznej biuterii, adnego
acuszka DNA - zastanawiam si - to moe chocia zostay po nich w ludzkim jzyku
pradawne stwa. Pierre wtpi, czy mwili, zgadza si, e umieli gwizda. Po miesicach
euforycznej pracy siania si ze zmczenia. Za nim na pomniku odpasiony Bach. Razem
komponuj mi si w cao, brakuje tylko muzycznego podkadu: muzyka miejsc, ambient
music - wygwizdanych tu kiedy symfonii w jaskiniach. Pierwsze szcztki neandertalczyka
wykopano w niemieckiej strefie jzykowej. Std te pochodz najgenialniejsi kompozytorzy:
Bach, Beethoven, Mozart... Przypadek? Zmczonemu i rozalonemu PierrV6wi mogabym
teraz wmwi wszystko, a rano byoby mu wstyd. Zamawiamy w piwnicznej knajpie
kurczaka z rona. Jemy go rkoma i plujemy cignami. Pierre mruczy znad swojej porcji, a
ja rozmylam: Czy wejcie w tym roku do Unii europejskich niedobitkw ma zwizek z
wykryciem zbrodni na pierwszych neandertalskich Europejczykach? Rok 2004 rewanem za
Jat sprzed 20 tysicy lat? Nie ma przypadkw, s konsekwencje.

7 III
Rano przesiadka w Monachium, jeszcze lunatykuj, spaam trzy godziny. Lotniskowi
celnicy przegldaj mj paszport. Znajduj stron z bykiem w aureoli gwiazd - szwedzkie
prawo pobytu, tatua na moim dokumentalnym yciu. Pytaj, czy tam mieszkam. Co ich to
obchodzi? Paszport jest OK, oni midzy sob sprzeczaj si, ktry ma racj: jak wyglda
Polka ze Szwecji, z pomnika dobrobytu na bazaltowym postumencie (tam wszdzie skay), a
jak z bidnej Polski.
- Szwecja? Gdzie to jest? - strzelam z najgupszej amunicji i zabieram paszport.
- Po co jedziemy na lotnisko? - Pola zapytaa Piotra starajcego siej doczyci na mj
powrt.
- Po mam.
- Po jak mam?
Ten skrt wiadomoci uspokoi mnie, dziecku byo dobrze, nie tsknio. Natychmiast
zabraam j na spacer. Lubi t facetk. Nie wycznie dlatego, e jest moj crk. Od
urodzenia miaa swoj osobowo. Unosia si wok niej jak zapach mleka. Nie pogadamy
sobie jeszcze o Wilberze, tragedii neandertalczyka czy mizoginizmie Seksu w wielkim
miecie, ale czy znam kogokolwiek, kogo by interesoway te wszystkie tematy razem?
8 III
Przywieli nam z leniczwki drewno na przyszy rok, do jesieni wyschnie i nie
bdzie dymi. Zarzucili nim podwrko po tej pechowej stronie. Urosy drewniane gry, z
ktrych fengszujowaty przyczajony tygrys skoczy natychmiast na nowe auto i rozwali mu
silnik. Czego takiego nie widzieli w warsztacie, eby wz prosto z fabryki mia wrodzone
usterki.
Niech fachowcy reperuj swoje, my uprztniemy drewno i wszystko wrci do normy.
Zamwilimy ze wsi robotnikw. Przysza brygada im. Korsakowa (alkoholowy
zesp odmdenia). Maj ruchy pene tej samej niezrwnowaonej gracji, co w wersji
elitarnej tatuko Osbourne.
Wypili przyniesione ze sob wino, prosz Piotra o mocn kaw. Zanis im filianki i
cukier w kostkach.
- Niech pan sypnie cukier w kiesze - prosi dama w waciaku - Rce mam upierdolone,
przepraszam, e tak mwi, ale jak mam powiedzie?
Patrzc przez okno na wiochmenow krztajcych si po naszym podwrku, na
rozwalajce si chaupy i ssiedztwo po horyzont, wida cae Mazowsze wtaczajce si do
Unii.

