Fotografia bez tajemnic

Bryan Peterson
CZ. 1

Czas nawietlania i ISO

Jak wspomniaem wczeniej, kada sytuacja zdjciowa pozwala na dobranie nie mniej ni szeciu kombinacji przysona/czas
nawietlania. W jaki sposb zdecydujesz, ktra z tych par jest najlepsza? Pomyl, co chcesz osign. Zamrozi ruch? Bd
wtedy potrzebne krtkie czasy nawietlania: 1/250 s, 1/500 s i 1/1000 s. Czy chcesz ukaza ruch, podkrelajc go poprzez
stosowanie panoramowania? Wykorzystaj czasy 1/60 s, 1/30 i 1/15 s. Bardzo dugie czasy otwarcia migawki od 1/4 s do 30 s
ukazuj ruch wodospadu, wiatru wiejcego na polu pszenicy lub ruch samochodw na ulicy noc. Pamitaj, e gdy chodzi o
podkrelenie ruchu, trzeba pomyle przede wszystkim o odpowiednim czasie nawietlania, ktry odda to, co chcemy pokaza.
Wtedy, i dopiero wtedy, mona myle o ISO i w jaki sposb dokona pomiaru wiata. Dobr wiadomoci jest to, e ISO nie jest
tak restrykcyjne, jak mona by przypuszcza, a wiatomierz w dzisiejszych aparatach spisuje si fantastycznie, dajc prawidow
ekspozycj.
ZNACZENIE CZASU NAWIETLANIA
Mechanizm migawki wpuszcza wiato na film lub sensor obrazowy na okrelony czas, zwany czasem nawietlania (lub czasem
otwarcia migawki). Wszystkie lustrzanki i wikszo cyfrowych kompaktw oferuj pewien zakres wyboru czasw nawietlania.
Od tego parametru ekspozycji zaley sposb, w jaki oddany zostanie ruch na zdjciu, dlatego jest tak wanym elementem
ekspozycji. Krtkie czasy nawietlania zamraaj ruch, dugie rejestruj ruch jako poruszenie. Czas otwarcia migawki ma take
znaczenie, gdy fotografujemy przy sabym owietleniu bez statywu.
Skrajne wartoci czasw nawietlania
Okazje do zdj wypenionych ruchem s wszdzie. Do zamroenia ruchu wykorzystuje si krtkie czasy i otrzymuje wyraziste,
ostre szczegy lub dugie czasy dla podkrelenia istnienia ruchu. Rzadko pojawiaj si tu czasy nawietlania rodka zakresu
midzy skrajnymi wartociami. Wikszo zdj zwizanych z ruchem (oraz sabym owietleniem) zrobimy przy czasach 1/500 s
i 1/1000 s lub w zakresie od 1/4 s do 8 s.

Majc aparat na statywie, pierwsze zdjcie wykonaem przy f/4 i 1/500 s, drugie przy f/22 i 1/15 s. To, jak przyson i czas
nawietlania zastosujemy, zawsze zaley od fotografa, dlaczego wic nie pokusi si o najbardziej fascynujc wizualnie
kreatywn ekspozycj?

Oba zdjcia: obiektyw Nikkor 80-400 mm, nastawiony na 300 mm, powyej: 1/500 s, f/4, poniej 1/15 s, f/22
ZALENO CZAS NAWIETLANIA/ PRZYSONA
Oto jedna z najlepszych lekcji, jakie znam, jeli chodzi o wartoci ekstremalne parametrw ekspozycji: [1] najkrtsze czasy
nawietlania przy jakimkolwiek ISO zawsze osigniemy, stosujc najwiksze moliwe otwory obiektywu; [2] i odwrotnie, gdy
chcemy stosowa najdusze moliwe czasy nawietlania przy danym ISO, musimy wybiera najmniejsze z moliwych otworw
przyson.
Aby pozna ten koncept, wybierz jaki poruszajcy si obiekt, na przykad wodospad lub dziecko na hutawce. Nastaw w
aparacie tryb priorytetu przysony i ISO 100 (lub 200, jeli jest to najmniejsza osigalna warto); nastpnie otwrz w peni
obiektyw (f/2.8, f/3.5 lub f/4) i zrb zdjcie. Bdzie to ekspozycja z najkrtszym czasem nawietlania w oparciu o wybrane ISO,
wiato padajce na obiekt i oczywicie zastosowanie najwikszego moliwego otworu przysony.
Teraz przymknij obiektyw o jedn pen przyson. Jeli zaczynae od f/2.8, przymykasz do f/4, jeli od f/4, do f/5.6. Zrb kolejne
zdjcie. Przymykajc obiektyw do coraz mniejszych otworw, wykonuj dalsze zdjcia: z przyson f/8, nastpnie f/11, f/16 i w
kocu f/22. Przy kadorazowej zmianie przysony o pen warto aparat kalkuluje i oferuje "nowy" czas nawietlania dla
zachowania prawidowej ekspozycji. W procesie zmniejszania za kadym razem otworu przysony o poow w wyniku kompensacji
czas nawietlania bdzie si wydua dwukrotnie. Im duszy czas nawietlania, tym prawdopodobiestwo poruszenia na zdjciu
bdzie wiksze, poniewa czas stanie si zbyt dugi do zamroenia ruchu.
W przypadku zdj wodospadw nie osigniemy dobrze znanego efektu waty cukrowej, dopki nie uyjemy przysony f/16 lub
f/22. Przy fotografowaniu dziecka na hutawce zauwa, jak krtkie czasy nawietlania "zamraaj" je w powietrzu, podczas gdy
dugie zamieniaj dzieciaka w ducha. Zanotuj parametry ekspozycji, by wiedzie, jaka kombinacja przysony i czasu nawietlania
daa najbardziej kreatywnie prawidow fotograficzn ekspozycj.

