Professional Documents
Culture Documents
Ayrnm: 339
Imelcme Dizisi: 17-i
Kutsal nsa
Egemen ktidar ve plak Hayat
GimgwAjimben
Kitabn zgn Ad
Hoo Saca: II potere sovmto e la nuda rto
Cinlio liinandi Udilere. f M , 5
ngilizceden eviren
smil lurkmcn
Yayu Hazrlayan
Sedef zge
Son Okluna
Fada Kesitin
Dzcin
Mehmet (itle/
eviride kullanlan metin
Homo Saeer: Sovenig P'ivr and Bam Uft
Stanford i'hrrsily Press, I99H
ev.: Daniel Heller-Roazen
t) Gitlio Einaudi Editre & Onk Aj.m
B kitabn Tiirke yaym haklar
Ayrnt Yaynlarm aittir.
Kapak llstrasyonu
Sevin Allan
Kapak Tasarm
Artan Kahraman
Kapak Dzeni
Glfr Alper
Dizgi
Esin lapan Yelif
Bask
Kij'han Mabaaelk San. iv Tf. Dd. ii.
Dampaa Cad. ( iutrn Sun. Sir. (i Blok So.:2d4Topkap/lsanhl
Tel.:10212) 612 31 S)
C iorg io A gatnbc
K u tsal nsan
E gem en iktidar ve plak Hayat
AYflNTl
NCELKMR DZS
YEI POITIK.V/. R'mr a MAKKS.FREUDVE GNLK 1IAYATIN ELETRISI/. a KADINLIK
1IAKKMVE DREN SANATLARI// Sm/ a SALIIN GASPI//. Mh a SEVGNN I1ILCEI.I/.-1
litkitlkra a KM IK VE FARKLILIKTI Ommily a ANTIPOt (TK ADA POLTKA/G Mlgan a
YEN BR SOI. UZERINETARnMALAR///.l-lm7(f/iJ a DEMOKRASYE KAPTALZM, S, B arla-H Cinli * OLUMSALLIK. RON VF DAYANIMA '. Ratly a OTOMOBLN LKOLOJS//-TW-G Manin a
PME. GIDIKLANMA VE SIKILMA ZERNE/A fhllip
MKANSIZIN POLTKASI//... Om lier a
GENLER N DAYAT UILLISI EL KTAHI/K. - a EKOLOJK BR TOPLUMA DORU/M f t h
* a LlEOLOJ|/7 LA<l/.'- a DZENVE KALKINMA KISKACINDA TRKYE/A lrl a AMERKA//.
BambillaJ a POSTMODERNZM VE TKETM KI.TR//. a ERKEK AKII./LL IJayd a
BARBARLIK/A/. H m y a KAMUSAL NSANIN K/R. t a
POPLER KUI.TURI ER//), Anr
a UELLElNYn lRtNTOPLUM /R./.% a GUI MF./H./' a LME KARI HAYAT' N. O .tam a
SVL TAATSZ.K/D.T. Y: t jrtar a Ahlak ZERNETARTIMALAR/J. Muttali a TKETM TOPLUMU//
nadillad a EDEBYAT VE KTULK/C. lllaillr * LMCL HASTALIK UMUTSUZLUK S. K m k r f
.mi a O R TAK BR SEYIEK I OLMAYANI ARIN ORTAKLII T lnc a VAKT LDRMEK.- fryrralrul a VATAN AKI// Ih A a KMLK MEKNLARI/D. Mrttry-K Rahim a DOSTLUK ZERINE/S.
I.yml a
KSEL LKLER///. Lal-allM' * KADINLAR NEDEN YAZDIKLARI HER MEKTUBU
GNDERMEZLER?//), Isadr a DOKUNM A/GJmifom a TRAT EDLEMEYEN .//. fiZ.lW
a Tl.RT ZERN E'. Ihillip
EELSEFEY YAAMAK/. Hillgm a I4 >L TK KAMERA/AL Rya, l>
Kelimi a CUMHURYETLK/ Pcnil a POSTMODERN TEOR/S. BfM-D. KVhr. a MARKSZM VE
Alak/s Uk-e a VAHE T KAVRAMAK//K>,-m a SOSYOLOJK DNMEK/Z. Umman a PO ST
MODERN ETK/Z. Umman a
TOPLUMSAL CINSYEI VE K DAR/K.IT Cmmrtl a OKKLTRI.0
YURTTALIK/II. Kymllka a KARIDEVRM VE SYAN '//. ./ a KUSURSUZ CNAYET//. IkmdriltarJ
a TOPLUMUN McDONALDI.ATIRILMASI/G Rne a KUSURSUZ NHLST/K.-I /Y,r/.-, a HO
GR ZERNE / ll-hfa-r a 2 ! YZYIL ANARZM/Drr. / Pmh t - J ( t a n a M ARX'IN ZGRLK
ETC/fl. r; Umlrn a MEDYA VF. GAZETECLKTE ETK SORUNLAR//*-/ T. Behey l- R Cihadink
HAYATIN DEER/J. fam a POSTMODF.RNIZ.MNYANILSAMALARI/ /. lieglean a DNYAYI DE
TRMEK ZERNE// Day a KZN A'S|//I f r ; a TAHAYYL GCN YENDEN DN
MEK M
/(.'Inw.n l-J. Rmdell a TUTKULU SOSYO.OI/H C,i//-. Selalll- a EDEPSZLK. ANAR
VE GEREK1.K/G. Saeluell a KENTSZ KENTLEME//. / a YNTEME KARI//! Inyealnn.l a
HAKKAT OYUNLARI/J Ivnrurt * TOPLUMLAR NASH ANIMSAR?/ Cmnrrm a IM E HAKKI/K
Imeaga a ANARZMN BUGN/Ehr- Ilam-Jlirgn Deen - * MELANKOL KADINDIK/D. linken a SYATI ANTAR l-llJ. 1 a M ODERNZM . EVRENSELLK VE BREY/. M M
KLTREL
EMPERYALZM// * GZN V a iA N I/ Smm-n * KRESELLEME/Z. liatman * ETE
GIRI//L Arja-f * DUYGUTES TOPLUM/. A t a m * EDEBYAT OLARAK HAYAT/A. *
MAJ.'K M im
MEKANI KI TKETMEK// Cny * YAAMA SA N A T I'fi Satfll * ARZU (,:AI//.
Kmrl * KOI.ONYAI.ZM POSTKOI.ONYAI IZM//I. Lmmla * KRETF.K.YAIIANI,'.-I. m ily , * Z-AMAN
ZERNE/N. Illnu *> TARIMIN YAIMSKM/.1 MmslauFRBUI) SAVALARI//. bm w > * OTEYL
ADIM'.M Hlmnlhl * * POSTYAPISAI.CT ANARZMN SIYASEI FEl.SEPF.S,' I.May
TEZM/K U tb U n m
</AKLKI.ER/ - M POSTMODERNkKVF. HONUTSUZLUKLARI <Z. ftum
LU.MLOLUK. LMSZLK VE DER HAYAT STRAT Ejll.ERI/Z -/ TOPLUM VE BI.NDIL U * BYS BOZULMU DNYAYI BYLEMEK//;. K.vr / KAHKAHANIN ZAPEKL- B. SanJm
EDEBYATIN YARATILII-E Dupml
PARALANMI HAYAT/Z. Rm.l / KLI REI. BELLEK//.
.1amam * MARKSZM VE DL FELSEFES/ N. Vdatin.m
MARX'IN HAYALET ER//. Damda - * E R
DEM PF.NDE/.T Maclmyr
DEVLETN YENDEN RETM// S.-rm
ADA SOSYAL BLMLER
FELSEFES- /I. FV
KARNAVALI>AN ROMANA//. * PYASA//. O .VH -*/ ANNE: MEl FK M.
YOSMA 1//;.1/./| -/ KUT'SAl NSAN/..-l*w/ -/ BLNALTINDA DEVLET/. ... YAA
DIIMIZ SEFALET//! Cam * YAAMA SANATI FELSEFES.. t a t
KORKU KLTR- / /w,h
-/ TI TMDE t TK / Hapr, * DUYGUSAL YAAN /O bftan * ELETRII TEORI/K Cmt,
AKTIVSTIN EL KTABI/. Sitam * KARAKT ER AINMASI/. Srm
MODERNLK Vli MPHEMLK/Z.
t a m -/ NIETZSCME: BR AMik KARITININ ET/ B n h m u * KLTR. KMLK VE SYASET/
a fii m -aZ AYDINLANMI ANAR//. - * MODA VE GNDEM ITU.-D Onur
lil M
ET/D. Kmil- -a/ CEHENNEMN TARIH//LK-. Tmn M ZGRLKLE KALKINMA/. Sf -aZ K
RESELLEME VE KUITUR//, laliua * SYASA. KTSADIN AIICu/K. Ilaiet
ERKEN KEN
KARANI IK. K.R. lmian * MARK VE MAHDUMLARI. / Drnda * ADALET TUTKUSU/ (. SuUrn
-aZ HACKER ETG/I?//man -az K1T R YORUMLAR 1'liny E^*/'i'H -1 IIAYVAN ZGRLEMES-P
no -aZ MODERNLN SOSYOLOIIS/Pllicr/ -Z DORUYU SYLEMF.K//. /-'la/u// aZ SAYGI/A
Smr/r - a KUIUIANSAI SUN U//
TOUCAULrNUN ZGRLK SERVEN?/ II: Rra.mn -aZ DELEUZE A GUATTARI/// ImatcbM * KTDARIN PMIK YAAMI// Unlr -*Z KOLATANIN
GEREK TARH, S.D (.', L- A f . O - * z DEVRMN ZAMANI .-I. Srgn
GEZEGENGFSEI. TOP
YA TARH/,. Marndan * G. K IT R . KIM1.K/I, - a ATE VF. SOZ/G / Ramin.- a ML
LETLER VE M IU Y ET 1LK/E./. Ilahkm m l.UDENS/J. H.-m. a MODERN DNCEDE
KTIK/S > a l. M V E ZAMAN//:. IM u a GRNR DNYANIN E.- ST/rnm. a
BAKUNIN'DEN I ACANA/S. Nnvnaa a ORTAADA ENTELEKTELLER//. U C a f a HAYAL K IR 1KI II/I. * a HAKIKATVT HAKKAT LIK/B IITI/..r< a RUHUNYI-.N HASTA.IKLARI/J. M m a
RKET//. Halam a ALTKI.TR/C. fmfc, a BR All.K CNAYET,*1 M
a VRNI KAPTALZMN
K LT iy!.'K itW Snmt a
DNN ELEL;E/.S,iii% Za*./, a ZANAATKR R.lidn/SV.fr a
ME
LEZ E C M i / a SERMAYE VE Ull./(.7m/,/ S im a n a SAVA OYUNl ARI/R^tfrr Stall
indekiler
G ir i ........................................................................................................................
.9
Birinci Ksm
E g em en li in M an t
I. Egem enliin P a ra d o k s u ......................................................................................... 2 5
II. "N o n o s Basileus .....................................................................................................4 2
III. Potansiyel ve H u k u k ........................................
IV. H ukuk B i i m i .
53
........................................................................................................6 5
Eik ..................................................................................................................................... 81
kinci Ksm
H o m o S acer
I. l-lom o S a c e r ...........................................................................
89
Uvc Kn
M odern(]i).in Biyosiyasal
Paradigm as O larak K am p
I. Hayatn Siyasalla(trl)mas................................................................................. 14 3
II. Biyosiyaset ve nsan H a k la r.............................................................................. 1 5 2
ili. Yaamay H ak Etm eyen C a n .............................................................................. 163
IV. Siyaset ya da B ir Halkn Hayatna ekil V erm ek ................................. 172
V .V P ..........................................................................................
VI. lm n Siyasa]la(trl)mas
184
.......................... . . . ! ............................................................. 2 2 3
D i z i n ........................................................................................................................... 231
l m
tak d ir ettiin i
g rd m .
A ziz Pavlus
Giri
! nsan
ro zci ui/io ;;/<>w/| h erh ald e bir irilik var ki insanlar bir
i ou
0'o/| k on usun da n em li
Ciogio Agahm
Kutsal nsan
G iorg io A g abe
. 13 .
Kutsili nsan
oturttuu
var
ki
iktidarn
bu
iki
yznn
birletii
nokta
Giurgio Agamimi
yaratmaktr. Bu anlamda
Kutsat nsan
Giorgio Atnken
. 17 ,
Kttsil Itsa
Giorgio Agtitb
. W .
Kutsat Insatt
20
G iorgio A^amhen
Birinci Blm
Kutsal hm
haliyle
ortaya
kar.
H er
genel
kural, kendisinin
g e re k te n
G''orvj'd Amken
var.
Eer
istisnalar
aklaam azsa
zam an
g en el
de
(Sre
Kutsal natt
de istisna o d u r. P o z itif ilahiyat T a n rn m u tlak nitelik lerin i tasdik ve
ifade e d erk en , n e g a tif (ya da m istik) ilahiyat, n e ... n e d e ... t r ifade
leriyle, T a n r'y a atfedilen b t n sfatlar o lu m su zlu y o r ve askya alyor.
B u n u n la birlikte, n e g a tif ilahiyat, ilahiyatn dnda d eildir ve g e re k te n
de ilahiyat diye b ir eyin olanaklln salayan tem el ilke o lm a ilevi
g rd sylenebilir. Tanrsallk yalnzca n e g a tif b iim d e , m m k n olan
b t n y k le m le rin dnda var olan ey o larak varsayld iin b ir y k le
m in znesi olabilir. B e n z e r ekilde, p o z itif h u k u k u n , n o rm a l d u ru m u
kendi geerlilik alan olarak tanm layabilm esi iin , n celik le kendi g e e r
liliinin istisna d u ru m u olarak askya alnm as gerek iy o r.
II
stisna [exception] bir t r dlamadr [cxr/iis/ow], G enel kural
dan dlanan ey, m n ferit/tek il bir durum dur. Fakat istisnann
en kendie-has nitelii udur: stisna olarak dlanan ey, dlan
dndan dolay kuralla libir ilikisi kalmayan bir ey deildir.
Tam tersine, istisna olarak dlanan ey, kuralla olan ilikisini,
kuraln askya alnmas biim inde devam ettiriyor. Kuraln istisna
zerin deki geerlilii, artk onun zerin de uygulanmanla- ve ondan
ekilm e suretiyle devam ediyor. Dolaysyla, istisnai d urum , dzenin
ncl olan kaos deil, dzenin askya alnmasndan doan bir
durum dur. Bu anlamda istisna, gerekten, de, etim olojik kke
ninin de gsterdii gibi, tam am en darya terk edilen bir ey
deil, darda tutulan (ex-capere) bir eydir.