Urzdzamy przyjcie. Raz na kilka lat udaje si nam zebra w sobie, zaguszy
niepewno: co poda, czym nie urazi, zabawi biegajc midzy garami i stoem. Chcemy
dokarmi gincy gatunek porzdnych ludzi. Odwdziczy si ssiadom pomagajcym nam
osi w tutejszym bocie, uyczajcym komputerw po kradziey. Bd przystawki, saatki,
danie gwne - kurczak w kokosie - i fina, puenta caego wieczoru: ciasto czekoladowe z
francuskiej cukierni. Na jego cukrowych podnietkach i wypustkach ma by marcepanowe
serduszko z napisem. Zamwiam imiona ssiadw w biaej i czarnej polewie.
Trwa kolacja, gocie najedzeni, wzruszeni serduszkiem, my zachwyceni sob. Jednak
bycie z ludmi nie jest tak przewidywa nie proste. Ich synek, w wieku Poli, zada dla siebie
caego serduszka, wyczuwajc w nim epicentrum przyjcia.
Pola upieraa si przy swojej powce, ale widzc determinacj konkurencji,
zrezygnowaa. Chopiec ju si jednak rozkrci w swoich pretensjach i zaczo si
pandemonium. Wrzaski, pacze, bijatyka. Koniec imprezy.
9 III
- Pakae?
- Nie, pacjentka przez p sesji szlochaa. To by dla niej przeom.
Piotr zacz przynosi swoj prac do domu. 1 Nie w teczce, nie na dyskietce. Na
twarzy. Ma zamczone, cudze oczy.
10 III
Skoczyo si znieczulenie mrozem. Dzisa ziemi ju rozpulchnione, niedugo
wyrn si pierwsze krokusy i trawy. Nie jestem pewna, czy nadaj si na nowy rok,
odrtwiaa i rosochata. Jeeli tak czuj drzewa, wolaabym uschn.
11 III
Gapiam si na oczy Polki zapatrzonej w bajk. Chciao mi si paka od tego. Pytam
Piotra, czy zbzikowaam. Nie, on ma czasem to samo - powstrzymuje si, eby nie
wybuchn szlochem, gdy j usypia i czuje przy sobie ufne ciako. Za duo wiemy, za duo
czujemy i nie potrafimy, nie moemy jej tego powiedzie. Oczy maego dziecka s wanie
wyklut nieskoczonoci, jeszcze wilgotn.
Dzisiaj w Hiszpanii islamici zabili dwiecie osb, zgina te kilkumiesiczna
dziewczynka, Polka.
12 III
Po zamachu w Madrycie zamiast wciekoci tchrzliwa kapitulacja. Europa to
antykwariat strachu.

16 III
Wychodz z domu i odruchowo si cofam. Nad gow przepa nieba, dziura kosmosu
nieprzysonita adnym oboczkiem. Tak nie mona y, cakiem na wierzchu.
Dzwoni telefon: Wydawczyni i dziennikarz robicy ze mn wczeniej wywiad
przeczytali Europejk. Ich wraenia z lektury: ty jedna szlachetna z rodzin i przyjacik, a
reszta wiata straszna.
Wiem, nie bd picowa si na rozumiejc humanistk, rzebi w gwnie. Stare
arabskie przypowieci maj z reguy za bohatera epileptyka, mj pamitnik mnie. Tego si nie
da zmieni, konwencja. Mog jeszcze dorzuci konwencjonalnych recenzji z Europejki, jakie
si pewnie uka: .Autorka si wymdrza i narcystycznie wywysza, mie si wtrca we
wspczesno. Niedoksztacona paniusia z banaami w tle eruje na swoich poprzednich
ksikach i wejciu do Europy, po co? Powinna si zaj porzdn proz. Lepiej niech
pisze te bzdury, bo proz i fabu kompletnie si kompromituje. Moe zastrzeg sobie
nazwisko? Gretkowska?
19 III
Mam jedn przyjacik, jedno dziecko i jednego mczyzn. Jestem egzystencjaln
monogamistk, na wicej mnie nie sta?
20 III
O mczynie wiadczy to, jak koczy - dziennikarski hit powtarzany przy
kocwce rzdw premiera. Tyle e on nie skoczy szybciej ni za miesic, jeeli w ogle,
jest na viagrze polityki.
21 III
Zapltaam si pnym wieczorem midzy ludzi. Nie wypada ziewa, wic usta
otwieram tylko do ykania przeksek, zapycham je ledzikiem, awokado. Nauczyam si
ziewa oczami, nawet ich nie musz
22 III
witujemy z ojcem (a moe bratem, skoro jestemy w tym samym wieku?)
Wojciechem rocznic chrztu Poli. Pijemy pitnastoletnie czerwone wino. Wspominamy, co
robilimy pitnacie lat temu: dominikanin - nowicjat, ja - bruki Parya, Piotr - norweskie
fiordy. Wino Poli, picej ze smoczkiem na piterku, dopiero dojrzewa.
Gdyby zakonnik pobogosawi dom nie tylko sowami... woda wicona, syczc,
wyparowaaby z ktw i podogi. To byby spektakl gaszenia grzechu. Niby naszymi