Na zdjciu prezentowanym powyej chcemy podkreli ruch wody (poprzez dugi czas nawietlania) i uzyska maksimum gbi
ostroci - poprzez wybranie najmniejszego otworu przysony (by wymusi najduszy czas nawietlania) i w poczeniu z nisk
czuoci ISO (100 lub 200). Te parametry zo si na efekt widoczny na zdjciu.
MIT ISO
Wybrana czuo ISO okreli, ktrej z szeciu kombinacji przyson i czasw nawietlania mona uy, by stworzy prawidow
ekspozycj. Pomylmy o ISO jak o grupie drwali, ktrzy reaguj na wiato i w odpowiedzi buduj dom za pomoc wiata (innymi
sowy rejestruj obraz). Grupa 100 drwali bdzie duej budowa 16 domw ni grupa 400 drwali. Jeli 100 drwalom zbudowanie
16 domw zajmie 16 dni, 400 drwali zrobi to samo w 4 dni.
A jak to si ma w stosunku do fotografii? No c, jeli zamierzasz zarejestrowaw doskonaej ostroci fal morsk rozbijajc si o
skalisty brzeg lub uczestnika motokrosu przeskakujcego nad ciarwk, bdziesz potrzebowa wszystkich "drwali", ktrzy s w
zasigu rki, nieprawda? Wcale nie! Fakt, e 400 drwali (ISO 400) potrafi zbudowa 16 domw 4 razy szybciej ni 100 drwali
(ISO 100), nie znacza, e jako bdzie lepsza. Rzeczywicie, kady dom przynajmniej z zewntrz wyglda tak samo! Ale - i tu
dochodzimy do punktu krytycznego - po skoczeniu budowy domu caa grupa 400 lub 100 drwali bdzie permanentnie
przemieszczaa si wraz z nami. Jeli 100 ludzi w domu potrafi narobi troch szumu, wyobra sobie szum spowodowany przez
400 osb!
Szum, w terminologii fotograficznej nazywany take ziarnem, zaczyna by problemem przy wysokich wartociach ISO, takich jak
640, 800 i powyej. Ziarno wpywa na ogln ostro, kolor i kontrast. Ponadto, kiedy zatrudniamy 800 drwali (ISO 800), w
konsekwencji stosujemy mniejsze otwory obiektywu, ktre maj niezwyk zdolno oddawania rzeczy jeszcze wyraziciej. A wic
zwikszy si nie tylko gbia ostroci, ale take i szum.
Przy bliszym ogldzie obrazy "zbudowane" przy wysokim ISO ujawniaj wicej niechcianych detali nie tylko na obiekcie
gwnym, ale take wok niego. Korzystanie ze zbyt maych otworw przysony (f/16 lub f/22 na przykad) przy wysokim ISO
moe da kompozycj ze zbyt du gbi ostroci. Dla porwnania, obrazy "zbudowane" z ISO 100 s bez skazy i jeli w pobliu
stoj jakiekolwiek brzydkie domy, to albo ich nie zauwaymy, albo stwierdzimy, e s zakceniem miego porzdku.

We wszystkich prezentowanych wyej zdjciach mojej crki zastosowaem ten sam zatrzymujcy ruch czas nawietlania 1/250 s,
ale rne ISO i przyson dla zachowania prawidowej ekspozycji. Wraz ze wzrostem ISO wzrasta szum i gbia ostroci.
Wedug mnie nawet najszybsze akcje mona zarejestrowa przy uyciu czasw nawietlania bdcych w zasigu nawet przy ISO
100. Konieczno stosowania wysokich wartoci ISO (400, 800 lub 1600), by zamrozi ruch w doskonaej ostroci, jest mitem!
Producenci aparatw fotograficznych robi wielkie postpy w redukcji szumw przy wysokich ISO (800 do 2400). Skuszeni
obietnic maego ziarna na wysokich czuociach ISO, atwo moemy ulec zudzeniu, e statywowi mwimy "do widzenia"!
Pamitajmy wic o jednym: na zdjciu przedstawiajcym twojego syna w pikarskiej akcji, zrobionym przy ISO 1000, przysonie
f/16 i 1/1000 s, syn konkuruje o uwag ze sprzedawc hot dogw z 15. rzdu trybuny dla widzw. To samo ujcie sfotografowane
przy ISO 200, przysonie f/5.6 i 1/1000 s nie pokae ju sprzedawcy, poniewa niewielka gbia ostroci przy f/5.6 ograniczy
uwag widzw jedynie do syna. Uycie wyszego ISO zmniejszy te moliwo zastosowania duszych czasw nawietlania.
I jeszcze jedna myl: ten przewodnik plenerowy nie jest powicony wycznie fotografii ruchu; opisuje rwnie fotografi nocn i
przy sabym owietleniu; w tej dziedzinie take przewiduje stosowanie ISO 100 lub 200. Jednak, jeli fotografujesz w nocy, w
sabym owietleniu lub we wntrzu i nie moesz lub nie chcesz korzysta ze statywu, z pewnoci warto wtedy wykorzysta ISO
800 lub 1600. Podstawowym celem ISO 800 i wyszych jest nie tyle zamraanie ruchu, co fotografowanie w sabym wietle.
Zauwa jednak, e bez pomocy statywu nie bdziesz w stanie zarejestrowa tak charakterystycznych noc kompozycji
wypenionych ruchem. Uda si jedynie sfotografowa z rki bardziej statyczne obrazy tych samych sabo owietlonych scen,
ktre take mog by pikne; jednak stracisz mnstwo kreatywnych ekspozycji.

Obiektyw 17-35 mm, nastawiony na 24 mm, f/8, 1/60 s

Z powodu sabego owietlenia w tym singapurskim sklepie, znajdujcym si w pobliu dzielnicy Little India, musiaem skorzysta z
ISO 800. I chocia lokalny koloryt oraz kompozycja tego zdjcia s silne, atwo dostrzec powikszone ziarno towarzyszce
wyszej wartoci ISO. Jestem przekonany, e ziarniste zdjcia przy ISO 800 lub wyszym wkrtce bd tylko wspomnieniem, ale
na razie wikszo z nas musi akceptowa szum tworzcy si przy czuociach, takich jak ISO 800.
ZAMRAANIE RUCHU PRZY ISO 100, 200 I 400
Ponisza tablica pokazuje moliwo zamroenia ruchu wikszoci tematw przy tak niskiej czuoci, jak ISO 100, ktra
jednoczenie zapewnia nieskaziteln jako. Kalkulacje te oparte s na warunkach sonecznego dnia przy wietle przednim lub
bocznym.

Drobne ziarno przy wyszym ISO

Niedawno Nikon z fanfarami wypuci nowy model D3. Jedn z nowych cech aparatu bya czuo ISO 25 000+ oraz zdolno
rejestrowania obrazw bez szumu przy ISO 6400 (prawie bez ziarna!). Na forach internetowych huczao od gosw wikszoci
uytkownikw przesiadajcych si na nowego "konia" firmy Nikon; ja jednak tego nie zrobiem.
Na pewno posiadanie aparatu z niskoszumowymi wysokimi czuociami ISO jest bardzo pocigajce, ale co to oznacza dla
kreatywnej ekspozycji? Kiedy skorzystam z ISO 6400 czy nawet 800? Lubi fotografowa w dostpnym wietle, a to oznacza, e
okoo 100% zdj wykonuj w plenerze o wicie, wczesnym rankiem, pnym popoudniem i o zmierzchu. W tym czasie chodzi
mi o fotografowanie ekspozycji kreatywnych, a nie prawidowych. Oznacza to poszukiwanie sposobw na wyraenie kompozycji
"opowiadajcych" i jednotematycznych, jak rwnie zatrzymujcych ruch. Czy ISO 1600 przyda mi si w kompozycjach
jednotematycznych, w ktrych bd chcia wyizolowa pojedynczy owietlony z przodu kwiat na tle tysicy innych kwiatw na
ce? Nie! Tak wysokie ISO nie pozwoli mi na to. Przy f/5.6 i ISO 1600 czas nawietlania bdzie wynosi 1/12800 s! W moim
aparacie nie ma takiego czasu, a w twoim? Przy ISO 800 czas nawietlania bdzie wynosi 1/6400 s, przy ISO 400 1/3200 s.

