16 Wiesław Wernic Znikające Stado

Indeks: 00160/2014/12/W_16
Opracowanie edytorskie: Jawa48
na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak
w czci jak i w caoci.
Grudzie 2014
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji,
Wydawnictwa CZYTELNIK,
ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i
prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o
naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich
rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.
Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym
podobne bez zgody autora edycji zabronione.
Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia
zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.
Przez Gry i Prerie Tom 16

Wiesaw Wernic ZNIKAJCE STADO
Spis rozdziaw
Czego si lka Ben Halley
str. 8
Pomys porucznika Mitchella

Jeszcze jedno podejrzenie
Alicja
str. 52
str. 75
Spotkanie
Klska
str. 29
str. 102
str. 145
Chata w lesie
str. 184
Tropy wiod ku prawdzie

Nikt nie uratuje skry
Nota edytorska
str. 223
str. 266
str. 290

Czego lka si Ben Halley
witao. Cisza okrya ziemi, wiatr zwin skrzyda. aosny gos

sowy rozpyn si bez echa. Dalekie, przecige woanie niewidocznego
drapienika urwao si w pdwiku. Gwiazdy przygasy, a mrok pojania.
Tylko w gbi pospnego matecznika wierkw tajemniczej wyspy
wrd bezlenej rwniny nadal kbia si czer nocy.
Potem wschd zapon purpur. Drce igieki czerwieni
pojawiy si ponad lini horyzontu i po chwili rbek sonecznej tarczy
dwign si nad ziemi. cieka jasnoci pobiega chyo, znaczc swj
szlak rodzcymi si cieniami drzew, krzeww, pagrkw i dolin. W zielonej
gstwinie zapiewa pierwszy ptak, na odygach traw rozbysy krople rosy.
Rodzi si dzie.
Chwyciem luf winczestera, zimn i mokr. Kolb przesunem
arzce si polano bliej rodka ogniska. Po jego drugiej stronie, na skraju
zagajnika, spa otulony w pasiaste koce Karol Gordon. Nie opodal nasze dwa
kasztany, puszczone na dugich linkach, potrzsay bami, szczypic rzadk
traw. Tupot ich kopyt przyjemnie brzmia w ciszy poranka.
Nieco dalej pczniaa pokrga pcienna buda wozu, kryjca
nasze bagae oraz wonic. Chrapa gono, co wiadczyo o dobrym
samopoczuciu i gbokiej drzemce.
Za wozem koczya si ciana lasu. Dalej, ku pnocy, rwnina
biega agodn pochyoci a ku odlegym skalistym pagrkom, a ziele

traw nabieraa zgniego odcienia, znak, i pod cienk warstewk gleby kryje
si nigdy nie wysychajca otcha bagien.
Stwierdzilimy ten fakt jeszcze poprzedniego dnia, nim zmierzch
uniemoliwi dokadn obserwacj.
Ponura to bya okolica i pena dziwnych odgosw, ktre
niepokoiy nas przez pierwsze godziny minionej nocy.
Jakie pluski, wisty, mlaskania dobiegay z kraca moczarw, jak
gdyby taplay si w nich potne jaszczury, ktrych szkielety znajdowali w
ziemi i w skalnych jaskiniach archeolodzy. Sdz, e dwiki te wydawa
gaz (moe metan?) powstajcy z fermentacji zgniych szcztkw rolin i
zwierzt, ktry stopniowo wydobywa si na powierzchni. Dlaczego
jednak sycha go byo tylko w nocy? Moe powstawa w wyniku rnicy
temperatur?
Nasz wonica, ktry wyda mi si na pierwszy rzut oka
czowiekiem rozwanym i miaym, dosta napadu drczki, gdy Karol
postanowi zatrzyma si na nocleg wanie tutaj.
Halley, tak brzmiao nazwisko strachajy, arliwie nas namawia
do dalszej wdrwki, mimo pogarszajcej si widocznoci i szybko
nadcigajcej nocy. Namawia jednak bezskutecznie. Widziaem, jak mu si
trzsy rce, gdy zdejmowa uprz z koskich karkw, rwnie gdy w
chwil pniej, przy trzaskajcym ognisku, popija kaw z blaszanego
kubka, ale obaj z Karolem uznalimy, e miejsce to jest najlepsze na
obozowisko.
Tego, co gada Halley, nie mona byo przecie traktowa
powanie. Twierdzi, e na moczarach yj aby wielkoci sporych psw
oraz we porywajce miakw podchodzcych zbyt blisko do bagien.
Owiadczy wreszcie, e rezygnuje ze snu w tak niebezpiecznym
miejscu i ukryje si w gbi zagajnika. Uspokoi si dopiero wtedy, gdy Karol
obieca, e we dwjk czuwa bdziemy nad wasnym i zwierzt
bezpieczestwem.

Tak te postpilimy. Oczywicie nie ze wzgldu na gigantyczne

rzekomo aby i we, lecz na inne, realne groby: moliwo
niespodziewanego pojawienia si czworononych drapienikw, a, kto wie,
moe i dwunonych? Rzecz jasna naleao zrezygnowa z pomocy Halleya.
Zapewne budziby nas przy lada szelecie.
Z zadowoleniem przyj wykluczenie go z kolejki wart (zapisaem
mu to na minus) i zaraz po kolacji zagrzeba si w derkach, w gbi wozu.
Popenilimy chyba bd godzc si na takiego przewodnika, ale kt mg
przewidzie jego zaskakujce zachowanie.
Dorzuciem drug szczap do ognia, a gdy obj j leniwy pomie,
metalowy trjng ustawiem nad ogniskiem. Z kociokiem trzeba byo
powdrowa do dziwnej dziury, ktr Halley pokaza nam w kilka minut po
przybyciu na miejsce. I teraz byem przekonany, e aowa swego
postpku. Bowiem rdo na skraju lasu byo jedynym zbiornikiem wody w
okolicy (oczywicie nie liczc bagien). To ono wanie przesdzio o
rozbiciu tu biwaku. Nie wiadomo, czy kto umylnie wykopa dziur, aby
malutki ponik, sczcy si gbi zagajnika, mia si gdzie zbiera, czy te
woda sama wypukaa zagbienie. Do, e dobrze suya niejednym
wdrowcom.
Kocioek plusn o wod. Zabulgotaa wypeniajc go po brzegi.
Zawiesiem naczynie na metalowym haku pod trjnogiem, dooyem do
ogniska trzeci szczap. Buchny iskry, pomie pocz liza dno garnka.
Zabbniem pici w bud wozu. Poruszyo si, podniosa si
pcienna pachta. Najpierw ujrzaem nogi, pniej tors, wreszcie reszt
naszego wonicy.
Ju czas, Halley! rzuciem nieco poirytowany.
Przepraszam stkn. To pewnie te opary z bagien.
Opary z bagien?
A tak, chyba dziaaj usypiajco.
Wzruszyem ramionami.
10

Co ci si przywidziao, Halley. Czas napoi konie.

Dobrze, dobrze... przytakn skwapliwie.
Sign w gb wozu, wydoby skrzany wr. Ponik nie nadawa
si do bezporedniego pojenia zwierzt, zagbienie byo zbyt mae.
Naleao wic napeni worek przy pomocy mniejszego naczynia i dopiero
wwczas posuy si nim jako pojnikiem. Kopotliwy sposb, lecz nie byo
lepszego.
Obserwowaem ruchy wonicy. Uklk przy rdle i wchlustywa

wod w czarny otwr worka. Czyni to niezwykle sprawnie. Rzecz
graniczya z cudem, bo adna kropla nie upada na ziemi.
Halley (jake mu na imi... aha, Ben!) musia by jednym z tych
dowiadczonych pastuchw, ktrzy ongi gnali tysice sztuk byda z prerii
11

Teksasu a do Dodge City w Kansas lub jeszcze dalej na pnoc, do

Deadwood w Poudniowej Dakocie i Bozeman w Montanie. Rozbudowa
sieci kolejowej oraz gstniejce osadnictwo na pustych ongi trasach
przepdu pooyy kres wdrwkom i pozbawiy pracy wielk rzesz
kowbojw.
Wysoki, dobrze zbudowany mczyzna nieokrelonego wieku
wyglda na potraficego stawi czoa niejednemu modzikowi, chocia
siwizna przyprszya mu skronie, a twarz pooray zmarszczki.
Jego sposb wyraania si trci nieco starowieckim stylem
dawnych hacjenderw Poudnia, gdzie hiszpaska elegancja w wysawianiu
si i francuska lekko w prowadzeniu konwersacji pozostawiy trwae
lady wrd mieszkacw Teksasu i Luizjany. Byem pewien, e Halley
wiele lat spdzi na tamtych terenach. W sumie, na pierwszy rzut oka czyni
bardzo sympatyczne wraenie. Nieco pniej, w czasie wdrwki wozem,
wraenie to jeszcze si pogbio, gdy obserwowaem sprawnego fizycznie,
energicznego czowieka. Dlatego nie potrafiem zrozumie, czemu odgosy
trzsawiska nagle zmieniy naszego wonic w pmisek drcej galarety.
Czy poprzednie zachowanie byo jedynie pozorem, czy te obecne
przeraenie jest udane? A moe Ben Halley, mimo ogady i rozsdku, w
rzeczywistoci nalea do ciemnych, zabobonnych, przesdnych kowbojw
nie dajcych si nastraszy popochem wrd wdrujcego stada ani strza
wypuszczon z indiaskiego uku, ani widokiem rewolwerowej lufy, lecz
bzdurn gadanin, bajdami o duchach prerii i niesamowitych zwierztach,
wobec ktrych czowiek ma mniejsze szans ni mucha atakowana przez
wrbla. Kto mu nagada gupstw o abach wielkoci psw i wach
porywajcych ludzi?
Obserwowaem go, jak napenia wr, a pniej, jak poi konie.
Ruchy mia miae, krok pewny, do niezawodn. To by Ben Halley z
poprzedniego ranka, z poprzednich dni, w niczym niepodobny do strachajy
szukajcego schronienia we wntrzu wozu.
Konie podnosiy by, parskay kropelkami wody lnicymi w
socu rowo i zocicie.
12

Zaatwione, prosz pana.

Halley podnis wr spodem do gry, wytrzsajc ze resztki
wilgoci, wyprostowa go i dokadnie zwin w grub i krtk rolk.
Wszystko, co czyni, byo systematyczne i celowe.
Czy upieczemy indyki? Zostay jeszcze trzy.
Tak
odmruknem
rozmylajc
sprzecznociami charakteryzujcymi naszego wonic.
nad
dziwnymi
Pjd poszuka gliny.

Poprzedniego dnia trafilimy na stado wdrujcych dzikich
indykw. Sze pado ofiar naszych strzelb. Z tego trzy zjedlimy prawie
natychmiast. Upieczone w arze ogniska, oblepione glin i nadziane
nieznanym mi zielem, ktre Halley wyszuka na ce. Gdy glina pocza
rowie piecze bya gotowa. Patykiem odsunem j poza obrb
ogniska, a gdy nieco ostyga, rozbiem skorup trzonkiem noa. Odleciaa
wraz z pirami ptaka, pozostawiajc czyste miso, gorce, soczyste, o woni,
z ktr nie da si porwna zapach w inny sposb przyrzdzonego. Tak
pieczone indyki jadem niejeden raz, lecz te, przygotowane rk Halleya,
byy najlepsze z najlepszych. Ile ten czowiek posiada umiejtnoci! Bo i
strzelcem by niezym, wonic znakomitym, a o jego orientacji w terenie
wiadczy fakt, i podczas podry ani razu nie zawaha si w wyborze
drogi; a sygnalizowane przez niego dziwy krajobrazu ukazyway si nam
zawsze w zapowiedzianym terminie.
Za jak godzink, prosz panw, natkniemy si na kp drzew
otaczajcych gaz. Powiadaj, i znajduje si pod nim grb trapera, ktry
zgin stratowany przez bizony. Powiadaj, e by wielkim przyjacielem
Indian Kri, e uratowa ich przed wielkim godem, gdy bizony pewnej
jesieni obray sobie inny szlak dorocznej wdrwki. Nikt ju nie pamita,
jak si nazywa. Stare to dzieje i niestare jednoczenie, bo czas tu upywa na
skrzydach wiatru.
Zabrzmiao to zadziwiajco poetycznie w ustach czowieka, ktry
(jak podejrzewaem) nie umia ani czyta, ani pisa.
13

Podobno ten traper, prosz panw, zawsze powiada

czerwonoskrym, e chce by pochowany na prerii w cieniu drzew i pod
wielkim gazem. Sama fantazja, prosz panw! Przecie jak drzewa, to nie
preria, gdzie na rwninie szuka ska? A jednak Kri spenili jego yczenie.
Na travois1 przytaszczyli z dalekich stron potny kamie i odszukali kp
drzew. Musiao ich to kosztowa niemao pracy. A dziw, e podjli si
takiego trudu. A pniej, gdy przywalono grb gazem, odbyy si indiaskie
tace, bicie w bbny i czary szamanw przepdzajcych ze duchy od
miejsca, w ktrym spocz biay brat. Czysto pogaski pogrzeb, lecz dla
trapera byo to ju obojtne...
W nieca godzin pniej zeskoczylimy z wozu przy kpie drzew
wyrosej kaprysem przyrody wrd bezlenej rwniny. Potny gaz lea w
samym rodku tej kpy. Na wiadectwo prawdy sw Halleya. Czy
rzeczywicie spoczyway tu doczesne szcztki nieznanego trapera, czy te
bya to jedna z wielu legend, jakie rodz si wrd wielkich przestrzeni
pierwotnej przyrody? Nikt tego nigdy nie pozna.
Innego dnia, gdy Halley niezawodnie okreli pooenie maego
jeziorka, o dwie mile od miejsca, w ktrym wwczas bylimy, zagadnem:
Chyba uczye si orientacji w terenie od czerwonoskrych?
Samo mi weszo w gow. Tyle lat tu jestem. Od Indian raczej
trzymam si z daleka.
Nie lubisz ich?
Ani lubi, ani nie lubi. Wiem tylko tyle, e s okropnie brudni i
kradn.
Co takiego?! oburzy si Karol, trafiony w najczulsze miejsce.
Syszaem, e jest pan myliwym raczej dla rozrywki ni z
potrzeby, a ja w swym yciu wydeptaem sporo cieek wrd guszy. Jeli
pan sdzi, e oni si w ogle myj, to, przepraszam, ale jest pan w bdzie.
Rodzaj sa w postaci dugich tyk przywizanych jednym kocem do koskiego kark, drugim wleczonym po
ziemi uywanych do transportu towarw i bagay.
14

A jednak myj si. To obrzydliwe kamstwo twierdzi inaczej

zdenerwowa si mj przyjaciel. Obrzydliwe kamstwo wymylone
przez rne typy, ktre nie wysuny nawet nosa poza miejskie granice.
Syszae kiedy, Halley, o indiaskich aniach?
A jake, a jake. Szaas, w ktrym le gorce kamienie. Polewa
si je wod i indiaski nagus wypaca w parze swe brudy. Lecz, za
pozwoleniem pana, oni korzystaj z parwki niezwykle rzadko, musi by
jaka ku temu specjalna okazja lub nakaz czarownika. Prawd
powiedziawszy, w takim przypadku szoruj si od zewntrz i od rodka.
Bowiem przed parwk pij przeczyszczajce napary. Moe to i racja, moe
to i suszne, lecz czy taki zabieg moe zastpi
mydo i codzienn kpiel?
Umiechnem si na ten wywd, bo
przecie i wrd bladych twarzy nie brakuje
brudasw, mimo e znacznie im atwiej
utrzyma czysto osobist.
No, bo Halley znowu podj
temat czyby w przeciwnym razie tak
okropnie cuchnli? I mieli wszy? A oni maj!
atwo ci gada oburzy si Karol.
Sprbuj chocia przez p roku koczowa
przy ognisku, spa w ubraniu, poci si w skwarze podczas dalekich
wdrwek, a bdziesz rwnie mierdzia dymem, potem, zjeczaym
tuszczem i le wyprawion skr. A myda rzeczywicie nie znaj. Powiedz
mi, Halley, czy poszedby do rzeki my si przy dziesiciu stopniach 2 i
porywistym wietrze?
Nie poszedbym, nawet gdyby w ogle nie wiao.
A wymagasz tego od Indian.
Takie to rozmwki prowadzilimy w czasie naszej podry, a do
dzisiejszego dnia.
2
Skala Fahrenheita; odpowiada 12,2C
15

Karolu, hej!
Siad natychmiast, a jego do automatycznym ruchem signa po
winczester. Ile to razy obserwowaem ten odruch nabyty latarni
dowiadcze? Karol, gdy go wyrwano ze snu, nie wpada w panik, nie
przeciera oczu, nie pyta bezsensownie o powd zbudzenia, nie ziewa, nie
przeciga si, lecz natychmiast spoglda bystro dokoa. Uczyni tak i tym
razem.
Pno ju, Janie zauway podnoszc si.
Gdzie Halley?
Wyjaniem powd oddalenia si wonicy.
Jak on dzi wyglda?
Normalnie.
Nie trzsie si?
Nie.
Pojmujesz co z tego, Janie?
Musiaem przyzna, e nic nie pojmuj.
Chyba... dodaem chyba e kiedy przey co okropnego
w zwizku z jakim bagnem. Taki uraz zapada gboko w psychice
czowieka i budzi si nieoczekiwanie z byle powodu. Drobna rzecz, drobna
sprawa, podobny widok moe wyzwoli ukryte przeraenie.
Tak twierdzi medycyna? zapyta Karol wesoo.
Tak twierdzi surowo przytaknem.
Hm... kto wie? Moe to jednak tylko udawanie?
Mylaem i o tym, a rwnie o zabobonnych, starych kowbojach,
ktrym w gowach utkwiy niesamowite legendy Dzikiego Zachodu.
Ben Halley nie wyglda na takiego. No, ale woda ju wrze.
16

Skoczyem do wozu po puch zmielonej kawy. Jak daleko potrafi

sign pamici, nigdy nie bylimy tak zaopatrzeni w ywno, jak
obecnie. Na przykad cukier. Wielkie nieba! Nigdy nie zabieraem cukru w
drog. Rozsypuje si, wilgotnieje, roztapia. Ile go zreszt naley zabra, aby
starczyo chocia na miesic? A koce, a trjng do gotowania nad ogniskiem
i z tuzin garnkw! To byo dobre dla wyprawy greenhornw, lecz nam
psuo opini. Chocia wanie takie mniemanie o nas sprzyjao osigniciu
ostatecznego celu.
Zdjem kocioek z
trjnoga, wsypaem do cztery
garcie ciemnobrzowego pyu.
Powierzchnia wody spczniaa
pian i buchn znajomy zapach.
Trzymaj, Karolu.
Siadem obok. Blaszany
kubek parzy palce, wrztek
parzy wargi, lecz poczuem w
odku i caym ciele przyjemne ciepo. Ranek by rzewy i zimny, niebo
zapowiadao pogod, a przed chodem zabezpiecza pomie ogniska.
Kurzylimy fajeczki. Siwy dymek unosi si pionowo. Halley przyczapa z
potn bry gliny, pozdrowi Karola. Wymiesi glin z wod niby ciasto i
zaj si oblepianiem indykw. W kocu rozgarn popi, uoy ptaki,
nakry je wgielkami.
Za p godziny bd gotowe oznajmi.
W kocioku jest gorca kawa poinformowaem. Rozgrzej
si.
Podzikowa bardzo elegancko i grubym patykiem pocz
zeskrobywa resztki gliny z doni. Potem wytar je o spodnie. Ano c, dla
wielu wdrowcw prerii, gr i lasw spodnie s nie tylko czci odziey,
lecz i... cierk. Nasycone z upywem czasu kurzem, potem, krwi
upolowanej zwierzyny, staj si nieprzemakalne i sztywne jak blacha.
17

Siad kilka krokw od nas i zaj si zawartoci kubka.

Zachowywa dystans. Ktokolwiek inny, obojtnie kto, kowboj, traper, nie
mwic ju o niedzielnych westmanach (myliwych snobizujcych si w
jedno lub dwudniowych wyprawach na reklamowane tereny owieckie), po
prostu spoczby tu obok mnie czy Karola, chociaby tylko po to, aby
porozmawia. Ben Halley zawsze trzyma si na uboczu. Dlaczego? Czy by
to nawyk wdroony mu przez pracodawc, czy te oznaka nieufnoci do
nas? A moe taki sposb bycia wiza si z przeszoci Halleya? Ze sub u
nadtego hacjendera, niby askawego dla podwadnych, lecz surowo
przestrzegajcego hierarchii spoecznej dzielcej zwykego vaquero, czyli
pastucha, od posiadacza tysicy akrw ziemi. Tradycje hiszpaskie gboko
zapuciy swe korzenie na ziemiach Teksasu i Florydy. Nie potrafiy ich
wypleni bardziej republikaskie zwyczaje jankesw przybyych tam przed
i po wojnie domowej, ktra zdruzgotaa feudaln gospodark Poudnia, lecz
niewiele zmienia w starych ukadach spoecznych. Ben Halley,
podejrzewaem, z tego Poudnia pochodzi.
Tak sobie mylaem mic fajeczk do chwili, w ktrej zamiast
dymu pocignem ju tylko ciepe powietrze, a Halley zawiadomi:
Piecze gotowa, prosz panw.
Wygarnlimy skorupy z aru i ochoczo zajli si oprnianiem
ich zawartoci.
A teraz odezwa si Karol wycierajc tuste donie o traw
udamy si na ma przechadzk. Masz tu na nas czeka, Halley. By moe
wrcimy z jak zaksk. Zabierz winczester, Janie.
Poszlimy. Nie widziaem, lecz czuem, e Ben Halley obserwuje
kierunek naszego marszu. Czyby go na nowo opada drczka?
Podalimy najkrtsz drog ku moczarom. Cigny si nie dalej ni p
mili od naszego biwaku.
Dzie by jasny, powietrze przejrzyste, wic w szkach lornetki
odcinay si ostro od reszty prerii jesienne barwy zielonoszarej trawy.
Szaro nika, jej miejsce zajmowa kolor niedzi. Nieco dalej sterczay
kostropate wzniesienia gazw i litej skay. Poprzez przecze pagrkw
18

wida byo nieskoczon dal traw, oczeretw i czarnych jak smoa

malutkich jeziorek ponurej topieli dostpnej chyba tylko dla osi, gadw i
pazw.
Widok by odpychajcy. Ju wczoraj pokrtce spenetrowalimy t
okolic, lecz obecnie Karol zapragn dokadniej przyjrze si topielisku.
A wic to tak wyglda w wietle ranka pokiwa gow, gdy
zatrzymalimy si w do niebezpiecznej odlegoci od granicy grzskiego
gruntu. Pod podeszwami mych butw obrzydliwie zabulgotaa woda.
Jeszcze krok lub dwa, a zapadbym si po kolana, jeli nie po pas. Brrr!
Signij, Janie, po lornetk. Moe ujrzysz co interesujcego.
Uczyniem, jak sobie yczy. On sam wodzi szkami to w lewo, to
w prawo.
Co widzisz? zagadn nie zaprzestajc obserwacji.
Nic
Hm... ja rwnie nic. Gdyby tak mona byo dotrze do ktrego
z tamtych pagrkw... Std widzimy jedynie fragmenty bagien, a z
wysokoci tamtej skay...
Ale nie mona dotrze przerwaem mu w poowie zdania,
poniewa projekt wdrwki ku linii wzgrz uznaem za samobjczy.
Tak twierdzisz? Ech, gdybymy mieli kilka szerokich desek,
moglibymy doj nieco dalej. Bagno w tym miejscu nie wydaje si
specjalnie grzskie.
Zudzenie zaopiniowaem energicznie. Tdy nikt nie
przejdzie prcz wia, jaszczurki lub wa. Wybij to o sobie z gowy,
Karolu. Nie mamy tu czego szuka.
Opuci lornetk, poprawi kapelusz na gowie.
Nie jestem taki pewien. Pomaszerujmy kawaek w bok.
Wzruszyem ramionami. Mj, towarzysz zauway ten odruch.
19

Twj sceptycyzm, Janie, opiera si na powierzchownej

obserwacji. Nie bd uparty. Chod, sprawdzimy.
Nie wiedziaem, w jaki sposb chce sprawdzi gboko bagna.
Jednak ruszyem za nim. Nasza droga wypada niezwykle krto. Bowiem
grzzawisko raz tu, raz tam sigao swymi mackami w gb prerii. Jzory
zgniej zieleni wdzieray si w suchy grunt zmuszajc nas do bacznej uwagi
i do mudnego omijania niebezpiecznych miejsc. Prawdopodobnie przed
tysicem lat obecne bagnisko byo jeziorem o bardzo rozczonkowanych
brzegach. Sprzyjajce warunki klimatyczne spowodoway bujny rozrost
rolinnoci wodnej i zaronicie caego akwenu. Wiatr przynosi tu tumany
kurzu i nasiona traw, wic powstaa na powierzchni wody grubiejca z
kadym rokiem pokrywa. Min jeszcze setki czy tysice lat, a paszczyzna
moczarw stwardnieje, upodobni si do okolicznej prerii.
Karol przystan.
Patrz!
Jego wskazujcy palec kaza mi spojrze na zamazan granic
bagna i suchej ki. Biegy tu, ku ponurym pagrkom, gbokie odciski racic.
osie powiedziaem. Tylko osie potrafiyby tdy
wdrowa.
Umiechn si.
Oczywicie, e potrafi. Lecz to nie byy osie.
Karibu?
I nie karibu. Krowy, Janie, najzwyklejsze krowy.
To znaczy,
wykrzyknem.
trafilimy
na
lady
znikajcych
stad
Chyba si nie mylisz zamyli si. A skoro przeszy tdy

krowy, przejdziemy i my.
20

Ruszy pierwszy, ja za nim, przekonany o susznoci wniosku.

Najpierw nogi poczy si zapada po kostki, pniej po ydki, wreszcie po.
kolana. Przy kadym stpniciu czuem pod podeszwami butw grone
drgania trzsawiska. Doprawdy trzso si.
Do licha, Karolu! Bydo, ktre przed nami wdrowao, chyba nic
nie wayo albo kto zaopatrzy je w niene rakiety3.
Nie zatrzymuj si, Janie. Ju blisko. A co si tyczy rakiet, sdz,
e istotnie nadaj si do chodzenia po moczarach. Musz to wyprbowa.
Nie
zatrzymaem
si.
Jakakolwiek bowiem przerwa w marszu
moga mnie pogry w bocie po pas.
Wreszcie poczuem pod stopami tward
gleb.
Ju po kopocie wesoo
skonstatowa mj towarzysz wchodzc na
agodn pochyo pagrka.
Westchnem z ulg. Ze szczytu
wzniesienia, na ktre wspilimy si bez
trudu, dwigaa si czarna skaa.
Obeszlimy j. Teraz objawia si mym
oczom dalsza partia bezkresnych bagien.
Przez szka lornetki nie dostrzegem
jednak na nich adnego ruchu, adnej
ywej istoty. Gdzie wic podziay si krowy, ktrych tropy zawiody nas
tutaj? Obeszlimy dokoa niewielk przestrze wzniesienia. Z lewej strony
czyo si malutk przecz z nastpnym, bliniaczo podobnym, lecz, jak
sprawdzilimy, bya ona mocno podmoka. Nigdzie ani jednego odcisku
kopyt.
Nie rozumiem wyznaem. Gdzie podziay si twoje
krowy, Karolu? Weszy w bagno i utony?
Rodzaj obrczy przeplatanej sznurem, przypominajcej np. rakiet do tenisa. Umoliwiaa i uatwiaa
chodzenie po sypkim niegu. [JW48]
21

I ja nie pojmuj. Mona podejrzewa, e byo to stampede4 i

stado w oszalaym biegu runo w bagnist otcha. Siedzc z tropw,
krowy musiay doj do tego wzgrka, lecz gdyby pobiegy dalej, to na
samej granicy moczarw musiayby pozostawi jakie lady! A tu ich nie
widz. Wyglda na to, e wyrosy im skrzyda i uniosy si w powietrze.
Poszukajmy jeszcze raz.
Szukalimy bez adnego rezultatu. Wielce markotni dokonalimy
odwrotu. Tym razem szczcie mniej mi dopisao. Zapadem w boto
powyej kolan i gdyby nie natychmiastowa pomoc Karola, tkwibym tam po
dzi dzie. Na suchym ldzie obejrzaem z niesmakiem buty i spodnie.
Halley od razu odgadnie, gdzie bylimy stwierdziem z
gorycz.
No to co? Moe dojrzae osia albo bezmylnie przekroczye
granic trzsawiska? To przecie bardzo prawdo podobne. Halley niczego
nie moe podejrzewa.
Istotnie nadsaem si. Bdzie mia o mnie opini
nieostronego idioty.
Tak ci zaley na opinii Halleya? Gwid na to.
Jednak... c z nas za myliwi, jeli wczymy si bez celu?
Uzyskamy saw skoczonych niedogw.
Zapomniae, Janie, e za takich wanie mamy uchodzi,
zgodnie z umow. Jednak gotw jestem nieco poprawi nasz reputacj,
jeli tylko wskaesz mi obiekt godny strzau.
Skromne danie burknem.
czworonoga u wodopoju o tej porze?
Gdzie
znajdziesz
Nie ma tu adnych wodopojw. Rozbilimy legowisko nad

jedynym w okolicy rdem.
Popoch w stadzie byda (ang.)
22

Jeszcze raz signem po lornetk. Dugo wodziem ni po linii

horyzontu, a szka przypadkowo trafiy na stadko pomykajcych
czworonogw. Po ich pynnych ruchach rozpoznaem antylopy. C z tego?
Nawet gdybymy mieli konie, nic nie wyszoby z polowania. Te zwinne
zwierzta s niezwykle czujne i potrafi przecign wierzchowca w
galopie. Jedyny na nie sposb, to zaczai si, gdy o wicie lub o zmierzchu
gromadz si przed jakim zbiornikiem wody.
Ben Halley mi fajeczk oparty o pie drzewa. Wydao mi si, e
w jego oczach zamigotay iskierki wesooci. Nic dziwnego. W opinii
wonicy musielimy wyglda jak para greenhornw. Powsta jednak
natychmiast i z wielkim uszanowaniem zapyta, czy pragniemy rusza w
dalsz drog.
Tak odpar Karol. Poza antylopami nie dostrzegem tu
innej zwierzyny.
Cie umiechu przemkn po
twarzy Halleya. W chwil pniej
wpakowa na wz wszystko, co mia do
wpakowania, przyprzg oba konie i
wskoczy na kozio aw z oparciem
obitym mikk skr. Normalnie nie
stosowano w wozach tego typu siedze
dla wonicy, by to wyjtek uczyniony
dla mnie i dla Karola. Dla wygody
oczywicie, mimo i aden z nas nie
prosi o takie ulepszenie. awa-fotel
bya szeroka, swobodnie mogy na niej
siedzie trzy osoby. Zajlimy miejsca po prawej stronie wonicy.
Przed wieczorem zagrodzi nam drog pytki, szeroko rozlany
strumie. Szemra sennie midzy zocistymi achami, kpami krzakw i
pniami drzew, ktre musiaa zwali wiosenna powd lub, wczeniej
jeszcze, huraganowy wiatr zimy. Po obu brzegach cign si ciejcy
szpaler brzz i olch.
23

Ruszyem wraz z Karolem zielonym szlakiem drzew i traw.

Pycizn przebylimy zaledwie moczc stopy. Po przeciwnej stronie rzeczki
natrafilimy na bardzo wyrane, wiee lady czterokopytnych. Bez trudu
odrniem odciski kopytek antylop od tropw jeleni, wapiti, a nawet a
trudno uwierzy karibu. Gdy Karol potwierdzi wynik mych obserwacji,
wyraziem zdziwienie, e ten rolinoerca dalekiej pnocy zawdrowa tak
gboko na poudnie.
Zdarza si. Musisz wiedzie, Janie, e to wspaniae zwierz
zaliczane jest do najbardziej rozpowszechnionych w Kanadzie. yje w
wielkich stadach, od pnocnej tundry a po lasy poudnia i od jaowych
pagrkw Nowej Funlandii na wschodzie po podna gr zachodu. Jutro o
wicie urzdzimy sobie zabaw, jaka nie kademu myliwemu si trafia.
Lecz teraz poszukajmy ladw byda domowego. Ostatecznie, w tym
przecie celu przybylimy tutaj.
Szukanie nie dao rezultatw. Ani wzdu brzegu, ani w gb
dalekiej i pustej rwniny. Naleao wraca, bo ju tylko czerwony skrawek
soca stercza nad ziemi, a mrok szybko nadciga ze wschodu, niby
chmura czarnego pyu pdzonego wiatrem.
Na zielonej trawie prerii dostrzegem drgajc, dug smug
zocist ciek blasku. Ciemna posta uwijaa si na tle ogniska.
Podeszlimy w chwili, w ktrej Ben Halley zdejmowa z metalowego
trjnoga kocioek z ukropem. Pachniao kaw i jeszcze czym bardzo
apetycznym. Zwaszcza dla czowieka, ktry zdy zapomnie o niadaniu.
Nie jedlimy nic od witu, Halley nawet nie mrukn na ten temat w czasie
krtkiego postoju po drodze. Moe, zoliwiec, liczy, e bdziemy go prosi
chocia o kawaek suchara? Jeli tak, zawid si. Niejeden ju raz, wdrujc
przy boku Karola przez arizoskie pustynie czy bezludzia Gr Skalistych,
zadowala si musiaem dwoma tylko posikami na dzie.
Zauwayem przyczyn smakowitych zapachw: trzy otwarte
puszki z misem i fasol, lizane pomieniem stay na skraju ogniska. Kilka
krokw dalej lea may stosik rwno pocitych polan. To gocinny i
zapobiegliwy gospodarz zaopatrzy nas (wbrew protestom i miechom) w
opa na drog.
24

Bdziecie jecha bezlen preri tumaczy a noce s ju

bardzo chodne.
I tak wielimy na wozie spory zapas paliwa. Nic dziwnego, e
Halley (byem tego pewien) musia uwaa nas za greenhornw.
Z zawartoci puszek uporalimy si szybko, z kaw rwnie.
Halley pojada jak zwykle w pewnej odlegoci od nas. Przedziwny
czowiek! Jako mina mu bagienna drczka, poniewa sam
zaproponowa wzicie udziau w nocnej kolejce wart. Tak zreszt dziao si
podczas wszystkich nocy, z wyjtkiem tej ostatniej. Czy moglimy ufa
czowiekowi o tak zmiennych nastrojach? Wahaem si z odpowiedzi,
Karol milcza, pewnie ywi te same wtpliwoci.
Halley... zdobyem si na odwag wczoraj chyba czue
si... hm... jako sabo, co?
Tak, prosz pana. Ale ju mi przeszo.
Na pewno?
Na pewno. Bardzo mi przykro. Te bagna maj z saw, prosz
pana. I... i... ja zawsze czuj si le w ich pobliu
Dlaczego?!
Samemu mi trudno to zrozumie, ale... tak wanie si dzieje.
Zaniechaem dalszych pyta. Albo Halley kama, albo le (co
jednak wydao mi si mao prawdopodobne) jego organizm dziwacznie
reagowa na normalne zjawiska przyrody.
Poniewa poprzedniej nocy sprawowaem wart przed-rann,
Karol zgodzi si, abym czuwa do pnocy. Moje miejsce mia zaj Halley.
Trzeci, ostatni zmian obejmowa Karol.
Mj przyjaciel zerwa mnie o przedrannym zmroku, obudzilimy
Halleya, zabrali bro i pomaszerowali wilczym chodem wzdu rzeczki.
Wiatru nie byo, lecz od wody cign dotkliwy chd. Wybralimyodpowiednie miejsce. Bya nim kpa krzeww otaczajca niezaronity,
25

pokrgy placyk miejsce wystarczajce na schronienie dla dwu

szczupych mczyzn, osonite z boku i z tyu, natomiast posiadajce wski
przewit nad sam wod, co pozwalao na swobodn obserwacj
przeciwlegego brzegu. Ten przeciwlegy brzeg, gdzie indziej gsto
poronity oz, tu, na przestrzeni paru jardw, by nagi.
Teraz naleao uzbroi si w cierpliwo. Ciemno wisiaa nad
ziemi, lecz stopniowo ju przemieniaa si w szaro, u w tej szaroci
leniwy nurt poczyna srebrzycie byszcze. Swj winczester pooyem tak,
eby kolba dotykaa ramienia. Upyway minuty za minutami, wreszcie w
ciszy przedwitu lekko zatupotay kopyta. Przed nami, na przeciwlegym
brzegu, wysuna si smuka sylwetka zwierzcia z krtkim poroem.
Antylopa widoroga. Za ni cztery jej towarzyszki, pierwsza zatrzymaa si
na skraju rzeczki, spogldajc prosto na nas. To bya decydujca sekunda.
Jeli nas dojrzy zniknie natychmiast.
Nie dojrzaa. Pochylia gow ku wodzie, a za jej przykadem
pochyliy si cztery udzco do siebie podobne gowy. Zerknem na Karola.
Podnis ostrzegawczo palec prawej doni. Wiedziaem, e ten gest oznacza:
nie strzela!
Na co czeka?
Odpowied nadesza natychmiast wspaniay jele wirginijski,
nie zwracajc uwagi na ssiadki, wkroczy w wod budzc srebrne bryzgi.
Pochyli eb i pi. Mj towarzysz opuci palec. Strzelby zagaday chrem.
Antylopa podskoczya i pada. Jele zdy wykona p obrotu, gdy drugi
strza Karola osadzi go na miejscu. Grupka powych czworonogw znikna
z pola widzenia tak szybko jak zjawy. Przeszlimy przez pycizn.
No tak... zamrucza Karol ogldajc gow jelenia moja
pierwsza kula zrykoszetowaa na koci czoowej, ale si nie wstydz. To by
trudny strza. Co poczniemy z tak gr misa? Halley uzna nas za gupcw
i... bdzie mia racj.
Wic po co strzela? zapytaem bardzo dumny ze swego
sukcesu.
26

Strzelilimy rwnoczenie. Baem si, e chybisz, Janie.

Dzikuj za sowa uznania byem nieco dotknity tak ocen
mych umiejtnoci myliwskich. Przy nastpnej okazji nawet nie dotkn
spustu.
Zobaczyem Halleya. Ukaza si na przeciwlegym brzegu z dug
tyk w rku. Przebrn rzeczk. Kawakami sznura (bo i o nim nie
zapomnia) skrpowa tylne i przednie koczyny antylopy, przesun pod
nimi tyk i wraz z Karolem dwign ten spory
ciar, ktry oceniem na jakie sto funtw5.
Pooyli koce tyki na ramionach i wolno ruszyli
w stron obozowiska. Zostaem na stray,
pilnujc jelenia a do powrotu towarzyszy. Tym
razem czekaa nas trudniejsza przeprawa. Jele
by prawie dwa razy wikszy od antylopy, a wic
chyba dwa razy ciszy. Nie pomyliem si.
Halley, chocia chop na schwa, poczerwienia
na twarzy podnoszc koniec drga, do ktrego
uwizalimy trofeum. Pomogem Karolowi, lecz
gdy koce tyki spoczy na naszych barkach,
ugilimy si.
Marsz hamowao potne poroe zwierzcia, wlokce si po
ziemi. Kiedy wreszcie, po licznych odpoczynkach, do wleklimy si do
obozowiska i zwalili ciar na muraw, aden z nas nie by w stanie
wykrztusi sowa. Padem na ziemi dyszc ciko, niby ryba wyjta z
wody. Pierwszy odzyska siy Halley. Zagadn nas swym usunym tonem:
Co panowie ka zrobi z tak mas misa? Nim upyn trzy
dni, stanie si nie do zjedzenia.
Nie zdejmuj skry z jelenia, a z antylopy wytnij trzy befsztyki
zadecydowa Karol. Wracamy.
Tak jest, prosz pana.
5
Ponad 45 kg.
27

Zanim pierwsza smuga rowego blasku rozjania trawy i

krzewy, kady z nas trzyma na kolanach cynowy talerz z pachncym, nieco
krwistym kawaem misa.
Pniej Halley sprawnie zaadowa na wz wszystko, co byo do
zaadowania, cznie z upolowan zwierzyn, zaprzg konie, a my
zajlimy miejsca na kole-fotelu. Wehiku potoczy si na wschd
trawiastym bezdroem.
Nastpnego dnia w samo poudnie, by zwierzta mogy odpocz,
rozbilimy biwak w cieniu samotnego drzewa. W kilka godzin pniej
ujrzaem znowu stado aciatych krw pasce si pod stra kowbojw, dalej
tabunek koni, jeszcze dalej corrale, zabudowania gospodarcze, a na
koniec dom mieszkalny. Nasza podr dobiega koca.
28

II
Pomys porucznika Mitchella
Nigdy dotd nawet jednym swkiem nie wspomniaem o tej

historii. Wydawaa mi si zbyt baha. A poza tym rwnie i dlatego, e po
raz pierwszy przyszo mi odegra rol nie jak zwykle dotd
beztroskiego myliwca, lecz dziwnego tropiciela ladw, jakie miay
doprowadzi do odkrycia przestpcy, czy przestpcw.
Znakomita rola do odegrania dla szeryfa lub te kanadyjskiego
funkcjonariusza Pnocno- Zachodniej Konnej Policji. Przecie nie dla mnie!
A jednak podjem si tak niecodziennego zadania. Nie bez energicznej
zachty Karola Gordona. Lecz o tym pniej.
Z kocem lata 1890 roku powrciem wraz ze swym towarzyszem
(wanie Karolem Gordonem) do rodzinnego Milwaukee nad jeziorem
Michigan. W domowe pielesze przywiozem wonie dalekich przestrzeni i
wo dymu ognisk, przy jakich warzyo si straw. Odzie moja tak
przesika egzotycznymi dla mieszczucha zapachami, e usun je bye
trudno nawet wielokrotnym praniem.
W tym roku zwiedzalimy owieckie tereny stanu Kolorado,
rwnoczenie dowiadczajc nieoczekiwanych skutkw tej wdrwki6. Lecz
najbardziej nieoczekiwane czekao na mnie w Milwaukee, na biurku w
gabinecie lekarskim. By to list.
Przygoda opisana w powieci pt: Barry Bede.
29

Kanadyjski znaczek pocztowy przylepiony na kopercie zaskoczy

mnie. Nie miaem w tamtym kraju ani zayych przyjaci, ani nawet
znajomkw, z ktrymi zazwyczaj utrzymuje si listowne kontakty.
Siadem za biurkiem i noykiem do rozcinania papieru rozpruem
kopert. Wewntrz znajdowao si sporo zapisanych kartek. Pierwsza z
nich zaczynaa si od sw: Drogi doktorze. Odczytaem je gono.
Na pewno ktry z twoich pacjentw zauway Karol.
Podaj mi puszk z tytoniem i oszczd sobie gonego czytania, medyczne
sprawy mao mnie interesuj.
aden z moich pacjentw nie mieszka w Kanadzie.
Odwrciem zapisan wiartk, aby znale podpis, i wrzasnem:
Gary Mitchell!
Co takiego?! zdumia si Karol. Porucznik Mitchell? A
moe to kto inny o takim samym nazwisku? Czytaj!
Drogi doktorze powtrzyem. Zwracam si do pana i
do Karola Gordona, ktremu prosz pokaza ten list. Mimo usiowa nie
zdoaem ustali jego adresu pocztowego, jeli w ogle gdziekolwiek
mieszka!
Oderwaem na chwil wzrok od pisma i spojrzaem na
nabijajcego fajk Karola.
Jestem pewien rzekem i chodzi tu o ciebie, Karolu, a ja
mam by jedynie porednikiem.
By moe. Czytaj dalej mrukn Karol beznamitnie.
Sprawa, z ktr zwracam si do Pana, wyda si dziwn, lecz
uwaam po dugim zastanowieniu si, i udzia w niej Pana oraz Karola
stanowi obecnie jedyn szans sukcesu.
Znowu spojrzaem na przyjaciela.
30

Podejrzewam zauwayem e Mitchell zamierza nas obu,

a przede wszystkim ciebie, wcign w nie lada tarapaty.
To prawdopodobne, o wanoci sprawy wiadczy sam fakt
wysania listu. Jak mi wiadomo, Mitchell nie lubuje si w pisaninie. Czytaj!
Prosz was obu o pomoc. W okrgu Saskatchewan Terytoriw
Pnocno-Zachodnich, niezbyt daleko od miasta Regina (w ktrym istnieje
nasza gwna kwatera), ley spora posiado Jonathana Caldwella. Znam
go od lat jako czowieka prawego i nie lkajcego si przeciwnoci. Jest
farmerem, lecz raczej hodowc ni rolnikiem. Zaopatruje w miso cay nasz
okrg, a rwnie wysya je na poudnie i wschd. Caldwell jeszcze nikomu
nie odmwi pomocy. W roku rebelii Ludwika Riela7 ocali dziesitki ludzi
od mierci godowej. Pisz o tym, abycie obaj wiedzieli, jakiego czowieka
dotyczy sprawa i dlaczego chc mu pomc i zwracam si do Pana, doktorze,
i do Karola.
Od czasu gdy ostatnie niegi stopniay, dziwne historie dziej si
w gospodarstwie Jonathana Caldwella. Ginie bydo podstawa jego
egzystencji. Zapewne pomyli Pan, doktorze, i krowy bardzo czsto
odczaj si od stada, e padaj od wilczych czy niedwiedzich kw lub
podczas stampede ami sobie karki na stromych zboczach kanionw.
Gdyby tak si sprawa miaa ze stadami Caldwella, nigdy nie omielibym si
zwraca do Pana. Jednak rzecz przedstawia si cakowicie odmiennie. Nie
podaj szczegw, przeka je ustnie, jeli zechce Pan wraz z Karolem
odwiedzi mnie w Reginie. Generalnie traktujc spraw stwierdzam, i kro
wy Caldwella gin bez ladu. Zupenie jakby im wyrosy skrzyda, na
ktrych frun nie wiadomo dokd. Brzmi to miesznie, lecz Caldwellowi nie
jest do miechu. Alarmowa mnie parokrotnie, parokrotnie bawiem w jego
posiadoci. Jedno tylko mog powiedzie: niekiedy po kilkadziesit sztuk
byda ginie bez ladu w cigu nocy. Moe gdybym otoczy teren kordonem
swych ludzi, nie zginaby ani jedna krowa, lecz sam Pan przyzna
byby to bezsens. Przy szczupoci naszych si, na tak olbrzymiej
przestrzeni nie mog zatrudnia policjantw wycznie do pilnowania
wasnoci jednej osoby. Mamy pene...
7
Ludwik Riel Metys, w roku 1885 wywoa powstanie kanadyjskich Metysw.
31

Zawsze by z niego gadua przerwa mi Karol sdziem, e

przy pisaniu bdzie bardziej oszczdny w sowach, zwaszcza i nie lubi
pisa.
Mamy pene rce roboty wrciem do czytania listu i bez
pilnowania krw Caldwella. Przyszo mi do gowy, e dobry traper i
tropiciel ladw mgby atwiej od nas wykry sprawcw, jeli oczywicie
s nimi ludzie z krwi i koci.
Mitchell staje, si przesdny mrukn Karol.
Bardzo nam przeszkadza rozgos, jaki towarzyszy pojawieniu
si czerwonych kurt, ostrzegajc zodzieja. Natomiast kto obcy i nieznany
mgby zdziaa wicej od policji. Obaj posiadacie dowiadczenie, odwag,
rozum i dobre oczy... Ha! umiechnem si co za pochway! To
znaczy, i sprawa musi by diablo trudna, ...i dobre oczy powtrzyem
szukajc przerwanego wtku a wic wszystkie szans sukcesu. Dlatego
zaproponowaem Caldwellowi, aby Was zaprosi, pokrywajc rwnoczenie
wszystkie koszta Waszej wycieczki. Ostrzegem, aby nikomu nie wspomina
o tym projekcie, a jeli projekt stanie si rzeczywistoci, eby
rekomendowa Was znajomym jako myliwych szukajcych atwego
sukcesu. Zwierzyny jest tu sporo. Na tym kocz. Zaczam list Caldwella i
pilnie oczekuj odpowiedzi, lub lepiej jeszcze wizyty w Reginie. Kolej
funkcjonuje znakomicie, a jesie zapowiada si duga i ciepa. Nie
zabierajcie niczego ze sob poza broni myliwsk. U Caldwella znajdzie si
wszystko, co Wam bdzie potrzebne. Wspominam o tym za jego zgod.
Wasz Gary Mitchell. Co ty na to, Karolu?
Nim odpowiem, chciabym pozna list Caldwella.
Susznie, lecz ja odgaduj, co w nim jest. Na pewno mniej
informacji, a za to wicej prb.
Zabawnie wyglda zakoczenie listu Mitchella w zestawieniu z
jego pocztkiem. Zauwa, e cho zaczyna: Drogi doktorze to koczy:
Oczekuj Waszej odpowiedzi oraz: Wasz Gary Mitchell.
No to co z tego?
32

To, e w istocie rzeczy pismo zostao skierowane do ciebie,

Karolu, i by moe moja obecno w posiadoci pana Caldwella bdzie
zbyteczna. Nie bardzo chce mi si gdziekolwiek rusza. Wdrwka po
Kolorado nieco mnie zmczya.
Podejrzewam, Janie, e poczue si lekko uraony. Sdzisz, i
porucznik lekceway tw osob traktujc ci jako posaca majcego
przekaza list waciwemu adresatowi.
Wzruszyem ramionami udajc obojtno.
Mylisz si, Janie. Wiem bardzo dobrze, jak Mitchell ci ceni. Nie
tylko jako lekarza, lecz przede wszystkim jako tropiciela cieek. Nie
zaprzeczaj i zabierz si do listu tego hodowcy byda doda Karol widzc
mj gest.
Pismo Caldwella byo znacznie mniej wyrane od eleganckich
zawijasw policjanta. Niekiedy utykaem na trudnych do odcyfrowania
bazgroach.
Szanowny Panie Doktorze zaczynaa si pierwsza kartka.
Nigdy nie omielibym si zwraca do Pana o pomoc, gdyby nie zachta ze
strony porucznika. Opowiada mi o Panu i Paskim przyjacielu tyle
wspaniaych rzeczy, i nabraem odwagi. Jak napisa porucznik, znalazem
si w krytycznej sytuacji: od pierwszych dni wiosny a po dzie dzisiejszy
straciem prawie jedn trzeci stada. Nim jesie dobiegnie koca, strac
poow, a jeli nie, zima wykoczy mnie do reszty.
Myli si mrukn Karol.
Co takiego?
Powiadam, e si myli. Jeli potrafi dotrwa do zimy, zachowa
pozostae krowy.
Czemu to?
Proste. W zimie, gdy nieg spadnie, lady s bardzo wyrane i
trudno je zatrze w sposb niedostrzegalny. Co pisze dalej?
33

To jest bardzo dziwna, wrcz tajemnicza historia. Nim przybya

policja, sam ze swymi ludmi staraem si dociec prawdy. Nic z tego nie
wyszo. Wiem, e Pan, Doktorze, i Paski przyjaciel jestecie bardzo zajci.
Potraktujcie wic moj propozycj jako finansowy interes. Powitam Was w
moim domu jako goci, a poza tym za stracony czas rozliczymy si, bez
wzgldu na to czy odkryjecie przyczyn znikania mych stad, czy nie. Jeli
zdecydujecie si zawita w moje progi, nigdy Wam tego nie zapomn. Nie
zabierajcie z sob niczego poza broni. O tym, jak do mnie trafi,
poinformuje Was w Reginie porucznik Mitchell. Pozostaj, peen nadziei,
Jonathan Caldwell.
Pooyem papier na biurku.
Sdzc ze stylu stwierdziem list zosta napisany pod
dyktando Mitchella. Ciekawe, dlaczego mu tak zaley na naszym przybyciu?
atwo odgadn. Konna Policja okrya si niesaw, a
porucznik jest bardzo czuy na ludzkie opinie...
Przypumy. Lecz w jaki sposb my dwaj mamy t opini
poprawi?
Odnajdujc sprawcw kradziey. Wtedy Mitchell rozgosi, i to
on nas wynalaz, przypisujc sobie w ten sposb co najmniej poow
zasugi.
Rozumiem. Jednak nie mam zamiaru ratowa niczyjej opinii.
Przecie jestem lekarzem, a nie pracownikiem Agencji Pinkertona 8 ani
prywatnym detektywem.
Nie bd taki uparty.
Uparty? oburzyem si. Dlaczego mam ratowa z
kopotw nieznajomego czowieka? Gdyby to by biedak zasugujcy na
wspczucie, ale pan Caldwell jest, jak wynika z listu Mitchella, bardzo
zamony i sta go na wynajcie kilku tuzinw najlepszych wywiadowcw.
Agencja detektywistyczno-wywiadowcza zaoona w 1850 r. przez Allana Pinkertona.
34

Dla ciebie, Karolu, to na pewno dobra okazja dla dodatkowego zarobku, lecz
po mnie nic tam.
Oczywicie, oczywicie odpowiedzia nieco artobliwym
tonem. Nie bd namawia, mimo e taka wycieczka to czysta frajda.
Zreszt... i ja nie pal si do wyjazdu.
Dlaczego? Jeli to przyjemno, jak twierdzisz...
Przed trzema godzinami wrcilimy z Kolorado, ja rwnie
czuj w kociach tamten szmat drogi, zwaszcza jazd kolej. Mwi
prawd. Po sprzedaniu wierzchowcw przesiedlimy si do wagonu, by
szybciej dotrze do domowych pieleszy. Bya to najkrcej trwajca cz
naszej podry, ale te najnudniejsza, a nic tak nie mczy jak nuda.
To odpisz Mitchellowi, aby na nas nie czeka
zaproponowaem.
Nie spiesz si. Moe jutro zawita w mej gowie jaki genialny
pomys?
Przystaem na to. Ostatecznie, czy porucznik otrzyma mj list za
dwa czy za pi dni c za rnica!
Tego popoudnia nie poruszalimy wicej sprawy Jonathana
Caldwella i jego krw, za to wspominali przygody przeyte w Kolorado.
Teraz wyday si nam bardzo zabawne. Czas, chocia krtki, zatar ju w
naszej wyobrani niebezpieczestwa, jakie nam wwczas groziy, a
uwypukli ich cechy komiczne. A takich nie brakowao. Lecz ju wieczorem
przerwalimy interesujc pogawdk, bo zmczenie coraz silniej dawao
si nam we znaki.
Nazajutrz Karol opuci mnie na kilka godzin, aby, jak twierdzi,
przyjrze si na nowo miastu. W rzeczywistoci odwiedzi jeden ze sklepw
z broni dla uzupenienia zapasw amunicji do swego winczestera. W tym
czasie ja zajem si porzdkowaniem wntrz szuflad biurka a do chwili, w
ktrej Katarzyna (moja gospodyni od lat) zakomunikowaa, i przyszed ,
jaki pacjent. By to przypadek, poniewa swych staych klientw
35

poinformowaem, e dopiero we wrzeniu rozpoczn na nowo normaln

praktyk.
Okoo drugiej po poudniu wrci Karol, bardzo zadowolony z
siebie, artobliwie narzekajcy na uliczne haasy, od ktrych zdy
odwykn. W kilkanacie minut pniej siedzielimy za piknie
zastawionym stoem, spoywajc swj pierwszy, po miesicach wdrwek,
lunch w mej jadalni. Pniej usadowiem przyjaciela w fotelu przed
kominkiem i podpaliem kilka szczapek sosnowych, raczej dla stworzenia
nastroju ni z chodu. Ostatnie dni sierpnia nie zapowiaday jeszcze
zbliajcej si jesieni. Nadal panoway letnie upay.
Signem po fajk i pudo z tytoniem i zajem drugi fotel.
Pomie trzaska cichutko, przez zamknite okna dobiega daleki
przytumiony szum miasta, a my dwaj trwalimy w milczeniu, pogreni w
misterium palenia fajek.
Nagle Karol powiedzia dobitnie:
Twierdz, Janie, i nie doceniasz swych moliwoci.
Drgnem.
O czym mylisz?
O tych wszystkich wydarzeniach, jakie si nam przytrafiy i z
ktrych nie wyszlibymy zwycisko, gdyby nie twoja pomoc.
Wytrzeszczyem oczy, otworzyem usta. Karol by zwykle
skromny w pochwaach, teraz zaskoczy mnie nieoczekiwanym i niczym nie
sprowokowanym owiadczeniem.
Skd ci to przyszo do gowy? I to wanie teraz!
Pomylaem o wczorajszej rozmowie. Jestem pewien, i twoja
pomoc, gdybymy wysuchali prb Caldwella, bdzie dla mnie niezbdna.
Zmienie zdanie? zdumiaem si. Zamierzasz ruszy do
Kanady?
36

Zgade odpowiedzia mrugajc zabawnie. Nie patrz na

mnie tak surowo, Janie. Zmiana pogldu nie jest wystpkiem.
Nie jest, lecz ja zdania nie zmieniem.
Czemu jeste taki uparty? Twoja nieobecno w Milwaukee nie
przecignie si ponad miesic.
Skd taka pewno? nieopatrznie wdaem si w dyskusj.
Bo w padzierniku spadnie pierwszy nieg i kradziee byda
ustan. Albo wic spraw doprowadzimy do szczliwego koca we
wrzeniu, albo z niej zrezygnujemy.
Jestem zmczony.
Przesadzasz! Ile to razy wracalimy ze swych wypraw dopiero
z kocem wrzenia?
Lecz tym razem z kocem sierpnia odparem oschle. I to
mi wystarczy. A do przyszego roku.
Pogoda zapowiada si pikna cign dalej tym samym
tonem, jakby do jego uszu nie dotar mj sprzeciw. Podr niezbyt
daleka, a o koszty moemy nie dba. Nie chciaby znowu ujrze Mitchella?
Mimo woli parsknem miechem.
Brakuje ci argumentw, Karolu. Mitchella ogldaem zaledwie
przed rokiem, a nie jest to czowiek tak bardzo pocigajcy, bym potrafi
umiera za nim z tsknoty.
Jednak... Mniejsza z tym machn rk. Czuj, i szybko da
si wykona zlecone nam zadanie, a ty przeyjesz jeszcze jedn przygod.
Do licha, Karolu! krzyknem. Stajesz si nudny. Jed, jeli
tak ci korci, lecz mnie zostaw w spokoju. Przepraszam dodaem po
chwili. Zdenerwowae mnie.
Zajem si czyszczeniem fajki. Mj przyjaciel potrafi by uparty i
czsto ulegaem temu uporowi. Jak dotd, to on wybiera trasy naszych
37

letnich eskapad i zawsze umia mnie przekona co do trafnoci swego

wyboru. Tylko jeden raz uzna moje racje, lecz wwczas nieprzewidziane
okolicznoci przewayy szal na m korzy9
Kropla wody wydry najtwardsz ska. Powtarzajce si do
znudzenia argumenty i namowy Karola, gdyby je zamieni w wod,
przewierciyby blok stali, nie tylko czowieka, choby najbardziej
odpornego. Jednak postanowiem nie zaama si. Obraem metod staego
zmieniania tematu rozmowy, gdy tylko z jego ust padao sowo Kanada.
Raz zacignem przyjaciela do cyrku, by skierowa jego myli w inn
stron. Innego dnia odwiedzilimy zakad fotograficzny, by na kawaku
byszczcego papieru uwieczni nasze podobizny. Fotografia poczynaa
wchodzi w mod. Niektrzy twierdzili, i ten wynalazek z biegiem lat
stworzy now dziedzin sztuki, wyprze obraz i rysunek 10. Uznaem ten
pogld za bzdur, bo nawet najlepsza fotografia nie odda nastroju, jaki
wyczarowuje pdzel lub owek utalentowanego malarza.
Dwukrotnie zacignem przyjaciela (ku niezadowoleniu
Katarzyny) na lunch w bardzo eleganckiej restauracji. Wszystkie te i
mnstwo innych rozrywek nie zdoay jednak wypleni z gowy uparciucha
myli, ktrej si uczepi niczym toncy brzytwy. Ju nie potrafiem
spokojnie wysuchiwa jego nagabywa i podstpnych pyta stawianych
przy lada okazji lub bez niej i ktrego dnia ku wasnemu zdziwieniu
ustpiem! Najpierw z cikim westchnieniem i peen najgorszych przeczu.
Pniej jako nabraem chtki na t eskapad. Moe stao si to pod
wpywem Karola, a moe dlatego, i w Milwaukee koczce si lato
zapomniao o nadcigajcej jesieni i poczo pray socem i dusi upaem.
Zatskniem za chodnym wiatrem dalekich przestrzeni, za zapachem
schncych zi i cisz gwiadzistych nocy.
A wic zdecydowaem si wyruszy do Reginy, do kwatery
Pnocno-Zachodniej Konnej Policji i raz jeszcze ujrze porucznika
Mitchella. Poznaem go przed laty, gdy przy boku Karola na koskim
grzbiecie przemierza przyszo mi prerie i grskie doliny poudniowej
Sytuacja opisana w powieci: Skarby Mackenzie.
W 1888 roku ukazay si w sprzeday pierwsze amerykaskie aparaty fotograficzne, wyprodukowane w
zakadach Kodaka, lecz fotografowano ju wczeniej, aparatami importowanymi z Europy.
10
38

Kanady. Mitchell by wwczas jeszcze sierantem i przysiga, e gdy

dochrapie si oficerskiego stopnia, zrezygnuje z mczcej suby na rzecz
farmerskiej gospodarki. Przed rokiem, gdy go po raz trzeci napotkalimy,
nosi ju porucznikowskie odznaki i nie wspomina ani swkiem o orce,
sianiu i niwach.
Podczas sporw z Karolem zauwayem, i Mitchell nie jest
czowiekiem, za ktrym mona by umiera z tsknoty. Przyznaj, e takie
sowa podsuno mi rozdranienie nagabywaniami przyjaciela. Zbyt ostre.
Nigdy nie ywiem do policjanta niechci. Nic podobnego. Mitchell by
uosobieniem wielu cnt, zwaszcza tych, jakie ceni si na pustkowiach i
bezdroach zachodu i pnocy Ameryki. Cika, odpowiedzialna suba w
szeregach tej najbardziej romantycznej policji wyrobia w nim jak
wyrabiaa w kadym funkcjonariuszu Pnocno-Zachodniej Konnej Policji 11
hart ducha, sprawno fizyczn, umiejtno tropienia i wreszcie ch
niesienia pomocy wszystkim potrzebujcym. Zwaszcza tym, ktrych
spotka nieszczliwy wypadek w drodze wiodcej poprzez bezludne
wertepy. To, co mnie nieco razio u Mitchella skonno do
przepytywania, do stawiania mnstwa pyta, jakie wcibstwo i natrtna
ciekawo byy wynikiem charakteru jego dugoletniej suby. Gdyby nie
czerwona kurta, jak nosi niejednokrotnie, spotkaby si z ostr odpraw
nagabywanego w taki sposb wdrowca. Pielgrzymi pustkowi nie znosz,
gdy si im zadaje pytania, chyba, e dotycz one kierunku drogi, nazwy
rzeki lub najbliszego rda pitnej wody. A nabyta przez Mitchella w
wieloletniej subie skonno polegaa przede wszystkim na zadawaniu
pyta zwizanych z najbardziej osobistymi sprawami zapytywanego.
O Karolu, czyli dokadnie o Karolu Gordonie napisaem do tej pory
ju tyle w poprzednich wspomnieniach, i nie widz potrzeby prezentowa
go dokadniej. Powiem krtko to jeden z moich dawnych pacjentw,
ktry z wdzicznoci postanowi odwzajemni si za leczenie pokazujc mi
nieznany lub mao znany wiat pierwotnej przyrody z jego czworononymi
mieszkacami. Gordon, ongi kowboj, pniej rolnik, a jeszcze pniej
Pnocno-Zachodnia Konna Policja zmienia sw nazw w roku 1904 na: Krlewska Pnocno-Zachodnia
Konna Policja, a w roku 1920 na: Krlewska Kanadyjska Konna Policja. Istnieje po dzi, a jej czerwone kurty
wdziewane s z okazji wit pastwowych. Szerokoskrzyde kapelusze i granatowe spodnie z tymi
lampasami maj wiadczy o cigoci tradycji tej, jedynego rodzaju na wiecie, suby bezpieczestwa.
11
39

traper, namwi mnie do odbycia dalekiej wyprawy w gry Montany i

jeszcze dalej, na poudnie kanadyjskich prerii. Od tamtego czasu corocznie,
w porze najdogodniejszej dla takiego mieszczucha jak ja, czyli w lecie,
wyruszaem wraz z Karolem zwiedza coraz to nowe poacie dalekiego
zachodu lub pnocy. Niekiedy, by skrci czas podry, przebywalimy jej
najmniej ciekawy odcinek w kolejowym wagonie, lecz wikszo drogi na
koskim grzbiecie. Obecnie po raz pierwszy miaem wyruszy wczesn
jesieni, i to zaledwie w kilka dni po powrocie z innej eskapady. Oczywicie,
i moja pierwotna niech do powtrnego wyjazdu wynikaa po trosze ze
zmczenia. To zrozumiae. Lecz przede wszystkim nie spodobaa mi si
rola, jak nam obu wyznaczy porucznik Gary Mitchell: detektyww na
subie nieznanego mi czowieka. Ustpiem wobec bezustannych nalega
Karola, jednak przed samym wyjazdem owiadczyem przyjacielowi, e
jeeli osoba pana Caldwella nie przypadnie mi do smaku natychmiast
wracam. Zgodzi si, bo musia, lecz podejrzewam, e w przewidywaniu
takiego obrotu sprawy natychmiast pocz obmyla nowe argumenty, jakie
skoniyby mnie do pozostania duej.
Tym razem, wbrew dotychczasowym zwyczajom, nie czynilimy
adnych przygotowa do wyjazdu. Nasza bro znajdowaa si w dobrym
stanie, a o reszt jak wynikao z obu listw zadba mia pan Jonathan
Caldwell. I nie zawid naszych oczekiwa.
Zabralimy na t podr dwie walizeczki bielizny, sporo
adunkw do strzelb, myliwskie noe i waciwie nic wicej, jeli nie liczy
fajek, zapasu tytoniu, kompasw i lornetek, jakie nam zawsze tyle
wartociowych usug odday. Sonecznego ranka wsiedlimy do pocigu, a
pniej, po dwu przesiadkach, dotarli poprzez granic Kanady do miasta
Regina stolicy okrgu Saskatchewan Terytoriw Pnocno- Zachodnich.
Podr bya na tyle nudna, e nie jest warta nawet najkrtszej
wzmianki. Rezygnuj rwnie z opisania samej Reginy, stolicy okrgu od
1882 raku, a wic od chwili zwizania tej miejscowoci z sieci kolejow.
Miejsce, na ktrym wzniesiono ongi pierwsze domy osady przemieniajcej
si szybko w miasto (przede wszystkim w wyniku rozwijajcego si handlu
produktami spoywczymi oraz sprztem rolniczym i skrami), nazywao
40

si w jzyku Indian plemienia Kri: Wascana, co oznacza sterta koci. W

tych bowiem okolicach odbyway si niegdy masowe polowania na bizony.
Co si tyczy nazwy okrgu wzito j od nazwy rzeki Saskatchewan,
wywodzcej si z kolei od indiaskiego sowa kisiskatchewan,
oznaczajcego szybko pynca woda. Aby spraw zamkn ostatecznie,
dodam, i sowo Regina oznacza w jzyku aciskim krlowa. Osadzie, a
pniej miastu, nadano t nazw dla uhonorowania angielskiej krlowej
Wiktorii. Wyboru dokonaa ksiniczka Ludwika crka krlowej, a ona
gubernatora generalnego Kanady.
Do kwatery Pnocno-Zachodniej Konnej Policji trafilimy bez
trudu. Porucznik Mitchell powita nas z tak szczer radoci, i nabraem
niezbitego przekonania o powanych trudnociach, na jakie natrafi usiujc
odkry przyczyny znikania stad Caldwella. Wydaje si, i bylimy ostatnim
atutem porucznika w jego walce z tajemniczymi porywacza mi (jeli tacy
istnieli!) krw kanadyjskiego hodowcy. Podczas trzydniowego pobytu w
Reginie nie brakowao nam niczego. Mitchell zapewni bezpatne noclegi,
caodzienne wyywienie i... wycieczki po miecie, co okazao si przysug
najmniej atrakcyjn.
Informacje udzielone nam przez porucznika, a dotyczce sprawy
Caldwella, byy niezwykle interesujce. Ba, zdumiewajce! Dowiedzielimy
si, e znikanie byda zauway Caldwell dopiero z kocem maja.
Z tego wynika wtrci si Karol e kradzie krw
rozpocza si wczeniej. Czy nie tak?
Zgadza si odpar policjant.
Siedzielimy w gabinecie Mitchella, w gbokich fotelach. Przez
uchylone okno dmucha do wntrza pokoju ciepy, wcale nie jesienny
wietrzyk, a soce zagldajc poprzez szyby drgao smugami jasnoci na
deskach podogi.
Jak to mogo si sta zapytaem e Caldwell nie spostrzeg
ubytku natychmiast? Czyby by tak niedbaym gospodarzem?
41

Ale nie, doktorze! Rzecz polega na zupenie czym innym, a

mianowicie na chytrym stopniowaniu kradziey.
Stopniowaniu? powtrzyem, nie mogc zrozumie, o co mu
chodzi.
Wanie tak! Kradziee byy dokonywane wielokrotnie. Czy
pan, doktorze, majc okoo omiuset sztuk byda zauwayby na przykad
ubytek dwudziestu sztuk?
Wtpi.
Nawet gdyby pan
policzy wszystkie krowy, jake
atwo o omyk, a poza tym,
kt bdzie codziennie liczy.
Dlatego wanie nie sposb
ustali, kiedy wydarzya si
pierwsza
kradzie.
Ja
przypuszczam, e wwczas,
gdy wiea ru pokrya pola i
skradzione sztuki miay czym
si ywi podczas przepdu.
W jaki sposb
Caldwell stwierdzi kradzie? zapyta Karol.
W taki, e sprzedajc handlarzom cz stada, musia t cz
bardzo dokadnie przeliczy. Wwczas zwrci uwag na dziwnie ma
grup krw, jakie mu pozostay. Sprawdzi ich liczb. Okazao si. e
brakuje okoo stu pidziesiciu sztuk. Zacz podejrzewa popoch w
stadzie, lecz poszukiwanie zbkanych krw nie dao rezultatu. Nie
znaleziono ani ywych zwierzt, ani nawet ich koci. W dwa tygodnie
pniej Caldwell, tknity jakim przeczuciem, po raz drugi policzy krowy.
Ubytek wynis dalsze pidziesit sztuk. Wwczas doszed do wniosku, e
bydo dziesitkuje mu jaka nie znana zaraza. Mimo e sam niele si zna na
chorobach zwierzt, sprowadzi weterynarza. Kosztowao go to sporo, a
moim zdaniem by to zbdny wydatek. Przecie bydo nie padao, bo nie
42

znaleziono ani jednej sztuki martwej. W rzeczywistoci krowy cieszyy si

dobrym zdrowiem i ciesz si nim nadal. Jednak liczebno stada zmniejsza
si w tajemniczy sposb. Z okazji bada weterynaryjnych po raz trzeci
dokonano obliczenia. Znowu ubyo 20 sztuk.
Interesujca historia mrukn Karol.
Istotnie sucho potwierdzi policjant. Tak interesujca, e
jeeli nie zostanie przerwana, Caldwell dorobi si cikiej choroby
nerwowej, o ile przedtem nie zbankrutuje.
Co stwierdzia policja? zagadnem.
Mitchell poskroba si po gowie. Gest, ktry najczciej oznacza
zakopotanie. I na pewno porucznik by zakopotany.
Stwierdzilimy niewiele.
Gdy Caldwell nas zaalarmowa,
zabraem trzech ludzi pojechalimy.
Pocztkowo sdziem, e to stampede,
lecz popochowi ulega przecie cae
stado, a nie jego drobna cz.
A jeli stado jest
podzielone? wyraziem wtpliwo.
Owszem, jest podzielone.
Parset sztuk rogacizny atwiej
upilnowa w mniejszych grupach. Lecz
byy to i s nadal grupy liczce co
najmniej po sto sztuk kada. Jeli w
ktrej z tych grup wybuchby
popoch, uciekaaby cao, a nie jej
cz. Caldwell mwi, i od lat nie
przytrafio mu si adne stampede,
potwierdzili to jego pracownicy. Wreszcie (o czym pisaem w licie) nie
odnaleziono ani jednej zagubionej sztuki.
Bo zbyt pno zaczto szuka wtrci si Karol.
43

Trafie w sedno zgodzi si policjant. Poszukiwania

rozpoczynano najczciej dopiero w dzie lub dwa po wypadkach
stwierdzenia strat. Zjedziem cay obszar gospodarstwa Caldwella i
przylege tereny. Na pnoc i na zachd znajduje si bezludna pustka:
prerie, lasy, doliny i mnstwo wertepw, wrd ktrych, na dobr spraw,
mona by ukry niejedno stado. Lecz przecie takie stado musiaoby
pozostawi jaki lad, a takiego ladu ani ja, ani moi pomocnicy nie
odnalelimy.
Ba znowu przerwa mu Karol jeli od chwili kradziey do
jej stwierdzenia upyn dzie, dwa lub wicej, lady mogy zosta zatarte
przez zodziejw, mg je rwnie zniszczy deszcz lub porywisty wiatr.
I to prawda. Braem tak okoliczno pod uwag. Lecz w jaki
sposb zapa zodzieja na gorcym uczynku? Powtarzam: nie mona liczy
krw kadego ranka i wieczora, to wymaga zbyt wiele czasu.
A suba? zapyta Karol. Kowboje i inni?
Mitchell potakujco kiwa gow.
wietny byby z ciebie policjant. Suba, ludzie Caldwella to
wany element naszej sprawy. Podejrzewam w tym miejscu zniy gos
i kto z tej gromady, jeden lub kilku, wie wicej od nas. I milczy.
Wsplnicy zodziei? zauwayem.
To mam na myli. Albo milcz ze strachu, albo te sami
uczestnicz w porywaniu byda.
Po co? zagadnem szybko.
Mitchell westchn.
Sdz, i sprzedaj kradzione sztuki.
Taki mdry to i ja jestem rozemia si Karol.
Bo jeszcze nie znasz szczegw. Nie ograniczyem si do
przeprowadzenia ledztwa w farmie Caldwella. Moi ludzie dyskretnie
44

zainteresowali si handlem ywcem w caym okrgu i interesuj si nadal.