patronami s Adam i Ewa - rodzice bez lubu, ale konkubinat to nic w porwnaniu z grzeszn
wyobrani.
Wymiana usug: ojciec ochrzci nam dziecko, Piotr radzi mu psychoterapeutycznie. Do
konfesjonau przychodz coraz czciej ludzie z problemami, nie tylko grzechami. O ile
grzechy nie bior si z problemw... Watykan psychoterapii przyszoci Kocioa?
25 III
Mieszkajc w paryskiej midzynarodwce, zauwayam wpyw ojczyzny na urod.
Gdy kto wyjeda na par dni do siebie: do Woch, Hiszpanii czy Stanw, wraca adniejszy.
Wyluzowanie agodzio rysy, w organizmie zaczynay kry toksyny szczcia. Misiak
wrci po czterech dniach z Tokio odmieniony, wyliczniony. Sama przyznaje, e mogaby
tam mieszka. Przynajmniej z dwch powodw: wreszcie kto doceni jej uprzejmo. W
Europie grzeczno jest wad sabszych, nawet we Francji, gdzie szorstko bycia
oszlifowano manierami. Drugi powd przyspieszonej japonizacji Misiaka to adaptacja
kolorem: tam wikszo te chodzi na czarno, nawet drzewa oliwkowe przed hotelem
zawinito na zim w czarne pokrowce. (Czy Misiak chce w tej swojej czerni przetrwa chody
emocjonalne?}
Dziennikarzy z Europy natychmiast po przyjedzie przeszkolono kulturowe: czego nie
naley robi, eby nie okaza si kompletnym barbarzyc. Na przykad trzeba wyznawa
kult wizytwek. Podawa je z szacunkiem dwoma rkoma. W trakcie rozmowy czy kolacji
nic na nich nie pisa, ukada przed sob wedug hierarchii, chowa do kieszeni dopiero, gdy
spotkanie si skoczy.
Meneder hotelu prowadzcy ten kurs nie wytumaczy oczywistoci istnienia on.
Poczyta o nim mona w Chryzantemie i mieczu, ksice pisanej dla Amerykanw po
japoskiej kapitulacji. On jest rodzajem poczucia obowizku panujcym w tym kraju od
zawsze. Japoczyk czuje dug wdzicznoci nie do spacenia w stosunku do ojczyzny,
rodziny, norm. Naoenie mu dodatkowego ciaru powoduje takie mki, e zaczyna si
zachowywa wbrew konwencjom, Wiruje. Misiak odczua dziaanie on w sklepowej
przymierzalni, gdy dopinaa spodnie. Zajrzaa wtedy do niej asystentka Yamamoto. Japonka
natychmiast wycofaa si, gnc w ukonach. Dla Misiaka jej reakcja bya mocno przesadzona
- p ycia stylistki polega na ogldaniu nieubranych ludzi. Ale dziewczyna w swoim
mniemaniu popenia niewyobraaln gaf, naruszajc cudz intymno niedopitych spodni.
Po tej kompromitacji musiaa si zrewanowa, zmy plam na honorze, przywrci on.
Porzucajc zwyczajowy dystans, dreptaa przy Misiaku w roli gejszy-sucej reszt dnia.
Przy poegnaniu zaprosia j do swojego malutkiego mieszkanka: Obiecaj, e gdy

przyjedziesz znowu, bdziesz u mnie mieszka. Misiak upewni si na podstawie objaww,

e to on, nie lesbijstwo.
Najlepszym prezentem przywiezionym z Tokio bya dla mnie wiadomo o jedzeniu
sushi rkoma. Wyjanio to pene uznania spojrzenia rzucane mi w restauracjach przez
kucharzy Japoczykw. Wszyscy dystyngowanie dziabi paeczkami, a ja chamsko ap.
Paeczki s drewnian protez dzioba, po co mi to? Rwnie dobrze mogabym posoli sobie
ubranie.
Midzy stwami okaza si tendencyjny, Tokio tak nie wyglda, ludzie si tak nie
zachowuj - uwaa Misiak rezydujcy w tym samym filmowym hotelu.
Zrozumiaa japosk obsesj na punkcie markowych rzeczy. Kiedy w Paryu, przed
sklepem Vuittona, dopady j Japonki, day pienidze, bagajc o kupienie torebek. Im nie
chciano sprzeda. Misiakowi te, gdy sprzedawcy zobaczyli przycinite do szyby paskie
buki. Jest limit towarw na Japoni i nie moemy dewaluowa marki - powiedzieli, oddajc
starannie wyliczone euro. Limity w raju konsumpcji, zdrada marze o rekordowej sprzeday?
Czyby luksus przez swoj wyjtkowo wypina! si kosztownie na ideay rwnoci,
wolnoci, na ca demokracj? Mieszczansko porzdne torby od Vuittona pokazay nagle
drugie dno: popierdolenia natury ludzkiej Wschodu i Zachodu.
Japoczykom imponuje mistrzostwo wykonania markowych towarw. Ich kultura
polega na perfekcyjno-obsesyjnym wykonywaniu chociaby najprostszych czynnoci,
zamienianiu ich w ceremoni. A tradycyjne poszanowanie hierarchii przekada si podczas
zakupw na pogo - za najlepszym. Nie mona tego porwna do zachodniego kupowania
prestiu i gustu za pomoc firmowych napisw. Jest w tym niuans rnicy, dystans
pozwalajcy ludziom Zachodu odrnia presti marki od kupienia sobie w niej miejsca.
Wkroczenia w imaginacyjn hierarchi, do ktrej przyzwyczajeni s Japoczycy. U nas nikt
poza fiksatami nie zrobi sobie z domu muzeum ciuchw i gadetw ulubionego projektanta.
Niektrym Japoczykom to si zdarza i nikt nie odsya ich do psychiatryka, chocia ju
dawno przekroczyli granic fashion victim i stali si fashion zombie yjcymi pod hipnoz
nazwiska:
Gaultier, Galliano. By nie wyrwa si ze swego stanu fascynacji, wyrzucaj z domu
wszystko, co nie jest firmowane przez uwielbianego projektanta. Jeli jedz, to na talerzach z
jego logo, jeli patrz na zegarek, to te od niego.
Perfekcjonistyczn kultur Japonii mona by zdiagnozowa jako obsesyjnokompulsywn. P biedy, gdy obsesja dotyczy duchowoci. Kiedy z braku metafizycznych
celw przerzuca si na materi i jej kompulsywne zakupy... W japoskiej sztuce i filozofii zen