Wyglda na to, e najlepiej w tym przypadku korzysta z ISO 200, czy nie?
A co w przypadku fotografowania z Wyspy Skarbw Bay Bridge w San Francisco? Dla ISO 1600 najduszym moliwym do
wykorzystania czasem nawietlania, nawet z obiektywem przymknitym do f/22, jest 1 sekunda! A przecie do zarejestrowania
wstg tylnych wiate samochodw przejedajcych po mocie przez zatok i wjedajcych do miasta wymagany jest czas
nawietlania trwajcy przynajmniej 4 s. Przy ISO 200 t sam scen mog sfotografowa przy przysonie f/22 z czasem 8 s
(obejrzyj to zdjcie na stronie 35).
Co w przypadku wodospadu grzmicego od spadajcej z wysokoci 18 m wody w lesie? Nawet gdy przymkniemy obiektyw do
f/22 w celu wymuszenia moliwie najduszego czasu nawietlania (choby w bardzo pochmurny dzie), okae si, e osigniemy
maksymalnie 1/15 s. To z pewnoci zbyt krtko, by zarejestrowa wodospad w postaci waty cukrowej; potrzebuj do tego
przynajmniej 1/4 s (owszem, mgbym wykorzysta jeszcze 3-stopnio-wy neutralny filtr szary, ale dlaczego nie miabym
sfotografowa tej sceny przy
ISO 200?).
A co z zamraaniem ruchu? Czy nie s to wanie odpowiednie czasy nawietlania przy wyszych wartociach ISO? Moe, ale
czy mwimy o czasach tak krtkich jak byskawica? No c, brzmi dobrze, jednak ilu takich zdj z wykorzystaniem piorunujco
krtkich czasw otwarcia migawki naprawd potrzebuj?
Sport? Za nic w wiecie nie uybym tych wysokich czuoci ISO do fotografowania sportu na zewntrz. Nie potrzebuj krtszych
czasw nawietlania od tych, ktre mam w aparacie; na dugo przed pojawieniem si fotografii cyfrowej fotografowie sportu
wietnie radzili sobie przy czuociach ISO 200 i 400. Wysze czuoci ISO powoduj powstanie nowego problemu z krtszymi
czasami nawietlania: dla zachowania prawidowej ekspozycji trzeba uywa mniejszych otworw przysony. To mogoby
oznacza katastrof w moich zdjciach ruchu, izolujcych pojedynczy temat; pokazywabym ostro nie tylko potkarza w grupie
biegaczy, ale z powodu ISO 1600 i przysony f/16 oraz czasu 1/1600 s, dajcych dodatkow gbi ostroci, zarejestrowabym
take rozpraszajce to zoone z kibicw. (Jeli jednak wydarzenie sportowe dzieje si wewntrz, wtedy jestem cakowicie za
wysokimi ISO od 1600 do 6400, a to w momencie, gdy pisz te sowa, oznaczaoby stosowanie Nikona D3 i D700).
Na koniec warto podkreli, e cyfrowa fotografia czyni niezwykle atw zmian ISO od zdjcia do zdjcia, to z kolei prowadzi do
innego typu problemu. Syszaem niezliczone historie o ludziach czsto zmieniajcych ISO i potem zapominajcych ponownie
nastawi odpowiedni jego warto przy kolejnych zdjciach. W ten sposb mona straci wiele obrazw. Oczywicie, da si je
potem naprawi w Photoshopie, ale dlaczego mielibymy powica na operacj przy komputerze dodatkowych 15-30 minut,
skoro wszystko mona zrobi w trakcie fotografowania?!
KOLOR
Jaki czas temu we Francji, siedzc w kawiarni, zauwayem dwch modych mczyzn wchodzcych do rodka. Zajli miejsce w
odlegoci, z ktrej mogem sysze ich rozmow. Moj uwag zwrcia wypchana torba fotograficzna i dwa Nikony F100 wiszce
u szyi jednego z nich. Przez nastpnych trzydzieci minut ich rozmowa koncentrowaa si na fotografii i ze wszystkiego, co
powiedzieli, szczeglnie wyrni si komentarz wygoszony przez mczyzn ze sprztem: "Kolor jest tak oczywisty. Gdzie niby
jest w nim zaskoczenie? Prawdziwa sztuka tworzenia obrazw to fotografia czarno-biaa".
Nie ma tu ani miejsca, ani czasu, by rozwaa, co jest sztuk w fotografii, barwnej bd czarno-biaej. To jednak doskonaa
okazja, by odnie si do faktu, e - istotnie - kolor jest oczywisty. Tak oczywisty, e wielu fotografw nie dostrzega go w ogle!
Gdyby ludzie naprawd widzieli kolor, byliby zbyt zajci potrzeb fotografowania go, choby dla samej barwy.