Mimo to nie zdoalimy stwierdzi, aby ktokolwiek naby chocia jedn
krow Caldwella bez jego aprobaty.
Nie potrafi w to uwierzy zdenerwowa si Karol.
Wszystko, co dotd nam opowiedziae, wybacz, Gary, wyglda na bajk.
Ciekawe, jak przebiegao przesuchanie ludzi na farmie? Wyobraam sobie:
tak zwane krzyowe pytania, stara sztuczka policyjna, oraz ograne chwyty
w rodzaju: Co robie? Gdzie bye tego a tego dnia o takiej i takiej
godzinie? Kto moe to powiadczy? i tak dalej, i tak dalej.
Najniewinniejszy facet dostaje wwczas drczki i plcze si w zeznaniach,
a kuty na cztery nogi przestpca e jak z nut, gadko i z takim akcentem w
gosie, i przekonuje kad czerwon kurt.
Z trudem stumiem miech, a Mitchell wyranie spospnia.
Krzywdzisz nas. Nie jestemy tacy atwowierni i tacy... gupi.
Natomiast prawd jest, i nasz mundur nieco utrudnia prowadzenie
ledztwa, bowiem ostrzega przestpc. Oto dla czego zwrciem si do was
obu o przyjacielsk pomoc. Zreszt nie bezinteresown. Jak wiecie, Caldwell
zobowiza si...
Wiemy, wiemy przerwaem mu te wywody. Gdyby nie
Karol, nie przyjechabym tutaj nawet za gry zota. Mniejsza z tym. Prosz
nam teraz opowiedzie o Caldwellu, jego rodzinie i jego pracownikach.
Trzeba wiedzie, z kim si spotkamy.
Susznie rozchmurzy si Mitchell. Na pocztku wana
uwaga: udajecie si do Caldwella, jako znajomi jego znajomych, na
parotygodniowy pobyt w celu polowania. Nikt nie moe wiedzie, poza
gospodarzem, jaki jest waciwy powd waszej wizyty.
Wic nie udajemy si tam jako pascy znajomi? zagadnem.
O to chodzi! wykrzykn. Pan chwyta w lot kad myl.
Przydaby si nam taki lekarz.
Jeli to ma by oferta parsknem miechem nie
przyjmuj jej.
45

Szkoda. Lecz wrmy do tematu. Jonathan Caldwell

odziedziczy swe gospodarstwo po ojcu, razem z pierwszymi ojca
pracownikami lub ich dziemi. Z takiej sytuacji wywodzi si nieco
patriarchalna forma stosunkw midzy pracodawc a pracownikami. W
wielu wypadkach jego obecni kowboje to ongi dzieci, z ktrymi si bawi.
Sdz, e tego rodzaju stosunki stwarzaj bardzo dobr atmosfer, raczej
utrudniajc rodzenie si jakich zadranie. W okresie kilku ostatnich lat
Caldwell zatrudni paru nowych ludzi.
A w tym roku? zapyta Karol.
Dwu lub trzech, dokadnie nie pamitam.
Ci ludzie powinni nas interesowa specjalnie, jeli znikanie
stada rozpoczo si dopiero obecnie.
Tego jestem pewien. Trafiay si, co prawda, straty, lecz przy
duej iloci byda to rzecz nieunikniona. I dopiero w biecym roku
nastpiy masowe kradziee.
Naley sprawdzi, czy nie pozostaj one w zwizku z
zatrudnieniem nowych pracownikw.
Caldwell wskae ci, Karolu, tych nowicjuszy. A teraz kilka sw
o terenie. Na pnocy posiado Caldwella graniczy z pust preri, dalej s
bagna nie do przekroczenia. Na zachodzie i wschodzie istniej
gospodarstwa rolne, lece w odlegoci kilkunastu, a nawet kilkudziesiciu
mil. Braem to pod uwag, lecz me podejrzenia nie zostay potwierdzone
adnym dowodem. Nikt z ssiadw nie jest posiadaczem skradzionych
krw. Wszystkie sztuki s cechowane, wic atwo byoby je rozpozna. Na
poudnie od farmy Caldwella cign si obszary najgciej zaludnione, no i
Regina, oczywicie. Tyle w wielkim skrcie. Czy macie jakie pytania?
Mam uprzedziem Karola. Pomin pan pewn grup
ludnoci.
Indian?
Indian.
46

Hm... Na pnocy, lecz do daleko, istniej rezerwaty plemienia

Kri. Najbliej nas Assinoboinowie.
W tym punkcie Mitchell urwa, spojrza w sufit i wyrecytowa
bezbarwnym tonem, wanie jakby czyta z sufitu:
Traktat numer siedem, podpisany 15 wrzenia 1874 roku z
plemionami poudniowego Saskatchewanu: Kri, Saltaux i inni. A wic
dotyczy rwnie Assinoboinw zwanych Stony. Plemiona te odstpiy
rzdowi Dominium tereny przekraczajce 74 tysice mil kwadratowych12 .
W zamian za to otrzymay na wieczyst wasno po mili kwadratowej na
kad rodzin liczc do piciu osb, prawo prowadzenia handlu z
osadnikami, prawo do polowania i rybowstwa. Rzd zobowiza si do
zaoenia szk w rezerwatach. W dniu podpisania ukadu kady wojownik
otrzyma 12 dolarw, przywdca grupy plemiennej 15 dolarw, kady z
wodzw po 25 dolarw. Poza tym przekazano Indianom najrozmaitsze
wyposaenie rolnicze, zapasy ywnoci, flagi, medale. Z tytuu tego traktatu
Indianie otrzymuj corocznie po 5 dolarw na wojownika, po 15 dolarw
dla przywdcw grup i po 25 dla wodzw. Dodatkowo rzd wypaca
corocznie 750 dolarw na zakup amunicji dla myliwych. Co trzy lata
wodzowie oraz naczelnicy grup otrzymuj komplety ubra... przerwa i
przenis wzrok z sufitu na nas. To wszystko, co wiem o rezerwacie
Assinoboinw. Dodam, i podobny traktat zosta zawarty w 1877 roku z
Assinoboinami i innymi plemionami poudniowej Alberty.
Masz wspania pami pochwali Karol jednak twe
informacje niewiele dla nas znacz.
Jak to?! obruszy si policjant.
Nas nie interesuje obecnie aden traktat, lecz jedynie to, czy
czerwonoskrzy mog przekracza granice swych rezerwatw i przy takiej
okazji... uszczkn nieco byda biaym farmerom. Chyba o to chodzi, Janie?
Wanie o to odparem.
12
Okoo 2,60 km2.
47

A wic... hm... w zasadzie niby nie, lecz w praktyce... Granice

ziem rezerwatowych s tylko z grubsza oznaczone i waciwie nikt nie wie
dokadnie, jak biegn. Poza tym Indianie maj przecie prawo polowa i
owi i jeli w takim celu wyjd poza swe ziemie, trudno zarzuci
pogwacenie umw. A sprbuj sprawdzi, czy wojownik ruszy tropem
zwierzyny, czy z innych powodw. Jedno jest tu pewne: nie wolno Indianom
przenosi swych wiosek poza granice rezerwatw.
To znaczy, i grupa wojownikw mogaby zawdrowa w
poblie farmy Caldwella.
Mogaby, jednak wrci ze skradzionym bydem nie sposb.
Przecie ju mwiem, e poudnie jest najgciej zaludnione. Przepd od
razu zwrciby uwag osadnikw. Nie, Karolu, wykrel takie podejrzenie ze
spisu swych przypuszcze.
Chciabym posiada taki spis. Niestety, jak dotd nie mam o co
zahaczy.
Ju dawno doszedem do podobnego wniosku. Jednak jestem
przekonany, e wam obu, gdy duej posiedzicie w majtku Caldwella,
ukae si prawdziwe oblicze zodziejskiej sprawy. Moim zdaniem zodziej
dlatego w kocu wpada w sida, bo nie potrafi na dugo zachowa tej samej
ostronoci. Napicie nerwowe, w ktrym yje, staje si w kocu rdem
bdw, jakie zaczyna popenia. I to go wiedzie za krat.
Mdrze to wysnue ironicznie zauway Karol.
Porucznik ma racj stwierdziem. Nasza szansa ley w
tym, e udajc niedzielnych myliwych uznani zostaniemy przez sprawc
caej afery za nieszkodliwych. Nie bdzie si nas tak wystrzega, jak
Caldwella czy policji.
Susznie, bardzo susznie zgodzi si porucznik.
Jeli... wtrci si Karol ju w tej chwili Caldwell, jego
rodzina oraz wszyscy pracownicy farmy nie zostali powiadomieni o
rychym przybyciu dwu przyjaci pana Mitchella!
48

To byoby fatalne! Ostrzegem Caldwella. Zabroniem nawet

swkiem wspomnie o mnie.
Czy on potrafi dochowa tajemnicy?
To ley w jego wasnym interesie, a daj wam sowo, e
Caldwell nie jest gupcem.
Czy to gwarancja policyjna? zakpi mj przyjaciel. Jeli
tak, nie ywi wielkiego zaufania do mdroci tego farmera.
Karolu, Karolu... uda oburzenie Mitchell nie pora na
arty.
Dobrze. Odkadam je na pniej. Ile on ma dzieci?
Syna i crk.
W jakim wieku?
Pi i trzy lata. To mode maestwo. Pobrali si na rok przed
wybuchem rebelii Riela.
Rzecz zrozumiaa, i dzieciaki s bardzo ciekawe i bd chodzi
za nami krok w krok.
Co te gadasz! Malcw pilnuje matka, jake mogoby by
inaczej? Wida, Karolu, e nigdy nie bye ojcem...
Ani matk... Mniejsza z tym. Kto to jest pani Caldwell?
Crka farmera z Manitoby. Na mj sd bardzo inteligentna.
Koczya jakie tam szkoy, ale jakie, nie wiem. Czy to wane?
Jak na policjanta, zasb twych informacji nie jest oszoamiajcy.
Zbyt wiele wymagasz, Karolu.
Wobec zadania, jakie nam... hm... narzucie ( Protestuj!
mrukn Mitchell), dowiedzielimy si zbyt mao.
49

Dowiecie si na miejscu, a moe nawet wczeniej.

Przypuszczam, e Caldwell, zamiast wysya ktrego ze swych ludzi, sam
si tu zjawi.
Kiedy to nastpi?
Sdz, e jutro.
Caldwell wie o naszym przybyciu?
Wysaem do umylnego goca. Mitchell wycign z
kieszeni wielki, okrgy zegarek. O tej porze ju na pewno dotar do
farmy. Jedzie si do niej ptora dnia, nie liczc nocnej przerwy.
No, to chyl czoo przed czerwonymi kurtami zaartowa
Karol. Lkaem si, e przyjdzie nam tu tkwi przez kilka dni.
Robi si, co mona i jak mona. Przyznaj, i chtnie
zatrzymabym was na duej, ale czas biegnie, a sprawa jest pilna. Bo liczy
si naley rwnie i z pogod. Teraz jest ciepo, pniej nadejd dwa, trzy
tygodnie indiaskiego lata13, a po nich pierwsze przymrozki.
Nie potrzebujesz mnie o tym informowa burkn Karol.
Bywam na pnocy czciej od ciebie, na prawdziwej pnocy, i do tego w
zimie.
Mitchell zamia si:
Zupenie o tym zapomniaem, ale te spotykamy si jedynie w
lecie.
Byo to zgodne i prawd twierdzenie. Wiosenno-letnie wyprawy
Karola stanowiy jedynie rozrywk, natomiast jego traperska, cika praca
rozpoczynaa si kadego roku z pocztkiem zimy, a koczya, gdy nieg
poczyna topnie. Powd zrozumiay: najcenniejszym, najgstszym futrem
porastaj zwierzta owne podczas zimy. W ten wanie sposb natura,
zabezpiecza je przed mrozem. Natomiast podczas wiosny i lata zwierzyna
13
Odpowiednik naszego babiego lata.
50

linieje i za jej skrki nie mona uzyska nawet poowy zimowej ceny. A
przecie Karol Gordon y z polowa na futerkowe czworonogi.
Najczciej udawa si na pobrzea Zatoki Hudsona lub jeszcze
dalej na pnoc. Nic wic dziwnego, i nigdy dotd nie napotka Mitchella na
biaym szlaku, a jedynie na zielonym, gdy wdrowalimy po poudniowej
Kanadzie, waciwym dla porucznika rejonie dziaalnoci.
51

III
Jeszcze jedno podejrzenie
Sdziem, e nasza rozmowa z porucznikiem dobiega koca.

Wszystko przecie zostao ju obgadane, a reszty wyjanie moglimy
oczekiwa od Caldwella. Jednak pomyliem si. Bo oto gdy ju podnosiem
si z fotela, Karol klepn mnie po ramieniu.
Jeszcze chwil, Janie.
Zdawao mi si... niemiao zaprotestowaem.
Cierpliwoci. A teraz... zrobi pauz i spojrza na Mitchella.
Sucham powiedzia nie mniej ode mnie zdziwiony policjant.
Teraz, Gary, wytrznij wreszcie, co masz tam schowane w
rkawie. Opowiedziae wiele o dziwnej historii tego byda, lecz w
konsekwencji nadal nie wiem, co ty w tej hecy podejrzewasz? Indian
wykluczasz, zodziei handlujcych krowami rwnie, wspominasz o
pracownikach farmy Jonathana Caldwella, lecz w sumie nie daje to adnego
tropu, ktry mgby doprowadzi do wykrycia prawdy. Podejrzewam, e
masz jak inn jeszcze koncepcj, o ktrej nawet nie raczye
wzmiankowa. Czybym si myli?
Dostrzegem zdumienie na twarzy Mitchella. Pokiwa gow w
milczeniu, zamia si i rozoy rce gestem bezradnoci.
To zdumiewajce owiadczy.
52

Wrcz nie do wytumaczenia. Karolu, ty masz chyba jaki dar

jasnowidzenia czy te odczytywania cudzych myli.
Dawno to ju zauwayem wtrciem.
Do rzeczy, do rzeczy mrukn mj przyjaciel. Myl si, czy
nie?
Ot nie. Nie wspomniaem o swym podejrzeniu, poniewa
wydaje mi si tak nieprawdopodobne, e a mieszne. A poza tym, gdyby
wie o tym rozniosa si, mogaby wzbudzi wrd farmerw niema
panik. A tego za wszelk cen naley unikn. Rzecz w tym, i sprawa
znikajcego stada wiza si moe z Ludwikiem Rielem. Tak, tak doda
spogldajc na m osupia min. Ja o tym nawet nie wspomniaem
Caldwellowi. Nie chc go przeraa.
Czemu jednak zataie przed nami? zagadn Karol.
Jeszcze nie wiem, o co tu chodzi, lecz na tyle sobie ceni twe spostrzeenia i
uwagi, i zatajenie ich na pewno utrudni wykonanie nieatwego zadania. Co
ma wsplnego z Rielem Jonathan Caldwell i jego gince krowy?
Co ma wsplnego? powtrzy porucznik. Parokrotnie si
nad tym zastanawiaem. Jednak... moe mie. Nie wiem, czy znacie
dokadnie histori ycia Ludwika Riela, a bez tego moje przypuszczenia
wydadz si wam majaczeniem chorego.
No... odpar niepewnie mj przyjaciel co tam o tym Rielu
wiemy. Syszao si nieco o rebelii Metysw, ale szczegw nie wymagaj
ode mnie ani od doktora.
Rebelia wybucha w 1885 roku pochwaliem si
znajomoci tematu. Nas tu wwczas nie byo.
Zwiedzalimy Oklahom doda Karol.
No to cieszcie si. Tego rodzaju przygoda nie przypadaby wam
do smaku. Zbyt bya krwawa, zbyt wiele pocigna ofiar i to niekiedy ze
strony osb zupenie przypadkowych, wcale nie zaangaowanych w tej
bratobjczej walce.
53

Bratobjczej? mrukn Karol.

Oczywicie. Bo c z tego, e jedn z walczcych stron stanowili
Metysi? Przecie to byli potomkowie biaych osadnikw przybyych tu
przed setkami lat bd z Francji, bd z Anglii, posiadajcy takie same
prawa do tej ziemi jak i pozostaa wikszo Kanadyjczykw. Powiedzia
pan, doktorze, e rebelia wybucha w 1885 roku. To prawda, lecz jedynie
czciowo. Historia naszego kraju zanotowaa dwa powstania metyskie.
Pierwsze w 1869 roku, daleko std, na terenach, przez ktre przepywa
Pnocna Rzeka Czerwona, a wic w dzisiejszej prowincji Ontario, niezbyt
daleko od granicy Ameryki. Tam wanie leay metyskie wioski, ktrych
ludno zajmowaa si co prawda upraw roli, lecz przede wszystkim
polowaniem na wdrujce stada bizonw. Skry i miso byy gwn

podstaw utrzymania, ale z chwil, w ktrej ilo bizonw ulega
gwatownemu zmniejszeniu, wzroso znaczenie rolnictwa.
Ilu byo tych Metysw? Niewielu. Jeli pami mnie nie myli,
przeprowadzony w 1840 roku spis ludnoci wykaza nieco ponad 4300
mieszacw skupionych nad dolin Rzeki Czerwonej.
To to garstka zauway Karol. Z tego, co mi opowiadano,
sdziem, i Metysw byo kilkanacie tysicy.
54

Opowiadano ci bajdy. Ale si temu nie dziwi, poniewa ta

garstka, jak twierdzisz, narobia w naszym kraju tyle szumu, co dobrze
zorganizowana, bitna armia nieprzyjacielska. Tak wspominaj uczestnicy
tamtej wojny, bo nie braem w niej udziau. Po pierwsze z powodu
modocianego wieku, po drugie poniewa wwczas jeszcze nie istniaa
Pnocno- Zachodnia Konna Policja. Jak wam wiadomo, zorganizowano j
dopiero w 1873 roku. Ale mniejsza z tym.
Mniejsza z tym powtrzy Karol. Obawiam si, e jeeli
bdziesz mwi tak szczegowo i tak rozwlekle, nigdy nie dowiemy si, co
ma wsplnego Ludwik Riel z krowami Caldwella.
Cierpliwo jest cnot zamia si Mitchell. Sam mnie
sprowokowae do tego gadania, wic nie przerywaj. Wkrtce dojd do tak
zwanego sedna sprawy. Ot przywdc Metysw znad Rzeki Czerwonej
by ojciec Riela, z zawodu mynarz. Dopki tamte ziemie znajdoway si w
administracji urzdnikw Kompanii Zatoki Hudsona, Metysom wiodo si
wcale niele. Urzdzali polowania, miso i skry sprzedawali w faktoriach
Kompanii, a poza tym prowadzili handel z osiedlami i miastami lecymi po
przeciwnej stronie granicy, w Stanach Zjednoczonych. Sprawa zmienia si
radykalnie, gdy posiado Kompanii przesza na wasno rzdu. Jak
wiecie, by to teren olbrzymi, bo obejmujcy tak zwan Ziemi Ruperta na
poudniu Kanady oraz Terytoria Pnocne-Zachodnie, rozcigajce si na
dalekiej pnocy, a poza krg arktyczny i na pnoco-zachd po Gry
Skaliste. W sumie ptora miliona mil kwadratowych powierzchni.
Pierwszym objawem zmiany sta si masowy napyw szkockich osadnikw
na tereny przylegajce do doliny Rzeki Czerwonej. Poczli oni do
intensywnie trzebi own zwierzyn, zagraajc w ten sposb
materialnym interesom Metysw, a poza tym odnosili si do mieszacw
w sposb pogardliwy, niekiedy wrcz agresywny. Jednak nie ten powd sta
si przyczyn rewolty mieszkacw doliny Rzeki Czerwonej, lecz decyzja
rzdu z Ottawy przeprowadzenia pomiarw gospodarstw rolnych
stanowicych wasno Metysw. Gdyby to byy jedynie pomiary
utwierdzajce stan rzeczy! Nie wywoayby protestu. Jednak wraz z
przeprowadzeniem pomiarw miano rwnie generalnie zmieni ksztat
dziaek rolniczych tak, aby kada z nich tworzya regularny kwadrat. Nie
55

wiem, kto to wymyli, nie do mnie naley krytyka posuni wadz, nawet
tak odlegych w czasie.
Oczywicie umiechn si Karol. Biorc pod uwag, i
sam jeste na subie rzdu...
Mitchell skrzywi si z dezaprobat.
Niech bdzie i tak, ale nie odbiegajmy od tematu. Ot, dziaki

rolne Metysw znad Rzeki Czerwonej najczciej posiaday ksztaty bardzo
wyduonych prostoktw. I to wcale nie z przypadku. Kompania Zatoki
Hudsona, ktra te dziaki ongi przydzielia lub za bezcen sprzedaa
osadnikom, wymierzaa je tak, i kade gospodarstwo rolne miao niczym
nie skrpowany dostp do rzeki z jednej strony, z drugiej za obejmowao
cz lasu stanowicego dla farmerw rdo budulca i opau. Zarzdzona
zmiana granic tych posiadoci odcinaa wiele z nich i od wody, i od lasu. To
wanie stao si powodem fermentu. Metysi sprzeciwili si jakimkolwiek
56

nowym pomiarom, a prby przeprowadzenia ich si, powitali zbrojnym

oporem. W tamtym okresie, jak ju wspomniaem przywdc Metysw by
mynarz Riel. Po jego mierci stanowisko to osign jego syn, Ludwik
Dawid Riel. Dlaczego wanie on? Po prostu dlatego, i by w stosunku do
swych wspbraci czowiekiem niezwykle wyksztaconym. Ukoczy szko
w Montrealu, a poza tym, jak mi mwiono, cieszy si saw znakomitego
mwcy. To on prowadzi rokowania z rzdem kanadyjskim, a gdy nie
spowodoway oczekiwanego przez Metysw skutku, utworzy Narodowy
Komitet Metysw z siedzib w starej faktorii Kompanii Zatoki Hudsona:
forcie Garry. Riel wraz z kilku Metysami nalecymi do Komitetu
opracowali 18 punktow List Praw, w ktrej domagali si od rzdu
kanadyjskiego utworzenia na terenach przylegajcych do Rzeki Czerwonej
samodzielnej prowincji z szerokimi uprawnieniami samorzdowymi. Rzd
przysta na te dania. Nie bd wyjania szczegw, do e parlament w
Ottawie uchwali utworzenie Prowincji Jeziora Prerii, lecz nie zgodzi si
na udzielenie amnestii Metysom, ktrzy byli bezporednio zaangaowani w
akcjach zbrojnych. Mao tego, postanowiono wysa na metyskie ziemie
ponad tysic onierzy, jakoby celem zapewnienia mieszkacom ochrony
przed napadami Indian. Riel, ktry okaza si przecie zrcznym politykiem,
nie wyczu podstpu. Jeszcze sam dostarczy wojsku przewodnikw. Gdy
wreszcie maa armia znalaza si na przedpolu fortu Garry, jeden z
przyjaci Riela, biay osadnik, ostrzeg go, i zostanie aresztowany. Riel
zdy uciec w ostatniej chwili. Przedar si przez granic Stanw i przez
szereg lat, uzyskawszy obywatelstwo USA, mieszka tam. Tak oto
zakoczyo si pierwsze powstanie Metysw.
Bardzo to interesujce zauway Karol nieco sceptycznym
tonem lecz ani na krok nie przyblia nas do sprawy Caldwella. Czyby
odyy wspomnienia tamtych, odlegych dni i Metysi na nowo pragn
uzyska autonomi i wypdzi biaych farmerw z ich gospodarstw? Bo
chyba o to tu chodzi?
Wanie. Jednak sprawa ta wie si nie z rebeli Rzeki
Czerwonej, lecz z drugim powstaniem, ktre nastpio w pitnacie lat
pniej, w 1885 roku, nad rzek Saskatchewan. I w tym wypadku przyczyn
rebelii by ten nieszczsny, nowy podzia gospodarstw nalecych do
57

Metysw. cignito Riela ze Stanw do miasteczka Batoche, gwnego

skupiska Metysw, pooonego nad rzek Poudniowy Saskatchewan. I
teraz, jak przed pitnastu laty, Metysi opracowali petycj do rzdu,
domagajc si nie tylko zaniechania pomiarw, lecz rwnie powoania
lokalnych wadz. Rzd nie udzieli odpowiedzi. W pocztkach marca 1885
roku Ludwik Riel wezwa swych pobratymcw do chwycenia za bro. Ba,
syszaem, e, aby wzmocni wojownicze nastroje i wiar w ostateczne
zwycistwo, Riel dopuci si nawet oszustwa. Na mityngu zwoanym w
Batoche w poowie marca zapewni zebranych, i uzyska
bogosawiestwo Niebios, e na dowd tego Bg pooy sw do na
socu. W kilka nacie minut po tej zapowiedzi niebo istotnie pociemniao.
Ot Riel uprzednio zapozna si z rocznikiem astronomicznym,
przewidujcym zamienie soca. atwowierni Metysi uznali swego
przywdc za czowieka wszechmogcego.
W kilka dni pniej Riel powoa do ycia Tymczasowy Rzd
Saskatchewanu. Metysi przecili druty linii telegraficznej czcej Batoche
ze wiatem, spldrowali rzdowe skady ywnoci i artykuw
przemysowych, aresztowali kilku biaych, w tym agenta do spraw Indian.
Z kolei Riel wysa zaufanych ludzi do wodzw poszczeglnych plemion
indiaskich, wzywajc je do zbrojnego buntu. Jednak Czerwonoskrzy
odnieli si niechtnie do tego apelu, zaledwie czterystu wojownikw z
plemienia Kri odpowiedziao ochoczo na wezwanie do wsplnej walki z
biaymi twarzami. Ani potna federacja Czarnych Stp, ani
Assinoboinowie, Salteaux i Czipeweje nie dostrzegali dla siebie adnej
korzyci w popieraniu Riela. Na szczcie. Udzia w powstaniu 20 tysicy
wojownikw mg doprowadzi do katastrofalnych dla Kanady skutkw. A
sam Riel potrafi wystawi zaledwie tysic strzelcw, co prawda
znakomitych, umiejcych jak nikt inny prowadzi partyzanck wojn, lecz
niezdolnych do uzyskania decydujcego zwycistwa. Jak wiecie, rebelia
zakoczya si klsk. Po zdobyciu przez wojsko Batoche Ludwik Riel odda
si do niewoli i po dugim procesie zosta skazany na mier. Kilku jego
najbliszych pomocnikw otrzymao wyroki paroletniego pobytu w
wizieniach, lecz olbrzymia wikszo uczestnikw domowej wojny zdoaa
unikn wszelkiej kary. I teraz wanie jeszcze chwilk, Karolu
58

dochodz do sprawy, ktra powinna ci specjalnie zainteresowa. I pana,

doktorze, rwnie doda spogldajc na mnie. W Saskatchewanie
nadal istniej farmy metyskie, moe nawet w wikszej iloci ni przed
drugim powstaniem Riela, poniewa wielu mieszacw przenioso si
tam z doliny Rzeki Czerwonej. Czy pogodzili si z istniejcym obecnie
stanem rzeczy? Na podstawie wasnych obserwacji sdz, e wikszo
zrezygnowaa z dawnych planw i dawnych ambicji. Jednak mit, bo to
najlepsze chyba okrelenie, Ludwika Riela nie wygas ze szcztem.
Zwaszcza wrd Metysw francuskiego pochodzenia. Ta dziwna posta
nadal fascynuje wielu z jego wspbraci, a rwnie bardzo wielu biaych.
Ongi rozptaa ona wrd ludnoci Kanady gwatowny spr, grocy
rozpadniciem si naszego pastwa. Katolicy francuskiego pochodzenia
bronili przywdcy Metysw uznajc go za patriot. Angielscy protestanci
potpili go jako zdrajc. Z upywem lat spr ten wiele straci na swej
ostroci, przecie nie wygas cakowicie. Myl, e w pewnych krgach
wci s ywe niebezpieczne marzenia na temat samodzielnego pastwa
metyskiego, czy autonomicznej prowincji zamieszkaej wycznie przez
pobratymcw Riela.
W ubiegym roku zanotowalimy w naszym okrgu kilka
wypadkw, natury kryminalnej, trudnych do wytumaczenia. Sprawcw
przestpstw niestety nie wykryto.
Mw janiej mrukn Karol.
No wic... dwa przypadki podpalenia anw pszenicy. U dwu
farmerw. Zupenie sobie obcych i nie bdcych ssiadami. Zastanawiajce,
nieprawda?
Zemsta jakiego pokrzywdzonego kowboja zauway mj
przyjaciel lub te po prostu nieostrono przy rozpalaniu ogniska.
Sam chyba w to nie wierzysz. Kt omieli si igra z ogniem w
ssiedztwie anu zboa? Badalimy oba wypadki bardzo dokadnie. Na lad
jakich pokrzywdzonych kowbojw nie wpadem. Wrcz przeciwnie, w obu
gospodarstwach stosunki midzy pracodawcami a robotnikami od lat
ukadaj si w sposb patriarchalny. Farmerzy, zwaszcza ci prowadzcy
59

uprawy na wikszych obszarach, troszcz si o swych ludzi w stopniu

znacznie wikszym ni to si dzieje we wschodnich prowincjach Kanady. Po
prostu z braku chtnych. Teren ten jest sabo zagospodarowany, wiele farm
ley wrd bezdroy i pustkowi, ten fakt odstrcza od podejmowania pracy
na roli przez siy najemne. Dlatego trudno ich tu werbowa, dlatego utrata
czowieka umiejcego ora, sia czy pasa bydo stwarza posiadaczom ziemi
powane kopoty. Wic te dbaj o swych ludzi, jak mog. Pace s tu
wysze ni w innych rejonach, warunki wyywienia i mieszkania rwnie
znacznie lepsze. Bdziecie mogli stwierdzi to sami bawic u Caldwella.
Wykluczam jak kowbojsk zemst. Nie w tym tkwi sedno sprawy.
Lecz oba wypadki nie maj przecie nic wsplnego z chci
zagarnicia cudzego mienia zauwayem. Jeli sponicie anw zb
nie byo dzieem przypadku, s to przykady zemsty osobistej.
Zemsty potwierdzi porucznik. Lecz czy osobistej? Na tym
zreszt sprawa si nie koczy. W ubiegym roku, ju na jesieni, doniesiono
nam o dwu wypadkach masowego zatrucia stad byda. Badaem te wypadki.
Przyczyna bya prosta: bydo najado si trujcego zielska. Lecz w jaki to
cudowny sposb zielsko rozmnoyo si na kach, na ktrych dotd nigdy
nie roso? Dlatego podejrzewam, i trujce chwasty zostay podrzucone i to
nie przez jedn osob, zbyt dugo by to trwao. W tej akcji musiaa bra
udzia spora grupa ludzi. Jakich ludzi? Nie odkrylimy. Teraz z kolei mamy
do czynienia z nie mniej tajemniczym zjawiskiem ginicia stad byda na
farmie Caldwella. Dowodw nie posiadam, jak wam ju wspomniaem,
jednak wolno mi przypuszcza, i we wszystkich piciu wypadkach dziaaa
jaka zorganizowana grupa ludzi, ktrych celem jest doprowadzenie do
ruiny tamtejszych farmerw i opuszczenia przez nich zagospodarowanej
ziemi.
I my we dwjk mamy odkry tak zorganizowan grup
ironicznie zauway Karol. Robota zapowiada si nieza, pomys
doskonay, e namylam si teraz, czy nie powinnimy, ja i doktor, uda si
na stacj i wsi do pierwszego pocigu, ktry jedzie w kierunku granicy
ze Stanami.
60

Ale, Karolu... porucznik wyranie si przestraszy. Nie

moesz tak postpi. Caldwell na pewno ju wie o waszym przyjedzie i
jak... ja bd wyglda? A poza tym, wszystko, co dotd mwiem, to tylko
przypuszczenie. By moe si myte, by moe nie istniej adne grupy
metyskie prbujce na nowo rozpta zawieruch. Ale wanie wy dwaj
potraficie to najatwiej sprawdzi goszczc u Caldwella. To moja najbardziej
osobista proba. Apeluj do was w imi naszej starej znajomoci.
No, prosz, syszysz, Janie?! W imi starej znajomoci przyjdzie
nam ryzykowa wasn skr. Co o tym sdzisz?
Ha, skoro ju jestemy tutaj... zaczem.
Machn rk przerywajc mi w poowie zdania.
Nie kocz. A zwracajc si do Mitchella: Widzisz, jakiego
masz sojusznika w doktorze? Zostaem przegosowany. Dobrze. Pojedziemy
do tej dzikiej farmy pooonej w dzikich stronach.
Dzikuj porucznik odetchn z wyran ulg. Nigdy wam
tego nie zapomn.
I jeszcze jedno powiedzia Karol wstajc czy twe
metyskie podejrzenia powinienem raczej zatai przed Caldwellem?
On ju jest wystarczajco zaniepokojony, po co masz go
wprowadza w panik? Zreszt... zorientujesz si na miejscu, czy bdzie to
konieczne. A tymczasem...
A tymczasem nie chcemy ci zabiera wicej czasu. Musz to
sobie dokadnie przemyle. Idziemy, Janie.
Opucilimy biuro
nastpnego dnia.
umawiajc
si
na spotkanie
rankiem,
Szlimy ulic wrd gwarnego tumu tak zamyleni, e o mao nie

wpadem pod kopyta koni cigncych adowny furgon. Karol wzi mnie
pod rk i puci dopiero wwczas, gdy znalelimy si we wntrzu
malutkiej restauracji. By to oczywicie pomys Karola, a nie mj.
61

Wybacz, mj drogi powiedzia siadajc za stolikiem ale

baem si, e jeszcze kilkaset jardw spaceru i zostan pozbawiony
towarzysza rozpoczynajcej si przygody. Przygody! powtrzy. Niech
j licho porwie. Co bdziesz jad? zapyta dostrzegszy zbliajcego si
kelnera. Rozmowa z Mitchellem wzbudzia we mnie icie wilczy gd. Nie
potrafi prawidowo myle przy pustym odku.
Wybralimy z karty hamburgery oraz po butelce piwa.
Hamburgery okazay si nieledwie parodaniowym obiadem, tyle do
kadego kotleta zaserwowano nam jarzynowych dodatkw i woskiego
makaronu.
I co ty na to? zagadnem odstawiajc na p oprnion
szklank.
Nieze odpar zwile.
Ale ja nie pytam o jedzenie!
Wybacz, lecz w tej chwili najbardziej interesuje mnie zawarto
mego talerza.
Przepraszam, e przeszkodziem ci w tak powanym problemie
odparowaem zoliwie. Bd milcza jak gaz, dopki ostatnia resztka
misa nie zostanie przez ciebie poknita.
Nie odzywaem si wic ani swkiem, a e Karol rwnie milcza,
obaj wygldalimy jak gocie na pogrzebowej stypie. Na koniec
hamburgery14 zostay zjedzone a piwo wypite. Karol dodatkowo zamwi
dwie kawy (to nam dobrze zrobi) i zaj si nabijaniem fajki. Poszedem
za jego przykadem.
No wic, Janie... odezwa si wreszcie wypuszczajc ustami
kb dymu j moemy wrci do naszej sprawy, a raczej sprawy
znikajcego byda pana Caldwella.
14
Autor wyprzedzi histori o kilkanacie lat. Nazwa: hamburger zostaa uyta po raz pierwszy w 1904 roku, w
barze w Teksasie przez garncarza Fletchera Davisa podczas wystawy wyrobw garncarskich.
62

Wanie! wpadem mu w sowo. Jakim to cudem

domylie si, e Mitchell nie opowiedzia nam wszystkiego?
To nie cud, lecz znajomo czowieka. Ja wiem, e porucznik,
gdy prowadzi ledztwo, staje si tak dociekliwy, e nie pominie ani jednego
szczegu pozornie nie wicego si ze spraw, ale mogcego si wiza.
Odkd znam Mitchella, a i on sam sporo mi opowiada o swej pracy, nie
trafi mu si wypadek, w ktrym rezygnowaby z wykrycia przestpcy w
wyniku braku wasnej koncepcji. Mitchell, musisz wiedzie, jest
zwolennikiem teorii, ktra gosi, i nawet mylne tropy rzekomo wiodce do
odkrycia prawdy s lepsze od adnych!
Ale to absurd!
Tylko pozorny. Poniewa i mylne tropy stanowi jaki punkt
zaczepienia. Pozwalaj na dziaalno w okrelonym kierunku, a w
konsekwencji na eliminacj bdw. Tymczasem brak wszelkiego pogldu
na spraw uniemoliwia rozpoczcie jakiejkolwiek akcji. Z tego co nam
naopowiada Mitchell, przyznasz chyba, nic nie wynikao. Bo sugestie o
pracownikach robicych Caldwellowi na zo, nie potwierdzone adnym
faktem, nie stanowi przecie powanych poszlak. Relacja porucznika to
gbka mocno nasiknita wod, gdy j wycisnem, nie zostao nic. I dlatego
trudno byo mi uwierzy, e tak sumienny i dociekliwy w swych badaniach
policjant wie tak mao o sprawie. Jak si okazao, moje podejrzenie byo
suszne.
Lecz czemu Mitchell zatai przed nami tak wany fakt?
Nie fakt, Janie, lecz domys. Chocia istotnie bardzo wany.
Czemu zatai? To spryciarz. I w jakim stopniu psycholog. Uzna, e nie
naley nas sugerowa, narzuca swego pogldu, czyli z gry wskazywa
kierunek ledztwa. Mitchell bardzo nam ufa, uwaa, i sami potrafimy doj
do zbienych z jego pogldem wnioskw lub te trafi na inne lady, ktre
przekrel jego podejrzenia.
Bardzo to skomplikowane zauwayem artobliwie.
Wydaje mi si, e gwn rol odegraa tu obawa przed
63

rozprzestrzenieniem mogcych wywoa panik wiadomoci. Z tego

wynika, i wbrew twej opinii, zaufanie do nas posiada swe granice.
Na pewno. Porucznik to subista i dziesi razy si zastanowi
nim puci par z ust. Jeli wspomniaem o zaufaniu do nas, miaem na myli
wycznie nasze dowiadczenie i zdolnoci, ktre Mitchell nawet przecenia.
Mniejsza z tym. Jaki jest twj pogld, Karolu na t dziwnie
zagmatwan spraw? Co do mnie, mam zupeny chaos w gowie.
Ba, ja rwnie bdz w ciemnociach. Gdzie byska wiateko,
ktre rozjani nam drog wiodc ku prawdzie? Nie wiem. Przypuszczaem,
e po rozmowie z Mitchellem zasb naszych informacji wzbogaci si nie
tylko o nowe, lecz i o stwierdzone fakty. Nic z tego. Same domysy, poszlaki,
wtpliwoci. Ale naleao to przewidzie. W przeciwnym wypadku
porucznik nie zwracaby si do nas o pomoc. Licz jeszcze na to, i ten
Caldwell dorzuci do sprawy kilka istotnych szczegw. Jeli to jest
oczywicie czowiek inteligentny i dobry obserwator, a nie zasiedziay
farmer, ktry nie widzi wiata poza uprawnymi polami i poza stadami
byda.
To znaczy, e nie masz adnej koncepcji?
adnej, to chyba zbyt mocno powiedziane. Dopuszczam
bowiem istnienie trzech konkretnych przyczyn znikania, czy rozpraszania
si stad. Pierwsza: najnormalniejsze stampede. Czyli, e nie istnieje aden
fizyczny sprawca, jeli nie bra pod uwag niedostwa kowbojw nie
potraficych opanowa popochu wrd zwierzt.
Jednak wiemy, e mimo poszukiwa nie odnaleziono adnych
ladw uciekajcych krw.
Tak twierdz poszkodowany i policja. Nie wiem, jak dokadnie
przeszukiwano teren. Prawd jest przecie, i jeden dobry, ulewny deszcz
wystarczy do rozmycia tropw najwikszego nawet stada. I trzeba mie, jak
to si okrela, dobrego nosa, by wyniucha sedno rzeczy.
64

Hm... mruknem z powtpiewaniem. Stampede, ktre

sporadycznie powtarza si i w ktrego wyniku ginie tylko cz stada? A
caa reszta nawet nie rusza si z miejsca wypasu? Czy to prawdopodobne?
Caa ta historia brzmi nieprawdopodobnie, i dopuszczam
wszelkie, nawet niezgodne z logik i naszym dowiadczeniem, wypadki.
Piknie odparem wcale nie przekonany o susznoci
wywodu mego przyjaciela. A co poza tym?
Wolno podejrzewa, i wrd ludzi pracujcych na farmie
Caldwella znalazo si kilku najzwyklejszych zodziei byda. Sztucznie
wywouj stampede, aby uprowadzi kilkanacie lub kilkadziesit sztuk i
oczywicie je sprzeda.
Twierdzenie cakowicie niezgodne z pogldem Mitchella.
Przecie krowy s cechowane (powszechny to zwyczaj), a wrd
hurtownikw nie znaleziono ani jednej sztuki ze znakami farmy Caldwella.
Prawda, jeli badano dokadnie. Lecz wypalane na skrze
zwierzt znaki atwo znieksztaci, zamaza lub nawet przerobi. A poza
tym zodzieje wcale nie musieli sprzedawa byda handlarzom, tylko jakim
dalej zamieszkaym hodowcom, niezbyt dociekliwie sprawdzajcym
pochodzenie zwierzt.
A twoje trzecie podejrzenie?
Wie si z rewelacj porucznika na temat Metysw. Jeli jest
prawdziwa, przysporzy nam najwicej kopotw. Byoby to bowiem
dziaanie bez chci zysku, raczej zemsta ni kradzie. Takie wypadki nale
do najtrudniejszych, jeli chodzi o wykrycie bezporednich sprawcw
przestpstwa.
Moe Caldwell by osobicie zaangaowany w spraw Riela?
Nic nie wiemy na ten temat, poza tym e farmer udzieli
schronienia uciekinierom podczas rebelii Saskatchewanu. Lecz taki
postpek trudno uzna za powd do zemsty ze strony jakich grup
65

mieszacw. Chyba... chyba, e w yciorysie Caldwella istniej jeszcze

inne, nie znane nam fakty.
Widz, e pomijasz cakowicie sugestie Mitchella.
Mylisz o podpalaniu zasieww i pomorze byda. e niby jest to
dowodem zorganizowanej akcji przeciw wszystkim farmerom nie Metysom,
czyli prb zapocztkowania kolejnej rebelii. No c, nie odrzucam takiej
moliwoci, aczkolwiek wydaje mi si ona mao realn. Trzeba by dopuci
istnienie jakiej grupy pogrobowcw Riela, ludzi na tyle ciemnych, na tyle
sfanatyzowanych, i nie dostrzegaj, jak bardzo w cigu ostatnich lat
zmalay szans na stworzenie nowego pastwa Metysw. Wzmocnienie
wadzy administracyjnej, policyjnej i wojskowej nie stwarza najmniejszych
moliwoci odniesienia sukcesu w zbrojnym powstaniu.
Jeli to ma by zbrojne powstanie? wyraziem wtpliwo.
Moe po prostu chodzi o jaki terror ekonomiczny, o zmuszenie biaych
farmerw do opuszczenia tych stron?
Tak czy owak, to paskudna sprawa. Ja osobicie wsp czuj
Metysom, lecz przecie nikt przy zdrowych zmysach nie moe przyglda
si biernie prbom zniszczenia gospodarki rolnej dla osignicia
praktycznie nieosigalnego celu. Wolabym, aby Mitchell myli si w swym
ostatnim podejrzeniu, jednak nie sposb nie bra jego sugestii pod uwag. I
to chyba wszystko. Pytae mnie, co sdz o sprawie. Oto masz odpowied.
Jeste zadowolony?
Raczej jestem przeraony wyznaem szczerze. Ile tu
poszlak, ile bdnych cieek, na ktrych mona z kretesem si zagubi! I
znale winnym... niewinnego.
Dlatego wskazana jest najwiksza z naszej strony ostrono.
Czy ujawnisz Caldwellowi ca tre naszej rozmowy z
porucznikiem?
Nie. Przynajmniej nie obecnie. Wszystko zalee bdzie od
okolicznoci, od tego, co nam powie farmer i co zdoamy zobaczy na
terenie farmy. Oby jak najwicej!
66

Na tym zakoczylimy rozmow przy stoliku. Nie podniosa mnie

ona na duchu.
Ponure myli nie opuciy mnie a do chwili, w ktrej zapadem w
gboki sen, w wygodnym ku na kwaterze zarezerwowanej dla nas przez
porucznika. A nastpny ranek wprowadzi mnie w lepszy humor, Przyczyna
takiej zmiany tkwia w tym, i udawszy si do biura Mitchella zastalimy w
jego gabinecie spodziewanego od paru dni gocia.
No wic wykrzykn porucznik na powitanie wreszcie
jestemy w komplecie! Pan Jonathan Caldwell, a to zwrci si do
nieznajomego moi przyjaciele.
Ucisnlimy sobie donie i zagbili w fotelach.
Chciaem zabra panw do siebie jeszcze dzi zagai farmer
lecz sytuacja wyglda tak, i powinnimy wyjazd odoy do jutra.
Jaka sytuacja? zdziwiem si, przekonany, e sprawa dotyczy
znikajcego byda Caldwella.
Bdzie burza owiadczy policjant. Czuj to w kociach a
Jonathan rwnie. Burza, a moe huragan, ostatni chyba tej jesieni.
Czy panowie macie zapewniony nocleg? zainteresowa si
farmer. Bo jeeli nie...
Nie ma o czym mwi przerwa mu Mitchell mog tu
mieszka choby rok. Jednak okolicznoci wymagaj szybkiego wyjazdu.
Okolicznoci... westchn Caldwell. To prawda. Jedno
mnie tylko raduje, i trafia mi si okazja poznania tak znakomitych
podrnikw. Gary sporo opowiada o panach.
Gary'ego cechuje skonno do przesady zauway Karol.
Takich jak my yje na tej ziemi wiele tysicy. Zwaszcza w Kanadzie, gdzie
nigdy nie brak ownej zwierzyny.
Caldwell umiechn si, co na pewno oznaczao: ju ja dobrze
wiem, co mam o was sdzi. Owiadczenie Karola uzna za oznak
67

skromnoci. Z kolei ja sam staem si obiektem przesadnych pochwa w

rodzaju: znakomity lekarz (skd o tym, u licha, mg wiedzie Mitchell?!),
wybitny westman, ktry tyle zagadek rozwiza.
O jakie to zagadki chodzio nie miaem pojcia. Porucznik
dobrze musia nablagowa! Dotd sdziem, i raczej lekceway me
zdolnoci i jako lekarza, i jako towarzysza wypraw Karola. A moe to byy
nieszczere pochway, ktrych celem zaprezentowanie naszej dwjki jako
ludzi wybitnych, a rwnoczenie przedstawienie siebie jako czowieka
posiadajcego tak wspaniae znajomoci?
Karol przerwa t od ku naszej czci kilkoma pytaniami
dotyczcymi sprawy znikajcego byda. To, co opowiedzia Caldwell,
niewiele rnio si od informacji porucznika. Potwierdzio, i waciciel
zauway strat po raz pierwszy w ostatnich dniach maja. A przedtem?
Nigdy zaprzeczy energicznie.
Ani w ubiegym roku? bada dociekliwie mj przyjaciel.
Nigdy. Pierwszy raz nie doliczyem si kilkudziesiciu sztuk
wanie w maju.
Kogo pan podejrzewa?
Rozoy rce gestem bezradnoci.
Porucznik Mitchell mwi nam, i wszyscy pascy ludzie
pracuj od lat, z wyjtkiem dwu czy trzech. Czy to prawda?
Mitchell nieco spochmurnia usyszawszy pytanie stawiajce pod
znakiem zapytania rzetelno jego informacji.
Nie gniewaj si, Gary. Po prostu chc raz jeszcze sprawdzi
fakty mogce mie bardzo wane znaczenie.
Wikszo odpowiedzia Caldwell zostaa zatrudniona
przez mego ojca. To s osoby starsze, jeszcze zdolne do fizycznego wysiku,
lecz nawet w przeciwnych wypadkach adnego pracownika nie zwolniem
68

uwaajc, i byoby to nieludzkie. Synowie sporej grupy tych ludzi poszli w

lady ojcw. Pracuj u mnie.
Spojrzaem z sympati na naszego rozmwc. Bo chocia w sporej
liczbie wielkich gospodarstw rolnych lub hodowlanych stosunki midzy
pracownikiem a pracodawc jak mi wiadomo ukaday si bez
porwnania lepiej ni w zakadach przemysowych, rzadko kiedy
tolerowano ludzi nie mogcych podoa cikiej pracy na roli i obsudze
hodowlanej.
Wszystko to oznacza mwi dalej Karol i ci pracownicy
ciesz si penym paskim zaufaniem. A nowo przyjci rwnie?
Tak. I sdz, e ja take darzony jestem wzajemnym uczuciem.
Sdzi pan podchwyci Karol lecz nie ma pewnoci...
Doprawdy... no... pewno w takich wypadkach trudno
stwierdzi. Staram si nie by zarozumiaym.
Godna uznania zasada. A czy wrd tej paskiej gromadki...
przepraszam, ilu ich jest?
Dwudziestu, wliczajc w to kuchark i jej pomocnic. Z
gotowaniem jest mnstwo roboty, nakarmienie tylu osb...
Rozumiem przerwa mu Karol i wracam do swego
pytania. Ot czy wrd paskiej gromadki znajduj si ludzie, ktrych
darzy pan mniejszym zaufaniem?
Hm... jakby to okreli? Trzy osoby pracuj u mnie dopiero od
kwietnia, modzi chopcy przyjci do obsugi stada. Ich znam najmniej, lecz
speniaj swe obowizki bez zarzutu. Jednak gdybym mia komu
powierzy wane zadanie do wykonania, zwrcibym si na pewno do
ktrego ze starszych pracownikw. To chyba jasne?
Oczywicie przytakn Karol.
69

Pomijam cig dalszy ledztwa prowadzonego przez mego

towarzysza, poniewa wikszo jego pyta dotyczya szczegw moim
zdaniem nie wnoszcych nic do tak zwanego sedna sprawy.
Tkwiem w fotelu, nie wtrcajc si do rozmowy i wyznam
nudzc si nieco. Mitchell milcza rwnie, umiechajc si od czasu do
czasu przy co celniejszym pytaniu Karola. Stary praktyk zapewne w taki
sposb wyraa swe uznanie dla ledczych zdolnoci mego przyjaciela.
Rozmowa, a raczej duga seria pyta i odpowiedzi, trwaa
niezmiernie, jak na m cierpliwo, dugo. Przerwaa j pora lunchu. Lecz
gdy zasiedlimy przy stole najelegantszej jakoby restauracji w Reginie
(dokd nas i porucznika zaprosi Caldwell), Karol wznowi swe
przepytywania. Wyobraam sobie, jak to musiao zmczy Caldwella!
Na szczcie lunch szybko dobieg koca, porucznik Mitchell
poegna si, by wrci do swego biura, a nas Caldwell wycign na
przechadzk po miecie.
Nie zauwayem nic godnego specjalnej uwagi. Moe dlatego i nie
jestem architektem ani historykiem sztuki, a moe istotnie Regina nie
stanowia obiektu jakiegokolwiek podziwu. Miasto przypominao nieco
frontowe, pograniczne osiedle dalekiego zachodu Stanw Zjednoczonych,
jakich widziaem wiele, chocia jednoczenie rnio si nieco stylem swego
budownictwa. Oczywicie odrobin adniejszego w formie od parterowych
bud i barakw podwyszanych sztucznym frontem zbitym z desek,
sigajcym ponad dach do wysokoci kilku stp. Nigdy nie mogem poj
sensu takiej nadbudwki. Niczego nie upikszaa, niczemu nie suya,
chyba... marnotrawstwu cennego drewna, zwaszcza tam, gdzie go wanie
w okolicy brakowao.
Caldwell okaza si w przeciwiestwie do budowli miasta
czowiekiem bardzo interesujcym. Z rozmowy wywnioskowaem, i zna
dokadnie histori Kanady, e wiele mog skorzysta z jego informacji na
temat dawnych dziejw Brytyjskiej Ameryki Pnocnej. Kiedy jednak
zahaczy o rebeli Ludwika Riela i owiadczy, e w wolnych chwilach
gotw jest nam szczegowo o niej opowiedzie wyraziem zaledwie
70

umiarkowan ciekawo. O Rielu ju co-nieco czytaem, a relacja

Mitchella, chocia do zwiza, zupenie mi wystarczaa. Sdz, e i
Karolowi rwnie. Zreszt nie po to udawalimy si na farm. Dlatego po tej
obietnicy Caldwella szybko skierowaem rozmow na inne tory. Bardziej
chyba zwizane ze spraw, dla ktrej tu przybylimy, nawet gdyby bya w
ni wmieszana jaka grupa Metysw.
Poczem wic wypytywa o pooenie geograficzne farmy, o
uksztatowanie terenu, ktre mogo sprzyja lub utrudnia akcj
nieznanych nam porywaczy krw. Uznaem jego informacje za niezwykle
dla nas wane. Nieco pniej Karol potwierdzi mj pogld.
Prognoza Caldwella sprawdzia si. Tu przed zmierzchem
zerwaa si wichura zamieniajca miasto w jeden potny obok kurzu.
Trwao to z dobr godzin, pozwalajc nam schroni si pod dach do
kwatery gocinnie przeznaczonej nam przez porucznika Mitchella. Caldwell
pogna do hotelu. Umwilimy si na dzie nastpny, na godzin sm rano
w biurze Pnocno- Zachodniej Konnej Policji.
Po huraganowych podmuchach, hukach piorunw i zygzakach
byskawic lun deszcz tak gsty, jak gdyby z nieba spyna na ziemi
potna rzeka. Spogldajc przez szyby na czarne jak sadza niebo raz po raz
rozwietlane zielonotymi ogniami byskawic, wymienialimy swe
spostrzeenia dotyczce osoby Caldwella. Na og zgodne. Farmer okaza
si ku naszemu zadowoleniu czowiekiem kulturalnym, rozsdnym i
wesoym. Jak dotd trapia mnie obawa, i natkniemy si na prostaka nie
dostrzegajcego wiata poza ork i hodowl, a rwnoczenie tak
zadzierajcego nosa wobec innych, e dusze przebywanie w jego
towarzystwie bdzie prawdziwym dopustem Boym. Spotykaem wielu
takich farmerw i ranczerw na zachodzie Stanw.
Jest to czowiek o nieograniczonej chyba cierpliwoci
owiadczyem Karolowi w trakcie naszej rozmowy.
Z czego to wnioskujesz?
Ze spokoju, z jakim przez przeszo dwie godziny odpowiada na
twe pytania.
71

Czyby byy tak mczce?

Powiedz lepiej: nudne.
By moe nieco przesadziem w szczegach, jednak nadmiar
informacji jeszcze nikomu nie zaszkodzi.
I c o nich sdzisz?
Po pierwsze: podejrzewam, i kradziee pozostaj w zwizku z
przyjciem do pracy trzech nowych ludzi. Po drugie: sposb, w jaki
przeprowadzane s kradziee, dowodzi sporego sprytu zodziei. Gdyby
bowiem za jednym zamachem porwano nie dwadziecia, lecz sto
dwadziecia sztuk, kradzie zostaaby szybko zauwaona. A wic kto
ustali sobie plan dziaania i realizuje go z godn podziwu konsekwencj.
Co do sprytu przyznaj racj, lecz wtpliwe jest dla mnie
czenie sprawy z faktem zatrudnienia nowych ludzi. Skd moemy
wiedzie, czy kradziee byda nie rozpoczy si jeszcze przed kwietniem?
A poza tym, gdzie si podziay uprowadzone krowy?
Ba odpar z humorem gdybymy to wiedzieli,
wystarczyoby pogada z Mitchellem, po czym spokojnie wsi do pocigu.
Na tym zakoczylimy rozmow. Burza okazaa si bardzo duga.
Zasnem w migotliwym blasku byskawic i oskocie piorunw, a gdy
ocknem si rankiem, przez szyby wpada soneczny blask i niebo
bkitniao nad miastem.
Spakowalimy si szybko, ujli swe strzelby i tumoczki, a
nastpnie szparkim krokiem dotarli do kwatery Mitchella w tak cile
oznaczonym czasie, jakbymy stanowili par niezawodnych chronometrw.
Caldwell ju czeka na nas. Ze zdziwieniem dostrzegem w gabinecie
porucznika st nakryty bielusiekim obrusem, peen talerzy, filianek i
sztucw. Pomylaem, i Mitchell urzdza przyjcie na cze jakich
Bardzo Wanych Osobistoci i e powinnimy jak najszybciej wycofa si.
Jednak zaraz okazao si, e Bardzo Wane Osobistoci to... Karol i ja!
72

Siadajcie zaprosi porucznik. Nasze restauracje karmi

podwjnie kiepsko, bo i potrawy s niesmaczne, i ceny nie do strawienia. A
poza tym, na pewno dzi jeszcze nie jedlicie. Sprbujcie tych skromnych
da naszej policyjnej kuchni, jednak zdrowszych od tego, co nam serwuj
barmani.
Po takim wstpie ochoczo zabralimy si do oprniania
pmiskw.
Obmyliem cakiem wiarygodn histori powiedzia
Caldwell. Obaj moi gocie zostali do mnie skierowani przez syna starego
przyjaciela mego ojca, Leonarda O'Brien...
Oj... przerwaem nie podoba mi si taki ukad. Pan
O'Brien niejeden raz bawi u paskiego ojca i sporo osb go znao. A jeli
teraz ktra z tych osb zagadnie mnie o niego?
O'Brien zmar przed kilku laty, wic nie musielicie go zna,
natomiast syn O'Briena jest radc prawnym duej firmy rzeniczej w
Chicago. Poszed w lady ojca, rwnie prawnika.
Nie podoba mi si to powtrzyem.
Ale, doktorze zaprotestowa Caldwell. Z ludzi, ktrzy
znali O'Briena, yje tylko dwu, inni byli w tamtych latach dziemi. Ja sam
ledwie pamitam Leonarda, moi wczeni rwienicy podobnie. Co takich
szkrabw mg obchodzi jaki tam dorosy przybysz? Powtarzam:
panowie moglicie w ogle nie zna O'Briena, natomiast syn jego nigdy u
mnie nie by. Zreszt bardzo wtpi, czy ktokolwiek zagadnie was w takiej
sprawie.
Wtpliwo nie jest pewnoci stwierdziem. Czy nie
mona by jako inaczej uzasadni naszego przyjazdu?
Niestety, doktorze. Ju zapowiedziaem wasz przyjazd tak
wanie historyjk i jedynie moja ona zna prawd.
Ha, skoro tak, nie bd si duej spiera. A co pan mwi swym
pracownikom o naszych zawodach?
73

Hm, nad tym nie zastanawiaem si. Lecz chyba pan, doktorze,
nie potrzebuje kry si ze swym fachem. Co si tyczy pana zwrci si do
Karola skoro obaj macie uchodzi za greenhornw i niedzielnych
myliwych, jak to ustalilimy z porucznikiem...
A moe zgodzisz si wszedem w sowo Caldwella by
pracownikiem szpitala?
Lekarzem?
Ech, nie. C poczniesz, gdy jaki kowboj zwrci si do ciebie o
porad? Powiedzmy, e bdziesz... pracownikiem administracji. Tyle czasu
spdzie w szpitalu jako pacjent, e chyba orientujesz si w tych sprawach.
A zreszt, kogo moe interesowa praca urzdnika?
Zerkn na mnie niezbyt przychylnym okiem i wzruszy
ramionami.
Dobrze mrukn. Tylko prosz nie da, abym
przyprawi sobie sztuczn brod i dla niepoznaki przefarbowa wosy.
Reszta niadania upyna ju tylko na wesoej gadaninie i na
opowiadaniu dykteryjek zwizanych z zawodem kadego z
opowiadajcych. Nie na tyle jednak interesujcych, aby warto byo
przytoczy je w tym miejscu.
I tak oto upyny nam ostatnie godziny pobytu w Regina. Czekaa
nas teraz trudna i dziwna sprawa, ktrej rozwizania podjlimy si. Czy
nie nazbyt pochopnie? Czy potrafimy, jak to si zwykle okrela, wyj z
honorem uzasadniajc w ten sposb swe tropicielskie zdolnoci?
74

IV
Alicja
redniego wzrostu, o jasnych wosach, okrgej twarzy gadko

ogolonej pan Jonathan Caldwell czyni wraenie czowieka energicznego,
nieco rozgadanego, lecz interesujcego. Ani chudy, ani tgi, budow
fizyczn przypomina przecitnego, amerykaskiego farmera, ktry mia
zbyt mao czasu, by uty, i zbyt duo jedzenia, by wyschn na patyk. Do
strojw chyba nie przywizywa wielkiego znaczenia, bo gdy spotkalimy
go po raz pierwszy w biurze porucznika Mitchella, odziany by w piaskowej
barwy spodnie i kurt, szyte z drelichu, czyste i schludne, jednak dalekie od
eleganckich garniturw, w jakich przybywali do Reginy przecie stolicy
okrgu waciciele bliszych lub dalszych, mniejszych lub wikszych
gospodarstw rolnych.
Jego skromne odzienie doskonale pasowao do zewntrznego
wygldu domu, w ktrym mieszka wraz z rodzin.
Dom ten ujrzaem po ptora dnia trwajcej podry. Caldwell, jak
si okazao, przyby po nas bryczk zaprzon w dwa konie, ktrymi sam
kierowa, wiozc nas szlakiem kolein latami wytaczanych w murawie
dzikiej ki przez pojazdy. Raczej nieliczne.
Pisz nieliczne, wnioskujc z faktu, i przez te ptora dnia nie
spotkalimy nikogo (pomijajc stado antylop). Jedyne zabudowania na tym
bezludziu, jakie wskaza nam nasz gospodarz, stay tak daleko od szlaku,
ktrym podalimy, i nie byo sensu skrca celem skorzystania z
gociny. Skromny dowd wiadczcy o istnieniu czowieka w tych stronach.
75

Nasza bryczka nie stanowia jednak jedynego pojazdu, jaki

rozjeda wysokie, poczynajce kn odygi traw. Kilka krokw za nami
toczy si drugi wehiku jednokonna, kryta pcienn bud dwukka.
Jak si pniej dowiedziaem, pojazdy tego typu s w Kanadzie w
powszechnym uyciu. Uznano je bowiem za lepsze, za zwrotniejsze od
czterokoowych, cikich wozw uywanych w Stanach Zjednoczonych w
okresie osadniczych wdrwek na ziemie Dzikiego Zachodu. Przyczyn
drug popularnoci tego rodzaju rodkw transportu by fakt, i gwnymi
szlakami komunikacyjnymi od momentu zapocztkowania kolonizacji
zachodniej i pnocno-zachodniej Kanady stay si rzeki.
d, niekiedy paskodenna barka, niekiedy may parowiec, lecz
najczciej canoe lekkie czno sporzdzone z zeszytych, smo lub
ywic uszczelnionych patw kory oto rodki transportu zdolne do
przewoenia na odlego wiele kilometrw setek funtw adunku. Canoe,
mimo swej pozornej kruchoci, moga unie kilkuosobow zaog, duga na
25 do 45 stp15 , pozwalaa na zaadowanie ptorej tony16 bagay. Zalet
canoe by fakt, i nadawaa si do pywania po pyciznach, e atwo j byo
przenie z jednego dziau wd do drugiego lub te brzegiem rzeki, celem
ominicia raf i wodospadw.
Kanadyjski, nieprawdopodobnie spawny, gsty system rzek i
jezior zezwoli pierwszym eglarzom-traperom ju w roku 1754 dotrze ze
wschodu do podny Gr Skalistych, a wic o dwadziecia lat wczeniej ni
dokonano tego na pniejszym terytorium Stanw Zjednoczonych. Tak
bya czarodziejska magia wd pyncych poprzez bezkresny obszar i
nioscych na swych barkach odzie miaych myliwych, dnych przygd
eksplorerw, dzielnych pracownikw dwu kompanii handlowych:
hudsoskiej i pnocno-zachodniej, na koniec nieustraszonych badaczy
nowych ziem. Ich imiona przeszy do historii odkry geograficznych,
utrwalone w nazwach jezior, rzek, zatok, przyldkw i grskich szczytw.
Przy tak dogodnym transporcie wodnym zbytecznym stawa si adowny,
lecz ciki wz czterokoowy. Wystarczaa lekka dwukka.
15
16
Czyli okoo od 7,5 do 13,5 m.

