ROZTWORY

Roztwór jest to jednorodny, jednofazowy, dwu- lub wieloskładnikowy układ, którego

składniki można oddzielić od siebie niektórymi metodami fizycznymi np. przez destylację czy
krystalizację.

Roztwór składa się z:

-rozpuszczalnika
-jednej lub więcej substancji rozpuszczonych

Rozpuszczanie się jest procesem wzajemnym. Każdy ze składników roztworu może być
rozpuszczalnikiem lub substancją rozpuszczoną.
Rozpuszczalnikiem jest ten składnik roztworu, który nie zmienił swego stanu skupienia w
trakcie rozpuszczania i jest go w roztworze najwięcej.
Przykład:
-roztwór składający się z cukru i wody- rozpuszczalnik: woda
-azot w powietrzu

Roztwory mogą powstać w wyniku zmieszania;

• gazu z gazem
• gazu z cieczą
• substancji w stanie stałym z cieczą
• cieczy z cieczą
• substancji w stanie stałym z substancją w stanie stałym.

Roztwory można podzielić ze względu na ich stan skupienia:

• gazowe (mieszaniny gazów)

• ciekłe
o cieczy w cieczy
o ciała stałego w cieczy
• stałe (kryształy mieszane) - powstają podczas krystalizacji

Przykładem roztworu, który powstał w wyniku zmieszania gazów jest powietrze. Jest to
mieszanina takich gazów jak; azot, tlen, dwutlenek węgla, argon i innych cząsteczek. Pod
względem kinetycznym roztwór gazowy jest podobny do czystego gazu, z tą różnicą, że
zawiera cząsteczki różnego rodzaju, które mieszają się ze sobą w dowolnych stosunkach.
Oznacza to, że roztwory gazowe zawsze powstają podczas mieszania dowolnych gazów i w
dowolnych stosunkach.
Roztwory, które powstają w wyniku zmieszania dowolnych substancji z cieczą, są cieczami.
W wyniku zmieszania różnych substancji w stanie stałym powstają roztwory, które są ciałami
stałymi. Przykładem są różnego rodzaju stopy metali, takie jak; mosiądz, brąz, stal, srebro
monetarne, stopy glinu.

Roztwory ciekłe ciał stałych posiadają własność nasycania się, dlatego (w zależności od
nasycenia roztworu) rozróżniamy:

• roztwory nienasycone
• roztwory nasycone
• roztwory przesycone
• roztwory stałe
Roztwór nienasycony to roztwór, w którym w danej temperaturze można rozpuścić jeszcze
pewną ilość danej substancji, czyli roztwór, który nie jest roztworem nasyconym.

Roztwór nasycony to roztwór, który w określonych warunkach termodynamicznych

(ciśnienie, temperatura) nie zmienia swego stężenia w kontakcie z substancją rozpuszczoną.
W praktyce oznacza to, że bez zmian warunków termodynamicznych z roztworu nasyconego
nie wytrąca się żaden osad, ale nie można też w nim rozpuścić już więcej substancji.

Roztwór przesycony to roztwór o stężeniu większym od stężenia roztworu nasyconego w

danej temperaturze. Roztwory przesycone są przykładami substancji w stanie
termodynamicznym niestabilnym metatrwałym. Roztwór przesycony można otrzymać przez
uzyskanie roztworu nasyconego w temperaturze wyższej, pozbawienie go pozostałej stałej
substancji rozpuszczanej, a następnie ostrożne oziębianie tego roztworu. Roztwór przesycony
jest termodynamicznie nietrwały.

Roztwór stały - jednorodna pod względem fizycznym krystaliczna mieszanina dwóch lub
więcej izomorficznych substancji, znajdująca się w stałym stanie skupienia. Mieszaninę taką
traktuje się jako roztwór, jeżeli po dodaniu substancji rozpuszczonych struktura krystaliczna
rozpuszczalnika nie zmienia się i roztwór ten pozostaje w pojedynczej fazie jednorodnej.

Mieszaniny niejednorodne (heterogeniczne) są to układy, w których fazy poszczególnych

składników zachowują swoje cechy makroskopowe (np. piasek + woda, piasek + siarka, woda
+ olej). Mieszaniny takie można stosunkowo łatwo rozdzielić metodami fizycznymi, takimi
jak:

• sączenie przez materiał porowaty

• sedymentacja w polu grawitacyjnym ziemskim
• dekantacja, tzn. ostrożne zlanie cieczy znad osadu
• segregacja mechaniczna (jeżeli ziarna poszczególnych składników są dostatecznie
duże)

Mieszaninami jednorodnymi (układami dyspersyjnymi) nazywa się takie układy, w

których małe cząstki jednej substancji - fazy rozproszonej - są równomiernie rozmieszczone
w innej substancji - fazie rozpraszającej

-W zależności od stopnia rozdrobnienia fazy rozproszonej rozróżnia się:

• Roztwory właściwe (rzeczywiste) - złożone z cząsteczek lub jonów o rozmiarach

mniejszych niż 10-9m.
• Roztwory koloidalne - złożone z cząstek o rozmiarach 10-7m - 10-9m widocznych
dopiero pod mikroskopem elektronowym. Tak małe cząstki można rozdzielić dopiero
w ultrawirówkach. Roztwory koloidalne intensywnie rozpraszają światło (efekt
Tyndala)
• Zawiesiny - złożone z cząstek o rozmiarach 10-6m - 10-7m widocznych pod
mikroskopem optycznym. Można je rozdzielić przez sedymentację pod wpływem siły
ziemskiego pola grawitacyjnego.

Zawiesiny takie jak dymy (ciało stałe rozproszone w gazie), mgły (ciecz rozproszona
w gazie), emulsje (ciecz rozproszona w cieczy) oraz piany (gaz w cieczy), przy dostatecznie
dużym rozdrobnieniu stają się koloidami. Podobnie białka i polimery nawet w rozdrobnieniu
cząsteczkowym są układami koloidalnymi.
-Ze względu na sposób oddziaływania cząsteczek związku rozpuszczanego
i rozpuszczalnika rozróżnia się roztwory:

• homodynamiczne - między cząsteczkami występują oddziaływania jednego rodzaju,

np. między cząsteczkami roztworów różnych węglowodorów.
• heterodynamiczne - między cząsteczkami występują oddziaływania różnego rodzaju,
np. w roztworze soli w wodzie występują oddziaływania między jonami
pochodzącymi od wody i jonami pochodzącymi od rozpuszczonej soli oraz
oddziaływania między parami jonów pochodzących od tego samego związku
chemicznego.

Oddziaływania cząsteczek roztworów (szczególnie heterodynamicznych) tworzą grupy

cząsteczek o określonym składzie chemicznym zwanych kompleksami solwatacyjnymi,
tworzenie się kompleksów jest często właściwie rodzajem reakcji chemicznych, choć mają
one zwykle charakter odwracalny i tworzą swoisty układ równowagi dynamicznej.