Koo barw jest gotowym zestawem dwunastu kolorw subtraktywnych, pokazujcym wzajemne relacje midzy poszczeglnymi
barwami. Dla przykadu, para kolorw leca na kole naprzeciwko siebie jest nazywana kolorami dopeniajcymi; gdy umiecimy
je obok siebie, dopeniaj si i intensyfikuj swoj barw. Ponadto kady kolor podstawowy znajduje si naprzeciwko koloru
pochodnego, a kady kolor pochodny umieszczony jest gdzie midzy dwoma kolorami podstawowymi, z ktrych jest uzyskiwany.
Kolory ssiadujce ze sob na kole barw nazywane s kolorami analogicznymi. Relacje s bardzo zoone. Poznanie koa barw
umoliwia lepsze poczucie kolorw i poznanie ich wzajemnego oddziaywania. Koa barw mog rni si liczb kolorw
skadowych; niektre pokazuj 6 kolorw, podczas gdy bardzo popularne maj ich 12, podobnie jak koo prezentowane powyej.
Aby widzie kolor i efektywnie fotografowa w kolorze, trzeba si duo nauczy. Kolor ma bardzo wiele przesa i znacze.
Naley take by wiadomym wizualnego znaczenia koloru i wynikajcego z tego oddziaywania na lini i ksztat, ale trzeba te
dostrzega jego rnorodne odcienie i tony.
Cho temat koloru zasuguje na osobn ksik, jeli nie na tomy encyklopedii, ogranicz rozwaania do kolorw podstawowych
(czerwony, niebieski i ty) i pochodnych (pomaraczowy, zielony i fioletowy). Kolory podstawowe zawdziczaj swoj nazw
temu, e nie mona ich uzyska przez zmieszanie innych barw. Zmieszanie jakichkolwiek dwch kolorw podstawowych daje w
efekcie kolor pochodny: zmieszanie czerwonego z niebieskim daje kolor fioletowy, czerwonego z tym - pomaraczowy, a
niebieskiego z tym - zielony. O kolorze mwi si czsto w kontekcie temperatury - czerwienie, cie i kolory pomaraczowe
(zwizane ze socem) czsto opisuje si jako ciepe, a odmiany niebieskiego, fioletu i zieleni (zwizane z wod i cieniem)
nazywa si kolorami zimnymi.
Czerwie jest kolorem, ktry wydaje si by bliej nas ni wikszo pozostaych barw, co oznacza, e gdybymy umiecili w
rwnej odlegoci od nas znaki w kolorach: czerwonym, pomaraczowym, tym, zielonym, niebieskim i fioletowym, znak
czerwony wydawaby si by bliej ni pozostae. Ze wszystkich kolorw, ktre moemy zestawi z czerwonym, niebieski stanowi
dziki temu, e niebieski naley do kolorw, ktre oddalaj najbardziej. ty, podobnie jak czerwony, a take pomaraczowy,
jest kolorem, ktry zblia. Zielony, najbardziej dominujcy kolor w przyrodzie, oddala, podobnie jak niebieski. Fioletowy (lub
purpurowy) te jest kolorem oddalajcym, bardziej nawet ni niebieski czy zielony.
Gdzie zatem szuka koloru? Wielu entuzjastw fotografii plenerowej pody w gry, na pustynie, plae czy ukwiecone ki, inni
zaczn poszukiwania na ulicach miast, w wskich uliczkach, a nawet na zomowiskach samochodw. Niezalenie od miejsca,

postaw sobie za cel fotografowanie kompozycji, ktre przede wszystkim bd pokazyway kolor, nie za w pierwszym rzdzie
krajobraz, kwiat, portret czy budynek.

Leica D-Lux 3, ISO 100, f/8, 1/125 s, tryb priorytetu przysony

Koloru zielonego nie trzeba szuka daleko. Jest najbardziej dominujc barw wiosn i latem w krajobrazie przyrodniczym i
wiejskim. Za to rzadko go wida w wiecie wytworzonym przez czowieka. Dlatego, kiedy ujrzaem wzr utworzony z misek
truskawek na tle zielonego stou, szybko skadrowaem t kompozycj, uywajc tabliczki z cen jako wizualnego elementu
amicego wzr. Czerwony i zielony s kolorami dopeniajcymi (znajduj si naprzeciwko siebie na kole barw), co oznacza, e
wzmacniaj si nawzajem. Ziele stou rwnie adnie podkrela kolor lici truskawek.
Czsto sugeruj uczniom, eby niezalenie od miejsca poszukiwa koloru, zaczli robi to za pomoc teleobiektywu makro.
Jestem wielkim fanem obiektywu Micro-Nikkor 70-180 mm, cho kady teleobiektyw makro bdzie odpowiedni (lub redni
teleobiektyw z funkcj makro czy teleobiektyw z zastosowaniem piercieni porednich). Zawenie poszukiwa koloru do duo
mniejszego wiata "makro" w rzeczywistoci rodzi duo wiksze prawdopodobiestwo odniesienia sukcesu. Wielu moich
suchaczy, ktrzy skorzystali z tej rady, odkrywa przy okazji, e widz kolor, korzystajc take z innych obiektyww: dugich
teleobiektyww i zoomw oferujcych szeroki kt. Uczucia wikszoci najlepiej chyba oddaje komentarz pewnej kursantki po
kilkudniowym fotografowaniu koloru za pomoc obiektywu makro: "Czuj si jak azarz. Odkrycie koloru przebudzio mnie!". Tak,
kolor jest oczywisty i jest wszdzie. Droga prowadzca do kreatywnej fotografii wiedzie poprzez gbsze uwiadomienie sobie
koloru, ktry nas otacza.
DWA ZESTAWY KOLORW/BARW PODSTAWOWYCH
Barwy podstawowe, o ktrych mwiem wczeniej - czerwona, niebieska i ta - s znane jako subtraktywne barwy podstawowe.
Otrzymujemy z nich subtraktywne barwy pochodne - fioletow, pomaraczow i zielon. System barw subtraktywnych
otrzymujemy ze wiata odbitego. W ten sposb tworzy si kolory w wyniku odejmowania czci promieniowania widzialnego
odbitego od powierzchni pokrytych barwnikami. czenie subtraktywnych barw podstawowych w rwnych ilociach daje wraenie
czerni. Procesy malowania kolorami, fotografii kolorowej i druku kolorowego wykorzystuj barwy subtraktywne.
Jest take drugi zestaw barw podstawowych, zwany barwami addytywnymi, ktrymi s kolory czerwony, zielony i niebieski. Z nich

uzyskuje si addytywne barwy pochodne - cyjan (zielonobkitn), magent (fioletoworow) i t. Barwy addytywne powstaj
przy wykorzystaniu wiata emitowanego, zanim odbije si ono od obiektu; wychodzc od ciemnoci, kolory te tworzone s w
wyniku dodawania do siebie barwy czerwonej, zielonej i niebieskiej. Podstawowe barwy addytywne, poczone w rwnych
ilociach, daj wraenie barwy biaej. Ekrany telewizorw, monitory komputerw, aparaty cyfrowe i kamery wideo oraz skanery
paskie i bbnowe wykorzystuj system barw addytywnych.
W tekcie prezentowanym w tej ksice mwi o barwach subtraktywnych. Artyci uywali ich przez wieki i o nich wanie
powinnimy pamita, pracujc z kolorem.