Chodzi tu o ton amerykask czyli nieco ponad 907 kg.
76

Wspomniaem ju, e skromna odzie Caldwella bardzo pasowaa

swym wygldem do wygldu domu, w ktrym mieszka. Blisko tego domu
zasygnalizoway nam stada krw pascych si tu j wdzie, a po granic
czarnego boru, jaki ujrzaem po zachodniej stronie prerii. Pniej ukazay
si budynki, zapewne gospodarcze, bo bez kominw, na koniec
przedziwnego ksztatu dzieo architektury otoczone nie mniej zadziwiajc
palisad. Zabyso szybami okien, w ktrych migotay rowe blaski
zachodzcego soca.
Napisaem zadziwiajca palisada nie bez powodu. Byo to
bowiem ogrodzenie wbite czy te wkopane w ziemi, z rnej gruboci
okorowanych bali, pomalowanych na biao, przycitych do wysokoci piersi
redniego wzrostu mczyzny. Parkan tak solidny a rwnoczenie przed
niczym i nikim nie chronicy. Mg go przeskoczy nawet najmniej sprawny
mczyzna.
Caldwell chyba odgad moje myli, bo zatrzyma konie i
odwrciwszy si do nas powiedzia:
To pamitka z dawnych, niebezpiecznych czasw.
Te paliki? zdziwiem si.
Dzi paliki, doktorze, lecz w latach, w ktrych ojciec zwozi je z
lasu i mocowa w ziemi, byy to bale na ptora chopa wysokie, z ostro
zakoczonymi szczytami, wyposaone w strzelnice. Niewiele brakowao, a
odegrayby po raz ostatni sw obronn rol podczas powstania Riela. Na
szczcie obyo si bez napastnikw i bez oblenia. W ubiegym roku
cilimy palisad do poowy jej wysokoci przy pomocy piy, okorowali i
pomalowali. Byo z tym mniej roboty ni z wykopywaniem bali i stawianiem
sztachet. A poza tym... to pamitka po mym ojcu.
Uwaa pan, i mocna palisada nie jest ju potrzebna?
Na pewno nie. Tyle, e zasaniaaby widok na k i las. Milszy
to krajobraz od rzdu paskudnych supw. Czasy rebelii i wojen nale ju
do niepowrotnej w tych oko licach przeszoci. Z Indianami adnych
kopotw nie ma, rzadko kiedy pokazuj si w pobliu.
77

A z innymi? zagadnem.
Raczej ich nie spotykam. Drogi na pnoc wiod szlakami
rzecznymi, a strumie, jaki przepywa przez moj ziemi, nie nadaje si do
eglugi.
Jednak znikanie byda...
Och, doktorze! Sdzi pan, i przed kradzieami uchroniaby
mnie palisada wok domu?
Cmokn na konie i podjechalimy truchtem pod dziwne
ogrodzenie w miejscu, w ktrym szeroko rozwarta brama umoliwiaa
wjazd w gb ogrodu. Nad bram, na wysokich tykach umieszczono na
poprzecznej desce biay napis: Alicja. Tak wic nazw nosia posiado
Jonathana Caldwella.
Ruszylimy teraz szparko szerok alej, wzdu ktrej rosy
wierki. Dalej leay szmaragdowe trawniki, a dwa gazony, po lewej i po
prawej stronie, czerwieniy si i ciy na przemian barwami ostatnich,
jesiennych kwiatw.
Wszystko wygldao bardzo czysto, kolorowo, powiem
elegancko. Za to dom! Bya nim mieszanina przybudwek, niczym zabawka
z klockw ustawiona rkami bardzo niezdarnego dziecka. Nietrudno
odgadn, i tak dziwaczna konstrukcja wynika ze stopniowego
powikszania wntrz i e pracami budowlanymi na pewno nie kierowa
aden architekt, bo cay obiekt wieci okropn brzydot.
rodkowa cz bya parterowa. Prawa, na oko znacznie nowsza,
growaa jednym pitrem nad sw starsz ssiadk. Lewe skrzydo
dwigao si a na dwa pitra, a miao ksztat prawie kwadratowy, co w
rodzaju wiey. Wszystkie trzy czci wzniesiono z drewna. Dodam, i w
kadej z tych czci otwory okienne miay inne wymiary.
Nasza bryczka zatrzymaa si przed ma werandk, ktra
zapewne niegdy pasowaa do parterowego budynku, a dzi wygldaa
miesznie wobec ogromnej szerokoci caego (wraz z przybudwkami)
domostwa. Z wysokoci stopni tej werandki spogldaa na nas kobieta oraz
78

dwoje szkrabw, ktre na widok pojazdu ruszyy ku nam, wrzeszczc

niczym wataha Indian napadajca na obz bladych twarzy. Byy to dzieci
naszego gospodarza.
Caldwell pierwszy zeskoczy z bryczki i uchylajc kapelusza
powiedzia:
Witam w Alicji! Pozwlcie, e przedstawi was onie.
Poprowadzi nas ceremonialnie po stopniach werandki, po czym
wymieni nasze imiona i nazwiska. Pani Caldwell okazaa si szczup
szatynk o brzowych oczach, ksztatnej postaci i ujmujcym sposobie
bycia.
Wkroczylimy do sieni albo raczej hallu, bo byo to
pomieszczenie tyle dugie co szerokie, z lustrami na dwu cianach, ze
wiecznikiem zwieszajcym si z sufitu i z czterema fotelami ustawionymi
wok okrgego stou. Na pozostaych dwu cianach rozpito skry
niedwiedzie, a nad drzwiami stercza eb osia o wyjtkowo potnych
rogach.
Zaskoczy mnie taki widok wntrza. Nie sdziem, i w rodku
domu przypominajcego fragmentami stodo lub stajni napotkam tak
pikne wyposaenie. Bo i lustra, i st, i fotele, a przede wszystkim kuty w
mosidzu wiecznik, wiadczyy o dobrym smaku osoby, ktra te
przedmioty nabya, oraz o sporych moliwociach finansowych nabywcy.
Pozwl, Alicjo, e od razu zaprowadz naszych goci do ich
pokojw.
Skonia gow, odwzajemnilimy ukon i prowadzeni przez
Caldwella schodami, ktre lniy od politury, powdrowali na pitro. Tu,
naprzeciw balustrady zamykajcej szyb schodw, znajdowao si dwoje
drzwi ciemnych, prawie czarnych, ze zocistymi klamkami i teje barwy
okuciami.
Oto panw pokoje poinformowa gospodarz. Nie
wiedziaem, czy chcecie zaj dwa oddzielne, czy te jeden wsplny. Prosz
wybiera. W obu s dwa ka.
79

Nacisn klamk. Drzwi uchyliy si bezszelestnie. Ujrzaem

komnat o dwu oknach z podog pokryt dywanem, z okrgym stoem,
wycieanymi krzesami i oami tak potnymi, e na kadym z nich
zmieciyby si dwie tgie osoby. Luksus, jakiego nie mogem oczekiwa
sdzc z zewntrznego wygldu domu.
Podziwiam pask przenikliwo elegancko stwierdzi
Karol. Dla dobra sprawy, wygodniej nam bdzie zakwaterowa si tutaj.
Niekiedy zdarza si, i memu przyjacielowi lub mnie przychodz do gowy
tak zwane odkrywcze myli. Informujemy si o nich natychmiast, nawet w
nocy. Tak to bywa w rnych kopotliwych sytuacjach, a przyzna pan, i
sprawa, jak mamy rozwika, naley raczej do skomplikowanych.
Caldwell umiechn si, skoni i doda:
Za p godziny zjawi si u panw. O pitej jadamy obiad.
Skoni si jeszcze raz i wyszed. Zostalimy sami.
Jeste zadowolony, Karolu?
Bardzo. Caldwell w coraz wikszym stopniu zyskuje moje
uznanie i jeli inne sprawy uo si chocia w poowie tak dobrze, nie
odjedziemy std bez sukcesu.
W oznaczonym czasie, dokadnie umyci (jeli mona dokadnie
umy si w miednicy) i ogoleni zeszlimy na d wraz z gospodarzem i
zasiedli do stou z ca czteroosobow rodzin Caldwellw. Przy obiedzie
zauwayem, i nazwa budynku wywodzi si pewnie od imienia ony
gospodarza.
Odgad pan, lecz niezbyt cile. Istotnie takie imi nosi moja
maonka, lecz nazwa powstaa w okresie mego dziecistwa. Bya ona
wynikiem przypadku. Gdy zawita w te strony serdeczny przyjaciel mego
ojca, pan OBrien, na widok szmaragdowych k, ciemnych borw i
przezroczystych wd strumienia, wykrzykn:
80

Ale to kraina z bajki! Jak nazwae swj dom, Edwardzie?

Przecie nazwa jest potrzebna, chociaby dla tych, ktrzy zapragn ci
odwiedzi.
Ojciec mj mia jakoby parskn miechem i odpowiedzie, i
skoro to kraina z bajki, najlepiej nazwa farm imieniem Alicji. Domyla si
pan, doktorze, o co chodzi?
Zauwayem, jak Karol wytrzeszczy oczy niczego nie pojmujc.
Na pewno nigdy nie czyta tej ksiki.
Przygody Alicji w krainie czarw odparem.
Tak, tak, doktorze. Mj ojciec zachwyca si t bajk, a ja
czytaem j niejeden raz.
Dopiero pnym wieczorem, gdy zostalimy sami, wytumaczyem
Karolowi, o co chodzio. Przyzna ze skruch, e nigdy nie sysza o czym
takim, lecz obieca, i nie omieszka w najbliszym czasie zaznajomi si z
twrczoci pana Lewisa Carrolla.
Po zakoczeniu posiku poszlimy wraz z gospodarzem
przespacerowa si po ogrodzie. Wolno mi tak nazwa t spor przestrze
ziemi ograniczon dziwacznym potem, wysadzan wzdu wjazdowej alei
rzdami wierkw. Zagadnem Caldwella, kto sadzi drzewa, bo ich dugie,
pod sznurek wyprostowane rzdy wiadczyy o tym, e nie wyrosy z
nasion rzuconych przez wiatr. Wtedy dowiedziaem si o historii i ogrodu, i
budynku mieszkalnego, i caej liczcej 800 akrw17 posiadoci.
Na wschd i na zachd ziem Alicji mwi Caldwell
rozcigaj si tereny nie zagospodarowane. Tymczasem korzystam z tych
niczyich k dla wypasu byda. Ojciec mj naby grunt jeszcze w okresie, w
ktrym ziemia naleaa do Kompanii Zatoki Hudsona. Zapewne wiecie, i
Kompania uzyskaa nie tylko prawo do handlu skrkami upolowanych
zwierzt, lecz rwnie, na mocy krlewskiego nadania, olbrzymie tereny
rozcigajce si na wschd od Gr Skalistych i hen, na pnoc. Jak daleko,
tego wwczas nikt dokadnie nie wiedzia. Pniej okazao si, i jest to
17
Czyli ponad 323 hektary.
81

obszar o powierzchni ptora miliona mil kwadratowych. Cay ten kraj,

zwany w krlewskim nadaniu Ziemi Ruperta i Terytorium PnocnoZachodnim, w roku 1869 zosta przejty przez nowo powstay rzd
Dominium Kanady za odpowiednim odszkodowaniem pieninym. Mj
ojciec uzyska jednak zatwierdzenie prawa wasnoci. Miaem wwczas
dziesi lat, wic doskonale pamitam tamte dni, a czego zapamita nie
potrafiem, o tym powiedzieli mi starsi. Ongi to by zupenie dziki kraj.
Ongi, to znaczy przed 1820 rokiem, bo wwczas wanie mj ojciec, dziki
pomocy finansowej swych rodzicw a moich dziadkw, naby ten teren:
kawaek lasu i spory szmat prerii.
Przepraszam wtrciem przekornie twierdzi pan, i by to
wwczas dziki kraj. A obecnie? Przecie to s nadal prawie bezludne
pustkowia.
Rozemia si.
Ach, doktorze! W porwnaniu z tamtym okresem osignlimy
szczyty cywilizacji. Saskatchewan posiada miasta, ma sie niezych drg (w
tym momencie Karol chrzkn, a Caldwell znowu si rozemia)
...przyznaj oczywicie, i trakt czcy Alicj z Regin nie jest ani traktem,
ani drog, lecz nasze wadze nie buduj szlakw dla jednego tylko osadnika,
chociaby zajmowa si od lat dostarczaniem ywca do miast. Jednak na
poudniu Saskatchewanu dalekie i wygodne szosy ju dawno poczyy
wszystkie due i mniejsze skupiska ludzkie. Lecz przede wszystkim
kolej! To jest osignicie! Nie mino jeszcze pi lat od chwili, w ktrej
elazny szlak poczy dwa oceany i uczyni Regin centrum
komunikacyjnym naszego okrgu, zachcajc dziesitki tysicy przybyszw
ze wschodu do zakadania gospodarstw rolnych. Sdz, i za rok, za dwa
bd mia pod swym bokiem sporo ssiadw. Mimo e, przyznam, wcale za
tym nie tskni. Czy panw nie nudz?
Zgodnie zaprzeczylimy.
C skonio paskiego ojca do zamieszkania na takim
odludziu? zapytaem po chwili.
82

Chyba pradziadowskie tradycje. Trzeba wam, panowie,

wiedzie, i mj pradziad rozpocz sw yciow karier od traperki.
Buszowa w pojedynk na dalekim zachodzie i pnocy, lecz pniej
przeszed na sub Kompanii Zatoki Hudsona. Zosta nawet kierownikiem
jakiej faktorii, chocia, jak si mwi w mej rodzinie, ledwie umia czyta, a
z pisaniem w ogle mu nie wychodzio. W drugiej poowie swego ycia
wycofa si z tego interesu, przeprowadzi do Montrealu, gdzie wstpi w
zwizki maeskie z crk ktrego z szefw Kompanii. Myl, e to
maestwo bardzo pomogo memu ojcu w nabyciu ziemi. aden z moich
bliskich krewnych nie ruszy tropami pradziada. Dopiero w mym ojcu,
chyba jakim prawem dziedzicznoci, obudzia si tsknota za przeyciem
wielkiej przygody w dziewiczym kraju. O traperce nawet mowy nie byo,
lecz poniewa ojciec ukoczy studia agrarne, a w fabryce produkujcej
narzdzia rolnicze pracowa nie chcia, uradzono, i zawd rolnika
najbardziej bdzie mu odpowiada. Kt mg przypuszcza, e przyszy
farmer wybierze dla swej gospodarki tereny tak bardzo odlege od ludzkich
skupisk? A o tym, w wielkiej tajemnicy, wanie marzy mj ojciec, pragnc
zosta jednym z takich pionierw, o ktrych ongi pisa James Fenimore
Cooper18. Wykaza sporo energii, by osign cel. Powoujc si na swego
dziadka zdoa uzyska poparcie ktrego ze wspzarzdcw Kompanii i
wiosn, jako pasaer odzi przedsibiorstwa, wybra si na pnocny
zachd. Powiem krtko: znalaz szmat ziemi nadajcej si zarwno pod
upraw, jak i na hodowl byda. Gdy powrci do Montrealu z radosn dla
siebie informacj, w rodzinie wybuch niemay huczek. Na mego ojca
poczto spoglda jak na niebezpiecznego szaleca. Jednak w jaki tam
sposb zdoa przekona rodzicw i swego brata. Ziemia zostaa nabyta za
wrcz mieszn sum. Jednak koszty transportu maszyn rolniczych, ziarna
siewnego, pierwszych sztuk byda i koni wyrwnay tanio ziemi z
powan nadwyk. Wydawao si, i najwikszy kopot sprawi znalezienie
odpowiednich pracownikw. W rzeczywistoci nie zabrako niespokojnych
duchw, ktrych pocigaa praca na odludziu. Ojciec zwerbowa piciu, a
pniej rozpocza si pionierska orka, w rzeczywistoci i w przenoni. Na
J. F. Cooper (1789 1851), pisarz amerykaski o wiatowej sawie, m. in. autor wydanego w Polsce cyklu
Picioksig przygd Sokolego Oka.
18
83

pewno jest panom znane, z rnych wspomnie i opisw wiadkw,

zagospodarowywanie Dzikiego Zachodu Ameryki.
Nie tylko z opisw zaprzeczyem. Mj przyjaciel tu
skinem gow w stron Karola sam przeywa wszystkie blaski i cienie
osadniczego ycia.
Caldwell a klasn domi.
No prosz! wykrzykn. Ja od razu wyczuem, e w panu
tkwi co z rolnika. Czemu pan porzuci ten szlachetny zawd?
Poniewa moja ziemia nie zawsze chciaa dorwna mym
wysikom.
Nieurodzaj? Pewnie trafi pan na pode grunta.
Och, wrcz przeciwnie. Gleba rodzia wspaniale, lecz pniej,
przez trzy lata nie spada na ni ani jedna kropla deszczu 19.
To rzeczywicie fatalny zbieg okolicznoci. Sprzeda pan
gospodarstwo?
Sprzedaem ryzykantowi wikszemu od siebie.
W naszych stronach kopotw z deszczem nie mamy, za to
zoliwe figle potrafi pata mrony wiatr pnocno-zachodni. Przylatuje w
samym rodku upalnego lata, kadzie zboa pokotem i warzy na swej
drodze wszystko, co napotka. Na szczcie dmie jakby wytyczonym
korytarzem. Nie mog poj, jak si to dzieje, i chyba nikt na wiecie nie
potrafi tego wytumaczy, ale przysigam, i ogldaem swe wymarznite
plony na szlaku szerokoci zaledwie kilka jardw, gdy po obu jego stronach
wyrastay nietknite kosy pszenicznego anu.
To strata nie bya wielka? zauwayem. Ba, zaledwie par
jardw szerokoci, ale dugo! Kt by j zmierzy? Zupenie, jakby ciki
walec przetoczy si przez uprawne pola i dalej przez preri, gdzie tam, a
19
Historia opisana w powieci pt. apacz z Sacramento.
84

po horyzont. Ale wracam do pionierskich dziejw mego ojca. W miejscu, w

ktrym si znajdujemy, stan pierwszy budynek: typowa chata traperska
zbita z nieokorowanych bali i z dachem sporzdzonym z takich samych bali
przykrytych wysuszon darni. Nie zostao ladu po tej budzie, ojciec j
zlikwidowa, gdy ukoczono w dwa lata pniej dom z prawdziwego
zdarzenia, otoczony obronn palisad. Likwidacj traperskiej budy
przeprowadzono szybko i bez wysiku. Po prostu podpalono j.
Chyba tylko w tych stronach mona byo pozwoli sobie na
tego rodzaju rozbirk powiedzia Karol, widocznie ubawiony sposobem
likwidacji chaty. Jednak nieco ryzykown. Ogie mg przerzuci si na
inne zabudowania lub spowodowa poar prerii.
Zachowano odpowiedni ostrono, zreszt bud podpalono
w peni zimy, gdy nieg pokrywa ziemi. Widzicie, panowie, rodkow
cz mego dworu? Niegdy stanowia, ona pierwszy budynek mieszkalny.
W kolejnych latach ojciec powiksza domostwo dobudowujc skrzyda.
Przyznaj, i z zewntrz wyglda to paskudnie, lecz wntrze chyba jest
przyjemne. Zreszt przywykem do niego i ani mi w gowie stawia jaki
paac. Po co?
Wntrze jest wrcz imponujce odparem. Ktby
spodziewa si takich luksusw w tak odlegych stronach.
Przesada, doktorze. Mj ojciec uwaa, i wyposaone
odpowiednio mieszkanie uatwia ycie na tym pustkowiu, polepsza
samopoczucie jego lokatorw. Podzielam ten pogld wraz z on. Z jej to
inicjatywy zaoylimy ogrd na miejscu smutnej paszczyzny traw,
przecitej jedynie szpalerem wierkw zasadzonych jeszcze przez mego
ojca. Kwiaty stanowi rozrywk dla oczu i pozwalaj na zwalczenie
smtnych nastrojw. A kt z nas nie przeywa kiepskich chwil?
Gdy stan pierwszy ludzki budynek, ojciec uda, si do
Montrealu, a pniej prowadzi dug korespondencj z wybrank swego
serca. Skoczyo si to maestwem i czworgiem dzieci. Dwu chopcw,
dwie dziewczynki. Mj brat kieruje przedsibiorstwem zaoonym przez
dziadka, a prowadzonym przez dugie lata przez mego stryja. Siostry
85

powychodziy za m, mieszkaj daleko std, a na atlantyckim wybrzeu,

lecz co roku, w maju lub czerwcu, caa moja rodzina zjeda tu na kilka
tygodni. I to wszystko. Jak widzicie, mimo woli zanudziem was histori
swego rodu.
Oczywicie natychmiast zaprzeczylimy takiemu przypuszczeniu.
Karol zapyta, czy przez cay ubiegy okres nic nie zagrozio istnieniu
gospodarstwa lub yciu jego mieszkacw.
Z opowiada ojca i z wasnych dowiadcze wiem, e do roku
1885 nie wydarzyo si w tych stronach nic, co w powanym stopniu mogo
by dla nas niebezpieczne. W pierwszych latach gospodarki ojca pojawiy
si tu grupy Indian plemienia Kri, lecz ojciec dysponowa ju wtedy si
dziesiciu dobrze uzbrojonych mczyzn, wic takie spotkania koczyy si
jedynie ofiarowaniem przybyszom jednej lub dwu krw. Niekiedy trafiay
si kradziee byda, lecz byy to wypadki rzadkie i nigdy wielkich
rozmiarw. Jak obecnie! Zreszt lady prawie zawsze wiody nas do
kryjwki zodzieja. Dopiero w roku 1885 przeylimy dugie dni niepokoju.
Nieoczekiwane zbrojne wystpienie Ludwika Riela napdzio strachu
przecie nie tylko nam. Na pewno syszelicie, jak panik wywoay
sukcesy Riela wrd osadnikw. Po bitwie nad Kaczym Jeziorem, w marcu,
w obkanej ucieczce dotarli tu pierwsi zbiegowie: farmerzy z rodzinami.
Bya to szalecza wyprawa, bo wikszo tych ludzi nigdy nie syszaa o
istnieniu Alicji. nieg jeszcze lea na polach, mrz, zwaszcza nocami,
dobrze dawa si we znaki. Wtedy to przyjem w swe progi grupk
zbiegw, w jake okropnym stanie! Cz z nich przywioza swj dobytek
na wozach, cz opucia domostwa z tym zaledwie, co mieli na sobie.
Mczyni, kobiety, dzieci przeraeni, powtarzajcy przesadzone wieci
o sukcesach Metysw Riela i o przyczeniu si Indian do powstania. W
istocie rzeczy, tylko dwie grupy Indian z plemienia Kri chwyciy za bro.
Inne narody indiaskie, jak na przykad Czarne Stopy, zachoway
neutralno. Lecz skd wwczas mogem o tym wiedzie?
W par dni pniej przywdrowaa, a raczej przywloka si nowa
gar uciekinierw: szeciu mczyzn z rodzinami. Przybyli z zachodu.
Odniosem wraenie, e Alicja jest wysp otoczon morzem pomieni
86

rebelii. Nowi, niespodziewani gocie poinformowali mnie, i przed kilku

dniami, 150 mil na pnoc od Pnocnej Saskatchewan, grupa wojownikw
Kri napada na placwk misji katolickiej, zrabowaa magazyny Kompanii
Zatoki Hudsona i wymordowaa 9 z 13 osadnikw. Dwie kobiety i jeden
mczyzna zostali uprowadzeni. W cztery dni pniej przyjem jeszcze
pi osb z pnocnego zachodu, z miasteczka Battleford, ktre stao si
ofiar napadu innej grupy Kri. Mieszkacy zdyli zbiec i schroni si w
niedaleko lecej placwce obronnej policji. Miasto zrabowano, okoliczne
budynki farmerskie spalono, a kilkunastu rolnikw zamordowano. Jak si
wkrtce okazao, nie tkwia w tej relacji wielka przesada. Przewidujc
wszystko, co najgorsze, postanowiem z domu mieszkalnego uczyni co w
rodzaju maego fortu. Przybysze, na pewno pod wpywem strachu, bardzo
mi w tym zamierzeniu pomogli. Zatarasowalimy okna workami z piaskiem,
a wzdu palisady, ktra wwczas miaa pierwotn wysoko, dzie i noc
czuway strae. Byo nas w sumie trzydziestu mczyzn, z czego prawie
poowa wyposaona w bro paln. Kobiety i dzieci rozlokowalimy na
pitrze, co do byda i koni kilkanacie sztuk kazaem wpdzi w obrb
palisady, na reszt machnem rk. W razie napadu czerwonoskrych
szans ocalenia stada rwnay si zeru. Jednak mogo nam ono ocali ycie.
Kri na pewno i przede wszystkim poakomiliby si na czworonogi,
rezygnujc z oblenia budynku. Na szczcie do oblenia nie doszo.
Powstanie Metysw Riela zaamao si z kocem maja klsk pod Batoche.
Jednak akcja wojownikw Kri trwaa jeszcze do pierwszych dni czerwca i
do tego czasu gociem w Alicji przybyszw z poudnia, zachodu i pnocy.
Trzech z nich, samotnych mczyzn, zapragno pozosta. Przyjem ich do
pracy i nie auj tego. Po latach trafio mi si wiele okazji dokadniejszego
zaznajomienia si z przebiegiem rebelii. W wietle tych informacji nie
mona traktowa, jak chc niektrzy, Ludwika Riela jedynie jako szaleca i
zbrodniarza. Chyba raczej jako zjawisko bdce wynikiem istniejcych
wwczas niedocigni, niesprawiedliwoci i karygodnych zaniedba
pastwowej administracji. Riel po dzi dzie jest postaci wielce
kontrowersyjn, wywoujc nadal spory i kracowo sprzeczne oceny. Ale o
tym na pewno dobrze wiecie.
Przerwa i spojrza na nas pytajco.
87

Tak odpar Karol.

A wic czym mog obecnie suy?
Dobr map okolic, jeli pan tak posiada.
Pozwlcie za mn.
Powdrowalimy z gospodarzem poprzez mieszn werandk i
hali do pokoju, ktry by gabinetem Caldwella. Byo to najskromniej
umeblowane pomieszczenie ze wszystkich, jakie miaem okazj oglda.
Biurko, st, kilka szaf. Na prawie goych cianach wisiay dwie mapy:
Kanady i okrgu Saskatchewan oraz imponujcej wielkoci futro szarego
niedwiedzia.
Czy to paskie trofeum? zagadnem.
Nie. Rezultat wsplnego polowania mego ojca oraz Leonarda
OBrien. W istocie nie wiadomo, od czyjej kuli pad ten potwr. Obaj mieli
bro tej samej marki i tego samego kalibru, a strzelali rwnoczenie.
Zreszt wszystko w tym polowaniu byo dziwne, bo prosz sobie wyobrazi,
szarego niedwiedzia napotkali na rwninach. Co go skonio do
opuszczenia podgrza i wdrowania na wschd? Siadajcie, panowie.
Wysun jedn z szuflad biurka i wydoby kwadratowy arkusz
papieru, nie pierwszej ju wieoci.
Oto plan wyjani rozwijajc arkusz na stole. Zosta
sporzdzony, gdy ojciec stara si o zatwierdzenie prawa wasnoci przez
wadze Dominium. Mam jeszcze drug map, nakrelon przez mierniczych
Kompanii Zatoki Hudsona, lecz jest znacznie mniej szczegowa.
Poprzestamy na tej odpar Karol i przypatrzmy si
dokadnie.
Podszedem do stou. Mapa, a raczej plan posiadoci Caldwella,
obejmowaa, jak stwierdziem, nie tylko ziemi naszego gospodarza, lecz
rwnie cz obszarw przylegajcych. Granice Alicji tworzyy linie
dajce obraz prostokta o dwu krtszych i dwu duszych bokach. Prostot
88

geometrycznego rysunku psu jedynie niebieski wyk przebiegajcy

ukonie przez pnocn cz terenu.
Strumie? zapyta Karol.
Tak. W czasie letnich upaw strumie, na jesieni rzeczka, a na
wiosn, w okresie topnienia niegw, prawie spawna rzeka. Na szczcie
nigdy nie wysycha. Nazwy nie posiada adnej, a na mapie okrgu
Saskatchewan w ogle nie istnieje.
Odszed od stou, pogrzeba w szufladach biurka i wrci z
kompasem. Umieci go w lewym, grnym rogu arkusza, po czym ca map
nieco przesun, zgodnie ze strzak busoli, wskazujc pnoc.
Jak widzicie teraz, na pnocy, powyej granic Alicji, cignie
si pasmo niskich wzgrz, a za nimi rwnina mokrade. Nie mam pojcia,
jak daleko sigajca. Nikt ich nie bada, bo i po co? Przypuszczam, i niegdy
znajdowao si tam potne jezioro, ktre zostao zamulone przez rzeczk
pokaza palcem i zaronite wodn rolinnoci. Nawet nie prbujcie
tamtdy wdrowa, pewna mier.
To znaczy, e strumie przepywajcy przez pask posiado
nie jest dopywem innej rzeki odezwaem si.
Nie. Jego ujcie ley na skraju bagien, kilkanacie mil std.
Bawiem tam z ojcem tylko raz, aby stwierdzi fakt. Roi si tam od ptactwa,
lecz przestrzegam przed polowaniem w tamtej okolicy. Nawet brzegi
strumienia s przy jego ujciu niebezpieczne. A teraz prosz spojrze tutaj.
Wskaza palcem zachodni cz swych ziem.
Wysokopienny las, czciowo nalecy do mnie. Na planie
wida to bardzo wyranie, w rzeczywistoci przez ten las nie wycito
adnej dukty oznaczajcej granic posiadoci Alicji. Pracochonna to
robota i praktycznie nikomu obecnie niepotrzebna. Na poudnie i na
wschd cignie si trawiasta rwnina. I to wszystko. Dodam, e w okolicy
nie ma adnych jarw, wwozw, przepaci lub ska, wrd ktrych
mogyby rozproszy si lub zgin moje krowy. Co si tyczy lasu,
przedostanie si w jego gb wymaga uycia dobrze wyostrzonej siekiery.
89

A bagna? zapyta Karol. Jeli s tak niebezpieczne, jak pan

twierdzi, atwo mogy sta si grobem stada.
Oczywicie. Dlatego badalimy t moliwo parokrotnie.
Ostatnio wwczas, gdy przyby tu porucznik Mitchell. Grupa wdrujcych
krw przecie pozostawia bardzo wyrane lady, a ich nie odkryto. A poza
tym... taki wypadek mg si zdarzy raz, dwa, powiedzmy trzy razy z rzdu
w wyniku niedbalstwa kowbojw, lecz to, co si dzieje od tegorocznej
wiosny... urwa i machn desperacko rk.
Podejrzewam zabra gos Karol i musiay zosta
przeoczone jakie wane szczegy. Wydajce si drobiazgami bez
znaczenia. Moe nam dwu, jako obcym, uda si je dostrzec.
Licz na to... A wic jutro powiod panw wzdu granic mego
krlestwa. Jako myliwych, oczywicie.
Temat zosta wyczerpany, a e ciemno spada ju na ziemi,
Caldwell odprowadzi nas na pitro, do sypialni.
Naftowa lampa na stole rzucaa przymione wiato, za oknem
czer nocy zasonia panoram dalekich zielonych k i lasu.
Jak si czujesz, Janie, w roli detektywa?
Znakomicie odparem cigajc kurt, A ty?
Ba, to dopiero pocztek. Co nastpi dalej? Czy kopoty i
trudnoci nie do pokonania, czy te okae si, i sprawa jest prosta jak
przysowiowy drut i opucimy te strony w chwale i zaszczytach.
Oby, oby...
Posuchaj, narodzia si w mej gowie cudaczna myl: nikt nie
kradnie byda dla celu, o ktry susznie podejrzewa si kadego zodzieja.
Co takiego? rozemiaem si. Przypuszczasz, e Caldwell
wprowadza nas w bd? Nas i policj? Po co?
90

Nie zrozumiae mnie, Janie. Wcale nie twierdz, i krowy nie

gin.
No to... ju niczego nie pojmuj! Nikt nie kradnie byda, a krowy
gin. Uwaasz, e jest to wynik jedynie niedbalstwa kowbojw? A moe
stampede?
Niedbalstwo na pewno jest faktem, lecz nie o tym myl.
Rwnie wykluczam stampede. Twierdzc, i bydo nie jest kradzione, mam
na myli powszechne rozumienie tego sowa: osignicie materialnych
korzyci przez zodzieja. Doranych korzyci. A ja zaczynam podejrzewa
bardzo chytr i na dugi okres czasu zaplanowan akcj. Wydaje mi si, i
komu zaley na tym, aby Caldwell albo zaprzesta hodowli, albo nawet
wynis si std raz na zawsze. Bydo nie jest kradzione po to, aby je
przehandlowa, jedynie po to, by je zniszczy. Dlatego brak jest ladw
przepdu, jak nas informowali Caldwell i Mitchell. To icie diabelska
sztuczka, Janie. Bo przecie nawet najkrtsza trasa krw rzuca si w oczy
kademu. A tu nic!
Lecz w jaki sposb niszcz bydo? zapytaem zupenie
oszoomiony koncepcj Karola.
A chociaby przez zagnanie go na bagno. Ono pochonie
wszelkie lady.
Oczywicie. Jednak powinny istnie tropy do tego bagna
wiodce.
Ot to wanie! W tym tkwi tajemnica. Musimy tym bagniskom
dobrze si przypatrzy. Wszystko to jest jedynie moim przypuszczeniem,
zachowaj je dla siebie. Dowiem si od Caldwella, jak wyglda jego handel
rogacizn i kto jeszcze w tych stronach takim handlem si zajmuje. Moe
wanie w tych handlowych transakcjach tkwi przyczyna znikania krw?
Prba usunicia z rynku konkurenta?
Koncepcja prawdopodobna stwierdziem po namyle. Nie
odpowiada jednak na pytanie: kto pdzi bydo na stracenie? Przecie
czowiek nie duch. I to czowiek najprawdopodobniej od lat zasiedziay w
91

tych stronach, znajcy wietnie tutejsze bezdroa. Podejrzewam, e nawet

zaufany pracownik Caldwella. Takiemu przecie najatwiej dziaa. Nikt go
nie podejrzewa.
Zgadzam si. Jednak naley wzi pod uwag i inn
ewentualno: udzia w przedsiwziciu kilku, zupenie obcych ludzi,
pozostajcych w porozumieniu z ktrym z miejscowych kowbojw.
Czowiek dziaajcy w pojedynk moim zdaniem nie potrafiby odczy od
stada jakiej jego czci w sposb cakowicie niedostrzegalny przez innych.
Albo te zauwayem wrd pracownikw Alicji buszuje
taka zodziejska grupa.
Wtpi. Jeden czowiek dochowa tajemnicy, lecz w grupie,
ktra musiaaby si czsto porozumiewa midzy sob, sprawa szybko
staaby si gon.
Nazajutrz, wczesnym rankiem, zaraz po niadaniu dosiedlimy
podprowadzonych pod dom wierzchowcw i, wiedzeni przez Caldwella,
wolniutko ruszyli, by objecha posiado. Na prob Karola gospodarz
zaprowadzi nas rwnie do wntrza szeregu budynkw gospodarczych.
Mj przyjaciel bardziej jednak interesowa si ludmi ni urzdzeniami
magazynw, stajni i obr. Obejrzelimy jedyn w gospodarstwie obor
krw mlecznych. Zaledwie dwanacie sztuk tych zwierzt zapewnia
wystarczajce zaopatrzenie w mleko wszystkich mieszkacw. Wiksza
produkcja nie miaaby sensu. Transport mleka do Reginy ze wzgldu na
odlego nie opaca si. Obejrzelimy rwnie niewielk stadnin koni,
uywanych zarwno do prac polowych, jak i do jazdy wierzchem.
Przyznam, i cay ten przegld gospodarczy znudzi mnie, lecz skoro Karol
moe pod wpywem wasnych dowiadcze na farmie tak bardzo
interesowa si spraw, uzbroiem si w cierpliwo. Na koniec opucilimy
pmroczne wntrza obr, stod i szop, wskoczyli na koskie grzbiety i
pogalopowali ku tej czci ziem farmy, jakie przeznaczone zostay
wycznie na wypas.
W drodze mijalimy szarobrzowe poacie gruntw zaoranych ju
pod ozime zasiewy. Dalej cigny si zielone, poczynajce kn dzikie
92

ki, ktrych granic nie potrafiem dostrzec. Wrd tej zielonoci tu i tam
dostrzegem kolorowe plamy wolno poruszajce si w rnych kierunkach.
Caldwell jadcy dotd na czele naszej kawalkady, obecnie zatrzyma
wierzchowca a gdy przystanlimy obok, powiedzia wskazujc rk przed
siebie, na prawo i na lewo:
Oto
widzicie
najwiksze
bogactwo
mojej
farmy. Za dwa tygodnie wikszo
stada zostanie przepdzona do
Reginy, a pniej odbdzie sw
pierwsz i ostatni podr kolej.
Ile tego jest?
zapyta Karol.
Ponad piset sztuk.
A ile pozostanie na
zim?
Okoo pidziesiciu.
Jestem pewien
zabraem gos e podczas zimy
nie zginie panu ani jedna sztuka. I to nie z powodu niegu, na ktrym atwo
odkry lady przepdu, lecz z powodu maej iloci krw. Kady ubytek
zostanie natychmiast zauwaony.
Karol potakujco skin gow.
Sabo mnie pan pocieszy, doktorze wyzna Caldwell. To,
co pan powiedzia, oznacza przecie, i z wiosn, gdy sprowadz parset
jawek, caa heca powtrzy si zamyli si. W kocu podnis na nas
oczy: Ruszamy?
Jeszcze chwilk powstrzyma go Karol. Pragn panu
zada kilka pyta i lepiej, aby ich nikt inny nie usysza. Przede wszystkim:
czy nie mona odoy przepdu a do koca wrzenia?
93

Do koca wrzenia? zdumia si gospodarz. Po co? Nigdy

tak pno tego nie czyniem. Obowizuj mnie terminy, a poza tym
tegoroczna jesie jest wyjtkowo ciepa, co sprzyja wygodzie przepdu.
Indiaskie lato, z jakiego korzystamy w tej chwili, moe lada dzie
zakoczy si gwatownym spadkiem temperatury. Niedobrze dla byda, by
pdzi je podczas przymrozkw. Nabywcy mego stada przewo go w
nieopalanych towarowych wagonach. Przy niskich temperaturach powstaj
spore straty. Dlatego ustala si ter miny przepdu moliwie wczesne. Nie
rozumiem, do czego pan zmierza?
Uwaam, i po dokonaniu przepdu szans odkrycia sprawcw
kradziey spadn do zera.
Ale... dlaczego?
Poniewa, gdy pozostanie w farmie zaledwie pidziesit krw,
nikt nie odway si dokona kradziey, zbyt szybko zostaaby zauwaona. A
skoro kradziee si skocz... to chyba rozumie pan, powstan dodatkowe
trudnoci ujawnienia prawdy.
Hm... istotnie.
Mam nadziej mwi dalej Karol i porywacze sprbuj
raz jeszcze uprowadzi cz stada. Wic naley da im szans.
Taka nadzieja napenia mnie przeraeniem. Gotw jestem
raczej przypieszy sprzeda byda, by unikn nowej straty.
Obawiam si, i czynic tak, uniemoliwi pan osignicie celu,
w jakim tu przybylimy. Na paskie danie!
Och, na moj prob. Nigdy panom nie zapomn tej przysugi,
bez wzgldu na ostateczny wynik. Lecz teraz... doprawdy nie wiem, jak mam
postpi?
Przesun w czasie termin przepdu, chocia o tydzie.
To wymaga mego wyjazdu do Reginy. Jednak bez adnej
gwarancji, e uzyskam przeoenie terminu. I... czy susznie postpi
pozostawiajc panw samych?
94

O to nie trzeba si kopota. Niech pan jedzie do Reginy, a teraz

obejrzymy stado.
Ruszylimy dalej.
Nie znam si na rasach byda, jednak przygldajc si najbliszej
grupie krw zauwayem ich podobiestwo do teksaskich. Moje
spostrzeenie potwierdzi gospodarz. Pewnie chcia si pochwali swym
osigniciem.
Zwrcie uwag na ksztat rogw powiedzia. To wynik
hodowlanych dowiadcze mego ojca, ktre ja nadal prowadz. Przed laty
ojciec zakupi w Bozeman, w Stanach, i sprowadzi tutaj kilkadziesit sztuk
teksaskich bykw i jawek. Powstaa z tego znakomita krzywka
teksasko-kanadyjskiego byda dugorogiego. Osigajca szybki przyrost
wagi a rwnoczenie bardziej odporna na zmiany klimatyczne.
Jak pan uzupenia stado? zainteresowa si Karol.
W tym celu korzystam z dwu rde: corocznie nabywam u
handlarzy w Bozeman kilkadziesit sztuk Teksasw oraz sprowadzam
miejscowe krowy, skupujc je, gdzie si da. Trudna to robota, lecz bardzo
opacalna. W Kanadzie powstaje coraz wicej miast i osiedli, a te miasta i
osiedla potrzebuj coraz wikszych z roku na rok dostaw ywnoci, misa
przede wszystkim.
Podjechalimy bliej, Wwczas przycwaowao ku nam dwu
jedcw, krccych si dotd na dalekim kracu prerii. Wstrzymali konie
rozpoznawszy Caldwella i dotknli domi rond szerokoskrzydych
kapeluszy. Jake bardzo przypominali z ubioru teksaskich kowbojw! Na
m artobliw uwag na ten temat, gospodarz zauway, i po prostu jest to
moda wynikajca z dostosowania odziey do potrzeb i wygody
uytkownikw.
Zreszt doda kilku moich ludzi wanie z Teksasu
pochodzi.
Przyjrzaem si dokadnie witajcym nas pastuchom. Caldwell na
pewno nie by srogim pracodawc. I pewnie lubianym. Krtka wymiana
95

zda midzy podwadnymi a szefem, utrzymana w poufaym i nieco

artobliwym tonie, bya dla mnie tego dowodem.
Opucili nas podrzucajc w galopie kapelusze. Dawny kowbojski
zwyczaj, stosowany jako powitanie mieszkacw osad zagubionych na
Dzikim Zachodzie, przez ktre wid szlak przepdu byda.
Nasz spacer trwa dalej. Raz po raz przystawalimy i wwczas
witali nas w podobny sposb, dozorcy rogatych gromad poruszajcych si
leniwie lub odpoczywajcych w cieple jeszcze nie jesiennego soca.
Przez kilka godzin trwania naszej wdrwki miaem sporo okazji,
aby stwierdzi, i wszdzie, zarwno na polach, jak i we wntrzach
gospodarskich budynkw, panowa wzorowy porzdek. Bya to dodatkowa
zagadka do rozwizania: jak w takich warunkach mogo powsta
zagroenie caoci stad Caldwella?
Ostatnia grupa byda, ktr napotkalimy, pasa si na pobrzeu
strumienia o brzegach do stromych, lecz miejscami obniajcych si
piaszczystymi plaami, omywanych przez cicho pluszczc, krysztaowo
czyst wod. Droga wzdu koryta doprowadzia do miejsca, w ktrym
wznosi si niski, pokryty darni pagrek.
To jeden z moich kopcw granicznych wyjani farmer.
Zatrzymajmy si tu, jeli to wam odpowiada.
Sptalimy konie, legli nad brzegiem strumienia, signli po fajki i
kapciuchy z tytoniem. Patrzyem na wod, na przeciwlegy brzeg porosy
rzadk wiklin, za pasmem ktrej kada si nieskoczona dal a po
granatow lini horyzontu. Soce dziaao na mnie rozleniwiajco,
ogarna mnie senno, wic tylko jednym uchem owiem nieco
monotonny szmer rozmowy, jak wid Karol z naszym gospodarzem. Pite
przez dziesite zrozumiaem, e pyta o ziemie lece poza granicznym
kopcem.
Niczyje odpowiedzia Caldwell. To znaczy, stanowice
wasno Dominium Kanady, lecz to teoria, bo rzd radonie przelaby swe
uprawnienia na kilkunastu dzielnych osadnikw, jacy tym dziewiczym
96

gruntom stworzyliby lepszy sens istnienia: orzc, siejc i zbierajc plony.

Na pewno to nastpi, lecz przede wszystkim w rejonie Reginy. Tu przyjdzie
jeszcze poczeka dziesitki lat.
Kwestia transportu? usyszaem rzeczowe pytanie mego
przyjaciela.
Nie tylko. Przecie ja dawaem sobie wietnie rad, nim elazne
tory stworzyy Reginie szybsze poczenie z cywilizowanym wiatem. Nie w
tym wic tkwi sedno sprawy.
A w czym?
W bagnach. Pamita pan map? Jak mil od tego miejsca
kocz si grunta uprawne a zaczynaj tereny podmoke. Bardzo
niezdrowa okolica. Wtpi, aby ktokolwiek zechcia si tam osiedli.
Chtnie przyjrzabym si tym bagnom.
To moe jutro?...
Odpowied przeleciaa mimo moich uszu, bo, przyznaj z wielkim
wstydem, zasnem.
Jak mi pniej wyjaniono, rozmowa Karola z Caldwellem trwaa
znacznie duej i dotyczya planu postpowania w najbliszych dniach.
Nieco mnie ubodo, i decyzje zostay powzite w czasie mojej duchowej
nieobecnoci.
Spae tak smacznie tumaczy Karol e nie miaem serca
ci budzi. Zreszt... jestem pewien, e zaakceptujesz nasze propozycje.
Powiedziaem Caldwellowi o opracowaniu przez nas obu tego planu.
Wic...?
Przede wszystkim zaproponowaem dusz wycieczk. Nie w
obrbie granic gospodarstwa, jak dzi, lecz poza jego terenami. Uwaam, e
po pierwsze: powinnimy odegra sw rol niedzielnych myliwych, a po
drugie: dokadnie przyjrze si dalszej okolicy. Poprosiem naszego
gospodarza, by wypoyczy nam konie i da przewodnika zorientowanego
97

w terenie. Powiedzia, i chtnie sam tego si podejmie. Nie przystaem na

to.
Czemu?
Bo pracownicy inaczej zachowuj si wobec szefa, a inaczej
wobec obcych ludzi. Przy szefie s ostroni, skpi w sowach, unikajcy
krytyki oraz zachowujcy wycznie dla siebie wszystkie plotki i ploteczki.
Jestem pewien, i sporo ich tu kry, a wiele wie si tematycznie z
tajemniczym znikaniem stada. Caldwell jest ostatnim czowiekiem, ktry
mgby co o tych plotkach wiedzie. Przebywajc stale w towarzystwie
gospodarza pozbawiamy si wielu cennych informacji. W proponowanej
wyprawie myliwskiej moemy napotka pracownikw Alicji. Postaram
si pocign ich za jzyk. Naszego przewodnika rwnie.
Lecz chyba nie w ten sposb uzasadnie sw odmow?
Za kogo mnie masz, Janie?! Oczywicie, e nie. Wytumaczyem
Caldwellowi, i powinien wykorzysta nasz nieobecno na wyjazd do
Reginy dla przesunicia terminu spdu byda. Pocztkowo wzdraga si.
Obawia si, i podczas jego nieobecnoci stado moe znowu sta si ofiar
zodziejskiej akcji.
A czy nie susznie tak uwaa?
Tylko pozornie. Zagadnem go, czy kradziee krw zdarzay
si podczas jego nieobecnoci? Okazuje si, e w dniach kradziey, jeli w
ogle mona takie dni ustali, ani na jedn godzin nie oddala si z Alicji.
Z tego wniosek, e obecno czy nieobecno gospodarza wcale nie
wpywaj na stan bezpieczestwa stada. Ba, gotw jestem twierdzi, i
obecno Caldwella raczej sprzyja kradncym.
Dziwaczny pogld.
Posuchaj: zodziej czuje si najpewniej, gdy wie, gdzie znajduje
si okradany. Unika w ten sposb zaskoczenia. Podejrzewam, e Caldwell
znajduje si pod czyj czujn obserwacj, e ledzony jest kady jego krok.
Oczywicie, dopki przebywa na terenie Alicji, bowiem poza tym terenem
szpieg atwo mgby zosta zdemaskowany. Poradziem Caldwellowi, aby
98

pojecha samotnie, nie bryczk, lecz na koskim grzbiecie i aby nikomu nie
zdradzi ani powodu, ani celu podry. Niech co tam wymyli.
I c on na to?
Zgodzi si.
Obawiam si, Karolu, i podr Caldwella moe by zwizana z
powanym ryzykiem.
O czym mylisz?
Widz, i cakowicie zbagatelizowae przestrogi Mitchella. A ja
ich nie lekcewa. Jeli na tych terenach...
Nie kocz. Chodzi ci o tych rzekomych Metysw. Ba, wbrew
temu, co twierdzisz, parokrotnie zastanawiaem si nad tego rodzaju
koncepcj. Czy jest moliwa? W zasadzie tak. Jednak istniej jakie granice
prawdopodobiestwa. A te granice w moim pojciu wykluczaj zamach, bo
to chyba miae na myli, na ycie Caldwella. Przecie cao i zdrowo przyby
po nas do Reginy?
To nie dowd zaprotestowaem.
Zgoda. Wic przedstawi ci inny argument. Posuchaj, Mitchell
moe nie mie czasu i ludzi do pilnowania stad Caldwella. A nawet nie
wolno mu tego robi, nie jest prywatnym dozorc mienia naszego
gospodarza, tylko funkcjonariuszem pastwowym. Lecz gdyby doszo do
zbrodni, do napadu, caa horda czerwonych kurtek poczaby przetrzsa
preri tak dugo, a sprawc czy sprawcw dostaaby w swe rce.
Zakadam, i ten kto czyhajcy na stado dobrze o tym wie i nie omieli si
przekroczy w taki sposb logicznej granicy wasnego bezpieczestwa.
Powtarzam: Caldwell nie pierwszy raz udaje si do Reginy. Pytaem go o te
podre. Twierdzi, e nigdy nie mia adnych kopotw.
Twj wywd, Karolu, nie trafia mi do przekonania. Przecie z
tego, co wiemy o powstaniu Riela, jasno wynika, e Metysi nigdy nie liczyli
si z jakimikolwiek akcjami represyjnymi w stosunku do nich. To s
ryzykanci pozbawieni wyobrani, niepotraficy przewidzie skutkw
99

wasnego postpowania. Jeli Mitchell si nie myli, to znaczy, e jeli Metysi

istotnie zamierzaj zmusi biaych farmerw do opuszczenia tych stron, nie
cofn si przed adn akcj mogc doprowadzi do realizacji swych celw.
No, prosz zauway ironicznie Karol. Zaiste jeste
katastrofist, Janie, i w przeciwiestwie do tych Metysw odznaczasz si
bujn wyobrani. Ewentualny napad na Caldwella niczego nie zaatwia,
wprost przeciwnie, mobilizuje policj, a przez to, jeli oczywicie
podejrzenie porucznika jest uzasadnione, utrudnia Metysom dalsz
dziaalno. Czego zreszt chcesz? Mamy towarzyszy Caldwellowi w jego
podry? To przekrelioby mj plan.
Nie myl o tym, raczej o dwu- trzech osobach, ktre udayby
si z farmerem do Reginy.
Lecz wwczas jaka gwarancja, i cel podry naszego
gospodarza zostanie tajemnic?
Wobec takich argumentw, ustpiem. Z cikim sercem wyznaj.
Niebezpieczestwo groce osobie Caldwella wydawao mi si bardzo
realne, a na przypuszczenie, e podczas naszej tu obecnoci mogoby doj
do wikszej ni kradziee byda tragedii, zimne ciarki przebiegay mi po
krzyu.
Tak sprawy wyglday, gdy tego jeszcze wieczoru gospodarz
sprezentowa nam przewodnika, z ktrym mielimy si uda na wypraw.
Jak ona przebiegaa i kim by, lub wydawa si by, ten wanie
przewodnik Ben Halley, wspomniaem ju poprzednio.
Przywielimy z polowania dwie potne sztuki powej
zwierzyny: jelenia i antylop, dwie tajemnice do odgadnicia: lady na
bagnie i dziwaczne przeraenie Halleya, na koniec niezliczon ilo sicw
na plecach (i poniej!) w wyniku wariackiej jazdy wozem.
Obiecaem sobie nigdy odtd nie korzysta na tutejszych
bezdroach z wehikuw pozbawionych resorw. Oczywicie nikomu o tym
nie mogem wspomnie. Po c pozbawia naszego gospodarza zudze, e
potrafi stworzy nam luksusowe warunki podry.
100

Ten piekielny wz jak go w mylach nazwaem na pewno

przyczyni si do wyrobienia nam murowanej opinii greenhornw,
ktrych mczy jazda na siodle i ktrzy musz wie z sob mnstwo
zbytecznych bagay. Jednak, nie ma co ukrywa, irytowaa mnie myl, e
Halley bdzie opowiada o dwu nowicjuszach, ktrych wytrzs na wozie, i
na pewno pozwoli sobie na wiele niewybrednych dowcipw. A czy opowie
rwnie o strachu, jaki przey tamtej nocy, w pobliu bagien? Ba, jeli ten
strach nie by udany, jeli rzeczywicie jego przyczyn byy gigantyczne
aby i potwory kryjce si rzekomo w gbiach moczarw, na pewno po
dzieli si wraeniami. A jeli nie podzieli? Jeli zatai swe tchrzliwe
zachowanie si?
Suszn rzecz byoby sprawdzi, o czym gada Halley z kolegami
po naszym powrocie do farmy. Powiedziaem o tym Karolowi.
Pewnie, pewnie. Tylko w jaki sposb? Przepytujc kolejno
kowbojw?
Nie, to na nic westchnem.
I ja tak sdz. Nie przejmuj si tym, Janie. I bd cierpliwy.
Osoba pana Halleya na pewno godna jest specjalnej uwagi. Trzeba bdzie
dobrze mu si przyjrze. Jego teraniejszoci i jego przeszoci. Lecz nie w
taki sposb, jaki zaproponowae. Pogadam z Caldwellem na ten temat.
Jedno w tym pewne, e Halley nie jest Metysem. Ale, powtarzam, musimy
uzbroi si w cierpliwo. To nie jest sprawa do rozwizania, w terminie
kilku dni. Tyle w niej wtpliwoci i poszlak.
Dobrze o tym wiem mruknem. A za dobrze. Niech to
licho porwie!
101

Spotkanie
Caldwell szybko uwin si z wyjazdem (i przyjazdem). Gdy

powrcilimy z wyprawy, powita nas na progu werandki. Pogratulowa
myliwskiego plonu i pozornie zdawa si nie interesowa innymi
osigniciami wycieczki. Powiadomi, i podczas jego nieobecnoci, na
ziemiach Alicji nie wydarzyo si nic godnego uwagi. Natomiast wynik
pobytu w Reginie jest poowiczny: firma skupujca ywiec zgodzia si na
opnienie terminu dostawy jedynie o osiem dni.
Dobre i to skomentowa informacj Karol. Trzeba nam
bdzie pospieszy si. Czy mwi pan komukolwiek o tym?
Jedynie onie.
Znakomicie. Prosz nadal zachowa w tajemnicy t spraw. A
teraz chodmy tam, gdzie nas nikt nie podsucha ani nie podpatrzy,
najlepiej do naszej sypialni.
Caldwell nawet nie mrukn na t dziwn propozycj, lecz
dostrzegem, jak mu oczy rozbysy. Weszlimy na pitro i tam Karol
opowiedzia o dwu dziwnych wydarzeniach, jakie si nam przytrafiy
podczas wycieczki. Musz stwierdzi, i gospodarz... osupia. Najpierw
spoglda na nas nie potrafic wykrztusi sowa, pniej zacz nam
sugerowa, i padlimy ofiar pomyki, zudzenia.
Halley dowodzi nie jest tchrzem, nigdy nie zauwayem
u niego najmniejszych nawet objaww strachu. Przyby w te strony podczas
powstania Metysw i by jednym z najbardziej dzielnych uciekinierw.
102

Pomg mi wwczas w uspokojeniu ogarnitych panik farmerw i w

fortyfikowaniu budynkw Alicji. Poza tym, jak mi wiadomo, jest z zawodu
kowbojem. Zdoaem go pozna przez tyle lat. Czy dobry kowboj moe by
tchrzem?! Nieco zabawnie wypad ten kocowy wykrzyknik. Trudno
bowiem bezbdnie stwierdzi, czy kowboj moe by tchrzem czy nie. A
poza tym nie by to argument mogcy zada kam naszym spostrzeeniom.
Nie mog panu zaprzeczy wtrciem si. Halleya ledwie
poznalimy. Tym bardziej dziwne, zaskakujce byo zachowanie si jego
podczas nocy spdzonej w okolicy bagien.
Moe by chory?
Jeli strach wolno nazwa chorob odpowiedzia Karol to
istotnie Halley ciko si rozchorowa. Przecie szybko wrci do zdrowia,
gdy tylko oddalilimy si od tamtego miejsca. Uwaam, i trudno
wytumaczy jego zachowanie si bajdami o potworach yjcych wrd
moczarw. Jaka inna przyczyna staa si powodem jego paniki. Naley na
Halleya zwrci uwag. Kt odgadnie, co kryje si za tym strachem?
Podejrzewa go pan o wspudzia w porywaniu byda?
umiechn si Caldwell.
Zaczynam podejrzewa przytakn mj przyjaciel. Nie
twierdz, e Halley sam jest porywaczem, lecz chyba wie co, a boi si
mwi.
Ale... na czym pan opiera swe podejrzenie?
Na odciskach racic na granicy bagna. Moe Halley ba si, e je
odkryjemy? A w kocu doszed do wniosku, i ich nie dostrzeglimy, i zaraz
wrci mu spokj.
No... osie lub karibu pojawiaj si od czasu do czasu w tych
stronach, lecz co to ma wsplnego z Halleyem?
Ale tu nie chodzi o osie! wykrzyknem, a Karol
natychmiast doda: Mielimy okazj dobrze przyjrze si odciskom. To s
lady po przejciu krw!
103

Caldwell a podskoczy na krzele.

To znaczy, i stado zagnano na moczary! Lecz przecie badania
okolicy moczarw, jakie przeprowadziem najpierw sam, a pniej z
porucznikiem Mitchellem, nie potwierdziy moich podejrze. Nie
znalelimy adnych ladw. A moe to s pniejsze tropy? Czybym
znowu straci kilkadziesit krw? Musz to sprawdzi.
I susznie! przytakn Karol. Jednak wcale nie zdziwibym
si, gdyby tym razem nie zabrako ani jednej sztuki. Jeli mj domys okae
si trafny, powiem panu, co o tym myl. Przede wszystkim przestrzegam
przed wtajemniczaniem kogokolwiek w to, co tutaj zostao powiedziane.
Kogokolwiek, to znaczy i Bena Halleya.
Caldwell przyrzek, chocia z pewnym ociganiem, i bardzo chyba
przejty naszymi rewelacjami opuci pokj.
C ty waciwie podejrzewasz? zagadnem, ledwie drzwi
zamkny si za naszym gociem.
Hm, by moe, i tropy na bagnie s bdne. Ich celem jest
zwrcenie czujnoci Caldwella lub naszej w niewaciwym kierunku.
Chyba jedynie Caldwella. Kt bowiem mg przewidzie, e
powdrujemy nad bagna? A poza tym uchodzimy za przygodnych
myliwych, niewartych chwili uwagi.
Zastanawiaem si nad tym, Janie. Czy faszywe tropy nie
zostay sporzdzone dla powodw, jakie miay ujawni si pniej, a
mymy je przedwczenie odkryli?
Czysta fantazja odparem i na niczym konkretnym nie
oparta. Bardziej prawdopodobne jest, i bagno stao si grobem czci
stada. Przecie nie zbadalimy moczarw dokadnie:
A to niby w jaki sposb? Czy pragniesz zabawi si w nurka i
szuka utopionych zwierzt?! Moim zdaniem wcale ich tam nie ma. No,
oczywicie, niezbity dowd nie istnieje.
104

Istnieje w postaci odciskw racic. Skd si tam wziy, jeli

krw nie byo w okolicy?
Dla chccego nie ma nic niemoliwego, Janie. Daj mi z rzeni
kawaek krowiej nogi z kopytem, a porobi ci odciski wszdzie, gdzie
zechcesz, nawet na dachu tego budynku.
Ale... w jakim celu?
Ju ci powiedziaem. Wprowadzenia w bd, jeli nie nas, to na
pewno Caldwella.
Gratuluj wyobrani, Karolu. Gdy Caldwell znowu nie doliczy

si kilku sztuk byda, przekreli to cay twj wywd, a pochodzenie
odkrytych przez nas tropw okae si bardzo proste.
Sprzeczalimy si jeszcze przez pewien czas, pniej wypalili fajk
i w ten sposb animy si spostrzegli, jak zapada noc. Stanem przy oknie,
aby je uchyli i wywietrzy zadymione pomieszczenie. Niebo pokryy
chmury, nie widziaem gwiazd, a ksiyc jedynie od czasu do czasu swym
105

srebrnym rbkiem kad na ziemi wsk smug jasnoci. Gdzie szczekay

psy i byy to jedyne odgosy zakcajce cisz. Wychyliem si poza okienn
ram, zerknem na prawo i na lewo. Nigdzie nie dostrzegem wiata.
Fasada budynku bya ciemna, a dalej stojce stodoy i obory ledwie
rysoway si swymi konturami. Wion na mnie dotkliwy chd.
Temperatura w porwnaniu z dniem musiaa spa o kilka stopni. Ju
zamierzaem zamkn okno, gdy nagle wydao mi si, i co bysno wrd
czarnej ciany boru. Bysno i zgaso. Odczekaem jeszcze moment. Bysk
powtrzy si.
Co tam robisz, Janie? odezwa si Karol mozolcy si wanie
nad cigniciem butw. Zamknij wreszcie okno...
Podaj mi lornetk odparem.
Uczyni to natychmiast.
Co zauway?
Patrz tam rk wskazaem kierunek i przyoyem szka do
oczu.
Nie mogem si myli, to byo wiato. Najprawdopodobniej
pomie ogniska, a nie lenego poaru. Ten pomie gorza stale w tym
samym miejscu, nie rozprzestrzenia si.
Widzisz?
Tak szepn. Ognisko. No c, kto nocuje na skraju
puszczy. Nie sdz, aby to by jaki przypadkowy wdrowiec. Przecie na
pewno musia zauway zabudowania Alicji, wic poprosiby o gocin.
Moe to kto wanie z Alicji? Pilnuje czego tam, a e mu
zimno, grzeje si przy ognisku.
Niby czego ma pilnowa? Drzew? mrukn mj towarzysz.
Widzisz? Zgaso stwierdziem. O... znowu byska!
106

Postalimy w otwartym oknie jeszcze kilka minut, tak e niele

zmarzem, lecz aden bysk ju si nie powtrzy. Zatrzasnem okno,
jednak Karol natychmiast je otworzy. Wychyli si na zewntrz tak bardzo,
i chwyciem go za pasek z obawy, aby nie wylecia. Rozglda si, a pniej
wyprostowa.
Za pno westchn. Gdyby z ktrego z zabudowa
Alicji odpowiadano rwnie przerywanym wiatem, mielibymy dowd,
e ogie pod lasem rozpalono wcale nie dlatego, i noc jest chodna.
Przegapiona sprawa, Janie. I nadal nic nie wiemy.
Ba, zbyt krtko to trwao. I pewnie nie ma adnego dla nas
znaczenia.
Mrukn co tam, a ja po raz drugi zamknem okno. Poczem si

rozbiera i zdmuchnem pomie naftowej lampy, gdy mj towarzysz ju
spoczywa w ku.
Czyby do dwu nie wyjanionych tajemnic: strachu Halleya i
krowich tropw na bagnie, dosza jeszcze trzecia: ogie na skraju lasu? Jeli
nie jest to zwyky zbieg okolicznoci? Ale sprawdzi nie zawadzi. Po
ognisku musia pozosta lad, atwy do odnalezienia.
107

Sdziem, e rankiem wyruszymy w stron boru. Od lasu dzieli

nas spory kawaek drogi. Wygodniej byo przeby j konno. A wic naleao
poprosi gospodarza o wierzchowce. Powiedziaem o tym Karolowi.
Zaskoczy mnie kategorycznym sprzeciwem:
Proszc o konie bdziesz musia wyjawi powd swej proby. A
ja myl, i lepiej do czasu nikomu nie wspomina o naszej nocnej
obserwacji. Moe ogie da si wytumaczy w sposb zupenie naturalny? A
poza tym, Caldwell ma dzi przelicza swe krowy. To dla mnie wana
sprawa. Okae si, czy odkryte przez nas lady na bagnie pozostaj w
zwizku z ponownym uszczupleniem si stada, czy te, jak przypuszczam,
s tropami mylnymi.
T krtk rozmow przeprowadzilimy jeszcze w sypialni. Pniej
zeszlimy na d i zasiedli do jadalnego stou. Rodzina gospodarza ju nas
oczekiwaa. Caldwell natychmiast poinformowa, i od wczesnego witu
zajmuje si liczeniem krw. Zapyta rwnie, czy nas moe zainteresowa ta
nudna robota.
Jeli chcecie pozna jej wyniki doda prosz za mn.
Ale, Jonathanie! zaprotestowaa pani Alicja. Nasi gocie
ledwo zasiedli do stou!
Karol zapewni, e ju zdy zaspokoi gd, a wynik przeliczenia
moe by bardzo ciekawy.
Ruszylimy najpierw piechot, bo tylko gospodarz mia konia pod
rk, lecz nieco dalej, w ssiedztwie corralu i stajni, Caldwell przywoa
ktrego ze stajennych. Nie mino dziesi minut, gdy znalelimy si na
siodach i kusem ruszyli ku dalekim paszczyznom k.
Soce stao ju wysoko nad horyzontem, lecz jeszcze cienie byy
dugie i chd nocy cakowicie nie ustpi. Naszym celem okaza si
obszerny corral z wziutk bram, do ktrej wioda rwnie wska i duga
cieka ograniczona z obu stron drewnianymi palisadami. Prosta, lecz
niezawodna konstrukcja, zezwalajca na dokadne przeliczenie sztuk
zwierzt znajdujcych si w obrbie corralu. Wypdzajc je na zewntrz raz
108

jeszcze mona sprawdzi, czy nie popeniono pomyki przy pierwszym

rachunku.
Karol, niegdy sam przecie kowboj, fachowym okiem oceni
praktyczn przydatno urzdzenia. Pniej zaczo si sprawdzanie
pozostaej czci stada. Ta monotonna czynno trwaa jeszcze par godzin.
Stado, jak si okazao, liczyo 525 sztuk. Z tego wniosek, i odkryte przez
Karola i przeze mnie lady na bagnie nie wizay si z adn now
kradzie. Przyznam, e zaskoczony byem tym faktem! Wic jednak Karol
mia racj! A moe po prostu odkrylimy jaki stary lad? Tropy na
grzskiej ziemi nie zacieraj si szybko.
Jednak nie ten fakt sta si dla mnie najwaniejszym wydarzeniem
dnia, lecz przedziwne spotkanie, ktre w swej konsekwencji mogo zaway
na dalszym rozwoju wypadkw. Ot, gdy skoczylimy wreszcie (a raczej:
gdy Caldwell skoczy) mudn rachub, gospodarz zaproponowa nam
przejadk w kierunku lasu. I oto powstaa niespodziewana okazja
zbadania ladw po tajemniczym ognisku. I to bez wyjawienia sprawy
Caldwellowi. A wic tak, jak tego sobie yczy Karol.
Gospodarz wyda kilka polece kowbojom, a pniej ruszylimy
we trjk w stron boru. Soce wreszcie wspio si na tyle wysoko, i jego
promienie poczy przyjemnie grza moje plecy. Jechaem kilkanacie
krokw z tyu za Caldwellem i Karolem i nagle poczuem, e z moim
siodem dzieje si co niedobrego.
Nie czekajcie na mnie! krzyknem. Zaraz was dogoni!
Co si stao? Karol odwrci gow.
Nie dopity poprg wyjaniem.
Istotnie poprg by nie dopity lub le dopity. Zeskoczywszy
zauwayem, e siodo zdradza skonno do obsuwania si w lew stron.
Taki pozornie drobny fakt czsto koczy si katastrof, jakiej skutki trudno
przewidzie. Bowiem przekrcenie si sioda przy szybkim biegu konia
wyrzuca z jego grzbietu jedca, a jeli noga uwiza w strzemieniu,
wleczony przez zwierz czowiek zostaje mocno poturbowany, o ile nie
109

zabity, Nic wic dziwnego, e troskliwie zajem si poprgiem. Zacisnem

go o jedn dziurk cianiej.
Od godziny obserwuj pana i... doprawdy nie wiem, czy si
myl, czy te rozpoznaem starego znajomka...
Odwrciem si gwatownie. Ten czowiek nadjecha jak duch,
bezszelestnie. Zwyky kowboj, ktry z gromadki Caldwella. Rozzoci
mnie takim zaskoczeniem.
O co chodzi? burknem szorstko.
I gos podobny... ucieszy si jedziec. Czy pamita pan
Arizon, doktorze?
Arizon, Arizon? powtrzyem w lekkim osupieniu.
A w kilka lat pniej zabawn przygod z grup wdrujcych
greenhornw nad Poudniowym Canadianem?
Spojrzaem memu rozmwcy prosto w twarz. Nieatwo przyszo
wyowi znajome rysy spord twarzy bohaterw, aktorw, statystw
wymienionych przez nieznajomego scen-terenw, na ktrych dawno temu
rozegray si dramatyczne wypadki. Po chwili zastanowienia bezbdnie
odgadem, z kim mam do czynienia.
Lewis Stone! krzyknem.
Ten sam do usug, doktorze.
Jednak nie by cakowicie ten sam. Czas poora mu czoo
bruzdami, sie drobniutkich zmarszczek pojawia si na skroniach i pod
oczami. Lecz nie tylko na tym polegaa rnica. Zmarszczki i bruzdy to tylko
zewntrzne cechy, nie do uniknicia w miar upywu lat. Lewis Stone nie
by tym samym czowiekiem, co dawniej, rwnie i z innych przyczyn. Nie
by tamtym szorstkim w ruchach i mowie wczg, traperem,
poszukiwaczem skarbw, tropicielem i przewodnikiem po dzikich terenach
zachodu. Dodam, i wwczas tylko szczliwy zbieg okolicznoci uchroni
go przed wizieniem. Chocia, moim zdaniem, nie by przestpc, a jedynie
otar si (to najwaciwsze okrelenie) o t trudn do wyznaczenia granic,
110

jaka w wietle przepisw prawa dzieli dozwolone od niedozwolonego. Po

krtkiej rozmowie zauwayem, i Stone uywa sownictwa zupenie
innego ni ongi, a wic nie gwary Dalekiego Zachodu stworzonej przez
mao kulturalnych pogranicznikw. Poprzekrcane sowa, okrelenia
trudno zrozumiae dla przybysza z miasta, kopoty ze skadni i
niesychanie ubogi zasb okrele wszystko to teraz ulego zmianie.
Obecnie mj dawny znajomy mwi gadko, potoczycie, rzekbym:
elegancko. Gdzie i kiedy si tego nauczy?
Ile to lat, doktorze, ile to lat... westchn zeskoczywszy z
konia.
Zaledwie trzy odparem lecz od pierwszego spotkania a
siedem.
Mwic spojrzaem za siebie, w kierunku, w ktrym oddalali si
moi towarzysze. Jeszcze ich widziaem na tle czarnego boru, jednak coraz
sabiej. Stone zauway moje zaniepokojenie:
Przepraszam, doktorze. Prosz mi wybaczy. Wybra si pan z
panem Caldwellem, a ja pana zatrzymuj. Jeszcze raz przepraszam.
Wskoczy na siodo.
Stone! zawahaem si na chwil.
Sucham, doktorze.
Chciabym z tob pogada nieco duej, lecz nie w tej chwili.
Przebywam, jak zapewne wiesz, w gocinie u Caldwella. atwo mnie
odnajdziesz. Tylko bardzo prosz, Lewis, nie wspominaj nikomu o naszej
znajomoci. Pniej wyjani, dlaczego mi na tym tak bardzo zaley.
Moje sowo! odpar z powag. Bd milcza jak kamie.
Teraz o panu i o paskim towarzyszu opowiadaj, e przyjechalicie z
miasta jako dwa greenhorny, aby sobie nieco postrzela nie wyrzdzajc
zwierzynie wielkiej szkody. Dzi rozpoznaem was, lecz skoro panu tak
zaley, by uchodzi za greenhorna, nie bd przyznawa si do naszej
znajomoci.
111

I susznie postpisz, Stone. Wic do zobaczenia.

