KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA

I AUTOMATYZACJI
INSTRUKCJA DO WICZE LABORATORYJNYCH
Przedmiot :
OBRBKA SKRAWANIEM I NARZDZIA
Temat:

Nr wiczenia : 2
Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn

Toczenie cz.I

1. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest zapoznanie studenta z odmianami toczenia, budow i zasad dziaania tokarki
konwencjonalnej oraz oprzyrzdowaniem i narzdziami tokarskimi .

2. Wyposaenie stanowiska
- Tokarka konwencjonalna
- Oprzyrzdowanie dodatkowe (zabierak, tarcza zabierakowa, uchwyt 3-szczkowy, podtrzymka,)
- Narzdzia tokarskie (jednolite (zdzierak, wykaczak , wytaczak, ), skadane, .)
- Instrukcja szczepowa do wicze

3. Przebieg wiczenia
- Zapoznanie si z budow i zasada dziaania tokarki konwencjonalnej
- Omwienie i zastosowanie oprzyrzdowanie dodatkowego do ustalania i mocowania przedmiotu obrabianego.
- Omwienie narzdzia obrbkowych oraz sposoby ustalania i mocowania w suporcie narzdziowym tokarki
uniwersalnej
- wykonanie czci poprzez zastosowanie rnych odmian toczenia.

Literatura:
- Duduk K., Gorski E. Poradnik tokarza WNT Warszawa 2000 r.
- Poradnik inyniera Obrbka skrawaniem tom I WNT Warszawa 1991 r.
- Poradnik Sandvik Coromant
- Dul Korzyska B. Obrbka skrawaniem i narzdzia OWPR Rzeszw
- Burek J. Maszyny technologiczne OWPR Rzeszw 2000 r.
-Cichosz P. Techniki wytwarzania obrbka ubytkowa OWPW Wrocaw 2002 r.

Opracowa:
Uwagi: Zacznikiem jest instrukcja szczegowa

1. Wprowadzenie
Toczeniem nazywamy taki rodzaj obrbki skrawaniem, w ktrym ruch gwny
obrotowy wykonuje przedmiot obrabiany napdzany poprzez wrzeciono tokarki (lub
stou w przypadku tokarek karuzelowych), natomiast ruch pomocniczy posuwowy
wykonuje narzdzie. Ze zoenia tych ruchw otrzymuje si wzgldne
przemieszczenie narzdzia w odniesieniu do powierzchni obrabianej. Dla powierzchni
cylindrycznej i stokowej ruch ten jest realizowany po linii rubowej, natomiast dla
powierzchni czoowej ruch realizowany jest po torze spiralnym.
2. Klasyfikacja odmian toczenia.
Toczenie mona podzieli na nastpujce odmiany, ktre rni si kierunkiem
realizacji ruchu posuwowego narzdzia oraz ksztatem powierzchni obrobionej:
a. Ze wzgldu na pooenie osi obrotowej:

Toczenie osiowe (wzdune) rys. 1-1

Toczenie promieniowe (poprzeczne) rys. 1-2

b. W zalenoci od toczonej powierzchni:

Toczenie powierzchni zewntrznych rys. 1-1

Toczenie powierzchni wewntrznych rys. 1-5

c. W zalenoci od usytuowania ruchu pomocniczego wzgldem osi obrotu:

Toczenie wzdune zewntrzne i wewntrzne (rys. 1-1 i 1-5)

ruch pomocniczy wykonywany jest rwnolegle do osi wrzeciona.

Toczenie poprzeczne zewntrzne i wewntrzne (rys. 1-2) ruch

pomocniczy wykonywany jest prostopadle do osi wrzeciona. Mona tu
wyodrbni toczenie wcinajce: ksztatowe, przecinanie, toczenie
rowkw (rys. 1-7 i 1-8).