Genellikle, hukuksal-siyasal dzenin yapsnn, darya itilen
eylerin ayn zamanda ieride tutulduu bir yap olduu g z
lemlenir. N itek im , Gilles D eleze ve Felix G uattari E g e m e n
lik, sadece iine alabildii eylere hkm ed er (D eleuze ve G u
attari, M ille plateau x , s. 4 4 5 ) diyebiliyor; M au rice B lan ch o t ise,
F ou cau ltnun D elilik ve U ygarlkta (H istoire de la F olie l'ge clas
sique) betimledii byiik kapatlma ya ilikin olarak, toplum un
dary kapatm a (enferm er le dehors), yani dary beklentinin
ya da istisnann iseliii nde kurm a abasndan sz ediyordu.
Sistem, bir arlkla kar karya kald zam an, kendisini aan
bu eyi yasaklamak suretiyle iine alr ve bu ekilde de ken
disini kendisinin dna tarr (L entretien infini, s. 2 9 2 ). A ncak,
28
G iorg io A g a m b e
29 .
Kstil hu,m
dlanan
her
ey,
an lam m
b alangtaki
bu
yapdan
alr.
analizlerin i. D elilik ve
Cliorgio Anmhnt
m ek n lar o larak , olaan b ir kapatlm a m ek n n d an to p o lo jik anlam da
farkldr. te y e ry z n n eski /lomosu n u n krizini belirleyen ey de,
y erletirm e ile d z e n le m e arasndaki ban tam am en k o p tu u bu istisna
m ek n d r.
III
B ir hukuk kuralnn geerlilii ile buu, rn ein , bir du
rumadaki ya da yrtm enin bir icraatndaki bireysel bir du
ruma uygulanmas ayn ey deildir. Tam tersine, kural, Cam da
genel olmasndan dolay, bireysel durum dan bamsz olarak
geerli olmaldr. Burada, hukuk alannn dil alanyla olan zde
yaknl ortaya kyor. Tpk bir konumada geen bir szc
n, gerekliin bir dilim ine iaret etm e kapasitesine sahip ola
bilmesi iin, ayn zam anda iaret etm em esiyle (yani parole [sz|
deil de langue [dil] olarak, sylemdeki som ut kullanmdan ba
msz biim de kendi plak szciiksel tutarll olan bir terim
olarak) anlaml olmas gerektii gibi, bir kuraln tekil bir duru
ma g n d erm e yapabilmesi iin, bu kuraln, egem en istisna ola
rak, gndelik hayattaki gerek durumlara yaplabilecek btn
g n derm eleri askya alma anlamndaki udak potansiyeliyle de
yrrlkte olmas gerekiyor. Y in e tpk dilin, lingistik olmaya
n, daha sonra som u t konuma iinde iaret edebilecei ekilde,
(bir langue ya da daha dorusu, bir gram er oyunu biim inde,
yani gerekteki halinin sonsuz bir askya alnma biim iyle var
olduu bir sylem biim inde) sanal bir iliki tesis etm esi gere
ken bir ey olarak n ced en varsaymas gibi, hukuk da hukuk
sal olmayan (rn ein doal durum biim indeki iddeti), istisna
durum u iinde potansiyel bir iliki yrtt bir ey
olarak
Kutsal nsan
N
IV
Bu adan bakldnda, istisna, birlikte bir sistem oluturduk
lar rnekle sim etrik bir iliki iinde bulunuyor. stisna ve rn ek,
bir km enin kendi tutarlln tesis ve idame em eye alt iki
yolu oluturuyor. Fakat istisna, yukarda da grdm z gibi, ileyici bir dlam ayken (ve dolaysyla da dlanan bir eyin ilenm e
si grevini grrken), rn ek dlayc bir ikin e olarak ilev g r
yor. Gram erdeki rnekleri ele alalm (bkz. M ilner, Lexem p le ,
s. 176): Buradaki paradoks udur: Ayn trden baka szcelerden
hibir ekilde ayrt edilem eyen bir szce, tam da bunlara ait ol
duu srece bunlardan ayrlyor. E er Seni seviyorum ifadesi/
dizimi, p erfo rm atif bir konuma edimi rnei olarak ifade edi
liyorsa, o zaman, bu ifade, ayn anda hem norm al bir balamda
anlalamayan bir ey ve hem de bir rn ek olarak alnabilmesi
iin de gerek bir konuma olarak alglanmas gereken bir eydir.
rn ek , kendisinin belli bir snfa ait olduunu gsteren bir ey
dir; halbuki, yine tam da bu sebepten dolay, snfn gsterdii ve
32
Giorgio Agambcn
civile nin
[kam u
h u k uk u |
n o rm a l
haliyle
33
Kutsal nsan
tio (iddia) ve codcmtatio'da (m ah k m iy et) ileri s r len iddialar dlam ak
iin davann kart olan b ir dlam ad r )). B u anlam da exceptio, h u k u k u n
tam am en dnda o lm ay an , b u n u n y erin e, iki hukuksal talep arasnda var
olan kartl g ste re n b ir eydir. B u kartlk. K o m a h u k u k u n d a i ts ivi
le ile ins lotorariun [rfi h u k u k ) arasndaki kartla g n d e rm e yapan b ir
ztlk tr (its hotomrim, m e d e n i h uk uk n o rm la rn n arya k aan g e n e l
liklerini d e n g e le m ek iin y n e tic ile rin |magistrate| bavurduklar h ukuk
dalyd).
D olaysyla exceptio. R o m a hukuk un dak i tekn ik ifadesiyle, ittetio ile
codeotio arasna yerletirilen olu m su z b ir koul cm lesi b iim in i alyor.
Bu
koul
c m le si,
sann
m a h k m iy etin i,
h em
ittetio
hem
de
Cioigio Agambcn
Kutsal Insa
sal bir ekilde ilenm esidir. stisna, iiyesi olduu btn tarafndan
ilenemeyen ve zaten her za m a n iinde olduu btnn bir yesi ola
m ayan eydir. B u snrsa] fig rn/unsurun karmza kard
ey, yelik ile ilenm eyi, dardaki ile ieridekini, isrisa ile ku
ral birbirinden kesin biim de ayrma yolundaki btn giriim
lerin karlat radikal krizdir.
N
Z a te n ,
b t n
an lam
olaslklarnn
d aim a
dna
taan
36
Giorgio Agtvnben
VI
N itekim egem enlik, S ch n ittte, istisnann kararlatrlma
s biim inde karmza kyor. Buradaki karar, hiyerarik ola
rak btn herkesin stnde olan bir znenin iradesini ifade
eden bir ey deil, Homosun bedenine/biinyesine, buna can
ve anlam veren dsallm kaznmasn temsil eden bir eydir.
E gem en, m eru/yasal olan ile olmayan deil; hukuk alanna
canlln sokulmasn ya da S ch m ittin kendi szleriyle, huku
kun ihtiya duyduu hayat ilikilerinin n o rm lar erevesinde
yaplatrlmas n kararlatryor. Buradaki karar, ne bir quaestio
hr/si [hukuksal sorunu] ne de bir quaestio factiy [olgusal so
runu] ilgilendiriyor. Bu karar tam da hukuk ile o lg u /g e re k
arasndaki ilikinin ta kendisini ilgilendiren bir karardr. B u , sa
dece, S ch m ittin n e srd gibi, tekrarlana tekrarlaa ka
tlaan bir m ekanizm ann kabuunu istisna araclyla kran
etkin hayat n h cu m a kalkmas meselesi deil; ayn zamanda
da hukukun en ikin doasn ilgilendiren bir m eseledir. H u
kuk. dzenleyici bir karaktere sahiptir ve b ir kural dr. Bunun
byle olmasnn nedeni, hukukun, em ir ve yasaklar vazetmesi
deil; h er eyden nce, gerek hayatta kendi referans alann
yaratmak ve bu referans diizctli hale g etirm ek zorunda olmasdr.
Kurallar bu referansn koullarn hem istikrarl hale getirdii
hem de nceden varsayd iin, bir kuraln orijinal yaps da
ima yledir: a (gerek bir durum , rn ein : si menbrum rupsit)
ise b (hukuksal sonu, rn ein talio esto [ksas]) . Burada, bir
gerek, hukuk dzeninden dlanmak suretiyle bu dzene da
hil olu yor; yasal durum un ncesinde bir ihlal var oluyor ve bu
yasal d u ru m ihlal tarafndan belirleniyor. H ukukun balangta
bir lex talionis [hukukun kendisi] (m uhtem elen taliste n treyen
talio, eyin kendisi anlamna geliyor) biim inde bulunmasnn
anlam udur: Hukuksal dzen, balangtaki haliyle, bir ihlalin
cezalandrlmas deildir; bunun yerine, yaptrmz olarak ayn
eylemi tekrarlam ak suretiyle kendi kendisini tesis eden bir ey
dir. Yani hukuksal dzen istisnai bir durum dur. B u , sz konusu
37
Kutsa! insan
C/irc Agantheti
n m lanm asna tahsis edilm esi tesad f deildir. S ch n itt'in alm asndaki
en a rp c zellik u du r: Yazar, sululuk k avram n n , ilk bakta hukuki
deil d e ahlaki g r n e n te rim le r balam n da yaplan b t n te k n ik -fo rm el tanm larn iddetle red d ed iy or. G e re k te n d e, burada su lu luk ( K u
ral o lm ad an su o lm a z diyen eski h u k uk deyiinin tersine) h e r eyden
n c e hayatn ta kendisiyle ilgili bir siire tir, yani bile bile h u k uk d z e
ninin am alad n n tam tersine h arek et e tm e ye dayanan g e re k bir
kt n iy et olarak tan m lan ab ilecek z d e z e -i i b ir eyd ir ( ( ':ber
Scluld, s. 18 - 2 4 . 9 2 ) .
B e n ja m in i n , K a d e r ve K a ra k te r ve iddetin E letirisi ni (Z tr K ri
tik der Cewalt) yazark en bu m e tin d en h aberdar olu p olm ad n sylem ek
m m k n deildir. A n ca k u o rtad ad r: S u lu lu u , son rad an haddi aan bir
b iim d e etik -d in scl alana ak tarlan , aslnda hukuksal b ir kavram olarak
tanm lam as, S ch n ittin teziyle tam am en u yu u yo r (an cak B e n ja m in in
tanm tan tersi b ir istikam eti izliyor). B en jan ie g re, h u k u k u n ortaya
km asn so n u veren k t l k d u ru m u alacak ve insan olu su (ile
m ek )ten k u rta rla ca k tr (ki su, doal hayatn k ad er ve h u k uk d zen in e
kaznm asndan baka b ir ey d eildir). S ch n itt'in , su lu luk k avram nn
hkuksall ve m erk ezili in e ilikin d e erlen d irm esin in kalbinde yatan
ev ise, etik insann zg rl d eil, yalnzca b ir e g e m e n iktid arn (katcclot) d e n e tle m e g c d r: ki bu g . en iyim ser y o ru m la , k t l n yay
lm m sad ece yavalatabilecek b ir eydir.
Bu yazarlarn d e e rle n d irm e le rin d e , k arak ter k avram n a ilikin olarak
da b e n z e r b ir ak m a vardr. S clm itt d e, tpk B e n ja m in g ib i, k arak ter ile
sululuu b irb irin d en ta m am en ay ryo r ( su lu luk k av ram , d iy o r ya
zar, "esse |z] ile deil; perini [ileyii ile ilgili b ir k a v ra m d r |ler Scluld.
s.46 | ). H a lb u k i,B e n ja m in in , insan olu nu su lu lu k tan k u rta rm a ve doal
m asum iyeti teyit e tm e kapasitesi tayan ilke olarak su n d u u ey tam da
b u n su rd u r (yani btn bilinli istem lerden b am sz haliyle k arak ter
dir).
. 3V .
Kutsal ma
V II
E er egem enliin yaps istisnadan oluuyorsa, o zam an ege
menlik ne siyasete zel bir kavram ne tam am en hukuksal bir
kategori ne hukukun dnda bir g (Schm itt) ne de hukuk
dzeninin stn kuraldr (Haris Kelsen). E gem enlik, huku
kun hayata g n d erm e yapt ve hayat tam da askya almak
suretiyle iine ald orijinal yapdr. Biz, burada, Je a n -L u c
N a n cy nin nerm esini izleyerek, hukukun, kendi yokluunda
hkm srm eye ve geersizliiyle geerli olmaya iaret eden
bu potansiyeline (yani, ayn zamanda daima d y m m is m e ettergein
[gereklem em e potansiyeli] dem ek olan A ristotelesi dynam is
kavramnn iaret ettii anlamdaki potansiyele) yasaklam a (bat)
diyeceiz (bat, hem toplum dan dlanmaya hem de egem enin
em ir ve yceliin e iaret eden eski C erm en terim in d en tre
yen bir kelimedir). stisna ilikisi bir yasaklama ilikisidir.Yasakl
kimse, gerekte, tam anlamyla hukukun dna atlan ve hukuk
la ilgisi koparlan birisi deil; hukuk tarafndan terk edilen, yani
hayat ile hukukun, dardaki ile ieridekinin birbirinden ayrt
edilem edii eik alana braklan ve burada tehdit edilen bir ki
idir. Yasakl kim senin hukuk dzeninin dnda m yoksa iin
de mi olduunu sylem ek tan anlamyla imknszdr. (Bundan
dolay, Latin kkenli dillerde, yasakl olm ak aslnda hem -in
m erham etine kalmak hem de kendi iradesine braklm, z
gr olm ak tr, hem dlanm hem de herkese ak, serbest
olm aktr.) B u adan bakldnda, egem enliin paradoksu u
ekle gireb iliyor: H ib ir ey hukukun dnda deildir . H u k u
kun hayat ile kurduu ilk iliki, geerli olm a deil; terk etm e ilikisidir.
N om os'u n emsalsiz potansiyeli ve orijinal "kanun g ik 'n im te
m elinde u gerek vardr: N o m os, hayat terk ederek bunu yasak
alannda tutuyor. B u , sorgulayabilmek iin anlamaya altmz
yasaklamann yapsdr.