Do zobaczenia.
Klepnem konia po zadzie i po paru minutach zrwnaem si z
Karolem i Caldwellem.
Ce tak marudzi?
Wszystko przez poprg.
Trzasn?
A tak odparem niedbale. Waciwie to by niedopity.
I pomaga ci w tym jaki kowboj.
Zauwaye? To prawda. Jeden z tutejszych kowbojw.
Karol jako dziwnie pokrci gow, co tam cicho szepn do
siebie.
Gnalimy teraz kusem, to znowu galopem, a czarna gstwina lasu
ogromniaa przed nami. Moje myli kryy wok postaci Lewisa Stonea i
tak mnie wreszcie zaabsorboway, i straciem poczucie czasu i miejsca, w
ktrym si znajdowaem. Chyba tylko wdroone, jedzieckie nawyki
doprowadziy mnie bez wypadku do pierwszych zaroli. I dopiero gdy
zagada do mnie Caldwell, powrciem do rzeczywistoci.
A teraz pora wyjani, czemu to spotkanie ze Stoneem tak mn
wstrzsno. I kim by Lewis Stone?
Zetknem si z nim w 1883 roku, w Arizonie. Przed siedmiu laty.
Jak ten czas leci!
Bya to jedna z najdziwniejszych przygd przeyta przeze mnie
przy boku Karola. Tu musz wyjani, i Karol Gordon nie by jedynie
cichym i skromnym traperem. Prawda, i nigdy nie szuka rozgosu, nie
pyszni si sukcesami ani wobec swoich, ani wobec obcych. Lecz w sumie
wcale to nie oznaczao, i by czowiekiem mao znanym, jak pierwotnie
sdziem. Niecodzienne wydarzenie uwiadomio mi ca prawd. Ot we
112

wspomnianym ju roku 1883 Arizona nadal bya obszarem rzadko

zaludnionym. Mimo cigncych ze wschodu licznych karawan osadniczych
liczba ludnoci na tym terytorium nie przekraczaa dziesiciu tysicy. A
wic kompletna pustka 20. Co prawda, do tej liczby naley doda
wielokrotnie wysz wwczas liczb Indian, lecz i to nie stawiao Arizony w
rzdzie obszarw jako tako zagospodarowanych i zaludnionych.
Na bezludziu Arizony w roku 1882 poczy mnoy si zbjeckie
napady na osadnicze karawany i na nieliczne samotne farmy. Jeszcze
bardziej nieliczni szeryfowie nie byli w stanie ani schwyta nieznanych
sprawcw, ani tym bardziej zapobiec wypadkom. Dalekie, bo na wschodzie
pooone, centrum administracji pastwowej, zapewne zlekcewayoby
sporadyczne wypadki rozgrywajce si na prawie bezludnym obszarze.
Lecz sprawy nagle przyjy taki obrt, i Waszyngton zmuszony zosta do
szybkiego i energicznego dziaania. Oto dokonano dwu kolejnych napadw
na terytorium nalecym do plemienia Nawajw. Plemi to ju dawno
zakopao topr wojenny, a nawet cierpliwie znosio oszustwa popeniane
przez niektrych agentw na dostawach ywnoci i wyrobw
przemysowych, zagwarantowanych specjalnym ukadem przez rzd
Stanw. Tym razem Nawajowie ostrzegli przedstawiciela waszyngtoskiej
instytucji Rady do Spraw Indian (przeksztaconej pniej w Biuro do
Spraw Indian), e jeli sprawcy napadw na indiaskie wioski' nie zostan
pochwyceni i przykadnie ukarani, Nawajowie sami rozwi ten problem.
Mogo si przeksztaci takie rozwizanie w krwaw rebeli, ktra
uderzyaby we wszystkich biaych osadnikw kraju.
Nic wic dziwnego, i poczto bi na alarm. Jednak ten alarm nie
pocign za sob adnych decyzji. Rada do Spraw Indian po prostu utona
w jaowych i baamutnych dyskusjach. Tymczasem w Arizonie dokonano
trzeciego napadu na czerwonoskrych. Ofiar bya stadnina Nawajw,
pasca si w pobliu doliny Kolorado. Tym razem szczcie opucio
bandytw. Nie zdoali uciec z tabunem mustangw. Spord dziesiciu
udao si zbiec jedynie szeciu. Czterech pozostaych zabarykadowao si w
budynku farmy. Obleni przez Nawajw zginli, ale wraz z nimi zgina
20
Obszar Arizony wynosi ponad 294 tysice km kw., uzyskaa prawa stanowe w 1912 roku jako 48 stan USA.
113

rodzina spokojnego farmera pi osb! Wie o tej masakrze szybko si

rozniosa budzc zrozumiae przeraenie wrd arizoskich osadnikw
oraz panik w gronie odpowiedzialnych za te sprawy urzdnikw
waszyngtoskich. W pierwszym porywie oburzenia postanowiono wysa
silne oddziay wojskowe. Jednak armia nie garna si do rozwizywania
tak skomplikowanej sytuacji. Z kim waciwie miaa walczy? Z Nawajami?
Nonsens! Z nieuchwytn i nieokrelon grup rabusiw? To byo
obowizkiem arizoskich szeryfw i marszalli!21
Nastaa zima 1882 83 roku i seria napadw urwaa si. Jednak z
wiosn nieznani sprawcy obrabowali dylians, a w kilka dni pniej grup
Nawajw. Nikt nie potrafi wy jani, czemu zaatakowano Indian. Oni sami
twierdzili, e napadnito ich podczas wyprawy myliwskiej. W jakim celu?
Ba, o tym mogli wiedzie jedynie napastnicy.
Karol Gordon, w kilka tygodni pniej, zwierzy mi si ze swego
podejrzenia: Nawajowie wieli srebro wydobyte z im tylko znanych
pokadw i nie chcieli tego zdradzi. Nic w tym dziwnego! Wie o kopalni
srebra moga cign na nawajskie ziemie nieproszonych i
niebezpiecznych goci.
Dwa ostatnie napady wyrway z zimowej drzemki administracj
federaln. Naleao uspokoi Indian. Dla tego celu wojsko nie byo
przydatne. Znaleziono inny sposb, chyba najbardziej suszny. Polega on
na odszukaniu czowieka orientujcego si w indiaskiej problematyce, a
rwnoczenie cieszcego si zaufaniem czerwonoskrych. Poza tym
musiaa to by osoba inteligentna i roztropna. Tylko kto taki potrafiby
sprosta wielce delikatnemu zadaniu. Tylko kto taki, a nie przecitny
traper czy eksplorer o sporym dowiadczeniu, lecz miakim rozumie.
Nieatwo przyszo znale odpowiedniego kandydata, a nawet gdy taki
zosta odszukany, za skarby wiata nie chcia podj si niebezpiecznej
misji, Na koniec kto tam w Radzie do Spraw Indian wspomnia o Karolu
Gordonie. Mj przyjaciel bawi wwczas, jak si pniej dowiedziaem, w
Montanie, lecz na rozpaczliwe wezwanie Rady przyby do Waszyngtonu,
Rnica midzy szeryfem a marszallem polega na tym, i szeryf wybierany jest przez mieszkacw,
marszall za mianowany przez gubernatora stanu lub terytorium.
21
114

wyrazi zgod i otrzyma penomocnictwo tak szerokie, jakiego dotd nie

wystawiono adnemu z terenowych agentw Rady. Wyposaony w ten
sposb ruszy do Arizony i tam szuka omackiem tropw nieznanej bandy
rabusiw. Odwiedzi wiksze miasta terytorium: Phoenix, Tucson, Florence,
Yum. Szukajc rzetelnych informacji zawita do fortu Huachuca. Nie
powiedziano mu nic wicej ponad to, co usysza w Waszyngtonie. Gorzej,
bo komendant fortu uprzedzi mego przyjaciela, e garstka onierzy, jak
rozporzdza, nie podoa zadaniu, gdyby przyszo jej pacyfikowa kraj. Z
fortu Huachuca Karol powdrowa do maej mieciny o nazwie Rainy
Valley. Dlaczego wanie tam?
Ot parotygodniowa podr i urywkowo uzyskiwane
wiadomoci stworzyy do wyrany obraz sytuacji. Pokazywa on, i
tajemnicze napady powtarzay si przede wszystkim na pnocy i na
poudniowo-zachodnich obszarach Arizony. Na wschodzie trafiay si
rzadziej, a w pobliu granicy z Meksykiem w ogle ich nie byo. Z kolei
Karol na wojskowej mapie Arizony ponaznacza miejscowoci, w rejonie
ktrych wydarzyo si najwicej napadw. Tak wypunktowany obszar
utworzy figur geometryczn podobn do koa, a w centrum tego koa
znalazo si wanie Rainy Valley! Moe to by przypadek, a moe co
innego kryo si w tym fakcie. Karol postanowi rzecz sprawdzi.
Z Rainy Valley wysa do mnie list wzywajcy do przyjazdu. Nie
byo to dla mnie zaskoczeniem. Od miesicy planowalimy przejadk po
Arizonie, w turystycznym jedynie celu. Zdziwio mnie tylko, czemu Karol
nie przyby do Milwaukee, skd mielimy wsplnie wyruszy? Prawdy
dowiedziaem si w Rainy Valley, w pokoju miejscowej gospody o
indiaskiej nazwie Arizonac. Tam wanie odbyem ze swoim
przyjacielem rozmow.
Wiem, e wszystko powysze stanowi nieco przydugi wstp,
jednak dopiero na tym tle odpowiednio wyrazicie zarysowuje si sylwetka
Lewisa Stonea.
Dziki zaiste zdumiewajcym zdolnociom Karola doszlimy do
porozumienia z arizoskimi Nawajami. Ba, uzyskalimy przyrzeczenie
pomocy w razie potrzeby. Dodam jeszcze, e wielce pomg nam w
115

zawarciu takiego sojuszu don Pedro Gonzales, hacjender z Meksyku, ktry

co roku przybywa do Arizony na polowania. Ongi wywiadczy Nawajom
powan usug i od tamtego czasu by mile widzianym gociem zarwno
wrd Nawajw, jak i ich ssiadw: Apaczw odamu Mescallero.
Gonzales wraz ze swymi ludmi wzi udzia w zlikwidowaniu
bandy, bo to bya banda wietnie zorganizowana, chyba na wzr
powstaego po wojnie domowej Ku-Klux-Klanu. Czonkowie bandy nie znali
swych nazwisk, rozpoznawali si po hale i po srebrnych krkach, na
ktrych widnia wizerunek stylizowanego soca. Przypadki, fatalne dla
dalszego istnienia przestpczej spki, stay si dla nas znakomitym
rdem informacji. Jednym z takich przypadkw byo wzicie do niewoli
(przez Nawajw) grupy bandytw. Wrd nich znajdowa si wanie Lewis
Stone. Przypuszczam, i niezbyt dobrze orientowa si w sytuacji, bo gdy
jego towarzysze zawzicie milczeli, Stone jak to si potocznie okrela
puci farb. Nie bez zachty z naszej strony. T zacht bya rola, jak mnie
do wykonania polecono. Rola wyzwoliciela winia. Wszystko zostao z
gry zaplanowane, jednak bardziej podejrzliwy i lepiej znajcy zwyczaje
Indian czowiek nie daby si tak atwo wyprowadzi w pole. Zastanowiaby
go niezwyka atwo, z jak zosta wyprowadzony przeze mnie z samego
rodka nawajskiego obozowiska. Ale Stone przyj za dobr monet moj
udan akcj. Posiadaem wwczas znak rozpoznawczy srebrny krek z
wizerunkiem soca22. Pokazanie tej blaszki otworzyo usta Stone'owi.
Dowiedziaem si, i ongi by kowbojem, pniej doszed do wniosku, e
szukanie zotych y jest zajciem bardziej dochodowym. Wydepta sporo
dziewiczych cieek wrd bezludnych obszarw. Nie bez sukcesw.
Jednak, jak to si czsto zdarza wrd ludzi parajcych si tego rodzaju
zajciem, Stone nie zgromadzi majtku. Jego zote yy szybko zmieniay
si w butelki whisky, w wysokie przegrane w miejskich szulerniach, w
drogie i zbyteczne stroje, w szereg innych kosztownych a niewybrednych
uciech. Jednym sowem, skarby wydarte ziemi topniay w jego doniach,
niczym kawaki lodu cinite na rozpalon blach kuchennego piecyka.
22
Historia opisana w powieci pt: Soce Arizony. [JW48]
116

Wdrwki Stonea po Arizonie zwrciy na uwag przywdcw

bandy. Stone ze sw znajomoci terenu i niewinnym zajciem mg by
dobrym nabytkiem. Nie wzbudza przecie podejrzenia, wiadomo
eksplorer wczy si stale to tu, to tam. Zaproponowano mu przystpienie
do organizacji. Gdy odmwi zagroono wypdzeniem z Arizony.
Wwczas Stone ustpi.
Wysuchawszy takiego yciorysu doszedem do wniosku, i Stone
nie grzeszy odwag i nie ywi adnych skrupuw. Innymi sowy, jest to
gagan niewarty zamanego centa. Pniej okazao si, e mj wniosek zbyt
pochopnie zosta, sformuowany. Dalszy rozwj wypadkw zaprzeczy tak
pesymistycznej ocenie czowieka. Stone bardzo nam pomg w ustaleniu
tosamoci szefa bandy, a pniej, gdy po raz drugi sta si jecem (ju nie
Nawajw, lecz oficjalnego przedstawiciela prawa miejscowego szeryfa),
wykaza tyle dobrej woli w udzieleniu informacji, e zarwno Karol jak i ja
uznalimy za podane wyczy Stonea spord licznej gromady
aresztowanych. Szeryf ostro si sprzeciwi. Lewis Stone zdoa uciec
podczas transportu schwytanych z Rainy Valley do fortu Huachuca.
Szeryf bardzo si sierdzi i spoglda na nas podejrzliwym okiem.
Jednak po dwu dniach wrci mu dobry humor i poegnanie wypado
bardzo serdecznie. Wyznam szczerze, e pomoglimy Stone'owi w ucieczce
i zatarli lady. Bya to mistrzowska robota. Przyznaj, i pniej niejeden
raz ogarniay mnie wtpliwoci, czy postpilimy susznie?
Odpowied na takie pytanie uzyskaem dopiero w cztery lata po
wypadkach Arizony, w roku 1887, w drodze do Poudniowego Canadianu:
Cel mj stanowio miasteczko El Paso nad meksykask granic. Tam
miaem si spotka z Karolem. Spotkanie doszo do skutku, jednak nie w
oznaczonym miejscu i czasie. Nie ma to jednak adnego zwizku z Lewisem
Stone, wic nie bd rozwodzi si nad tym. W dalek wdrwk (z
Milwaukee do El Paso), dziki pomylnemu trafowi, wybraem si wraz z
wdrownym handlarzem a rwnoczenie wspwacicielem sklepu ze
sprztem turystycznym. Cz, i to znaczn, drogi odbylimy kolej, w
wagonie towarowym, w towarzystwie koni, ktre miay nam suy w
dalszej podry.
117

Lewisa Stone spotkaem w kilka dni po rozpoczciu jazdy

wierzchem. Byo to zaiste dramatyczne spotkanie! Pewnego pnego
wieczoru, gdy grzalimy si w blasku ogniska, przycwaowa ku nam
sposzony ko dwigajcy na siodle rannego i zemdlonego mczyzn.
Wiele szczcia mia Lewis Stone, e nie spad z grzbietu wierzchowca, e
zwierz nie ponioso go w inne, bezludne okolice, e na koniec trafi na
osob, ktra moga suy fachow pomoc lekarsk.
Ju nastpnego dnia dowiedziaem si o przyczynie tak
niesamowitego wydarzenia. Ot Stone zosta, wraz z trjk innych,
wynajty jako przewodnik przedziwnej, turystycznej wyprawy czworga
kompletnych greenhornw. Zaangaowa go niejaki Roger Deen, syn
bogatego przemysowca ktrego ze wschodnich, amerykaskich miast.
Wraz z Deenem w tej wyprawie bra udzia jego kolega oraz dwie kobiety, z
ktrych jedna bya on Deena.
Dodatkowo zabrano lokaja oraz kucharza wraz z wozem
zaopatrzonym nie tylko w produkty ywnociowe i namioty, lecz rwnie w
cakowicie zbdne rzeczy. Do nich naleay (jak pniej naocznie
stwierdziem) fotele, krzesa, st, obrusy, elegancka zastawa, a nawet...
srebrne lichtarze do wiec!
Wkrtce okazao si, i z czterech zaangaowanych do pomocy
ludzi tylko Lewis Stone jest czowiekiem uczciwym. Trjosobowa szajka
postanowia ukra konie, zostawi podrnych na pustkowiu, a wrci
dopiero po kilku dniach, aby zabkanym, bezradnym wdrowcom
podyktowa warunki, na jakich mog by doprowadzeni do najbliszej
stacji kolejowej. By to oczywisty szanta majcy przynie rabusiom spore
korzyci. Do tego planu usiowano wcign Stonea. Odmwi, a pniej
stara si zapobiec kradziey wierzchowcw. Bezskutecznie. Otrzyma cios
noem, na szczcie niezbyt grony. Jednak w pogoni za rabusiami zemdla.
Ta opowie okazaa si prawdziwa. Przy pomocy Stonea
odnalelimy zbkanych turystw i z niemaym trudem doprowadzili do
elaznego szlaku, skd mogli powrci na wschd.
118

Ze Stoneem rozstalimy si nieco pniej, nad rodkowym

biegiem Arkanzasu. Zwierzy mi si wwczas, i ma zamiar naby kawaek
gruntu i zaj si farmerstwem lub hodowl byda.
Tak to wygldao, w wielkim oczywicie skrcie. I oto po trzech
latach spotykam si ze starym znajomkiem. Jak ju wspomniaem,
zewntrznie i zachowaniem niewiele przypomina dawnego eksplorera czy
te opiekuna turystw. Jednak trudno byo stwierdzi, czy to by ten sam
Stone z roku 1887, uczciwy przewodnik po bezdroach Dzikiego Zachodu,
czy te rzezimieszek sprzed lat siedmiu? Jedno byo dla mnie pewne, nie
posiada farmy. C jednak przywiodo go a tak daleko od stron, w ktrych
go dwukrotnie spotkaem?
Liczyem, e powie mi o tym w duszej rozmowie. Lecz taka
rozmowa nie moga by przeprowadzona teraz, dzisiaj. A kiedy? Kt to
odgadnie?
No, Janie Karol zsiad z konia przespacerujemy si
kawaek.
Przyoy lornetk do oczu i odwrcony plecami do pierwszych
drzew boru, obserwowa majaczcy w dali budynek Alicji.
Chyba std wida pokj, w ktrym mieszkamy? zagadn
Caldwella.
Tak, oczywicie odpar zapytany. Z pokoju, ktry panowie
zajmujecie, wida ten las.
Zeskoczyem na chrzszczc, such traw. Caldwell zrobi to
samo.
Chyba mona tu zostawi wierzchowce? zapyta Karol.
Nie czekajc na potwierdzenie obwiza cugle wok skatego
konaru wierka. Poszlimy za jego przykadem.
Chcecie panowie obejrze las? Bez siekiery daleko nie
zajdziemy. Lecz na szczcie tu obok jest cieka wyrbana dla
przecigania citych pni.
119

Z gbi lasu? zdziwiem si. Czemu nie cina pan na

skraju?
Pragn zachowa nietknity widok z mego domu.
Idziemy ponagli Karol.
Nie bya to daleka wdrwka, kilkaset krokw zaledwie.
Czy tdy? zapytaem wskazujc na wski przesmyk gincy
wrd gstwy zaroli i drzew.
Tdy.
lad po ognisku odezwa si nagle Karol. Nie obawia si
pan poaru?
Caldwell spojrza na owaln, czarn plam wypalon wrd traw,
lecz skrajem swym sigajc w gb lenej steczki.
O, do licha! wykrzykn. Kto postpi bardzo
lekkomylnie. Co za dure?! ebym ja go dosta w swe rce...
Wczga? zasugerowaem.
Wtpi. Po c rozpalaby ogie majc tak blisko dach nad
gow? Drzwi Alicji stoj dla wszystkich otworem. Tego nauczy mnie
ojciec.
I susznie przyzna Karol. Stary, dobry zwyczaj Dzikiego
Zachodu. Jednak w tym miejscu koczowa chyba ktry z paskich
kowbojw. Tak sdz.
Na pewno. Gupiec. Od tygodnia nie widzielimy deszczu, las
jest suchy jak siano. A tyle razy przestrzegaem swych ludzi...
Co tam jeszcze pomrucza do siebie, a tymczasem mj) przyjaciel
nurkn w gstwin. Znikn na chwilk, a pniej ruszylimy ciek.
Spodziewaem si jakich ladw po tajemniczym rozpalaczu ogniska, lecz
drog nasz znaczyy jedynie drzewne ostruyny, kawaki kory, poamane
120

gazie i gboko wbite w ziemi odciski koskich kopyt. Tak dotarlimy do

porby wielkiej polany zarosej traw midzy niskimi pniami.
Pierwsze drzewa rba tu jeszcze mj ojciec objani
Caldwell. Ja rwnie z tego miejsca bior budulec.
Powasalimy si tu i tam. Tropw, poza ladami koni, nie
zauwayem adnych, Karol, zapewne z tego powodu, przesta interesowa
si uroczyskiem i pierwszy zaproponowa odwrt. Pniej ruszylimy
konno wzdu lenej ciany i w porze lunchu wrcili do domu. Krtka to
bya wycieczka i nie wniosa nic nowego do interesujcej nas sprawy. Bo
znak po ognisku nie by adn rewelacj, ani przez sekund nie
podejrzewaem, e zauwaone w nocy wiato mogo by zudzeniem.
W kilka godzin pniej, gdy ju tylko we dwjk przechadzalimy
si parkow alej, Karol zniajc gos poinformowa mnie:
Znalazem co bardzo ciekawego, w lesie, obok ogniska.
Wtedy, gdy znikne w gszczu? domyliem si.
Tak, wtedy.
C to takiego?
Lusterko.
Lekcewaco wzruszyem ramionami.
Nie interesuje ci takie znalezisko? A jednak warte chwili
zastanowienia.
Kawaek szkieka?
Nie kawaek, a cae szkieko, cile: oprawne w metal lusterko
do golenia. Prawie nowe.
Poka.
Zostawiem je tam, gdzie leao. Nie chc poszy naszego
sygnalisty. Znasz chyba, Janie, takie lusterka, podobne, jeli mnie pami nie
121

myli, wisi w twojej azience. Po jednej jego stronie znajduje si zwyke

lustro, po drugiej powikszajce. Rozumiesz?
Nie kpij. Co tu jest do zrozumienia?
To, e przy pomocy powikszajcego lustra nadawano sygnay.
Dlatego byy wyrane. Zwykym lustrem nie osignby takiego efektu.
No, no. Lecz ja, Karolu, mam dla ciebie nie mniej interesujc
nowin. Zgadnij, kim by ten kowboj, ktry rzekomo pomaga mi docisn
poprg?
Rzekomo? A c to ma oznacza?
To, e on nie dla poprgu zatrzyma si przy mnie, lecz z
przyczyny bardzo starej znajomoci.
Starej znajomoci? zdziwi si. Pewnie ktry z twoich
pacjentw.
122

Istotnie odparem wesoo przypadkowy pacjent. Lecz ty

rwnie go znasz.
Tak? Musz si zastanowi. Hm... hm... To chyba nie Barry Bede,
poszukiwacz przygd, ktrego pozostawilimy w lecie w Goodyear?
Nie, nie on.
To moe Piotr Carr, lubicy grzeba w ziemi w poszukiwaniu
skarbw?
Te nie, Karolu.
Musiaem widzie twego znajomka chyba bardzo krtko.
Za drugim razem tak, lecz za pierwszym znacznie duej. No,
nie bd ci mczy...
Jeszcze chwileczk! klepn si w czoo. Ju wiem! On
mia przezwisko Zoty. Zoty Lewis. Prawdziwe nazwisko uleciao z mej
pamici. Czy nie tak?
Tak. Zoty Lewis, czyli Lewis Stone.
Karol nie myli si, Stonea, ze wzgldu na jego poszukiwania
zotych y, przezywano Zotym Lewisem.
Jakie wiatry przywiay go tutaj?
Nie wiem. Prosiem, aby zechcia porozumie si ze mn.
Kiepska to sprawa. Jeli Stone wygada, kim naprawd
jestemy...
Nie wygada. Da mi na to sowo. Sdz, e dotrzyma go we
wasnym interesie, aby nie ujawnia, w jakich okolicznociach spotkalimy
si po raz pierwszy.
Susznie. A kiedy to spodziewasz si porozmawia z Lewisem?
123

Na pewno nie dzi. Stone'owi nie wolno zdradzi swej

znajomoci z nami. W tym tkwi szkopu. Musi znale jaki wiarygodny
pretekst dla takiej rozmowy. Jestem ciekaw, jaki.
Moja ciekawo szybko zostaa zaspokojona. Najbliszego ranka
przy niadaniu Caldwell z nieco zakopotan min owiadczy, i
jeden z jego pracownikw zwichn nog w kostce.
Nie wiem, skd taki pomys przyszed mu do gowy, ale zwrci
si do mnie, abym poprosi pana, doktorze, o porad lekarsk. Moim
zdaniem to mieszne! Jako tako dowiadczony kowboj doskonale wie, co
czyni w wypadku nacignicia minia. Jednak nudzi mnie tak dugo, a
ustpiem. Prosz wybaczy, doktorze, i odmwi niesychanemu daniu.
Jeli bowiem pan je speni, wkrtce przed paskimi drzwiami ustawi si
kolejka pacjentw, ktrym na przykad drzazga utkwia w palcu. A przecie
nie po to omieliem si zaprosi tutaj was obu.
Nieco mnie rozmieszy, nieco rozgniewa takim gadaniem.
Mwiono mi powiedziaem od niechcenia e pan bardzo
dba o swych ludzi.
Stropi si.
Nie zwracam uwagi na to, co o mnie mwi, lecz, prosz mi
wierzy, nigdy nie aowaem na koszty sprowadzenia lekarza z Reginy,
jeli zdarzy si powany wypadek lub choroba. Jednak w danym wypadku...
W danym wypadku wpadem mu w sowo lekarz jest na
miejscu. Niejeden raz udzielaem pierwszej pomocy nawet na prerii,
chocia mnie nikt o ni nie prosi. Gdzie jest ten czowiek?
Caldwell lekko poczerwienia.
Zgosi si do pana. Moe chodzi, chocia kuleje. Jest mi
niesychanie przykro z tego powodu...
Et, gupstwo zauwayem. Prosz zawsze liczy na mnie.
Czy to jaki mody chopak? wtrci si Karol.
124

Ani mody, ani stary. W rednim wieku, w peni si i zdrowia.

Nie wiem, co mu strzelio do gowy? Z takim gupstwem do lekarza!
Kto to jest? zapyta Karol gosem tak obojtnym, jakby
chodzio o zeszoroczny deszcz.
Nazywa si Lewis Stone.
Drgnem usyszawszy to nazwisko.
Bardzo zdolny do kadej roboty czowiek, zna si po trochu na
wszystkim. Umie zastpi kowala, zaora pole, zagna bydo lub naprawi
wz. Taki samouk. To s jego dobre cechy, natomiast przeszo jego
wydaje mi si do ciemna. Lecz po c rozpamitywa przeszo? Moe
zreszt si myl?
Aha... skwitowa odpowied Karol i zacz wypytywa
gospodarza o gatunek pszenicy, jak sieje.
I tak oto Lewis Stone przygotowa sobie spotkanie z nami.
W godzin pniej dostrzegem z okna naszego pokoju, jak
podpierajc si lask kutyka w stron domu. Po chyba dziesiciu
minutach zastukano do naszych drzwi. Otworzyem. To by Stone, lecz w
towarzystwie Caldwella. Tylko jego brakowao!
Oto wasz chory owiadczy gospodarz.
Ujem pacjenta pod rami i podprowadziem do krzesa. Usiad,
lekko stknwszy, wyprostowujc chor nog na ca jej dugo.
C dolega? zapytaem bardzo oficjalnie.
Noga, doktorze. Wczoraj o zmierzchu stpnem w jak dziur,
ciutek zabolao, ale jako przeszo. Za to pniej spucha kostka, a dzi rano
nie potrafiem wcign buta.
Nosi obuwie z krtk cholewk, lecz tylko na prawej stopie, na
lewej widnia okropnie gruby banda opadajcy na drewniany, pytki kape.
125

Pewnie bdziesz potrzebowa gorcej wody, Janie odezwa

si Karol.
Oczywicie. Bardzo mi si przyda.
Przynios...
Ale, c znowu!? zaprotestowa Caldwell. Ja to zaatwi...
Nim ktokolwiek z nas, chociaby przez grzeczno, zaprotestowa,
znikn za drzwiami.
Co jest waciwie z twoj nog? nieco podejrzliwie
zagadnem Stonea. Bardzo boli?
Wcale nie boli. Nie miaem innego sposobu spotka si z
panem.
Doskonay
pomys
stwierdziem. Byby z ciebie znakomity

aktor. Obawiam si jednak, e Caldwell bdzie
tu stercza, i z naszej rozmowy nic nie
wyjdzie.
To przyjd powtrnie, na zmian
opatrunku.
Rzekszy to podcign nogawk i
pocz odwizywa brudny banda.
Zostaw rozkazaem.
Caldwella mgby zdziwi normalny wygld
twej koczyny.
Karol popar mnie, dodajc, i co wymyli, aby zbyt ciekawego
gospodarza pod jakim pozorem znowu wyprawi z pokoju. Na szczcie
Caldwell nie przyszed. Zamiast niego zjawi si chopak z wiadrem
buchajcego par wrztku. Gorca woda oczywicie wcale nie bya
potrzebna dla jakiegokolwiek zabiegu. Jednak okazaa si poyteczna
zupenie z innego powodu.
126

No, Lewis, odwi t cierk poleciem.

Nie miaem nic lepszego usprawiedliwi si. Zaj si nog, a
gdy j wreszcie odsoni, ujrzaem...
Lewis zagadnem silc si na spokj kiedy ostatnio
mye si?
Dzi o wicie.
W miseczce wody wielkoci naparstka? Jak mona y w takim
brudzie? Masz tu wrztek, zimna woda jest w tamtym kuble. Bierz miednic
i dalej do roboty! rozkazaem Lewisowi.
Potulnie wykona polecenie.
Obie nogi! dodaem gniewnie.
Upora si do szybko z myciem, po ktrym woda nabraa barwy
ciemnoszarej. Rozpakowaem sw podrczn walizeczk lekarsk,
wydobyem banda, zaoyem zbdny opatrunek na zupenie zdrow nog.
Jak dugo tutaj pracujesz? zapytaem wic ostatni supe.
Dwa lata.
Warunki?
Zupenie dobre. Nie narzekam.
Gdy rozstawalimy si przed trzema laty, wspominae o
farmie i o hodowli.
Nie wyszo, doktorze.
Zabrako ci pienidzy?
A zabrako odpar z ledwo uchwytnym wahaniem w gosie.
Przepucie w saloonach. Lecz mniejsza z tym. Powiedz mi,
Lewis, co ci przygnao w tak dalekie strony?
127

Szukaem pracy i nie mogem znale, a jak znalazem, to bya

nieodpowiednia albo te licho patna. A oprcz tego, niech si panowie ze
mnie nie miej, na Dzikim Zachodzie robi si zbyt ciasno. Ja przywykem
do pustych przestrzeni i dalekich widokw...
Dalekich widokw powtrzyem nieco ironicznie. Nie
opowiadasz bajek, Lewis? Moe znowu zapltae si w jak paskudn
spraw?
Przysigam...
No ju dobrze, wierz ci. Czym si tu zajmujesz?
Waciwie... wszystkim po trochu. Posyaj mnie tam, gdzie nikt
inny nie daby rady.
Jaki jest ten Caldwell?
Wytrzeszczy oczy:
Pan chyba powinien wiedzie lepiej, doktorze, skoro u niego
mieszka.
No tak, ale wedug ciebie?
To rwny chop, nosa nie zadziera. Ludzi traktuje jak... ludzi.
Lubimy go, ale na mj rozum troch z niego lamazara i zbytnio ufa innym.
lamazara? podchwyci Karol. Chyba lamazara nie
potrafiby tak dobrze gospodarowa.
Tu wszystko idzie jak w maszynie, ale nie on t maszyn
zbudowa, lecz jego ojciec.
Nie trafio mi do przekonania takie wytumaczenie.
Nawet najlepiej zbudowana maszyna stanie, jeli jej nie bd
doglda czyje mdre oczy, a naprawia czyje sprawne rce. Suchaj
Lewis, co tu si waciwie dzieje?
A co si ma dzia?
128

Na przykad historia z krowami.

Ach, to? Ju pan o tym sysza? Dziwna to sprawa, jak na mj
pomylunek.
Podejrzewasz stampede? zagadn Karol.
Pokrci gow.
Zastanawiaem si nad tym. Chyba nie stampede. Zbyt czsto
si powtarza. Zreszt... czy to moliwe, aby ze sposzonego stada nie daa
si odnale ani jedna sztuka?
Wic kradzie?
Znowu pokrci gow.
Nie zaprzeczy energicznie. Nasze krowy s cechowane,
kto by je kupi?
Naiwnie rozumujesz, Stone zauway Karol. Wypalone
cechy mona zatrze lub przerobi i to tak sprytnie, e aden poprzedni
waciciel swych znakw nie rozpozna.
Niech bdzie i tak, lecz komu tutaj mona sprzeda stado?
Chyba tylko w Reginie. A i o tym dowiedzielibymy si bardzo szybko i
dokadnie. Caldwell ma w Reginie swego staego odbiorc, a tamten
wietnie si orientuje w handlu ywcem. Moim zdaniem, nic z tych rzeczy.
Wic co? zapytaem. Siedzisz tu, Lewis, od dwu lat i chyba
miae czas pozna ludzi i okolic.
Pozna to poznaem, ale nie tak dokadnie, jak pan sdzi,
doktorze. Czasu nie starcza na wczg po polach, a z innymi to si gada
tylko przy robocie. Ssiadw adnych, najblisza farma trzydzieci mil std,
a poza tym pustka.
Farma? zdziwiem si. Nic nam o tym Caldwell nie
wspomina.
129

Po prostu nie uwaa tego faktu za interesujcy sprbowa

wyjani Karol.
Bye tam kiedy, Stone?
Wszystkiego dwa razy. Szukalimy tych zaginionych krw.
Rzecz jasna, e ich nie byo.
Co to za farma? wtrci si Karol.
Ani wiksza, ani mniejsza od naszej, tyle e nie tak dawno
istnieje. Powstaa dopiero po buncie nad Saskatchewanem. Tak mi
mwiono.
Co oni tam robi?
Hodowla, jak u nas, lecz bez powodzenia. Syszaem, e ju dwa
razy choroba wytuka bydo, a raz woy potruy si z pasz. Podobno na
tamtych dzikich kach ronie trujce ziele. W ten sposb ONeil wicej si
natrudzi ni zarobi.
To waciciel tamtego gospodarstwa?
A jake. Beniamin ONeil. Powiadaj, e ojciec Beniamina stara
si o nasz ziemi, lecz ojciec Caldwella uprzedzi go. Mwiono te, e mia
jakie znajomoci w Hudson's Bay Company, a te tereny stanowiy wwczas
wasno Kompanii. Ile w tym prawdy, nie wiem.
Lecz ja wiedziaem, co w gadaninie Stonea byo prawd. Istotnie
ojciec naszego gospodarza posiada wpywy w zarzdzie Kompanii, co
pomogo mu w nabyciu odpowiedniego obszaru gruntu, przecie o tym ju
nam wspomnia Jonathan Caldwell. Czy jednak istotnie o te tereny starali
si przed laty dwaj rwnoczenie ludzie? Mogo to by zwyk plotk
rozgaszan przez tak bezkrytycznych informatorw jak Lewis Stone.
A Caldwell i ten ONeil utrzymuj ze sob jakie stosunki?
wyrczy mnie w kolejnym pytaniu Karol. A jeli tak, to jakiego rodzaju?
Stosunki? powtrzy Stone. To znaczy, czy s
znajomkami? No pewnie, e si znaj, ale eby midzy nimi bya jaka
130

wielka przyja, nie powiem. Gada grzecznie do siebie potrafi, to

wszystko. Dwa razy bawiem z Caldwellem u tamtego i nasuchaem si ich
rozmw. Eleganckich. ONeil, a jake, pomaga nam w poszukiwaniu krw,
ktre mogy przyczy si do jego stada. Bez skutku.
Czy ONeil nie proponowa Caldwellowi nabycia jego farmy? To
znaczy... czy nie chce kupi ziemi Caldwella?
Nie wiem.
Sprbuj dowiedzie si. Ci. ktrzy tu pracuj duej od ciebie,
mog by lepiej zorientowani powiedzia Karol.
Sprbuj obieca Stone chocia sprawa wydaje mi si
nieprawdopodobna. Caldwell nie zgodziby si na sprzeda.
Przepraszam, Karolu wtrciem si suchaj, Lewis, kim
jest Ben Halley?
Nadzorc kowbojw.
Zapewne ma sporo zajcia.
Jak kady nadzorca.
To nie jest prawidowa odpowied. Duo ma roboty, czy nie?
Duo, bardzo duo.
Hm... zastanowiem si i tak zapracowanego czowieka
wysano z nami na wycieczk. Pojmujesz co z tego, Karolu?
On sam si wysa, doktorze, jeli wolno rzecz w ten sposb
okreli.
Bez porozumienia z Caldwellem? zdziwiem si.
Byem przy tym, doktorze. Caldwell pyta, czy kto z nas nie
chciaby poobwozi dwu goci po okolicy? Mwi, e chodzi o mae
polowanie. Wtedy nie wiedziaem, kim s ci jego gocie, w przeciwnym
wypadku pierwszy zgosibym si.
131

Przecie gospodarz mg wyznaczy, kogo chcia?

Stone zachichota.
Pan go wida jeszcze dobrze nie pozna. On ma taki zwyczaj, e
jak przydarzy si jaka dodatkowa praca, najpierw szuka ochotnikw, a
dopiero gdy brak kandydatw...
Rozumiem przerwaem wic to Halley zaproponowa
siebie?
Tak. Nikomu z, nas nie umiechaa si wdrwka po wertepach
i nocleg na goej ziemi.
Ho, ho! zawoaem rozbawiony. Jaki to wygodni zrobi
si z ciebie, Lewis! Pamitam czasy, w ktrych nie sprawiao ci rnicy
zasypianie na skale czy na stercie derek, byle siodo byo pod gow. To
prawda, doktorze. Ale tu czowiek rozsmakowa si w wygodzie.
Pomylaem: jake prymitywna jest ta kowbojska wygoda!
Drewniane prycze, wypchane som sienniki i takie poduszki. Czy ludzie
Caldwella uznawali pociel? Wtpliwe, wnioskujc z czarnych jak ziemia
ng Stonea.
Dziwne podjem rozmow e Caldwell zgodzi si na
oderwanie od codziennych zaj szefa swych kowbojw. i to w sytuacji, w
ktrej zaley mu na dobrym pilnowaniu stada.
Nie od razu przysta na Halleya. Staem obok, wic dostrzegem,
jak si zaspi. Halley rwnie to zauway i natychmiast pocz zapewnia,
e przez par dni nikt nie odczuje jego nieobecnoci, a jeli chodzi o
polowanie, kt lepiej zna myliwskie okolice? I co tam jeszcze duej
tumaczy, a Caldwell klepn go po ramieniu i kaza i ze sob. Pewnie,
eby omwi wycieczk. Pniej dotary do nas suchy, e wybralicie si.
wozem, wic przez dwa wieczory w naszej sypialni wykpiwano dwu
greenhornw, ktrzy na furze pewnie przywieli armat, by strzela do
dzikich indykw.
Syszysz, Karolu?
132

Przepraszam usprawiedliwia si Stone ja tylko

opowiadam, jak byo...
I bardzo dobrze, Lewis pochwaliem. Lecz niech ci jzyk
nie wierzbi zdradzi, kim jestemy. Ani pary z ust na ten temat.
To bardzo wane popar mnie Karol.
O, jaka tajemnica?
By moe odparem wymijajco. Zreszt nadejdzie czas,
w ktrym dowiesz si o wszystkim.
Czy to ma by co przeciw Caldwellowi?
Wyczuem niepokj w jego gosie.
Nie odparem daj ci sowo, e nie. Wrcz przeciwnie, w
interesie Caldwella.
Twarz mu si rozjania.
Zapytaem, doktorze, poniewa...
Niepotrzebne wyjanienia, Lewis. Twoje pytanie jest suszne i
w odpowiedniej zadane chwili.
Rzekszy to nabraem pewnoci, i od ostatniego spotkania, przed
laty, Stone nie zszed z uczciwej cieki. Zaiste pomylny wypadek zesa
nam do pomocy tego czowieka. Stwierdziwszy ten fakt zaraz poczuem si
lepiej. Zabawne! Bo przecie nadal bkalimy si w takim samym mroku,
jak w dniu przybycia do Alicji.
Wracajc do sprawy Halleya Karol podj przerwany temat
co jeszcze o nim wiesz?
Powiem szczerze, ten jegomo nie podoba mi si.
Miae z nim zatarg?
Pokrci przeczco gow.
133

Nigdy. Nie odwaybym si. Halley to zaufany czowiek

gospodarza. Mgby mnie wygry, a gdzie znajd lepsz prac?
Czy jest to podstpny chytrus?
Nie. Rzecz tkwi w czym innym. Trudno okreli.
Sprbuj, Stone zachciem. No... nie lubi ludzi zbyt
grzecznych.
A to co nowego! Grzeczno jeszcze nikomu nie zaszkodzia
zauway Karol i rwnoczenie zerkn na mnie porozumiewawczo.
Pewnie, e nie zaszkodzia odpowiedzia Stone. Lecz jej
nadmiar budzi podejrzenie. Halley oblewa wszystkich caymi kubami
grzecznoci. Jak dugo mona to cierpie? Z pocztku sdziem, e tylko do
mnie tak si odnosi, i rosem w dum. Ale szybko spostrzegem, e on
postpuje podobnie i z innymi. Znalazo si dwu takich, ktrzy wzili za
dobr monet gadkie swka Halleya i poczli si uwaa za lepszych od
innych, ba, prbowali nawet zaj jego miejsce. Kiepsko to dla nich si
skoczyo.
Utracili prac?
A jake! Caldwell ich zwolni bez dugiego gadania.
Za co?
Za to, e le pracowali i e podburzali innych kowbojw
przeciw Halleyowi. Nie zauwayem, eby podburzali, a co si tyczy pracy,
hm... by moe, e w kocowym okresie troszk j zaniedbywali, ale to nie
powd, eby tak od razu odprawia ludzi z kwitkiem. Nie wiem, o co jeszcze
Halley ich oskary, lecz znalaz poparcie Caldwella.
I co si z t dwjk stao? zapyta Karol.
Po prostu odeszli. Syszaem, e prbowali naj si w
gospodarstwie ONeila, jednak nic z tego nie wyszo.
Szkoda mrukn Karol chtnie pogadabym z nimi.
134

Nie moemy Stonea duej zatrzymywa wtrciem si.

Przez tyle czasu potrafibym przeprowadzi niez operacj i dodatkowo
obandaowa dwa tuziny zwichnitych ng. Wracaj do swoich, Lewis, a nie
zapomnij kule i podpiera si kosturem. Dzi i jutro. Pojutrze odwied nas.
I trzymaj jzyk za zbami.
Za to oczami ruszaj na wszystkie strony zaleci mj
towarzysz.
Bd rusza obieca. Gdybym chocia wiedzia, o co
panom chodzi?
O wszystko wyrczy mnie w odpowiedzi Karol.
Interesuje nas wszystko, co tu si dzieje i ma jaki zwizek z bydem.
Ooo! zdziwi si, lecz nie zada adnego wicej pytania.
Zabawnie kulejc i postukujc kijem podszed do drzwi, skoni si
i znikn. Zapomniaem wezwa go do wylania wody i wyszorowania
okropnie brudnej miednicy. Uczyni to Karol, podkrelajc, i to jest jego
wkad do mej lekarskiej praktyki. Nie mniej wany od kurowania
cakowicie zdrowych pacjentw.
Energicznie zapukano do drzwi.
To by Caldwell. Co za szczcie, e dopiero teraz si zjawi.
Przepraszam zagai. Wezwano mnie do pilnej roboty. Jak
tam, doktorze, ze Stoneem?
Wyjaniem, e sprawa jest baha, a za dwa, trzy dni Stone bdzie
skaka jak antylopa.
Dobrze, bardzo dobrze ucieszy si nie powiem, abym
specjalnie kocha Stonea, jednak to ebski chop, najlepszy mj pracownik
po Halleyu, ktrego ju zdy licie pozna.
Owszem przytaknem. Mwi pan Halleyowi o naszych
spostrzeeniach z wycieczki?
135

Nie wspomniaem ani swkiem, zgodnie z panw zaleceniem.

Zgodnie z nasz prob poprawi Karol. Dzikuj w
imieniu wasnym i przyjaciela. W pewnych sprawach zachowanie
cakowitej tajemnicy jest ju zarodkiem powodzenia.
Czy to oznacza, i wpadlicie na jaki lad?
Nie, lecz wydaje mi si, i tego ladu jestemy bardzo blisko.
Widzi pan, istnieje takie prawnicze stwierdzenie, i przestpcy naley
szuka wrd tych, ktrzy z przestpstwa mog uzyska korzy.
To jasne umiechn si Caldwell. Na moich zaginionych
krowach zyska zodziej.
Co zyska? Jak pan sdzi?
No... materialn korzy.
Pienidze?
A cby innego?
Uwaa pan, i bydo zostao sprzedane?
Oczywicie, chocia nie posiadam na to adnego dowodu. Jeli
je sprzedano, to na pewno nie w Reginie. Doprawdy wyzna z desperacj
w gosie zupenie nie wiem, co o tym sdzi!
A ja uwaam odpar Karol i jeli bydo nie zostao
sprzedane w Reginie, nie zostao w ogle sprzedane. I podejrzewam, e nie
chodzi tu o pienidze w tym sensie, w jakim pan to rozumie. Materialna
korzy to nie tylko pienidze.
O czym pan myli? zdumia si gospodarz.
Na pocztku naszej znajomoci pytaem pana, czy nie ma
jakich zawzitych wrogw, bo podejrzewa mona rwnie zemst. Jest to
dziaanie nie oparte na adnych materialnych motywach, lecz sprawca
wcale nietrudny do odkrycia, jeli si wie, kto ma z nami na pieku.
Dowiedziaem si wwczas, i nie ma pan takich wrogw.
136

Nie mam potwierdzi stanowczo Caldwell. Uwaam, e

gdybym mia, sam padbym ofiar, a nie moje krowy.
To byoby zbyt prymitywne i zbyt ryzykowne dla sprawcy
zauway Karol. By moe chodzi w tej sprawie o zniszczenie paskiej
gospodarki.
Komu co z tego przyjdzie?
Moe... okazja do nabycia za bezcen paskiej farmy?
Po co? Dokoa jeszcze pustkowie, jest w czym wybiera.
Lecz wygodniej przyj na gotowe.
I dlatego ten kto niszczy moje stada?
Dlatego.
Przypumy. Lecz gdzie podziay si moje uprowadzone
krowy?
Moe spoczywaj w bagnie, moe zagnano je na kraniec
gbokiego parowu i le tam teraz na jego dnie.
A kt je mg tam zagna?
Czowiek odpar bez umiechu Karol albo kilku ludzi.
Chyba jeden nie daby rady.
Obcy?
Nie sdz. Obcy krcc si w tych okolicach zwrciby na siebie
uwag. W tej sprawie maczaj palce pascy ludzie, podejrzewam to.
Posdza pan o tak niecne sprawki moich kowbojw? oburzy
si gospodarz.
Musz, poniewa w przeciwnym wypadku naleaoby uzna
istnienie jakich zowrogich, nadprzyrodzonych si.
137

aden z moich kowbojw, jak ich znam od lat, nie ma ambicji

prowadzenia farmy, skd zreszt miaby pienidze? Na kupno ziemi, na
odnow stada? Na to potrzebne s spore fundusze, a kowboje, prosz mi
wierzy, nie zaliczaj si do oszczdnych.
Prawda zgodzi si Karol. Dlatego, jeli me podejrzenia s
suszne, kto inny, kto na uboczu mci tu wod. Porywacze paskiego
byda nie dziaaj z wasnej inicjatywy.
A to liczn histori mi pan opowiada! Po prostu spisek!
Co w tym rodzaju. Jeli pan tak uwaa.
Wcale nie uwaam! oburzy si Caldwell. Doprawdy,
trudno uwierzy w to, co pan sugeruje. Moi ludzie przeciw mnie?
Niesychane! Z pewnoci pan si myli. I c im przyjdzie z mojej ruiny?
Tyle, e strac prac i zarobek.
Prosz nie wpada w przesad spokojnie zauway Karol.
Przypuszczam, i w gr wchodz dwie, trzy osoby, a caa reszta paskich
pracownikw to uczciwi ludzie.
Na czym pan opiera takie twierdzenie?
Na tym, e gdyby zodzieje stanowili wikszo, ju dawno nie
miaby pan krw, a prawdopodobnie i ziemi.
A to mnie pan pocieszy! achn si gospodarz.
Bo to jest pociecha, jeli rzecz rozway na zimno.
atwo panu powiedzie. Czuj, jak gdybym sta na minie, ktra
lada chwila moe wybuchn. Do licha, czy nie ma na to adnej rady?
Oczywicie, e jest. Przede wszystkim naley zachowa spokj,
po drugie udawa, e si nikogo i niczego nie podejrzewa. Po trzecie dobrze
obserwowa swych pracownikw. Reszt niech pan pozostawi nam obu. Po
to przecie tutaj przybylimy.
No... to ju brzmi lepiej.
138

A co si tyczy Stonea dorzuci Karol czy go pan kocha, czy

nie kocha, moim zdaniem to czowiek chyba bardziej godny zaufania od
Halleya.
Caldwell a zamruga oczami z wraenia.
Szybko poznaje si pan na ludziach zauway z przeksem.
Nie mam nic do zarzucenia Stone'owi, jednak Halley pracuje u mnie od
lat, poznaem go wietnie i za jego uczciwo rcz wasn gow. W
przeciwnym wypadku nie zrobibym go nadzorc moich kowbojw.
Lecz nie potrafi pan wyjani dziwnego zachowania si Halleya
podczas naszej wycieczki. Chocia, by moe to zachowanie si nie
pozostaje w adnym zwizku ze znikaniem krw. Pan zwrciem si do
gospodarza zna duej, a wic na pewno lepiej, swych pracownikw od
nas, lecz my, wanie jako obcy, moemy by bardziej uczuleni na zjawiska
uchodzce paskim oczom. Jedyna droga do wykrycia prawdy wiedzie
poprzez baczn obserwacj paskich ludzi, w tym i Halleya.
Susznie, doktorze popar mnie gospodarz. Nie
posiadaem jednak i nadal nie posiadam adnych dowodw przeciw
Halleyowi. Pracuje bez zarzutu, jest chtny, skromny i bardzo grzeczny. A
poza tym, potrafi zachca innych kowbojw do sprawnego wykonywania
obowizkw. Nie mog te zapomnie o pomocy, jak mi suy w tamtych
dniach powstania Metysw.
Mocne s to argumenty stwierdzi mj przyjaciel lecz
pozwoli pan, i nadal pozostan tym podejrzliwym, ktry szuka dziury w
caym. Tak ju mam natur.
Och, nie bd si upiera agodniejszym ju tonem
powiedzia Caldwell jeeli tylko paski pogld na spraw przyczyni si
do zdemaskowania otra, czyhajcego na moje stado. Nie chc wpywa na
sposb przeprowadzania ledztwa. Wiem, e bdzie najlepszy z
najlepszych. Prosz wic szuka tej dziury w caym. Na pewno nie bd
przeszkadza, nawet jeli podejrzenia zwrc si przeciw osobie, ktr
uwaam za najbardziej godn zaufania. A teraz poegnam panw.
139

Jeszcze tylko jedno pytanie powstrzyma go Karol.

Sucham.
Czy w okresie ostatnich kilku lat, nim wydarzya si ta historia
z bydem, nie trafiay si w paskim gospodarstwie lub w okolicy jakie
wypadki zwracajce uwag, trudne do wytumaczenia, ktrych przyczyna
nie zostaa odkryta?
Nie wiem, co pan ma na myli.
Dosownie wszystko, chociaby poary prerii, kradziee,
pojawianie si obcych w tych stronach, ot, tego rodzaju zdarzenia
przerywajce normalny rytm ycia.
Hm... na mojej farmie nic takiego nie zaobserwowaem. A jeli
chodzi o wieci z okrgu Saskatchewan, istotnie syszaem o kradzieach
byda, a jeden raz o podpaleniu anu pszenicy. Jeli to oczywicie byo
podpalenie, a nie samozapalenie si. Po za tym... wczgostwo. Trafia si.
Te bezludne strony s nie tylko magnesem przycigajcym myliwych, lecz
rwnie stanowi doskonae schronienie dla uciekajcych przed prawem
przestpcw.
A... Karol zawaha si czy jest rzecz prawdopodobn, aby
wrd paskich pracownikw ukrywa si tego rodzaju czowiek?
Raczej nie. Musiaby si doskonale maskowa. Wszyscy moi
kowboje, jak ju wspomniaem s tu zatrudnieni od lat, z wyjtkiem trzech.
Ale i ci trzej sprawuj si dobrze.
Wedug opinii Halleya?
Caldwell rozemia si.
Nie tylko. Ja ich rwnie bacznie obserwowaem.
Niech bdzie i tak. Nie mia pan jakich zatargw z Metysami w
okresie przed i po powstaniu Riela?
140

Nigdy. Moja farma ley zbyt daleko na pnoc od metyskich

orodkw. Na moje szczcie. W przeciwnym wypadku partyzanci Riela nie
pozostawiliby w spokoju mego gospodarstwa.
A Indianie? W okresie rebelii?
W naszych stronach nie byo adnych napadw, jak daleko
potrafi sign pamici wstecz. Ojciec nigdy nie wspomina mi o takich
wypadkach.
To wszystko, bardzo dzikuj, a gdyby przypadkiem co
nowego przypomniao si panu, prosz nam powiedzie.
Obieca solennie i zaprosi na wieczorn pogawdk.
Jeli was interesuj tamte czasy, chtnie o nich szczegowiej
opowiem.
wietnie! wykrzykn Karol. Przewiduj, i paska
opowie bdzie duga, a ja dzi nie zamierzam wczenie ka si spa.
Zdumiaa mnie taka odpowied, wic, gdy Caldwell nas opuci,
zapytaem:
Co znaczy, Karolu, twoja uwaga o wczesnym spaniu? Czy ci tak
zaley na powtrnym wysuchaniu historii rebelii? Znasz j wystarczajco
dokadnie. Chyba, e chodzi ci o co zupenie innego.
Pokiwa gow potakujco.
Nowa myl zawitaa w mej gowie.
Oj zaniepokoiem si.
Nowe myli Karola, jak orientowaem si z wieloletniej z nim
znajomoci, najczciej prowadziy do bardzo ryzykownych przedsiwzi.
Nie przeraaj si, Chodzi jedynie o nocn wycieczk.
Dokd.
Och, niezbyt daleko. Co najwyej do lasu.
141

Liczysz, e tajemnicze sygnay powtrz si?