mudne wiczenia powtarzane w nieskoczono doprowadzaj do mistrzostwa: podmiot i

przedmiot staj si jednoci. ucznik utosamia si ze strza, kupujcy z kupowanym, klient
Prdy z Prad: zwyky Japoczyk w dziupli tokijskiego mieszkania obwieszonego ciuchami
Prdy, w trampkach od Prdy, majtkach, spodniach Prdy, zajadajcy prdowy ry.
Handlowy raj Zachodu jest cigle na Wschodzie. Nie trzeba do niego wraca,
wystarczy podbi.
KWIECIE
3 IV
Kobiety lepiej ni faceci nadaj si na alegorie? W Komisji ledczej byy dwie. Jedna
- sentymentalna kretynka - idealny symbol lepperowcw. Druga, ktra zniszczya roczn
prac Komisji, jest zawodow psychopatk - na obraz i podobiestwo swojej partii.
4 IV
Na skrzyowaniu przy Marszakowskiej mign mi chasyd w meloniku, z pobonie
zakrconymi pejsami. Zobaczyam w nich boski szyfr dwch helis DNA obijajcych si o
rozmodlon twarz. Zmieniy si wiata i musiaam ruszy. Na tyle szybko, e z przechodzcej chodnikiem kobiety rozmazanej prdkoci zostao tylko jej pijacko podpuchnite
spojrzenie. Pod oczami nie miaa worw, zwisay jej flaki trawice to co widziaa.
5 IV
Wychowujc Pol, wychowuj razem z ni siebie sprzed lat - dziewczynk, o ktr
troszczyli si moi rodzice. Powtarzam ich sowa, karcce miny. Opiekuj si te dziewczynk,
ktra nigdy nie dorosa. Temu niedorozwojowi nikt nie dogodzi. Siedzi we mnie i tupie z
radoci, albo rzuca si na mnie w rozpaczy. Wszystkim trzem podsypuj cukierkw. Nie
wychowuj wic jedynaczki.
6 IV
Co dzie nowa afera: sprzedawanie dyskw z MSZ na bazarze jest symbolicznym
obrazkiem rozpadu pastwa - rwnie dobrze te dokumenty mogyby si wala po ulicach jak
w czasie wojny domowej czy inwazji. Szef rzdu zlecajcy aresztowanie menadera
przeszkadzajcego mu w interesach - typowo mafijna zagrywka. Po ogoszeniu tych rewelacji
premier skary si, e przez niego przezywaj mu w szkole wnuczk. Bidak, powinien
obejrze Rodzin Soprano - instrukta dla mafiosw radzenia sobie z yciem rodzinnym i zawodowym. Dzieci gwnego bohatera te przeladowano w szkole z powodu gangsterskiej
rodziny.