K
m ad a h ib ir p o z itif ie rik o lm ad ve s z konusu ilikideki te rim le r b ir b irleriyle karlkl dlam a (ve ayn zam an d a da ilem e) ilikisi iin d e
40
Ghtgio Agamhett
g r n d k leri z a m a n , bu ilikinin nasl b ir iliki o ld u u d u r. K endisini ya
saklam a ile ifade e d e n b ir yasa nasl b ir yasadr? Y asaklam a, b ir eye genel
olarak g n d e rm e y ap m a d u ru m u n d ak i so y u t b ir referans b iim id ir, yani
ilikisiz ile ilikinin varln n varsaym dr. B u an lam d a, yasaklam a, srsal iliki b iim iy le ayndr. Yasaklam aya g etirilen b ir eletirin in , m u tlak a,
ilikinin b iim in i sorgu lam as ve siyasal g e re in , ilikinin tesin d e belki
de d n lem ez o ld u u n u ve dolaysyla da, b ir balant b iim i olarak
artk v ar o lu p o lm ay aca m so rm as g erek ecek tir.
N om os Basileus*
^43 ,
Kutsal nsan
k talarn
erhli
o larak
ev ird i i
alm asnda
(F rie d rich
. 44
Gitngio Agamben
B e i n c r e g re b un un tarih i 1 8 0 3 t r) yuk ard a v erd i im iz ktay u e
kilde te rc m e e d iy o r:
D as H c h s te
D as G esetz,
V on allen d e r K n ig , S terb lich en u n d
U n s te rb lic h e n ; das f h rt eben
D a ru m g ew altig
D as g e re ch te ste R e c h t m it a llerh ch ster H an d .
E n Y ce
l m l ve l m s z
H e rk e se e g e m e n d ir yasa
y le ki
s t n eliyle
Ve id d et kullanarak d att ad alet
E n iyi adalettir.
S ch m itt,
m ndaki
nomos'un k ar
Gesetz'! k u llan y o r ve yasann g l b ir arac(lk ) o ld u u n u
nomos'u
Mittelbarkeit) o larak
Kutsal nsan
bilginin
en
yksek
z e m in i" n e
(a.g.y.)
iaret
ettiin i
syleyerek
II
G rn itibariyle sanki basit bir unutkanlk gibi gelen, fa
kat aslnda Pindarn m etnini bilerek deitirmi olan P laton un
Gcv^Vstaki (484b , 1 -1 0 ) yorum unu bu bilgiler nda oku
malyz:
B a n a yle g eliy o r ki, P in d a r da u m sralaryla b e n im d n d k lerim i
ifade ed iy o rd u :
Noos, herkesin
l m l le rin v e l m s zlerin eg em en i
Giorgi Agatben
-*7
Kutsal insan
. 48
G io tg io Agimbt'n
IV
B u adan bakacak olursak u gerek bize artc gelm e
yecektir: S ch m itt, yeryznn onosu nun n c l karakterini
vurgulayan teorisini Pm darm ktasna dayandrrken, istisnai
durum un kararlatrlmas olarak tanmlad egem enlik an
layn hibir yere dayandrmyor. S ch m itti yapm ak istedii
ey, h er eyden n ce, hukukun belirleyici bileeni olan egem en
nom osu n , basit b ir konum ve uzlam (C e s e tz ) olan btn po
zitif hukuk anlaylar zerindeki stnln tesLs etm ektir.
Bundan dolay da S chm ittin, her ne kadar egem en n om ostun
sz etse de, nom os ile istisnai durum arasndaki zsel yaknl
aa vurm am as gerekiyor[du]. N e var ki S ch m ittin kitab bi
raz daha dikkatli biim d e okunduunda, bu yaknln aka
var olduu grlyor. S ch m itt kitabnn ileriki sayfalarnda, lk
Kresel H atlar adl blm de, yeryz omosunun yerletirm e
ve dzenlem e zellikleri arasndaki balantnn, nasl hukuktan
dlanan ve serbest ve hukuksal olarak bo bir m ek n eklini
49
Kutsal nsat
50
Giogio Agamimi
. 51 .
ekil 2
ekil 1
ekil 3
52
3
Potansiyel ve H ukuk
Kutsal nsan
ik tid ar -
eg em en li i
ulusa balamas
ve m u tlak b ir
Giorgio Agmnbett
Kutsal man
G io r g io A g a m b m
gc
ile
anayasal
iktidar
arasndaki
iliki,
Kutsal insan
sahip olmas ya da bir m im arn iini icra etm ezken bile kendi
kabiliyetine [potenza] sahip olmas, potansiyelin bu zerk varl
na iaret ediyor. Baka bir deyile, Aristotelesin M eta fiz ik 'in
Sekizinci Kitabnda ele ald ey, plak bir mantksal olabilirlik
olarak potansiyel kavram deil; potansiyelin varoluunun etkin
biim leridir. Bundan dolay da potansiyelin, kendi tutarll
na sahip olmas ve daima hem en edim sele dnmemesi iin,
edim sele gememe' kabiliyetine sahip olmas, (yapma)m ya da
(olma)md potansiyeli olarak var olmas ya da Aristotelesin dedii
gibi, ayn zamanda potansiyelsizlik (im -potcntiality) (adynania)
olmas gerekiyor. Aristoteles bu ilkeyi (ki bu ilke, bir anlam
da, kendi dynam is teorisinin btnyle bal olduu ana n ok
tadr) veciz bir ekilde ifade ediyor: H e r potansiyel, ayn eyin
ayn trden potansiyelsizliidir (ton auto ka i kata to ato p asa
dynam is adyn am iai) (M etaphysics, 10 4 6 a , 3 2 ). Ya da daha ak bir
ifadeyle: Potansiyel, hem olabilir hem de olmayabilirdir. n
k potansiyel, olmak ile olm am aya eit uzaklktadr (to dynaton
en d ekhetai k a i cin ai k a i mc cinai) (1050b , 10).
Var olan potansiyel, tan da edim sele dnem eye p o
tansiyeldir (nitekim bi Sina, A ristotelesin maksadna sadk
kalarak, buna m kem m el potansiyel adn veriyor ve rn ek
olarak da yaz yazmayan haliyle ktibi gsteriyor). Bu potansi
yel. edimsellik balam nda, edimselliini askya alarak yayor.
B u potansiyel, edim kapasitesin e, bunu gerekletirm eyerek sa
hip olu yor; kendi potasiyelsizlii [im poten za] kapasitesine ta
m am en sahiptir. Fakat bu adan bakldnda, edim sele geii
nasl tasavvur edeceiz? E e r btn (olm a ya da yapm a) p o
tansiyelleri aslnda ayn zam anda (ola)m a ya da (yapm a)m a
potansiyeli ise, o zam an, bir edim in gereklem esi nasl m m
kn olacaktr?
Aristotelesin buna yann, kendi dehasn gsteren en kes
kin kantlardan birini oluturan ve zaten tam da bu nedenden
dolay genellikle yanl anlalan bir tanmlamada bulunuyor:
Potansiyel, gerekletii zaman potasiyelsiz hibir eyin kal
mayaca (yani olm am a kapasitesine sahip hibir eyin kalna60
Giorgio Agambcn
Kutsal insan
Giorio Agamba
dn
(etern al re
64
4
H ukuk Biim i
. 65 .
Kutsal insan
Giogio Agimbcn
Kutsal st
111
K an ttaki anlam olmadan yrrlkte o lm a olarak huku
kun saf biim i ilk defa m odernlik te ortaya kyor. K an tn Pra
tik A k ln Eletirisi'de hukukun basit b iim i ( die bloe Form
des G esetzes) dedii ey, aslnda, anlamnn sfir noktasna indir
genen; fakat bu haliyle de yrrlkte olan bir hukuktur (K ritik
der praktischen Vernunft, s. 2 8 ). imdi eer bir hukukun btn
ieriini, yani (belirleyici gd olarak) btn irade nesnelerini
karacak olsak , diyor Kant, geride kalacak tek ey, bir dizi
evrensel yasann basit bir biim idir (a.g.y., s. 2 7 ). Dolaysyla da
sadece byle bir hukuk biim iyle belirlenen saf bir irade, tpk
Kafkadaki taral adam gibi, ne zgrdr ne de deildir .
Kant etiin snr ve ayn zamanda da gc , tam da, arka
snda bo bir ilke olarak yrrlkte olan hukuk biim ini brak
68
Giorgio Agamimi
Kutsat iman
(Siorgio Agambca
Kutsal hsm
Giorgio Agambcn
Kutsal hsa
. 74 .
Giorgio Agambn
manak iin olan bir olay ( m vnem ent qui arrive ne pas
arriver') | Prjugs , s. 3 5 9 ]) anlamna deil; tam tersi bir eye
iaret ediyor: H ikye, bir eyin nasl olm uyor gr n erek ger
ekten olduunu anlatyor ve hikyedeki taral adamn M esihsel km azlar, tam anlamyla, egem en yasaklamay kavramaya
alan am zn bu srete yzlemesi gereken zorluklar dile
getiriyor.
Kutsal nsan
arasnda
benzerlik
kurm ak
m m kndr.
Nasl
Giorgio Agamben
Kii kendisini d aim a b ir h uk uk a terk ed er. Terk edilm i Varln m a h
ru m iy e tin in l t , tabi klnd h uk uk un snrsz katldr. Terk
ed ilm e , kiiyi u ya da b u h uk uk m ah k em esin e a ran b ir celp kd
d eild ir.T erk e d ilm e , m utlak olarak h u k u k u n , yani tam olarak ve b
t n y le h u k u k u n [g eerlilii] altna g irm e y e zo rlan m ad r. A yn ekil
d e ki b un lar ayn e y d ir - kovulmak, h u k u k u n m ad d elerin d en b irin e
tabi o lm a k deil; b t n olarak h u k u k u n altna g irm e k tir.T e rk edilen
kii, m utlak h u k u k a teslim ed ilm ek suretiyle, h uk uk un ta m a m e n d
na terk e d iliy o r...T e rk ed ilm e h u k u k a riay et e d e r; baka trl yapa
m az. (L impratif catgorique, s. 1 4 9 - 5 0 ) .
Kutsal man
K im neyi terk ed iyor? Varlk, kendisine ait olan ve olm ayan varl terk
ediyor. O halde varlk bu ekilde ortaya k y o r; nesne olarak ve eldeki
Varlk olarak ortaya k y o r; sanki Varlk yokm u g ib i... B u d u ru m d a.
Varln varl terk etm esinin anlam u du r: Varlk, kendisini, varln
ortaya km asyla gizliyor. Varln kendisi, zd e bu kendisini g eriy e
ek tii z -g iz le m e olarak b elirleniyor...V arlk tarafndan terk ed ilm ek :
yani Varlk varl terk ed iyor. Varlk kendi kendisine em an et ed iliyor
ve hesap nesnesi haline geliyor. Bu sad ece b ir d d eil. Varln
kendisinin ilk tarihidir. (Beiriige zr Philosophie, s. 115)
Giorgio Agambcn
80
Eik
81
Kutsal insan
B u d u ru m , o zam an a kadar yasa k oym u olan ve dolaysyla da salnm
gerei k m e y e m ah k u m olan iddetin ya yeni g le r taralndan ya
da daha n c e bastrlm olan g le r tarafndan ezilm esin e d ek d evam
ed er. te, h ay ali/m itsel h uk uk b iim leriy le y r t len bu d n g n n
krlm asyla, h u k u k u n ve b u n un dayand btn g lerin (ki zaten
b u n lar da h u k u k u n kendisine dayanyor) azledilm esiyle ve dolaysyla
da, en nih ayetind e D e v le t iktid arn n azliyle yepyeni b ir tarihsel a
balyor. ( Z u r K ritik d er G ew alt , s. 2 0 2 )
Giorgio Agambet
Kutsal insan
Giorgio Agamben
kinci Ksm
H o m o Sacer
H o m o Sacer
. 89 .
Kutsal nsan
lege trib u n icia p rim a ca v e tu r si quis em , qui eo plebei scito sacer
sit, o c c id e r it.p a rric id ia n e sit. E x q u o quivis h o n o m alus atq u e im p
robus sacer appellari solet. (D e verborum significations)
Kutsal insan, b ir su tan dolay halk tarafndan yarglanan kiidir. B u
kiinin k u rb an ed ilm esin e izin v erilm ez. F ak at bu kiiyi ld ren b iri
si cin ay et ilem i saylm az. G e re k te n de trib u n a h u k u k u n u n ilk yasa
snda yle d e n m e k te d ir: B irisin in , p leb isite/k am u oy lam asn a g re
kutsa] olan b ir insan ld rm esi cin ay et saylm az . B u n d an dolay da
k t ya da m u rd a r (impure) b ir ad am a kutsal d e m e k d etten d ir.
90
(iorgio Agamben
. 91 .
Kutsal man
G iorg io A g a m b a
93
d o k u n u lm azl n
yanstan
ve
tam
anlam yla
kutsalln
Kutsal man
u nokta nem lidir: Sm ith, kutsaln bu mulak gcne (p atens) verdii rn ekler arasnda yasaktan da sz ediyor:
B u rad a sayab ileceim iz b ir baka brani uygulam as da yasaktr (b ra n icesi,
b u , b ran ilerin
m u tlak
b ir yasak, d oa st
cezalarn
korkusuyla
(I
K rallar
16; 34)
Giorgio Agamben
Burada yaplan ey, dinsel deneyim lerin psikolojiletirilm esidir ( nefret ve korku , kltrl Avrupa burjuvazisinin, din
sel olgular nnde kendi rahatszlm ifa ettii duygulard) ve
bunun vard nihai nokta R u d o lph O tto nun kutsal zerine
yapt almadr. Burada olan ey uydu: Tanrsal deneyim leri
yitirmi olan bir ilahiyat, belirsiz ve anlalmaz kavramlaryla ta
m am en akan bir kutsal kavram araclyla, duygu karsnda
akl bandan giden bir felsefeyle birlemesini kutluyordu. D in
selin tam am en psikolojik duygulanm alanna ait olmas, zde
97
Kutsal nsan
Totem ve
Giorgio Agamben
100
3
Kutsal Hayat
I
e m orijinal kaynaklar ve hem de bilginlerin konsenss,
Kutsal ih'u
Giorgio Agatnbctt
Kutsal insan
arasndaki bir belirsizlik mntkas biim ini alan bir ifte dlama
araclyla oluturuluyor. E gem en lik alan, cinayet ilem eksizin ve
kurban etm eksizin adam ldrm enin meru olduu alandr ve ku tsal
hayat - y a n i ldriilebilen am a kurban edilem eyen h a y a t- da bu alan
da z a p t edilen hayattr.
