Biuletyn Instytutu Zachodniego

Energiewende i jej strategiczne wymiary

Obrany po zakoczeniu II wojny wiatowej przez Niemcy

Zachodnie

demokratyczny

kierunek

rozwoju

oparty

na

zasadach spoecznego modelu gospodarki wolnorynkowej

przyczyni si do uksztatowania wspczesnych Niemiec
zarwno jako lidera procesw zwizanych z integracj
europejsk, jak i niemilitarnego mocarstwa o sporych
aspiracjach

globalnych,

przede

wszystkim

wymiarze

ekonomicznym. Poczenie pastw niemieckich w jeden

suwerenny organizm przyczynio si do otwarcia

kolejnego

etapu dyskusji na temat przyszej optymalnej roli Niemiec w

Europie.
Zasadne jest stwierdzenie, i jedn z wartoci, wok ktrej
rozpocza si dyskusja, sta si pacyfizm wzbogacony przez
tzw. ekologizm. W tym przypadku ekologizm wytworzony wok

Nr 174/2014
171214
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

Autor:

Witold Ostant
Redakcja:
Marta Gtz
Radosaw Grodzki
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

problemu tzw. globalnego ocieplenia okaza si swoistym

nonikiem uniwersalnych i akceptowalnych wartoci, ktre
koreluj z systemem demokratycznym i ciesz si coraz
wikszym poparciem spoecznym mimo wysokich kosztw
realizacji jego zaoe. A dodatkowo jest pewnego rodzaju
samospeniajcym

si

yczeniem

generujcym

dobro

najwysze, jakim s w pastwach wysoko rozwinitych

miejsca pracy.
Mona zaryzykowa hipotez, i ze wzgldu na atrakcyjno
ideologiczn i ekonomiczn koncepcja ta dla poszczeglnych
rzdw RFN bdzie miaa kluczowe znaczenie, poniewa
dziki

odpowiednim

mechanizmom

politycznym

moe

przyczyni si do umocnienia jego roli jako przywdcy

spoecznoci midzynarodowej.

Energiewende mona okreli jako zbir powizanych ze sob koncepcji

bdcych pewnego rodzaju wyborem politycznym, determinujcym rozwj okrelonych
sektorw gospodarki (quasi-algorytmem). Ma on w gwnej mierze za zadanie:
uniezaleni RFN od obciajcego gospodark niemieck importu surowcw
wglowodorowych, stworzy nowe miejsca pracy w RFN, nada impuls ekonomiczny
gospodarce, wymuszajc za pomoc instrumentw prawnych

i odpowiedniej

stymulacji podatkowej zwikszenie popytu, a tym samym doprowadzi do wzrostu

wypyww budetowych RFN (popytowy model rozwoju Keynesa stworzony za
pomoc ideologii odsprzedanej w pozytywnej i akceptowalnej formie spoeczestwu
niemieckiemu). Zakada si zwikszenie wpyww do budetu za pomoc porednich
podatkw wynikajcych ze zwikszonego poziomu konsumpcji spoeczestwa
niemieckiego

dcego

do

uzyskania

optymalnego

poziomu

efektywnoci

gospodarstw domowych i przemysu. Tym samym RFN miaaby szans unikn

morderczej spirali zaduenia, ktra w obliczu zapaci demograficznej mogaby
doprowadzi do trudnych do przewidzenia konsekwencji na skal europejsk.
Koncepcja ta pozostaje rwnie nie bez znaczenia dla rozwoju innych pastw
UE, poniewa ze wzgldu na skal i si oddziaywania niemieckiej dyplomacji oraz
gospodarcze znaczenie RFN, pastwo to ma realny (cho ze zmiennym szczciem)
wpyw na co, co mona nazwa procesem ksztatowania si tzw. europejskiej polityki
energetycznej. Ten promowany na forum politycznym UE pomys, cho ma
ograniczony wymiar traktatowy, stanowi coraz powaniejszy instrument ksztatowania
wiadomoci spoeczestw UE, mogcy doprowadzi w konsekwencji do modyfikacji
drg rozwoju sektorw energetycznych pastw czonkowskich. Ze wzgldu na ich
zrnicowanie tzw. polityka energetyczna Unii moe mie odmienne skutki dla pastw
Europy

rodkowo-Wschodniej,

jak

pastw

dawnej

pitnastki.

Przewaga

technologiczna i kapitaowa pozostaje zdecydowanie po stronie tych drugich,

zwizku z czym s one przygotowane do wprowadzenia duej czci rozwiza

technologicznych oraz wolnorynkowych w procesie produkcji i przesyu energii w
ramach UE.
Dla RFN wprowadzenie w porozumieniu z wadzami Francji i pastw
Beneluksu rozwiza wynikajcych z koncepcji tzw. europejskiej polityki energetycznej
moe stanowi szans zwikszenia wpywu tego pastwa jako producenta i eksportera
energii na pozostae rynki energetyczne Unii. Mona zakada hipotetycznie, i ze
wzgldu na potencja kapitaowy i technologiczny RFN w przecigu dwch dekad jest
w stanie zdominowa za pomoc mechanizmw wolnorynkowych warunki na
ociennych rynkach energii i poczyni kroki w celu zmonopolizowania rodkw jej