Toczenie stokw zewntrznych i wewntrznych (rys. 1-3), gdy

kierunek ruch posuwowego przecina si z osi wrzeciona.
d. W zalenoci od iloci narzdzi (ostrzy) biorcych jednoczenie udzia w
ksztatowaniu powierzchni:

Toczenie jednonoowe

Toczenie wielonoowe - wyrniamy z podziaem posuwu i

podziaem gbokoci.
e. Toczenie ksztatowe:

Toczenie gwintw zewntrznych i wewntrznych (rys. 1-10)

Toczenie ksztatowe noem ksztatowym (rys. 1-8)

Toczenie kopiowe (rys. 1-9)

Rys. 1. Podstawowe operacje tokarskie

3. Budowa i zasada dziaania tokarki uniwersalnej KNUTH Turn 410.

Tokarki stanowi podstawow grup obrabiarek przeznaczonych do obrbki
powierzchni osiowo symetrycznych (obrotowych). Ksztatowanie powierzchni
obrotowych realizowane jest przez sprzenie dwch ruchw. Ruchu gwny (ruch
obrotowy) wykonywany przez przedmiot obrabiany oraz ruch prostoliniowy (ruch
posuwowy) realizowany przez narzdzie.
Ze wzgldu na rnorodn konstrukcj, sposb pracy, ksztat powierzchni
obrabianej, sposb mocowania, tokarki moemy podzieli na:
a) Tokarki kowe
b) Tokarki uchwytowe
c) Tokarki wielonoowe i rewolwerowe
d) Automaty i pautomaty
e) Tokarki karuzelowe
f) Tokarki kopiarki
g) Tokarki do gwintw
h) Tokarki specjalizowane
Ogln budow tokarki uniwersalnej KNUTH Turn 410 przedstawiono na rys. 2.

Rys. 2. Tokarka uniwersalna KNUT V-Turn 410 1-korpus, 2-skrzynka posuww, 3 skrzynka
prdkoci, 4 wywietlacz cyfrowy pooenia, 5 wrzeciono przedmiotowe, 6 imak noowy,
7 prowadnice, 8 konik, 9 ruba pocigowa , 10 waek pocigowy , 11 waek
sterujcy (wczenie prdkoci obrotowej wrzeciona), 12 skrzynka suportowa z dwigniami
sterujcymi (zaczenie/wyczenie mechanicznego posuwu wzdunego i poprzecznego) , 13
przekadania pasowa, 14 przekadania gitarowa
Ksztatowanie materiau bdzie si odbywa, jeeli wprowadzimy ruch obrotowy
wrzeciona i ruch posuwowy narzdzia. Wrzeciono (5) otrzymuje napd od silnika
umieszczonego w korpusie tokarki za porednictwem przekadni pasowej (13) i skrzynki
prdkoci (3). Posuw mechaniczny narzdzia realizowany jest od wrzeciona za
porednictwem przekadni gitarowej (14), skrzynki posuww (2) poprzez waek pocigowy
(10) oraz skrzynk suportow (12). W skrzynce suportowej napd zostaje rozdzielony na
realizacj posuwu wzdunego lub poprzecznego.

4. Oprzyrzdowanie tokarki.
a. Elementy ustalajco mocujce przedmiot obrabiany.
Jako elementy ustalajco mocujce najczciej s stosowane w tokarkach uchwyty
samocentrujce 3- lub 4-szczkowe. Uchwyty tokarskie su do szybkiego mocowania
maych i rednich przedmiotw (elementy obrotowe) ustalonych wsposiowo z wrzecionem
tokarki. Najczciej spotykanym uchwytem samocentrujcym jest uchwyt spiralny. Skada si
on z koa stokowego napdzajcego i koa talerzowego, w ktrym wykonany jest rowek
spiralny, zwany spiral Archimedesa. Kada ze szczk ma od wewntrz wystpy, ktre
wchodz w kolejne zwoje rowka spiralnego. Przy przekrcaniu kluczem koa stokowego
szczeki przemieszczaj si promieniowo w kadubie uchwytu, mocujc przedmiot.
a)

c)

b)

d)