Dolaysyla istisnann fornel yapsn tanmlarken kendi
kendimize sorduum uz soruya bir balang yant verm em iz
m m kndr. E g em en yasaklamayla zapt edilen ey, ld riilebilen ama kurban edilem eyen bir insan-kurbandr: h om o sacer.
E e r egem en iktidarn ilk /b irincil ieriini oluturan hayata
plak hayat ya da kutsal hayat diyorsak, o zam an, B en jam in in
hayatn kutsall dogmasnn k k e n fne ilikin sorusunu da
cevaplandrabiliriz. O rijinalinde kutsal olan yani ldriilebilen
ama kurban ed ilem ey en - hayat, egem en yasan penesindeki
hayattr ve bu anlam da, egem enliin ortaya koyduu ilk etkinlik
plak hayat retm e iidir. G erek ten de bugn egem en ikti
darn karsndaki mutlak bir tem el hak olarak sunulan haya
tn kutsallnn orijinal haliyle iaret ettii ey, tam da, hayatn
hem lm ne bir iktidara tabi klnmas h em d e mutlak bir terk
edilm e ilikisine m aruz braklmasyd.
Giorgio Agmbet
Kutsal nsan
Ciorgio Agombrt
4
Vitae N ecisque Potestas*
I
C6 T
mutlak yetkisini
\potest] tanmlyordu.
* Hem hayatn hetn lmn gc, hem hayat verme he ldrme gc, (.n.)
Kutsal htst
Giorgio Agamimi
112
5
Egem en(in) Beden(i) ve Kutsal Beden
Kutsal nsan
Ciorgw Agambcn
Kutsal nsan
Giogio Agambe
g m l n n
ardndan
balad.
D ah a
nce
cesetten
Kulsa} insan
tatrm ak iin yelpaze salladm , daha son ra ise S eptim us Seve u sun
m o d e le veda p c k o n d u rd u u n u anlatyor. H ero d ian ise, S ep ti
m us S everu s'n p u tu n a yedi g n sarayda hasta b ir insan o larak bakl
d n, d o k to rla rn gelip g itti in i, klinik rap o rlar hazrlandn ve en
son un da da l m tehisinin k on d u u n u k ayd ediyor. B t n b u n lar
h ib ir kuku b ra k m y o r: H e r ey iyle len insana b e n z e y e n " ve
len insann elbiseleri g iy d irilerek resm i yatana yatrlan bu b alm u
m u m o d e l, bu ve belki de baka sihirli t ren lerle, can bu b alm u m u
m o d e le aktarlan im p a ra to ru n kendisidir. ( D ie r m isch e K aise ra p o th e o s e , s. 4 - 6)
Giorgio Agamhet
Kutsa! nsat
120
Ctiotgio
Kutsal Isnt
Giogio Agmnbt
Kutsal iman
olursak
G io r g io A g a n b e n
125
Kutsal insan
V II
Giotgio Agambe
127
6
Yasak* ve K urt
I
Ci
Totno sacerin
karakterinin
tam am unu
gsteriyor:
128
Kutsal Utsan
Cioigio Agamlwit
131
Kutsal nsan
geici
m etam orfoz/bakalam
Blinynin hikyesi olan Atusun da ahadet ettii (N atural H istory, 8. kitap) ayrntsdr. B ir k urt-adam a dnm e tam anla
myla [bir] istisna durum una tekabl ediyor: (M ecb u ren snrl
olan) bu dnm srasnda ehir zlyor ve insanlar, artk
hayvanlardan ayrt edilem edikleri bir mntkaya giriyorlar. Bu
132
Giogio Agambcn
105)
133
Kutsal nsan
m d r?.... H ikyeye g re , tek i k urban larkilerle birlikte d oranan
insanlarn i o rg an larn d an yiyen herkes en son un da b ir kurda d n
y o r.... N ite k im , en irin d ek i kalabalklar g ren b ir g ru h u n \detnos\
lid eri,k ab ilesin in fkesinden nasl k u rtu laca n bilem ed ii zam an ....
ya d m anlar tarafndan ld r le ce k ya da b ir tiran olu p kurda d
n ecek deil m iydi? (D evlet, 5 6 5 d - 5 6 5 e )
III
O halde, H obbestan Rosseaya kadar, m odern ehrin ku
ruluu/tem eli efsanesini en bandan yeniden okum ann zam a
n geldi. Aslnda doal duru m , ehrin bir an iin (ki bu an, ayn
zamanda kronolojik bir aa-d n em ve zamasal-olmayan bir
andr) tanquam dissolu haline geldii bir istisna durum udur.
Dolaysyla da kurulu, bir daha yklmam ak zere yaplan bir
temel deil; toplumsal alanda egem en hkm biim inde s
rekli olarak ileyen bir ilkedir. Bundan baka, egem en hkm .
dorudan doruya vatandalarn hayatna (vatandalarn zgr
iradelerine deil) gn d erm e yapyor; dolaysyla da vatandala
rn hayat, siyaset kmesinin ilk elem an, siyasetin U rp h an d m eti
olarak ortaya kyor. Ancak bu hayat, ne valin doal rem ese!
hayat (yani Yunanllarn znesi) ne de belli bir hayat biim idir
(yani Yunanllarn bios'u). Bu hayat, bunun yerine, loo saccr ile
um gts plak hayatdr; isa ile hayvan, doa ile kltr ara
sndaki belirsizlik ve srekli gei mntkasdr.
Bundan dolay, kitabmzn birinci ksmnn sonunda n an tksal-formel dzeyde ifade edilen, ilk hukuksal-siyasal ilikinin
yasak(lama) ilikisi olduunu syleyen tez, sadece egem enliin
forel yapsn ilgilendiren bir tez deil, ayn zamanda da eg e
menliin zyle ilgili bir tezdir; nk yasaklama, tam da plak
hayat ile egem en iktidar bir araya getiriyor.T arihteki ilk siyasal
edim in, doadan D evlete [yaplan] som ut ve kesin geie iaret
eden bir szleme ya da akit olduunu iddia eden btn yakla
mlar tam am en brakmalyz. Burada, bun yerine, omon ile
physis arasnda ok daha karmak bir ayrt edilemezlik m nt
kas bulunuyor: Bu m ntkada, bir yasak (lama) biim inde ortaya
kan Devlet taraf, ayn zamanda da zaten daima D evlct-d ve
134
(Uor^io Agnhc
136
Eik
Kutsal man
Ginrgio Agamba
nc Blm
M odern(li)in Biyosiyasal
Paradigmas Olarak Kanp
Hayatn Siyasallatrl)mas
Kutsal nsan
Gtorgic Aganba
siyasallatrlmas
Kml mt
140
G i o r y io A tfatiibv t
J il.
Kutsal insan
. 148 ,
(iorgio Agambe
Kutsal nsan
Ciorgio Agantbrn
151
Kutsal Itsatt
Giorgio A gam im
Kutsal hsan
Giorgio Agamhcn
Lanjuiais,
zikrettiim iz
konumasnda,
les
m em bres
du
Kutsal nsan
Giorgit* A^intb'i)
Kutsal insan
160
Giorgio AgiHibt'H
olarak
btii
yap tlarn d a; am a
zellikle
de
Sodom 'un
120
mesi iin baka b ir vatanda herkesin g z n n d e ie riy e alabildii maisots [evler|, m k e m m e l b ir siyasal alan rn e i olarak o rtaya k y o r.Y atak
odasndan sad ece felsefe deil (L e fo rt, E m r e , s. 1 0 0 1 0 1 ) ; ayn zam an d a
ve h e r eyden n em lisi de siyaset ak y o rd u . G e re k te n d e D o lm a ce 'n in
projesindeki yatak odas, kam usal ile zelin , siyasal varolu ile plak h a
yatn yer deitirdii b ir b o y u tta, tam o larak n/ein [ehrin] y erin i aly o r
du.
M o d e rn lik te k i sa d o -m azo izm i g ittik e artan n e m in in k ayn a bu
yer d eitirm ey e d ayanyor. S a d o -m a z o iz m , tam da, cinsel p a rtn erin p
lak hayatnn o rtay a kt cin sel tek n ik tir. Sade burada bilinli olarak
e g e m e n iktid ar b e n z e tm esin e bavurm ak la k alm y o r (Sade yle d iy o rd u :
"E re k siy o n d u ru m u n d ay k en d esp o t o lm ak istem ey en h ib ir erk ek y o k
tu r ); ayn zam anda b iz b u rad a, m azoisti sadiste, kurban da cellad a b a
layan
su
o rtak l n d a
homo
sacer ile
egem en
arasndaki
sim etriy i
g r y o ru z .
S ad en m o d e rn li i, cinselliin siyasal-olnayan am zdak i siyasalolayan n ce li in i c e d e n -g rm e s in e dayan m yor. T am tersine, Sade,
cinsellikteki ve fizyolojik hayatn kendisindeki m utlak siyasal (yani b iy o siyasal) anlatn ei g r lm e m i b ir aklkla sergiledii iin adatr.
T p k yzylm zd aki to p lam a kam p lar g ib i, Sillingin atosunda hayatn
rg tle n m e b iim in d ek i to ta lite r k arak terin k k en i d e u g e r e e daya
n y o r: lk defa o larak b u rad a o rtay a k on an ey, s r f plak hayat zerin e
bina edilen n o rm (s)a l ve k o le k tif (ve dolaysyla da siyasal) b ir insan haya
t rg tlen m esid ir.
162
3
Yaamay H ak Etm eyen C an
I
lm anyadaki felsefi kitaplar yaymlayan en sekin yaym
clardan biri olan Felix M einer, 1 9 2 0 ylnda, Yaanmaya
D em eyen H ayat O rtadan K aldrm aY etkisi (L ived [D ie F reigabe der
Vernichtung lebensunwerten Lebens]) balm tayan m av i-gri bir
plaqu ette yaymlad.Yazarlar, o k saygn bir ceza hukuku uzman
olan Kari Biding (eserin kapak iine son anda eklenen bir
notta okuyucuya yle bir bilgi sunuluyordu: doct. iur. et p h il. K.
B ., eserin basm almalar srasnda vefat ettii iin, bu yayn
onun insanla yapt son iyilik olacakt) ile mesleinin etik
sorunlaryla ilgilenen bir tp profesr olan Alfred H o c h e ydi.
Kutsal htstt
164
Giorgio Agomben
gaddarlyla
b unlara
son
v eren e
d ek
- o u n lu k la
. 165 .
Kutsal sa
sun
|iiw /lw h ]
Giorgio Agambe
K u tsa l Isat
I-II168
I .1
Giogio Agtimbe
Kutsal tsa
Giorgh Agamben
171
4
Siyaset ya da B ir Haikn Hayatna
ekil V erm ek
I
9 4 2 ylnda Paristeki Institut allemand, Nasyonal Sosyalist
kaynan
o lu tu ru y o r ve d ey im
yerin d eyse
Kutsal hsatt
teorik
zem in
Giorgio Aganbe
175
K u tsa l in san
fiionjiAgambcn
siyasal olan da bu sfatla dorudan doruya biyolojik veridir. Siyaset,
yani halkn hayatna ekil verm ek |Politik, das heit die G estaltung
des L eben s des K>/fees| ten sz ediyordu Verschuer (R assen hygien e,
s. 8). [nsan] haklarf] bildirgeleriyle birlikte egem enliin tem eli
olan hayat imdi artk devlet siyasetinin ze-nesnesi oluyordu
(dolaysyla devlet siyaseti de polis biim ini alyordu). Ancak
ana grev olarak halkn bedeni in form asyon ve gzetim ini
sdenebilecek tek devlet, zde ulusun hayatnn ta kendisi ze
rine bina edilen bir devlet olabilirdi.
Buradan zahiri bir eliki d ou yord u : Yani d o al bir veri,
kendisini siyasal bir grev olarak sunm a eilim i tayordu. B i
yolojik k altm diye srdryordu szlerini V erschuer, ke
sinlikle bir k ad erd ir; dolaysyla da biyolojik kaltm , bize
yklenen ve ifa etm em iz gereken bir g rev olarak aldm z
s rece bu kadere hkim old u u m u zu gsterm i olu ru z. N azi
siyasetindeki paradoksu ve bunun, hayatn kendisini so n u gelm ez bir siyasal m obilizasyona tabi klm a zo ru nlu lu u n u
en iyi ifade ed ecek olan ey ite bu doal kaltm n siyasal bir
grev haline dn m yd . a m z d a k i totalitarizm in tem eli
bu d in a m ik hayat-siyaset ayn iyetidir; bu ayn iyet olm ad an (a m z
usul totalitarizm an lalm azl n srdrr. E e r N azizm bizim
iin hl b ir m uam m a ise ve Stalinizm le olan yaknl (ki
H annah A ren d t bu yaknlk zerind e o k du rm u tu ) hl
aklanam am sa bunun n ed en i, totalitarizm fen o m en in i bir
btn olarak biyosiyaset ufkuna yerletirem eyiim izdir. (O ri
jin alin d e b irbirlerind en ayr olan ve tek sakini plak hayat
olan istisnai d u ru m araclyla b irb irlerin e balanan) hayat
ile siyaset birleerek tek ey haline gelm eye balaynca, hayat
tam am en kutsallayor ve siyaset de tam am en istisna haline
geliyor.
III
jenik yasalarnn neden Nasyonal Sosyalist rejimin kar
d ilk yasalar arasnda yer aldm anlayabilmemiz iin m ese
leye bu perspektiften bakm am z gerekiyor. 14 Tem m u z 1 9 3 3
177
Kutsal insan
G iorg io A g a m im i
179
Kutsal insan
t m erk ezi k ateg o risi (E d m u n d H usscrl iin old u u gibi) Zuflligkeit,
yani olum sallk deil, kendi Varlk b iim leri olan ve [byle] o lm ak z o ru n
da olan b ir varl tanm layan Vetfallenleit, yani olm u lu k tu r. O lgusallk,
olum sal b ir b iim d e belli b ir ekil ve k o n u m d a o lm ak d em ek deil, ka
rarllkla bu ekle ve bu k on u m a g irm e k tir ve b y lece. verili o lan , [m dit'
era dotc\ ( Hingabe) b ir g rev e (Aufgabe) d n t r lm elid ir. D olaysyla
D asein , yani kendi O rad al olan o rad ak i-V arlk , insanlarn b t n g e le
neksel b elirlen im lerin in b irb irin e girdii b ir belirsizlik m ntkasna y e r
letiriliyor.