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

wytwarzania, a tym samym zmarginalizowa konkurencj podmiotw nalecych do

pastw ociennych (szczeglnie w pastwach Europy rodkowo-Wschodniej, gdzie
istnieje w duej mierze nieefektywny sektor energetyczny).
Energiewende moe mie rwnie wpyw na globalny wymiar znaczenia RFN,
ktra nadal (podobnie jak Japonia) pomimo rangi politycznej i ekonomicznej oraz
militarnej nie posiada staego czonkostwa np. w Radzie Bezpieczestwa ONZ. W tym
przypadku umiejtne rozegranie Energiewende poprzez eksport zielonej ideologii
spowodowa moe zapotrzebowanie na przyjazne przywdztwo oparte na hybrydzie
zaoe globalizmu, pacyfizmu, ekologizmu, kapitalizmu, socjalizmu i nowoczesnego
nacjonalizmu odrzucajcego rasizm i przemoc.
Z punktu widzenia interesw Polski szczeglnie wana wydaje si analiza
skutkw wdraania koncepcji niemieckiej Energiewende, poniewa mona zakada, i
jej powodzenie bdzie warunkowao stanowisko wadz Francji i pastw Beneluksu
wobec dalszego tempa realizacji europejskiej polityki energetycznej. Biorc pod uwag
czonkostwo Polski w UE mona przewidywa, i ta unijna koncepcja przez najblisze
dekady bdzie determinowaa rwnie kierunki rozwoju polskiej polityki energetycznej,
a co za tym idzie moe mie istotny wpyw na ksztat bilansu energetycznego Polski.
Polska, jako jedyne pastwo w UE ma sektor energetyczny w okoo 80%
oparty na paliwach wglowodorowych (gwnie wglu kamiennym i brunatnym) i mimo
e stosunek ten wobec tzw. alternatywnych rde energii systematycznie si
zmniejsza, to pozostaje nadal powanym problemem strukturalnym archaicznego
systemu elektroenergetycznego naszego kraju. Niestety, niska efektywno polskiego
sektora energetycznego koreluje ze stosunkowo niewielkimi moliwociami mobilizacji
kapitaowej, ktra niezbdna jest przy nieuchronnej restrukturyzacji jednego z
najbardziej znaczcych elementw gospodarki. Dodatkowo pastwo polskie posiada
szeroki udzia w krajowym sektorze elektroenergetycznym, uwarunkowany w duej
mierze wzgldami politycznymi, co nie wry rychych zmian jakociowych.
Naley

podkreli,

wymuszona

politycznie

przez

struktury

UE

przyspieszona sekwencja zmian (determinowana polityk klimatyczn i energetyczn

Unii) polskiego sektora energetycznego moe niekorzystnie wpyn na rozwj polskiej
gospodarki poprzez rzeczywiste zwikszenie cen energii, a tym samym zmniejszenie
jej konkurencyjnoci, ktra opiera si gwnie na niskiej cenie pacy oraz
umiarkowanej (jak na warunki unijnie) cenie energii.
Mona zatem przypuszcza, i realizowana przez rzd RFN zdecydowana i
dynamiczna polityka energetycznej zmiany (odejcia od surowcw wglowodorowych

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

na rzecz OZE) stoi w opozycji wobec zmieniajcej si od kilkunastu lat polskiej polityki
energetycznej, ktra nadal opiera si na zaoeniach, i wanym jej elementem obok
OZE czy w dalszej perspektywie energii jdrowej pozostan wglowodory (wgiel
kamienny czy gaz ziemny, niezalenie od sposobw jego pozyskiwania). W tym
przypadku mona przewidywa, i istotnym elementem perswazji w relacjach
bilateralnych ze strony RFN wobec Polski moe sta si sugestia ortodoksyjnego
podejcia tego pastwa do realizacji zaoe polityki klimatycznej i energetycznej UE,
ktra wprost koreluje z zaoeniami Energiewende w wikszym stopniu ni
dotychczasowe polskie plany zwizane z polityk energetyczn. Dlatego, aby dobrze
nakreli mogce wystpi w procesie ksztatowania si europejskiej polityki
energetycznej szanse, wyzwania i zagroenia dla Polski, konieczne staje si
przeanalizowanie moliwych wariantw rozwoju polityki energetycznej RFN.
Podsumowujc, naley stwierdzi, i w drugiej dekadzie XXI w. koncepcj
Energiewende mona rozpatrywa w dwch paszczyznach: polityczno-ideologicznej
oraz spoeczno-ekonomicznej, oraz trzech wymiarach: narodowym, regionalnym i
globalnym. Zarwno paszczyzny, jak i wymiary mog si zazbia, krelc zarys
umownego quasi-algorytmu opartego na zasadzie strategicznego wielokrka,
ktrego realizacja moe przyczyni si do wzmocnienia pozycji RFN w skali
regionalnej, jak i wiatowej. Natomiast z punktu widzenia polskiego interesu
narodowego (kryterium to wci jeszcze ma swoje uzasadnienie, poniewa dopki
bd trway pastwa narodowe, niezalenie od poziomu ich wsppracy, bd istnie
rwnie interesy narodowe) wane wydaje si przeledzenie moliwych pl
wsppracy, jak i rywalizacji pomidzy Polsk a RFN, ktre na tym tle zaczynaj si
zarysowywa coraz bardziej wyranie, poniewa bd one miay znaczenie dla
obecnych, jak ich przyszych pokole.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Witold Ostant - politolog, pracownik naukowy Instytutu Zachodniego w Poznaniu, gwne

zainteresowania: bezpieczestwo
bezpieczestwo energetyczne.

midzynarodowe,

szczeglnoci

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

terroryzm