To jest prawdopodobne. Zobaczymy.
A jeli si nie powtrz.
Wwczas zrezygnujemy z wycieczki.
Na pewno zrezygnujemy. Trudno bowiem przypuszcza, aby ta
dziwna wymiana sygnaw (jeli to s sygnay?) odbywaa si kadej nocy.
Kto wie?
Zbyt wielkie ryzyko. Te prawdziwe czy rzekome sygnay mog
zwrci uwag osoby niewtajemniczonej. A dziwne, e do tej pory nie
zainteresowa si nimi aden mieszkaniec Alicji. Prawdziwa zagadka. Bo
czemu to przybysz z lasu nie przekae swych informacji osobicie, w
bezporedniej rozmowie?
atwo odgadn: poniewa jest to osoba, ktrej pojawienie si
na terenie Alicji mogoby wzbudzi podejrzenie wrd tutejszych
mieszkacw. Ten kto lka si, i przypadkowo zostanie zauwaony.
Wielce to tajemniczy wywd, Karolu.
Ba, caa historia ze znikajcym stadem jest wielce tajemnicza.
Pewnie, pewnie. Wypytywae Caldwella o Metysw. Czyli nie
odrzucasz przypuszcze porucznika?
Oczywicie, e nie. Ale, jak dotd, nic nie wskazuje na to, aby
jacy pogrobowcy Riela maczali palce w interesujcej nas sprawie. Zreszt
syszae, co mwi nasz gospodarz. Ani jednego zahaczenia.
Moe Caldwell co ukrywa przed nami.
Chyba sam w to nie wierzysz?!
Istotnie, nie wierz. Poczynam si krci jak kot za wasnym
ogonem. Zbyt wiele poszlak i ani jednego faktu, ktry by wskazywa nam
waciw drog.
142

Nie kopocz si. Zbyt krtko tu bawimy, zbyt sabo poznalimy

otoczenie, a przede wszystkim ludzi mieszkajcych w Alicji. Ale przyjdzie
czas na to. Mitchell nie jest przecie idiot, dlatego e jego ledztwo nie dao
wynikw. Pracowa na pewno sumiennie i mdrze i nic. A skoro tak si
rzeczy maj, musimy uzbroi si w cierpliwo, mie oczy szeroko otwarte i
uszy nastawione na kady szmer. Mamy szans wiksze od Mitchella, bo nie
wzbudzamy w nikim podejrze, nikogo nie straszymy czerwon kurt, a
to, e bior nas za greenhornw, bardzo uatwia uzyskanie informacji.
Rozemielimy si obaj.
No, chodmy si przewietrzy. Siedzenie w pokoju nie
przysporzy nam ani uncji mdroci.
Pozostaa cz tego dnia upyna bez adnych niespodzianek, co
naley traktowa raczej jako niepomylny zbieg okolicznoci.
O zmierzchu Caldwell poprowadzi nas do swego gabinetu. Tam
wydoby z przepastnej gbi szafy butelk whisky (Old Canadian Club),
szklanki i pudeko cygar.
Zapadlimy w gbiny obszernych foteli. Szaro nadcigajcej
nocy wisiaa za uchylonym oknem, a lekki podmuch wiatru wpadajcy
przez szpar nis z sob wonie zi, usychajcych traw i ostatnich,
jesiennych kwiatw. Byo zdumiewajco ciepo jak na t por dnia i roku.
Gdzie w niewielkiej odlegoci rozlegao si przytumione
porykiwanie byda pdzonego do wodopoju, delikatne renie koni i
poszczekiwanie psw. Ot, takie sielskie odgosy syszane z kocem kadego
dnia na kadej wikszej farmie.
Signlimy po szklanki, zapalili cygara i Caldwell rozpocz sw
opowie. Bya ona powtrzeniem tego, o czym mwi nam Mitchell. Ale
obfitowaa w szczegy, niekiedy tak drobiazgowe, e podziw mnie ogarnia
dla erudycji gospodarza.
Nie widz jednak potrzeby relacjonowania raz jeszcze tamtej,
starej historii. Jeli nawet porucznik nie bdzi podejrzewajc Metysw o
prb wywoania nowej rewolty i o przyczynienie si do kopotw
143

Caldwella, to w opowiadaniu Caldwella nie znalazem nic, co mogoby

wiza si z dniem dzisiejszym i uzasadnia pogld Mitchella. Rozczarowaem si.
Noc ju zapada, gdy Caldwell zakoczy swe opowiadanie. Lampy
nie zapalalimy, wic w pokoju panowa szary pmrok, przez okienne
szyby wpada do wntrza srebrny blask ksiyca i kad si dugimi
smugami na meblach i na pododze.
Podzikowalimy gospodarzowi, powiedzieli dobranoc" i ruszyli
po omacku schodami na pitro.
144

VI
Klska
Pierwsz czynnoci, do jakiej naleao przystpi, gdy

znalelimy si w gocinnym pokoju, byo zapalenie naftowej lampy. Jednak
nie wykonaem zamiaru wobec nieoczekiwanego sprzeciwu Karola. Od
to, Janie, na pniej, tymczasem wystarczy nam ksiyc.
O co chodzi? zdumiaem si.
O to, aby sdzono, i w caym budynku ju wszyscy pokadli si
spa.
Aha, masz na myli sygnalist" z lasu odgadem.
To jasne. Jeli zauway, e w domostwie kto jeszcze czuwa, na
pewno nie omieli si rozpocz akcji. Ja sam n jego miejscu
powstrzymabym si do chwili, w ktrej wszystkie okna okryje ciemno.
Rozumiem. Chcesz schwyta czowieka, ktry rozpali ogie w
lesie.
Przede wszystkim pragn stwierdzi, czy to s rzeczywicie
sygnay wietlne, czy tylko nasze zudzenie. Jeli sygnay, kto musi je
odbiera w tym domu. I o t osob najbardziej mi idzie. Moe uda si nam
zaskoczy tego odbiorc" podczas akcji. Byby to sukces nie lada. A teraz...
bd askaw zdj buty i tylko buty. Nie rozbieraj si. Na pewno czeka nas
kilka godzin czuwania. Przysu krzeso do okna, lornetk postaw na
parapecie i odpoczywaj, jak potrafisz najlepiej. Nie wiadomo, co nas spotka.
145

Zastosowaem si do jego wskaza, jednak nocny odpoczynek na

krzele, choby najwygodniejszym, nie jest adnym odpoczynkiem.
Monotonnie upyway minuty: za oknem, na tle czarnej linii boru, nie dziao
si nic. co mogoby odpdzi sen z mych oczu. Walczyem z nim bohatersko
od czasu do czasu sigajc po lornetk. W jej szkach szpaler ogrodowych
drzew, za nim ka, za ni ciana lasu lniy srebrnym blaskiem ksiyca.
Nie bya to penia, jednak przy bezchmurnym niebie gwiazdy i sierp
ksiycowy rzucay na ziemi wiato tak intensywne, e od biedy daoby
si czyta ksik. Karol przysiad koo mnie.
Teraz moesz na chwilk zdrzemn si. Obudz w odpowiedniej chwili.
Ziewnem. Pokusa bya silna. Oparem si plecami o porcz
krzesa, gow odchyliem do tyu i zasnem. Od guza na czole ustrzeg
mnie traperski zapewne instynkt. Ocknem si w momencie, gdy ma
gowa, lecc niebezpiecznie z caym ciaem, znalaza si o cal od ostrego
kantu parapetu.
Do diaba z takim spaniem - mruknem prostujc si i
przecierajc oczy.
Sza! ostrzeg przenikliwym szeptem Karol.
Signem po lornetk. Nareszcie zaczo si co dzia. Oto blady
ognik, niby zjawa, zapon raz i drugi w rodku czarnej linii boru.
Natychmiast odbiego mnie zmczenie.
Jest szepnem.
Jest powtrzy Karol.
Podnis si z krzesa i wychyli przez parapet.
Jeszcze nic stwierdzi cofajc si w gb pokoju. To
zapewne dopiero sygna wywoawczy.
W milczeniu tkwilimy za oknem. Od strony lasu nie mrugn ku
nam ani jeden bysk. I mino dobre dziesi minut zanim nowa smuga
wiata pobiega paszczyzn ki i zgasa. Jednak tym razem rdo blasku
146

nie znajdowao si w lesie. Sygna nadano z budynku, w ktrym si

znajdowalimy. Karol ponownie wyjrza.
sme okno powiedzia. Na poziomie naszego pitra.
Zdje buty? Ach tak, w porzdku. Jeli ten dom nie jest labiryntem, o
ktrym powiadaj stare bajki, wsadzimy ptaszka do klatki. Szybko, Janie, i
we oczy w rce.
Skoczylimy ku drzwiom, uchylili je bezszelestnie. Przed nami, na
prawo i na lewo, bieg dugi korytarz. Wiedziaem o tym od chwili
zamieszkania w Alicji", chodzenie nim nie sprawiao nam adnego kopotu.
Lecz teraz korytarz stanowi jedn, wielk czarn dziur", w ktrej nic nie
byo wida. Istotnie jak poradzi Karol naleao wzi oczy w rce",
zda si na dotyk i na such.
Skrcilimy w lewo i posuwali si prawie bezgonie. Pisz
prawie", poniewa od czasu do czasu cichutko skrzypna pod stopami
jaka rozluniona deska podogi. A w tym spokoju panujcym dokoa
najlejsze nawet skrzypnicie brzmiao niczym huk rewolwerowego
strzau. Na pewno przystanbym, gdy po raz pierwszy sprowokowaem
niepotrzebny haas, lecz Karol wida przeczu mj zamiar, chwyci mnie za
rk i pocign za sob.
Czarny korytarz nie mia chyba koca, chocia posuwalimy si
bardzo szybko. Spociem si na sam myl, i w tej ciemni moemy wpa
na porzucone krzeso, st lub jakikolwiek inny, ciki przedmiot. Jednak
Karol mia oczy jak sowa. Odcign mnie na bok i szepn do ucha:
Trzymaj si porczy. Tu zaczynaj si schody.
Moja prawa rka omackiem dotkna czego gadkiego, co mogo
by porcz. Szurajc nogami natrafiem na pierwszy stopie, pniej na
drugi, na trzeci. Lecz czemu Karol powid mnie ku schodom, skoro
tajemniczy sygnalizator znajdowa si na tym samym pitrze co my?
Natychmiast jednak przypomniaem sobie, jak Caldwell mwi nam o stopniowej rozbudowie domu. Najprawdopodobniej poziomy piter skrzyde i
rodkowego budynku nie byy jednakowo wysokie. Std te schodki, w
147

ktrych naliczyem zaledwie pi stopni. Wanie schodki, a nie schody

wiodce na parter budynku.
Jeli rozumowaem prawidowo, znalelimy si teraz w korytarzu
biegncym poprzez star cz domostwa. Znowu Karol pocz mnie
cign za rk a zwolni ucisk dopiero wwczas, gdy w dalekiej, jak si
wydawao, czerni dostrzegem wsk smug szaroci. Nie miaem pojcia,
co to mogo by.
O mao nie wpadem na Karola, gdy raptownie przystan. Pniej
jego do spocza na moim ramieniu i ruszylimy dalej, ale ju wolno,
niczym dwa bezgone duchy.
Smuga szaroci poszerzaa si z kadym naszym krokiem. Nie
miaem ju wtpliwoci, e jej rdem jest lampa lub wieca. Jednak to
rdo znajdowao si nie przed nami, lecz gdzie z boku. Na koniec
dostrzegem ledwo, ledwo uchylone drzwi. To wanie tdy, szpark,
przeciskaa si z owietlonego pokoju w ciemno korytarza struka
przymionego blasku. Jak si po chwili okazao, bya ni raczej powiata
ksiycowa ni ogie rozniecony ludzk rk.
Lkaem si goniej odetchn widzc, jak z kadym krokiem
zbliaj si ku mnie tajemniczo uchylone drzwi. Wreszcie znalelimy si u
celu. Moje oczy, przywyke do ciemnoci, olepione zostay blaskiem, lecz
trwao to kilka sekund zaledwie. Karol podnis ostrzegawczo lew rk i
przyoy gow do szpary, pniej skin na mnie, bym go naladowa. I oto
ujrzaem wntrze pokoju, raczej komnaty, tak obszerne byo
pomieszczenie. Zalana bya ksiycowym wiatem wpadajcym przez dwa
spore okna. Przed jednym z nich, odwrcony do nas plecami, sta jaki
mczyzna. Dostrzegem, jak porusza rkami, jak od szyby, ktr czciowo
zasania, odbija si blask o tej barwie, odmiennej od srebrzystych
migota nocy.
Oderwaem oczy od szpary i spojrzaem na Karola. Przyoy palec
do warg a nastpnie, niesychanie wolno, pocign za klamk. Przestrze
midzy drzwiami a futryn pocza grubie, rwnoczenie grubiaa smuga
jasnoci. Jak to dugo trwao? Na pewno bardzo krtko, lecz dla mnie ta
148

chwila bya prb nerww i cierpliwoci. Na koniec powstao przejcie

odpowiednio szerokie. To, e podczas otwierania drzwi ich zawiasy ani
razu nie zapiszczay, byo chyba zbiegiem okolicznoci, albo te wyjtkow
trosk Caldwella o stan domu. By moe, co pewien czas smarowa zawiasy
drzwi tuszczem.
Teraz szepn Karol i pierwszy wszed, a raczej wlizn si
do pokoju.
Obaj bylimy bez butw, wic mj przyjaciel wkroczy
bezszelestnie i czowiek przy oknie na pewno nie przeczuwa adnej
niespodzianki. Ruszyem za Karolem, stpajc na palcach i stawiajc
moliwie jak najdusze kroki. Wszystko to czynilimy bardzo sprawnie, w
zupenej ciszy. Jestem pewien, e nasz plan zakoczyby si cakowitym
zaskoczeniem tajemniczej postaci przy oknie, gdyby nie ta piekielna zaiste
kaua nafty na pododze! e to bya wanie nafta, stwierdziem nieco
pniej, co w niczym nie poprawio sytuacji, w jakiej si znalelimy.
Gdy Karol bezszelestnie zmierza ku oknu a ja za nim, poczuem
nagle, e moja prawa stopa, a raczej skarpetka na tej stopie, przesika
chodn wilgoci. W sekund, a moe nawet w p sekundy, pniej moja
prawa noga, polizgnwszy si, wykonaa gwatowny ruch ku przodowi.
Runem na posadzk, pomimo rozpaczliwych prb utrzymania rwnowagi.
Lecz to nie wszystko. Walc si, potrciem jaki taboret stojcy tu-tu.
Sprzt run z trzaskiem, ktry w tej ciszy zabrzmia jak grom.
Teraz wypadki potoczyy si byskawicznie, szybciej ni zdyem
je dostrzec, wstajc z podogi. Usyszaem jaki brzk, tupot i trzask
zamykanych drzwi. Dopiero teraz zauwayem Karola usiujcego
sforsowa mae drzwiczki, znajdujce si w gbi pokoju. Podbiegem.
Szarpanie klamk nie dao adnego rezultatu.
Przekrci klucz poinformowa mnie Karol zdyszanym
szeptem. Czy nie potrafisz chodzi ostroniej?
To nafta. Kto rozla naft na pododze...
A niech to licho! Chod. Nie spisae si, Janie.
149

Pocign mnie ku oknu. Na jego parapecie staa zapalona,

naftowa lampka, na pododze leao byszczce, okrge lusterko.
Podniosem je. Wwczas dostrzegem w srebrzystej dali, hen pod lasem,
bysk, ktry powtrzy si trzykrotnie.
Karol wyrwa z mej doni lusterko i umieciwszy je za lampk

powtrzy sygna.
Co to znaczy?
Nie wiem odpar lecz nim tamten zorientuje si, i
zmieni si nadawca, bd ju pod lasem. Nie odchod od okna i powtarzaj
sygnay tamtego.
Odwrci si i pobieg cicho jak cie znikajc w czerni korytarza.
Pozostao mi odgrywa rol tajemniczego sygnalisty, ktrego ocalia
przeklta nafta. ebym chocia orientowa si w sensie przesyanych
wietlnych znakw? W tej chwili las znowu zamruga. Odczekaem chwil
i posaem identyczny sygna. Powtrzyo si to parokrotnie. Zdaje si, i
150

odbiorca pocz si denerwowa. Moje odpowiedzi na jego pytania (tak to

sobie wyobraziem) musiay brzmie bezsensownie lub w ogle nic nie
znaczyy. Sze razy zamigotao w lesie i zgaso. Sze razy i ja zamigotaem.
Teraz nastpia duga przerwa. Czyby czowiek z lasu dostrzeg co
podejrzanego? Jednak nie. Bo po niepokojcej mnie przerwie znowu
powtrzyo si sze byskw. Odpowiedziaem trzema sygnaami. Las da
si oszuka. A moe ja przypadkowo trafiem na waciwy ukad sygnaw?
Na trzy sygnay otrzymaem rwnie trzy byski. Rozzuchwalony takim
powodzeniem operowaem lusterkiem coraz mielej. Jak to dugo trwao?
Trudno okreli: godzin, dwie... Wreszcie sygnay lene urway si. Na
moje dalsze migotania nie uzyskaem ju odzewu. Stwierdziem
rwnoczenie, i ksiyc dziwnie poblad, gwiazdy przygasy, nadciga
przedwit. A Karol? C stao si z Karolem?
Porwaem lusterko, przebiegem przez pokj, a pniej przez
korytarz, obecnie ju nie tak czarny. Trafiem do naszego pokoju. Mego
przyjaciela w nim nie byo. Chwyciem za winczester i wasne buty. A
pniej po schodach, jak to si mwi potocznie: na eb, na szyj... dotarem
do hallu. Drzwi na werand znalazem otwarte.
Siadem na schodach, by wdzia obuwie. Ogrd przebyem
biegiem, a gdy ju znalazem si poza dziwaczn palisad, zerknem za
siebie. W jednym z okien pitra mdym wiatekiem jarzy si pomyk
naftowej lampki. Nie zgasiem go pospiesznie opuszczajc pokj. I susznie.
Bo to owietlone okno leao na wprost miejsca nadawania sygnaw,
wyznaczajc w ten sposb kierunek mej drogi.
Ruszyem pbiegiem, mocno pochylony, aby stanowi jak
najmniej widoczny punkt wrd nagiej paszczyzny. Gdy ciana lasu staa
si wyrana, skrciem w bok i dopadem jej paru skokami. Dyszc ze
zmczenia, oparty o pie drzewa, prbowaem odszuka moje okno z
lampk. Z trudem mi to przyszo, mimo i cay budynek pogrony by w
ciemnociach. Do znaczna odlego czynia z naftowego pomyka ledwie
widoczny punkcik. Oto dlaczego sygnalista uywa wzmacniajcego wiato
lusterka.
151

cisnem mocniej strzelb w garci i krok po kroku poczem

zmierza w kierunku miejsca, gdzie jeszcze niedawno musiao gorze
wielkie ognisko. Obecnie nie zamigota najmniejszy nawet pomie. Kto
zgasi ognisko? Ten, kto go rozpali, czy Karol?
Stpaem bardzo ostronie, zatrzymujc si co kilka krokw, aby
nadsuchiwa. Zotawy punkcik mego okna znajdowa si jeszcze nieco z
boku. Przewiesiem winczester przez plecy i poczem czoga si. Na
szczcie nie wyszedem z wprawy, a przecie oblaem si potem, gdy
wreszcie wiecce okno znalazo si na wprost miejsca, w ktrym leaem.
Cisza wisiaa nad k, cisza panowaa w gbi boru.
Wiedziaem jednak, z wielu dowiadcze, i cisza moe by
najbardziej zwodniczym odczuciem. Jej intensywno zaley jedynie od
suchu czowieka, wicej nawet od umiejtnoci suchania. Bo i to trzeba
umie. Mieszczuch zagubiony w lesie nie zwrci uwagi nawet na jedn
trzeci dwikw, ktre w uszach starego trapera brzmi z si kocielnych
dzwonw. Faktem bowiem jest, i monotonny szum miejskich ulic dziaa
przytpiajco na nasz zmys suchu. Przeniesieni z miejskiej ulicy w
bezludne poacie prerii i borw stajemy si gusi na mow przyrody: trzask
gazek, delikatny poszum drzew czy szelest traw. Uchodzi naszej uwadze
nie tylko stpanie drapienika, lecz rwnie guchy tupot antylopy, osia czy
jelenia. Wiedziaem o tym, wiedziaem o niedoskonaoci swego suchu,
pomimo niezej szkoy przy boku Karola. Nic wic dziwnego, e nie ywiem
zaufania do tej ciszy. Moga by pozorna i kry niebezpieczne niespodzianki.
Na doniach i na kolanach, niekiedy na czubkach butw, co jest
sposobem wymagajcym dugiego treningu, najbardziej mczcym i na
dusz odlego nie do zniesienia nawet przez najbardziej fizycznie
wytrzymaego mczyzn posuwaem si w stron przypuszczalnego
ogniska, raczej ladu po nim. Kto mgby powiedzie, e bya to zbyteczna
ostrono. Przecie przede mn wdrowa Karol Gordon, czowiek
posiadajcy znakomite dowiadczenie. Jeli nie wyszed na me spotkanie,
znaczy to jedynie mogo, e uda si dalej, e w tym miejscu w ogle nikogo
nie ma.
152

Ba, lecz kilka ju razy w minionych latach przekonaem si, jak

logiczne rozumowanie bierze w eb w warunkach, w ktrych drobiazg
decyduje o yciu czowieka.
Uniosem gow znad ziemi, aby stwierdzi, e znajduj . si
dokadnie na linii owietlonego okna. Przeleaem jeszcze chwil,
intensywnie nasuchujc. Nic, zupenie nic, najdelikatniejszy nawet szmer
nie zabrzmia ani w gbi boru, ani na ce. Podczogaem si do
najbliszego drzewa i wstaem.
Przede mn powoli poczynaa szarze daleka przestrze. Ksiyc
znik, gwiazdy gasy jedna po drugiej, jeszcze tylko w gbi boru trwaa
nieprzenikniona noc. Odetchnem gboko wcigajc w nos wo
spalenizny. A wic znajdowaem si bardzo blisko ladw po ognisku.
Przesunem si w bok i wwczas ujrzaem tu przy pierwszych
krzewach pkolisty krg popi. Odczekaem chwil, bacznie
obserwujc pobrzee lasu. Pniej dotknem doni popiou. Ciepy! Gdzie
znajdowa si czowiek, ktry rozpali ognisko? A przede wszystkim
gdzie podzia si Karol?
Byo jeszcze zbyt mroczno na zbadanie ladw odcinitych w
ziemi. Postanowiem poczeka z p godziny a pniej jeli niczego
wicej nie odkryj wrci do domu. Przecie Karol mg dotrze do
Alicji zupenie inn drog, a teraz niepokoi si moim znikniciem.
Okryem lad po ognisku, obszedem skraj lasu, uczyniem kilka
krokw w jego gb. Potknem si i przeraajca niespodzianka kazaa mi
zapomnie o wasnym bezpieczestwie. W pmroku, pod krzakiem,
ktrego licie poczynay opada, dojrzaem mski trzewik, czubkiem wbity
w poszycie, obcasem sterczcy ku grze. Nieczsto znajduje si buty w
dziewiczych lasach, chyba, e... tkwi na czyich nogach, W moim
przypadku naturalnym przedueniem cholewki okazaa si wanie noga!
Czowiek spoczywajcy pod krzakiem nawet nie drgn, gdy
uklkszy powolutku wycigaem bezwadne ciao. Odwrciem je na wznak
i o mao nie krzyknem. To by Karol!
153

Wszystkiego oczekiwaem, wszystkiego spodziewaem si, lecz nie

takiego widoku. Chwyciem za przegub rki i wyczuem ttno, wprawdzie
sabe, lecz miarowe. A wic tylko omdlenie. Jednak utrata przytomnoci
przez tak odpornego fizycznie mczyzn jak Karol musiaa by wynikiem
bardzo cikiego urazu.
Rozpiem mu kurtk, kamizelk i koszul. Palcami obmacaem
piersi, obojczyki i ramiona. Wyglday na nie uszkodzone. Z kolei zajem
si gow, pozbawion kapelusza, ktry na pewno lea gdzie w lenym
gszczu. Teraz odkryem przyczyn zemdlenia. Przesuwajc doni po
wosach poczuem lepk wilgo. Krew! A wic uderzenie. Nieatwo przyszo
mi znale miejsce tego uderzenia. Wreszcie trafiem: potny guz w tyle
czaszki. Jake niebezpieczny cios, po ktrym trudno natychmiast stwierdzi,
czy nie spowodowa gbokich i nieodwracalnych obrae wewntrznych.
Najpilniejsz teraz spraw stao si przywrcenie rannemu przytomnoci.
Gdybym mia chocia kubeczek wody! Musiaem uy innego sposobu,
nieco okrutnego, lecz dziaajcego niezawodnie. Silnie nacisnem
krwawice obrzmienie. Bl sprawi, e ranny jkn. Poczem go klepa po
twarzy.
Karolu zaszeptaem syszysz mnie?
Tak wybekota.
Musimy dowlec si do domu. Sprbuj si podnie.
Objem go wp i nie bez trudu dwignem. Nie potrafi i,
zapewne w wyniku zawrotu gowy. Dlatego droga powrotna wypada wrcz
koszmarnie. Po prostu dwigaem Karola na swych plecach. Byo chodno,
nawet bardzo chodno, lecz nim dotarlimy do bramy w ogrodzeniu, mokra
koszula przylgna do mego ciaa, a z czoa poczy kapa grube krople
potu.
Jeszcze trudniej wypado wejcie, a raczej wspinaczka po
schodach. Nie chciaem, aby ktokolwiek z domownikw zauway nas. Lecz
jak tu zachowa cisz dwigajc pod gr i w mroku bezwadne ciao?
Chyba tylko szczliwym zbiegiem okolicznoci nie zauwaony dotarem do
drzwi naszego pokoju. Mocno musieli spa mieszkacy Alicji.
154

Gdy wreszcie Karol spocz na ku, omal sam nie padem.

Dyszc ciko, z szumem w uszach i wyschnitym na koek jzykiem,
przystpiem do ratowania przyjaciela.
Za oknem ju wisiaa szarwka, wic nie byo potrzeby zupni cni a
lampy. Miaem w swej apteczce banda i gaz, i mnstwo wody w dzbanku
stojcym obok miednicy. Woda bya zimna, wic moje mokre okady
poskutkoway. Po kilku minutach Karol westchn, chyba na znak ulgi.
Dopiero teraz cignem mu buty, kurtk i kamizel.
Jak si czujesz?
Znowu westchn.
We bie mi szumi jak w ulu... zdoa wyszepta, a po krtkiej
przerwie doda: Musiaem dobrze oberwa.
A za dobrze. Pniej mi opowiesz, a teraz staraj si zasn.
155

Napeniem szklank wod, wlaem kilka kropel rodka

uspokajajcego i napoiem przyjaciela. Wkrtce po miarowym oddechu
poznaem, e zasn. Zbadaem mu puls, a potem zrzuciwszy z siebie kurt
rozcignem si na ku. Ogarn mnie sen.
Czy dobrze postpiem?
By moe kto inny a na pewno greenhorn znalazszy Karola
nieprzytomnego, narobiy alarmu na ca okolic, powyciga wszystkich z
ek i zagna do szukania napastnika. Oczywicie bez skutku. Grupa ludzi
jedynie pozadeptywaaby wszelkie lady, a sprawca (a moe sprawcy?)
napadu zostaby szybko i dokadnie poinformowany o zamierzeniach
przeciwnikw. Podejrzewaem bowiem, e czowiek, ktry zada cios memu
przyjacielowi, nalea do staych mieszkacw Alicji. Co prawda
napastnikiem mg by bezdomny wczga, lecz w jakim celu atakowaby
Karola, zdradzajc w ten sposb miejsce swego pobytu? Zbiegy przestpca
dcy do zdobycia palnej broni? Nie, bo tym razem Karol nie mia przy
sobie strzelby. Zreszt... wietlne sygnay nadawane z budynku wiadczyy
najlepiej o tym, e przestpca jest tutejszym czowiekiem. Tu nasuwao
si pytanie dlaczego porozumiewano si w tak niedogodny sposb?
Przeprowadzona w cieniu nocy bezporednia ustna wymiana informacji nie
zwrciaby niczyjej uwagi.
Doszedem do wniosku (czas pokae czy susznego), e w spraw
jest wmieszany kto na tyle znany, i jego pokazanie si na terenach Alicji
wzbudzioby zainteresowanie tutejszych ludzi. Kto, kto ba si
zdemaskowania, i to tak bardzo, e nawet pod ochron nocy nie odway si
na spotkanie z miejscowym pracownikiem Caldwella. Na ziemiach Alicji
oczywicie. Wymiana wietlnych sygnaw moga by uzupeniana
spotkaniami osobistymi gdzie w odlegych od Alicji miejscach. Czego
mogy dotyczy takie rozmowy? Czy nie znikajcego byda? Taka myl
nasuna mi si natychmiast. Lecz mogem si myli.
Jedno w tym wszystkim byo pewne: w majtku Caldwella dziay
si bardzo tajemnicze historie, zaprzeczajce pozornemu porzdkowi i
przekonaniu waciciela, e moe polega na uczciwoci swych ludzi. Oto
156

dlaczego nie zaalarmowaem nikogo z mieszkacw Alicji, dlaczego

zachciem Karola do snu i sam legem w ku.
Gdy mj przyjaciel powrci do si, na pewno opowie o wypadku i
dopiero wwczas zdecydujemy obaj, czy trzyma go w tajemnicy, nawet
przed Caldwellem, czy te zdradzi mu przebieg zdarze, a moe nawet
rozgosi je wrd mieszkacw farmy.
Karol, po mych kropelkach uspokajajcych, spa jak suse w norze,
a ja byem tak zmczony, e obudzio mnie dopiero energiczne pukanie do
drzwi.
Zerknem na zegarek. Za pi minut dziesita! Zerwaem si z
ka, jakby oblano mnie wiadrem lodowatej wody. adna historia!
Na rolniczej posiadoci taka godzina to szczyt gospodarskich
prac. A dziwne, e nikt nie obudzi nas wczeniej, e nikogo nie
zainteresowaa nasza nieobecno na rannym posiku.
Nacisnem klamk, ukadajc w gowie jakie prawdopodobne
wyjanienie, uzalenione jednak od tego, kto bdzie sta po drugiej stronie
drzwi. Sdziem, e to kto ze suby Caldwella, ktrego da si zby byle
czym. Niestety, za drzwiami sta sam gospodarz.
Udaem rado.
Dzie dobry, doktorze powita mnie wesoo. Prosz
wybaczy m natarczywo. Przychodz tu ju drugi raz, lecz za pierwszym
nie chciaem panw budzi.
Spojrza przez moje rami.
Pan Gordon jeszcze pi? zdumia si.
Czy przypadkiem nie zachorowa?
Niech pan wejdzie poprosiem pgosem.
Istotnie mj przyjaciel nie najlepiej si czuje. Sen mu dobrze
zrobi, nie bd go budzi.
157

Przezibiony? zapyta zniajc za mym przykadem gos.

Zawahaem si. W kocu Caldwellowi naleaa si prawda. Sam
nas tu zaprosi. Zmieniem wic swj pierwotny zamiar i przypuciem
gospodarza do tajemnicy. Wskazaem mu krzeso, siadem na ssiednim.
Niestety rzekem nie jest to przezibienie.
Jak to? wytrzeszczy na mnie oczy.
Prosz posucha...
I tu opowiedziaem o nocnej historii. A poblad z wraenia.
Czemu nie podnis pan alarmu? Naleao chociaby mnie
obudzi.
W jakim celu?
Pytanie zaskoczyo go tak bardzo, e na chwil zaniemwi.
Wykorzystaem ten moment, aby mu zaprezentowa swe intencje, jakimi do
tej pory si kierowaem.
I rwnie pana prosz dodaem o zachowanie
bezwzgldnej tajemnicy. Do tej pory nie wiemy nawet, w jaki sposb Karol
da si zaskoczy?
Czy to suszne? wyrazi wtpliwo. Tajemnicze wiato
w nocy! Tajemnicza sygnalizacja w oknie mego domu! Wielkie nieba! C to
tutaj si wyrabia?
By przeraony.
Wyrabia si powtrzyem a wszystko to, podejrzewam,
wie si ze znikaniem paskiego byda.
Pokrci gow.
Jeli tak sprawy dalej bd si toczy, kt na duej wytrzyma
w Alicji?
158

Trafi pan w sedno odparem. Przypuszczam, e chodzi o

to, by nikt nie wytrzyma, a pan ponis takie straty, aby w ich
konsekwencji zrezygnowa z hodowli i z caej gospodarki.
Mwi pan przeraajce rzeczy! Komu moe na tym zalee?
Wanie! Mwic sowami Szekspira: oto jest pytanie! Niestety,
nie potrafi na nie odpowiedzie. Tym bardziej e nie znam tak jak pan
dziejw tej posiadoci. Jedno jest dla mnie pewne: istnieje osoba, ktra
dy do przejcia, moe drog kupna, Alicji. Jeli doprowadzi pana do
ruiny finansowej, osignie swj cel.
To wyglda na ponur fantazj, doktorze. W pobliu nie istnieje
adna inna farma, nie mam uciliwych ssiadw, nie mam adnych
ssiadw. Ziemi dokoa jest mnstwo i to ona czeka na ludzi, a nie
odwrotnie. Ktby czyha na m majtno, mogc wybra dowolny obszar
w dowolnej czci kraju?
Nie miaem zamiaru przekonywa go duej, zapytaem jedynie
(majc w pamici to, co opowiada Stone):
Czy nigdy nikt nie proponowa panu sprzeday Alicji?
Zastanowi si chwil.
Owszem tak. Przed kilku laty.
Kto zupenie obcy?
Nie, tutejszy farmer, ONeil. Trzydzieci mil std znajduje si
jego gospodarstwo.
Wic jednak ma pan ssiada?
Och, przy takiej odlegoci i tutejszych bezdroach trudno go za
ssiada uwaa.
Co mu po Alicji? Czy ma zbyt mao ziemi?
Och, nie! Posiada nie mniej ode mnie. Sdz, e powodem jest
pech, jaki go przeladuje. On uwaa, e stawszy si wacicielem Alicji
159

odmieni wszystko na lepsze, a rwnoczenie pozbdzie si konkurenta w

dostawie ywca do Reginy.
Powiedzia pan: wszystko na lepsze, czyby ONeilowi nie
wiodo si w gospodarce?
Istotnie, nie wiedzie mu si. Hoduje bydo, lecz bez sukcesu.
Dlaczego?
Pomr. Najpierw w wyniku jakiej zaraliwej choroby pniej
w wyniku szkodliwej karmy. Jakoby na kach ONeila ronie odmiana
trujcych zi. Prawdziwa to klska dla farmera, ktry pragnie oprze swe
gospodarstwo na stadach byda. Radziem mu, aby zaj si upraw zb,
jak to czyni jego ojciec, ale ONeil pewnie uzna, i dajc mu tak rad chc
si pozby konkurencji. Powiedzia mi o tym, lecz w sposb tak artobliwy,
e nie mogem si obrazi.
A tak naprawd?
Tak naprawd to rozwj miast w naszym okrgu i na
wschodzie powoduje wzrost rynkw zbytu. Ten wzrost chyba nigdy nie
ustanie, a potrzeb nie zaspokoi nawet dziesi takich farm hodowlanych jak
moja. Jake wic mwi o konkurencji?
Czsto si pan spotyka z tym ONeilem?
Ostatnio widziaem go wiosn. Obaj mamy sporo roboty, a wic
mao czasu na skadanie sobie wizyt.
Jeszcze tylko jedno pytanie zaryzykowaem czy pana
cz z ONeilem stosunki przyjacielskie?
Spojrza na mnie przenikliwie, pomyla chwil i... wzruszy
ramionami.
Bardzo przepraszam usprawiedliwi si szeptem.
Jeli szuka pan, doktorze, przyczyny znikania mych stad w
osobie ONeila, bdny to trop i do niczego nie doprowadzi.
160

A jednak... nie ustpowaem likwidacja czy te sprzeda

paskiej farmy wyszaby ONeilowi na dobre.
Brzydkie to posdzenie obruszy si nie usprawiedliwia
go aden fakt. Prosz mi wierzy.
Niepotrzebnie si pan denerwuje dobieg mych uszu
ochrypy szept od strony ka.
Skoczyem jak dgnity ig.
Ty nie pisz, Karolu?!
Sdzisz, e majacz? Od paru minut przysuchuj si waszej
rozmowie, chocia we bie mi huczy.
Pozwl powiedziaem i w sposb najbardziej delikatny
zdjem z jego gowy banda.
Aj... sykn.
Zbadaem ran. Ju nie krwawia, lecz guz mia nadal potne
rozmiary.
Jak si pan czuje? zagadn Caldwell.
Co za okropna historia!
Bdzie jeszcze okropniejsza ponuro zauway mj przyjaciel.
Dlaczego?
przestraszyem si.
zaniepokoi si
gospodarz.
Ja rwnie
Bdzie okropniejsza, gdy pochwyc drania, ktry mnie tak

urzdzi.
Umiechnem si. Karolowi wraca humor, dobra oznaka.
Caldwell gono odetchn.
Przerazi mnie pan tym artem.
To nie art...
161

Le spokojnie przerwaem mu i staraj si jak najmniej

mwi.
Jestem zdrowy jak ryba, gdyby tylko ten szum...
Jeszcze sowo, a wpakuj ci knebel w usta.
Ju dobrze, dobrze...
Zmieniem okad.
Co za szkoda, e nie mam lodu zauwayem podczas tego
zabiegu.
Niestety, doktorze wyrazi ubolewanie gospodarz. Na ld
trzeba poczeka do padziernika.
Nie bd czeka mrukn Karol. Zaraz wstan.
Nie wstaniesz stwierdziem energicznie. Nie ma o tym
mowy. Przynajmniej dzisiaj, jutro zobaczymy.
Gdyby potrzebna bya jaka pomoc wtrci Caldwell
gotw jestem natychmiast jecha do Reginy po lekarza.
Sam jestem lekarzem zauwayem nieco dotknity tak
propozycj. Obecnie nie widz powodu cigania tu kogokolwiek.
Nawet porucznika Mitchella?
Nawet.
Susznie, Janie zaszepta mj pacjent.
Nie czujesz godu, Karolu?
Owszem, czuj.
Zaraz co zarzdz wyrwa si Caldwell.
Dzikujemy, tylko... prosz nikomu nie wspomina o wypadku.
162

Oczywicie, oczywicie przytakn gospodarz jednak

wiele osb bdzie mnie pyta, co si z panami stao? Ba, ju jeden si tym
interesowa. Ten ze zwichnit nog.
Co powiedzie? zastanowiem si gono. Hm...
najatwiejszym kamstwem, bliskim przecie prawdy, bdzie choroba.
Ciekawskim niech pan zakomunikuje, e Karol przezibi si i musi kilka dni
polee.
To ju chyba ja sam bd panw obsugiwa.
Zawsze pana mile tu widzimy, lecz prosz nie sprawia sobie
nadmiernych kopotw, jedzenie i wod moe przecie przynie ktry z
paskich pracownikw. No... chociaby ten Stone dodaem niby od
niechcenia.
On kuleje, a poza tym wskaza na bandae otulajce gow
Karola zaskoczy go taki widok.
Przesada. Przezibieniu i gorczce towarzysz niekiedy silne
ble gowy, najlepiej agodzone przez zimne okady. To najprostsze
wytumaczenie.
Przyzna mi racj i obieca natychmiast dostarczy obfite
niadanie. Ju z rk na klamce zapyta, czy , jednak w obecnej sytuacji nie
naleaoby cign porucznika Mitchella?
Zgodnie zaprotestowalimy. Ja energicznie i gono, Karol nieco
sabszym gosem, lecz rwnie dobitnie.
Zamiast Mitchella prosz tu przysa tego Stonea dodaem.
Nie bdzie panom przeszkadza?
Prosz go przysa... powtrzyem. Kiwn gow i wyszed.
Musz przyzna, e wykaza duo cierpliwoci i dobrej woli nie mczc
Karola pytaniami. Wielu innych, w jego sytuacji, daoby dokadnego opisu
wypadku bez wzgldu na stan zdrowia ofiary.
163

Czy susznie postpiem wzywajc Stonea? zapytaem, gdy

ju ucich odgos krokw Caldwella.
Doskonale. Stone to chyba jedyny czowiek poza gospodarzem,
ktremu moemy zaufa.
Co powiedzie Stone'owi?
Wszystko.
Ba, przecie ja sam nie znam wszystkiego.
Prawda stkn. Zupenie o tym zapomniaem. Zaczynam
si starze, Janie.
A to co znowu? Nie ple gupstw. Pewnie ten guz tak ci trapi.
Lecz ten guz jest wynikiem mego gapiostwa. Nigdy dotd nie
przytrafio mi si co podobnego. Daem si podej jak nowicjusz.
Przesta lamentowa niczym stara baba. A co si tyczy
podobnych wydarze... pamitam doskonale, jak obaj oberwalimy niele
po bach.
Ta nieprzyjemna wpadka spotkaa nas przed laty, na preriach
poudniowej Kanady. Obaj dalimy si podej grupie wojownikw
Czarnych Stp i chocia bya to pomyka szyb ko wyjaniona, nie
przysporzya nam chway. No c, nie ma niezwycionych westmanw,
tropicieli cieek, traperw czy innych niespokojnych duchw dnych
przygd. Ani wrd bladych twarzy, ani wrd czerwonoskrych. Kto
twierdzi inaczej i pisze na ten temat wierutne androny, ten albo nigdy nie
przebywa na Dzikim Zachodzie, albo te wiadomie dopuszcza si
faszerstwa.
Na to przypomnienie Karol nie zareagowa. Nie pytaem go wic o
szczegy nocnej wyprawy, by nie mczy dusz rozmow.
W kilkanacie minut pniej powtrnie odwiedzi nas Caldwell.
Tym razem w towarzystwie jakiego mczyzny, chyba parobka,
164

dwigajcego wiadro pene wody. Natomiast tac zastawion talerzami i

dzbanuszkami, pen najrozmaitszych potraw przynis nam gospodarz.
Kazaem Stoneowi przyj za godzin, czy tak bdzie dobrze?
Bardzo dobrze. Jak on si czuje?
Jeszcze nieco utyka.
To znaczy, i niezbyt nadaje si do roboty?
Istotnie, niezbyt...
Chyba wic nie przysporz panu kopotw zatrzymujc tu
Stonea duej lub zlecajc mu czuwanie przy chorym?
Ale, doktorze! Cokolwiek pan sobie yczy, zostanie spenione.
Jeli trzeba, przyl tu bardziej sprawnego fizycznie czowieka.
Nie, nie! zaprzeczyem gwatownie, ze strachu, e
uprzejmo gospodarza pokrzyuje me plany. Stone nam wystarczy.
Zrobi na mnie sympatyczne wraenie dodaem.
Skoro tak, nie bd duej panom przeszkadza. W razie
potrzeby prosz uy Stonea za posaca. On wie, gdzie mnie znale.
Na tym stano. Odeszli, a ja najpierw naoyem wiey okad na
guz Karola, a pniej usiowaem nakarmi chorego. Oburzenie pacjenta nie
pozwolio mi odegra roli pielgniarki. Mj przyjaciel prawie mnie
zwymyla, odzyskujc na chwil normalny gos. Stwierdzi, i nie jest
niemowlciem potrzebujcym butelki ze smoczkiem ani zgrzybiaym
starcem, ktry nie potrafi donie yki do ust. Ustpiem. Usadziwszy go
oboonego poduszkami sporzdziem z tacy co na ksztat blatu stou nad
kiem. Poradzi sobie z posikiem, lecz widziaem, jak go to zmczyo.
Owiadczy, e jest senny. Zmierzyem mu temperatur, kilka kresek
wysz od normalnej. Nie by to jeszcze powd do obaw, lecz jeli gorczka
podniesie si? Taki fakt moe wiadczy o obraeniach wewntrznych. I co
wwczas? Transportowa chorego do szpitala w Reginie? T piekielnie z
drog? Wierzyem, e zaalarmowany Mitchell uczyni wszystko, aby nam
165

pomc. Tymczasem zaaplikowaem Karolowi rodek przeciwblowy, po

zayciu ktrego szybko zasn.
Zapukano do drzwi. Sdziem, e to Caldwell w nadmiarze troski
po raz trzeci skada nam wizyt.
Prosz wej...
W szparze drzwi ukazao si oblicze Stonea, ktry po chwili
bezgonie wsun si do pokoju. Najpierw zerkn na ko Karola i
zniajc gos zapyta:
Pan Gordon zachorowa? Caldwell mwi, e to przezibienie.
Chyba nic powanego?
Siadaj rozkazaem. Niestety, Lewis, sprawa jest bardzo
powana. Wpadlimy w nie lada tarapaty. A teraz dobrze nadstaw uszu.
Wysucha mej opowieci w skupieniu, a pniej klasn si doni
w kolano.
C to musia by za bandzior, e pokona pana Gordona?! Jak
to si stao?
Nie wiem. Gdy Karol nabierze si, na pewno nam opowie.
Suchaj, Lewis, pan Caldwell zgodzi si, aby pomaga pielgnowa
chorego.
Tak, tak. Mwi mi o tym. Wielka to frajda dla mnie.
Wic wszystko w porzdku. Banda z nogi zdejm, moesz
jeszcze nieco kule, ale bez przesady. A teraz zostawiam ci z panem
Gordonem. Czuwaj nad nim i ani na chwili; nie wychod.
Pan si czego lka, doktorze?
Nie, jednak ostrony nigdy nie traci. Sied tu murem, ja
sprbuj zbada nocny teren boju. I jeszcze jedno: przed Caldwellem
udawaj, e wierzysz w przezibienie; gospodarz bardzo zdziwiby si
dowiedziawszy, i znasz nasz tajemnic.
166

Stanie si tak, jak pan sobie yczy.

No to trzymaj si! Wrc za godzin, najdalej za dwie.
Opuciem pokj na palcach, bezszelestnie zamknem drzwi. Lecz
zamiast zej po schodach, skierowaem si korytarzem w lewo, tam gdzie
wdrowalimy w nocy. Moe by tam jaki lad, moe zostaa jeszcze
lampka nieznajomego?
Tym razem droga wydaa mi si znacznie krtsza, a do celu
trafiem bezbdnie. W wietle dnia pomieszczenie okazao si mniejsze, ni
wygldao w nocy. Dwa okna, midzy ktrymi staa niska szafka; po
przeciwlegej stronie kwadratowy st, kilka krzese i ten przeklty taboret,
ktry zagrodzi mi wwczas drog. Kurz na meblach i na pododze
wiadczy, e pokoju od dawna nie sprztano. wiecca plama od nafty,
przyczyna mego upadku, nie zostaa wytarta. Lampa jednak znikna. Moe
j zabra Caldwell?
Na deskach podogi widniao mnstwo odcinitych ladw stp,
najprawdopodobniej naszych. Sprbowaem otworzy mniejsze drzwi. Te,
ktre nam przed nosem zatrzasn tajemniczy uciekinier. Nadal pozostay
zawarte. Na framudze adnych ladw. Nie byo czego wicej szuka.
Zawrciem, a pniej schodami w d dotarem do hallu. U wyjciowych
drzwi natknem si na Caldwella.
Jak si czuje pan Gordon? Ani lepiej, ani gorzej. Obecnie pi.
Stone siedzi przy nim.
Przelkem
przeszkadza.
si,
Caldwell
zechce
mi
towarzyszy
i...
Dokd pan zmierza, doktorze?

Sprbuj doszuka si jakich ladw wczorajszego
wydarzenia. Rana na gowie wiadczy, e Karol zosta zaatakowany z tyu, a
wic napastnika nie zauway. Przypuszczam, i mj przyjaciel trafi na co,
czy na kogo, i tak go obserwacja zaja, i sta si na chwil lepym i
guchym na sygnay niebezpieczestwa. W nocy niewiele mogem
stwierdzi, teraz sprbuj dopatrze si jakich ladw, jeli takie zostawi
167

po sobie napastnik lub napastnicy. Moim zdaniem musiao by ich dwu,

inaczej Karol nie daby si zaskoczy.
Czy moja obecno nie przeszkodzi panu w poszukiwaniach?
C miaem na to odrzec?
No... nie, jeli tylko nie oderwie pana od codziennych
obowizkw.
Zaprzeczy energicznie, wic skapitulowaem.
Opucilimy ogrd, a pniej przez dzik k pomaszerowali ku
ciemnej linii lasu. Odlego bya spora, lecz ja nadaem takie tempo, e w
kilkanacie minut osignlimy pierwsze zarola.
Trafi pan, doktorze? W nocy wszystko przedstawia si inaczej
ni w dzie...
Nie ma obawy. Pan rwnie trafiby bez trudu.
A to jakim cudem?
Takim, i zna pan doskonale miejsce, do ktrego zdamy.
Bylimy tam we trjk.
Ach! Wypalone poszycie! To znaczy, e ten sygnalista ju
dawniej prbowa swych sztuczek.
Oczywicie i... tu zawahaem si na sekund musz panu
wyzna, i sygnay wietlne nadawane spod lasu zauwaylimy
przypadkowo z okna naszego pokoju ju wczeniej.
Kiedy?
W noc poprzedzajc konn wycieczk do lasu.
I nic mi o tym nie powiedzielicie zauway z lekkim
wyrzutem w gosie.
aden z nas nie by pewien, czy to s sygnay, czy te
przypadkowe byski ogniska wyjaniaem niezbyt zgodnie z prawd.
168

Nie chcielimy pana niepokoi przed sprawdzeniem. A teraz prosz stan

przy tamtym pniu. Sprbuj odczyta lady, jeli jakiekolwiek jeszcze
istniej.
Zastosowa si do mego polecenia. lady byy, bardzo wyrane.
Przede wszystkim zdoaem przeledzi drog, ktr przeby Karol a do
ogniska. Wiksz cz tej trasy czoga si, pniej wsta i przez duszy
czas tkwi w miejscu. wiadczyy o tym gbsze od normalnych odciski
butw, Z kolei wykona dugi skok i w tym momencie run. Niezatarte,
do szerokie pasmo przyduszonych traw i zamanych krzakw wiadczyo,
i nieprzytomnego powleczono w gb lasu, gdzie go odnalazem. A
napastnik? Jeden, dwu czy wicej? Z tym poszo mi trudniej. Tropy w wielu
miejscach nakaday si na siebie, krzyoway. Ba, przecie i ja je tu.
pozostawiem! Sprbowaem przy pomocy patyczka mierzy dugo
poszczeglnych odciskw. Nic z tego nie wyszo, kade wgbienie
posiadao inny wymiar. Rzecz po prostu w tym, e odcisk stopy w mikkim
gruncie zmienia si w zalenoci od tego, czy kto kroczy wolno, szybko czy
biegnie. Tak wic nie potrafiem stwierdzi, z iloma przeciwnikami mia
Karol do czynienia. Jednak poszukiwania moje nie byy cakowicie
bezowocne. Dokonaem odkrycia, pewno waniejszego. Ot jeden ze
ladw by odciskiem mokasyna!
Nie wierzyem oczom, uklkem z nosem prawie przy ziemi.
Znalazem drugi, pniej trzeci odcisk indiaskiego obuwia. Czyby
buszowali tu czerwonoskrzy? A moe to tylko pozr? Przecie w tych
stronach nie tylko indiascy wojownicy nosili mokasyny, czsto i blade
twarze, zwaszcza traperzy przekadajcy ponad cikie kamasze takie
wanie skrznie.
Widz, doktorze odezwa si Caldwell i dostrzeg pan
co bardzo ciekawego.
Istotnie. Powiem panu za chwil, tymczasem prosz jeszcze nie
rusza si. Tropy s tu bardzo zagmatwane.
Bd tkwi na miejscu nawet do wieczora, jeli to panu w
czymkolwiek pomoe.
169

Szperaem jeszcze tu i tam, jednak bez dalszego skutku. Na koniec

ruszyem wzdu linii drzew. Tu te tropy byy zamazane, gdzieniegdzie
przydeptana trawa zdya si ju podnie. Jednak mj trud nie poszed na
marne. Stao si dla mnie jasne, e przed kilku godzinami kroczyo tdy dwu
ludzi. Jeden w mokasynach, drugi w normalnych butach. Po przemierzeniu
kilkunastu jardw, maszerujcy obok siebie (jak zdoaem stwierdzi)
rozeszli si. Jeden (mokasyny!) skrci w stron zabudowa Alicji, drugi
(buty!) nadal wdrowa prosto. Dokd?
Naleao to natychmiast zbada. Zawoaem Caldwella.
I c, doktorze? Zakoczy pan swe badania?
Prawie. Pozostaje jeszcze sprawdzi pewien dziwny trop
wiodcy nie wiadomo dokd. Jeli rozporzdza pan odrobin czasu...
Oczywicie! wykrzykn z zapaem.
Wic ruszajmy. Nie... jeszcze chwilk. O mao nie popeniem
karygodnego gupstwa.
O co chodzi?
O to, i zbadaem jedynie lady na ziemi.
A gdzie chce ich pan szuka?
Na krzakach, na drzewach...
Spenetrowaem zarola i pnie najblisze. Dostrzegem poamane
gazie i witki zaroli. Normalne zjawisko w kadym borze, znak
przedzierajcego si poprzez gszcz czowieka lub zwierzcia. Jednak tu
trafiem rwnie na strzpek materiau, zwisajcy z kostropatego uamka
konaru, mniej wicej na wysokoci mego ramienia. Delikatnie zdjem ten
fragment czyjej kurty lub koszuli i pokazaem Caldwellowi.
Drelich stwierdzi. Znam ten rodzaj materiau, bardzo
praktyczny. Sam go czsto nosz.
A pascy pracownicy?
170

Wielu posiada takie ubrania. Chce pan szuka czowieka z

dziur w kurcie? Jestem pewien, e nie znajdzie pan takiego wrd moich
ludzi.
Zobaczymy. Chodmy dalej.
Poszlimy ladami butw. Nadal wiody nas skrajem lasu i ki. Z
ksztatu odciskw wywnioskowaem, i czowiek w butach spieszy si,
prawie bieg. Dokd?
Moja cierpliwo na trudn bya wystawiona prb.
Przewdrowalimy bowiem prawie dwie mile, nim ukaza si
nieoczekiwany cel naszej wdrwki: naturalna nisza w gstwie drzew,
porosa zbit, stratowan traw. Wszystko byo jasne. Nieznany wdrowiec
tu pozostawi konia, przywizujc go do pnia. Wyjaniem Caldwellowi
sytuacj, zreszt zbytecznie. Koskie lady byy zbyt wyrane, aby
ktokolwiek mg je przeoczy.
To aden z moich pracownikw ucieszy si.
Taki nie potrzebowaby wierzchowca.
A mokasyny?
Rzeczywicie... gdzie zniky.
Nie zniky, tylko skrciy W kierunku Alicji. Ju to
zauwayem. Poka panu, tymczasem przespacerujmy si jeszcze kawaek.
Odciski kopyt widniay bardzo wyranie. Pozwolio m, to
stwierdzi, e jedziec z miejsca ruszy galopem.
Bardzo mu si spieszyo powiedziaem.
Wida uciek przed pogoni.
Jak pogoni? Przecie nieprzytomny Karol nie mg podnie
alarmu, tym bardziej ciga napastnikw. Sdz, i powodem szybkiej jazdy
sta si jej odlegy cel, do ktrego jedziec chcia dotrze przede dniem.
Dlaczego?!
171

Z trudem stumiem umiech, tak naiwnie zabrzmiao pytanie.

By moe, aby nie zosta zauwaonym przez innych. Zreszt...
tyle wiem o tej sprawie, co i pan. Prosz mi powiedzie, co znajduje si w
tamtym kierunku rk wskazaem przed siebie.
Tam? Tam... nic. Mao zbadane pustkowie. Bezludne, jeli nie
liczy przygodnych traperw albo jakich wdrownych grup Indian. Nie
wszystkich przecie zmuszono do zamieszkania w rezerwatach.
Bawi pan w tych okolicach?
Niekiedy.
gospodarstwo.
Musiaem
pozna
ziemie
otaczajce
moje
Jak daleko cignie si puszcza?

Hm... myl, e ze trzy mile. Koczy si do
charakterystycznym jeziorkiem, z jednej strony obmywajcym drzewa, z
drugiej ju tylko trawy prerii. Znam dokadnie tamto miejsce, trzeba
przejeda obok niego jadc ku farmie ONeila.
Drgnem usyszawszy tak informacj. Gdyby nie to, e
uwaaem Caldwella za czowieka rozsdnego, ktry przecie nie mg
pomaga ludziom kradncym mu bydo, uzna bym jego wyjanienia za
prb wprowadzenia mnie w bd. No, bo najpierw twierdzi, i koski trop
wiedzie donikd, a teraz wspomnia o farmie dalekiego ssiada.
Nie rozumiem wyznaem szczerze. Czy tam jest nic
pokazaem rk czy te gospodarstwo ONeila?
Prosto: nic. Lecz jeli skrci w lewo obok jeziorka, droga, a
raczej bezdroe doprowadzi do farmy. Spory to szmat, prawie trzydzieci
mil.
Pokiwaem gow. By moe jeden z napastnikw Karola
pogalopowa ku domostwu ONeila. By moe w zupenie innym kierunku?
Gdyby nie choroba mego przyjaciela, poprosibym Caldwella o konia, aby
dotrze do jeziorka.
172

Wracajmy zdecydowaem.
Przeszlimy tym samym szlakiem, znacznie ju wolniej. Musiaem
pilnie uwaa, by nie przeoczy miejsca, w ktrym rozdzielay si tropy
mokasynw od butw.
To tu przystanem. Widzi pan?
Oczywicie. I co teraz?
Sprbujemy zbada, dokd te mokasyny powdroway.
Niestety, prba nie powioda si. W odlegoci jakiej p mili od
zabudowa Alicji trop znik, zadeptany racicami krw, ktre pewnie
przepdzano tdy rankiem. Jeszcze przeszlimy kilkadziesit krokw przed
siebie, pniej w lewo, z kolei w prawo. Mokasynowe odciski nie pojawiy
si wicej. Mimo to nie miaem wtpliwoci, i posiadacz skrzni
powdrowa do ktrego z budynkw. Do ktrego? Kady z nich mg by
celem. Wdrujcy noc czowiek oczywicie nic by Indianinem. Caldwell
bowiem nie zatrudnia czerwonoskrych. Z kolei biay obcy nie szukaby
kryjwki tam, udzie najatwiej mg zosta zauwaony. O swych domysach
poinformowaem gospodarza. Zmartwi si.
Och, doktorze! Czyby istotnie ktry z moich pracownikw
macza palce w tej brudnej sprawie? I czemu napad na pana Gordona?
Czyby zosta rozpoznany przez paskiego przyjaciela?
Zaprzeczyem.
Karol natychmiast powiedziaby mi o tym. Nie, nie zosta
rozpoznany. W takim wypadku sprawa nie zakoczyaby si uderzeniem w
gow, lecz kto wie, moe miertelnym ciosem noa? Sdz, e napastnik
uprzedzi rozpoznanie pozbawiajc Karola przytomnoci. To wystarczyo.
Jednak jest to dowd, i czowiek ten wywodzi si z grona paskich
pracownikw. Karol musia go uprzednio widzie, by moe ja rwnie.
A to otr! wybuchn gospodarz. Doktorze, uczyni
wszystko, co w mej mocy, aby schwyta drania. Prosz mn rozporzdza.
Jeli zajdzie potrzeba...
173

Niech si pan nie gorczkuje. Wiem, e moemy liczy na

pask pomoc i w odpowiedniej chwili z niej skorzystamy. Ale obecnie czas
mi wraca do pacjenta.
W domu zastalimy Stonea czuwajcego nad cigle jeszcze
picym Karolem. Caldwell szybko wycofa si proszc o wiadomo, gdyby
czegokolwiek byo nam potrzeba.
Zaledwie zamkny si za nim drzwi, Karol poruszy si i otworzy
oczy. Obudzie si? zadaem bezsensowne pytanie. Jak tam twoja
gowa?
Obudziem si ju dawniej odpar znacznie rzewiejszym ni
dotychczas gosem. Udawaem, e pi, poniewa nie mog opowiada o
swej nocnej przygodzie wobec Stonea i Caldwella rwnoczenie. A
poniewa moim zdaniem ty i Lewis powinnicie przede wszystkim pozna
prawd...
Rozumiem. Czy czujesz si na siach do przeprowadzenia tak
dugiej rozmowy?
Skd wiesz, e dugiej? Czuj si znacznie lepiej i jutro zabior
si do roboty.
To si dopiero okae wyraziem zastrzeenie. Tymczasem
obejrz twj guz.
Skrzywi si, ale nie protestowa. Guz, ku mej radoci, bardzo si
zmniejszy. Wiedziaem jednak, i upynie kilka dni, zanim zniknie
cakowicie. Jednak nie samo malenie opuchlizny nastroio mnie
optymistycznie, lecz poprawa samopoczucia Karola. wiadczya ona o tym,
i cios, jakiego mj przyjaciel pad ofiar, nie spowodowa groniejszych
wewntrznych obrae, na przykad wstrzsu mzgu.
Przyoyem dobrze zmoczony w zimnej wodzie tampon na
obolae miejsce zabandaowaem.
Teraz, Karolu, jeli masz do siy, opowiadaj.
174

Nie, najpierw ty, Janie, opowiedz, czego dokonae. Lewis mnie

poinformowa o twych zamierzeniach. Pochwalam tw decyzj, mimo e
pozbawia ona ciko chorego fachowej opieki zaartowa.
Opowiedziaem do szczegowo, najpierw o swych nocnych
wdrwkach, z kolei o dziennej wyprawie z Caldwellem. Rzuciem Karolowi
na pled strzpek materiau zdjty z drzewa. Obejrza go tak dokadnie,
jakby to by archeologiczny zabytek sprzed tysicy lat. Kaza go obejrze
Lewisowi, na koniec schowa i nikomu ani mru-mru!
Powiadasz, Janie, e widziae trop mokasynw. Jeste tego
pewien?
O, do licha! nie wytrzymaem. Stajesz si zrzd. Nawet
krtkowidz odrni odcisk buta od indiaskiego skrznia, a ja nie jestem
krtkowidzem.
No ju dobrze, dobrze. Zastanwmy si teraz, czemu to jeden z
mych napastnikw wdzia mokasyny?
Czemu? podchwyciem. Po prostu wygodniej mu byo w
nich, ni w butach.
Jeli wygodniej, to powinien uywa ich na co dzie. Powiedz,
Lewis, czy kto w Alicji uywa mokasynw?
Nie, na pewno nie. Mokasyny utrudniaj konn jazd, a poza
tym niszcz si szybciej od butw. Do mokasynw ciko przymocowa
ostrogi, a jeli nawet kto ostrg nie uywa, kierowanie koniem w butach z
cholewami jest znacznie atwiejsze. Co prawda, czerwonoskrzy...
Dosy, Lewis. Tyle wystarczy. I co ty na to, Janie?
Nie kady jedzi konno.
Co o tym mylisz, Lewis?
U nas poza dziemi i dwoma kucharkami wszyscy uywaj
wierzchowcw.
175

Poddaj si! zawoaem. A teraz czekam na twe

nieomylne wyjanienia.
Zaraz je uzyskasz. Trop mokasynw, jak mwie, skrca ku
zabudowaniom Alicji. Moim zdaniem ten kto w mokasynach uciekajcy z
lasu jest tym samym czowiekiem, ktrego omal nie przyapalimy. W
mokasynach mona porusza si bezszelestnie po deskach czy te
parkietach mieszkania. Prawdopodobnie nasz sygnalista musia, nim dotar
do upatrzonego okna, przewdrowa spory kawaek wntrza domostwa.
Maksymalnie cicho! Moje podejrzenie umacnia si jeszcze w zestawieniu z
faktami, ktrych nie znacie, a z ktrymi spotkaem si podczas swej nocnej
wyprawy.
Chtnie posuchamy, lecz teraz odpocznij chwilk.
Dobrze. Jeli podasz mi nabit fajk.
Palenie przy stanach gorczkowych...
Nie mam adnej gorczki...
Zaraz to sprawdzimy.
Wetknem mu termometr pod pach. Po dziesiciu mi nutach
mogem stwierdzi, e Karol nie myli si w ocenie swego zdrowia. Podaem
mu fajk. Delektowa si ni bardzo dugo, a wreszcie wrci do swej
przerwanej opowieci. Wynikao z niej, i zostawiwszy mnie przy oknie z
poleceniem udawania sygnaw, pogna do naszego pokoju po buty i nie
wdziewajc ich zszed na parter domostwa, a stamtd do ogrodu. Dopiero
tu wdzia obuwie, szybko przeby ogrd, a pniej tym samym szparkim
krokiem k dzielc go od lasu. Przez cay ten czas widzia na tle czarnego
boru czerwony punkcik poncego ogniska, a jeszcze wyraniej srebrne
byski nadawanych sygnaw. Karol uwaa, i zaskoczy sygnalist przy
ognisku, jeli tylko nie zosta uprzedzony o niebezpieczestwie przez
wsplnika z okna.
Dlatego opowiada chwilami nawet biegem. Bya to
nieostrono, przyznaj. Podczas biegu rodzi si odgos tupotu, a noc bya
bardzo cicha. Poza tym wieci ksiyc i cie szybko poruszajcego si
176

czowieka musia zwrci uwag kadego, kto mia dobry wzrok i nie spa.
Jednak nie miaem wyboru. Posuwajc si ostroniej, a wic wolniej, nie
zdybym na czas. Tak dotarem do linii lasu, lecz oczywicie nie do
miejsca, w ktrym nadal gorzao ognisko. Spojrzaem w kierunku
domostwa. Znakomicie sprawie si, Janie! Twoje lusterko byskao co
pewien czas, w sposb bardzo podobny do sygnaw nadawanych
uprzednio przez tamtego czowieka-Wiedziaem jednak, i odbiorca twoich
migota wkrtce zorientuje si w oszustwie. Naleao szybko dziaa.
Padem na traw i czogaem si, dobrze nastawiajc uszu na wszystkie
dwiki. Unoszc nieco gow widziaem, i czowiek przy ognisku nadal
odpowiada na twe sygnay. A wic nie pozna si na oszustwie. I to by mj
pierwszy bd.
Przepraszam wtrciem dlaczego bd?
Prosta sprawa. On musia bardzo szybko doj do wniosku, e
kto inny, nie znajcy wietlnego szyfru, zaj miejsce jego wsplnika. I
okaza si chytrzejszy ode mnie. Spryciarz, uda naiwnego i nadal mruga do
ciebie, Janie, swym lusterkiem. Dlaczego tak postpowa? Moe to miaa by
prba wcignicia mnie w zasadzk, moe czeka na wsplnika, lecz
najprawdopodobniej ten wsplnik z okna wyprzedzi mnie. I teraz obaj
czekali na przybycie greenhorna, aby mu da szko. Tfu! Wstyd do tego
si przyzna, ale tak zapewne wyglda prawda.
Przepraszam przerwaem mu po raz drugi. Jeli okno
uprzedzio ognisko o niebezpieczestwie, dlaczego obaj nie uciekli przed
tob?
Doprawdy... nie wiem. Jak mwiem, czogaem si cichutko w
stron ognia i wwczas zauwayem, e ustaa wymiana sygnaw! Tylko ty,
Janie, jeszcze migotae. Las przesta odpowiada. Dla mnie by to znak, e
czowiek, ktrego chc schwyta, lada chwila ucieknie, jeli ju nie uciek.
wietnie odczytae moje tropy. Rzeczywicie podniosem si i oparem o
pie drzewa. Ogie gorza tu-tu i w jego blasku wyranie rysowaa si
czarna sylwetka mczyzny. Odczekaem jeszcze kilkanacie sekund i
skoczyem w stron przeciwnika. To by mj drugi bd, bo ten przeciwnik
wanie czeka na mnie. Podczas skoku otrzymaem cios w gow. Co si
177

dalej dziao, nie wiem. Zemdlaem. Oto i caa moja nocna przygoda. Dzikuj
ci, Janie, za ratunek, za to, e potrafie mnie przytaszczy do tego pokoju
nikogo nie alarmujc. Jestem peen dla ciebie podziwu.
Daj spokj! achnem si. Nigdy nie wiem, kiedy kpisz, a
kiedy mwisz powanie.
Tym razem mwi jak najbardziej powanie.
Mniejsza z tym. Chyba teraz czas na wycignicie wnioskw z
naszych dwu obserwacji. Pierwszy, e jeden z napastnikw tutaj mieszka,
drugi, e jego wsplnik przyby konno, by moe z gospodarstwa ONeila,
lecz na to nie ma adnych dowodw.
Na tamto rwnie.
Ktre tamto? zdziwiem si.
e mokasyny mieszkaj w Alicji. Fakt, i lad zmierza w
kierunku budynkw, jest tylko poszlak. Jaka szkoda, Janie, e nie
przeledzie tych tropw do koca.
Niby w jaki sposb? W nocy? Przecie mylaem jedynie o
ratowaniu ciebie. W dzie? Zostay zadeptane w swej najwaniejszej czci.
Wiem, wiem. Dlatego te mwi tylko: szkoda. Przypumy
jednak, e twe wnioski s suszne. Doo do nich mj jeden, bardzo wany.
Suchaj, Lewis, bo to przede wszystkim ciebie dotyczy. Musimy znale
czowieka, ktry kiedy pracowa w urzdzie pocztowym, na stacji
kolejowej lub w kapitanacie portu przy obsudze telegrafu.
Co takiego?! wykrzyknem.
Nie tak gono, Janie. Wszystko dobrze przemylaem.
Powiedzcie, jakie to sygnay mona nadawa przy pomocy byskw
lusterka?
Kade, prosz pana, umwione odpar Stone.
178

Ech, bracie, rusz nieco gow. Powiadasz: umwione sygnay.

Pewnie, to jasne jak soce, lecz kto te sygnay wymyli?
Ano... ktry z nich.
Dugo musieliby pracowa, aby wynale i uoy cay alfabet.
Alfabet? zdziwi si Lewis.
A jak inaczej mona prowadzi dug rozmow? Bo bya to
duga pogawdka. Jak mona bez znajomoci caego alfabetu?
Stone nic na to nie odpowiedzia, lecz ja odgadem, o czym Karol
myla. Alfabet Morsea23 stwierdziem. Karolu, jeste wspaniay!
Przyjmuj tw pochwa jako cakowicie zasuon
wytwornie skoni gow. Nic innego nie nadawao si przecie do
prowadzenia rozmowy przy pomocy wietlnych migota, raz krtkich, raz
dugich. C za szkoda, Janie, e do tej pory nie zaznajomilimy si z
wynalazkiem pana Morsea. Ile to cennych informacji omino nas.
Nigdy nie syszaem o adnym Morsie wyzna Stone ze
skruch.
Chocia powiadano, i z niektrych miast mona wysya
wiadomoci, ktre pdz po drucie, ale nie bardzo w to wierzyem.
Na tym polega telegraf wyjaniem krtko, rezygnujc z
wytumaczenia zasad, na jakich opiera si ten wynalazek.
No wic ju wiemy, o co chodzi, prawda, Lewis? Postaraj si
teraz dowiedzie, czy kto z pracownikw Caldwella nie by dawniej
zatrudniony na kolei lub na poczcie. My dwaj bdziemy rwnie prbowa,
lecz tobie atwiej.
Amerykanin Samuel Morse wynalaz aparat telegraficzny, do ktrego opracowa odpowiednik aciskiego
alfabetu, nadajcy krtkie i dugie sygnay: dwikowe, wietlne lub pisane. Pierwsza depesza zostaa
wysana kablem 24 maja 1844 roku z Waszyngtonu do Baltimore.
23
179

A moe Caldwell wtrciem wie o tym byym zajciu

ktrego ze swych ludzi?
Sprawdzimy. Jeli wie, szybko uporamy si z ca spraw. Lecz
ja nie licz na tak szczliwy przypadek. Caldwell nic nie wie. To pewnik.
Przecie ten, kto pracowa na posadzie w urzdzie pocztowym lub
kolejowym i rzuci j, postpi tak nie bez powanej przyczyny. Ta praca
jest dobrze patna, a roboty mniej ni przy dozorowaniu krw i orani ziemi.
I do tego na pustkowiu. Kt rezygnuje z dobrze patnej i wygodnej posady
na rzecz trudnej i gorzej wynagradzanej?
Przestpca odparem. No... moe nie przestpca, lecz kto,
kto popeni wykroczenie zasugujce na kar. Co przeskroba i albo
zwolniono go, albo sam da nog. Wszystko to nie stanw powodu do
chway i informowania nowego pracodawcy A teraz... maszeruj, Lewis, do
kuchni, zblia si pora lunchu a ja czuj gd. Jeli przypadkiem spotkasz
gospodarza, ani swkiem o tym, co tutaj mwilimy.
Nie byo go z p godziny, a moe nawet nieco duej, lecz
wynagrodzi nam oczekiwanie przynoszc, wraz z nieznajom Murzynk,
dwie tace tak zastawione potrawami, jak gdyby chodzio o wykarmienie
kompanii godomorw
Widziaem si z gospodarzem zakomunikowa. Przyjdzie
tu po lunchu.
Istotnie przyszed. Stone zabra talerze, sztuce i pmiski z
resztkami jedzenia i wyszed. Teraz Karol, raz jeszcze, opowiedzia o nocnej
przygodzie, a rwnie o swym przypuszczeniu zwizanym z alfabetem
Morsea.
Caldwell wysucha wszystkiego bardzo spokojnie, lecz gdy mj
przyjaciel zakoczy sw relacj, wykaza nieco zdenerwowania.
To moja wina. Naraziem pana na okropne niebezpieczestwo i
nie powinienem naraa powtrnie.
O czym pan myli?! wykrzyknlimy rwnoczenie.
180

O zaprzestaniu wszelkich dalszych poszukiwa. Wol straci

cae stado, ni mie na sumieniu ktrego z was. Od czego zreszt jest
policja?
Policja ju prbowaa, wiemy, z jakim skutkiem zauwayem
agodnie.
Wobec rozdranienia Caldwella zbyt energiczny sprzeciw mg
spowodowa ktni i jej konsekwencj: nasz natychmiastowy wyjazd z
farmy. Zdrowie Karola byo dla mnie lak samo cenne, jak wasne, przecie
na rezygnacj schwytania przestpcy trudno byo przysta. Nie tylko
dlatego, i byoby to przyznaniem si do klski, lecz rwnie
bezkarnoci zodzieja i kapitulacj sprawiedliwoci. Wszystko we mnie
wzdragao si przeciw zgodzie na propozycj Caldwella. Byem pewien, e
Karol czuje to samo, co ja. Jeli ustpimy, sprawca czy sprawcy porywania
byda rozzuchwali si. Nie tylko szybko zlikwiduj stado, lecz kto wie?
czy nic dobior si do zabudowa Alicji, by zniszczy doszcztnie cae
gospodarstwo, a moe nawet zagro yciu jego waciciela? Czy moga
temu zapobiec policja, tak nieliczna, e nie mogca zaangaowa si w
obronie praw jednego farmera!
Wobec tego odpar ju spokojniej gospodarz uzbroj
wszystkich swych ludzi, wprowadz wojskowy rygor: pal role i caonocne
warty. Niech si wwczas otry odwa na jakkolwiek akcj!
Drogi panie uprzedziem wypowied Karola na juk dugo
starczy panu i paskim pracownikom si? Przecie nadejdzie pora
wiosennych robt i wwczas trzeba bdzie zrezygnowa z wart i patroli.
Chyba, e dla takiego celu zwerbuje pan kilka szwadronw zabijakw za
wysoki od, ale to si panu nie opaci.
Wic c mam czyni?
Przede wszystkim uspokoi si zauway Karol.
Rozumiem paskie rozdranienie, lecz prosz si opanowa. Tym razem
tamci s gr, lecz do czasu. Nieche pan zachowa spokj, zatrzyma
wszystko, co tutaj mwilimy, w tajemnicy i pozwoli nam dziaa.
Alarmowa Mitchella nie ma sensu, w ten sposb ostrzeglibymy
181

przestpcw i policja znowu nie odkryaby adnego tropu. Taki jest mj

pogld, na pewno zgodny z paskimi interesami.
Wic pragnie pan nadal ryzykowa?
Niejeden raz ryzykowalimy z tu obecnym doktorem i to w
bardziej bahych sprawach. Jeli pan nas wyprosi, opucimy Alicj, lecz nie
zrezygnujemy ze ledztwa. Mam ja teraz na pieku z t zodziejsk band i
nie puszcz pazem mego guza na gowie. Zgadzasz si, Janie?
Cakowicie.
Caldwell na chwil zaniemwi. Popatrzy na mnie, popatrzy na
Karola, wreszcie umiechn si.
Do licha! odezwa si ju zupenie innym tonem. Za
skarby wiata nie chciabym mie takich przeciwnikw jak wy obaj.
Zaczynam wierzy, e si nam powiedzie.
A do tej pory nie wierzy pan? zagadnem uraony takim
sceptycyzmem.
Wierzyem a do dzisiejszego ranka, pniej ogarno mnie
zwtpienie.
I takie gupstwo potrafio wpyn na zmian paskiej opinii?
zapyta Karol
adne gupstwo! Napad na mego gocia. Czuj si winnym.
Z powodu jednego guza na gowie! Nie ma o czym mwi.
Lepiej niech si pan zastanowi nad tym, czy ktry z paskich ludzi nie
pracowa poprzednio na poczcie lub kolei? Niesychanie to wana dla nas
informacja.
Na poczcie? pokrci przeczco gow. Ani na poczcie, ani
na kolei. O niczym takim nie syszaem.
To byo do przewidzenia zgodzi si Karol.
Sprbuj przepyta si.
182

Obaj zaprotestowalimy, ostrzegajc, i tego rodzaju zamierzenia

nie odsoni prawdy, a jedynie ostrzeg sygnalistw.
Wic c mam czyni? znowu zdenerwowa si Caldwell.
Zachowa spokj i pozostawi nam reszt.
Czyli... przyglda si bezczynnie rozwojowi wypadkw?
Niech pan pilnuje swych krw poradziem. Czciej ni
dotychczas odwiedza swych ludzi i nie wspomina ani swkiem o naszych
podejrzeniach.
I adnego dziaania na wasn rk ostrzeg Karol. W
odpowiedniej chwili wezwiemy pana na pomoc. A kto wie, moe i
Mitchella?
A kiedy taka chwila nastpi?
Niestety, na takie pytanie aden z nas nie potrafi da rozsdnej
odpowiedzi.
183

VII
Chata w lesie
Wszystko dobre, co si dobrze koczy.