L evias, 1 9 3 4 tarih in d e yaym lad. N asyon al Sosyalizm in anlalm a
sna yaplan en d eerli katk o lm a unvann herh ald e b ugn bile k oru yan
b ir alm asyla, insann bu yeni o to lo jik belirlenim i ile H id e izm d e
rt k olan baz felsefi zellik ler arasndaki b en zerlik lerin altn izen ilk
yazar o lu y o rd u . L evin as'a g re . Yal u d i-H iristi yan ve liberal d n ce, ru
h u n , kendisini iin d e buldu u d uyum sal ve tarihsel-top lu sal k o n u m u n
b alarn dan ileci yollarla k urtarlm as iin m cad ele v eriy o r, dolaysyla
da. h e m insanda h em de insann dnyasnda, akl alan ile bu alai3 kesin
olarak z t olan b ed en
ay ryo rd u .
H itle r'in felsefesi ise (ki bu anlam da M ark sizm e b en ziy o rd u ), L evin as
iddiasna g re , ru h ile b ed en in ve d o a ile k lt r n z lm e z b ir b i im
d e b irb irin e yapt m utlak ve koulsuz b ir tarihsel, fiziksel ve m addesel
k o n u m varsaym z e rin e bina ed iliyordu .
B e d e n , sad ece bizi kaskat m ad d e dnyasna balayan m u tlu ya da
m u tsuz b ir kaza |arzi b ir ey] deildir. B ed en in B en li e ball da
kendi iin d e n e m lid ir. B u ballk, insann k u rtu lam ay aca ve h ib ir
m etafo ru dsal b ir n esnen in varl ile kart ram ayaca b ir ballk
tr; b u ,.h ib ir ekilde trajik ereksellik \fnality\ k arak terin i d e itirm e
yen b ir birliktir. D olaysyla da benlik ile b ed en arasndaki bu aynlk
d uygusu ... buradan yola kan insan larn, bu birliin d erin lik lerin d e,
zincirlen dii b e d e n e kar m cad ele veren z g r b ir ruh [old u u y o
lundaki] ikilik d u ru m u n u o rtay a k arm alarn a asla frsat v e rm e y e
cek tir. T am
b t n
z , b ed en e
z in cirlen m i o lm asnd a yatyor. R u h u , zaten iin d e b u lun du u cisn ani b iim lerd en ay rm ak , b alan gtak i d u y g u n u n o rijin alliin e iha
n ettir. B u d u y g u n u n , Batl ru h u n asla y etin m ek istem edii b ed en
iin anlam , yeni b ir insan anlaynn tem elin i o lu tu ru y o r. B iy o lo jik
|ol.n], ierdii k an lm azlk n osyo n u y la, ruhsal hayatn b ir nesnesi
o lm an n tesin e g e iy o r ve ruhsal hayatn kalbi o lu y o r. G izem li kan
yaklam lar, kaltmsal d n ce le r v e b ed en in b ir m u a m m a olarak
Giorgio Agamimi
kald g e m i, e g e m e n c e z g r b ir B en li in o rtay a att b ir z m e
tabi tu tu larak so ru n o lm ak tan ktlar. M esele sad ece B en li in bu so
ru n la rn b ilin m ey en unsu rlarn z m e y e kalkm asndan ibaret d e
ild ir;
ayn
zam an d a
B en li in
kendisi
bu
u nsurlar
tarafndan
Kutsal insan
Giorgio Agamben
5
VP
i
5 M ays 1941 tarihinde, epey zam andr havada yaplan kur
. 185 .
Kutsal Itsatt
. 18b .
Giorgio Agamben
1 9 2 0 li yllarda
Kutsal insan
G iogio Aftintbc
gzlem i dorudur. N e var ki uras aktr: D eneylerin etik hukuksal kabul edilebilirlii, asla ve hibir suretle, bu deneyler
sonucunda bulunacak adan faydalanacak olan insanlarn mil
liyetine ya da bunlarn hangi koullarda hastalk kapana bal
olamazd.
Burada taknlacak tek doru etik tavr udur: Sanklarn
m ahkem ede zikrettikleri rn ekler kesinlikle ayn cinstendir;
fakat bu rn eklerin varl kendilerinin [sanklarn] sorum lu
luunu zerre kadar azaltmaz. Fakat bu, tp mesleinin yaygn
uygulam alarnn zerine m eum bir glge dryor. (N u rem berg davalarndan bu yana, rnein nkleer radyasyonun
sonular zerinde yaplan almalar balamnda, vatandalarn
topluca kullanld ok daha sansasyonel deneylerin yapld
ortaya kt.) B u trden deneylerin, tam am en ve aka biyosiyasal bir ufka kayan totaliter bir rejimdeki yetkililer ve aratr
m aclar iin etik sorunlar oluturm am as teorik olarak anlalr
bir ey olabilir. Peki benzer deneylerin dem okratik bir lkede
yaplmasna ne diyeceiz?
Burada karmza kan tek m uhtem el yant, h er iki balam
da da belirleyici olan eyin V P lerin zel statleri olduudur:
Bu insanlar l m e m ahkm edilen ya da bir kampta tutulan,
yani siyasal toplum dan tam am en dlanma anlamna gelen bir
190
lm n Siyasalla(trl)mas
9 5 9 ylnda R euue n eu rologiqu ede [N roloji Dergisi] P. M o llaret ve M . G ou lon adndaki iki Fransz nro-fzyoloun
. 191 .
Kutsal insan
Ctforgio A g am b en
Il
M ollaret ve G oulon um fark etmilerdi: C o m a dpass, tek nik-bilimscl bir sorun olan diriltm e urann ok tesine ge
en , tam da lm n yeniden tanmlanmasyla ilgili bir m ese
leydi. G zamana dek lm |ann| belirlem e grevi doktorlarn
iiydi ve bunlar bu i iin asrlardan beri zde hi deim e
yen geleneksel bir ltten faydalanyorlard: Kalp atlarnn
durmas ve solunum un kesilmesi. Halbuki iist-kom a [kavram /
du ru m u ], tam da lm n tanmlanmas iin kullanlan bu iki
eski kategoriyi tarihe g m y or ve koma ile lm arasnda bir
m etruk istisna alan yaratm ak suretiyle, yeni ltlerin belirlen
mesini ve yeni tanm larn yaplmasn zorunlu klyordu. B u iki
nro-fizyolou da iaret ettii gibi, sorun sz konusu insann
hayatnn nihai snrlarnn belirlenmesi noktasna ve bundan
da teye, yasal lm ann tanmlama hakknn belirlenm esine
uzanyordu ( Le co m a dpass , s. 4).
Ancak bu sorun, m uhtem elen tesadfi olan bir tarihsel g e
liimle akmasndan dolay ok daha ivedi ve karmak bir
hal alyordu: C o m a dpassyi m m kn klan hayat destek tek
nolojilerinin geliimi, tam da organ
nakli (transplantasyon)
Kutsal usat
Giorgio Agamhe
. D5 .
Kutsal iman
G i a r g io A g a b c
plak hayatn tarihte ilk olarak sahne ald bir istisna meknn
tannlyor. T am da bu plak hayat bir doal hayat sorunu ol
mad, bunun yerine loo sYirerin en u hali (kom a halindeki
insan [bilimsel literatrde], insan ile hayvan arasndaki bir ara
varlk olarak tanm lanyor) olduu iin, burada sz konusu olan
ey, yeniden ve bir daha, cinayet ilemeksizin ldriilebilen (ve
tpk hono sucr g ib i, kurban edilem eyen , yani kesinlikle lm
cezas verilerek ldiirlem eyen) bir hayatn tanmlanmasdr.
Bundan dolay una amamak gerekiyor: Beyin lm ile
m od ern biyosiyaseti en ateli savunucularndan bazlar, liim
ann devletin belirlemesi ve bu suretle de fa x vivanta m daha
lenin nndeki btn engelleri ortadan kaldrmas gerektiini
ileri sryorlar.
D olaysyla liim anm tan m lam alyz s'c bn yapm ak iin d e b ir
zam an lar yapld gib i, cesed in katlamasna ya da d aha da k t s ,
r m e e m a re le rin e d eil: sad ece b eyin l m n e b akm alyz ... B u .
J'di.r viiAint'a m d ah alen in aacak tr. B u n u yalnzca D e v le t ya
pabilir ve yap m ald r da .... O rg an izm alar kam usal iktidara aittir: B e
d en ler kantm n m ald r |les orgatismes appartiemett ti /t puissctce
publicjue: on mtiotalise /< corps], (D a g o g n e . La mariiv, s. 1 8 9 ).
plak hayatn siyasallatrlmasnda ne R e ite r n e de Versch u er bu kadar ileri gidebilmiti. N e var ki bir zamanlar N azi
biyosiyasetilerinin
azlarna
almaya
cesaret
edem edikleri
197
7
M odern(li)in N o m o s u Olarak Kamp
olarak bakacaz.
Ktstil insan
C O I ^ O A jillI lH 'H
Kutsal insan
G iagio Aganbett
Kutsal lsa
Giogio Agamben
. 205 .
Kutsal insan
V
Hukukun
birincil
ve
znde
m kem m el
kaynann
Giogio Agamben
Kutsal insan
G/i(;/<! Agvttba
Kutsal nsan
210
Giorgio Agambcn
7 0 ) . te yandan k avram , B o d iin ' C u m h riyet'in de ( Rpublique) d e m o k
rasinin ya da tat populairem [halkn d evleti] tanm land b l m d e de
zaten iki an lam yla k ullanlyordu: E g e m e n li in sahibi u nvanna sahip
olan peuple en corps [k a m u o y u ], siyasal iktidardan dlanm as g erek en m enu
p eu p le'd en [a lt-s m f halktan] ayr tu tu lu y o rd u .
B y le ayrntl ve yerleik b ir anlam sal m p h em lik tesadfi o lam az:
B u m u lak lk , B at siyasetindeki h alk k avram nn doas ve ilevinde
ikin olarak b ulun an b ir ikiciklilii (amphiboly) yanstm aldr. n m z
deki m an zara u d u r: B iz im halk d ed i im iz ey, g e re k te iin iter b ir zn e
deil, iki kar k u tu p arasndaki diyalektik b ir salm m d r: B u k u tu p larn
b irin d e b t n b ir siyasal b e d c /b n y e olarak H alk k m esi, te k in d e ise
yoksul ve dlanm b e d e n le rin paral kalabalklar olarak halk alt-k m esi
b u lu n u y o r; ya da b ir tarafta herkesi iin e aldn iddia ed en b ir ilen e,
te tarafta ise u m u tsu zlu k fikra b ir dlam a; ya da b ir u ta b t n ve
eg e m e n vatandalarn top lu h ah, tek i u ta ise sad ece sefillerin, ezilm i
lerin ve yenilm ilerin b ulun du u top luluk (bu nlarn m u cizev i saray ya
da k am p ). B u an lam da h alk te rim i h ib ir yerd e sad ece tek b ir eye iaret
etm iy o r: T em el siyasal k avram larn p ek o u (ya da A b el ve F e u d un
U nvortesi veya L. D u m o n tu hiyerarik ilikileri) gib i h alk da ikili b ir
h arek ete ve iki u arasndaki k arm ak b ir ilikiye iaret ed en kutupsal b ir
kavram d r. A n ca k bu ayn zam an d a u an lam a da g eliy o r: nsanlarn siyasal
b ir b ed en o lu tu rm as tem el b ir b l n m en in z e rin e o tu ru y o r; b iz, o r i
jin al siyasal yapy tan m lam ak iin bu kitapta g rd m z k a te g o ri ift
lerin i halk kavram nd a kolaylkla g reb iliriz: plak hayat (halk) ve
siyasal varolu (H a lk ), dlam a ve iicin e, z o ve bios. D olaysyla, halk ,
tem el biyosiyasal k rlm ay zaten d aim a kendi iin d e tam tr. H alk ,
paras o ld u u b t n n iin e g irem ey en ve zaten daim a ilen dii k m e
ye a it olam ayan b ir eydir. B u n d an dolayd r ki, bu kavram siyaset sah n e
sinde daim a elik iler ve k m azlar yaratyor. H a lk d aim a zaten kendisi
olan , am a y in e d e gerek letirilm esi g erek en eydir. B t n k im liklerin
kayna olan ; am a buna ra m e n , srekli olarak y enid en tanm lanm as g e
rek en ve dlam a, dil, kan ve top rak araclyla arn d rlm as g erek en bir
eydir. Ya da kar k u tu p ta, halk kendi iin d e z n b arn d rm ay an ve
dolaysyla da g erek lem esi iin iptal edilm esi g erek en b ir eydir.V ar ol
mas iin , zdd ile b irlikte kendisini olum suzlam as g erek en b ir eydir
(n itek im halka y n e le n a m a ay zam an d a halkn o rtad an kaldrlm asn
hedefleyen ii h arek etinin zel km azlar ortaya k y o r). K anl ayakla* Je a n B o d in (1 5 3 0 - 9 6 ): Fransz siyaset dnr ve e k o n o m isti. Ad g e e n
alm asnda (o rijin a l ad: D e la rpublique) snrl b ir m onari teo risi ge litiriy o r ve
ayaklanm a d n cesin i reddediyordu, (.n .)
.211 .
Kutsat tusan
m alar, d ev rim in belirsiz alam etleri ve lalk ce p h eleri srasnda lalk d aim a
d ost-d im an ayrm n d an daha o rijin al b ir b l n m ey i i e riy o r: B t n
atm alardan d aha radikal b ir b l n m ey e yol a an ve ayn zam an d a halk
birletiren ve en salam k im li e kavuturan b ir i sava. H atta daha yakn
dan b akacak olursak n g r r z : M a r x n d n cesin d e - z n d e ta
n m sz kalsa d a - o k m erk ezi bir y e r igal ed en ve kendisinin sn f
atm as dedii ey, b t n halklar [ikiye] b len b ir i savatan baka bir
ey deildir. B u i sava, an cak ve sad ece, snfsz top lu m d a ya da M esilse l7 m u ciz e v i krallkta. H alk ile halkn akt ve artk halk diye b ir ey
kalm ad zam an son a ere cek b ir eydir.