Nikon D2X, obiektyw 12-24 mm, nastawiony na 12 mm, f/16, 1/60 s, tryb priorytetu przysony

Czsto mwi i - dopki bd mia chtnych do uczestniczenia w moich kursach fotografii - bd mwi: "Przede wszystkim
chodzi o to, by obraz pokazywa kolor!". Nie szukaj ska, lici, drzew, wodospadw, ptakw, kwiatw, hydrantw
przeciwpoarowych, rozgwiazd, odzi, ogrodw lub mostw - skup energi i wyobrani na czerwonym, niebieskim, tym,
pomaraczowym, zielonym lub fioletowym. Najpierw kolor, tre pniej! Scena ta zwrcia moj uwag dziki kolorowi temu,
ktry przeama zarwno kolor niebieski, jak i otaczajce wzory. Bdc w terenie, gdzie na og ma si mniej kontroli nad tematem
do zdj, trzeba si upewni, co dzieje si z kolorami dookoa. Czasami, majc do czynienia z kolorami podstawowymi, mona
osign wicej mniejszym nakadem; pojawienie si tego tego jest plastycznym przeamaniem wzorw zoonych z
niebieskiego koloru osb w tle i koszy z rybami na planie przednim. ty kolor rwnoway gwn kucajc osob w niebieskim
ubraniu. Dwie stojce postacie w jasnych, neutralnych kolorystycznie strojach, adnie obejmuj gr kolorw i nawizuj w tonacji
do ryb.

Obiektyw 70-200 mm, nastawiony na 100 mm, f/5.6, 1/400 s

Plastyczn si tego obrazu tworzy nie tylko jego kompozycja, ale take relacje kolorystyczne, o ktrych pomylaem przed
zrobieniem zdjcia. Pomaraczowy i niebieski s kolorami dopeniajcymi, znajdujcymi si naprzeciw siebie na kole barw; w
kadej parze kolorw dopeniajcych jeden kolor jest zimny, a drugi ciepy, ale oba maj rwn si, tak wic intensyfikuj si
nawzajem. Ponadto pomaraczowy i czerwony s kolorami analogicznymi, ssiadujcymi na kole barw. Zestawienia kolorw
analogicznych bywaj czasami monotonne, dlatego warto szuka w kompozycjach dodatku kolorw dopeniajcych, czego
przykadem moe by niebieski na prezentowanym powyej zdjciu (niebieski jest kolorem dopeniajcym pomaraczowego). Ta
sama metoda zostaa zastosowana na zdjciu basenu ze strony 151: analogiczne kolory niebieski i zielony z czerwonym
(dopeniajcy kolor zielonego).

Obiektyw 35-70 mm, nastawiony na 50 mm, 1/500 s, f/8

Kolory mog wzbudzi sensacj - dosownie! Kontrast midzy t pik (kolor przybliajcy) i niebiesk wod (kolor oddalajcy)
wzmacnia odczucie gbi obrazu. Staem na szczycie ponadtrzymetrowej drabiny, mogem wic fotografowa basen z gry,
trzymajc aparat w rkach. Przez nastpnych trzydzieci minut mj model 108 razy skoczy do wody. Udao mi si zrobi troch
dobrych uj, a to poniej jest jednym z moich ulubionych.

Obiektyw 80-200 mm, ISO 50, f/8, 1/250 s

Przez lata fotografowania i opracowywania zdj nauczyem si jednego: im bardziej jestem przygotowany, tym wiksz mam
szans na uzyskanie naprawd dobrego zdjcia, w momencie gdy pojawia si szczcie. Kilka lat temu na Kubie wczyem si
zaukami, zachwycony mnogoci kolorw, ktre wydaway si radosne mimo trudnoci dowiadczanych przez wikszo
Kubaczykw. Na wprost mnie maa uliczka koczya si skrtem w lewo lub w prawo, ale zanim dotarem do jej koca, na scenie
pojawi si may kubaski chopak. Szybko przyklknem na jedno kolano, przycisnem aparat do klatki piersiowej i strzeliem trzy
ujcia. Boczne wiato wczesnego poranka w poczeniu z ywymi tonami niebieskiego, tego i czerwonego stworzyo
kompozycj pen koloru i kontrastu. To, e chopak mia na sobie czerwon koszulk - tym samym na jednym zdjciu miaem trzy
podstawowe kolory - byo czystym przypadkiem.

Obiektyw Nikkor 35-70 mm, nastawiony na 50 mm, f/11, 1/8 s

Tu przed witem niebo w Miami Beach miao kolor fioletoworowy. Powiata ta wzbogacia odcienie fioletu w scenie znajdujcej
si naprzeciwko play: klasyczny chrysler i hotel Colony przybray nawet bardziej nasycony i elegancki wygld wskutek
kojarzenia odcieni fioletu z krlewsk wadz. wiato wczesnego poranka lub pnego popoudnia moe wzmocni albo zniszczy
kolor na zdjciu, trzeba wic bardzo uwaa na barw wiata. Promienie wschodzcego soca nie zarejestruj pola
sonecznikw w postaci prawdziwie tego koloru, poniewa to wiato ma nadmiar barwy pomaraczowej; cel mona osign
dopiero kilka godzin po wschodzie.

Obiektyw 17-35 mm, 1/30 s, f/16, korekcja +1

Docenianie koloru i jego emocjonalnych przesa jest w oczywisty sposb znaczcym krokiem w kierunku osignicia
fotograficznej dojrzaoci. Podobnie rzecz ma si z docenianiem obrazw monochromatycznych. S to obrazy skadajce si z
odcieni jednego koloru lub obrazy pozbawione wszelkich kolorw i skadajce si z czerni, bieli oraz odcieni szaroci. Zima jest
najlepszym okresem na znalezienie monochromatycznych obrazw drugiego typu, cho zdarzyo mi si fotografowa je take w
lecie - na przykad dwa puste biae fotele bujane na szarej werandzie na tle biaego budynku. Aby zarejestrowa
monochromatyczne obrazy zimowych scen ze niegiem, trzeba zaplanowa fotografowanie w pochmurne dni lub gdy pada nieg
i wybra obiekty o prostym, ciemnym ksztacie. Te trzy wiatraki, na ktre natknem si po kilkugodzinnych opadach niegu w
zachodniej Fryzji w Holandii, pasuj do tematu jak ula.
wiczenie: OPANOWYWANIE PODSTAWOWYCH ZASAD KOMPOZYCJI
Zgromad jakie osiemdziesit zdj, najlepiej takich, ktre nie przedstawiaj ludzi. (Jeli nie jeste w stanie znale
osiemdziesiciu fotografii bez ludzi, moe to by osiemdziesit zdj z ludmi na kadym z nich). Na kartce papieru nakrel
sze rubryk. W nagwku kade kolumny umie po jednym z nastpujcych tytuw: linia, ksztat, forma, faktura, wzr i kolor.
Teraz zacznij przeglda krytycznym okiem zdjcia, jedno po drugim. Uwaznie przypatruj si kademu i w kolumnach zaznaczaj
dominujce elementy kompozycji. Jest ogromnie prawdopodobne, e jedna lub by moe dwie kolumny bd miay wicej
zaznacze ni pozostae. To zrozumiae, bo kady z nas faworyzuje okrelone elementy kompozycji. Zarwno zawarto zdj, jak
i ich porzdek ujawniaj nasz psychik - przy zaoeniu oczywicie, e potrzeba robienia zdj wypywa z wntrza i jest reakcj
na otaczajcy wiat, a nie prb naladowania czyjego stylu.
Zwr uwag, ktre kolumny zawieraj najmniej zaznacze. S to twoje "sabe strony". Sprbuj zatem zmierzy si w praktyce z
tymi sabymi stronami. We ze sob jedynie teleobiektyw staoogniskowy lub typu zoom Teleobiektywy spaszczaj perspektyw i
zmniejszajc wraenie gbi, dziki czemu podkrelaj porzdek wizualny. Teleobiektywy maj wski kt widzenia, co tym bardziej
eliminuje otaczajcy baagan i pozwala skoncentrowa si na specyficznych elementach wizualnych, ktre chcemy podkreli.
wiczenie podstawowych zasad sztuki kompozycji uwolni twoj psychik, poniewa te zasady pozwol nakreli waciwy kurs i
rozwin agle na oceanie pomysw.