Trzy lata temu premier zaczyna karier rzdow plakatem wyborczym okraszonym
dziewczynk dwigajc tornister. Propagandowo-pedofilsko naobiecywa jej cudw, jeli z
nim pjdzie. Teraz odchodzi skompromitowany i znowu zastania si dziewczynk,
skrzywdzon wnuczk. Nie wierz w napadanie na ni za polityk dziadka. Przynajmniej nie
w tej amerykaskiej szkole, do ktrej podobno chodzi. Zwiedzaam j, to inny wiat,
ogrodzony i strzeony przed polsk zwyklizn. Premier przerzuci wnuczk za mur tej szkoy,
uratowa z wybudowanego przez siebie getta. Uratowa z Polski, ktr rzdzi?
Okrgy st po pitnastu latach okaza si okrgym stolcem nasranym na ten kraj.
7 IV
Tchrzyam przed kinow kas. Zamiast na Pasj chciaam kupi bilet na cokolwiek
innego. Zawsze moesz wyj z tego makabrycznego kiczu - przekona mnie zy anio
str. Wielka roda, p sali struchlaej przed krwawo migajcym ekranem. Nikt nie
wychodzi. W kocu wiedz, na co przyszli. Drogi Krzyowej te nie opuszcza si z
niesmakiem.
Zastanawiaam si, w czym ten film ma by antysemicki. Jeeli ju anty, to antyludzki.
Okruciestwo jest oglnoludzkie, nie etniczne. Mwienie o antysemityzmie w kontekcie tej
historii jest antychrzecijaskie - zaprzecza dobrowolnoci ofiary Chrystusa i sensowi
zbawienia. On sam wyda si na mk, o czym jest modlitwa w Getsemani pokazana te na
pocztku filmu.
W ewangeliach jest wystarczajco duo, eby ich nie udziwnia, co niestety zrobi
Scorsese w Ostatnim kuszeniu: wosk oper o niezbyt udanym libretcie. Dlatego tak wana
jest tam muzyka Petera Gabriela. Prologiem do filmu Gibsona moe by Ewangelia wedug
w. Mateusza Passoliniego. Uboga, w bieli i czerni, udajca dokument sprzed dwch tysicy
lat o yciu tego samego Jezusa, ktry w Pasji umiera.
Straszenie kiczem, krwi (nieuzasadnionym, sadystycznym okruciestwem, jakby
kiedykolwiek okruciestwo miao sens poza t wanie histori odkupienia) jest pomyleniem
wraliwoci religijnej z medialn. Okiem kamery, nie wyobrani widziaam to samo, co na
kadej Drodze Krzyowej. atwiej j odprawia dlatego, e Chrystus wydaje si bardziej
boski ni ludzki, wic i cierpienie przyjmowa mniej cielenie. Pasja pokazuje
czowieczestwo Chrystusa, wykrwawia je, obnaa do koci wyszarpanych biczowaniem.
Boska natura zostaje w Jego sowach, pokorze. No i na koniec w wyjciu z grobu, dla mnie
jedynym zgrzycie filmu. Nie ebym zgadzaa si z Simone Weil - jej do uwierzenia
wystarczya mier Jezusa bez zmartwychwstania. W Pasji zmartwychwstay Chrystus jest
dugowosym, pnagim rockmanem ruszajcym zza kulis na koncert. Nie ta muzyka, nie ta

konwencja. Chyba wystarczyby sam opadajcy caun - ju wyglda nieziemsko. I

olepiajce wiato (wiary i zmartwychwstania) koczce, przepalajce film.
Drg Krzyowych i Mk Paskich jest tyle, za ilu grzesznikw cierpi! Chrystus. Ta
wedug Gibsona powstaa na podstawie pism Kathariny Emmerich - dziewitnastowiecznej
mistyczki. Po spisaniu swej wizji uznaa, e aden drukowany tekst nie dorwna jej
przeyciom. Zmieniaby zdanie, widzc film?
11 IV
Eliot o kwietniu: Najokrutniejszy miesic. ysa ziemia. Czaszki na dawnych
obrazach symbolizujce marn doczesno, przewiercone robalem. Myli s robactwem
obacym gow.
12 IV
Pojechalimy na wielkanocne przyjcie. Dzieci rozbiegy si do ogrdka i
piaskownicy. Grzebay w ziemi, jak my doroli widelcami w talerzykach. Upozowani na luz i
przyjemno bycia razem. Gospodarze to obfotografowali i wo do albumu. Albumowy by
chyba te powd zaproszenia goci. Wystawa fotograficzna yciorysu: ci z wakacji pod
palmami, tamci ze szkoy. Staam koo basenu i poykaam wasne umiechy. Nie zdyy si
odklei i ju podchodzili nowi ludzie. Ocierali si wzajemnie w tumie z rwn obojtnoci,
co postacie na posklejanych zdjciach.
12 IV
Pola ma swj cie, stare alter ego mwice nienawistnie na sam jej widok:
Niegrzeczna dziewczynka, niegrzeczna. Staruszka przesiaduje u dominikanw i klekocze
litanie przerywane sykiem. Bosko, bosko i nagle diabelski wtrt: ssss. Pocia na razie nie
bierze do siebie pogadywania wiedmy. To najnowsza generacja dzieci: wytrzymalszych
psychicznie i szybszych. Biega po kociele, gaszcze we u stp krzya - tegoroczna
dekoracja na Wielkanoc. Creme de la creme grzechu podpisany: W skusi kobiet. Jakby
w caej Biblii nie byo innego paszkwilu. Wic najstarsza i najmodsza kobieta w kociele
kr koo siebie w dziecinnej beztrosce i starczej zawici.
Te miaam taka demoniczn babci przeladujc mnie u jezuitw w Krakowie.
Midzy zajciami chodziam poczyta i odrobi lekcje do ssiadujcego z instytutem kocioa
w. Piotra i Pawa. Wrd barokowych kaplic krya nawiedzona sprztaczka, poczerniaa od
dymu wiec i kurzu. Czytaam w awce Wittgensteina, a tu cap, nietoperz starczej doni wczepia mi si we wosy i wilgotny szept skapywa do mojego ucha: Pycha szatana.