Spirala Archimedesa

Szczka

Koo zbate taleowe

Koo stokowe

Rys. 3. Oprzyrzdowanie ustalajco mocujce : a) uchwyt czteroszczkowy samocentrujcy

i uchwyt czteroszczkowy z niezalenym ustawieniem szczk, b) uchwyt trzyszczkowy
samocentrujcy, c) budowa uchwytu trzyszczkowego z spiral Archimedesa, d) uchwyt
dwuszczkowy samocentrujcy.
Innym sposobem ustalania i mocowania przedmiotu obrabianego jaki stosuje si do
przedmiotw o maej sztywnoci, jest zastosowanie kw oraz tarczy zabierakowej z
zabierakiem. Przedmiot obrabiany po uprzednim wykonaniu nakiekw jest ustalony w osi
tokarki pomidzy konikiem z kem obrotowym, a drugim kem usytuowanym we wrzecionie
obrabiarki. Napd obrotowy przenoszony jest z wrzeciona tokarki poprzez tarcz zabierakow
na zabierak zamocowany na przedmiocie obrabianym. Na rys. 4 przedstawiono sposb
ustalania i mocowania w kach.

Rys. 4. Mocowanie przedmiotu w kach

b. Elementy podpierajce
Konik jest zespoem tokarki, ktry peni dwie funkcje. Po pierwsze suy jako
element podpierajcy przedmiot obrabiany podczas procesu skrawania, po drugie do
mocowania narzdzi do obrbki otworw takich jak wierta, rozwiertaki, itd.
Podtrzymka staa jest mocowana na prowadnicach oa i obejmuje przedmiot
obrabiany za pomoc trzech kamieni lub rolek tocznych oyskowanych podtrzymujc
podczas obrbki i zapobiegajc nadmiernemu ugiciu. Podtrzymka stanowi dodatkowy punkt
podparcia i zmniejsza jego swobodn dugo.
Podtrzymka ruchoma jest mocowana na suporcie wzdunym tokarki. Podpiera
powierzchnie ju wczeniej przetoczon. W tego rodzaju podtrzymce naley regulowa
wysuniecie elementw podpierajcych kadorazowo po przejciu obrbczym.

Rys. 5. Budowa konika

Rys. 6. Podtrzymka staa budowa i usytuowanie na tokarce.

Rys. 7. Podtrzymka ruchoma budowa i usytuowanie na tokarce

c. Narzdzia tokarskie.
Narzdzia tokarskie moemy podzieli na:
Narzdzia jednolite.
Narzdzia z trwale przymocowan czci skrawajc.
Narzdzia skadane.
Narzdzie do radekowania.
Narzdzia jednolite s to narzdzia gdzie cz chwytowa jak i cz robocza s
wykonane z tego samego materiau. Na rys.8 przedstawiono widok narzdzia tokarskiego
monolitycznego.

Rys. 9. Zestaw narzdzi tokarskich

Narzdzia z trwale przymocowan czci skrawajc s to narzdzia gdzie cz

chwytowa wykonana jest z materiau konstrukcyjnego natomiast cz robocza lub tylko
skrawajca s wykonane materiau narzdziowego i trwale przymocowane do narzdzia
poprzez klejenie, zgrzewanie, lutowanie lub spawanie. Na rys. 9 przedstawiono zestaw
narzdzi tokarskich do obrbki powierzchni zewntrznych oraz wewntrznych z trwale
przymocowana czci skrawajc w postaci wglikowej pytki skrawajcej.

Rys. 9. Zestaw narzdzi tokarskich

Narzdzia skadane s to najczciej uywane narzdzia do obrbki w przemyle.
Budowa narzdzia skada si z korpusu (oprawki), pytki narzdziowej i pytki podporowej.
W zalenoci od budowy rozrniamy rne mocowania pytki skrawajcej w korpusie
(mocowanie sztywne, mocowanie dwigniowe, mocowanie klinowe, mocowanie rub).
Pytka skrawajca najczciej wykonana jest z wglika spiekanego z dodatkowym pokryciem
ochronnym. Ksztat i sposb mocowania pytki w znaczcy sposb decyduje o jej
przeznaczeniu, np. pytka typu C wykorzystywana jest do obrbki zgrubnej, natomiast
pytka typu V do obrbki wykoczeniowej (profilowej). Wymiary i ksztaty pytek
skrawajcych s ujednolicone w midzynarodowych normach ISO (rys. 10.).