Tak owiadczy mi Karol, gdy po trzech dniach kowania,
zdecydowanie odmwi dalszego leenia w betach.
Odparem, e jeszcze nic si nie zakoczyo, bo ma nadal guza na
potylicy, a sprawcy tego guza hasaj na wolnoci.
Wymia mnie, zaprotestowa energicznie przeciw bandaowi na
gowie (Nie bdziesz si ze mn bawi w szpital!), zaznaczy, e takich
guzw mia ju w swym yciu kilka tuzinw i ladu po nich nie zostao.
Doda wreszcie, i spoczywanie w ku nie popchnie naszej sprawy ani o
cal naprzd.
Bknem, e podczas jego choroby popchnem spraw,
przecie odkrywszy co nieco i e nadal...
Ani sowa na ten temat! Wiem, e uczynie sporo podczas
mego leniuchowania, lecz dziaajc nadal samotnie moesz narazi si na
los gorszy jeszcze od tego, jaki mnie spotka.
Chyba kpisz oburzyem si. Nie jestem niedorajd.
Przypumy... Pamitaj, e pewno siebie niejednego zgubia.
Ja rwnie popeniem bd zbytnio ufajc swym zdolnociom. I widzisz, co
si stao. Mamy do czynienia z ludmi bardzo miaymi, potraficymi
dziaa energicznie i nie przebierajcymi w sposobach.
184

Przecie sam twierdzie, e nie posun si zbyt daleko w

obawie przed ingerencj policji.
I nadal tak uwaam. Oberwaem po gowie, to fraszka. Na
pewno nie zastrzel ani zadgaj noem ktrego z nas. Morderstwo
wywoaoby zbyt wiele wrzawy. Ale... na przy kad, gdyby ci, Janie,
poamano kilka eber?
To mieszne przypuszczenie.
Nazwijmy je miesznym, jednak prawdopodobnym. Wiesz
doskonale, ile tygodni trwa szpitalna kuracja po takim uszkodzeniu ciaa.
Musielibymy zrezygnowa ze sprawy, bo wtpi, czy potrafibym j
doprowadzi do szczliwego koca w pojedynk.
No... jest jeszcze Caldwell odparem, mimo woli sugerujc si
czarnym przewidywaniem Karola. O, do licha! Czemu kraczesz? Twoje
ponure przepowiednie nie doprowadz nas do adnego mdrego wniosku.
Owszem, ju doprowadziy. Nie wolno nam dziaa samotnie,
traci siebie z oczu. Co si tyczy Caldwella. sam dobrze wiesz, w jakim
stopniu na niego mona liczy.
A Stone?
Sprytny to i odwany czowiek, lecz rozumem nie grzeszy.
Przyda si nam na pewno jako sojusznik, jednak trzeba jego poczynaniami
kierowa. W przeciwnym wypadku moe popeni nie byle jakie gupstwo.
Caldwell zajy jest bezustannie swym gospodarstwem, a oprcz tego...
aden z niego tropiciel ladw, zwiadowca lub chocia obeznany z terenem
kowboj. Na ten temat wie na pewno mniej od Stonea.
Nie zaprzeczyem. Tu warto doda, i nasza rozmowa
poprzedzona zostaa dwoma innymi, jeszcze lego ranka. Pierwsz
odbylimy z Caldwellem, ktry, jak co dzie, przyszed dowiedzie si o stan
zdrowia mego przyjaciela. Szczerze si ucieszy widoczn popraw, a
bardzo zdumia, gdy Karol poprosi go, aby podczas kolejnej wycieczki w
okolice towarzyszy nam Lewis Stone.
185

Widz, e przypad wam do serca, lecz moim zdaniem to

czowiek o niepewnej przeszoci i niezbyt mdry. Oczywicie nie
odmawiam, lecz dziwi si...
Co pan rozumie pod sowami niepewna przeszo?
zagadnem.
Powiem krtko: Stone niejeden raz przechwala si przed
innymi, i odkry na zachodzie Ameryki kilka zotych y, e mgby mie
farm nie mniejsz od Alicji, gdyby nie jego szeroki gest. Moe to
prawda, moe bajka, lecz nie ufam ludziom chwalcym si w taki sposb.
Sam pan to sysza?
No... nie. Halley wspomnia mi o tym.
I to wszystko?
Hm... niezupenie. Kiedy znw gada na temat jakiej bandy
rabusiw, jaka przed laty grasowaa gdzie na poudniu Stanw
Zjednoczonych. Jakoby przyczyni si do jej rozbicia. Nie dabym i centa za
to, czy sam w tej bandzie nie suy.
Jednak nie wymwi mu pan pracy.
To jest bardzo dobry kowboj, doktorze. I to si przede
wszystkim u mnie liczy. Nikt si na niego nie skary, a przeszo, taka czy
inna, nie moe zaciemnia teraniejszoci, ktra jest w wypadku Stonea bez
zarzutu. Jednak nie uwaam go za sympatycznego osobnika.
Pomylaem, e gdyby Caldwell zna dokadnie dzieje Lewisa tak
jak ja, pewnie nie trzymaby go ani jednego dnia duej.
Karol zrobi uwag na temat bardzo rnych przeszoci ludzi,
ktrzy przeszli kowbojsk szko.
Gdyby tak dobrze poszuka powiedzia kto wie, ilu wrd
paskich pracownikw ma cakowicie czyst przeszo, a ilu niemae
grzechy na sumieniu.
186

Caldwell westchn.
Oby tak nie byo. chocia odciski stp, jakie odkrylimy z
doktorem, wiody od miejsca bandyckiego napadu wprost ku budynkom
farmy. Okropne! Zawsze ufaem swym ludziom i nigdy dotd nie zawiodem
si.
Wic jake bdzie ze Stoneem? zapytaem przerywajc te
biadania.
Rozka mu, by by nadal do panw dyspozycji. Kiedy chcecie
rusza?
Jutro odezwa si mj przyjaciel.
Zaprotestowaem, lecz skutek by tylko taki, ..e Karol zgodzi si
wypraw przesun najwyej o jeden dzie.
Polec przyszykowa bryczk.
Kiwnem gow na znak aprobaty. Bryczka, w przeciwiestwie
do wozu, bya pojazdem resorowanym, odpornym na wstrzsy.
Za bryczk dzikujemy zaskoczy mnie Karol. Prosimy o
dobre konie, ciepe derki i nieco ywnoci na drog.
Na jak dugo?
Na dwa, trzy dni. Jeli zabraknie, zapolujemy. Zreszt...
teoretycznie w takim wanie ruszamy celu.
A praktycznie?
Pragn sprawdzi, dokd wiod tropy drugiego z moich
napastnikw. Jeli oczywicie jeszcze jaki lad po nich pozosta. Moe
odkryj co nowego?
Otrzymawszy tak odpowied Caldwell nie pyta ju o nic wicej i
odszed.
187

W porze lunchu zjawi si z obfitym poczstunkiem Lewis Sone.

Wiedzia ju od gospodarza o wsplnej wyprawie i teraz promienia
zadowoleniem niczym soce na bezchmurnym niebie.
To dopiero bdzie frajda gada ustawiajc talerze i montujc
prymitywny st dla Karola (Karol na me usilne nalegania pozosta jeszcze
przez ten dzie w ku). Przypomn si stare dzieje, czowiek znowu
pohasa na koniu...
Ciszej, Lewis zgromiem go. O starych dziejach lepiej nie
wspomina, nie przypadyby do smaku twemu pracodawcy. Wydaje si, e i
tak zbyt wiele gadae o nich wrd tutejszych kowbojw.
W tym miejscu powtrzyem to, co opowiada Caldwell.
O... stropi si. A od kogo gospodarz dowiedzia si? Ja mu
nic nie mwiem.
W odpowiedzi wzruszyem ramionami. Nie byo mdrze obcia
donosicielstwem Halleya. Stone mgby zdradzi si swym oburzeniem
wobec nadzorcy kowbojw.
Zapewne wyjaniem musiae mie bardzo licznych
suchaczy. Dugi jzyk nie popaca.
Nic na to nie rzek. Gdy talerze poczy wieci pustk, a Lewis
wybiera si, aby je odnie do kuchni. Karol zatrzyma go.
Zrobisz to pniej. Teraz usid i pilnie uwaaj. Wyruszamy
pojutrze.
Nie za wczenie, Karolu? przerwaem mu.
Znowu zaczynasz? Wic... wyruszymy pojutrze rano.
Pojedziemy w ssiedztwo farmy ONeila, a moe nawet odwiedzimy farm.
Znasz drog?
Jak wasne pi palcw.
188

Doskonale. A teraz powiedz nam, czy rozpozna ciebie ONeil lub

ktry z jego pracownikw?
Hm... to prawdopodobne, to bardzo prawdopodobne.
Szkoda, byoby lepiej, aby ONeil nic nie wiedzia o naszym
pobycie w Alicji.
To si chyba nie da ukry.
Dlaczego?
W tak pustej okolicy jak ta aden wdrowiec nie pominie okazji
odwiedzenia napotkanego gospodarstwa. ONeil byby bardzo zdziwiony
dowiedziawszy si, e panowie nie byli u pana Caldwella. W wypadku
zaprzeczenia zaczby podejrzewa, i umylnie unikacie ludzi, a co to w
tych stronach znaczy...
Nie kocz, Lewis. Przyznaj ci racj. Ot, i kopot.
O co ci chodzi, Karolu? zapytaem.
O to, aby ten ONeil nie sdzi, i pozostajemy w zayych
stosunkach z Caldwellem. Podejrzewam bowiem, e nie lubi naszego
gospodarza, a skoro tak, nie bdzie lubi jego goci, czyli nas. Zamylaem
udawa, i Caldwella nie znamy. Byby to jednak kiepski pomys, bo
nieprawdopodobny. A przecie zaley mi, aby ONeila usposobi do nas
przyjanie. Trudna sprawa. Suchaj, Lewis: ani swkiem o tym, e Caldwell
nas zaprosi. Do Alicji trafilimy, poniewa polecono j nam w Reginie,
rwnie polecono farm ONeila.
To brzmi sensownie zgodziem si. Lecz kto nas poleci?
Nie bd drobiazgowym, Janie. Wolno nie zapamita nazwiska
przypadkowego informatora z Reginy.
Oczywicie. Z tym, e przybylimy do Reginy z wasnej
inicjatywy, aby spdzi kilka tygodni na jesiennych polowaniach.
To jasne,
189

Przepraszam niespodziewanie wtrci si Stone co tu nie

gra.
Co takiego? zapytaem
Przecie wszyscy wiedz, e panw przywiz pan Caldwell. A
jeli wszyscy, to na pewno informacja dotara do ONeila.
A to jakim sposobem?
Po pierwsze dlatego, e plotki nawet w tych bezludnych
stronach szybko si rozchodz. Zadziwiajca to sprawa, jednak prawdziwa.
Po drugie, nie wiemy, dokd prowadzi koski trop jednego z tych nocnych
zbjw. Moe do farmy ONeila? Moe to jego czowiek?
Domysy, domysy. Zastanw si, Lewis! Przecie trop wiodcy
do farmy ONeila nie jest jeszcze dowodem, e ten nocny jedziec pracuje na
tej farmie. Moe to by zupenie kto obcy, korzystajcy z chwilowej
gociny.
Moe mruknem.
Tym gorzej dla nas, bo sprawa gmatwa si jeszcze bardziej.
No, tak. Mam jednak pewno, i nasze odwiedziny u ONeila wiele nam
wyjani. A co si tyczy uwagi Lewisa, nadmiar ostronoci nie zaszkodzi.
Dlatego zmienimy pierwotn wersj. Jako myliwym polecono nam Alicj,
a jej waciciela spotkalimy przypadkowo. Wyglda to bardzo
prawdopodobnie.
Ech... zbyt wiele tu kamstwa ogarn mnie nagy pesymizm.
Obymy si w nie zbytnio nie zapltali. Jeli zaoymy, e jeden z twoich
napastnikw, Karolu, jest pracownikiem ONeila. i dziaa za jego wiedz i
wol, prawda wyjdzie jak szydo z worka, bo ONeil jest dokadnie o
wszystkim poinformowany. Jeli rzecz ma si inaczej, po co te zmylenia?
ONeil moe by najuczciwszym czowiekiem na wiecie.
Widz, e wpadasz w skrajno, Janie. Prawda, e jak dotd nie
mamy adnego dowodu przeciw ONeilowi, nie wiemy, z czyjej inicjatywy
dziaali ci dwaj nocni zbje. Moe z wasnej? I w jakim celu? Jeden z nich
190

jest mieszkacem Alicji, ktrego musiaem ju widzie. Dlatego przerazi

si, e go rozpoznam. No... wiemy, co z tego wyniko. Lecz ten drugi? Ktry
odjecha konno? Kim jest? Musimy to sprawdzi. Dlatego wizyt w farmie
ONeila uwaam za konieczn, i dlatego chc, aby ONeil przyj nas jak
najbardziej yczliwie, a rwnoczenie nie podejrzewa, i prowadzimy
jakie ledztwo w sprawie zaginionych krw.
To si nie zgadza jedno z drugim. Jeli bowiem ONeil jest
czowiekiem uczciwym...
Lecz o tym jeszcze nie wiemy. Jedno jest tylko dla mnie pewne,
e nie istnieje wielka przyja midzy ONeilem a Caldwellem. Myl, e
tamten zazdroci nieco powodzenia naszemu gospodarzowi, a odmowa
sprzeday Alicji moga go mocno zabole. No, dajmy spokj tym
rozwaaniom. Czas pokae, gdzie spoczywa dbo prawdy. Licz, e zajd
jeszcze jakie nowe okolicznoci...
Jakie? zagadnem ironicznie.
Nie jestem jasnowidzem, Janie.
Jednak tym razem, jak si pniej okazao, Karol by jasnowidzem.
Lecz nie uprzedzajmy wypadkw.
Hm... rozwaaem musimy by bardzo ostroni. Aby nie
wyrzdzi krzywdy niewinnemu, a przez to jeszcze bardziej skomplikowa
spraw. Jeli oczywicie ONeil nie jest jedynym w okolicy czowiekiem,
ktremu zaley na gruntach Alicji.
Jednak stawiam na ONeila.
A Metysi? przypomniaem sugesti porucznika.
Nic nie wskazuje na-adnych Metysw, chyba... chyba, e ten
jegomo w mokasynach jest Metysem. Ale moim zdaniem nie ma to nic
wsplnego z zapowiedzi jakiej nowej rebelii.
Et... co krcisz zauwayem, lecz dopiero wwczas, gdy
Stone opuci pokj wraz z brudnymi naczyniami. Po co niepokoi
ONeila, jeli brak pewnoci, e to jego sprawka?
191

Przepraszam, Janie, ale zaczynasz rozumowa jak dziecko. By

moe ONeil jest czysty niczym anioek, by moe wrd jego pracownikw
kryje si banda porywaczy byda, o ktrej on sam nic nie wie, by moe
wreszcie ONeil jest inspiratorem caej akcji. To s wszystko tylko me
domysy. Tak wyglda sytuacja.
Nastpnego dnia Karol, zgodnie
ze sw zapowiedzi, zerwa si z ka.
Obserwowaem go, jak si goli, my i jad
niadanie w towarzystwie rodziny
Caldwellw. Nie objawia adnych oznak
osabienia. A wic pomylnie zakoczyo
si wydarzenie, ktre atwo mogo si
przerodzi w dramat.
Po niadaniu wasalimy si we
dwjk tu i tam. Troch brzegiem
strumienia, ktry, ku strapieniu Karola,
okaza si cakowicie pozbawiony ryb. Mj przyjaciel by zamiowanym
wdkarzem. Pniej spacerowalimy midzy budynkami gospodarczymi.
Pilnie obserwowaem twarze mijajcych nas ludzi. Czy ktry z nich nie
zareaguje zdziwieniem na widok Karola? Uznaem bowiem, i sprawca guza
na pewno interesuje si stanem zdrowia swej ofiary i mimowolnie zdradzi
si tym. Jednak nie dostrzegem nic godnego uwagi. Albo wic nocny zbj
by czowiekiem o bardzo opanowanych odruchach, albo doskonale
wiedzia o stanie zdrowia mego przyjaciela, albo te po prostu nie
napotkalimy go.
Po lunchu Karol zdecydowa si na ma przejadk. eby si
wyprbowa, jak zauway. Poprosilimy o konie, a pniej powiodem
swego towarzysza do miejsca, w ktrym, wraz z Caldwellem, odkrylimy
rozdzielajce si tropy. Z tego, ktry wid ku zabudowaniom Alicji, nic
nie zostao, tak zadeptay go konie i krowy; drugi idcy wzdu linii lasu da
si jeszcze odczyta. Dotarlimy a do drzewa, przy ktrym przywizano
konia. Kopyta wbiy si tak gboko w ziemi, i odciski nadal byy wyrane.
192

Pojechalimy jeszcze kawaek tym tropem, jednak nie osignli

wspomnianego przez Caldwella jeziorka. Linia lasu cigna si
nieprzerwanie ku horyzontowi.
Wracajmy zaproponowaem, lkajc si, aby zbyt duga
przejadka nie zaszkodzia memu towarzyszowi.
Zgodzi si. Wida me przypuszczenie byo suszne. Spacer pieszy
i konna wycieczka w cigu jednego dnia to byo zbyt wiele po kilku dniach
leenia w ku. A co bdzie jutro? Gdy wdrwka potrwa znacznie duej?
Zaczem przemyliwa, w jaki sposb skoni Karola do jazdy
bryczk.
Spotkalimy si powtrnie z
Caldwellem i Stoneem. Zostay
omwione drobne szczegy naszej
wyprawy. Jednak nie zdradzilimy
gospodarzowi
ani
kierunku
planowanej jazdy, ani jej zasadniczego
celu. Karol jedynie oglnikowo
poinformowa
gospodarza,
i
zamierzamy objecha granice jego
posiadoci, a moe nawet zapuci si
nieco dalej na pnoc. Jak dugo to
potrwa? Najwyej trzy do czterech dni.
Lecz nie powinien si niepokoi, gdyby nasza nieobecno nieco si
przecigna.
Jeli tak, powinnicie panowie zabra wz z ywnoci i
wyposaeniem. Aby korzysta w drodze z maksimum wygody. Moim
zdaniem pan Gordon nie powinien zbyt si forsowa.
Przytaknem delikatnie, aby nie spowodowa energicznego
protestu Karola. Jednak nie ustrzego mnie to przed nieco zgryliw uwag
mego przyjaciela. Owiadczy, e skoro doktor czuje si tak bardzo
osabiony, nieche korzysta z wozu, bryczki, a nawet... balonu. On nie ma nic
przeciw temu, lecz sam wyruszy na grzbiecie wierzchowca.
193

Nawet nie usiowaem spiera si. Caldwell rwnie zrezygnowa

ze swej propozycji.
Tego wieczoru udalimy si na spoczynek wczeniej ni
zazwyczaj, Karol bowiem mia zamiar wyruszy jeszcze przed witem. Po co
tak rano, nie miaem pojcia. Jednak okolicznoci pozwoliy wyspa mi si
do woli. Ot Lewis Stone, ktry mia nas zbudzi, nim zorze poranka
bysn na niebie, po prostu zaspa. My obaj rwnie zaspalimy. Nic takiego
nie przytrafioby si nam przy noclegu pod goym niebem. Budzi nas
zawsze przedranny, rzewy chd. Zaspania w tym wypadku nie uznaem za
yciow tragedi i nawet udao mi si nieco zagodzi gniew mego
przyjaciela.
Dopiero koo smej rano opucilimy farm, kierujc si najpierw
w stron lasu. Pogoda zapowiadaa si wspaniale. wiecio soce; lekki
wietrzyk gna po niebie pierzaste chmurki i spada na ziemi niby wiosenny
zefirek. Karol ju zdy si otrzsn z gniewu, Stone z przygnbienia, w
jakie go ten gniew pogry, a ja... Ja nie miaem adnych powodw ani do
gniewu, ani do przygnbienia, wic czuem si znakomicie.
Pdzilimy kusem rwnolegle do czarnej ciany lasu. Po p
godzinie takiej jazdy, gdy nadal nic nie zwiastowao ani kresu puszczy, ani
jeziorka, o ktrym mwi Caldwell, poczem wtpi w poprawno
oblicze naszego gospodarza.
Trzy mile? zdziwi si Stone na me gono wypowie dziane
wtpliwoci. Bdzie prawie pi. Pan Caldwell si pomyli.
Po dalszych pitnastu minutach wdrwki istotnie ciana lasu
urwaa si raptownie, skrcia prawie pod ostrym ktem w lewo od nas,
tworzc wski klin zaroli i rzadkich drzew przegldajcych si w cichych i
gadkich jak lustro wodach jeziorka, a raczej stawu nie zasilanego, jak zaraz
zauwayem, adnym dopywem, ale te nie odprowadzajcego nigdzie
swej zawartoci. Ot, taka wodna dziura, jakich sporo mona spotka w
gbi pierwotnych borw lub na ich poboczach.
Zsiedlimy z koni, przywizali je uzdami do konarw drzew,
ominli staw i wyszli na preri.
194

A wic, Stone odezwa si Karol gdzie ley posiado

ONeila?
Wskaza w lewo.
Trzeba jecha, jak las si cignie. Dlatego zabdzi nie sposb,
chocia nie ma tu adnej drogi. W miejscu, w ktrym maa rzeczka przecina
preri, wznosz si budynki farmy. Nie tak liczne jak u nas, jednak nie
mona ich omin.
Jak daleko std?
Stone
podrapa
si
gow.
Std...
jakie
dwadziecia pi mil. Moe troch
wicej, moe nieco mniej.
Piknie stwierdzi
mj przyjaciel. Teraz postjcie
chwil w miejscu. Sprbuj zbada,
czy istniej tu jakiekolwiek lady oprcz naszych.
Siadem na brzegu jeziorka o tafli ciemnej, prawie czarnej. Nic nie
marszczyo jej powierzchni. Na pewno w gbi nie znajdowaa si ani jedna
ryba. Stone przykucn obok mnie i potwierdzi me przypuszczenie.
Nie ma tu ryb, doktorze. To paskudna woda, ktrej lepiej nie
prbowa pi. Cuchnie stchlizn tak, e nawet zwierzta jej unikaj. Ha
doda po chwili zerkajc w stron Karola pan Gordon bardzo dokadnie
bada tropy.
Istotnie Karol to do nas si zblia, to oddala, przypiesza kroku
lub zwalnia, zawsze z gow pochylon. Chwilami przypomina mi ptaka
zwanego biegusem, zachowujcego si podobnie podczas polowania najaszczurki i grzechotniki.
Id o zakad zagada znowu Stone e adne lady nie
wiod std na pnoc, tylko skrcaj na zachd.
195

W kilka minut pniej Karol powrci i potwierdzi te sowa.

Wic powiadasz, Lewis, e dwadziecia pi mil? Wobec tego
proponuj, abymy nasz podr przegrodzili noclegiem.
A to po co? zdziwiem si.
Po to. i nie chc przyby do farmy wieczorem, lecz rankiem.
C za rnica?
Bardzo zasadnicza, Janie. Przed zoeniem wizyty panu ONeil
pragn dobrze przyjrze si farmie z pewnej odlegoci, a to przecie
wymaga dziennego wiata.
Lecz chyba nie masz zamiaru przerywa naszej podry w tym
miejscu?
Nie, ley zbyt daleko od naszego celu.
A wic gdzie?
Wspominae o rzeczce Karol zwrci si do Stonea.
Nocleg nad wod jest najwygodniejszy.
Myl, prosz pana, e bdzie to ciut zbyt blisko farmy. Jeli
mamy zachowa si nie jak zodzieje i rozpali ognisko, zauwa je i pewnie
bd zdziwieni, czemu ta trjka myliwych koczuje na polu mogc poprosi
o nocleg pod dachem?
Susznie. Wymyl co lepszego, Stone. Ty jeden znasz okolic.
Trudna sprawa westchn Lewis. Poza tamt rzeczk i
tym jeziorkiem nigdzie dokoa nie ma wody.
Musisz si myli. Dwadziecia pi mil bez adnego rdeka?
To by tu wszystko uscho. Ta wspaniaa trawa i ten las nie mogyby tak
bujnie rosn.
Las mrukn Lewis. Ach tak! Przegapiem to. Ma pan
racj. Jest rdeko, lecz nie sposb je odnale.
196

No to, skd wiesz wtrciem si o jego istnieniu?

Byem tam jeden, jedyny raz. Przypadkiem.
Chyba trafisz po raz drugi? zapytaem.
Ba, dziao si to przed laty, wic droyna musiaa dokadnie
zarosn. Pan dobrze wie, doktorze, jak szybko zarastaj lene cieki. A to
jedyna droga do wody. rdeko znajduje
si w gbi boru.
Musimy sprawdzi. Gdzie to
jest? odezwa si Karol.
Dokadnie nie wiem. Musimy
jecha wzdu linii boru, moe trafimy na
wyrw wrd drzew, lecz atwo j
przeoczy. Ja tam zawdrowaem z
ciekawoci. Mylaem, e Bg wie, co
odkryj. A tymczasem dotarem jedynie
do polanki, na ktrej staa chata sklecona
z bierwion.
Chata? zainteresowa si
Karol. Czyby traper.
Na pewno. Ktby inny zdecydowa si zamieszka w takiej
guszy?
Domylam si powiedziaem i nikogo w tej chacie nie
zastae.
A nikogo. Lokator wynis si przed laty i adresu nie zostawi
zaartowa Stone.
No to ruszajmy zdecydowa Karol. Daleko moe by ta
cieka?
197

Chyba ze dwadziecia mil. Mog si myli. Pamitam jednak, e

od wylotu cieki do farmy ONeila byo bardzo blisko, a poniewa chata
ukryta jest w lesie, nikt nas nie zauway.
Jak si pniej okazao, Stonea zawioda pami. Od cieki do
farmy byo okoo piciu mil.
Ruszylimy. Ta wdrwka nie zasuguje na opis, nic si podczas
niej nie wydarzyo. Jedyn ciekawostk wart uwagi okaza si fakt, i
steczk odnalelimy niezwykle atwo. Stanowi j wski przesmyk, wijcy
si wrd starodrzewu, sabo zaronity (wbrew temu, co przypuszcza
Stone), usiany tu i tam poczerniaymi ju pniami po zrbanych drzewach.
Wida ten szlak wytyczono przed laty, lecz jego obecny stan wiadczy, i
kto niezbyt dawno oczyci przejcie z co wikszych krzeww.
Ce nam nagada? zdziwi si Karol, gdy zasiedlimy z koni
i zajrzeli w gb poczynajcej ju mrocznie guszy boru.
Stone by tak samo zaskoczony. Wzruszy ramionami, podrapa si
po gowie.
Tam musia kto zamieszka stwierdzi.
Na pewno dodaem przecie nie krasnoludki plewiy tu
zielsko? Patrzcie! uczyniem kilka krokw droyn i podniosem
liciast, poczynajc widn, gazk. Nie dalej jak tydzie temu kto
tu pracowa noem.
Chodmy przynagli nas Karol i prowadzc konia za uzd
wkroczy w gb lasu.
Przepuciem Stonea i zajem miejsce w ariergardzie pochodu.
Szlimy, a raczej wleklimy si wsk cienin, przebit midzy dwoma
cianami drzew. Prawdopodobnie to przejcie zostao wydeptane dawno
temu przez czworonogi szukajce wodopoju, a pniej poszerzone przez
nieznanego trapera. Wygldao na to, i jego miejsce obecnie zaj nastpca
o podobnym fachu, amator futerkowych zwierzt i... samotnoci.
198

Jak dugo trwa nasz przemarsz? Prawie godzin. Nic w tym

dziwnego. Traper nie budowaby chaty nie majc pod rk wody, a wida
do daleko od granic prerii i lasu znajdowao si jej rdo. Wreszcie
drka rozszerzya si nieco, a po dalszych kilkudziesiciu krokach
zogromniaa w do obszern, prawie kolist polan. Starczyo mi miejsca,
aby min Stonea i zaj stanowisko przy boku Karola.
Polana zarosa traw i niskimi krzewami. Tu i tam wyaniay si
spod zieleni czarne odziomki zrbanych drzew. Byo tu zacisznie, niby we
wntrzu szczelnie obudowanej chaty. Przystanlimy. Obyczaj Zachodu
wymaga oznajmienia swej obecnoci. Przybysz, ktry wazi na cudzy teren
bez zgody jego uytkownika, acno mg by uznany za nieproszonego
gocia i potraktowany kul.
Uwaajcie powiedzia Karol pgosem ani sowa o nas:
skd jestemy, dokd dymy. Mnie pozostawcie wszelkie wyjanienia.
Nie wiedziaem, do czego zmierza, lecz nie bya to pora na pytania,
wic tylko skinem gow, a Lewis szeptem przytakn.
Doskonale mrukn mj przyjaciel. Ej, tam! zawoa.
Nikt nie odpowiedzia, gos jakby uton w oceanie krzeww i
drzew, nie budzc echa.
Chyba nie zastalimy gospodarza zastanowiem si. A
skoro tak, moemy miao wkroczy na teren jego posiadoci.
Moje przypuszczenie pozostawao w zgodzie ze zwyczajami
Dalekiego Zachodu. Mieszkaca domu i waciciela najbliszego otoczenia
zawsze naleao uprzedzi o swym przybyciu, lecz gdy lokator by
nieobecny, kady wdrowiec mia prawo skorzysta nie tylko z dachu nad
gow, ale i ze zgromadzonych w domostwie zapasw ywnoci. Tak
przesdza spraw wieloletni zwyczaj prerii i lasw. I nikt nie way si go
ama. Obowizkiem niespodziewane go gocia byo jedynie zostawi
wntrze i otoczenie domostwa w takim stanie, w jakim je zasta, no i
oczywicie w niczym nie uszczupli ruchomoci.
199

Jeszcze chwilk powstrzyma mnie Karol. Moe nas nie

usysza? Jest tam kto?! powtrzy i odwrciwszy si do Stonea
zapyta: Gdzie ta chata? Nie widz jej.
Trudno dostrzec, wznosi si po przeciwlegej stronie polany,
wrd drzew.
A co to takiego?
Zwyczajny blokhauz bez okien, zbity z nieokorowanych bali,
wewntrz...
Lewis nie dokoczy, bo przerwa mu okrzyk:
Halo! Wchodcie miao!
Z tupotem koskich kopyt i szelestem roztrcanych traw
wkroczylimy na pobrzee polany. Domu nadal nie mogem zauway, za to
z czerni boru wychyn nagle czowiek. Sta teraz z doni przyoon do
czoa, bo soce wiecio mu prosto w oczy.
Witajcie! odezwa si, gdy przebylimy poow dzielcej go
do nas odlegoci.
Teraz mogem mu si przyjrze. Wyglda jak przecitny traper.
Co oznacza takie okrelenie, wie kady, kto chocia raz zetkn si z
przedstawicielami tego dziwnego zawodu. Tu wtrc, i Karol Gordon nie
wyglda na typowego trapera. Nigdy, odkd go poznaem. Mczyzn
zawodowo parajcych si mylistwem okrelaj pewne wsplne cechy
charakteru i wygldu. Rzecz zadziwiajca, e wrd tej kategorii ludzi nigdy
nie trafiem na modych. Przewanie byli to mczyni w tak zwanym
rednim wieku lub powyej niego. Szpakowaci lub siwi, z twarzami
spalonymi od wichrw i soca na barw podobn do cery
czerwonoskrych, z wosami najczciej opadajcymi na szyj. Bardzo
spokojni w ruchach a rwnoczenie szybcy, o gosie przytumionym, rzadko
haaliwi, za to lubicy gada przy kadej okazji a do znudzenia
suchaczw. To stanowio rekompensat za miesice przymusowego
milczenia, spdzone w guszy i samotnoci. e si znali na zwyczajach
200

poszczeglnych gatunkw zwierzt, e posiadali nabyty latami instynkt

orientowania si w terenie o tym zbytecznie zapewnia.
Teraz sta przed nami jeden z takich przebiegaczy lasw, w
futrzanej, okrgej czapce na gowie, w skrzanych spodniach, butach z
krtkimi cholewkami, w wypowiaej ciemnozielonej koszuli. W prawicy
dziery strzelb, jak si pniej przekonaem dwururk z jedn luf na
kule, drug na rut.
Witajcie powtrzy i
zaraz doda: konie mona puci
luzem.
Przepraszamy
za
najcie, jeli nie w por
powiedzia Karol. Podobno jest
tu jakie rdo, a nas mczy
pragnienie.
Zawsze
por.
Chodcie.
Zarzucilimy cugle na ki
siode i ruszyli krok w krok za
nieznajomym, jednak ju bez
Stonea, ktry pozosta przy
wierzchowcach.
Na przeciwlegym kracu polanki dopiero teraz to zauwayem
staa chaupa, tak wtopiona w to otoczenia, i prawie niewidoczna.
Zgodnie z tym, co mwi Stone, by to typowy traperski blokhauz ze
szparami zamiast okien. Dodam szpary te w zimie zwykle zatykano
mchem. Odetkane suyy za strzelnice w wypadku nadejcia niezbyt
yczliwie usposobionych Indian lub jakich biaych wczykijw rodem z
pod ciemnej gwiazdy! Jednak tego rodzaju spotkania naleay ju do
rzadkoci.
201

Budowla musiaa by stara. Kloce zdyy pokry si mchem, a na

paskim dachu z belek i darni rzucone wiatrem nasiona wyrosy w drobne,
liciaste krzaczki.
Siadajcie zaprosi gospodarz uroczyska.
Siedlimy na zmurszaych pniach, wok spopielaego krgu po
ognisku. Dostrzegem wwczas, tu pod dachem budowli, wylot metalowej
rury, wiadczcy o tym, e w dni zimowej zawieruchy waciciel
budyneczku rozporzdza piecykiem. Wynalazek, ktry coraz bardziej si
rozpowszechnia, zastpujc gliniane paleniska, dajce wicej dymu ni
ciepa.
Nieznajomy znikn na chwil w czarnej gbi swego przybytku,
by powrci z wiadrem i kubkiem. Woda bya lodowato zimna i smaczna.
Bez ladu bagiennych woni, ktre tak czsto charakteryzuj lene rda.
Zaspokoilimy pragnienie, a potem Karol zapyta, czym mona napoi
konie.
Wiadrem, oczywicie. Tym samym doda traper
spostrzegszy, i mj przyjaciel nie zrozumia odpowiedzi. Nie mam
innego. Przecie ko to czyste stworzenie!
Na pewno ko jest stworzeniem czystym w porwnaniu z innymi
zwierztami oraz niektrymi... ludmi. Jednak tkwice we mnie
podstawowe zasady higieny spowodoway, e wzdrygnem si z
obrzydzenia. Lecz nie byo innego, stosowniejszego naczynia. Karol chwyci
za pak wiadro i pomaszerowa ku wierzchowcom.
Pikne mamy w tym roku lato zagai traper. Pikne i
dugie.
Przytaknem. Gdy nie ma o czym mwi, zwykle mwi si
wanie o pogodzie. Wydoby skrzany kapciuch z kieszeni.
Nie, nie zaprotestowaem i signem po swj. Mnie
atwiej zaopatrzy si.
Prawda przyzna zwile.
202

Nabilimy gwki fajek tytoniem, podaem mu zapaki.

Niezy stwierdzi wypuszczajc smug dymu.
W odpowiedzi wymieniem mark fabryczn tego gatunku i
udaem, i cakowicie zajmuje mnie palenie. Dlaczego tak
powstrzymywaem si od rozmowy? Ze wzgldu na Karola. Przecie
zastrzeg sobie prawo do poinformowania nieznajomego o nas i o naszych
sprawach. Cokolwiek teraz rzekbym, za chwil mj przyjaciel mg
stwierdzi co wrcz przeciwnego, co wzbudzioby niepotrzebne
podejrzenia w naszym gospodarzu. e te Karol akurat musia oddali si!
Przypuszczaem, i nie czyni tego wycznie dla napojenia koni, lecz dla
dokadniejszego poinstruowania Stonea, jak ma si zachowa i co mwi.
Mnie by pewien, lecz gadatliwy Lewis mg wyrwa si z czym zupenie
nie przeznaczonym dla postronnych uszu.
Skd wiedzielicie, e tu jest rdo? niespodziewanie
zagadn traper.
Co powinienem by odpowiedzie? Czy zgodnie z prawd, to
znaczy, e poinformowa nas Lewis? Z kolei zapewne padoby pytanie, kim
jest ten informator. Na szczcie pytajcy nie by czowiekiem
podejrzliwym i sam sobie odpowiedzia na pytanie.
Pewnie napotkalicie ktrego z ludzi ONeila.
ONeila? powtrzyem. Nie znam tego czowieka.
To farmer odpar. Ma huk ziemi w okolicy, bdzie jakie
pi mil std. Nie trafilicie na jego gospodarstwo?
Pokrciem przeczco gow, peen niepokoju, jakie nastpne
pytanie zada mi ten czowiek. Na szczcie nie zada. Pewnie przeszkodzio
mu w tym nadejcie Karola i Stonea. Skorzystaem z okazji, by przerwa
pogawdk pod pretekstem rozkul baczenia wierzchowcw.
Rozmawiae z nim? zaszepta Karol, gdy zdejmowaem
siodo.
O niczym wanym uspokoiem go.
203

Zdaje si, e odetchn z ulg. Przyznam, i jego troska o mnie

bywaa denerwujca.
Zwalilimy manatki kilkanacie krokw od miejsca po ognisku i
teraz, ju we trjk, siedli.
Jestecie godni stwierdzi traper. Od dawna w drodze?
Od dwu tygodni odpar Karol ku memu zdumieniu.
Pytajcego rwnie musiaa zdziwi ta odpowied, bo przyjrza
si bacznie naszym schludnie wygldajcym postaciom, zerkn na konie,
wygldajce tak, jakby je tuczono niczym winie na rze, wreszcie...
To dobry art!.
Nie zaprzeczy Karol. Spory szmat drogi przebylimy w
kolejowym wagonie. Dlatego zwierzta wygldaj tak, jakby je przed chwil
wyprowadzono ze stajni, a i na nas nie ma ladu wdrwki.
Rozumiem. Z daleka, jeli mona wiedzie?
Z Milwaukee.
Gdzie to?
Na poudnie od Wielkich Jezior, w Stanach.
Wic Jankesi! To musi by wielkie miasto.
Czemu wielkie?
Bo tylko w wielkich miastach mwi si tak gadko jak wy i nosi
tak eleganckie ubrania. Zgadem?
Zgade wtrciem si. Masz bystry wzrok i nic nie ujdzie
twej uwadze.
Rozpromieni si.
Eee... s lepsi ode mnie zamacha doni ale e traperka
czyni czowieka spostrzegawczym, o tym wiedzieli ju nasi dziadowie.
204

Prawda potwierdzi Karol, a ja pomylaem, jak bardzo go

musiao bawi i gniewa rwnoczenie zrwnanie z miejskimi
elegancikami.
Wida nasz gospodarz nie posiada jednak zbyt demaskujcego
spojrzenia. Nie odkry pokrewnej duszy w Karolu. Moe dlatego, e nasza
znajomo trwaa tak krtko albo nie posiada dowiadczenia w
rozpoznawaniu ludzi.
Sporo upolowalicie? zagadn spogldajc na nasze toboki.
Co nieco odpar mj przyjaciel. Troch dzikich indykw,
kilka antylop i jednego jelenia. Rogw nie wieziemy, zbyt zawadzaj w
drodze, futer rwnie nie mamy, tak, e moesz nie obawia si konkurencji
zakoczy nieco dwuznacznie.
Nic innego nie potrafiby powiedzie zarozumiay greenhorn,
przekonany, e moe stanowi jakkolwiek konkurencj dla starego
trapera. Karol celowo da tak odpowied, mrugnwszy do mnie, gdy
gospodarz podnis si z pnia i poszed do chaty. Po krtkiej chwili wyjrza
z niej dwigajc kawa krwistego misa.
Antylopa wyjani. Upolowaem j o witaniu i przez
reszt dnia sumienie mnie gryzo, e nie zd zje takiej fury misa, zanim
si nie zepsuje. Na szczcie los zesa mi niespodziewanych goci.
Pooy sztuk na pniaku, ktry wyglda jak st rzeni-czy w
masarni, i dugim noem pocz wiartowa przysz piecze. Sdziem, e z
kolei umieci j na zaimprowizowanym ronie, lecz on wynis z gbi chaty
potny, osmolony garnek i do jego wntrza wrzuci pokrojone kaway.
Byo ich pi, jak zdyem policzy. Dla kogo ten pity, skoro byo nas
czterech?
Z kolei zaj si gromadzeniem opau na miejscu po ognisku.
Spora sterta chrustu i porbanych drewien leaa kilka krokw dalej.
Dokonawszy dziea, obtar donie o spodnie i ponownie siad obok nas.
Rozpal pniej wyjani czekam na jeszcze jednego
gocia, a on nie lubi rozgotowanych potraw.
205

Od dawna tu koczujesz? zapyta Karol.

Dopiero od wiosny i to przez czysty przypadek. Z wiosn
wybraem si w te strony, bo mwiono, e zwierzyny w brd, i prawd
mwiono. Dlatego zostaj tu do nastpnej wiosny. W tej chacie, jak
syszaem, mieszka jaki dziwak. Jak tylko dowiedzia si, e kto zakada
gospodarstwo rolne, natychmiast czmychn. Gada, jak mi opowiadali
starzy kowboje ONeila, e nie lubi gwaru wynikajcego z ssiedztwa innych
ludzi. adne mi ssiedztwo! Nie za blisko, nie za daleko. A i dua wygoda. Na
farmie zawsze odstpuj mi cukier, sl, herbat a nawet tyto, gdy moje
zapasy poczynaj si wyczerpywa. Teraz jeden z kowbojw dostarcza mi
warzywa. Ten wanie, na ktrego czekam. Zabawny czowiek, szkoda, e
lubi zbytnio pocign z butelki, lecz ktry kowboj nie pija?
Pewnie trafie tu star ciek sprbowa odgadn Karol.
Gdzie tam! Steczka zarosa tak, i niczym nie rnia si od lasu.
Ja trafiem najpierw na farm, po prostu, aby wypyta si, czy w okolicy nie
trapuje jaki mj konkurent. Wtedy to wanie powiadomiono mnie o tej
chacie, a nawet jeden z kowbojw zaprowadzi mnie do niej. Ot, i caa moja
historia.
Rzecz jasna, nie bya to wcale caa historia, ten traper nie spad
tu z nieba i na pewno niejedno przey, lecz pyta byoby niegrzecznoci.
Dugo zabawicie w tych stronach? Oby jak najduej, bdzie z
kim pogada.
Tylko przez jedn noc odpar Karol. Nasza wycieczka
dobiega koca i czas nam wraca w rodzinne strony.
Do Milwaukee?
Do Milwaukee.
Nie zazdroszcz. Nie wytrzymabym w miecie dugo.
Do wszystkiego mona si przyzwyczai wtrciem si z
obawy, e zacznie nas wypytywa, czym zajmujemy si w miecie. Nie
byoby spraw roztropn udzielenie traperowi zbyt obszernych informacji
206

o sobie, zwaszcza e ten traper pozostawa w cisych kontaktach z farm

ONeila.
A pewnie, pewnie odpar lecz to wymaga czasu tak
niekiedy dugiego, i przekracza ycie jednego czowieka.
Umiechnem si. Samotno, na jak skazuje si traper, wiedzie
ku zyciu si z przyrod, ku rozmylaniom, w wyniku ktrych rodz si
zadziwiajce pniej suchaczy gadki, lub te ku cakowitemu zdziczeniu.
Jednak takie wypadki, jak mi wiadomo, rzadko si trafiaj.
Pamitam przed laty mwi dalej nasz gospodarz nie
mogem odwykn zim od codziennego mycia si w lodowatej wodzie.
Wynik by taki, e wysuszona skra pocza odpada patami i nabawiem
si paskudnych ran.
A teraz? zainteresowaem si.
Teraz, jak chwyci ostry mrz, wody uywam jedynie do
gotowania, a gol si ostatni raz przy pierwszym przymrozku, a pierwszy
przy ostatnim podmuchu zimy. Zaronita twarz jest bardziej odporna na
zimno, ale wy nie moecie o tym wiedzie.
Ubawio mnie takie stwierdzenie.
Jedyny wwczas sposb na usunicie brudu to tuszcz
zwierzcy, najlepiej j, rozsmarowany na skrze. Zeskrobany ciga sporo
brudu, a jeli troch tuszczu pozostanie, tym lepiej, chroni przed
odmroeniem. A stopy to ju koniecznie naley grubo wysmarowa.
Skarpety, co prawda, przylepiaj si i nienawykego bdzie ten fakt mocno
drani, lecz lepsze to od odmroenia palcw u ng. Ech zmieni nagle
temat spojrzawszy na m strzelb widz, e uywasz winczestera. Czy
chocia z dobrym skutkiem?
Odparem, e za mistrza wcale si nie uwaam, jednak...
Godna pochway skromno przerwa mi ze miechem.
Najgorszym strzelcem jest nie ten, kto raz za razem puduje, lecz ten, kto
opowiada niestworzone bajdy o swym bystrym oku i niezawodnej rce. W
207

ten bowiem sposb do grzechu marnotrawstwa prochu dodaje grzech

kamstwa.
C mogem na to odpowiedzie nie wychodzc ze swej roli
greenhorna? Oczywicie nic.
Winczester to dobra dla poniektrych bro gada dalej
traper bo lekka. Jednak ja przedkadam stare i cikie pukawki. W
odpowiednich doniach staj si niezawodne. Ja mam dwururk, na rut i na
kule, i nie sprzedabym jej za tyle zota, ile way. Tote chroni j jak oka w
gowie. Poka wam.
Znowu pobieg do chaty i wynis z niej bro. Spoczywaa w
grubym, skrzanym pokrowcu.
Pewnie was to dziwi zauway, cigajc z dubeltwki lisi
skrk. Prosz spojrze na lufy. Ani jednej plamki rdzy, a kolba tak
byszczy, jakby j wczoraj polerowano.
Mwi prawd. Istotnie bro wygldaa, jakby j przed chwil
zdjto z pki rusznikarskiego sklepu. Niejeden raz czytaem i niejeden raz
ogldaem dug bro starych przebiegaczy prerii okropne samopay o
odrapanych kolbach i lufach, ktre wydaway si nieco skrzywione, jakby
uywano ich zamiast motkw i lewarkw. Jednak w rkach wacicieli
speniajce znakomicie funkcj, dla ktrych je wyprodukowano. Z biegiem
lat i ogldania tego rodzaju strzelb, wbrew rozsdkowi, nabieraem
przewiadczenia, i celnie strzela mona jedynie z mocno zniszczonej
pukawki. Teraz ogldaem co wrcz przeciwnego.
Celna? zapytaem, wac w doniach parofuntow armat.
Czy celna? Zaraz wam poka.
Wycign ze stosu drew jasn drzazg dugoci mniej wicej cala,
a szerokoci o poow mniejszej. Umieci j na gazce wierku w
odlegoci okoo trzydziestu krokw od nas.
Kto z was trafi? zapyta siadajc midzy mn a Karolem.
208

Odmwilimy uczestnictwa w tym konkursie. Zmierzy si, a

trwao to mgnienie oka, i wypali. Drzazga znika.
wietnie pochwaliem, a Karol poprosi o dubeltwk.
Obejrza j do powierzchownie.
Produkcja Henry'ego powiedzia z 1860 roku. A trudno
uwierzy, e po tylu latach bro znajduje si w tak wietnym stanie.
To zasuga mego futerau.
Oczywicie, futera stanowi znakomit ochron zgodziem
si ale te posiada pewn wad.
Jak to? oburzy si traper.
Futera nie zezwala na szybki strza.
Szybki strza? zdziwi si. Nie rozumiem. Gdy zasadzam
si na zwierzyn, uprzednio futera zdejmuj.
A jeli w drodze na polowanie napotkasz nagle dwunonego
wroga? On bdzie szybszy.
Traper rozemia si.
Bandyci w tych stronach? A c mieliby rabowa? Nie istniej
tu ani kopalnie zota, ani banki. Ja milionerem nie jestem i nikt si na mnie
nie obowi. Gdyby jednak do tar tu zbiegy z wizienia przestpca, to po
pierwsze: nie bdzie si ukrywa w ssiedztwie farmy i to bardzo ludnej, po
drugie: nie popeni kolejnego przestpstwa ze strachu przed policj. Ona tu
ju zagldaa w lecie, bya w gospodarstwie niejakiego Caldwella i tutaj.
Wszya za ladem znikajcych krw, lecz do jakiego wniosku dosza, nie
wiem. Chyba do bardzo niepomylnego dla waciciela, bo, jak mi wiadomo,
adna krowa nie odnalaza si.
Nastawiem uszu. Trafiaa si okazja pocignicia za jzyk
gadatliwego trapera. Nie uczyniem tego czekajc na inicjatyw Karola.
209

Krowy? zdziwi si mj przyjaciel oddajc dubeltwk

gospodarzowi. Znikajce krowy? Pewnie by popoch w stadzie. Takie
wypadki podobno czsto si zdarzaj.
Traper zaoy pokrowiec na strzelb, popatrzy na nas.
Nic o tym nie wiecie? Hm... na porywaczy byda aden z was nie
wyglda. Zreszt pierwszy wypadek zniknicia kilkudziesiciu krw
wydarzy si jeszcze w lecie, a was tu wwczas nie byo.
Jeste pewien? zapyta Karol.
Ba, jak tego, e soce wkrtce skryje si za czuby drzew. Ja
yj przecie z traperki, a nie mgbym z niej y nie zbadawszy uprzednio
okolicy, w ktrej mam zamiar polowa. Chodziem wic tu i tam, byem i w
Alicji, dwadziecia mil std. Tak si nazywa gospodarstwo Caldwella.
Zawodowy myliwy moe tu zawita nawet z najdalszych czci kraju, taki
wszdzie da sobie rad, lecz wasza trjka, wybaczcie, nie lubi nikomu
wyrzdza przykroci, wyglda kubek w kubek jak sam wybr
niedzielnych myliwych, wdrujcy od zagrody do zagrody, by noc mie
dach nad gow, posugujcy si kompasem i dodatkowo wynajmujcy
przewodnika. O... przerwa i spojrza na Stonea. Ty wygldasz na
kowboja, lecz najpewniej jeste wanie przewodnikiem. Nie tak?
Oczywicie, e tak Karol szybko uprzedzi ewentualn
odpowied Lewisa.
No wic nie pomyliem si. Dodam teraz, e ostatni noc na
pewno spdzilicie pod dachem, a wic u Caldwella. Dlaczego u Caldwella, a
nie u ONeila? Dlatego, e do farmy ONeila jest std zaledwie pi mil, wic
bylibycie u mnie na dugo przed poudniem, a nie o zmierzchu.
Suchajc tego wywodu poczuem lekki dreszcz przebiegajcy po
mych plecach. Ten czowiek posiada zdolno logicznego rozumowania
pozwalajc doj prawdy.
Owszem odpowiedzia Karol nocowalimy u Caldwella.
Nie wspomniaem o tym, jako si nie zgadao, masz nam to za ze?
210

Ale nie! Po prostu lubi wiedzie, z kim mam do czynienia, to

wszystko. Dam wam dobr rad: jeli odwiedzicie ONeila, nie chwalcie si
noclegiem w Alicji. ONeil nie znosi Caldwella, zdyem to wyniucha. Ten
go, na ktrego czekam, przybdzie z farmy ONeila, wic dlatego i jemu
nic na ten temat nie wspominajcie.
Dzikujemy za ostrzeenie odpar Karol. Czy pozwolisz
nam tu przenocowa?
To jasne! Jestem uczciwym czowiekiem, a aden uczciwy
czowiek nie odmwi wdrowcom gociny. Stary to zwyczaj na kadym
bezludziu.
A jak si tu yje? wpadem w sw rol greenhorna.
Bardzo dobrze. Jak ju mwiem, ssiedztwo farmy pozwala mi
zaopatrywa si w niektre produkty, a jednoczenie odlego nie skania
ciekawskich do zagldania mi do garnkw. Poza jednym Fredem Burtonem
(to ten kowboj, ktry mnie tu przyprowadzi) nikt tu wicej nie bywa. A
teraz... skoro ju wszystko o mnie wiecie, powinienem do tej fury
wiadomoci dooy wasne nazwisko. Brzmi moim zdaniem bardzo
piknie: Peter Atkins. Gdzie mieszkam? A do przyszej wiosny wanie
tutaj. e ta polanka nie posiada ani nazwy, ani stacji kolejowej, ani urzdu
pocztowego, nic mnie to nie martwi. Listy nie dochodz i nikt tu nie zna
tego wynalazku, ktry w miastach nazywacie telegrafem. Bardzo dobrze.
Wszystko to wypowiedzia wesoym gosem, raz po raz
umiechajc si. W rewanu podalimy swe imiona i nazwiska, po czym
zauwayem niby od niechcenia:
Telegraf to jednak wspaniay wynalazek. List potrzebuje wielu
dni, czasem tygodni, na dotarcie do adresata, depesza tylko sekund.
A pewnie, pewnie. Pogadajcie na ten temat z Burtonem. On
kiedy pracowa na poczcie, ale rzuci t posad, bo jak mwi, zbyt bya
denerwujca. Teraz pozwlcie, e si zajm rozpalaniem ognia. Fred lada
chwila przybdzie.
211

Uda si do rdeka i po chwili wrci z naczyniem penym wody.

Gdyby midzy nas pad nagle piorun z jasnego nieba, nie zrobioby to
wikszego wraenia ni informacja Atkinsa!
Nieznajomy Burton by telegrafist! Spojrzaem na Karola, a Stone
rozdziawi usta niczym wrota stodoy.
Ciepo, ciepo... powiedziaem pgosem.
Nie masz, Janie, zapaek? zapyta Karol, a ja, jakby
natchniony, skamaem:
Gdzie mi si zapodziay...
Poszukam w jukach.
Odszed, klkn przy stosie naszych bagay.
Lewis szepnem jeli bdziesz tak si rozdziawia, wleci
ci do garda kruk.
Nie wiem, czy mi odpowiedzia czy nie, bo akurat zawoa mnie
Karol:
Chod tu, Janie, nie mog znale...
Oczekiwaem tego wezwania, jednak bez popiechu podszedem
do naszych siode.
Powinny tu by owiadczyem gono, a cicho: Co teraz?
Miej strzelb pod rk i nie spuszczaj oczu z tego Burtona, gdy tu
przybdzie, reszt zostaw mnie.
A konie?
Nie moemy ich obecnie osioda. Atkins poczby co
podejrzewa. O, s! wykrzykn.
Gdy wstalimy z klczek, pierwsze pomyki ognia poczy liza
bierwiona i dno garnka zawieszonego na prymitywnym trjnogu.
212

Teraz tylko troch cierpliwoci zagada traper.

Dostaniecie ros i sztuk misa. Dzisiaj otrzymaem nieco warzyw od
Burtona, zupa bdzie jak si patrzy i nawet z sol.
To podkrelenie nie byo wcale artem. Sl na odludziu stanowia
cenn rzadko. Indianie jej nie uywali, a biay wdrowiec ma z ni
zawsze sporo kopotu: szybko nasika wilgoci i przy kadej okazji
rozsypuje si. Jest adunkiem bardzo uciliwym, wic tym bardziej
podanym.
Powoli nadcigaa szarwka i coraz janiej byska pomie.
Atkins co kilka chwil miesza zawarto garnka dugim myliwskim noem,
pogadujc na temat swych kucharskich zdolnoci:
Nie bd si chwali, lecz potrafi usmay befsztyk tak
doskonay, e nie powstydziaby si go najlepsza miejska restauracja.
Na patyku? wyraziem wtpliwo.
Na patelni. Mam ci ja tu nawet patelni. Ale mj ros wcale nie
bdzie gorszy. Praktykowaem przez pewien czas w obery, a szef by
bardzo wymagajcy. Jednak nie dla mnie lczenie przy garnkach, chocia
sporo si nauczyem.
Hej! rozlego si nagle. Jeste tam, Peter?!
A jestem, jestem! odkrzykn traper, a nam wyjani: To
Burton. Spokojny i sympatyczny chop, nawet gdy sobie podpije.
W par minut pniej ujrzaem spokojnego i sympatycznego
chopa w caej jego okazaoci. Wychyn, a raczej wytoczy si z wylotu
cieki, wiodc konia. Po prawdzie to ko jego prowadzi. Nie trzeba byo
wielkiej spostrzegawczoci, aby zauway, i kowboj ONeila by pijany.
Przybysz pozostawi konia w pobliu naszych wierzchowcw,
pniej dugo grzeba w jukach sioda, na koniec chwiejc si na
wszystkie strony niby czubek wierku na wietrze podszed do ogniska
niosc w obu rkach po jednej flaszce.
213

Fred! wykrzykn traper. Gdziee si tak urzdzi?

Siadaj, siadaj natychmiast, bo runiesz w pomienie.
Nic si nie bj, Peter. Wracam z poczstunku, ale nie
zapomniaem o tobie. Mj stary tak mnie dzi goci za to, em si chwacko
sprawi w tej zakichanej Alicji...
Ten czowiek wyglda obrzydliwie z czerwon, pijack gb i
bekotliwym gosem, jednak niech mi bdzie wybaczone uznaem to
za szczliwy wypadek. Kt odgadnie, co oznacza miay te sowa, lecz
natychmiast skojarzyem je ze znikaniem byda. Moe susznie, moe
niesusznie. Ten nieostrony pijak mg sta si dla nas rdem
bezcennych informacji.
Nie gadaj tyle zmitygowa go Atkins. Usid, powiadam,
bo si zwalisz w ognisko.
Przybysz jeszcze przez kilkanacie sekund koysa si, na koniec
klapn na najblisz kod. Jednak butelki ustawi obok siebie z
zadziwiajc w takim stanie ostronoci. Zdaje si, i dopiero teraz
zauway nas, bo wytrzeszczy oczy na mnie, na Karola, jakby ujrza dwie
zjawy:
Ooo... zdziwi si. Co mi si widzi, e masz goci. Moe
przeszkadzam? naburmuszy si. Gada dalej bekotliwie, w sposb,
ktrego nie potrafi odtworzy.
Sied cicho! zgromi go traper. Nigdzie ci nie puszcz, bo
chyba niedaleko zaszedby. Pewnie pie na pusty odek?
Burton zamia si rechotliwie:
Zgade. Wdka wwczas najlepiej smakuje, ale te godny
jestem jak wilk. Co mi dasz, Peter?
Cierpliwoci, odpocznij krzynk. Wiec to ONeil tak ci napoi?
Oho, pewnie! eby nie ja, nikt tak piknie sprawy by nie
wyspekulowa, ale to... tajemnica. Jednak tobie, Peter, zdradz, przypade
mi do serca...
214

W tym miejscu odbio mu si obrzydliwie.