Obiektyw 12-24 mm, ISO 200, f/11, 1/15 s,

atwo stwierdzi, e te dwa zdjcia s bardzo plastycznymi kompozycjami. Plastyczny obraz to taki, ktry jest wyrazisty, kolorowy
i w 100% opiera si na zasadniczych elementach kompozycji: linii, ksztacie, formie, fakturze, wzorze i kolorze. Pierwsze zdjcie
w duym stopniu wykorzystuje lini schodw i ng osoby, a take kolor butw, spodni i schodw. Bardzo delikatnie wczaj si
rwnie faktura, forma i wzr. Podstawowymi elementami drugiego zdjcia s ksztat, kolor i linia, pozostajce w kontracie do
zarysu postaci mojego ojca w czerwonym swetrze na tle listew daszku jego tarasu. W drugiej kolejnoci dochodz nastpne
elementy: warstwa koloru nieba, faktura wosw i swetra, wzr biaych listew i forma cieni rzucanych przez te listwy.

Obiektyw 17-55 mm, nastawiony na 55 mm, ISO 200, f/22, 1/100 s

CZ. 2

SKALA
Ludzki ksztat jest prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny na caym wiecie. Jeli wczymy go do rozlegego krajobrazu,
nada oczywiste poczucie moliwoci i skali. W jaki sposb tak may obiekt moe skupi czyj uwag, cho jest drobiazgiem w
kadrze? Odpowied ley w podstawowym prawie widzenia: im obiekt jest mniejszy w stosunku do jego otoczenia, tym bardziej
niezwyky si wydaje, a co za tym idzie - bardziej si wyrnia. Zjawisko to wystpuje niezalenie od tego, czy krajobraz jest
typowo przyrodniczy, czy te zurbanizowany lub przemysowy.
Podczas warsztatw krajobrazu czsto mwi moim uczniom, e jeli pewnego dnia bd chcieli zarabia na zdjciach, po
sfotografowaniu tego krajobrazu powinni zrobi jeszcze jedn ekspozycj zawierajc ludzk posta. Zdjcia krajobrazowe z
ludmi najczciej maj wiksz warto rynkow ni kompozycje bez ludzi.

Obiektyw Nikkor 300 mm

Ksztat naladujcy liter H i ludzkie postacie tworz dynamiczn kompozycj ukazujc wielko i skal.

Obiektyw 80

Patrzc na powysze zdjcie, nikt nie zaprzeczy, e: "To duy statek". Nic bowiem tak szybko nie przyciga uwagi do skali i
otoczenia krajobrazu jak ludzka posta. Wanie ona pozwala widzowi oceni skal w danej kompozycji.
KOMPOZYCJA
Moe przyj taki dzie, w ktrym ustawienie kreatywnej prawidowej ekspozycji bdzie dokonywa si samo w aparacie, ale nie
wyobraam sobie aparatu, ktry mwi fotografowi, jaki jest najlepszy punkt widzenia lub najlepsze wiato. W sztuce
fotografowania istnieje jedna staa: potrzeba tworzenia efektownych i wyrazistych kompozycji. Umiejtno ta ley w rkach
fotografa i adna technologia go nie zastpi. (Nawet funkcja Kadrowanie w Photoshopie, ktra jest tylko pewnego rodzaju protez,
nie za prawdziw sztuk komponowania obrazw).
Co to waciwie jest kompozycja? Kompozycja fotograficzna jest w czci oparta na porzdku i strukturze. Kade doskonae
zdjcie zawdzicza du cz swojego sukcesu sposobowi jego kompozycji, czyli tak naprawd - w jaki sposb elementy obrazu
zostay uoone. Jak w przypadku dobrego opowiadania, piosenki czy nawet saatki ziemniaczanej, w kompozycji fotograficznej
kilka skadnikw decyduje razem o finalnym sukcesie. W nawizaniu do elementw zdjcia, o ktrych mwilimy, kompozycja
stanowi wan cz projektowania wietnego obrazu, wic reszta tego rozdziau powie o jej rnych istotnych aspektach.
Zdjcia prezentowane do tego momentu wykorzystyway niektre, jeli nie wszystkie, elementy kompozycji, o ktrych teraz bdzie
mowa w szczegach: wypenianie kadru, format, napicie i rwnowaga. Dwa ostatnie elementy dominuj w kadej dobrej
kompozycji. Napicie, bdce interakcj midzy elementami obrazu, oddziauje na emocje ogldajcych. Rwnowaga organizuje
te wizualne elementy i nie zmusza widza do gwkowania na temat intencji fotografii lub jej znaczenia.

Obiektyw Nikkor 300 mm, ISO 100, f/16, 1/125 s

Ta wiejska aleja wysadzana drzewami, przypominajca troch proc i may kamie, jest skomponowana z dwch rwnolegych
linii zbiegajcych si w perspektywie i „kamienia" w postaci rowerzysty ubranego na czerwono - najbardziej zbliajcy
kolor. Elementy kompozycji i regua trjpodziau (zobacz na stronie 224) dobrze funkcjonuj w tym prostym, lecz plastycznym
obrazie.