Babina chyba spaa w tym kociele. Nieruchomiaa pod grobowcami z piszczeli i

przytulona do marmuru zastygaa przedmiertnie do rana. Kady ma tak nienawistn istotk,
bardziej pokrzywdzonego siebie. Szorujc na kolanach sufit pieka - ssiadujcy z posadzk
kocioa.
13 IV
Wychodz rano na ganek, przeamuj sob tafl zimna i widz... nasz dom pacze.
Zwisaj mu od tego sople po mronej nocy. Podchodz do ciany paczu, wkadam rk w
szpar. No cud, trysno rdo? Dzwonimy do ekipy remontowej. Te si dziwi, powinno
chlusn na mieszkanie - to musi przecieka bojler. Zakrcamy wod, jad do Jzefosawia
umy gow u dawnych ssiadw.
Pochylam si nad wann, gdy zaglda ich ptoraroczna creczka. Znam j od
urodzenia, ale spukujc wosy, widz do gry nogami. Dostrzegam niezauwaone wczeniej
podobiestwo tej pucoowatej blondyneczki do z pozoru zupenie si rnicej szczupej,
ciemnowosej mamy. Czy na dzieci, eby dostrzec ich prawdziw buzi ukryt pod dziecistwem, trzeba patrze jak studenci malarstwa na obrazy? Do gry nogami albo w lustrze, co
pomaga wieym okiem oceni kompozycj.
Lubi na trasie mija billboardy z ciemnowos Maj Ostaszewsk reklamujc
magazyn o sklepach z ciuchami. Nie jest modelk, jej twarz jest scen. Przedstawia smutek i
przekor. A tu czytam, e si kompromituje t reklam. Niby co, artyci nie robi zakupw?
Zjawiskowa dziewczyna wyuczona aktorstwa, czyli sprzedawania si na pokaz w jednym z
najbardziej upokarzajcych zawodw, kim ma by? Tajemnic pastwow nie do
fotografowania?
Ostaszewska nie zawdzicza swej twarzy wysokiej sztuce. Z tak si urodzia, miaa j
pewnie ju przed urodzeniem i poczciem. Jest przecie buddystk z porzdnego,
medytujcego domu. Nosi te imi po matce Buddy - Maja (sanskryckie: zuda), co jeszcze
dodaje pikanterii reklamie, gdy do zakupw zachca Zuda Ostaszewska. Dlatego moe na
billboardach jest przekorna i troch smutna, nie majc zudze, jaki wyrok wydadz na ni
gazetowi stranicy cnt. Uwielbiam te moralne poszturchiwania podpisane pseudonimem. Na
szczcie prawdziwa cnota reklamy si nie boi.
14 IV
Poli uciek ze sznurka urodzinowy kucyk i zatrzyma si na czubku starego dbu za
domem. Nie pomogy proby: Konik, wr! Balon, napeniony czym lejszym od powietrza,