E e r bu d o ru ise yani e e r halk kendi iin d e k an lm az olarak re
m el biyosiyasal k rlm ay b arm d ry o rsa, o zam an yzylm zn tarih in d e
ki baz o k n e m li sayfalar yeni b ir bak asyla o k u m a m z m m k n d r.
n k e e r bu iki halk arasnda daim a byle b ir atm a vardvsa, bu
atm a a m zd a nihai ve lg n b ir patlam a n b etin i yayor. R o m a da
halk iin d ek i bu b l n m e, h e r biri kendi k u ru m ve y n e ticile rin e sahip
olan poptltts [st-snflar] ile plebs [alt-snflar| arasndaki ak ayrm tara
lndan hukuki olarak da o n ay lan y o rd u . Ayn ekilde o rtaa d a popolo
minttlo ile popolo prosso- arasndaki ay rm da eidi sanat ve tica re t d allar
nn d alm n a tekabl ed iy o rd u . A n cak e g em en li in -tek sahibi unvann
ald Fransz D e v rim i tde so n ra halk u tan verici b ir varla d n
y o r. sefalet ve dlanm a tarih te ilk defa asla h o g r leez b ir skandal
o larak ortaya k y o rd u . M o d e rn zam anlarda sefalet ve dlanm a sad ece
e k o n o m ik ya da sosyal k avram lar d eil, ayn zam an d a pekl siyasal k ate
g o rile rd ir (m o d e rn siyasetin baat unsurlar olarak o rtay a kan btn
e k o o n iz m v e so sy alizn "lern g e re k te siyasal - v e h atta b iy o siyasal- bir
an lam vardr).
B u anlam da a m z, halk arasndaki b l n m ey i am ay ve dlanan
halk ta m a m e n yok e tm e y i h edefleyen am ansz ve sistem li b ir ab adan
baka bir e' deildir. B u ab a, farkl kip ve ufuklarda b irb irlerin d en ayr
d e n Sa ile S o lu , kapitalist lkeler ile sosyalist lkeleri, te k v cu t ve
Giorgio Agambcr
M eseleye bu ad an bakldnda N azi Alm anya'snda Y ah d ilerin yok
edilm esi ta m a m e n yeni bir anlam k azanyor. Y ah u d iler, ulusal siyasal b e
d en e e n te g re olm ay red d ed en (so n u ta h e r asim ilasyon aslnda sad ece b ir
taklitti) halk o lm alar sfatyla, m o d ern li in kendi iin d e m ecb u ren y arat
t: am a artk varlna h ib ir ekilde tah am m l ed em ed i i halkn ve
plak hayatn b u lu n m az tem silcileri ve n ered eyse canl rn e k le riy d i.
atm alarn buradaki u evresini g rm e liy iz : B u nihai e v red e, Aha
kbM unun -y a n i , b t n b ir siyasal b ed en olarak H alk n esiz tem silcisi
n i n / r n e i n i n - Y ab u d lerin kk n kazm a lgnln da H alk ile halk
a yrlyord u . N azizm in N ih ai z m (ki N ih ai z m n in g e n e le ri ve
e n te g re ed ilem ey en te k i u nsurlar da hedeflem esi tesad f deildi) ile
ulam ak istedii karanlk ve nafile h ed ef, o rijin a l/te m e l biyosiyasal krl
m ay en so n u n d a o rta d a n kaldran b ir halk olarak A lm an H/k'un yarat
m ak iin . B a t n siyaset sahnesini |artk| tah am m l snrlarn aan bu
g lg e d e n k u rta rm a k t. (N ite k im N azi lid erleri, srarla, Yahudi ve in g e
n eleri yok e tm e k le aslnda ayn zam an d a A v ru p am n tek i halklarna h iz
m e t ettik lerin i syl yorlard .)
F re u d un e g o ile id arasndaki iliki hakkdaki postlasm bu b a
lam da y en id en y o ru m lay arak unu syleyebiliriz: M o d e r n biyosiyaset.
p lak hayatn old u u h e r yerde b ir H alk o la c a k tr ilkesiyle tabii bu
ilke N e re d e b ir H alk varsa orad a plak hayat da o la c a k tr ilkesini de
i e r i y o r - d estek len iyo r. D olaysyla, (Y ah dilerin sim g eled i i) halkn yok
edilm esiyle stesinden gelin d i in e inanlan k rlm a /b l n m e , (bu defa
da| A lm a n halkn ikiye b lerek kendisini yenid en ve yeni bir b iim d e
re tiy o r: l m e adanan b ir kutsal hayat ve (akl hastalarn n v c kaltmsal
hastal olan larn o rtad an kaldrlm as yoluyla) tam am en arndrlm as
g erek en biyosiyasal b ir b ed en . B u g n h ed eflen en , geliim yoluyla yoksul
snflarn
o rta d a n
kaldrlm as
d oru ltu su n d ak i
d em o k ratik -k ap italist
vereb ilecek
213
Eik
Kutsal insan
D ialem n
hayatnda
plak
hayat
ayrt
etm ek
Giorgio Agmba
laydr ki Plutarch* (egem enin lex anim ata [canl kanun| olarak
tanmland Yunanl ve o rtaa tanmn hatrlatan bir biim de)
F lam eu in lsper em psuchon keti liero apalm a, yani kutsal bir canl
heykel olduunu syleyebiliyordu.
Kutsal insan
Giorgio Agambcn
K ins,it Instill
miydi, yani artk bir organizm ann hayat iin yaamayan, baka
ilevler iin yaatlan bir bedendi. Karen Q uinlanin hayat sa
dece hayat destek teknolojisi sayesinde ve hukuksal bir karardan
dolay srdrlyordu. Bu hayat artk hayat deil canl l m
d. Fakat daha n ce de grdm z gibi, hayat ile lm artk
sadece biyosiyasal kavramlar olduu iin -tb b i gelimelere ve
hukuksal kararlardaki deim elere bal olarak hayat ile lm
arasnda gelip g id e n - Karen Q uin lanin bedeni, biyolojik bir
varlk olduu kadar yasal bir varlkt. Hayata hkm etm eyi he
defleyen bir hukuk, lm le akan bir hayatla v cu t buluyordu.
Kaynaka
(Liuguistic Essays. L o n d ra :T ru b n e r, 1 8 8 2 .)
A n te lm e , R o b e r t . L'espce humaine. Paris: G allim ard , 1 9 9 4 . ( T h e Humati
Race. ev . Jeffrey H a ig h t and A n n ie M ah ler. M a lb o ro , V c.: M alb o ro
Press, 1 9 9 2 .)
. 223 .
K s t il h m
A re n d t. H a n n ah , Essays in Understanding, 1 9 3 0 - 1 9 5 4 . .J e r o m e K o lm .
N e w Y o rk : H a rc o u rt & B ra ce , 1 9 9 4 .
. / Rvolution. N e w Y ork: V iking, 1 9 0 3 .
G esam melte
Schriften.
D e r.
R o lf
T ie d e m a n n
and
H e rm a n n
S ch w e p p e n h a u se n 2 C . F ran k fu rt a m M a in : S uh rk am p , 1 9 7 4 - 8 9 .
b e r den B e g r if f d e r G e sch ich te ." B e n ja m in , Gesammelte Schriften,
C . 1 ,2 . ( T h eses on th e P h ilo so p h y o f H istory. ev . H a rry Z o h n . W al
te r B e n ja m in , Illuminations, D er. H an n ah A ren d t. N e w Y o rk : S ch o ck e n
B o o k s, 1 9 6 8 .)
Giorgio Agamben
" D i e r m is ch e K aiserap o th eo se. A rchiv f r Religionswissenschaft, 2 7
(1 9 2 9 ).
B in d in g . K arl ve A lfred H o c h e . D ie Freigabe der Vernichtung lebensumverten
Lebens. L eip zig : F. M e in e r, 1 9 2 0 . (T h e Release o f the Destruction o f Life
D evoid o f Value: Its M easure and Its Form . Santa A n a, C a lif.: R .L . Sassone.
1 9 7 5 .) "
B la n ch o t. M a u ric e . L'entretien infini. Paris: G allim ard , 1 9 6 9 . (77ic Infinite
Conversation. e v . Susan H an so n . M in n eap o lis: U n iv ersity o f M in n e
sota Press, 1 9 9 3 .)
B o d in .Je a n . Les s ix livres de la Rpublique. Paris: n .p .. 1 5 8 3 . (77i<* S ix Books
i f the Connnomveate. D er. K en n eth D. M c K a e . N e w Y o rk : A rn o , 1 9 7 9 .)
B u rd e a u . G . Trait de science politique. C . 4 . Paris: L ib rarie g e n erale du droit
e t d e ju ris p ru d e n c e , 1 9 8 4 .
C a c c ia ri, M assim o. Icone della leggc. M ilan : A d elp h i, 1 9 8 5 .
G allois, R o g e r . D h o m m e et le sacr. Paris: Presses U n iv ersitaires d e F ran ce,
1 9 3 9 . (M a n and the Sacred. ev . M e y e r Barash. W e s tp o rt. C o n n .: G re
e n w o o d , 1 9 8 0 .)
C a v a lca , D e sid e rio . Il bando nella prassi e nclla dom ina medicvale. M ilan : A .
G iuffra. 19 7 8 .
C rifo , G iu lian o. L csclusione dalla cirt:Altri studi sullexilium romano. P e rig u a : U n iv ersit di P e ru g ia . 1 9 8 5 .
E x ilic a cau sa, q uae advcrsus e x u le m ag itu r. D u chtiment dans la cit:
Supplices corporels et p eine de mort dans le m onde antique iin d e. R o m a :
L c o le franaise de R o m e . 1 9 8 4 .
D a g o g n e t, F ra n o is . La matrise du vivant. Paris: H a c h e tte , 1 9 8 8 .
D e leu ze, G illes ve F lix G u a tta ri. M ille plateaux. Paris: M in u it, 1 9 8 0 . (H
Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. ev . B rian M assum i.
M in n eap o lis: U n iv e rsity o i M in n eso ta Press, 1 9 8 7 .)
D e R o m illy , Ja cq u e lin e . La loi dans la pense greque des origines Aristotc.
P aris: Les belles L e ttre s, 1 9 7 1 .
D e rrid a , Ja c q u e s. " F o r c e o f Law. Cardozo D nv Review, 11 ( 1 9 9 0 ) .
Kutsal Ins,m
1: A n Introduction. ev . R o b e r t H urley. N e w Y o rk : R a n d o m H o u se ,
1 9 7 8 .)
F o w le r. W . W ard . R om an Essays and Interpretation. O x fo rd : C la re n d o n
Press, 1 9 2 0 .
F reu d . S ig m u n d . b e r d en G e g en sin n d e r U rw o rte . Jahrhuch fr psycho
analytische und psychopatholofsche Forschungen, II ( 1 9 1 0 ) . ( T h e A n
tith etical M e a n in g o f P rim al W o rd s." ev . A lan T yson . 77te Standard
Edition o f the C om plete Psychological Works o f Sigm und F reu d iin d e, D er.
Ja m e s S trachey, C . II. L o n d ra: H o g a rth Press, 1 9 5 7 .)
F u g ie r, H u g u e tte . Recherches sur l expression du sacr dans la langue latine.
Paris: Les belles L e ttre s, 1 9 6 3 .
F u re t, F ra n o is, D er. L A llem agne n a zi et le gnocide juif. P aris: S eu il, 1 9 8 5 .
(Unansw ered Questions: N a z i G erm any and the G enocide o f the Jew s. N e w
Y o rk : S c h o c k e n , 1 9 8 9 .)
G aylin, W. H a rv e stin g th e D ead . Harper's, S e p te m b e r 2 3 , 1 9 7 4 .
G iesey, R a lp E . Crmonial er puissance souveraine. Paris: A . C o lin , 1 9 8 7 .
H arv ard
U n iv ersity
M ed ical
S ch o o l.
D efin itio n
o f Irreversible
Giorgio Agambc
E m m a n u e l.
Q u e lq u e s
rflexio n s
sur
la
p h ilo so p h ie
de
l H itlrism e . Esprit, 2 6 ( 1 9 3 4 ) .
R e fle ctio n s o n th e P h ilo so p h y o f H itlerism . e v . San H a n d . C r i
tical Inquiry, 17 ( 1 9 9 0 ) .
22 7
Kttlsal ilium
L v i-S trau ss, C la u d e . In tro d u ctio n l' u v re de M arcel M auss. M arcel
M auss, Sociologie et anthropologie iin d e. Paris: Presses U n iv ersitaire de
F ra n ce . 1 9 5 0 .
Livy. A b urhe condita libri. C . 4 . ev . B .O . F o rster. L o eb Classical Library.
C a m b rid g e , M ass.: H arv ard U n iv ersity Press, 1 9 4 8 .
L w ith , K arl. D e r okkasionelle D ezionisiniis tvn C arl Schmitt. K arl L ftw ith ,
Smtliche Schriften iin d e, D er. Klaus S tich w eh and M a rc B. de Launay,
C . 8 . S tu ttg a rt: M e tz ler, 1 9 8 4 .
M a g d cla in . A nd r. D i loi de Rom e. Histoire d un concept. Paris: L es belles
L ettres, 1 9 7 8 .
M a ire t, G ra rd . Histoire des idologies, sous la direction de Franois Chtelet
and Grard Mairet. CL 3 . Paris: H a ch e tte , 1 9 7 8 .
M auss. M arcel ve H . H u b e r t. Essai su r la natu re et la fo n ctio n du sacrifi
ce . M a rce l M auss, uvres, C . 1 iin de. Paris: G allim ard, 1 9 6 8 .
M iln er, J . - C . L 'e x e m p le e t la fictio n . Transparence er opacit: Littrature
et sciences cognitives, D e r .T ib o r Papp and P ierre P ira. Paris: C e r f , 1 9 8 8 .
M itsch e rlich , A le x a n d er ve F. M ielk c. Wissenschaft ohne M enschlichkeit.
M edizinische und Eugenische Irrwege unter Diktatur, Brokratie und Krieg.
H e id e lb e rg : S ch n e id er, 1 9 4 9 . (l'h e Death Doctors. ev . Ja m e s C le u g h .
L o n d ra : E lek B o o k s, 1 9 6 2 .)
M o lla re t. P. ve M . G o u l o n . L e c o m a dpass." R e n t e neurologique, 101
(1 9 5 9 ).
M o m m s e n ,T h e o d o r . Rmisches Strafrecht. L eip zig: D u n ck e r & H u m b o lt.
1889.
M u ra to ri, L o d o v ic o A n to n io . Autiquitates italicae M edii A eoi. C . 2 . M ilan :
M e d io la n i, 1 7 3 9 .