Obiektyw Nikkor 35-70 mm, nastawiony na 35 mm, ISO 100, f/5 6, 1/30 s

Wyobramy sobie siatk trjpodziau, a okae si, e to zdjcie zblia si do ideau. Jest to take obraz gbi, po czci dziki
zastosowaniu obiektywu 35-70 mm, nastawionego na ogniskow 35 mm, i umieszczeniu chopca w lewej trzeciej czci ta.
Kapelusz mczyzny (w pobliu grnej poziomej linii siatki) i jego koszula (w pobliu dolnej poziomej linii siatki) wzmacniaj
kompozycyjnie jego wyrazist twarz, ktra z kolei dominuje w dwch trzecich kadru (boczne owietlenie wietnie oddaje nastrj
zdjcia).
WYPENIANIE KADRU
Uzyskiwanie odpowiedniej rwnowagi midzy elementami zdjcia wydaje si atwe, a jednak na og przewaa kompozycja
nieudolna; gwn przyczyn tej nieudolnoci jest to, e fotografowie cigle nie potrafi utrzyma rzeczy w odpowiedniej
proporcji. Mzg czyni to stale, skaniajc nas do przekonania, e wszystko wyglda dobrze, kiedy patrzymy przez wizjer. Ma
osobliw zdolno do powikszania obrazu, wiadomie eliminujc baagan powyej, poniej i po obu stronach tematu zdjcia.
Szybkie spojrzenie przez wizjer przekonuje nas, e fotografujemy jedynie osia, podczas gdy w rzeczywistoci mamy bardzo
nieuporzdkowan kompozycj krajobrazu.
Mzg ludzki "odfiltrowuje" wizualny baagan i nie pozwala nam zwariowa. Kadego dnia nasz wzrok i such s bombardowane
tysicami obrazw i dwikw. Aby nie zwariowa od tego natoku, mzg ma magiczn zdolno filtrowania duej czci
otaczajcego nas "haasu", umoliwia koncentracj na prowadzeniu samochodu lub na rozmowie z przyjacielem na zatoczonym
deptaku, czytaniu ksiki w przepenionej restauracji, i tak dalej. Mona czyta gazet w zatoczonym autobusie i absolutnie nie
sysze ywej dyskusji prowadzonej przez dwch facetw siedzcych za nami. I mona by tak skoncentrowanym na osiu,
ktrego mamy w wizjerze, e si nie zauway, i jego tylne nogi zlewaj si z gaziami pobliskiego drzewa lub e nie wypenia tak
bardzo kadru, jakbymy oczekiwali.
Podczas prowadzonego przeze mnie kursu Sztuka widzenia, kademu uczniowi proponuj, by wybra jeden z dwch znajomych
tematw: czowieka lub kwiat. Nastpnie trzeba przesadnie wypeni kadr: obci czoo lub patki kwiatka. Jest to zaskakujco
rozwijajce wiczenie. Nadmierne wypenienie kadru pokazuje, jak atwo wywoa u widza wstrzs. Obcinanie komu czoa lub
uszu na zdjciu portretowym nie jest na og stosowane, ale przecie kreatywna fotografia niewiele ma wsplnego z
powszechnymi praktykami. Zblianie si do tematu zdjcia oznacza tworzenie intymnych relacji, a intymno wywouje wstrzs!
Fotografujc syna mojego ssiada, Manuela, z poziomu jego oczu i bdc tak blisko, e w kadrze nie mieci si cz gowy,
otrzymuj wyrazisty obraz chopca.

Obiektyw 300 mm, 1/500 s, f/4

Patrzc z gry na moj crk i przepeniajc kadr, take otrzymuj co, co nie jest typowym portretem.

Obiektyw Micro-Nikkor 70-180 mm, nastawiony na 100 mm, f/5.6, 1/90 s

Brak wypenienia kadru nadal jest najwaniejszym problemem dotyczcym kompozycji fotograficznej. Jeli twoim celem nie bdzie
wypenienie kadru, upisz widzw ogldajcych twoje zdjcia. Oczywicie, widz temat fotografii, ale dostrzegaj take wszystkie
rzeczy dookoa; wanie te otaczajce rzeczy mwi im, e co jest nie tak. Brakuje wstrzsu! Jeli chcesz, by publika spaa,
zawsze ustawiaj si dalej od tematu, nie na stawiaj ostroci jak najbliej, nie zoomuj teleobiektywem tak blisko, jak si da. Nigdy te
nie klkaj, by fotografowa z niskiego punktu widzenia i nie wspinaj si na schody, eby fotografowa z perspektywy ptaka. Z
drugiej za strony, jeli chcesz tworzy wyraziste obrazy o duym oddziaywaniu, rb to wszystko!

Ktry z tych dwch obrazw chciaby powiesi na cianie? Jeli jeste podobny do wikszoci ludzi, wybierzesz zdjcie z lewej.
Gdy mamy wybr, usidziemy w pierwszym rzdzie, by zobaczy wszystko. Po skomponowaniu i zrobieniu zdjcia spjrz na
ekran LCD aparatu. Generaln zasad jest, e jeli temat nie dotyka lub przynajmniej nie jest bardzo blisko brzegw ekranu LCD,
siedzimy na balkonie.
wiczenie:
JAK WYPENI KADR
Jest to jedno z najlepszych moich wicze, ktre pomaga w zdobyciu umiejtnoci wypeniania kadru. We aparat, obiektywy i
statyw, po czym wybierz si w plener, by przez cay tydzie fotografowa litery (i/lub liczby). Zobaczysz litery (i liczby), ktrych
wczeniej w ogle nie zauwaae, co take pomoe ci dostrzec inne niewidoczne poprzednio tematy. Mw si, ze jedna rzecz
prowadzi do nastpnej, w tym wiczeniu powiedzenie to sprawdza si co do joty.

Trzeba wypeni kadr jedn liter lub liczb, uywajc odpowiedniego obiektywu, zbliajc si lub stosujc jedno i drugie. W
niektrych przypadkach bdziesz zmuszony pooy si lub wej na schody. Na pocztku poszukiwa zwracaj uwag wycznie
na litery z charakterem i ciekawym kolorem. A gdzie mona znale takie litery? wietnymi miejscami s sklepy z antykami i
zomowiska, ale take stare znaki, graffiti, porty i obszary przemysowe.
Wykonujc to wiczenie, moesz odkry, e masz sabo do pewnych ,iter lub liczb. Litera K zawsze bya faworytem Georga
Eastmana, ktry powiedzia "Litera K wydaje si bardzo mocn i ostr liter". Nic dziwnego zatem, e nazwa Kodak powstaa, gdy
Eastman powiedzia do swoich wsppracownikw, e nie obchodzi go, jak bdzie si nazywa jego firma, byleby nazwa
zaczynaa si i koczya liter K.