wierzgn midzy gazie. Poleci stamtd do nieba albo pknie i zostanie z niego gumowe
cierwo.
Piotr definiuje fenomen creczki tatusia. Jest to spenione marzenie o kobiecie
idealnej: zrodzona z mioci do wybranej i z niego samego.
Przypominam sobie jej narodziny z krwawej piany. Mnoymy si pciowo, ale
napczniay materiaem genetycznym brzuch upodabnia rodzc do bakterii tu przed
rozmnoeniem si przez podzia. Z jednego ciaa odrywa si drugie. Kiedy poczuam napierajc w moim kroku gwk i ciepo cieknce po udach, przypomniay mi si midzy
jednym parciem a drugim zdjcia kosmosu, gdzie z lejw cinienia i ukropu wypychane s
spaszczone gwki galaktyk. Supernowe otoczone strzpami krwistoczerwonej materii.
Krzyk rodzcych si gwiazd, ktry dochodzi do nas przez monotonny szum koysanki albo
mdroci usuwajcej si miliardy lat skromnie w to.
Te urodziam wszechwiat, ju trzyletni.
15 IV
Dzwoni Smarzewski od Wesela. Skoczy monta i przeprasza, ale wyci fragmenty
ycze od Mleczki, mnie itd. nagrywanych latem. Chyba lepiej, nie bdzie wtrtu z innego,
niefilmowego wiata. Dziwi tylko uprzejmo: zawiadamianie o takim drobiazgu. Z reguy,
gdy jest si potrzebnym rozkadaj dywany, kadzidami owietlaj drog. Kiedy si zrobi
swoje, nikt nie powie chociaby dzikuj. Wczoraj miaa do mnie pretensje studentka sztuk
piknych z Niemiec. Nie znam dziewczyny, mj telefon wydostaa od jakiej redakcji.
Miesic temu poprosia o dwa zdania na temat swojej pracy magisterskiej. Z porywu serca
zgodziam si, chocia niby czemu, i napisaam. Efekt? Nie o to chodzio!. Sdz, e ona
ma ju dyplom z tupetu.
16 IV
Le na tarasie, nade mn niebo wpasowao si puzzlem midzy pochyy dach i
komin. To krematorium zimy nie musi ju dymi. Skoczya si nasza najpikniejsza zima
domowa. Kiedy zatkano dziury w cianach i ujarzmilimy kominek, w chatce zrobio si
przytulnie. Nie marznc, moglimy oglda przez okno bajki niegowe. Takiej oswojonej
wiosny te nie mielimy. Wiejskiej - od kiekw i pczkw. Miejska zaczyna si podgrzanym
kurzem. Pola wczoraj jedzia na koniu ssiadw orzcym pod naszymi oknami. Drewniane
dworki rosn sobie ze swoimi krzywymi potami, oddychaj, skrzypi, dodajc otuchy: I my
znamy mk dwigania wasnego wiata z belek, co to ich nie wida we wasnym oku, a u
bliniego...

Nie auj przeprowadzki, chocia dla Misiaka si zwiochnam. Zauwaya, e

ubieram si cieplej od miastowych i zaczam goniej mwi. A jak si dogada z kim na
drugim kocu obejcia? Przyzwyczaiam si.
17 IV
Robi si ciepo i ludzie chc czyta wesoe kawaki do grilla. Zacz si sezon na
ankiety, taki quiz dla osb publicznych. Najzabawniejsze pytanie, bo wypowiedziane jednym
tchem: Prosz poda dwie osoby, kobiet i mczyzn z historii, najciekawszych, pani
zdaniem, i wspczesnych, wie pani, aktorzy, piosenkarze - najbardziej sexy mczyni. 1
uzasadni kilkoma zdaniami. Chyba sobie zamontuj nagranie w telefonie, jak dziwki
wyliczajce, czego nie robi: nie cauj w usta, bez gumy droej itp. Nie mam ochoty
odpowiada na ankiety, nawet zabawne. Co kogo obchodzi, e moj ulubion postaci
historyczn jest...? Kopi grzdki i pytanie nie daje mi spokoju: kto? To s wanie skutki
uboczne ankiet. Przeszkadzaj myle. Natrtnie wraca zagadka: no kto? Nie masz nikogo?
Zastanawiam si i chyba mam, ale nie od razu. wity Augustyn. Intelekt u niego to
nie wszystko. Byo kilku o podobnym IQ. Ale on napisa takie kawaki, e po tysic piciuset
latach zostay w nich zapachy, dwiki, dotyk. Najbardziej zmysowy facet kilku epok. Zanim
si nawrci na chrzecijastwo, mia fantastyczn kochank, od ktrej si duo nauczy. To
wida. Cytaty z jego Wyzna nie kojarz si z epitafium wyrytym na staroytnym grobowcu,
jak bywa u zwietrzaych klasykw.
Kobieta z historii, ktr chciaabym zna? Eleonora Akwitaska. Grana raz przez
Katharine Hepburn i pniej przez Glenn Close. Wcielay si w pikne jdze. A ona bya
krlow panujc nad swoim przeznaczeniem. Zbyt dugowieczna, zbyt tragiczna, by chciao
si mie podobne ycie, od jednej symbolicznej mierci do nastpnej: przegrane wojny,
niewola, krwioercze potomstwo. Ale wytrwaa dziki mdroci, mogaby jej uczy. Tego by
moe sama chciaa, dzieli si wiedz o mczyznach, krlestwach, poezji.
Siedzc przy jej marmurowym grobowcu i patrzc na pogron w lekturze i mierci
mona posucha czytanej przez ni z ksiki kamiennej ciszy. Wiedza jest nie w sowach, w
umieraniu?
Zabawne, z caej historii wybraam dwa redniowieczne typy. Chocia miaam
wraenie, e mj dyplom z antropologii redniowiecza by rodzajem roztargnienia
intelektualnego, a nie przemylan decyzj.
Wol teraniejszo, w niej (odpowiadajc dalej na ankiet) dwch najbardziej
interesujcych Polakw: Andrzeja Poniedzielskiego i Maka Stuhra. Poniedzielski jest na
scenie wychudym Nosferatu w za duej marynarce i peruce afro. Mwi ze skromnie