N an cy . J e a n -L u c . L impratif catgorique. Paris: F la m m a rio n , 1 9 8 3 . ( A b an
d o n e d B e in g ." J e a n -L u c N an cy , T h e Birth to Presence iin d e, ev . B rian
H o lm e s. S tan ford , C a lif.: S tan fo rd U n iv ersity Press, 1 9 9 3 .)
N e g r i, A n to n io . Il potere costitueute: Sagio suite alternative del ntoderno. M i
lan o : S u g a rC o . 1 9 9 2 .
O tto , R u d o lp . Das H eilige: ber das Irrationelle in der Idee des Gttlichen und
sein Verhltnis z u m Rationalen. B reslau: T rew en d t und G ran ier, 1 9 1 7 .
( T h e Idea o f the H oly: A n Inquiry into the N on-R ational Factor in the Idea o f
the D ivine and Its Relation to the Rational. ev . Jo h n W . H arvey. O x fo rd :
O x fo rd U n iv e rsity Press. 1 9 7 0 .)
R o s e n b e r g , Alfred. Blut u nd Ehre, E in K a m p f f u r deutsche Wiedergeburt. R e
den und A ufstze 1 9 1 9 - 1 9 3 3 . M iin ih : F. E h e r n ach fi, 1 9 3 6 .
S ch illin g . R o b e r t . S a cru m et p ro ta n u m , Essais d 'in te rp r ta tio n ." Latomus, 3 0 ( 1 9 7 1 ),
, 228 .
Giorgio Agamben
S ch m itt, C a rl. F iih re rtu m als G ru n d b e g riff des n ationalsozialisticsh en
R e c h ts . Europische R evue, 9 ( 1 9 3 3 ).
D as N om os vonder Erde. B erlin : D u n ck e r & H u m b o lt. 1 9 7 4 .
Politische Theologie, Vier Kapitel z u r Lehre von der Souvernitt. M u n ic h L eip zig: D u n c k e r & H u m b o lt, 1 9 2 2 . ( Political Ih eo lo gy : F o u r Chapters
on the Concept o f Sovereignty. ev . G e o rg e S ch w ab . C a m b rid g e , M ass.:
M I T Press, 1 9 8 5 .)
Staat. B e w e g u n g , V olk. C arl S ch m itt, D ie D reigliederung der politischen
Einheit iin d e . H a m b u rg : H an seatisch e Verlagsanstalt, 1 9 3 3 .
Q u'est ce que le Tiers tat? Paris: 1 7 8 9 . ( W hat Is the Third Estate? ev.
M . B lo n d e i. L o n d ra : Pall M all, 1 9 6 3 .)
C . 2 . O x fo rd : P e rg a m o n , 1 9 8 8 .
B e rn :
F ra n ck e , 1 9 6 3 .
W ila m o w itz -M lle n d o rf, U lric h v o n . Platon. B erlin : W e id m a n n , 1 9 1 9 .
W ild a , W ilh e lm
E d u ard .
D as
Strafrecht der
G erm anen.
H alle:
C .A .
S ch w e tsch k e , 1 9 4 2 .
W u n d ,W ilh e lm M a x . Vlkerpsychologe. L eip zig :W . E n g elm an n , 1 9 0 5 .
II.
Richard 1 2 5
23 0
Dizin
1789
Bildirgesi
(Fransa
nsan
ve
A ntik R o m a 1 2 9
antropoloji 9 8 , 9 9 , 1 7 4
1 5 4 ,1 5 9
aporia 19
Aquinas 11
A rendt, H annah 1 2 ,5 5 , 5 6 , 1 4 4 , 1 5 2 .
A bel, Kari 9 8 , 1 0 6 ,2 1 1
1 5 3 .1 5 8 , 1 6 1 ,1 7 7 , 1 7 9 ,2 0 3 ,2 1 0 ,
ahlak duygusu 6 9
221
aidiyet 3 3 , 3 5 , 2 1 5
aidiyetsiz temsil 3 5
akn nesne 6 9
akl alan 18 0
Augustus 1 0 5 ,1 2 6
a k tif vatanda 1 57
Avrupa demokrasisi 1 4 9
Almanya
Aziluth Tevrat 7 5
1 1 4 , 1 2 9 , 1 4 5 , 1 6 3 , 169,
1 7 3 ,1 9 9 ,2 0 0 ,2 0 2 ,2 0 7
alt-suflar 2 0 1 , 2 1 1 , 2 1 2
A m erik a
Birleik
D evletleri
B
113,
1 8 7 ,1 8 8 ,2 1 0
A m erik an Anayasas 126, 2 1 0
analojistler 3 3
anatom i 2 2 0
anayasal g 5 3 , 5 4 , 5 6 , 5 8 , 5 9 , 6 2
Bat siyaseti 2 0
anayasal iktidar 5 9
anayasama g c 5 3 , 5 4 , 5 5 , 5 7 , 5 8 ,
beden 1 1. 1 5 , 1 2 5 , 1 4 9 , 1 5 0 , 1 7 9 .
5 9 ,6 2
aticim rgime 1 5 4 ,1 5 6
1 8 0 ,1 8 2 , 1 9 5 , 2 0 4 , 2 0 6 , 2 1 0 , 2 1 1 ,
2 1 3 ,2 1 8 ,2 1 9 ,2 2 1
anom alistler 3 3
A ntelm e, R o b e r t 19 , 2 1 9 , 2 2 3
A ntik C e rm e n ve skandinav 1 2 8
belirsizlik 1 3, 1 4 , 18, 3 0 , 3 1 , 3 5 , 3 6 ,
B lachot, M au rice 4 , 2 8 , 8 0
B o d in .Jean 1 15, 1 2 5 ,2 1 1
134, 13 5 , 147. 18 0 , 1 9 6 ,2 0 3 , 2 0 4 ,
2 0 5 ,2 0 7 ,2 1 4 ,2 1 9 ,2 2 1
Burdeau, G eorges 5 4 ,2 2 5
byk kapatlm a" 2 8 . 144
1 3 0 ,2 1 4
c-
1 04, 1 3 8 ,2 0 6
C allois, K o g cr 9 9 , 138
B en n ett, H . 9 0 ,9 1
cezaevleri 3 0
Beriah Tevrat 7 5
beyin nakli 19 5
C ice ro 135
cinayet 9 0 , 101.
127. 1 2 9 , 167.
217
cinayet yasas 106
bilimsel kavramlar 1 96
in g en eler 1 8 6 ,2 1 3
cinsellik 1 6 1 ,2 2 1
1 6 7 ,1 6 8 , 170
cinsiyet 2 2 1
biyolojik beden 2 1 8
136, 1 3 8 . 140,
197, 2 0 4 , 2 0 7 ,
2 0 9 ,2 1 3 . 2 1 5 , 2 2 1 .
222
222
biyosiyasal beden 2 0 4 . 2 0 6
C y ren e 121
biyosiyasal proje 2 1 2
D achau 185, 1 8 8 ,2 0 1 ,2 0 2
biyosiyasal snrlar 1 96
222
D ebord, G uy 19
tic faao (fiilen) 5 0 ,2 1 0
Blackstoe, W illiam 5 6
. 232
de jre (hukuken) 2 10
D eleuze, Gilles 2 8
doal anm a 5 2
doal durum 3 1 , 4 8 , 4 9 , 5 0 , 5 1 , 5 5 ,
1 4 9 ,1 5 0
130, 1 3 1 . 134
1 5 4 ,1 9 7
deneyse! hayat 2 2 0
doal hukuk 4 8 , 4 9
D errid a, Jacques 4 , 6 6 , 7 4 , 8 2
doann kanunu 4 8
D escartes, R e n 150
D ou A vrupa 5 2
despotik ikddar 5 6
2 0 9 ,2 1 0
126. 1 3 1 , 1 45, 1 4 6 , 15 3 , 1 5 4 , 1 5 5 .
dost-diim an 17, 1 3 5 ,2 1 2
2 0 9 .2 1 4
D um zil, G eorges 2 1 6
114.
D u m o n t, !.. 211
D urkh eim , E m ile 9 7 ,9 9 , 106
durumsal yasa 2 6
1 9 7 , 2 0 4 ,2 0 8
devlet teorisi 2 1 , 1 1 3
edimsel 5 8 , 5 9 ,6 1 , 6 2 , 6 3
Diels, R u d o lf 2 0 2
dil 1 6 , 2 0 , 3 1 , 3 2 . 6 6 , 2 1 1
egem en g 5 7 . 5 8
dilbilim 9 8 , 9 9
dind/profa 8 5 , 9 8 , 103
132, 1 3 5 ,1 4 6 . 162
dinsel 2 1 , 3 9 , 7 3 , 7 4 , 9 1 , 9 2 , 9 3 , 9 5 ,
9 7 , 9 8 , 1 0 0 , 1 0 2 , 1 0 3 , 105, 106,
1 2 3 .1 2 8 , 1 6 6 , 2 1 5 , 2 1 6 ,2 1 7
disiplinci denetim 12
1 8 2 . 2 0 3 .2 1 4
dlama 1 6 , 1 7 . 1 8 , 3 2 , 3 3 , 3 9 , 4 0 , 1 0 4 ,
1 0 6 , 130, 1 8 2 ,2 1 1 ,2 1 4
7 9 , 8 0 , 8 1 , 8 2 . 8 5 . 9 4 , 103. 105.
1 5 5 , 157, 161, 1 6 5 . 1 7 0 ,2 0 6
212
dsallk 3 2 . 164
. 233
egem en iddet 3 1 , 8 2 , 8 3
gerek hayat 85
egem en yasaklama 6 1 , 6 3 , 6 7
g erek istisna 83
e g o ile id 2 1 3
E ich m an n , A d o lf 2 0 6 , 2 1 8
125
ekon om izm 2 1 2
gizem li yeti 6 9
em ir ve yasaklar 3 7 . 7 5
G orgias 4 4 , 4 6
148, 195
gsterilen 3 3 . 166
Eski Yunanllar 8 5
ekya 1 2 8 ,1 3 0
G rafeeck 1 6 8 ,1 6 9
G uattari, Felix 2 8
2 0 8 ,2 1 .9
erik ile hukuk 2 1 9
H
Flaggadah 7 4
H alk 9 6 .2 0 4 , 2 1 0 , 2 1 1 . 2 1 2 , 2 1 3
101, 136
Fischer, E u g e n 1 7 2 ,1 7 4 ,1 7 5
fizyoloji 2 2 0
Flaccus, Calpurius 1 11
1 6 , 1 8 , 2 8 , 3 0 , 1 0 8 , 1 3 6 . 1 4 3 , 144.
1 46, 1 7 4 ,2 2 1 ,2 2 2
hayat ile l m 1 9 0 ,1 9 4 , 1 9 6 .2 2 0
hayann gzetim i 1 4 6 ,1 7 5 ,1 7 6
Fransz D evrim i 5 6 . 1 5 6 , 1 5 7 , 2 1 0 ,
212
hayat tarz 1 0 , 6 9 , 8 5 , 2 2 2
Fugier, H u g u ctte 9 8 , 9 9
F h rer 1 7 1 , 1 7 6 , 1 7 9 , 2 0 2 , 2 0 5 , 2 0 6 ,
2 1 7 , 2 1 8 ,2 2 1
7 9 , 8 0 , 138
H eid egger, M artin 5 9 , 6 3 , 7 7 , 7 9 ,
1 7 9 ,1 8 1 , 1 8 2 , 1 8 3 . 2 2 2
H esiodos 4 4
G anschinietz. R . 9 9
G aylin.W . 1 9 6
201
H in t-A vru p a halklar 128
Hippias 4 7
H id e r,A d o lf 1 4 0 , 1 6 8 . 1 6 9 . 1 7 5 , 1 7 8 ,
17 9 , 1 8 0 ,2 0 1
H obbes, T h o m as 4 8 . 4 9 , 130, 131,
1 3 4 ,1 3 5 ,1 5 0
5 9 .6 2 ,8 4 ,1 0 9 .1 1 0 .1 1 1 .1 1 4 ,1 1 5 ,
12 4 , 132, 135. 136, 143, 146, 162.
2 0 4 ,2 1 7 ,2 2 1
H o ch e , Alfred 1 6 3 , 168
ilahi iddet 8 2 ,8 3
ilahiyat 2 7 , 2 8 , 9 7
H olocau st 139
ilikisizlik 3 0
H on eros 8 5
ilk felsefe 5 9
insann
kurdudur) 4 8 , 1 3 0
infaz em ri 2 0 6
R u h en ," H . 9 6 , 2 2 8
hukuk 17, 2 1 , 2 5 , 2 6 ,
34, 37, 38, 39,
40,
66,
75,
8 3 , 8 4 , 9 2 , 102, 1 0 3 , 1 0 5 ,1 0 6 ,1 0 8 ,
1 1 4 , 1 3 0 , 13 5 , 1 4 0 , 14 6. 153, 156,
insan-vatanda 161
iradi istisna durum u 201
1 6 4 , 16 5 , 1 67, 1 9 5 , 1 9 9 ,2 0 2 ,2 0 3 ,
2 0 5 , 2 0 6 . 207, 2 0 8 , 2 0 9 ,2 1 9 ,2 2 0 ,
221,222
sa. H z. 11 5
isdsna alan 3 0 , 1 9 3
hukuk biim i 6 9 , 7 2 , 7 7 , 7 8
istisna durum u 2 8 , 3 0 . 3 1 , 3 4 , 3 6 , 7 2 .