Wagi w sklepach spoywczych, parkomaty, tablice rejestracyjne samochodw, odzie, pokrywy wazw, znaki drogowe, tablice na
budowach, tablice pamitkowe s tylko niektrymi miejscami, w ktrych mona znale litery i liczby.
TO
Kadego tygodnia moi internetowi kursanci przesyaj mi mas swoich prac, spord ktrych poddaj analizie najlepsze trzy.
Chocia ogldanie kadego tygodnia ponad 200 zdj mogoby si wydawa zajciem zniechcajcym, tak naprawd jest
inspirujce i rozwijajce. Z pewnoci mam okazj poznawa wyjtkowe fotografie, ktre sprawiaj, e si miej, umiecham, a
czasami nawet krzycz - gdy widz zdjcia, ktre wywouj pewne uczucia, zmuszajc mnie do zatrzymania si na chwil i
popatrzenia. Jednak wikszo przesyanych zdj nie spenia wymogw dobrej kompozycji (a przecie powinna, skoro wszyscy
uczniowie nad tym pracuj). Gwna przyczyna polega na tym, e tematy nie wypeniaj kadru, na drugim miejscu mamy inny
powszechny problem kompozycyjny: nieodpowiednie, kcce si z tematem zdjcia to.
Sprawdzanie ta jest powszechne. Detektywi pytaj o to wydarze. Pracodawcy pytaj o wyksztacenie kandydata do pracy.
Lekarze pytaj pacjentw o histori choroby. Tak wic kontrolowanie ta jest norm w yciu codziennym, z wyjtkiem sytuacji w
maestwach i kompozycjach fotograficznych! Ile lubw nie zostaoby zawartych, gdyby jedna ze stron dokonaa wstpnie
dokadnego sprawdzenia przeszoci partnera? No tak, mio jest lepa i to wanie przeszkadza wielu fotografom w rejestrowaniu
dobrze zaplanowanych i skomponowanych obrazw. Fotografowie - amatorzy i zawodowcy - s tak bardzo podekscytowani pasj

do fotografowania gwnego tematu, e czsto zapominaj spojrze na to kompozycji i pomyle, co tam si dzieje. Ch
rejestrowania gwnego tematu jest czsto tak silna, e nie widz kccego si ta na ekranie wywietlacza aparatu, a nawet
pniej w komputerze - oto prawdziwy przykad zalepienia w mioci!

Obiektyw Nikkor 200-400 mm

Obiektyw Nikkor 200-400 mm

Zdjcie poniej pokazuje, co si dzieje w zoo, gdy nie zwracamy uwagi na zmian kontrastu w tle. Czym jest to biae wiato za
tym piknym ptakiem, tak bardzo przeszkadzajce w tej kompozycji? To jakby kto otworzy drzwi wyjciowe z ciemnej sali
kinowej. Jasne wiato w tle przeszkadza teraz oglda "film". Zwyke przekrcenie aparatu z pozycji poziomej do pionowej i
przemieszczenie si o kilkanacie centymetrw w prawo pozwolio mi "zamkn" te dziury, ktre wczeniej zwracay uwag na
jasne niebo w odlegym tle.

Obiektyw 70-200 mm, nastawiony na 200 mm, f/5.6, 1/160 s

Obiektyw 70-200 mm, nastawiony na 200 mm, f/5.6, 1/160 s

Obiektyw 70-200 mm, nastawiony na 200 mm, f/5.6, 1/160 s

Innym sposobem na uzyskanie bardziej satysfakcjonujcych te jest wykorzystanie kolorowego materiau o stosunkowo duej
powierzchni, ktry w odpowiednim ustawieniu za modelem moe da bardzo interesujce efekt. Taka sytuacja si zdarzya, gdy
chciaem sfotografowa moj crk Sophie; jej siostra Chloe stoi za ni i trzyma sztuczne to.
KADROWANIE W APARACIE
Wszystko - i mam na myli naprawd wszystko w wizjerze, co znajduje si w paszczynie ostroci - zostanie zarejestrowane na
filmie dokadnie tak jak kadrujemy, a to oznacza cay "baagan" powyej, poniej, z lewej i z prawej strony fotografowanego
obiektu. Wszystko inne, co znajduje si poza paszczyzn ostroci (to i niektre elementy planu przedniego), moe zakci

kompozycj. Tak wic, przed naciniciem spustu migawki, skontroluj obraz w wizjerze od grnego do dolnego brzegu i od lewej
do prawej strony albo oddal si od wizjera lub zwyczajnie zamknij oczy na kilka sekund, tworzc w pamici obraz, ktry uwaasz
za prawdziwy. Nastpnie otwrz oczy i ponownie spjrz w wizjer, upewniajc si, czy rzeczywicie jest w nim ten sam obraz.
Kiedy to zrobisz, zwr teraz wiksz uwag na otoczenie tematu zdjcia; czy baagan dookoa sugeruje, e temat nie wypenia
kadru? Czy to podkrela i wzmacnia temat, czy te odwraca od niego uwag? Jeli aparat posiada funkcj podgldu gbi
ostroci, nacinij ten przycisk, by zobaczy, czy to bdzie odgrywao odpowiedni rol.
Nie ma lepszego momentu na zmian kadru zej kompozycji ni tu przed naciniciem spustu migawki. Programy do
komputerowej obrbki zdj mog oczywicie zrobi to za ciebie, ale po fakcie. Czy nie cenisz swojego czasu?

obiektyw 70-180 mm, nastawiony na 180 mm

obiektyw 70-180 mm, nastawiony na 180 mm

Pracujc ostatnio na zlecenie magazynu "Popular Photography" w parku rozrywki Bush Gardens w Tampa Bay na Florydzie,

podszedem do siedzcego na liciu palmy anolisa. Majc aparat na statywie, nastawiem najdusz ogniskow 180 mm, by
wypeni kadr. Jednak, jak pokazuje pierwsza prba na ssiedniej stronie, w istocie nie wypeniem kadru cakowicie. Nie mogem
tego zrobi poprzez zmian ogniskowej, ale miaem inn, czsto najbardziej oczywist i najatwiejsz moliwo, by wypeni kadr:
zbliy si do obiektu. Zrobiem to, uwaajc, by moje ruchy byy wolne i nie zwracay uwagi; przez cay czas nie spuszczaem
jednego oka z obrazu w wizjerze, by wiedzie, kiedy odlego bdzie odpowiednia. W wikszym zblieniu anolis komponuje si w
sposb odpowiadajcy na ciekawo widza i jego ch ogldania jaszczurki w zblieniu.