Nie jestem ciekaw twoich tajemnic. Lepiej pogadaj z gomi z
dalekiego wiata.
Z dalekiego wiata powtrzy pijak bezmylnie, drgn,
znowu wybauszy na nas oczy.
Wybaczcie Atkins pochyli si nad nami on nigdy dotd
nie znajdowa si w takim stanie. Mam nadziej, e wkrtce zanie.
Burton
wybekota:
musia
usysze
ostatnie
sowo,
bo
natychmiast
Kto mwi o spaniu? Zabawimy si jeszcze. O, gocie!

przypomnia sobie. Z dalekiego wiata, to niby skd?
Tak obcesowe pytanie byo niegrzecznoci, lecz odpowiedziaem
natychmiast bardzo agodnym tonem, by nie drani opilca:
Przyjechalimy ze Stanw Zjednoczonych.
Jankesi! wykrzykn. Twoi znajomi, Peter? Moe
przyjaciele? No to i moi... Napijmy si...
Sign po jedn z dwu butelek.
Odkorkuj, Peter, mnie rka troch dry wybuchn
miechem, niby z najlepszego dowcipu.
Atkins, ku memu oburzeniu, otworzy butelk, a nawet przynis
trzy cynowe kubki.
Nie odmwicie chyba? zwrci si do nas.
Wzdrygnem si, lecz w tym momencie Karol opar si doni o
me rami i lekko ucisn, a rwnoczenie rzek:
Napijmy si. Odrobinka whisky przed snem nikomu nie
zaszkodzi.
215

Miaem wic nie tylko pi, lecz jeszcze by wiadkiem upicia

dobrze ju majcego w czubie kowboja!
Wrczono mi prawie peen kubek. Tak wygldaa w praktyce
odrobinka Karola. Siedzia obok mnie, bardzo z czego rad.
Oszalae? mruknem.
Nie pij duo odszepn, gdy Atkins, rozdawszy kubki,
poszed zajrze do garnka.
Za chwil zagotuje si owiadczy. Macie jakie naczynia?
Posiadalimy jedynie kubki. Kt bowiem w podry gotuje zup?
Ot, kopot zafrasowa si gospodarz. W moim dobytku
znajduj si tylko dwie miseczki i yek zaledwie para.
Udaem si do naszych bagay, za mn poczapa Lewis i
przynielimy wasne kubki, nawet trzy, bo przewidujcy Stone rwnie si
w kubek zaopatrzy. Kubek, nawet najpojemniejszy, nie zastpi talerza ani
miseczki, ale poniewa i yek brakowao, pilimy zup. Przed t potraw
na yczenie pijanego gocia spenilimy toast na cze gospodarza.
Poknem jeden yk i zaraz odstawiem naczynie z alkoholem za siebie,
umylnie tak niezgrabnie, eby pokana reszta jego zawartoci wsika w
ziemi. Ten fakt zauway jedynie Karol. Pokiwa gow z aprobat i rwnie
szybko odstawi swj kubek. Co si tyczy Stonea siedzia od nas w
odlegoci kilku krokw ani ja, ani Karol nie mielimy adnych
moliwoci skontrolowania jego konsumpcji. Troch mnie to zaniepokoio.
Dodam jeszcze, e Fred Burton owiadczy, i nie ma zamiaru z nikim
dzieli naczynia i wobec tego bdzie pi prosto z... butelki. Tak wic po
rozlaniu nam hojnych porcji whisky zawadn pokan pozostaoci.
Zdziwia mnie obojtno Atkinsa na tak wyrane denie jego znajomka do
upicia si, ale nie do nas naleao ingerowanie w t spraw.
Rosoowi musiaem odda pen sprawiedliwo, by znakomity, a
miso, ktre jedlimy nastpnie (przy pomocy palcw i myliwskich noy),
w niczym nie ustpowao zupie. Najprawdopodobniej obie te potrawy w
Milwaukee uznabym za ledwie jadalne, lecz sprbuj, czowieku,
216

przegodzi si przez kilkanacie godzin w drodze i nawdycha woni traw i

drzew, a byle co wyda ci si wspaniaym przysmakiem! Cisza panowaa, gdy
paralimy si z posikiem, lecz pniej Burton wydoby stojc za jego
plecami drug butelk.
Teraz owiadczy musimy wypi za zdrowie ONeila.
Tak, za jego zdrowie. Oby mu si uda cay plan!
O jakim planie gadasz, Fred?
Ano o tej... Alicji. ONeil chce j kupi.
Ju o tym mwie odpar Atkins.
Moe i mwiem, ale rzecz w tym, i teraz na pewno j kupi.
Nic mnie to nie obchodzi mrukn traper zbierajc brudne
naczynia.
Ale mnie obchodzi! ONeil obieca, e jak stanie si wacicielem
Alicji... przerwa i spojrza na nas bdnym wzrokiem.
Doszed ju do takiego stanu, i poczyna traci wiadomo
miejsca i czasu.
Pijmy... wybekota po chwili, koyszc w doni butelk.
Odkorkuj, Peter.
Ani mi si ni burkn Atkins. Upie si. Zostaw to na
jutro.
Brzkajc naczyniami ruszy w stron chaty. Nie wszed do jej
wntrza, lecz znikn za rogiem budowli. Zapewne tam znajdowao si
rdeko. Nasz gospodarz musia ju mie niele w czubie. Zdradza to
jego niezbyt pewny chd.
Uwaacie, e si upiem? zabekota Burton agresywnym
tonem. Fred Burton nigdy nie by pijany i... nie bdzie. Moe ktry z was
otworzy butelk, co?
Oczywicie szybko odpowiedzia Karol.
217

Podnis si z pnia, podszed do pijaka i odkorkowa flaszk tak

sprawnie, jakby przez cae ycie wykonywa prac, barmana.
Karolu szepnem, gdy wrci na swe miejsce ten
czowiek ju przeholowa miar. Patrz!
Burton przystawi szyjk butelki do ust, przechyli gow do tyu i
tak j trzyma z dobr minut. Na koniec odstawi naczynie i splun prosto
w gorejce ognisko.
Hej! zawoa Peter, gdzie si skrye?
Nie otrzymawszy odpowiedzi, zwrci si do nas:
To wy jestecie niby skd?
Ze Stanw Zjednoczonych odparem, silc si na uprzejmo.
Ale... ale... ja si pytam, skd po drodze?
Nie wiedziaem, co na to rzec, przyzna si do pobytu w Alicji,
czy nie? Karol wyrczy mnie w odpowiedzi.
Po drodze z Alicji, tam nocowalimy.
U Caldwella? bezsensownie zagadn Burton.
A u kog by innego?
No to... no to, ja wam powiadam, e za rok bdziecie goci w
Alicji u ONeila. Caldwell ju ledwie dyszy, a jak straci reszt byda...
Zdaje si, i mu na sekund wrcia odrobina przytomnoci, bo
przerwa i po maej chwili wymamrota:
Co te ja gadam? Nie zwaajcie na to.
Gupstwa gadasz! zgromi go Atkins wrciwszy akurat z
czystymi naczyniami. Stan nad pijakiem. Druga butelka... stkn, a
e Burton znowu sign po szko, wyrwa mu j z rki.
218

Dosy tego rozeli si. Sdziem, e zabierze flaszk do

chaty, lecz on j przechyli do ust i yknwszy sporo cisn naczynie midzy
krzaki.
Dosy powtrzy, ale jako bekotliwie, a pniej odszed ku
domostwu nieco chwiejnym krokiem.
Byo dla mnie jasne, i kolejna porcja alkoholu gwatownie
naruszya ju i bez tego kiepsk rwnowag jego ciaa. Taki widok mocno
umniejszy sympati, jak poczuem do tego czowieka.
To obrzydliwe szepnem Karolowi.
To interesujce
odszepn i po chwili doda: Mamy go...
Jak on sobie wyobraa to mamy go? Nie miaem po jcia. Jedno
nie ulegao dla mnie wtpliwoci: Burton (wraz ze swym pracodawc) by
mocno zaangaowany w spraw znikajcego byda. Kto wie, czy nie by
gwnym wykonawc polece ONeila? A poza tym ongi pracowa w
urzdzie pocztowym. Byem pewien, e wanie jako telegrafista. Poniewa
wiat wcale nie jest peen telegrafistw, a tym bardziej pnocne bezludzie
Kanady, Burton musia by jednym z dwu tajemniczych sygnalistw
pamitnej nocy. Jednak, rozmylaem, nie mamy na to adnego dowodu i
nawet najbardziej atwowierny sdzia nie uzna tego oskarenia za
oczywiste. A porucznik Mitchell?
Atkins znowu pojawi si przed nami. Siad midzy Karolem a
Burtonem, a spostrzegszy, jak ten ostatni zwiesi gow, zauway:
Czas ci, bratku, podrzema troch.
Nie bd spa zaprotestowa pijak, lecz bardzo sabym
gosem. Wracam na farm.
Nigdzie nie pojedziesz, a jutro rankiem...
Pojad... jutro musz co zaatwi... z tym... bydem...
wymrucza tak cicho, e ledwo go usyszaem.
219

Gowa na nowo opada na piersi, ciao zakoysao i Burton

agodnie osun si midzy krzewy i trawy.
Drgnem, lecz Karol przeczu mj odruch i pooy mi do na
ramieniu.
Sied! rozkaza. To tylko pijacka meta. Do jutra mu minie.
Pno ju, czas nam spa zwrci si do Atkinsa.
Prawda bekotliwie odpar gospodarz. Chcecie nocowa
w chaupie, czy na dworze?
Na dworze odpar Karol.
Dostrzegem, jak bardzo stara si zachowa normalne ruchy i
sposb mwienia normalnego czowieka i jak ten wysiek nie daje penego
rezultatu.
No to... dobranoc. A o tego pijaka nie troszczcie si, zreszt...
nakryj go kocem.
Ruszy ku chaupie.
Karolu powiedziaem mimo e ten obrzydliwy typ
przyzna si, nie powinnimy zostawia go w takiej sytuacji. Nabawi si
zapalenia puc...
Karol zachichota.
Och, Janie, Janie szepn. Nie zostawimy tutaj pacjenta
chorego na... alkohol. Pojedzie z nami pod czu opiek lekarza!
Co takiego?!
Sza! Idzie tu Atkins, chyba z kodr. Dobrze, przyda si.
Nie bya to kodra, lecz gruby koc, ktrym traper usiowa otuli
picego, bo Burton spa gbokim, pijackim snem. Stwierdziem to
osobicie, pomagajc Atkinsowi okry lecego.
220

Ot tak, bdzie dobrze... pochwali swe dzieo traper ciko

dwigajc si z kolan. Rozkulbaczcie jego konia i wsucie mu siodo pod
gow. Niezy to chop w gruncie rzeczy...
Przyrzekem, chocia na ten temat miaem nieco inny pogld.
Traper powiedzia nam jeszcze raz dobranoc i znikn w czarnym
wntrzu chaty.
Dobrych snw mrukn Karol. Zapalimy fajki, co, Janie?
Zostao nam jeszcze nieco czasu, zanim nasz gocinny gospodarz unie na
dobre. Pniej ruszymy w drog.
Dokd?
Oczywicie, do Alicji. Czeka nas niezbyt przyjemna podr, bo
po ciemku i z wielce kopotliwym bagaem.
Chcesz zabra Burtona?
Tak.
Przecie to najzwyklejsze porwanie! Zastanw si.
Moe by zwyke albo niezwyke odpowiedzia lecz nie
mamy innej drogi do ujawnienia prawdy. Jestem pewien, i Mitchell
zaakceptuje mj pomys.
Ale sd! Przecie sprawa trafi do sdu. Porwanie czowieka to
nie przelewki. Nie jestemy na Dzikim Zachodzie.
Tylko na Dzikim Bezludziu zamia si. Daj spokj, Janie.
Ryzyko bior na siebie, a co si tyczy sdu... wyglda na to, e nie my
zasidziemy na awie oskaronych. Ten Burton jest pierwszym wiadkiem
matactw ONeila, to nitka do naszego kbka tajemnic. Nie mog jej puci.
Nie sprzeciwiaem si duej. Zreszt nie bya to stosowna pora. O
Burtonie sd mj by identyczny z pogldem Karola, jednak sposb
zaatwienia sprawy budzi moje wtpliwoci. Siedzc przy ognisku i kurzc
fajk na prno szukaem innego rozwizania tak kopotliwej sytuacji.
221

Podszed Stone.
Zabieramy go? zaszepta przenikliwie.
Zabieramy odpar zwile Karol.
Ale frajda! ucieszy si Lewis. Jak go wemiemy?
Przywizanego do wasnego konia. Teraz sied cicho i czekaj.
Stone umilk, umilka i przyroda, bo nawet wiatr przesta d w
konarach drzew i tylko delikatne trzaski dopalajcych si drew mciy
cisz. Polana pogrya si w mroku, ani jedna gwiazda nie zabysa na
niebie, a ksiyc nie wyjrza.
Czekaa nas piekielnie trudna wdrwka poprzez bezdroe lasu, a
pniej prerii. To byo pewne, reszt kryo nie-odgadnione jutro. Jak na
nasz postpek zareaguje porucznik Mitchell? Co powie Caldwell? Co
skonny bdzie wyjawi Burton, gdy wreszcie oprzytomnieje z pijackiego
snu?
Mnstwo pyta adnej odpowiedzi.
222

VIII
Tropy wiod ku prawdzie
To bya najgorsza ze wszystkich mych podry, chocia

rwnoczenie najkrtsza. Lecz nim j rozpoczem, wczesn noc,
zatrudniono mnie jako apacza. C to znaczy?
W Kanadzie okrelenie takie nigdy nie byo uywane, lecz na
Dzikim Zachodzie Stanw Zjednoczonych cieszyo si przez dziesitki lat
ujemn saw. apaczem by kady, kto, zncony pienin nagrod za
schwytanie, puszcza si tropami ciganego prawem przestpcy. Musz
podkreli, i nagroda bya zawsze wypacana jak gosiy listy gocze
za dostarczenie szeryfowi ywego lub martwego bandyty. apacz musia
by przygotowany na walk, na wymian strzaw, z ktrej to walki nie
zawsze wychodzi zwycisko. Mimo e w swej niebezpiecznej akcji spenia
funkcj obrocy sprawiedliwoci, nie cieszy si dobr opini wrd
spokojnych farmerw. Poniewa, cho postpowa zgodnie z prawem,
czyni to niejako... poza tym prawem. Uwaano powszechnie, i motywem
postpowania apacza jest ch zysku, a nie walka z przestpczoci.
Moja rola jednak nie bya cakowicie w tym stylu. Nie braem si
przestpcy, jako e by cakowicie niezdolny do oporu, lecz rwnoczenie
nie miaem za sob adnego poparcia prawa w formie chociaby listu
goczego. Ale nie liczyem na adn nagrod! Zreszt w tej samej sytuacji
znajdowa si Karol oraz Stone. Ten ostatni niczym si nie przejmowa.
Gdy wypalilimy fajki w cakowitym milczeniu i tak gbokiej
ciszy, e w uszach dzwonio, mj przyjaciel powsta z kody, na ktrej dotd
siedzia.
223

No, Janie powiedzia pgosem zabieramy si do roboty.

Lewis, id do chaty i sprawd, czy nasz traper zasn na dobre.
Na pewno zasn odpowiedzia Stone. Jak szed,
widziaem, e jest niele wstawiony. Taki to dugo na sen nie czeka.
Zrobi kilka krokw i nagle zawrci.
Jak dugo mam tam stercze?
Dopki ci nie odwoamy odpowiedzia Karol.
A gdyby si przebudzi?
To nam w niczym nie przeszkodzi, dopki nie zapragnie wyj
ze swej nory.
Moe zapragn...
Mam do ciebie pene zaufanie, Lewis. Musisz go w jaki tam
sposb zatrzyma z p godzinki. Tylko bez adnych rodkw
nieodwracalnych! Zapamitaj to sobie.
To si wie!
Zamia si cicho, ale ten miech nie zabrzmia w mych uszach
radonie.
Moe ja pjd pilnowa trapera? zaproponowaem.
Nie, nie! Nie nadajesz si teraz na anioa stra. To szczeglny
wypadek. Id ju, Lewis. Ciebie, Janie, czeka inna robota, rwnie bardzo
odpowiedzialna.
Na czym miaa polega, szybko si przekonaem. Po pierwsze: na
osiodaniu koni, lecz to fraszka. Po drugie: na przeniesieniu spitego jak bela
Burtona do miejsca, w ktrym stay nasze wierzchowce. Tego dokonaem
ju przy pomocy Karola. Z kolei czekaa nas najtrudniejsza do wykonania
praca: przywizanie nieprzytomnego czowieka do sioda i koskiego karku
tak, aby nie spad podczas jazdy. Trudna to sztuka. Pocztkowo mj
przyjaciel chcia po prostu prze rzuci Burtona przez siodo gow w d, a
224

pod brzuchem koskim przesun rzemie, aby poczy nim rce z nogami
lecego. Zaprotestowaem.
Czy zdajesz sobie spraw, Karolu, do czego moe pijaka
doprowadzi wielogodzinny ucisk odka? Jakie lady pozostan po
naszym przejedzie?
O, do licha! Mwisz jak sam najmdrzejszy lekarz i masz racj.
Musimy Burtona jako inaczej usadowi.
Dopiero to bya robota! Spociem si przy niej jak przy
konkursowym rbaniu drzewa. Burton by to kawa chopa, a wic bardzo
ciki, i cakowicie bezwadny. Lecia nam z rk jak kamie. Gdy wreszcie
zosta osadzony na siodle, z nogami zwizanymi pod koskim brzuchem, z
rkami podobnie zwizanymi pod koskim karkiem, wydao mi si, e
upyna ju poowa nocy. Ku memu zdziwieniu i radoci stwierdziem,
spojrzawszy na zegarek, e koszmarne zajcie zabrao nam zaledwie
trzydzieci minut.
Postj tu, Janie, i rozgldaj si na wszystkie strony. W razie
czego alarmuj strzaem. Id po Stonea.
Gdy odszed, zrobio si nagle tak ciemno, i sylwetki naszych
zwierzt ledwo byy widoczne, mimo e staem od nich na odlego
rozwinitych cugli. Rwnoczenie poczuem na twarzy i na doniach wilgo,
pocz sipi drobny deszczyk. Tylko tego brakowao!
Po kilku minutach usyszaem przytumiony odgos krokw, lecz
e dobiega od strony gorejcego jeszcze ogniska, nie zaniepokoi mnie. Po
chwili czerwona plama nagle znika. To na pewno Karol, ostrony i
przewidujcy jak kady traper, chlusn wod na rdo ognia. Wreszcie
raczej wyczuem, ni dostrzegem, zblianie si moich towarzyszy.
Co z Atkinsem? zagadnem.
pi jak suse i pewne jest, e przed rankiem nie otworzy oczu
odpar Karol. A co tu?
225

Nic. Kt by odway si wasa podczas tak ohydnej nocy?

Oby tylko nie zaczo mocniej pada.
To si okae odpowiedzia. No, Lewis, prowad swego
konia pierwszy, bye ju tu przedtem.
Tak, prosz pana, lecz teraz jest ciemno jak w uchu nietoperza,
tylko ja nie jestem nietoperzem.
We oczy w rce i ruszaj. Ja za tob, a ty, Janie, zamykasz nasz
pochd.
W takim porzdku poczlimy si wycofywa z polany. Konie
strzygy uszami potykajc si o ukryte w gstej trawie odziomki pni. By
moe kry wok jaki drapienik leny, najprawdopodobniej wilk, lecz o
tej porze roku zwierzta te nie s napastliwe, nie lkaem si wic ani o nas,
ani o picego w swej chaupie Atkinsa.
Gdy minlimy polan, cay czas trzymajc wierzchowce za uzdy
tu przy pyskach, droga staa si mniej uciliwa, chocia ciemnoci na niej
panoway jeszcze gbsze. Bya to jednak trasa ograniczona z obu stron
szpalerami drzew i krzeww o do rwnym podou. Zabdzi nie sposb.
Jednak gdy przed paru godzinami przy dziennym wietle wdrowaem t
steczk prawie godzin, to obecnie przeszo dwie.
Podziwiaem Karola, e sobie tak wietnie radzi z obu komi: tym,
do ktrego przytroczylimy Burtona, i swoim wasnym. Z powodu wskoci
przejcia mj przyjaciel wasnego wierzchowca przywiza do sioda
zwierzcia Burtona dugim rzemieniem, lecz ten wanie wierzchowiec
sprawia nam najwicej kopotu: tupa, szarpa uzd a chrzciy
rzemienie, wyranie nie chcia i i dopiero na gone uspokajanie Karola
rusza w dalsz drog.
Deszczyk my nadal, gdy wreszcie wychynlimy z lenej
cianiny. Przypuszczaem, e na otwartej przestrzeni widoczno poprawi
si, ale gdzie tam!
Zatrzymajmy si poleci Karol. Trzeba zmieni szyk
naszego marszu. Lewis, bdziesz jecha nadal pierwszy, tylko eby si nam
226

nie urwa. Przyczepi ci Burtona, za koniem Burtona pojedzie doktor.

Uwaaj, Janie, aby nasz pupilek nie spad. Dopiero byby kopot. Ja jad
ostatni. Jeszcze chwilk. Musz odsapn, spociem si jak mysz. To byo
trudne przejcie.
Mia racj, mnie rwnie koszula przylgna do plecw.
Postalimy przez kilka minut majc przed sob preri, a za plecami las.
Gdyby nie wilgo spadajca z nieba, chwila odpoczynku byaby nawet
przyjemna. Szepnem co na ten temat.
Tak, oczywicie mrukn Karol. Jednak byoby jeszcze
lepiej, gdyby mawka przemienia si w ulew. Mam nadziej, e to nastpi.
Tylko tego brakuje burknem.
Oczywicie, e tylko tego. Los si do nas umiechn, wic
chyba nadal bdzie askawy. Deszczyk zamae nasze lady, a poza tym
przeszkodzi w kolejnej kradziey byda, jeli i jutro bdzie pada.
Pamitasz, Janie, co bekota ten kowboj?
Doskonale pamitam. Gada, e ma zrobi stampede.
No wanie, lecz skradzione bydo nie zniknie bez ladu,
tropw bdzie sporo na rozmokej ziemi. Sdz wic, i w takiej sytuacji
zrezygnuj z uprowadzenia stada, a poza tym Burton jest w naszych rkach.
Teraz rozumiesz, dlaczego pragn ulewy? Jedziemy!
Wskoczylimy na sioda. Pierwszy pokusowa Stone, cignc na
lince zwierz Burtona, wraz z jego nieprzytomnym wacicielem. Z kolei
ruszyem ja, a za mn Karol. Deszcz sipi bezlitonie, ba, wydao mi si, e
nawet zgstnia. Dziki lasowi, ktry teraz mielimy po prawej rce,
zabdzi byo nie sposb, lecz w jakim stanie dobrniemy do Alicji i o
jakiej porze? Bo to by wany problem: przed witem, gdy jeszcze wszyscy
pi, czy za dnia, na oczach zdumionych gapiw?
Dotarlimy wreszcie do jeziorka, a wwczas lun na nas deszcz
jak wodospad Niagary! W sekund przemokem od gowy po stopy. ciana
wody, bo tak to mona nazwa, ograniczya widoczno. Ko z Burtonem,
mimo e posuwa si przede mn na kilka zaledwie krokw, chwilami
227

znika mi z oczu. Parokrotnie wydao mi si, i nie ma na nim jedca. Na

szczcie byo to jedynie zudzenie wywoane ciemnoci i drcymi falami
deszczu. Zacz pada bez adnych oznak burzy, a wic nie naleao liczy
na szybkie ustanie. To by jesienny deszcz mogcy la bez przerwy przez
kilka dni. Ku mej rozpaczy, spenio si yczenie Karola.
Szumiao dokoa i pluskao pod
kopytami naszych koni, gdy skrcalimy w
stron dalekiej Alicji. Z tej ulewy mg
wynikn dla nas dodatkowy kopot:
przebudzenie
si
Burtona.
Gdyby
oprzytomnia i pocz wzywa pomocy, to
mimo zawieruchy, kto, przedziwnym
zbiegiem okolicznoci (a takie przedziwne
zbiegi okolicznoci trafiaj si niekiedy),
mgby usysze jego wrzask i skoczy na
pomoc. Ileby z tego wyniko dla nas
trudnoci?! Kierowany t obaw zrwnaem
si ze Stonem i kazaem przystan. Zaraz zrwna si z nami Karol.
Co si stao?
Wyjaniem mu przyczyn. Przyzna mi racj. Zeskoczyem z
sioda, podbiegem do Burtona, by sprawdzi stan naszego winia. Spa,
nadal spa! Dawka pochonitego alkoholu nie zostaa zrwnowaona
dziaaniem kubw wody, jakie lay mu si na gow. Byo to dziwne,
przecie moliwe. Z czystej lekarskiej ostronoci zbadaem puls. Bi sabo,
ale miarowo i wyranie.
No, co tam, Janie? zniecierpliwi si Karol. Nie spata nam
ten Burton brzydkiego psikusa?
Przez najblisze dwie godziny na pewno nie, co si pniej
moe wydarzy, nie potrafi przewidzie. Obymy ju byli w Alicji.
I ja tego pragn, ale sam widzisz... Lewis zwrci si do
Stonea moe sprbujesz skrci drog jadc przez preri. Czy musimy
posuwa si stale skrajem lasu?
228

Sprbowa mona, jednak bez pewnoci, e nie zabdzimy.

Zbyt maa widoczno:
Niech to licho! Lepiej nie ryzykujmy. Naprzd!
Poczapalimy, na przemian pokusowali i znowu stpa. C to za
okropna noc! Po kilku godzinach ulewa znacznie zelaa, za to chwyci zib i
gdyby nie ciepo, jakie dawa mym nogom wierzchowiec, pewnie bym
zacz szczka zbami. Ulewa przesza w mawk i co nieco powidniao.
Wtedy Karol zrwna si ze mn.
Zaczyna si przedwit. Musimy szybciej jecha.
Min mnie i pogalopowa do przodu. Zaraz odczuem skutki
decyzji Karola. Idcy przede mn ko Burtona przyspieszy kroku. Po paru
sekundach ju bieg wytonym kusem. Klepnem wierzchowca po zadzie.
Przyjemnie jest gna przez otwart, widn preri, pod jasnym niebem i w
blasku soca. Lecz sprbujcie tej sztuki w nocy, gdy otacza paskudna
wilgo i woda zalewa oczy! Sprbujcie ustrzec zwierz przed runiciem na
rozkisym gruncie, przy widocznoci tak zej, i pozwala widzie zaledwie
koski zad lub plecy poprzednika! Nie, nie runem, lecz wiksza w tym
chyba zasuga rumaka ni moja.
Wszystkie ziemskie okropnoci maj t cech, i si wreszcie
kocz, a szczliwy ten, kto radosnego koca doczeka. Jake si ucieszyem
ujrzawszy pierwsze, zamglone w mawce, zabudowania Alicji. Deszcz
teraz bardzo nam pomg. Psy nie zwszyy nas i nie wybiegy na spotkanie.
Uniknlimy wrzaskliwego jazgotu i dotarli pod sam bram ogrodu. Lecz
co dalej? Okropna noc dobiegaa koca, ale wraz z ni nie koczyy si
nasze kopoty.
Lewis cicho rozkaza Karol zabierz konie, zaprowad do
stajni i rozkulbacz tak, aby nikt tego nie zauway. Potrafisz?
Zrobi si odpar Stone gosem zadziwiajco rzewym jak na
t por dnia, przebyt drog i deszcz. W duchu wyraziem mu swe uznanie.
Ty, Janie, pom dwign tego pijaczyn.
229

Stwierdziem, e Burton odzyska przytomno, cho nie

cakowicie. Gdy go odwizywalimy otworzy na chwil oczy, lecz wzrok
mia cakowicie bdny tak, jakby patrza, a nie widzia. Gdy mu
rozsupaem wizy, o mao nie run na ziemi.
Karol podtrzyma go w ostatnim momencie. Jasne, i w takiej
sytuacji musielimy go przenie. Dokd? Karol, jak gdyby przeczu me
pytanie, bo powiedzia:
Do naszego pokoju. Pniej obmylimy mu inne zacisze. Lewis
pospiesz si i szybko wracaj. No, Janie!
Podjem si roli tragarza, Karol trzyma lecego na mych
plecach Burtona za nogi.
Zadziwiajco gboki sen mieli lokatorzy Alicji po raz drugi to
stwierdziem, bo i tym razem nikogo nie zbudzi odgos stpania. Co
prawda staralimy si posuwa jak koty, lecz nie zawsze si to udawao.
Dotarlimy do celu bez przeszkd, Karol otworzy drzwi naszej sypialni,
przez ktre wkroczyem ze swym ywym bagaem.
Gdzie go pooy? wychrypiaem, ciko dyszc.
Na pododze.
Na pododze?
Moe pragniesz zmoczy i zabrudzi pociel, to kad go na
ku, byle nie na moim.
Uznaem, i Burton nie zasuguje na tak ofiar z mej strony i
uoyem go na parkiecie.
Co teraz? zagadnem.
Jeli nie czujesz si zbyt wilgotno, odpoczywaj. Ja cigam z
siebie wszystkie achy.
Poszedem za przykadem Karola. Zaiste nie byo mi ani sucho, ani
ciepo. Przez kilka minut biegalimy w skarpetkach po naszej komnacie
230

(aby si rozgrza), zrzucajc z siebie mokre jak nie wyte cierki

poszczeglne czci garderoby. Wreszcie pozostalimy jedynie w koszulach,
nadal hasajc wok picego Burtona, co na pewno musiao wyglda na
obrazek z zakadu dla umysowo chorych, w ktrym para wariatw taczy
dokoa nieprzytomnego wsptowarzysza niedoli.
A teraz rzekem gboko oddychajc przydaaby si
kropelka whisky.
Karol z wielk ochot speni me danie.
Co robimy z Burtonem? zagadnem.
Przecie nie moe tak w nieskoczono spoczywa na
pododze. Jest zupenie mokry. Rozbior go.
A wiesz... to znakomity pomys. Nawet gdy wytrzewieje, nie
bdzie mg uciec. Ale ja go do ka nie przyjm.
Ani ja zastrzegem si.
Chwileczk... przecie Caldwell proponowa nam dwa
oddzielne pokoje! Jeden z nich znajduje si tu obok, sprawdz, czy drzwi s
otwarte.
Wysunem si na korytarz cicho, jak duch. Tu jeszcze panoway
nocne ciemnoci i nocna cisza. Omackiem trafiem do najbliszych drzwi.
Nie byy zamknite. Wewntrz pokoju znajdowao si ko, nawet
zacielone. Tak wic dane nam byo speni humanitarne obowizki wobec
kowboja, co oznacza, i przenielimy go, rozebrali i uoyli na ku.
Ubranie zostao zabrane, a Karol przekrci klucz w drzwiach i wyj go.
Moe si wydawa, i taki sposb zabezpieczenia si przed
ucieczk winia by niedostateczny, wrcz mieszny. Ot nie! Burton goy,
jak praojciec Adam, nie mg nigdzie uciec, przynajmniej podczas dnia, a i
noc wtpi, czy odwayby si maszerowa trzydzieci mil do farmy
ONeila cakowicie pozbawiony przyodziewku. A musiaby najpierw
wyway drzwi czynic omot, ktry zaalarmowaby wszystkich, bo skok z
pitra, przez okno, by zbyt ryzykowny.
231

Istniao jednak pewne niebezpieczestwo. Burton, otrzewiawszy,

mg wrzeszcze i wzywa pomocy. Kowboj chyba mia w Alicji
wsplnikw, ktrzy donieliby o wszystkim ONeilowi. Lecz najpierw
musiaby si zorientowa, dokd trafi. I w jaki sposb?
Zakadaem, e przepi z p dnia nim na dobre odzyska
przytomno, a pniej pocznie si gowi nad tym, gdzie si podziao jego
ubranie i gdzie si znajduje! Wedug moich kalkulacji, czasu byo sporo.
Gdy wrcilimy do sypialni i owinli si kocami niby Indianie przy
ognisku (jake wwczas tskniem za ogniem!), zjawi si Stone. Mokry i
zmczony, bo przydwiga wszystko, co byo przytroczone do siode i
znajdowao si w jukach, a wic i w jukach Burtona. Jake roztropnie
postpi Lewis! By zaiste nieocenionym pomocnikiem.
Spjrzcie, panowie powiedzia rzucajc manatki na podog.
Co to jest, doktorze?
Poda mi redniej wielkoci gruby niby-patyk, na ktrego kocu
osadzono... krowie kopyto!
Popatrz, Karolu! wykrzyknem.
Obejrza, pokiwa gow, spojrza na mnie i zauway:
Chyba obaj mylimy o tym samym.
Oczywicie odparem szybko. Co za odkrycie! Oto czym
robiono faszywe lady uciekajcego stada...
Ktre widzielimy na granicy moczarw dokoczy za mnie.
Wanie! Czy odkrycia przez nas tych ladw tak si wwczas
lka Halley?
Na pewno nie. Faszywe lady robiono przecie po to, aby je
kto zauway, inaczej nie miayby sensu.
Wobec tego nadal nie pojmuj, co przerazio Halleya?
232

Uwaam, e to si wkrtce wyjani. Nie zdziwibym si na

wiadomo, i tamtej nocy, niedaleko nas, koczowa Burton ze swym
kopytem, a Halley przelk si, e moemy Burtona zaskoczy przy
fabrykowaniu odciskw racic.
To wyglda prawdopodobnie zgodziem si. Lecz twoje
tumaczenie nie wyjania powodu, dla ktrego Halley odmwi nocnej
warty i zaszy si w gbi wozu na ca noc.
Nie wyjania, Janie. Teraz jednak nie mamy czasu zastanawia
si nad t amigwk. Co tam jeszcze znalaze w jukach Burtona, Lewis?
Nic ciekawego, jak rurk drewnian, pewnie na cybuch.
Poka.
Bya to rurka z trzciny, ktr Karol z wielkim zainteresowaniem
oglda na wszystkie strony. Obejrzaem i ja. Zapewne Burton
przygotowywa sobie ustnik do fajki. Powiedziaem o tym.
Ustnik do fajki? ironicznie powtrzy Karol. Co za
szczcie, e tego rodzaju ustnikw nie uywali i nie uywaj nasi
czerwoni bracia w pnocnej Ameryce. Wiecie, co to jest? To cicha mier
znana wrd Indian Brazylii na setki lat przed wynalezieniem palnej broni.
Znana i obecnie. Kolec z twardego drzewa, nasycony szybko dziaajc
trucizn, wkada si do takiej rurki i po prostu wydmuchuje w kierunku
wroga.
Lewis a poblad z wraenia.
Kogo chcia Burton zabi? wyjka.
Ale nikogo. Ten przyrzd bardzo pomaga w wywoywaniu
stampede. Nie stosuje si adnej trucizny, a jedynie igy kolczastych
krzeww przystosowane do rednicy rurki. Wystarczy dmuchn z pewnej
odlegoci na odpoczywajce krowy. Po tak bolesnym ukuciu popoch w
stadzie murowany. Lewis, czemu si nie przebrae, ociekasz wod.
Spieszyem si, prosz pana.
233

No to teraz szybko wracaj do swej sypialni i zabieraj such

odzie. Przebierzesz si tutaj, eby nie zwraca niczyjej uwagi. W wypadku
gdyby ci kto napotka, mw, e zrezygnowalimy z polowania na skutek
zej pogody. Ruszaj!
Stone odszed. Siedlimy w kucki na swych kach, otuleni
derkami. Zbierao mi si na sen, lecz w takich okolicznociach nie wolno
byo nawet na chwil zmruy oczu.
Co dalej, Karolu? zapytaem.
Poczekamy, a powrci Stone, a pniej polemy go, by obudzi
Caldwella. Naley sprowadzi porucznika, i to jak najszybciej. Chocia czasu
moim zdaniem jest sporo. Atkins pewnie ju wsta, lecz nie ujrzawszy ani
nas, ani Burtona przypuszcza, i przeposzy nas deszcz i e udalimy si na
farm ONeila. Nie pjdzie tam z przyczyny tej paskudnej pogody, zreszt,
po co? Uwaam, e ONeil, jeli istotnie poleci Burtonowi zorganizowanie
stampede (a na to wyglda), sdzi, e jego podwadny zajmuje si
przygotowaniem do tego przedsiwzicia swych pomocnikw, Burton na
pewno nie dziaa w pojedynk. W takiej sytuacji ONeil nie bdzie wzywa
Burtona do siebie, a jeli nawet wezwie, rozpocznie si szukanina i to
bardzo duga. Nikomu przecie nie przyjdzie do gowy, e kowboj znajduje
si wrd nas. Na poszukiwaniach na pewno minie dzie, moe nawet dwa
lub trzy. Co za szczcie, e deszcz nadal pada. Przecie mogliby
zorganizowa stampede nawet bez pomocy Burtona, chocia tak
moliwo uwaam za mao prawdopodobn. No, gdzie jest Stone? Na
sam myl, e musiabym woy na siebie mokre achy, robi mi si
podwjnie zimno. A tobie, Janie? Jaka szkoda, e nie moemy rozpali
ogniska. Jednak nocleg pod dachem ma i swe ze strony.
Przytaknem i wyraziem al z powodu nie zabrania zapasowych
ubra, jednak nigdy tego nie czynilimy.
Wreszcie Lewis ujawni si. Dwiga pod pach spore zawinitko.
Na polecenie Karola przebra si pospiesznie i z zadowolon min siad na
krzele. Jednak nie na dugo.
234

Mimo wszystko zauway Karol musimy zbudzi

Caldwella. Ktra to godzina, Janie?
Dochodzi pita odparem spojrzawszy na zegarek i
zdziwiem si. Za oknami bowiem cigle jeszcze panowa pmrok.
Dzie zapowiada si pny i ponury wrd monotonnego
odgosu wody spadajcej z dachu.
Lewis, wiesz, gdzie pi Caldwell?
Zapytany skin gow.
No to id natychmiast, obud go i sprowad tu. Powiedz mu, e
musimy z nim porozmawia, e siedzimy tu uwizieni z braku ubra.
Przydayby si nam dwie suche pary spodni i dwa komplety bielizny. Tylko
bez nadmiernego alarmu, Lewis. Lepiej, aby o wszystkim dowiedzia si
jedynie Caldwell, nikt wicej.
Stone znowu odszed, a my nadal tkwilimy na kach, okutani w
koce.
Okropny ranek ziewnem.
Nie narzekaj. Taki ranek uchroni nas od sporej awantury.
Mylisz o stampede?
Oczywicie.
Hm..! chrzknem uwaasz, e deszcz przeszkodzi
uprowadzeniu stada?
Uwaam... przerwa i spojrza na mnie badawczo.
O co ci chodzi, Janie?
Nic takiego, mog si przecie myli. Po prostu przyszo mi do
gowy, e chocia na rozmikej ziemi bydo zostawia bardzo wyrany lad,
to... z drugiej strony, ulewny deszcz szybko te lady zatrze. Wydaje mi si, e
deszcz wcale nie przeszkadza stampede, lecz je uatwia. Nie przerywaj!
235

powiedziaem, widzc jego otwarte usta. Gotw jestem si zaoy, e

wszystkie tutejsze wypadki znikania krw wydarzyy si wanie podczas
deszczu lub na chwil przed jego spadniciem. W tym wietle my dwaj
jestemy greenhorny, jakich dotd nikt nie oglda.
Zerwa si z ka jak ig dgnity i skoczy na podog bosymi
nogami.
Ubieraj si. Musimy lecie do Caldwella, niech cignie ludzi.
Moe jeszcze nie jest za pno.
Z obrzydzeniem poczem wciga na siebie mokr odzie, na
szczcie w tym momencie zastukano do drzwi, ktre na moje energiczne
prosz otworzyy si bezszelestnie, a za nimi ukaza si nasz gospodarz
oraz Stone. Zaiste Caldwell zasugiwa na uznanie za sw prawie
byskawiczn szybko.
Czuj, e stao si co bardzo wanego powiedzia
zdyszanym gosem wic jestem...
Streciem mu jak najwicej wypadki wczorajszego wieczoru i
nocy. Gdy skoczyem, Karol nie da Caldwellowi doj do sowa.
Musi pan natychmiast uda si do stada i zabra z sob
najpewniejszych ludzi. Moe ju rozpoczo si stampede, ale dognamy tych
drabw. Tobie, Janie, powierzam piecz nad Burtonem. Stone bdzie nam
towarzyszy. Czy ma pan jak such odzie?
I tym razem Caldwell okaza si znakomitym wykonawc polece.
Lewis, podaj ubrania. Mam nadziej, e bd pasowa. Ale
mielicie okropn noc!
Mniejsza z tym mrukn mj przyjaciel prawie wyrywajc
Stone'owi pojedyncze czci bielizny i garderoby.
Idziemy! Janie, uwaaj na Burtona.
Wyszli pospiesznie. Zaczem si odziewa, lecz nie w tak
wariackim tempie, jak Karol. Zabrawszy fajk i kapciuch z tytoniem
236

pospieszyem do ssiedniego pokoju. Cichutko woyem klucz w otwr,

delikatnie przekrciem. Wystarczy jeden rzut oka, aby stwierdzi, e
Burton, przykryty kocami, nadal pi. Siadem na stojcym w pobliu fotelu.
Zapaliem fajk i utonem w rozmylaniach nie spuszczajc wzroku z ka
i jego lokatora.
Czy Karol z Caldwellem zd na czas, by zapobiec nowej ucieczce
stada? Czy nie dojdzie do strzelaniny? Czy ONeil, zaniepokojony rozwojem
wypadkw, przybdzie do Alicji?
Za oknem poczynao powoli rozjania si, lecz strugi wody
ciekajce po szybie nie zapowiaday ani pogody, ani soca.
Monotonnie mijay minuty. Nagle ko zaskrzypiao.
Dostrzegem, jak Burton obrci si na wznak, a nawet otworzy oczy.
Czybym pomyli si w ocenie jego trzewoci? Jednak nie. W nastpnej
chwili pocz monotonnie chrapa.
Ile czasu tak przesiedziaem pilnujc winia? Ponad dwie
godziny, a te dwie godziny wyday mi si wiecznoci. Usyszaem czyje
kroki na korytarzu, pniej wrzaw i miech dzieci, wreszcie woanie
pani Alicji. Byem znuony, godny i coraz bardziej senny. Jake wic
ucieszyy mnie odgosy paru stukni. Przekrciem klucz w zamku. To byli
Karol i Stone. Po ich minach poznaem, e nasza sprawa przedstawia si
pomylnie.
On jeszcze pi szepnem.
Nie byo stampede?
Nie byo odszepn mj przyjaciel. Lecz wyobra sobie, e
ledwie dobudzilimy si wartownikw.
A to adna warta! wykrzyknem. Popili si, czy co?
Opowiem pniej. Lewis zostanie tutaj, ju jad niadanie, a na
nas czeka piknie zastawiony st.
Istotnie czeka, lecz nie w jadami, jak sdziem, a w naszym
gocinnym pokoju.
237

To mj pomys wyjani Karol by mc pilnowa Burtona.

Wic co z tym stampede? zagadnem napeniajc szklank
kaw.
Nie byo popochu w stadzie, chocia wszystko do tego
przygotowano.
Co to znaczy?
Podejrzewam, a raczej jestem pewien, e posiek kowbojw
zaprawiony zosta jakim rodkiem nasennym. Oto jeszcze jedna przyczyna,
z powodu ktrej dotd nie znaleziono porywaczy.
Nie rozumiem.
Och, to bardzo proste. Kowboje pilnujcy stada, gdy
wykrywano kolejne kradziee, nie byli skonni przyzna si do tego, e spali
zamiast czuwa. Nikt z nich nie podejrzewa, e nie niedbalstwo byo
przyczyn ich snu, lecz narkotyk. Nie ujawniali wic tego faktu, co
oczywicie ujemnie zawayo na odkryciu prawdy. Jeli do tego doda inny
fakt, o ktrym nie wiedzielimy, e przepdu dokonywano podczas deszczu
lub te przed jego spadniciem, rzecz urastaa do miary cudu, bowiem w
cudowny sposb znikay tropy pdzonych krw. Czy nie tak?
Oczywicie. A Caldwell potwierdzi nasze podejrzenie?
Pytaem go o to. Nie pamita, jaka bya pogoda przy pierwszych
kradzieach, lecz po ostatniej poszukiwania prowadzono tu po ulewnej
burzy. Jestem przekonany, e tak dziao si w kadym wypadku. Twj
domys, Janie, okaza si prawdziwy w kadym calu i doskonale tumaczy
brak wszelkich ladw.
A ten kij z kopytem? W jakim celu znaczono sztuczne tropy?
Aby jeszcze bardziej zagmatwa spraw. Na przykad wmwi
w Caldwella, i krowy po prostu utony w bagnie.
Przecie nie utony? Gdzie wic si znajduj?
238

Zbyt wiele ode mnie wymagasz, Janie. Nie jestem jasno widzem.
Ale poniewa byda nie sprzedano nikomu ani nie powikszyo ono stad
ONeila, przypuszczam, e nieszczsn rogacizn zapdzono nad jaki
stromy jar i e koci tych krw do tej pory spoczywaj na dnie jaru. Jednak
nie pojmuj, dlaczego do tego celu nie uyto wanie bagna?
Twoje domysy s chyba trafne, Karolu. A czemu nie
wykorzystano bagna?
Sdz, e jaki stromy jar znajduje si w pobliu, a do bagien
wiedzie dusza droga. Sdz rwnie, i krowy zapadszy si w
przybrzene, z zasady pytkie bajoro odmwiyby posuwania si dalej.
Natomiast rozpdzone stado, trafiwszy na przepa, nie mogo nagle
zatrzyma si. Moe znajdziesz lepsze wytumaczenie, bo ja nie.
Odpowiedziaem, i jego wywd jest logiczny i trafia mi do
przekonania.
Reszt naszej porannej uczty zakoczylimy szybko, nasuchujc,
czy z pokoju zajtego przez Burtona nie dobiegaj jakie alarmujce
odgosy. Lecz w ssiedztwie panowaa cisza i tylko z zewntrz dochodziy
urywane poszczekiwania psw i aosny poryk byda. Wrcilimy do
Stonea. Burton nadal chrapa. Karol wyprowadzi nas na korytarz:
Idcie si przespa ze dwie godzinki, oczywicie w ubraniach,
nie wiadomo, co moe si przydarzy. Lewis, moesz si pooy na moim
ku. Gdyby zjawi si Caldwell, dajcie mi zna.
I tak nas odprawi, a pniej usyszaem klucz przekrcany w
zamku drzwi ssiedniego pokoju.
Przyznam, i z radoci skorzystaem z propozycji Karola. Stone
chyba rwnie. Jak dugo trwa mj sen?
Energiczne pukanie do drzwi wyrwao mnie ze wiata marze i
nicoci. Siadem, spojrzaem na zegarek. Dochodzio poudnie. Jednym
skokiem znalazem si przy drzwiach. Za nimi sta Caldwell.
Prosz, niech pan wejdzie.
239

Pan Gordon wyszed?

Jest obok, pilnuje tego kowboja. Zaraz go sprowadz.
Wyszedem na korytarz i wywoaem przyjaciela.
Zjawi si Caldwell, id do niego, ja tu posiedz.
Co nowego? zapyta zaniepokojony.
Nie wiem.
No to pilnuj Burtona. Gdyby si obudzi, zabawiaj go rozmow.
W razie czego, wal pici w cian.
Odszed.
Skrupulatnie przekrciem klucz w zamku i zajem ciepe jeszcze
miejsce w fotelu.
Znowu pocz mija monotonnie czas.
Wreszcie zaskrzypiao ko. Spojrzaem: picy
otworzy oczy. Wpatrywa si w sufit, na koniec
stkn i usiad. Chyba dopiero wwczas mnie
zauway. Gapi si przez dobr minut.
Kto ty jeste? zagadn ochrypym
gosem.
O rany! Ale mnie eb boli.
Odrzuci koce i spostrzeg, e jest
cakowicie nagi. Szybko si nakry.
Gdzie moje ubranie?
Byo tak mokre, e musielimy je zdj odpowiedziaem.
Dziki temu nie przezibie si i nie kichasz.
Gdzie ja jestem?! wykrzykn zdumiony. Czy to pan ONeil
ciebie przysa?
240

Nie, nie ONeil. Po prostu z wasnej ochoty czuwam nad twym

zdrowiem.
Nie dosysza ironii w mym gosie.
Nic nie rozumiem mrukn i nagle chwyci si za gow.
Ktra to godzina?
Dobrze po pierwszej odparem.
Jej! Wida zaspaem. Musz i do ONeila. Nie wiesz, czy si co
nie wydarzyo?
Nic si nie wydarzyo. Nie byo popochu w stadzie.
Ten czowiek wcale mnie nie poznawa, wic postanowiem nieco
z nim poartowa i pocign za jzyk.
Nie... byo... popochu wyjka. Teraz to mi gospodarz da
szko! Skd wiesz? I kto ty jeste? Ja ju ciebie musiaem widzie, ale nie
pamitam kiedy. Daj mi ubranie.
Jest zupenie mokre.
Diaba tam, mokre czy suche
zdenerwowa si. Musz i do ONeila.
No rusz si! wrzasn.
Pocz rozglda si po pokoju,
zapewne sdzc, i wypatrzy sw odzie.
Gdzie ja jestem, u licha?!
U ludzi, ktrzy zadbali o twoje
zdrowie odpowiedziaem spokojnie.
Gdyby nie oni, leaby do tej pory na
deszczu i w bocie.
To Atkins ciebie przysa? Ju przypominam sobie. Byem u
Atkinsa, a tam gocio jeszcze jakich dwu greenhornw, ale wicej nic nie
pamitam. Musiaem tgo zala pa.
241

Prawda przytaknem. Bye nieprzytomny i nieruchliwy

jak kamie.
Mczy mnie pragnienie, przynie troch wody.
Prawdopodobnie chcia si mnie pozby chocia na chwil. W mej
bowiem obecnoci krpowa si wyskoczy z ka.
Wod dostaniesz nieco pniej, a nawet cokolwiek do
zjedzenia.
Dlaczego pniej i... gdzie ja jestem?
To ty zmajstrowae kopyto na kiju? odpowiedziaem
pytaniem na pytanie.
Zerkn na mnie podejrzliwie.
Jakie kopyto? O niczym nie wiem.
Nawet o tym, e wioze je w jukach sioda?
Wybauszy na mnie oczy.
Kto ci pozwoli zaglda do moich jukw? Jeeli co zgino...
Daj spokj, Burton przerwaem mu w poowie zdania.
Wszystko si wydao.
By blady po tej pijackiej nocy, ale teraz poblad jeszcze bardziej.
Co to znaczy? zachrypia.
To znaczy, i to ty robie mylne lady uciekajcego byda, e
brae udzia w porywaniu stad Caldwella, e miae tu wsplnikw, a
midzy nimi Bena Halleya. Jestecie starzy znajomi zaryzykowaem.
Czy poznalicie si podczas pracy na poczcie?
Zrobi si prawie siny.
Gdzie ja jestem? powtrzy raz jeszcze stare pytanie.
Jakim prawem wizisz mnie tutaj? adnego Halleya nie znam!
242

By prawie gotw wyskoczy z ka, wic podniosem si z fotela.

Kamiesz, Burton powiedziaem spokojnie. Nie wrzeszcz,
bo to ci nic nie pomoe. Lepiej zastanw si nad sw sytuacj, ona prowadzi
prosto za wizienne kratki. Kradzie byda to nie przelewki i tylko szczerym
przyznaniem si do winy moesz poprawi swe pooenie.
Popatrzy na mnie.
Jeli jeste policjantem, niczego mi nie dowiedziesz, jeli nie,
tym gorzej dla ciebie, bo nie masz prawa trzyma mnie tutaj i
przesuchiwa. Poskar si ONeilowi.
By pewny siebie, czy tylko nadrabia tupetem? Raczej to drugie.
Kim jestem odpowiedziaem dowiesz si pniej. Od
ONeila nie spodziewaj si pomocy, on sam bdzie jej potrzebowa, a poza
tym musi by wcieky, bo zawalie ca spraw. By moe ca win
obciy ciebie i wwczas ruszysz do Reginy pod dobr eskort.
Do Reginy? wzruszy ramionami, lecz jego twarz wyraaa
przestrach.
Tak, do Reginy, by stan przed sdem.
Za co mam stan przed sdem?
Ju ci mwiem: za okradanie Caldwella.
Nic wicej nie powiem mrukn.
Otuli si kocem i uda, e pi. Przypuszczam, e czu si fatalnie
po wczorajszym pijastwie, a poza tym chcia przemyle spraw. Czy go
skruszyem w dostatecznej mierze, miaa ujawni najblisza przyszo.
Opadem z powrotem na fotel i tkwiem w nim do chwili, w ktrej delikatnie
zastukano do drzwi. To Stone przyszed mnie zwolni z dyuru. Powiedzia,
e pan Gordon i gospodarz znajduj si obok. Istotnie zastaem ich w
naszym pokoju.
Jak tam Burton? Obudzi si? zapyta Karol.
243

Owszem, obudzi i udaje niewinitko, lecz chyba z coraz

mniejsz pewnoci siebie.
Tu powtrzyem dokadnie przebieg mej rozmowy z kowbojem.
A wic nawet odgraa si. No, no! Tupetu mu nie brak. Musisz
wiedzie, Janie, i wysalimy do Reginy goca z pismem dla Mitchella, w
ktrym pan Caldwell prosi o natychmiastowe przybycie. Dopisaem, e
sprawa kradziey byda zblia si ku rozwizaniu.
Czy to pewny czowiek ten goniec?
Karol wzruszy ramionami.
Kt moe wiedzie? Pan Caldwell rczy za niego, a ja jedynie
sprzeciwiem si obarczaniu tak misj Halleya.
Wasza nieufno do tego kowboja doprawdy nie ma
uzasadnienia wtrci si gospodarz.
Jak to! wykrzyknem. A jego zachowanie si?
Wci pan myli, doktorze, o tamtej nocy przy bagnach?
Istotnie tkwi w tym co dziwnego, lecz przecie nie wiemy, jaki to ma
zwizek z porywaniem moich stad. Moim zdaniem aden.
Mam ja na t spraw swj pogld, bardzo odmienny od
paskiego tu Karol spojrza na niego przenikliwie. Jednak
powstrzymam si chwilowo od jego ujawnienia, brakuje mi pewnych
szczegw.
Bardzo to zagmatwane westchn gospodarz.
Ostrono nie zaszkodzi stwierdziem. A co si tyczy
Mitchella, jeli wszystko dobrze pjdzie, zjawi si tu nie wczeniej ni za
trzy dni. Prawda?
Tak sdz wyzna Caldwell.
Wic jak do tego czasu damy sobie rad z Burtonem?
244

Nie wyolbrzymiaj trudnoci, Janie. Nagi kowboj nigdzie si std

nie ruszy, a odziey mu nie zwrcimy. Najlepszy to sposb zapobieenia
prbom ucieczki.
Oczywicie, oczywicie, jednak nie to miaem na myli.
Wkroczylimy w uprawnienia policji, rzecz pachnie skandalem. Czy ty tego
nie pojmujesz?
Doskonale. Jeli jednak zwolnimy Burtona, sprawa bdzie
wygldaa jeszcze gorzej, przyznamy si bowiem do bdu. Burton gotw
nas oskary, i po pijanemu (przecie pilimy z nim!) dokonalimy
zamachu na jego wolno. A poza tym w takim wypadku nasze ledztwo
wrci do punktu zerowego. Nie ma odwrotu, Janie, musimy brn dalej.
Okropne to ryzyko. Jeli bowiem Burton ma tu wsplnikw i
jeli narobi wrzasku na ca Alicj, ONeil w cigu paru godzin dowie si o
wszystkim, a w cigu kilku nastpnych przybdzie i to z liczn asyst. Czy
zamierzasz Karolu prowadzi wojn z ONeilem?
Jest to jedyna rzecz, ktrej si obawiam zauway Caldwell.
Z ONeilem ylimy dotd zgodnie i po ssiedzku...
Tak zgodnie przerwa mu Karol e on powoli okrada
pana. Wynika to jasno z tego, co nam w pijackiej szczeroci wyzna Burton.
Burton wszystko odwoa, dlatego przychylam si do sugestii
doktora.
Dobrze, lecz w takim wypadku prosz wicej na mnie nie liczy
ostro zareagowa mj przyjaciel.
Ale, Karolu!
To jest moja ostateczna decyzja, nie widz bowiem adnych
moliwoci odkrycia sprawcw kradziey byda, gdy jedyny jak dotd
wiadek i uczestnik przestpstwa znajdzie si na wolnoci.
Zaniemwiem, Caldwell wytrzeszczy na nas oczy. Uczynio si
nieprzyjemnie cicho.
245

Moe jednak... szepnem pgosem.

Karol machn rk.
Nie prbuj mnie przekonywa, Janie. Nie ustpi.
Caldwell gono westchn.
Cofam swe zastrzeenia. Bez waszej pomocy bybym
cakowicie bezradny.
Cieszy mnie paska decyzja. Zreszt ryzyko jest bardzo mae.
Burton nie ucieknie, a ONeil nie zjawi si tu przed przybyciem Mitchella.
Id o zakad, i porucznik zaakceptuje moje poczynania. A teraz, skoro ju
rozstrzygnlimy spraw, zastanwmy si nad now zagadk: gbokim
snem kowbojw pilnujcych stada. Powiniene wiedzie, Janie, bo o tym
jeszcze nie wiesz, e dziwny sen ogarn jedynie stranikw byda. Tylko
oni skaryli si po przebudzeniu na ble gowy i silne osabienie. Natomiast
caej reszcie nic si nie przydarzyo.
Kto ma dostp do kuchni? zapytaem.
Praktycznie kady odpar Caldwell. Nie mog ludziom
zakaza zagldania do garnkw, zaraz poczliby podejrzewa, i gotujemy
im lich lub niewie straw.
Innymi sowy, kady mg wrzuci lub wla do potraw
usypiajcy rodek.
Nie myli si pan, doktorze.
No tak, lecz czemu nie zatruli si wszyscy?
atwo to wytumaczy. Ludzie straujcy w nocy jedz posiek
nieco wczeniej od pozostaych. Chodzi o to, by jeszcze przed zapadniciem
zmroku mogli obj wart.
Rozumiem odparem. Oznacza to, i nie wrzucono, ani nie
wlano trucizny do garnkw, lecz do napenionych ju talerzy. W jaki sposb
246

nie zwrcio to niczyjej uwagi? Chyba najatwiej mg to uczyni paski

kucharz. Caldwell bezradnie rozoy rce.
No tak skwitowaem jego gest. Tyle wiemy, e... nic nie
wiemy.
Poza tym, co mwi Burton. Czy w takiej sytuacji masz jeszcze,
Janie, jakie skrupuy?
I tak le, i tak niedobrze, lecz poniewa pan Caldwell zgodzi si
na twe propozycje, a jest to przede wszystkim jego sprawa, ustpuj,
chocia nadal gnbi mnie wtpliwo.
Ale z ciebie uparty czowiek! Niech bdzie i tak. Wkrtce si
okae, czyje na wierzchu.
Podziwiam tw pewno, Karolu. Co do mnie, marz o
przyjedzie porucznika. Wtedy nasze postpowanie przybierze chocia
pozory legalnoci. A do tego czasu... No c, musimy bacznie pilnowa
Burtona. Taki jest mj pogld.
Wreszcie mrukn zabawnie. Skoro ju tyle uzgodnilimy,
trzeba pomyle o kolejnym dziaaniu. Nie wolno nam siedzie z
zaoonymi rkami i czeka na Mitchella. Pan zwrci si do gospodarza
niech zarzdzi, aby nikt z paskich ludzi nie opuszcza farmy. Przede
wszystkim radz zatrudni Halleya przy jakiej mudnej robocie.
Najbardziej mi zaley, aby on wanie nie oddala si z Alicji. Jeli bowiem
w nocy lub o wicie miano zorganizowa stampede (wedug sw Burtona),
a do tego nie doszo z powodu nieobecnoci Burtona, jego wsplnicy zostali
zdezorientowani i czekaj nowych polece. Kto wie, czy nie bd prbowa
nawizania kontaktu z Burtonem, szukajc go oczywicie na farmie ONeila.
Prosz, a do przyjazdu Mitchella, zwraca baczn uwag na pracownikw.
O Halleya moe pan by spokojny. Bd go mia na oku. Lecz co
si tyczy innych, trudna to sprawa. Jak upilnowa tylu ludzi?
Da im jakie zajcie dodatkowe, na przykad dokona
przegldu krw, koni lub w ogle jakiegokolwiek dobytku. Myl, Janie, i
powiniene towarzyszy panu. Krcie si obaj midzy ludmi pod byle
247

jakim pozorem. Niech czuj si obserwowani. Sprbujcie wreszcie zbada,

ale w bardzo delikatny sposb, czy dotara do nich wiadomo o Burtonie.
Mam nadziej, e nie. No ruszajcie. Ja tymczasem pogadam z naszym
winiem, moe wynik mej rozmowy bdzie lepszy od twojego, Janie.
Udaem si z Caldwellem na obchd. Szczciem deszcz usta, cho
zerwa si bardzo chodny wiatr. Nie warto opisywa przebiegu wdrwki.
Zauwa jedynie, i Caldwell postpowa bardzo sprytnie. Bowiem przy
kadej napotkanej grupce swych pracownikw zapytywa o tych, ktrzy nie
znajdowali si w pobliu, kaza ich szuka, a gdy si odnajdywali, wydawa
rne polecenia dotyczce gospodarskich prac, wymagajcych szybkiego
wykonania. W ten sposb doszo i do Halleya, ktremu gospodarz rozkaza
zaj si zbadaniem stanu jakiej bryczki oraz wymian k. Halley, jak
zwykle, by niesychanie grzeczny, we wszystkim potakiwa Caldwellowi.
Jednak przy ogldzinach wzmiankowanej bryczki, gdy gospodarz odwrci
si, by zbada resory pojazdu, na mgnienie oka dostrzegem na twarzy
Halleya strach, bliniaczo podobny do tego, jaki okazywa podczas naszego
noclegu na bagnach. Gdy Caldwell wyprostowa si, twarz kowboja znowu
zajaniaa niczym nie zmconym spokojem i radoci.
Czego przerazi si Halley? Przecie nie resorw?
Nieco pniej odwiedzilimy stajnie i obory, w ktrych trzymano
jedynie dojne krowy. Caldwell wszdzie objawia niezwyk energi
zapdzajc do roboty wszystkich, ktrzy akurat nie mieli adnego zajcia.
Tak to trwao prawie do pitej godziny i przyznam, i dobrze rozbolay
mnie nogi od tej niekoczcej si wdrwki.
No stwierdzi gospodarz, gdy wreszcie skierowalimy si ku
centralnemu budynkowi Alicji pan Gordon powinien by zadowolony.
Nie brakuje adnego z mych ludzi.
A w nocy? zapytaem.
Rozoy rce bezradnym gestem.
Przecie nie mog ich pozamyka. Zreszt... jestem przekonany,
e dotd aden z nich nie wie o Burtonie.
248

To nie jest pewne. Wysa pan czowieka z listem do Reginy. Na

pewno wielu pytao go, dokd jedzie i po co. Dla nie wtajemniczonych rzecz
nie ma znaczenia, ale wsplnicy Burtona mog co podejrzewa i gowi si
nad tym, co list zawiera. Na zodzieju czapka gore, prosz pana. A taki
Halley! Na pewno wie o wysaniu goca.
Oczywicie, e wie. Przecie jest nadzorc moich kowbojw.
Niestety westchnem.
Rozemia si.
Prosz mi przedstawi, doktorze, chocia jeden dowd
nieuczciwoci Bena, a natychmiast zwolni go z pracy.
Zamilkem. Dowodw mi brako, istniay tylko podejrzenia.
Wrcilimy do gocinnego pokoju spotykajc po drodze pani Alicj. Nie
widziaem jej od dwu dni.
Co nowego? zagadna pozornie spokojnym gosem, jednak
wyczuem w nim zaniepokojenie.
Wszystko w porzdku, moja droga zapewni j maonek.
Mwisz tak, aby mnie nie straszy. A co pan o tym sdzi,
doktorze? Obecno tego Burtona wrcz mnie przeraa. Co powie ONeil?
Uspokoiem j, jak mogem najlepiej. Czy uwierzya mej udanej
beztrosce? Nie wiem i nigdy si nie dowiem. Tu dodam, i z pani Alicj
spotykaem si przewanie tylko przy posikach. Bya zawsze bardzo zajta,
zreszt i ja nie miaem czasu na pogawdki. Nie po to tu przybylimy, nie na
zabaw ani na przyjemny odpoczynek. I chyba dobrze, e tak wanie
uoyy si stosunki z rodzin gospodarza, wicej pozostawao nam czasu
na wykonanie zadania, jakiego podjlimy si.
W gocinnym pokoju siedzia Stone.
Pan Gordon rozmawia z Burtonem poinformowa, okropnie
ziewajc. Prosi, aby mu nie przeszkadza.
249

Caldwell posta chwil i odszed, obiecujc przysa obiad dla

naszej trjki.
Dla czwrki poprawiem go. Wzgldy humanitarne
nakazuj nakarmi naszego winia.
To suszne zgodzi si.
W niecae p godziny pniej gruba Murzynka przyniosa obficie
zastawion tac. Ciekawe, czy wiedziaa o powodzie zmuszajcym nas do
obiadowania oddzielnie? Chyba bya zdziwiona, e trzech zdrowych
mczyzn (zakadajc, i o czwartym wie do kuchni nie dotara) jada
oddzielnie. Moe dosza do wniosku, e nie zasugujemy na zasiadanie przy
jednym stole z gospodyni i gospodarzem.
Posaem Stonea po Karola. Zjawi si jedynie ten ostatni.
Co sycha w wizieniu? zaartowaem.
Poklepa mnie po plecach.
Miknie owiadczy. Z kamienia przemieni si ju w
sosnowe drewno, gdy stanie si gbk, wycisn z niego ca prawd.
Ho, ho! Oby twe czarodziejskie przemiany doprowadziy nas do
sensownego zakoczenia.
Umiechn si i pocz z pmiska nakada na jeden z talerzy
olbrzymie paty misa, stos ziemniakw i krojonej w kostk marchwi.
Widz, e apetyt ci dopisuje zauwayem z pewnym
zaniepokojeniem, widzc jak pustoszej pmiski.
To nie dla mnie, dla naszego niewolnika. Zgodnie z akcj
zmikczania go.
Susznie, lecz go nie przekarmiaj. To niezbyt zdrowo dla
czowieka pozbawionego monoci ruchu.
Burton na pewno innego jest zdania. Przecie on od wczoraj nic
nie jad!
250

Poszed i szybko powrci, ju bez talerza.

Je, a mu si uszy trzs i rozmawia ze Stoneem. Do
przyjacielsko.
Pewnie pragnie go skaptowa. Oby tylko Lewis nie wygada si
z czym niepotrzebnie.
Przestrzegaem go. No, Janie, dalej do roboty!
Zaatakowalimy pmiski.
Co ci powiedzia?
I duo, i mao rwnoczenie, lecz jestem pewien, e to dopiero
pocztek.
Przyzna si?
Zbyt wiele wymagasz. On si przyzna tylko do znajomoci z
Halleyem, ale powiada, e teraz rzadko si widuj. Po trzewemu to wielki
spryciarz, Janie, a rwnoczenie paskudny czowiek.
Na pewno paskudny zgodziem si.
Mylisz o aferze znikajcych krw, ale ja nie z niej wycignem
taki wniosek, lecz z tego, i Burton, niby mimo woli, poczyna
obsmarowywa Halleya, a przecie to s wsplnicy!
C takiego mwi?!
Przede wszystkim ujawni fakt, e obaj pracowali w tym
samym urzdzie pocztowym. Na pewno nie zgadniesz, w ktrym!
Ale, Karolu, w samej Kanadzie jest chyba kilkadziesit tysicy
takich urzdw, nie mwic ju o Stanach! Jake mgbym odgadn?!
No to przygotuj si na niespodziank. Chodzi bowiem o urzd
pocztowo-telegraficzny w... zrobi pauz Batoche!
251

Co takiego?! nie mogem ukry zdumienia. To miasteczko,

ktre przez kilka miesicy byo gwn kwater Riela i stolic
zbuntowanych Metysw.
Tak, tak!
Hm... zgadzaoby si z tym, co mwi o Halleyu Caldwell.
Pamitasz?
e przyby do Alicji z grup uciekinierw podczas trwania
rebelii i bardzo Caldwellowi pomaga.
Ot to. Lecz z tego wynika, i Halley uciek od rebeliantw, nic
go wic nie obcia. Dlatego nie mog zrozumie, czemu ukrywa fakt swej
pracy na poczcie?
Zagadnem o to Burtona. Ale on twierdzi, i sprawa nie
wyglda dla Halleya pomylnie. Jakoby przystpi do rebelii, a nawet bra
udzia w rabowaniu magazynw hudsoskiej kompanii.
To moe by zwyky paszkwil. Halley wyglda na typowego
kowboja z Teksasu, a nie na pocztowego urzdnika. Jestem pewien, e
dawniej pracowa na jakim ranczo, na dalekim poudniu Stanw. Przecie
Caldwell ceni go jako kowboja!
Jedno drugiemu wcale nie zaprzecza. Moe przed osiedleniem
si w Batoche, zajmowa si przepdami byda? Dlaczego rzuci t prac,
nigdy si nie dowiemy, lecz nie jest to dla nas wane.
Jeli istotnie tak byo, to mamy obu naszych telegrafistw.
Ciekawe, ktry z nich tak ci urzdzi pamitnej nocy?
Dojdziemy i do tego.
Jednak zauwayem w sumie wyznanie Burtona niewiele
nam daje. Jeli nawet Halley rabowa magazyny w Batoche, c to ma
wsplnego z kradzie byda? I gdyby chocia krad krowy dla siebie, ale on
jedynie niszczy majtek Caldwella po to, aby farma moga przej w rce
ONeila.
252

C ma wsplnego? Ano to, i Halley nie jest czowiekiem

uczciwym, e dla zysku podejmie si kadej dziaalnoci.
Dla zysku. Jaki z tego ma zysk?
Jestem pewien, i ONeil opaca go i to niele, tak samo zreszt
jak Burtona. By moe obu im obieca specjalne wynagrodzenie, wwczas
gdy Alicja stanie si jego posiadoci.
Co do Burtona zgadzam si. Ostatecznie jest podwadnym
ONeila. a ten nie bdzie go kara nawet w wypadku nieudania si planu,
chociaby dlatego, e Burton moe sta si niebezpiecznym wiadkiem. Ale
Halley? Co go skonio do dziaania na niekorzy wasnego pracodawcy i
do ryzyka utraty dobrej posady?
Hm... moe istnieje jeszcze inna przyczyna, na przykad...
szanta!
O, wanie! krzyknem.
Wolno przypuszcza, i Burton szukajc wsplnikw na terenie
Alicji natkn si na starego znajomka i pocz mu grozi ujawnieniem
prawdy o jego postpowaniu w Batoche. Gdyby bowiem Caldwell
dowiedzia si o wszystkim, natychmiast zwolniby Halleya z pracy...
Pamitaj, e Halley jako poczciarz by urzdnikiem pastwowym i dopuci
si na swoim stanowisku powanego przestpstwa.
To wydaje mi si bardziej prawdopodobne. Halley w tym
wietle jest skoczonym ajdakiem, jednak wspczuj mu, e dosta si w
rce jeszcze gorszego ajdaka, na jakiego wyglda Burton.
Ech, obaj warci siebie. No, ale musz ju i na dalszy cig
interesujcej pogawdki.
Jeszcze chwil, Karolu zatrzymaem go. Czy Burton wie,
gdzie si znajduje?
Pyta mnie o to, lecz nie uzyska informacji. Uwaam, i tak jest
dla nas lepiej. Z tego wanie powodu odradziem Caldwellowi odwiedzenie
253

winia. Caldwell go zna i odwrotnie. Burton by w Alicji parokrotnie,

przywoc listy od ONeila, a na pewno sporo razy potajemnie.
Nie sdzisz, e to dziwne, i do tej pory nie zorientowa si w
miejscu swego pobytu? Czyby by z niego taki tpak, czy te po prostu
udaje? Przecie na dziesitki mil nie istnieje obok farmy ONeila adna inna
poza Alicj.
Co w tym jest, Janie. Przypuszczam, e Burton nie grzeszy
rozumem.
Sam go nazwae spryciarzem.
Lecz spryt a rozum to nie to samo.
Poszed i odesa Stonea z pustym talerzem.
Siadaj i jedz rozkazaem.
Nie czeka na powtrn zacht. Jad, a ja zapaliem fajk.
Ogarna mnie nuda przymusowego odpoczynku. Ano c! We trjk
odgrywalimy rol stray wiziennej, ktrej nie wolno opuszcza wartowni.
Jak dugo jeszcze ma trwa taki stan?
Pnym wieczorem, gdy za oknami zawisa noc, Karol powrci z
przesuchania. Widziaem, jak jest zmczony, wic tylko zapytaem:
Moe ja pjd wartowa?
Nie trzeba. Burton jest spokojny i agodny jak baranek. Teraz
ju wie, e ucieczka jedynie przysporzyaby mu kopotw.
Nam rwnie wtrciem.
Prawda, ale on zdaje si nie bardzo jest zorientowany w tej
sprawie. Wystarczy po prostu zamkn go na klucz. Dzikuj ci, Stone.
Moesz wraca do siebie. Jutro po niadaniu odwied nas.
Lewisowi nie bardzo umiechaa si perspektywa powrotu do
codziennych zaj, bo na dwik pierwszych sw Karola spochmurnia, a
rozweseli si dopiero przy ostatnich.
254

Tylko pamitaj doda mj przyjaciel nikomu ani sowa o

tym, co si tu dzieje, zwaszcza Halleyowi. Najwyej moesz powiedzie, e
pan Caldwell zatrudni ci przy obsudze greenhornw, to znaczy nas.
Oczywicie o Burtonie nic nie wiesz. Dobranoc!
Dobranoc panom!
Odszed.
Uff stkn Karol wolabym drzewa rba ni codziennie
prowadzi tak dugie rozmowy. Nie nadaj si ani na policjanta, ani na
sdziego.
Nic na to nie rzekem, chocia ciekawo a mnie rozsadzaa. W
milczeniu podaem przyjacielowi woreczek z tytoniem, a on z niego
natychmiast skorzysta. Palilimy w milczeniu. Ciemno gstniaa z kad
chwil, a wreszcie zdecydowaem si zapali lamp. Karol odoy fajk,
przecign si.
No, Janie, zbliamy si do koca wielkimi krokami.
Czas na to stwierdziem z radoci. Pozosta nam ju
tylko tydzie i rycho patrze, jak pierwszy szron zetnie ziemi. Pora
wraca.
Umiechn si.
Tak ci pilno?
Nie tyle mnie, co moim pacjentom. Nie chc, aby odnieli
wraenie, e opuciem ich na zawsze.
Twe pragnienia wkrtce si speni. Wyobra sobie, e Burton
przyzna si do brania udziau w porywaniu stada.
A podskoczyem na krzele.
To cud prawdziwy! Jake go do tego skoni?
Proste. Zapewnieniem, i jego postpek bdzie potraktowany
agodniej, ni na to zasuguje. Obiecaem to w imieniu wasnym i Caldwella.
255

Co takiego?! Jak ty sobie wyobraasz? Caldwell ma

zrezygnowa z ukarania zodzieja? A Mitchell? Nie uzna twej obietnicy.
Nie gorczkuj si, Janie. Spraw ostatecznie rozstrzygnie sd, a
nie Mitchell, a wiadomo, i przestpca przyznajcy si do winy zawsze
traktowany jest agodniej. Zreszt nie chodzi przecie o cakowite
darowanie kary, lecz o jej mniejszy wymiar. Na koniec, w naszej sytuacji nie
znalazem innego wyjcia.
Przedziwne wyjcie stwierdziem zgryliwie, lecz ju nieco
uspokojony.
Moe i przedziwne, lecz czsto praktykowane w takich
wypadkach. I tym razem uzasadnione. Zastanw si chwil. Do tej pory
kierowalimy si jedynie podejrzeniami, a na ich podstawie aden sd nie
uznaby winy podejrzanych, jeli w ogle doszoby do procesu. Mitchell
rwnie znalazby si w kopocie prowadzc tak skomplikowane ledztwo.
Pamitaj, Janie, e gwnym inicjatorem kradziey jest ONeil, a co mielimy
dotd przeciw niemu, poza pijackim bekotem Burtona? Przecie nic!
Przypominam ci, e sam wyrazie wtpliwo, czy gadanina czowieka
spitego jak bela moe zosta powanie potraktowana przez policj? Jeli
wic Mitchell nie chwyci za rk gwnego zodzieja, musi rozporzdza
wiarygodnymi zeznaniami wiadkw, a ja mu tych wiadkw dostarcz. To
sukces, Janie, ktrego powiniene mi pogratulowa, a nie pokazywa marsa
na czole. Taka to wdziczno?
Nie potrafiem powstrzyma si od miechu.
Chyba kpisz ze mnie, Karolu? Za co mam ci by wdziczny u
licha?!
Chociaby za to, i skracam czas naszego pobytu tutaj Czy to
nie warte uznania?
Zgoda przyznaem rozbawiony. Jednak agodniejsze
potraktowanie obuza, za cen krtszego pobytu w Alicji, to za transakcja.
Niestety, klamka zapada. Obietnicy cofn nie mog i nie chc.
Moje sowo obowizuje nawet wobec takich typw jak Burton. A przecie
256

nie o niego przede wszystkim w tej sprawie chodzi. Burton by tylko

wykonawc polece szefa. Jest winien, lecz nie jest najbardziej winien.
W duchu przyznaem sporo racji
odpowiadaa mi jego metoda postpowania.
Karolowi,
jednak
nie
I c ci jeszcze ten kowboj wyjawi?