8 3 ,1 3 0 , 1 4 7 , 1 9 0 , 2 0 1
hukuk kurallar 2 0 9
hukuksal dzen 3 7 , 1 6 4 , 2 0 4
istisnai 2 7 , 2 8 , 3 0 , 3 6 , 3 7 . 4 9 . 5 0 , 5 1,
hukuksa] g 4 3
5 4 ,7 0 ,7 1 ,7 2 ,7 5 ,8 2 ,8 3 ,1 0 3 ,1 3 5 ,
hukuksal kesinlik 2 0 5
hukuksal-kurum sal
15
iktidar
1 4 7 ,1 6 4 . 1 7 0 . 1 7 7 , 1 8 2 . 1 8 3 , 2 0 0 .
m odeli
2 0 1 .2 0 3 ,2 0 9
istisna ile kural 2 0 3
istisna ilikisi 2 9 , 3 0 , 1 0 3
istisna m ekn 1 6 1 , 2 0 2 , 2 0 3 , 2 0 9
j-
itaat 6 3 . 1 5 6
iyi ahlak 2 0 5
bni Sina 6 0
iyi hayat 1 1 ,1 5 , 16
rk 1 4 5 , 1 7 5 , 1 7 8 . 2 0 4 , 2 0 5
rklk 175
ilene 17. 1 8 . 3 2 . 3 9 , 4 0 . 1 0 2 , 2 1 1 ,
214
ilen m e 3 4 , 3 5 . 3 6
J-K
ileyici dlama 3 2 , 1 0 6
i sava 2 1 2
Jh e rin g , K o d o lp h e 12 9
K afk a .F ra n z 6 5 , 6 6 , 6 7 , 6 8 , 6 9 . 7 0 ,
7 1 ,7 2 ,7 3 ,7 4 ,7 6 ,2 0 5
kaltmsal hastalklar 178
kutsal da 8 9
kutsal hayat 104, 109, 123, 124, 125,
131, 1 3 7 , 1 4 5 , 1 6 0 , 1 6 7 , 2 1 3
kam uoyu 21 i
kamusal alan 2 1 5
K ant, lm m anuel 6 8 , 6 9 , 2 2 7
kutsaln mulakl 9 8
kutsaln nphemlii 9 4 , 9 6 , 9 8 , 9 9
kanun 1 1 , 4 0 , 5 5 . 2 0 6 , 2 1 7 , 2 1 8 , 2 1 9
kutsal korku 97
kanun gc 4 0
kan ve toprak 1 5 5 ,2 1 1
Kutsal Kitap 3 4 , 7 0 , 9 5 , 1 5 0
kaos 2 8 , 2 9 , 3 0
kapatlm a/hapsedilm e 2 9
karakter 3 9 , 1 0 6 ,1 2 3 ,2 1 8
kutsal ve laedi 9 8
kutsal yetki 104
Kelsen. H ans 4 0
kuvvetler ayrl 2 0 6
kendilik teknolojileri 14
L
Kernyi, Kroly 9 1 , 9 2 , 2 1 6
kesintisiz devrim 5 6
La B otie, E tien n e de 14
Kierkegaard. Sren 2 7
kitlesel hedonizm 2 0
kurallar 5 1 ,5 7
Leninist parti 5 6
Leviathan 131, 1 5 0 ,1 5 1
Kojve, Alexandre 7 8 , 7 9 , 8 0
kurban 17, 19 . 8 5 , 9 0 , 9 1 , 9 2 , 9 6 , 1 0 1 ,
Levinas, Em m anuel
227
Lvi-Strauss. Claude 3 6 ,2 2 8
197
kurban edilemeyen varolu 139
Lincoln, Abraham 2 1 0
lingistik 3 1 , 3 2 , 3 3 , 3 4 . 3 6 , 67
Livy 119. 1 2 0 ,2 2 8
L ock e.Jo h n 50
Louis. X V I . 126
111.
15 8 . 16 0 , 161, 16 7 . 1 7 0 ,2 1 3 ,2 1 6 ,
217
236
M airet, G rard 6 3 , 2 2 8
N e g ri, A n to n io 5 7 . 5 8
M allarm , Stphane 6 7
N e w to n , Isaac 1 5 0
mantk 3 3 , 6 4 , 6 7
M ao, Z e d o n g 5 6
N ihai z m 8 2 , 1 5 9 , 1 7 9 , 2 0 3 , 2 0 9 ,
M arett, R o b e r t 9 8
213
Marsilius, Padual 11
nihilizm 6 8 , 7 0
M arx, Karl 2 1 2
omos 2 9 , 3 0 , 3 1 , 3 7 . 3 9 , 4 3 . 4 4 , 4 5 ,
M auss, M arcel 3 6 , 9 6 , 9 7 , 9 9 , 2 2 8
M einer. Felix 1 6 3 .2 2 5
2 0 6 ,2 0 8 ,2 0 9 .2 1 0
M elville, H e n n a n 6 4
n orm al d urum 2 9 ,3 0 , 8 3 , 2 0 1
M esih 7 4 , 7 5
M esihilik 7 3 , 7 5
179, 1 8 5 ,1 8 7 ,1 8 8 ,1 8 9 ,2 0 3 ,2 0 8
metafizik i 7 , 2 0 , 6 4
M ielke, F. 1 88, 1 8 9 ,2 2 8
O-
M ilner, J .- C . 3 2 . 2 2 8
1 8 3 ,1 8 6
olgusal hayat 1 8 2
olgusallk 5 4 , 1 8 1 , 1 8 2
M ollaret, R 1 9 1 , 1 9 2 , 1 9 3 , 196
olgusal sorun 2 0 3
M o m m sen , T h e o d o r 9 1 , 2 2 8
M ontesq uieu. C h arles-L ou is de Se
con dt 5 0
l cezas 197
M o rg a n ,T .H . 175
olumsallk 5 9 . 6 3 , 180
m kem m el hayat 2 0 6
lm -siyaseti 1 4 7 , 179
m kem m el potansiyel 6 0
miilk 173
rfi hukuk 3 4 , 19 9
m lteciler 1 5 2 ,1 5 8 .1 6 0
O rige 71
mltecilik 1 5 9 ,2 0 7
m nferit 2 8 , 3 5 , 160
mutlak belirsizlik
olm am a potansiyeli 6 2 ,6 3
olm a potansiyeli 6 4
o to rite 2 6 , 5 6
221
O tto , R u d o lp h 9 7
mutlak tahakkm 1 4 4
M slm an (Muselmann) 6 8 ,2 1 8 .2 1 9
z 3 9 , 6 2 . 6 7 . 7 7 , 7 8 . 8 0 , 159, 194,
222
zg r insan 148
N ancy, Je a n -L u c 4 0 , 7 6 , 8 0 , 13 9
zgrlk 19, 1 4 9 ,2 0 0
znel teknolojiler 15
182
N azilcr 1 7 8 ,2 0 9
. 237
R o m allar 3 3 ,1 0 9 , 1 1 1 ,2 1 6
pagan 1 1 5 , 1 1 6 , 1 1 7 , 1 2 4
R o sch e r, D r. 1 8 4 ,1 8 5
paradigma 2 0 3
R o se . P rof. 1 8 8 .1 8 9
Pauly- W ilson 9 9
Pavlus 7 , 7 3
physis 4 7 . 4 8 , 5 1 . 10 5 . 1 3 0 ,1 3 4
Pindar 4 2 , 4 4 . 4 6 . 4 7 . 4 9
Pisagoras 2 0 6
Pius, A ntonius 1 1 7 ,1 1 8
S -
Platon 9 , 4 4 , 4 6 , 4 7 , 4 8 , 1 3 3 . 2 3 0
Sabetayct 7 3
plebler 104
Sevi, Sabetay 7 5
P low den. E . 1 1 4 ,1 2 4
Sade, M arquis de 1 6 1 ,1 6 2
Plutarch 2 1 7
sa f hukuk 7 0
sa f Varlk 2 1 6
1 7 4 . 17 5 . 1 7 6 . 1 7 7 , 1 8 2
sanal istisna 8 3
sayg 6 9 . 9 1 , 9 7
Schelling, R o b e r t 5 9 , 6 3 , 2 1 5
potansiyel ideolojisi 6 3
S ch m itt, C arl 1 7 , 2 1 , 2 5 . 2 6 , 2 7 , 2 9 ,
potansiyel ontolojisi 5 9
potansiyelsizlik 6 0
5 7 . 8 2 , 8 5 . 11 4 , 1 1 5 , 1 3 5 ,1 4 6 ,1 6 5 .
p o zitif hukuk 2 7 , 4 9
1 7 0 .2 0 2 , 2 0 4 ,2 0 5 , 2 0 6 . 2 0 7 . 2 0 8 ,
profan 8 5 . 102, 1 0 3 . 1 0 5 , 1 0 6 , 1 2 0 ,
2 1 7 ,2 1 8
1 2 3 ,1 3 9
S ch o lem , G ersch o m 6 7 , 6 8 , 7 0 , 7 2
proletarya diktatrl 21
Protagoras 4 7
sefalet ve dlarma 2 1 2
Prusya 1 9 9
ehir 16, 1 3 0 , 1 3 2 , 2 1 4 , 2 1 5 . 2 2 2
psikoloji 9 8
sekler omos 6 8
sem antik 9 , 3 6 , 8 5
Q -R
seniyotik 3 6
Q u en eau . R a y m o n d 8 0
Q uinlan, K aren 1 9 5 , 1 9 6 ,2 2 0
Shumway, N o rm an 195
R ab in o w , Paul 2 1 9
iddet 3 1 , 4 3 , 4 4 , 4 5 , 4 6 , 4 7 , 4 8 , 5 4 ,
R e ite r, f lans 1 7 2 , 1 7 3 ,1 9 7
5 5 , 8 1 . 8 2 , 8 3 , 8 4 . 102, 1 0 3 , 106,
R ich a rd , II. 4 . 1 1 4 ,2 3 0
131
R o m a 1 7 , 3 3 . 3 4 . 8 9 , 9 0 . 9 2 , 9 9 . 101.
Sieycs, Em m an u el-Josep h
55,
57,
1 5 7 ,2 1 0
1 17. 1 1 9 ,1 2 0 . 1 2 3 , 1 2 9 . 135, 1 5 6 ,
siyasal alan 16 2
2 1 2 ,2 1 6
siyasal beden 1 2 5 , 2 1 0 , 2 1 1 , 2 1 3 . 2 1 8
R o m a hukuku 1 09
siyasal hayvan 2 1 5
23 8
sululuk 3 9 ,1 7 1
siyasal iktidar 1 0 9
srekli devrim 56
siyasal irade 5 7
srgn 135
siyasaln telosu 15
siyasal kavramlar 1 75
tabu 9 1 . 9 2 , 9 5 , 9 6 , 9 8 , 100
tarih 1 2 , 2 0 , 7 2 , 8 0 , 1 3 5
siyasal sistem 4 9
tarihin sonu 7 8
siyasal teoloji 1 1 4 ,1 1 5
tekel 2 6
221
125, 1 .3 1 ,1 5 3 ,1 6 1 ,1 7 1 .2 1 7
5 9 , 1 1 2 , 11 3 . 1 3 2 , 1 34, 1 3 5 , 144,
terk etm e 4 0 , 6 3 , 6 8 , 7 8
14 5 , 1 5 0 , 1 6 0 , 16 2 , 1 7 0 , 1 7 1 . 173,
Tevrat 6 8 , 7 2 . 7 3 , 7 5
1 76, 1 7 7 , 17 9 , 1 8 2 , 1 8 3 ,2 0 4 ,2 0 5 ,
2 0 7 ,2 1 0 ,2 1 1 ,2 1 3 ,2 1 6 ,2 2 1 ,2 2 2
T h o m as,Yan 1 0 9 ,1 1 0 ,1 1 1 .1 5 0 ,2 2 6 ,
siyaset d 2 0 4 ,2 0 7
229
siyaset felsefesi 5 9 , 1 50
tp 1 6 3 ,1 6 9 ,1 7 1 , 1 7 2 ,1 7 3 ,1 8 6 ,1 8 8 ,
skynetim 3 0
189, 1 9 1 , 1 9 3 .1 9 5 , 1 9 6 ,2 2 0
snf atmas 2 1 2
snflar 3 5 , 2 1 2
snr kavram 21
tp ve biyoloji 196
S m ith, R o b e rtso n 9 5 , 9 6 , 9 9 , 2 2 4
Tocqueville, A lexis de 19
Sofistler 4 8
Solon 4 3 , 4 4
2 0 0 .2 0 2 ,2 0 9
sosyal b ilim le r 1 0 0
sosyalizm 2 12
sosyoloji 9 9
totaliter devletler 1 4 6
Sovyetler Birlii 5 6 , 5 7 , 7 9
szce 3 2
Trebatius 10 2
Troki, Lev 5 6
214
Spinoza, B aruch 5 9 , 150
U -
Spohr. W e rn e r 2 01
n c D nya 2 1 3
SS 2 0 1 . 2 1 9
lke 1 3 5 , 136, 1 7 3 .2 0 8
ulus 5 5 , 1 5 2 , 1 5 3 , 154, 1 5 5 ,1 5 8 ,1 5 9 ,
229
160, 1 6 1 ,2 0 8 ,2 0 9
Strauss, L e o 1 9 , 3 6 , 4 8 . 4 9 , 100, 2 2 1
. 239 .
ulus-devlet 1 53, 1 5 8 ,2 0 9
st-kom a 1 9 1 ,1 9 3
213
st-stnllar 2 1 2
stn Varlk 5 6
V
vah^i hayat 130
yasak 4 0 , 5 8 , 6 6 , 8 3 , 9 1 , 9 2 , 9 6 , 129,
134
yasaklama 2 8 , 4 0 , 4 1 . 5 5 , 6 1 , 6 2 , 6 3 ,
1 8 3 ,2 1 5 , 2 1 6
6 6 , 6 7 , 9 6 , 1 2 9 ,1 3 4 ,1 3 6 , 1 6 4 ,2 1 4
varolar 2 0 9
vasakla(n)ma 2 9 ,1 3 7
Varto 107
vatanda 1 0 9 , 111,
1 4 8 , 1 5 4 , 155,
2 0 4 ,2 1 0 ,2 1 5
Yeni Dnya 5 0
vatandalk 1 5 6 , 159, 2 0 3 ,2 0 8
yeryznn onos'u 3 0 , 4 9
172,
173,
Yugoslavya 5 2 , 7 9 , 2 0 9
Yurtsuz Jo h n 14 8
Z
ztlarn balam 4 3 .
zorunluluk durum u 5 9 , 2 0 5
Vollardt 1 8 7
W
W alde. A . 9 9
W alzer. M ichael 126
W einberg, K u rt 7 3
W iiam o w itz-M llen d o rf,
U lrich
von 4 6
W ilda, W ilh elm Eduard 129
W illiam , M ocrb ek eli 11
W ilson 9 9 , 2 1 9
W undt, W ilh elm M ax 9 6 , 9 7
Y
yabanc 3 3 , 1 3 6 , 1 5 7 . 2 0 0 , 2 0 8 . 2 1 7
Yahudi 7 4 . 7 5 . 1 1 4 . 1 3 9 , 1 4 0 , 176,
1 7 8 . 18 0 , 1 8 5 , 2 0 0 . 2 0 2 . 2 0 3 , 2 0 6 .
2 0 7 ,2 0 9 .2 1 3 ,2 1 8
Yahudi-H ristiyan dnce 180
. 240