spuszczonymi oczami jak pensjonarka. Tyle e mwi rzeczy pikne i straszne: poezj
pomieszan ze zoliwociami mdrca. Dla mnie pan Andrzej jest kuriozum, nie znam wielu
wraliwcw w jego wieku. Potopili si w wdzie, rozsypali w depresji.
Maciek Stuhr ma dyskretny urok inteligencji. Jego tumaczenie banalnych sw
szansonisty Garou dzikujcego polskiej publicznoci za aplauz na jakim wystpie: Id
Nowym wiatem i widz bawanka. W tym jest wszystko: kpina z nadtych uroczystoci.
Przewidywalnych tekstw gwiazd mwicych sowami piosenek i scenariuszy. Typowo
stuhrowata piosenka z refrenem Nie ma syfilisa, ale ma benefis - pasujca do upierdliwych
obchodw, rnych picioleci beztalenci.
Maciek gra w komediach chopcw z porzdnych domw. Nie ma wyjcia, jest uroczy,
dobrze wychowany, przystojny i chyba dlatego zabawny. Bo co takiego w Polsce ju nie
wystpuje, chyba e w kabarecie.
Czytam, czytam i to, co napisaam, jest najlepszym przykadem, dlaczego nie naley
odpowiada na ankiety.
18 IV
Przysypiamy po obiedzie w ogrodzie. Zakutani w koce, zapltani w siebie. Pola z
nkami na gowie Piotra. Miesice ciy te bya tak zwinita w kbek i rosa. ywa katedra
z kosteczek.
Mieszkacy staroytnej Mezopotamii wierzyli, e ptaki s wite, poniewa ich nki
pozostawiay ma wilgotnej glinie lady podobne do pisma klinowego. Wyobraali sobie, .e,
jeli uda si odcyfrowa tajemnicze znaki, dowiedz si, co myl bogowie. (Alberto
Manguel, Moja historia czytania).
19 IV
Pierwsze w Polsce zagroenie terrorystyczne: bomby podoone w centrum Warszawy.
Kto zrobi wygup - faszywy alarm. Ale reakcja gapiw jak najbardziej autentyczna. W
przeciwiestwie do innych narodw (z wiksz by moe wyobrani i mniejszym
bohaterstwem) Polacy, zamiast ucieka z zagroonych miejsc, pchali si popatrze na akcj.
Jeeli nie bdzie adnego zamachu terrorystycznego, to tylko dlatego, e w tym kraju nic si
do koca nie udaje.
20 IV
Rozmawiam z dziennikarzem, ktry przeczyta Europejk i chciaby mnie
zwywiadowa. Ma miejsca w gazecie na trzy pytania. Jedno z nich dotyczy... Muka. Czemu
si na niego uwziam? Zaraz, zaraz, czy nie wpadam we wasn puapk? ledzc

objawienia Muka w prasie i telewizji mam natrafi na wywiad, gdzie sama o nim
wspominam? Nie chc mnoy Mukw ponad potrzeb. Sytuacja si zaptlia w
gnostyckiego wa Uroborosa krccego si za wasnym ogonem. By moe istnienie Muka,
jego istota jest heretycka.
22 IV
Nowy wz prowadzi si lekko, skrzynia biegw nie zgrzyta elastwem. Drek nie ma
w sobie nic z wajchy do poganiania mechanicznych koni. Zmieniajc nim biegi mam
wraenie, e trzymam kogo za delikatny przegub doni i sysz chrzst przeskakujcych
koci. Problem mam z radiem, nie mog przeczy go z CD. Stukam beznadziejnie po
przyciskach i nagle sysz zgroz w glosie redaktora Tekielego z Radia Jzef; Joga
odzwyczaja nas od grzechu. Ecce Polak katolik.
30 IV
Noc seplenicych Walpurgii - Piotr budzi si i narzeka na nasze nocne Polek rozmowy.
Ma racj, dzisiaj jest ta pogaska noc, a my mamy sobie z Polci wiele do powiedzenia.
Dlaczego motylki za szybko lataj? Czy kupka rozpuci si w siusiu?
MAJ
1V
Przypadek czy gombrowiczowska ironia - rok Gombrowicza (stulecie urodzin) jest
rokiem wejcia Polski do Europy (poprawnie: Unii, bo w Europie ju tkwimy). Najlepszy z
moliwych ojcw chrzestnych: prawdziwy Sarmata, arcypolski i arcykosmopolityczny. Z
Mickiewiczem wstpowalimy do Nieba, eby si przebstwi w Mesjasza narodw. Mao to
nowoczesne. Nie wieszczowie, nie Kociuszko, ale Gombrowicz jest gwnym bohaterem
polskim. Przewidzia, przepowiedzia: Bdcie swobodni, bdcie naturalni, bdcie sob!
Chocia w yciu nie ma nic naturalnego, jest tylko forma.
I w ni dzisiaj wchodzimy.