Pokrtce da si to tak uj: ONeil skaptowa sobie Burtona,
najpewniej przy pomocy pienidzy, o czym zreszt sam Burton mwi
bardzo wykrtnie. Twierdzi, i groono mu wypowiedzeniem pracy.
Mniejsza z tym. Tak czy siak ONeil zdoa skoni do organizowania niby
przypadkowych stampede. Dodam, i pierwszy w tym roku popoch w
stadzie by cakowicie naturalny. Silna, wiosenna burza z piorunami
rozdzielia stado na kilka czci, ktre w panicznym popochu rozbiegy si
po prerii. Jedn z grup przypadkowo napotka Burton. Zachcony
poprzednio przez swego pracodawc wykorzysta szans. Popdzi oszalae
z przeraenia krowy prosto przed siebie, a napotka stromy jar. I taki oto
wypadek zapocztkowa seri udanych porwa byda. Wtedy ulewny
deszcz zatar lady.
A gdzie jest ten jar?
Burton twierdzi, i przecina rwnin i nic nie zapowiada jego
istnienia, nawet z bliskiej odlegoci. Dlatego nie natrafilimy na t
rozpadlin, nie odkry jej Mitchell. Po tak piknym pocztku tej afery
nastpia dusza przerwa. Burton twierdzi, e opanoway go wyrzuty
sumienia.
Przypumy mruknem sceptycznie.
Przypumy umiechn si Karol. Chocia nie jest to
wykluczone. Jednak uwaam, e przerwa bya spowodowana ryzykiem. Co
innego bowiem skierowa pd ju galopujcych zwierzt w odpowiednim
kierunku, a co innego sztucznie wywoa stampede w pogodny dzie, czy w
pogodn noc, i to pod obserwacj pilnujcych stada kowbojw.
Oczywicie przytaknem.
257

W takim wypadku ryzyko byo wielokrotnie wiksze. Lecz

trzeba trafu, i Burton przyjechawszy z listem ONeila do Caldwella (tre
tego listu nie gra adnego znaczenia) rozpozna w nadzorcy kowbojw
Alicji swego znajomka z Batoche. Przypuszczam, i w porozumieniu z
ONeilem, zaszantaowa go grob ujawnienia przeszoci.
Lecz to tylko twj domys, Karolu.
Oczywicie. Burton spraw przedstawia zupenie inaczej.
Twierdzi, e wcignicie do wsppracy Halleya wyniko z narzeka tego
ostatniego na warunki ycia w Alicji, e stao si to na wyrany rozkaz
ONeila, ktry obieca Halleyowi zatrudnienie go u siebie w najbliszym
czasie. Z kolei zosta ustalony cay plan dalszej akcji. Burton bardzo si
rozgada na ten temat i opowiedzia mnstwo szczegw. Szkoda, e go
nie mg widzie, z jakim zapaem relacjonowa pomys. Jakby na chwil
uleciao mu z pamici, i w ten sposb sam siebie obcia. Tu musz ci,
Janie, przypomnie, e to ty pierwszy wyrazie przypuszczenie o
organizowaniu stampede podczas deszczu albo te na krtki czas przed
jego spadniciem.
A wic miaem racj?
Cakowit. Burton potwierdzi twj domys. Doda, i dla tego
celu bardzo pomocny by barometr znajdujcy si w mieszkaniu ONeila. A
po co porywano i niszczono bydo, odgadlimy obaj bezbdnie. Tak to wic
wyglda.
I co dalej, Karolu?
Dalej? Zajm si, a raczej obaj zajmiemy si Halleyem. Uwaam,
i lepiej bdzie, aby Caldwell dopiero pniej przyczy si do naszej akcji.
Halley wobec dwu obcych ludzi, ktrych uwaa za greenhornw, bdzie
bardziej szczery ni wobec wasnego pracodawcy.
To wcale nie takie pewne. Naiwnym greenhornom mona ple
koszaki-opaki.
258

Wwczas postawimy go oko w oko z Burtonem. Interesujca

bdzie to rozmowa. Przewiduj, i w ostatecznym wyniku wszystko zwrci
si przeciw ONeilowi.
Ciekawe, jak si zachowa wobec oskare?
Najpierw wszystkiemu zaprzeczy, a z kolei bdzie stara si
dogada z Caldwellem, zrzucajc z siebie odpowiedzialno na Burtona i
Halleya.
Uwaasz, e przekona naszego gospodarza?
Kto wie, kto wie? Jestem pewien, i Caldwellowi wcale nie
zaley na pogorszeniu stosunkw z ONeilem i jeli uzyska zapat za
stracone krowy, nie bdzie nalega na oddanie sprawy do sdu.
Innymi sowy gwny przestpca ma gadko wymkn si, a
cay ciar winy spadnie na Halleya i Burtona. Oburzajce!
Podzielam twj domys, Janie, ale mam nadziej nie dopuci
do tak skandalicznego zakoczenia sprawy. Moesz by pewien, e Mitchell
poprze nasz pogld. Przecie to nie jest jaki spr o pienidze, nie sprawa
cywilna, lecz karna, w ktrej o oskareniu nie decyduje poszkodowany. Inna
rzecz, i stanowisko Caldwella moe wpyn na za godzenie wyroku. Na to
nie mamy adnego wpywu. Jednak wyrok skazujcy, chociaby najbardziej
agodny, bardzo zaway na sytuacji ONeila. Wie o nim szybko rozejdzie
si, mimo e to takie bezludne ziemie. A w konsekwencji, kto wie, moe
zmusi ONeila do opuszczenia tych stron na zawsze.
Sprzeda farm?
Najprawdopodobniej.
Nie powiem, e twoja wizja, Karolu, napenia mnie zachwytem.
ywi nadziej, i Caldwell nie okae si a tak dobroduszny, jak to
przewidujesz. Jego oburzenie, gdy do wiedzia si o tamtym nocnym
napadzie, byo na pewno szczere.
Wierz, lecz w tym napadzie ONeil nie macza palcw. To bya
prywatna inicjatywa. Czyja? Oczywicie pomocnikw ONeila. Ktrych?
259

Najprawdopodobniej Burtona i Halleya. Dwu naszych sygnalistw. Lecz

jak im tego dowie?
Wypr si wszystkiego.
To pewne. Chyba e zdoamy ich skci. Jeli poczn oskara
si wzajemnie, by moe prawda wypynie na wiato dzienne.
By moe stwierdziem pesymistycznie.
Rozmawialimy jeszcze chwil na ten temat i doszli do zgodnego
wniosku, i naley jak najszybciej przesucha Halleya. Lecz przedtem rzecz
musiaa by uzgodniona z naszym gospodarzem. Dopiero pod wieczr
udao si nam odby rozmow z Caldwellem. Wyrazi zgod, lecz
zauwayem, i czyni to niechtnie. Wida cigle jeszcze ufa nadzorcy
kowbojw.
Rozmow z Halleyem odbylimy nastpnego dnia.
Nie wiem, jak j okreli: pogawdk, badaniem czy
przesuchaniem. Na polecenie Caldwella Halley stawi si w naszym pokoju
pnym rankiem. Stone'owi zlecilimy tymczasem piecz nad Burtonem, a
Caldwell, zgodnie z nasz sugesti, nie wzi udziau w spotkaniu.
Halley zjawi si punktualnie o oznaczonej godzinie, peen
ugrzecznienia i umiechw. Moe sdzi, i wezwano go w sprawie jakiej
nowej wyprawy myliwskiej? A moe swymi umiechami maskowa
niepokj?
Nie przytocz dokadnie przebiegu rozmowy, jak od pocztku do
koca kierowa Karol. Zajoby to zbyt wiele miejsca przez nieistotne lub
mao istotne dla sprawy szczegy.
Mj przyjaciel bardzo energicznie, chocia moim zdaniem zbyt

ostro, przystpi do dziea. Bez adnego wstpu zagadn Halleya, czemu
ukrywa swj poprzedni zawd. Zapytany nie straci, jak to si okrela,
gowy. Zdaje si, i nie zorientowa si jeszcze, do czego Karol zmierza.
Odrzek, i niczego nie ukrywa, e Caldwell przecie wie, i by kowbojem.
260

Przy ktrym, jak twierdzi, przepdzie stad z Teksasu do Abilene

zrezygnowa z cikiej i licho patnej pracy i powdrowa na pnoc, do
Kanady, w poszukiwaniu zatrudnienia. Lecz i tu nie wiodo mu si lepiej, a
wreszcie rewolta Riela przygnaa go na ziemi Alicji, w ktrej pozosta.
Istotnie zarobki kowbojw, o tym wietnie wiedzielimy, byy
liche i raczej jedynie ch przeycia wielkiej przygody, ni szansa
wzbogacenia si, skaniaa ich do angaowania si przy przepdzaniu stad.
Darmowe wyywienie i suma kilkudziesiciu dolarw miesicznie (bo
przepd trwa do trzech miesicy) mogy zadowoli tylko modzieniaszka
poszukujcego yciowej rozrywki w dugotrwaej, dalekiej i penej
niebezpieczestw wdrwce poprzez pustkowia prerii. Tak wic Halley na
pewno mwi prawd, lecz nie ca. To, e by kowbojem na teksaskich
rwninach, odgadlimy ju dawno. Po sposobie bycia, po sposobie
wyraania si.
Czy przed przybyciem do Alicji pracowae jako urzdnik
pocztowy?
Zmiesza si, ale jeszcze nie straci rezonu. Pewnym siebie tonem
owiadczy, i rzeczywicie przez pewien czas pracowa na poczcie. Nie
wspomnia o tym Caldwellowi uwaajc, i taka informacja moe mu
utrudni uzyskanie pracy. Wola uchodzi za kowboja i tylko kowboja, co
zreszt jest zgodne z prawd.
Jeste telegrafist stwierdzi mj przyjaciel.
Zaprzeczy, lecz gdy Karol powoa si na owiadczenie Burtona,
poszarza na twarzy.
Co Burton moe o mnie wiedzie?! wykrzykn histerycznie.
Znamy si zbyt krtko.
Wystarczajco dugo, Halley, aby mona stwierdzi, i obaj
penilicie funkcj telegrafistw w urzdzie pocztowym w Batoche. Przecie
stamtd ucieke podczas rebelii Riela. Nie ma w tym nic zego, natomiast
paskudna sprawa, ktra ci obcia, to udzia w porywaniu krw Caldwella.
261

Czemu zgodzie si na odegranie tak paskudnej roli wobec czowieka, u

ktrego przecie nie jest ci le i ktry darzy ci specjalnym zaufaniem?
Pocz si trz jak galareta (przypominajc stan. w jakim
znajdowa si podczas naszego noclegu przy bagnach) i w tym przeraeniu
wyzna nam wszystko, a raczej prawie wszystko.
Motywem przestpczego dziaania Halleya by strach, nie ulegao
to dla mnie wtpliwoci. Mimo i nie potrafi, czy raczej nie chcia, odkry
przed nami przyczyny tego strachu. Nie przyznawa si do udziau w rebelii,
ani do rabunku magazynw w Batoche. Twierdzi, e Burton grozi mu
ujawnieniem kamliwych faktw, ktre chocia niezgodne z prawd na
pewno spowodowayby utrat dobrze patnego zajcia.
Baem si przyzna lecz byem bezsilny. Nie
rozporzdzaem adnymi dowodami przemawiajcymi za moj
niewinnoci. Burton to dra! zakoczy ocierajc rzsisty pot z czoa.
Naleao
zauwayem.
wszystko
szczerze
wyzna
Caldwellowi
Byem gupi! wykrzykn. Daem si szantaowa, to caa

moja wina.
Tak uwaasz? Jeste bardzo pewny siebie, Halley. A powiedz
nam, co to bya za historia z trjk nowo przyjtych kowbojw?
Znowu poblad, na pewno do tej pory nie przypuszcza, i wiemy o
sprawie.
To by drugi szanta. Oni zwchali pismo nosem i poczli mi
grozi ujawnieniem prawdy przed gospodarzem. Za milczenie dali
zapaty. Poradziem si Burtona. Za jego namow zaproponowaem
Caldwellowi zwolnienie z pracy tych przybyszw.
Jaki podae powd?
Po prostu krnbrno. To bya prawda, prosz pana, i pan
Caldwell nic na tym nie straci. Oni poczli lekceway moje polecenia. To
mogo le wpywa na wykonywanie obowizkw przez innych. W taki
262

wanie sposb przedstawiem spraw gospodarzowi i uzna moje

argumenty.
I nie bae si?
Baem si stwierdzi paczliwie. Zaczli si odgraa, e
opowiedz gospodarzowi, dlaczego krowy gin. Wtedy postanowiem
wszystko wyzna.
Ale nie wyznae zauway Karol.
Nie. Oni nie spenili swej pogrki. Dlaczego? Wwczas jeszcze
nie wiedziaem. Po kilku dniach Burton powiedzia mi, e udali si do
ONeila dajc pienidzy za zachowanie tajemnicy. Lecz ich po prostu
zwymyla i odprawi z kwitkiem.
By pewny siebie mruknem.
To prawda, prosz pana.
I nie wrcili do Alicji?
Nie. Moe ich zwioda odpowied ONeila? Nic wicej nie wiem.
A o porywaniu byda?
Halley pocz si jka. A przykro mi si zrobio, suchajc jego
nieudolnej prby wybielenia swych paskudnych postpkw. Nazwaem go
w mylach tchrzem z ajdack podszewk, lecz Burton by chyba jeszcze
gorszym typem, chociaby dlatego, e wcign Halleya w ca afer. I
takiemu czowiekowi Karol obieca agodniejsze potraktowanie!
Suchaj, Ben ostro natar mj przyjaciel. Twe tumaczenie
mona midzy bajki woy. Znalaze si w paskudnej sytuacji i chyba
wiesz, co ci czeka. I tylko jedno moe ci pomc: szczere wyjawienie nam
caej prawdy.
Poskutkowao.
263

Halley przyzna, i korzysta z pomocy dwu wsplnikw:

niejakiego Allana Gee oraz Nataniela Littlehead. Dziwne nazwisko24
drugiego skonio mnie do przypuszczenia, e jest to Indianin lub Metys.
Plemienny przydomek zosta po prostu dosownie przetumaczony na jzyk
bladych twarzy i sta si nazwiskiem. Halley potwierdzi me podejrzenie.
Wspominam o tym jedynie dlatego, e, jak si okazao, Littlehead zna
sposb przyrzdzania z zi naparw usypiajcych, jakie wlewa do potraw
podawanych tym kowbojom, ktrym wypada nocny dyur przy pilnowaniu
stada. Przy picych, jak niedwiedzie w zimowej gawrze, stranikach
uprowadzenie czci stada byo po prostu fraszk.
Z dalszych zezna Halleya wynikao, e w akcjach porywa bra
zawsze udzia Burton, ktry uprzednio porozumiewa si z Halleyem; bd
bezporednio, jeli Halleyowi udawao si wyrwa poza granice Alicji,
bd te za porednictwem lusterek nadajcych sygnay Morse'a. Burton
wystrzega si odwiedzania Alicji, jeli nie istniaa nie budzca podejrze
okazja. Dodam, i niekiedy zaplanowane stampede nie dochodzio do
skutku. Naga zmiana pogody z zapowiadajcej deszcz na bezdeszczow
zawsze skaniaa Burtona do odoenia stampede na noc gwarantujc
zatarcie ladw burzliwym opadem atmosferycznym. Niele musia ONeil
opaca wykonawcw swych polece, jeli zgadzali si na udzia w tak
ryzykownym przedsiwziciu. I jeszcze jeden szczeg, dotyczcy naszego
noclegu przy bagnach. Ot Halley wiedzia, e tej wanie nocy Burton
zjawi si. by znaczy faszywe lady w ssiedztwie miejsca, jakie obralimy
na nocleg. Halley ba si, e przypadkowo przyapie-my Burtona na
gorcym uczynku. Co prawda, uznawa nas za greenhornw, lecz nawet
najwikszego greenhorna musiaaby zastanowi tego rodzaju pozornie
bezsensowna czynno i mg donie o niej Caldwellowi. A dlaczego
zrezygnowa z nocnej warty? Po prostu lka si, i moe napotka Burtona,
ktremu by cakowicie posuszny, lecz ktrego rwnoczenie ba si i nie
cierpia. Nie chcia z nim wwczas rozmawia, peen strachu, e zwrci to
nasz uwag.
24
Littlehead, a raczej little head, oznacza po angielsku: maa gowa. Nataniel jako Indianin lub Metys
prawdopodobnie nosi imi Maa Gowa. [JW48]
264

A nocny napad? Ben Halley przysiga, i nie bra w nim udziau.

Gdy zosta przez nas zaskoczony przy nadawaniu sygnaw, uciek w stron
zabudowa gospodarczych i nie pobieg do lasu.
Mogo to by prawd, ale ja raczej podejrzewaem kamstwo.
Tylko jak je udowodni?
Gdy ukoczylimy t dug i mczc rozmow, przesuchiwany
spojrza na nas aonie i zapyta:
I co teraz ze mn bdzie?
Twoja szczero przemawia za tob odpar Karol. Jeli
jednak cokolwiek ukrye, tym gorzej dla ciebie. Bdziesz musia ponie
skutki swego postpowania, lecz wiele tu zaley od pana Caldwella. A teraz
moesz odej. Zajmij si sw normaln prac i trzymaj jzyk za zbami. Ani
swka nikomu. I nie prbuj ucieczki.
W odpowiedzi westchn, nie wiem, czy z ulgi czy ze strapienia, i
odszed.
265

IX
Nikt nie uratuje skry
Tego dnia nad wieczorem poczo si chmurzy. Powietrze stao

si duszne, temperatura wzrosa tak, jakby to by rodek upalnego lata.
Bdzie burza stwierdzi Caldwell przy wieczornym posiku.
Burza i mnstwo kopotw doda Karol.
Kopotw? zastanowi si gospodarz. Co pan przewiduje?
Kolejn prb wywoania stampede, lub te normalne
stampede, skutek jeden i ten sam.
Czyby si znowu odwayli?
To jest prawdopodobne, a jeli nawet si myl, musi pan na t
noc zmobilizowa wszystkich swoich kowbojw. Kada burza moe
przecie spowodowa popoch w stadzie. A poza tym radz mie na oku
Halleya i dwu jeszcze paskich ludzi: niejakiego Littleheada i Gee.
A to co nowego!
Na dobr spraw mwi dalej Karol naleaoby ca t
trjk zamkn na noc w dobrze strzeonym pomieszczeniu, ale dosy ju
mam kopotw z Burtonem. Licz jednak na to, i Halley tym razem wykae
nieco wicej rozsdku, jeli nie z wrodzonej uczciwoci, to ze strachu.
Karol zaznajomi gospodarza z treci zezna Halleya, czym
wprowadzi Caldwella w stan skrajnego pesymizmu.
266

I komu tu wierzy pocz biada. Byem naiwnym

gupcem ufajc Benowi. To skoczony otr. Czemu pozostawilicie go na
wolnoci?
Po pierwsze -odpar Karol aby nie zamienia Alicji w
wizienie. Nie mamy przecie pewnych ludzi do pilnowania jecw.
Okropno westchn Caldwell.
Po drugie: napdziem Halleyowi tyle strachu, i nie odway si
na adne nowe ajdactwo. Po trzecie: poniewa przyzna si do
wszystkiego.
Ale nie jeste tego cakowicie pewien wtrciem.
Nie. Jednak ucieczka Halleya, w co wtpi, niczego ju nie
zmieni, ba, jeszcze potwierdzi jego win. A zeznania Burtona obciaj
ONeila.
Jeszcze pozostaj ten Littlehead i Gee mrukn Caldwell.
Jeli oczywicie Halley nie kamie, bo ja mu ju teraz nie wierz.
Littlehead i Gee o niczym nie wiedz. Zostawmy ich w spokoju
do przyjazdu Mitchella, ostatecznie nie istnieje powd, abymy go we
wszystkim musieli zastpowa. A teraz, co jest spraw pilniejsz,
zastanwmy si, jak zapobiec ewentualnemu stampede.
Pomijam t cz naszej wsplnej rozmowy dotyczcej
technicznych sposobw zapobieenia popochowi w stadzie. Zaskoczya
mnie jedynie decyzja Karola. Owiadczy, e na t noc oddaje si do
dyspozycji Caldwella. Natychmiast zgosiem i swoj gotowo.
Nie, Janie. Na ciebie spadnie inny obowizek: pilnowania
Burtona.
Przecie tym zajmuje si Stone.
Wybacz, Janie, Stone na pewno lepiej si zna na sprawach
stampede od ciebie i bdzie uyteczniejszy jako dozorca stada.
267

Rozumiem odparem oschle, jako e mnie taki pogld nieco

urazi.
Nie sierd si. Czuwanie nad Burtonem to nie mniej wane
zadanie i na pewno wywiesz si z niego doskonale.
Na tym stano.
Tymczasem niebo poczo si chmurzy coraz bardziej,
pociemniao gwatownie, wiatr usta, a na horyzoncie poczy migota te
wiata byskawic. Pierwszy, daleki jeszcze grom zahucza nad preri i
lasem: sygna nadcigajcej burzy.
Idziemy zakomenderowa Karol. Bd czujny, Janie.
Wzruszyem ramionami. Burton, od chwili, w ktrej przyzna si
do swych sprawek, przesta by dla nas gronym przeciwnikiem. Tak
sdziem. Na pewno wyrzek si wszelkich prb ucieczki, zreszt, w jaki
sposb mgby tego dokona zamknity na trzy spusty i pozbawiony
odziey?
Poszli zabierajc Stonea. Ja zajem jego miejsce przy winiu w
pmrocznym pokoju, owietlonym sabo ma lampk naftow. Burton
zauway t zmian warty.
A, to pan? mrukn przekrcajc si na ku. Ju mi
bokiem wychodzi to cige leenie, marz o spacerze. Moe si
przejdziemy?
Wrci mu dobry humor, lecz ja byem zy jak chrzan z powodu
decyzji Karola.
Na pewno si przejdziemy burknem ale nie teraz. I w
liczniejszym towarzystwie.
Chyba nie przypada mu do smaku moja odpowied, bo odwrci
si plecami. Zapaliwszy fajk, przesunem fotel w rg pokoju, uchyliem
okno i wpadem w zadum. Czy ktry z moich pacjentw z dalekiego
Milwaukee mgby w swych najfantastyczniejszych marzeniach wyobrazi
sobie solidnego, spokojnego lekarza w roli dozorcy zodzieja? Pomylaem,
268

jak wytrzeszczaliby oczy ujrzawszy mnie z winczesterem w rku,

siedzcego o krok od picego, czy te udajcego sen, niebezpiecznego
draba! Pewnie taki widok odstrczyby wielu od skadania wizyt w moim
gabinecie!
Uzyskabym
opini
czowieka
niepowanego,
ba,
niebezpiecznego!
Byskawica zamigotaa w oknie. Nim zdya zgasn ozwa si
grzmot. Jego dwik rozpocz si trzaskiem, a zakoczy hurgotem, jak
gdyby po wyboistej drodze przejecha ciko wyadowany wz. Drgnem.
Niele si zaczynao! Zaiste nieatw robot bdzie mia Caldwell z
upilnowaniem swych stad.
Od tej chwili byskawice
powtarzay si w coraz krtszych
odstpach, a pioruny biy coraz gciej i
bliej. Na koniec ozwa si szum wody
walcej z nieba gwatowny deszcz
zabbni o szyby.
Wyczyciem
fajk,
wyprostowaem nogi. Szumiao i
pluskao za cianami domu w
monotonny, usypiajcy sposb. Grzmoty
cichy, byskawice coraz rzadziej
przecinay
niebo,
burza
powoli
przetaczaa si nad ziemiami Alicji.
Jednak ulewa trwaa nadal. Poczuem ogarniajc mnie senno i chyba...
zdrzemnem si. Jak to dugo trwao? Prawdo podobnie mniej ni godzin,
bo gdy si ocknem, za oknem szumiao tak samo jak poprzednio.
Spojrzaem na ko, przeraony swym niedbalstwem. Na szczcie Burton
lea bez ruchu, a nawet, jak wydao mi si, lekko pochrapywa. Co mnie
obudzio? Myl, e instynkt nabyty podczas dugich wypraw z Karolem,
jakie poczucie zagroenia, bardzo nie okrelone, lecz silne. Nie podniosem
si z fotela, by nie budzi picego, lecz wytrzeszczyem oczy i nastawiem
uszu. W gbi domu panowaa cisza, na zewntrz pluskay strumienie wody.
A jednak czuem niepokj. Utkwiem wzrok w uchylonym oknie, co
269

zamajaczyo za jedn z szyb, co ukazao si w szparze futryn. Ptak? Absurd.

adna sowa nie odwayaby si polowa podczas takiej pogody.
Pociemniao tak, i na chwil zaniewidziaem. Za szkem lampki
ju tylko arzy si koniec knota. Prawdziwy pech! Zabrako nafty.
Tymczasem dziwny szelest trwa. Oswoiwszy oczy z mrokiem zdyem
zauway jaki przedmiot o nieokrelonych ksztatach przepychajcy si
midzy rozsunitymi szybami. Co to mogo by, u licha!
Moe kto inny na moim miejscu
zerwaby si gwatownie z fotela i skoczy
ku oknu. Nie uczyniem tego. Po prostu nie
leao w mych zamiarach poszenie
zjawiska. Obserwowany przeze mnie
przedmiot nagle zakoysa si i z cichym
pacniciem upad na deski podogi. Sdzc
z odgosu musiao to by co mikkiego.
Nadal siedziaem bez ruchu, a skoni mnie
do gwatownego skoku dopiero widok zamglonego zarysu ludzkiej gowy. I
popeniem bd. Naleao jeszcze poczeka. Bo oto, gdy znalazem si przy
oknie i schwyciem za szyj niespodziewanego gocia, ten szarpn si
gwatownie i run w d z szelestem i zgrzytem tumionym przez plusk
ulewy. Zdaje si, e w tym momencie zaklem. Zrozumiaa ciekawo
kazaa mi wyjrze na zewntrz. Jednak nie sposb byo dojrze cokolwiek.
Deszcz niczym kurtyna zasania wszystko. Wrciem na fotel. Bezsensem
byoby zbiega na d w poszukiwaniu nieznajomego wamywacza. Jeli nie
potuk si dotkliwie, nie zama na przykad nogi, na pewno uciek. A jeli
nie? Zastanowiem si chwil i... zostaem. Kimkolwiek jest ten nieznajomy,
moim pierwszym obowizkiem byo pilnowanie Burtona, ktrego przecie
usiowano uwolni. Tylko w taki sposb mogem wytumaczy nocne
odwiedziny. Nie podniosem rwnie alarmu, w tej chwili w caym domu
nie znajdowa si ani jeden mczyzna, wszyscy pognali pilnowa stad. A
sam Burton? Podszedem na palcach do ka. Spa albo udawa, e pi. Czy
oczekiwa oswobodzenia? Wydao mi si to wtpliwe. Przecie mg mnie
zaatakowa w chwili, w ktrej szamotaem si z czowiekiem zagldajcym
przez okno.
270

Przysunem tumok do fotela, odkadajc zbadanie jego wntrza

do chwili, w ktrej pierwszy blask dziennego wiata umoliwi rozeznanie
zawartoci pakunku.
Czas wlk si nielitociwie wolno, jednak teraz ju nie psioczyem
na Karola. Moja nocna warta miaa swj sens.
Deszcz ju nie pada i stao si jakby nieco janiej, lecz dugo
jeszcze przyszo mi czeka, nim ciche wntrze domu rozbrzmiao tupotem
ng. W chwil pniej energicznie zapukano do drzwi. Przekrciem klucz.
Okropnie zmoczony Karol ukaza si na progu. Najpierw spojrza na ko,
pniej na tob.
Co to takiego?
Nie wiem. Ale teraz moemy sprawdzi.
Jak si okazao, wewntrz pakunku znajdoway si do
podniszczone spodnie, koszula i kurta.
Ubranie dla Burtona stwierdziem zniajc gos do szeptu.
Kto to przynis?
Opowiedziaem o wydarzeniu.
A on? wskaza palcem na picego.
Nawet si nie ruszy. Na szczcie. Z dwoma nie dabym sobie
rady.
To chyba sprawka Halleya szepn. Powiedzia o
wszystkim ktremu ze swych wsplnikw.
A moe to sam Halley?
Nie. Miaem go na oku przez cay czas. Zejd na d, poszukam
ladw.
Po takim deszczu?
Kto wie? odwrci si ku drzwiom.
271

Chwileczk, Karolu. Nie dowiedziaem si najwaniejszego, co

ze stampede?
Nic. Na szczcie. Krwki byy spokojne jak baranki, a Halley
tak gorliwie ich pilnowa, jakby by wzorem wszelkich cnt ludzkich i
kowbojskich. Ale ja z nim jeszcze pogadam! Sied tu, zaraz wrc.
Caa nasza rozmowa prowadzona bya pgosem. picy Burton
nawet nie drgn. Udawa, czy rzeczywicie jeszcze si nie obudzi?
Karol wrci po kilkunastu minutach.
Niczego nie odkryem zauway mtnie. Ten nocny go
niele umie si wspina. Wlaz tdy po rynnie, nawet nieco j naderwa.
Ach, Janie, co za szkoda, e nie poczekae, a wejdzie do pokoju. Szybko
daby mu rad.
Albo on mnie... mruknem. Id si przebra, wygldasz
jak zmoka kura.
Usucha bardzo gorliwie, a mnie przyszo dalsze p godziny
tkwi w fotelu.
Burton wreszcie przebudzi si, powiedzia mi dzie dobry i
natychmiast zauway rozpakowany tumok.
Mam si ubra?
Jeszcze nie teraz odparem sucho.
Aha, wic mog mie nadziej na opuszczenie tych betw.
Wzruszyem ramionami. Rozmowa z winiem wcale mnie nie
bawia. Przyby Stone z informacj, i Karol mnie oczekuje. Nareszcie
koniec nudy! Zabraem tumok i wyszedem.
Najwikszym wydarzeniem tego dnia by przyjazd Mitchella.
Zjawi si przed poudniem wraz z asyst: jednym policjantem w stopniu
sieranta i dwoma szeregowymi funkcjonariuszami. Sierant robi wraenie
bardzo dobrodusznego jegomocia, a dwaj jego towarzysze takich, za
272

ktrych inteligencj nie dabym nawet centa. Pniej si przekonaem, i

byy to jedynie pozory. Dobroduszny sierant okaza si bystrym i
energicznym (chyba jednak zbyt subistym) czowiekiem, a dwaj
gapowicze posiadali niezwyke zdolnoci tropicielskie. Lecz to tylko
drobny szczeg.
Na powitanie nie tracilimy czasu. Mitchell nigdy nie marnowa
ani chwili na bahostki, jeli sprawa, do ktrej go wezwano, wymagaa
szybkiej interwencji.
Przywitawszy si pospiesznie z nami i z Caldwellem, wysucha

szczegowej relacji Karola, po czym jednemu ze swych ludzi zleci stra
nad Burtonem. Z pozostaymi uda si do mieszka kowbojw. Wrci z
trofeum mokasynami Halleya i jego rozdart koszul drelichow. I tak
oto w cigu kilkunastu minut uzyskalimy dowody tak bardzo obciajce
Halleya. Bowiem mokasyny wskazyway na to, i wanie Halley
uczestniczy pamitnej nocy w pobiciu Karola i e to on ucieka przez
zarola rozdzierajc ubranie. Zagadnem wwczas mego przyjaciela, czy
273

nadal obstaje przy agodnym potraktowaniu przestpcy. Odpar, i

kamstwa Halleya zwalniaj od dotrzymania mu obietnicy, jednak Halley
nie jest w tej sprawie gwnym winowajc. Ani mokasyny, ani dziura w
koszuli to nie dowody, i cios w gow wymierzy wanie Halley, a nie
Burton. W odpowiedzi na takie rozumowanie wzruszyem ramionami.
Mitchell inaczej podszed do tego zagadnienia. Halley zosta
aresztowany. Zupenie zaamanego zamknito w jednym z pustych pokojw
Alicji, kilka krokw od pomieszczenia, w ktrym przymusowo
zakwaterowalimy Burtona.
Przybycie patrolu policyjnego wywoao nie byle jakie poruszenie
wrd mieszkacw farmy, jeszcze wiksze fakt aresztowania Halleya.
Mao tego! W p godziny pniej Allan Gee oraz Nataniel Littlehead
rwnie zostali pozbawieni wolnoci.
Nie uczestniczyem w wyej podanych wypadkach. Mitchell nie
pragn mej asysty, a ja nie widziaem powodu, dla ktrego miabym
towarzyszy w spenianiu czysto policyjnych obowizkw.
Po raz pierwszy miaem okazj przyjrze si dwu nowym
aresztantom. Nie wyrniali si niczym spord swych kolegw po fachu,
chocia na przykad Littlehead wygldem zewntrznym czarn
czupryn, wystajcymi komi policzkowymi i nieco ciemniejsz cer
odbija od innych. Bez wtpienia by Indianinem lub Metysem.
Zamieniwszy w ten sposb ..Alicj w mae wizienie. Mitchell
zabra jednego z policjantw i Karola i jeszcze tego samego dnia ruszy
odwiedzi ONeila. Na stray winiw pozosta sierant z szeregowcem, do
ktrej to kompanii poproszono mnie i Stonea, poniewa siy policyjne nie
wystarczay do pilnowania (przez dwadziecia cztery godziny bez przerwy)
osb uwizionych, a Caldwella nie sposb byo obarcza takim
obowizkiem. Chyba mia do dodatkowych kopotw z uspokajaniem
swych pracownikw i skonieniem ich do normalnego wykonywania
obowizkw, zamiast omawiania na wszystkie sposoby plotek podawanych
z ust do ust.
274

Dodam. Mitchell poleci zwrci Burtonowi odzie, a kadego z

aresztowanych umieci w oddzielnym pokoju. Co za szczcie, i budynek
Alicji wzniesiony zosta na wyrost i pustych pokojw nie brakowao.
Pierwsz wart objli: Stone i policjant. Chodzili po korytarzu i co
pewien czas zagldali do zaimprowizowanych cel. Ja wraz z sierantem
udalimy si do ogrodu, skd by widok na okna uwizionych. Baczylimy,
czy ktremu z zatrzymanych nie strzeli do gowy wariacki pomys
wyskoczenia z pierwszego pitra. Caldwell pojawia si od czasu do czasu
niekiedy ze szklankami i butelkami piwa. Natomiast od rana po pny
wieczr bez przerwy defilowaa przez ogrd kolejka pracownikw Alicji, z
ktrych kady mia pilny interes do gospodarza. Wiadomo, o co im
naprawd chodzio! Ostatnie wydarzenia w monotonnym yciu
mieszkacw farmy stay si przecie sensacj ju nie dnia, lecz lat!
Co si mnie tyczy, byem mocno senny i raczej znudzony. Rzecz
przesza w rce policji i wygldao na to, e wszystko zmierza ku
przewidzianemu zakoczeniu. Czekaem tego zakoczenia, by wreszcie
zwolnio mnie od przykrego obowizku dozorowania uwizionych. Na
szczcie sierant okaza si czowiekiem rozmownym i bardzo
zainteresowanym ca histori znikajcego stada. Co prawda, ju Mitchell
wtajemniczy go w spraw, lecz drobnych szczegw dopiero ja mu
dostarczyem. Przez cay czas pogawdki odnosi si do winie z
przesadnym, a wic nieco krpujcym szacunkiem. Ciekawe, co mu Mitchell
o mnie nagada?
Co jakie p godziny wdrowalimy obaj na pitro, sprawdzi, jak
funkcjonuje wizienna suba, i obejrze niesychanie zadowolonego
Stonea. Dla niego bya to prawdziwa gratka, zwalniajca z codziennych
nieciekawych obowizkw. A dla mnie?
Zabijaem nud suchajc wspomnie sieranta, jakimi z kolei
zacz raczy mnie obficie. Warte byy uwagi. Z tych wspomnie daoby si
uoy spor i interesujc ksieczk. Zwrciem mu na to uwag.
Gdzie ja do pisania, doktorze? Chtnie odstpi panu
wszystko, co naopowiadaem, a na yczenie su dalsz porcj. Prosz o
275

tym napisa, pod warunkiem, e wspomni pan o mnie. Nazywam si Owen

Hove.
Niczego nie obiecaem, ale kto wie? Moe w przyszoci?
Porucznik Mitchell nie wrci tego dnia. Rzecz normalna,
wynikajca z odlegoci, jak mia do przebycia, i z nieatwego ledztwa,
ktre musia przeprowadzi na farmie ONeila. Jednak nie ywiem adnych
wtpliwoci, co do wynikw. Mitchell potrafiby zmusi do zezna nawet
granitowy gaz.
aowaem, i nie dane mi byo uczestniczy w tej wyprawie.
Tymczasem przez ca noc, na przemian ze Stonem i dwoma policjantami,
przyszo mi peni wart na korytarzu pierwszego pitra. Co prawda,
usiowaem skoni sieranta do zmiany decyzji sugerujc, e wystarczy
zabra winiom odzie i obuwie. Jednak funkcjonariusz pnocnozachodniej owiadczy, i byoby to karygodnym pogwaceniem
obowizujcych przepisw. Poddaem si wic przepisom.
Wieczorem, przy jadalnym stole, panowaa do napita
atmosfera. Caldwell okazywa zdenerwowanie, pani Alicja milczaa, a do
przesady zajta dziemi (moe by ukry niepokj), i ani mnie, ani
sierantowi nie udao si wprowadzi obojga gospodarzy w lepszy humor.
Tak wic posiek wypad nieco ponuro i szybko, bo bez zwykej pogawdki.
Caldwell towarzyszy mnie i sierantowi na pitro i zaj si
dostarczeniem jedzenia winiom, wymg rwnie przyrzeczenie, e w
razie czego obudz go bez wzgldu na por nocy. Na szczcie nie zasza
taka potrzeba.
Nastpny dzie niczego nie odmieni. Nadal nie wiedzielimy nic
ani o Mitchellu, ani o Karolu. Caldwell okazywa jeszcze wiksze
zdenerwowanie, sierant nadal czuwa nad winiami z niczym nie
zmconym spokojem, Stone coraz lepiej wdraa si w funkcj wiziennego
stranika, a mnie od ostatecznych nudw ratoway dykteryjki sieranta
Hovea.
276

Wreszcie poczo si co dzia. Po trzech dniach nieobecnoci

powrcili tak niecierpliwie oczekiwani wysannicy. Stao si to
przedwieczorn por. Tkwiem wwczas przy uchylonym oknie gocinnego
pokoju. Niebo na zachodzie poczynao ju purpurowie, a od wschodu
napywaa gstniejca szaro uciekajcego dnia.
Jechali z zachodu, wic na tle zorzy sylwetki jedcw rysoway
si ostro, prawie czarnymi konturami. Dokoa panowaa cisza, umilky
nawet psy szczekajce w pobliu i tylko pojedyncze renie konia ozwao si
od strony dugich i niskich, ciemnych budynkw stajni.
Wracali stpa, na pewno dobrze zmczeni, a coraz blisze i
goniejsze uderzenia kopyt brzmiay gucho i rytmicznie, niczym
monotonna przygrywka starej, kowbojskiej piewki:
Gosi ballada: trzech ich wracao
Na koniach, mustangach srokatych,
Gdy nagle purpury rozgorza zew.
Niebo zachodem noc przywoao,
Wiatr szumia w konarach skatych
Wrd puszczy potnych jak wiee drzew.
Dokd jechali?
Z zachodu na wschd,
Wci dalej i dalej,
Gdzie wody Niagary,
Pianami szumicy brd.
Nagle dostrzegem nie trzech, lecz czterech jedcw, wanie

mijajcych supy ogrodowej bramy. Kime by ten czwarty, ktrego
sylwetka wydaa mi si cakowicie obca?
Przez sekund pomylaem o Atkinsie. Lornetka pozwolia
stwierdzi pomyk. Nie, to nie by Atkins.
Jedcy zatrzymali si przed gankiem: Karol, Mitchell, policjant i
czwarty przybysz w szerokoskrzydym kapeluszu, okryty szar guk,
opadajc mu prawie do kostek. Odbiegem od okna, uchyliem drzwi
korytarza.
277

Sierancie! zawoaem. Przyjechali!

Nie przej si m informacj.
To znaczy odpar e porucznik za chwil tu si zjawi, ale
nam nie wolno opuci posterunku.
Do pilnowania winiw wystarczy jeden czowiek, jednak nie
wypadao mi wieci zym przykadem. Zostaem, tyle e przy oknie, z
ktrego zreszt nic interesujcego nie mona byo dostrzec. Przybysze
znikli w gbi budynku, a konie kto ze suby Caldwella wanie
odprowadza w kierunku stajni.
Moja cierpliwo na srog zostaa wystawiona prb. Sdziem, e
lada chwila ujrz Karola lub porucznika. Nic z tego. Zapewne na parterze
rozpocza si rozmowa z Caldwellem, lecz czemu wloka si tak
niemiosiernie dugo? Bowiem dopiero po godzinie przybieg Karol.
Co, u licha, robie tam na dole?! nie wytrzymaem.
Sierant nie da mi zej, a ja o mao ze skry nie wyskocz. Kogo tu
cignlicie, bo naliczyem was czterech?
Kogo? atwo odgadn. Beniamina ONeila.
A to dopiero! Mitchell go aresztowa?
Jeszcze nie. Ale chyba do tego dojdzie. Jak tam nasi jecy?
Wszystko w porzdku i mniejsza z tym. Siadaj i mw.
No wic... ONeil do niczego si nie przyznaje, chytra sztuka. To
znaczy... i przyznaje si, i nie przyznaje.
cilej, Karolu. Z takiej gadaniny niewiele mog poj.
Ba, i ja pocztkowo niewiele rozumiaem. Widzisz, to sprawa
okropnie zagmatwana.
O, do licha! Powiedz wreszcie, o co chodzi!
278

O to, e wszyscy s winni a rwnoczenie niewinni. Jeli oprze

si na tym, co mwi. A konkretnych dowodw brak.
Jake! oburzyem si. Burton przyzna si do wszystkiego,
Halley rwnie.
Ej, Janie. Dziwi ci si, e jako syn prawnika nie wiesz, i kade
zeznanie mona i sto razy zmieni, i wszystko odwoa. e wreszcie
przyznanie si do winy wymaga jednak dowodw potwierdzajcych
prawdziwo owiadczenia winowajcy. Nigdy nie syszae o osobach
samooskarajcych si przed sdem? Wbrew rzeczywistej sytuacji?
To prawda. Lecz w danym wypadku nie sposb przypuci, aby
zachodziy tego rodzaju okolicznoci. I Burton, i Halley na pewno mwili
szczerze.
Wierz, lecz nie powiedzieli wszystkiego. Halley po prostu
skama wypierajc si udziau w tamtej nocnej awanturze. Znalezione
mokasyny i rozdarta kurta wiadcz przeciw niemu. Rwnoczenie ONeil
twierdzi, e do niczego rki nie przyoy. Przyznaje, i chcia naby Alicj,
jednak ani mu w gowie byo stosowanie jakiegokolwiek przymusu wobec
Caldwella. Twierdzi, e wszystko jest dzieem Burtona, przeprowadzonym
bez jego, ONeila, wiedzy.
Zwyke garstwo.
Oczywicie, tylko jak tego dowie?
Mimo twych wtpliwoci uwaam, Karolu, i zeznania Burtona
i Halleya powinny wystarczy. Niech jeszcze Mitchell przesucha tych dwu
kowbojw: Allana Gee i Nataniela Littleheada, a ca czwrk, przepraszam,
pitk, mona bdzie wsadzi za kratki.
Ba, nawet konfrontacja caej pitki nie gwarantuje uzyskania
niezbitych dowodw, koniecznych do rozpoczcia procesu sdowego. I tak
na przykad: ani Allan Gee, ani Nataniel Littlehead nie stykali si z ONeilem
i nie mog przeciw niemu wiadczy. Mitchell ju to wyniucha. Mocno si
obawiam, e jeli Mitchell odda spraw w rce prokuratora i dojdzie do
279

rozprawy, awa przysigych moe uwolni oskaronych, uwaajc, e nie

mona skazywa ludzi obcionych jedynie poszlakami.
Spojrzaem podejrzliwie na Karola:
Odkd to stae si takim znawc prawa? I do czego zmierzasz?
Do uwolnienia od winy i kary caej tej bandy, do rezygnacji z procesu?
Caldwell piknie nam za to podzikuje. Doprawdy, a wstyd!
Nie, nie zaprzeczy gwatownie. Wcale tego nie pragn.
Mwi jedynie o trudnociach.
Mam nadziej, e Mitchell nie podziela twych pogldw.
By moe. Lecz jest w tej sprawie pewien szkopu. Jeli ONeil
nie zostanie skazany, Caldwell nie uzyska odszkodowania, nawet gdy
pozostaa czwrka rabusiw znajdzie si za kratkami.
A to niby dlaczego?
Dlatego e ani Burton, ani Halley, ani jego dwaj pomagierzy nie
maj pienidzy. Sumy od nich zasdzone nigdy nie trafi do kieszeni
Caldwella. Bo z czego? A co si tyczy ONeila, na pewno sta go na dobrych
adwokatw i na zapacenie wsplnikom takiej kwoty, ktra skoni ich do
zmiany zezna.
Zdech pies! mruknem rozzoszczony. I po to tkwilimy
tu przez cay prawie miesic? Nie, ja si nigdy z tym nie pogodz. Mitchell
nie jest idiot i nie da si wy prowadzi na bezdroa.
Miejmy nadziej. Dodam ku twemu pocieszeniu, e ONeil
(dobrze to spostrzegem) udaje pewnego siebie, w rzeczywistoci trzsie
portkami. Szkoda, e nie sysza, jak si wygiwa przed porucznikiem i jak
przeprasza Caldwella. Przeprasza! Za wszystko to, co uczyni Burton za
jego plecami! ONeil boi si wynikw ledztwa i ewentualnej rozprawy
przed sdem. Bez wzgldu na jej ostateczny wynik.
Bez wzgldu na wynik? powtrzyem zdumiony.
280

Aha. Przecie sprawa toczy si bdzie w Reginie i wzbudzi

niemae zaciekawienie wrd mieszkacw i okolicznych farmerw. Jeli
nawet ONeil j wygra, zostawiona trway lad na opinii o nim. Kto zechce
utrzymywa stosunki z czowiekiem podejrzanym o ajdack prb
zniszczenia konkurenta, kto zechce z nim handlowa? A poza tym ONeil nie
bdzie ju mg powtrzy sztuczki ze znikajcym stadem. Cay wic plan
zmuszenia Caldwella do sprzeday farmy bierze w eb. Jak widzisz wic,
nawet w wypadku wygrania procesu ONeil przegra!
Uwaam, e to nie wystarcza. Przestpca powinien ponie
kar, jak to si mwi, w majestacie prawa.
Oby, oby. A teraz jeszcze jedna dla ciebie informacja: ONeil
owiadczy, i czuje si i moralnie, i materialnie odpowiedzialny za
poczynania Burtona. Taki z niego szlachetny czowiek. Sugerowa, e jego
kowboj jest naogowym alkoholikiem (co chyba nie mija si z prawd) i e
wszystkich, jak si wyrazi, wybrykw dokona nie bdc w peni
przytomnym. Nazwa go szalecem, ktry ubrda sobie, e zmusi Caldwella
do sprzeday majtku.
Lecz c w ten sposb chcia Burton osign?
Pytaem i o to. ONeil twierdzi, i kiedy partem, pserio
obieca Burtonowi kawaek ziemi wraz z domem, jeli dojdzie do poczenia
gruntw ONeila z polami Alicji. Moim zdaniem powiedzia prawd, tylko
e ta obietnica nie bya artem. Jednak ONeil nie jest pewien, czy jego
tumaczenia mog przekona Mitchella. Dlatego wanie owiadczy, e
gotw jest pokry straty, jakie ponis Caldwell.
A to dopiero! wykrzyknem.
Ja sam osupiaem na takie sowa. Jednak atwo odgadn, o co
chodzi ONeilowi. O ukrcenie ba caej sprawie.
Co na to Mitchell?
Nad si jak indyk i zwymyla ONeila. Owiadczy, i w
sprawach kryminalnych nikt nie moe wykrci si okupem. Nazwa to
okupem, Janie!
281

Cakowicie si z nim zgadzam.

I ja, ale nie o to chodzi. Im bardziej Mitchell bdzie twardy, tym
bardziej i tym szybciej ONeil pocznie mikn. Na czym zaley Caldwellowi
najbardziej?
Na skazaniu przestpcw.
Moe, lecz ja uwaam, i przede wszystkim na odzyskaniu strat,
w formie pieninego odszkodowania. Sdz, e jeli ONeil zdecyduje si
zapaci za zaginione krowy, Caldwell nie bdzie nastawa na wszczcie
procesu sdowego.
Byby to skandal.
Pewnie. Stanowisko Caldwella jeszcze nie decyduje o niczym.
Gdyby to by proces cywilny, lecz to jest sprawa karna i Mitchell nie
wypuci jej z garci.
I susznie. Chyba, Karolu, jeszcze nie zapomniae swego guza
na gowie?
Nie, ale pal to diabli! Nie bd si upiera, gdy z braku
oczywistych dowodw nie da si stwierdzi, kto mnie tak trzasn w
potylic. S duo waniejsze kwestie do rozstrzygnicia. Chociaby ta
propozycja ONeila.
Jak to?! Uwaasz, i naley si na ni zgodzi?
Owszem, ale... bez adnych warunkw. Nie uchroni to ONeila
przed rozpraw sdow, jednak stanowi bdzie czynnik agodzcy wymiar
kary. A przede wszystkim wyrwna straty Caldwella bez czekania na
wyrok.
Hm... jeeli ONeil zgodzi si na tak transakcj.
Jeli go Mitchell dobrze przycinie... Kto wie, kto wie?
Od chwili objcia ledztwa przez Mitchella znalazem si niejako
na dalekim marginesie rozgrywajcej si akcji. Czuem o to troch alu do
282

porucznika, troch zazdrociem Karolowi, ktry jako gwny wiadek

zezna Burtona nie mg by wykluczony ze ledztwa. A przez zaufanie,
jakim cieszy si u porucznika, mia na to ledztwo powany wpyw.
Jedyn m rozrywk w okresie ostatnich dni pobytu w Alicji

staa si wyprawa majca na celu ustalenie miejsca grobu krw Caldwella.
Udao si tam liczne grono. Oczywicie Mitchell z jednym policjantem,
oczywicie Burton jako przewodnik. Lecz poza t trjk w wycieczce wzi
udzia Caldwell, Karol, ONeil i ja.
Burton zosta ostrzeony o konsekwencjach prby ucieczki, lecz
rwnoczenie jego pracodawca, tak samo odpowiedzialny, korzysta z
nieograniczonej wolnoci. Przyznam, e oburzy mnie fakt tak odmiennego
potraktowania dwu co najmniej jednakowo winnych ludzi. Tym bardziej e,
jak ju wspomniaem, porucznik wrcz wrogo odnis si do pro pozycji
ONeila. Czyby wic teraz zmieni zdanie pod wpywem sugestii Caldwella?
Najprawdopodobniej jednak wolno ONeila bya tylko chwilow
283

wolnoci. Nie mg przecie zbiec, jak Burton, nie ryzykujc utraty swej
farmy.
Podczas jazdy zauwayem, e Burton trzyma si jak najdalej od
ONeila i jak najbliej Mitchella. Przypuszczam, i w ten sposb chcia
unikn rozmowy ze swym pracodawc, a rwnoczenie okaza sw
lojalno wobec policji.
Przez cay czas wdrwki jej uczestnicy milczeli jak gazy. Jazda
nie trwaa dugo, bo Burton przywid nas do celu bez waha i bdzenia.
Poza tym sam cel nie lea daleko od Alicji.
Przedziwne to byo miejsce: bezkresna rwnina, nie
zapowiadajca istnienia adnych uskokw gruntu, przecita przepaci
dug na jakie dwie mile a szerok na kilkadziesit jardw. Dla
rozpdzonego, nie orientujcego si w terenie jedca, byo to miejsce
grone. Pionowa ciana spadaa raptownie z paszczyzny ki w miejscu, w
ktrym nikt nie mg podejrzewa istnienia takiej przeszkody.
Zsiedlimy z koni i w milczeniu, stojc tu na krawdzi przepaci,
spogldali w d na pokruszon, kamienist cian. Na dnie rozpadliny
dostrzegem bielejce koci, porozrzucane tu i tam wrd niskich
krzaczkw, potnych gazw i skalnego szutru szarymi ciekami
rozsypanego wrd skpej zieleni. Tak oto przestawia si grb krw
Caldwella. Ich waciciel sta krok ode mnie, poblady z wraenia, z ustami
zacinitymi i zmarszczk na czole. Wyobraam sobie, jak musia nim
wstrzsn ten widok. I co w tej chwili czu do ONeila, ktrego sylwetka
zamykaa nasz szereg gapiw z nachylonymi gowami, zagldajcych w gb
parowu.
Obserwowaem ONeila. Zdaje si, e i on czu si kiepsko.
Przypuszczam, e nigdy tutaj nie by, e chytrze unika brania udziau w
sztucznym stampede. A teraz mia okazj obejrze miejsce, ktre miao
przypiecztowa materialn ruin Caldwella, a stao si grobem nadziei
ONeila. Przypatrzyem mu si dokadnie. Niski, krpy, czarnowosy. Przez
sw dziwaczn opocz i okrgy kapelusz przypominajcy sombrero
zrobi na mnie wraenie Hiszpana lub Meksykaczyka. Oblicze mia
284

cignite grymasem, tak ponurym, jakby to bya twarz czowieka

szykujcego si do skoku w gb przepaci. Odwrciem si.
Tymczasem Mitchell i Karol odnaleli bardzo strom niby-ciek
i poczli po niej schodzi, a czciej zsuwa si. Ruszyem w ich lady.
Niby-cieka spadaa zakosami a na dno jaru. Przebyem j z
duym trudem, chocia bez wypadku, jeli nie liczy zadrapa na doniach
spowodowanych ostrymi krawdziami wystajcych ze cian gazw,
ktrych co chwila musiaem si czepia. Na samym dole grunt pokryty by
stosami koci, czerepami krowich gw ze sterczcymi rogami oraz
strzpami wyschnitych skr. I nic wicej, ani jednego szcztku
butwiejcego misa, adnej woni zgnilizny. Dziwne.
Nim odkryem przyczyn tak idealnej czystoci, ju j przeczuem,
a przeczucie potwierdzi widok licznych tropw: ap lisich, odciskw
kojotw, wilkw a nawet w paru miejscach pazurw niedwiedzich.
Kenion, z tak mas misa, zosta szybko odkryty przez czworononych
drapienikw. Miay uywanie! A resztki uprztny drapieniki skrzydlate,
no i mrwki. Na pewno po kadym stampede gromadziy si tu hordy
ucztujce za dnia i w nocy. Jak tu wtargny, jak przebyy stromizny obu
cian kenionu? Zbadaem te ciany, jednak na ich powierzchni adnych
tropw nie odkryem, natomiast znale mi si udao liczne lady wiodce
wzdu kenionu, w jego pnocno-wschodnim kierunku. Nawet
przeszedem si kawaek. Jednak nigdzie nie zauwayem dogodnego
zejcia. Prawdopodobnie kenion by rozpadlin koczc si agodnym
spadkiem. Uznaem, e badanie tej sprawy nie ma sensu.
Wrcilimy do Alicji, gdzie godzinami trway narady
prowadzone w gronie Mitchella, Karola, Caldwella. Niekiedy wzywano
sieranta, niekiedy ONeila, mnie nigdy. Jednak dowiedziaem si, i
konfrontacja Halleya z Burtonem o mao nie doprowadzia do bjki
niedawnych wsplnikw. Obciali si nawzajem, pogarszajc sw sytuacj.
Moja rola nadal bya ograniczona do dyurowania, wraz z
sierantem i dwoma policjantami, przy winiach. Stone zosta, ku swemu
strapieniu, odesany do codziennych prac kowbojskich.
285

Tak to trwao pene trzy dni. Dobrze, e tylko trzy, bo przez tak
nieruchliwy tryb ycia i nud zostaem doprowadzony do kracw
psychicznej wytrzymaoci. Sierant wyczerpa zapas swych anegdotek i
wspomnie, wic w przerwach, jakie mi wypaday w straowaniu, paliem
fajk, ziewaem lub udawaem si na krtki spacer po ogrodzie.. Karol
prosi, abym nie wybiera si nigdzie dalej, poniewa w kadej chwili mog
by potrzebny. Niestety! Nie byem potrzebny.
Karola widywaem jedynie
przy lunchu i obiedzie, bo nawet
rano zrywa si rwno ze witem i
znika z mych oczu na prawie cay
dzie. Co robi? Pytaem go o to
przy
kadej
okazji,
przede
wszystkim wieczorem.
Ot Karol prowadzi
przedziwne dla mnie pertraktacje:
to z Mitchellem, to z Caldwellem,
nawet z ONeilem, ktry (zapewne
na yczenie porucznika, bo nie z
inicjatywy Caldwella) zamieszka w
Alicji.
Zaiste
tragikomiczna
sytuacja!
Sprawca
wszystkich
kopotw naszego gospodarza jego
gociem! Ale wszystko w tej
zagmatwanej historii byo bardzo
dziwne.
Wyobra sobie opowiada Karol ktrego pnego wieczoru,
gdy we dwjk kopcilimy fajki w naszym pokoju e ONeil, ktry
pocztkowo (jak ci wiadomo) obcia Burtona, teraz wystpi w roli jego
obrocy. Doskonale pojmuj, o co tu chodzi. By Burton nie sypa przed
sdem.
I co ty na to?
286

Staram si, by Caldwell uzyska pene zaspokojenie swych

susznych da. Oczywicie, nie kosztem zwolnienia ONeila od winy i
kary. Jest to propozycja nie do przyjcia, a nasz gospodarz tak wanie
sugeruje Mitchellowi.
I na ten temat rozmawiasz z Caldwellem?
Oczywicie.
Z jakim skutkiem?
Nasz gospodarz jest uparty. Uwaa, i jeli nie potraktujemy
ONeila agodniej, nie bdzie on skonny do natychmiastowego
wynagrodzenia szkd i strat. Ba, Caldwell owiadczy, i nie domaga si
uwizienia Burtona ani jego wsplnikw. Mitchell a posinia na twarzy,
gdy o tym usysza.
Wcale si temu nie dziwi. Caldwell traktuje ca spraw
jedynie z punktu widzenia wasnych interesw. Nie potpiam go za to, lecz
takie stanowisko mi nie odpowiada.
Jak si wkrtce okazao, Mitchell nie ustpi ani o krok. Caldwell
przesta si upiera przy swym cudacznym daniu. Stao si to w wyniku
cakowitego odwrotu ONeila. Pragnc zmniejszy groc mu
nieuchronn klsk zobowiza si przy wiadkach do zapacenia
Caldwellowi odszkodowania.
Burton, Halley i dwaj pozostali wsplnicy zostali przewiezieni do
wizienia w Reginie. Tam mieli oczekiwa rozprawy sdowej.
Zagadnem porucznika, co sdzi o wydarzeniach, jakie rozegray
si przed aty w Batoche. Cikie przestpstwo popenione przez Burtona i
Halleya musiao zaway na wyroku i spowodowa kolejn rozpraw karn.
Mitchell jednak nie bra pod uwag tamtych wydarze.
Owiadczy, i nie bardzo wierzy Burtonowi.
Kto dzi dojdzie, doktorze, do sedna sprawy, jaka rozegraa si
w Batoche? Stare to dzieje i nie podjbym si ledztwa w takiej sytuacji.
287

Zagadnem jeszcze o nocnego gocia, ktry tak

niespodziewanie mnie zaskoczy i rwnie niespodziewanie uwolni z mych
rk.
Nataniel Littlehead odpar przyzna si. Ale to drobiazg,
nocny wamywacz, niczego nie dokona, wic w oskareniu nawet nie
zostanie ten fakt uwzgldniony. Tak sdz.
Z kolei pytaem Karola, czy odkryto sprawc jego pobicia.
Nie zaprzeczy smtnie. Niech to licho porwie! Burton i
Halley na przemian i zwalaj win jeden na drugiego. Niech ich g
kopnie! I tak posiedz.
A ONeil? Nie zosta aresztowany.
Mitchell uzna, e posiadacz tak wielkiej farmy nie uchyli si od
stanicia przed sdem. Gdyby uciek, straciby przecie cay swj majtek.
Mitchell nie myli si.
Rozprawa sdowa odbya si w Reginie dopiero z kocem
padziernika. Na wezwanie Mitchella obaj (Karol i ja) musielimy stawi si
w charakterze wiadkw. Mczca to bya podr i przykra rola, jak
musiaem odegra. Lecz poniewa leaa w interesie wymiaru
sprawiedliwoci, zniosem j cierpliwie.
Wszyscy oskareni (w tym i ONeil) zostali skazani na wizienie.
Lecz z czym trudno si pogodzi ONeila zwolniono po p roku za
pienin kaucj. Jak si pniej dowiedziaem z listu Caldwella, ONeil
zdoa sprzeda swe gospodarstwo i natychmiast pniej znikn.
Poszukiwano go bez skutku. Prawdopodobnie wyjecha do Stanw lub
jeszcze dalej, odaowujc strat swej kaucji.
Na zakoczenie zawikanej historii znikajcego stada dodam, e
Caldwell wynagrodzi nas (Karola i mnie) do wysok kwot pienin.
Wahalimy si obaj, czy j przyj, i z tego powodu o mao nie doszo do
ktni. Caldwell, zagalopowa si tak bardzo, e przyj nasze wahanie za
osobist obraz. Ustpilimy. Chyba susznie. Przecie ja straciem
miesiczne honoraria pacjentw, ktrzy przez cay wrzesie bezskutecznie
288

pukali do drzwi mego mieszkania, a Karol musia doroczn traperk

rozpocz z duym opnieniem. Zreszt na takich przecie warunkach
zaangaowalimy si w poszukiwanie znikajcego stada. Co zostao
uwieczone sukcesem.
I to ju wszystko.
K O N I E C
289

Nota edytorska
ZNIKAJCE STADO szesnasta pozycja cyklu westernowego Wiesawa Wernica Przez Gry i
Prerie.
Akcja powieci dzieje si w okrgu Saskatchewan w pnocno-zachodniej Kanadzie, w pobliu
miasta Regina. Porucznik Gary Mitchell z Kanadyjskiej Konnej Policji prosi Karola Gordona i
Doktora Jana o pomoc w rozwikaniu tajemniczej zagadki zwizanej ze znikaniem byda
znajomego hodowcy. Wszystko wskazuje na zorganizowan akcj majc na celu
uprzykrzenie ycia wacicielowi farmy, doprowadzenie go do bankructwa i zmuszenie do
sprzeday ziemi. Przyjaciele dugo nie mog rozwika zagadki, kto z kowbojw hodowcy
wsppracuje z nieuczciwym ssiadem. Pomaga im znany z powieci Soce Arizony
nawrcony czonek bandy. Dziki swym detektywistycznym zdolnociom, nieustraszeni
traperzy rozwizuj zagadk a nieuczciwy hodowca-konkurent zostaje aresztowany.
Postacie wystpujce w Tomie XVI (oprcz Doktora Jana i Karola Gordona):
Ben Halley, Zoty Lewis, Jonathan Caldwell, Gary Mitchell, Ludwik Riel, Beniamin ONeil,
Peter Atkins, Fred Burton, Allan Gee, Nataniel Littlehead, Owen Hove.
Miejsca zwizane z akcj powieci (oprcz Milwaukee):
Regina, Batoche.
290

291
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju
rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku
osobistego.
Nie wymaga zezwolenia twrcy przejciowe lub incydentalne

zwielokrotnianie utworw, niemajce samodzielnego
znaczenia gospodarczego
Mona korzysta z utworw w granicach dozwolonego uytku

pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twrcy oraz
rda. Podanie twrcy i rda powinno uwzgldnia istniejce
moliwoci.
Twrcy nie przysuguje prawo do wynagrodzenia.
Pliki mona pobiera jeli posiada si ich orygina a pobrany

plik bdzie suy jako kopia zapasowa.
Mona pobiera pliki nawet jeli nie posiada si oryginau, pod

warunkiem e po 24 godzinach zostan one usunite z dysku
komputera.
Szczegowe postanowienia zawiera USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o

prawie autorskim i prawach pokrewnych.

16 Wiesław Wernic Znikające Stado

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

16 Wiesław Wernic Znikające Stado

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Indeks: 00160/2014/12/W_16

Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

Przez Gry i Prerie Tom 16

Czego si lka Ben Halley

Pomys porucznika Mitchella

Tropy wiod ku prawdzie

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Czego lka si Ben Halley

witao. Cisza okrya ziemi, wiatr zwin skrzyda. aosny gos

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Tak te postpilimy. Oczywicie nie ze wzgldu na gigantyczne

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Co ci si przywidziao, Halley. Czas napoi konie.

Obserwowaem ruchy wonicy. Uklk przy rdle i wchlustywa

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Teksasu a do Dodge City w Kansas lub jeszcze dalej na pnoc, do

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Zaatwione, prosz pana.

Pjd poszuka gliny.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Podobno ten traper, prosz panw, zawsze powiada

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

A jednak myj si. To obrzydliwe kamstwo twierdzi inaczej

Skala Fahrenheita; odpowiada 12,2C

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Skoczyem do wozu po puch zmielonej kawy. Jak daleko potrafi

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Siad kilka krokw od nas i zaj si zawartoci kubka.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

wida byo nieskoczon dal traw, oczeretw i czarnych jak smoa

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Twj sceptycyzm, Janie, opiera si na powierzchownej

Chyba si nie mylisz zamyli si. A skoro przeszy tdy

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Ruszy pierwszy, ja za nim, przekonany o susznoci wniosku.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

I ja nie pojmuj. Mona podejrzewa, e byo to stampede4 i

Nie ma tu adnych wodopojw. Rozbilimy legowisko nad

Popoch w stadzie byda (ang.)

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Jeszcze raz signem po lornetk. Dugo wodziem ni po linii

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 16

Ruszyem wraz z Karolem zielonym szlakiem drzew i traw.