Rys. 10. Ksztat pytek wg. ISO

Rys. 11 Zestaw skadanych narzdzi tokarskich

Na rys. 12 przedstawiono klasyfikacj narzdzi tokarskich ze wzgldu na budow,

moliwoci ksztatowania powierzchni oraz pooenie gwnej krawdzi skrawajcej.

Rys. 12 Klasyfikacja narzdzi tokarskich

Narzdzia do radekowania stosuje si w celu wygniecenia na powierzchni przedmiotu
obrabianego drobnych rowkw. Wykonuje si je najczciej na powierzchniach chwytowych
czci przyrzdw, bach rub, itd. Do radekowania uywa si jako narzdzi hartowanych
rolek ze stali narzdziowej, ktre na obwodzie maj nacite rowki o kcie rozwarcia 90. Na
rys. 13 przedstawiono zestaw do radekowania zawierajcy dwa trzonki (obustronny i
jednostronny), zestaw hartowanych rolek do radekowania o rnych ktach nachylenia
rowkw oraz trzpienie mocujce rolki.

Rys. 13 Zestaw do radekowania

d. Oprzyrzdowanie ustalajco mocujce narzdzia obrbkowe.
Najczstszym sposobem mocowania narzdzi na tokarce jest zastosowanie imaka
noowego. Na rysunku poniej pokazano cztero pozycyjny imak narzdziowy do mocowania
czterech narzdzi. Imak noowy najczciej wyposaony jest w mechanizm zatrzaskowy, co
pozwala na szybk zmian narzdzia i jego pewne ustalenie.

Rys. 14. Imak narzdziowy 4-pozycyjny.

Innym sposobem ustalania i mocowania narzdzia jest zastosowanie imaka jedno
noowego z mechanizmem szybkiego mocowania. Dodatkowym atutem tego mocowania jest
moliwo ktowego ustalenia narzdzia wzgldem przedmiotu obrabianego, co za tym idzie
zmian kta przystawienia narzdzia i obrbk powierzchni stokowej. Budowa tego typu
imaka skada si z oprawki, w ktrej mocowane jest narzdzie oraz imak z wykonanym
uzbieniem do wstpnego ustalania pooenia narzdzia.

Rys. 15. Imak jednonoowy z mechanizmem szybkiego mocowania i od mocowania

5. Wykonanie modelu z zastosowaniem rnych odmian toczenia.

Lista operacji do wykonania:

1. Planowanie
2. Toczenie wzdune
3. Wiercenie otworu
4. Toczenie rowka wewntrznego
5. Toczenie wzdune pow. wewntrznych
6. Toczenie pow. stoka wewntrznego
7. Toczenie gwintu wewntrznego
8. Toczenie wzdune pow. Zewntrznej
9. Toczenie pow. stoka zewntrznego
10. Toczenie rowkw zewntrznych
11. Toczenie rowka ksztatowe
12. Toczenie gwintu zewntrznego
13. Radekowanie

Planowanie

Toczenie wzdune

Wiercenie

Toczenie rowka wew.

Toczenie wzdune wew.

Toczenie gwintu wewntrznego

Toczenie pow. stoka wewntrznego

Toczenie wzdune zew.

Toczenie pow. Stoka zewntrznego

Toczenie rowkw zew.

Toczenie rowka ksztatowego

Toczenie gwintu zewntrznego

Radekowanie powierzchni chwytowej

6. Pytania kontrolne
a. Charakterystyka procesu toczenia.
b. Podzia toczenia w zalenoci od usytuowania ruchu posuwowego wzgldem osi
obrotu.
c. Narysowa schemat: toczenie wzdune wewntrzne i zewntrzne.
d. Narysowa schemat: toczenie wcinajce ksztatowe.
e. Wymieni elementy podpierajce i krtko je opisa.
f. Wymieni elementy ustalajco mocujce przedmiot obrabiany i krtko je opisa.
g. Opisa budow narzdzi skadnych.
h. Charakterystyka procesu radekowania i budowa narzdzi do radekowania.