Professional Documents
Culture Documents
WPISUJE ZDAJCY
KOD
PESEL
Miejsce
na naklejk
z kodem
EGZAMIN MATURALNY
Z CHEMII
POZIOM ROZSZERZONY
MAJ 2014
Czas pracy:
150 minut
Liczba punktw
do uzyskania: 60
MCH-R1_1P-142
Zadanie 1. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono schemat ukadu okresowego pierwiastkw (bez lantanowcw
i aktynowcw), na ktrym umieszczono strzaki A i B odpowiadajce kierunkom zmian
wybranych wielkoci charakteryzujcych pierwiastki chemiczne.
A
promienia atomowego
promienia jonowego
2. Dla pierwiastkw grup 1.2. i 13.17. okresu III strzaka B wskazuje kierunek wzrostu
najwyszego stopnia utlenienia
promienia atomowego
charakteru metalicznego
Zadanie 2. (1 pkt)
Na poniszym schemacie ukadu okresowego pierwiastkw (bez lantanowcw i aktynowcw)
zaznaczono pooenie trzech pierwiastkw oznaczonych numerami I, II oraz III.
II
I
III
Wypenij tabel, wpisujc liter P, jeeli informacja jest prawdziwa, lub liter F, jeeli
jest faszywa.
Informacja
1. Pierwiastek I jest aktywnym metalem. Tworzy wodorek, w ktrym wodr
przyjmuje stopie utlenienia rwny I.
2. Atomy pierwiastka II maj silniejsz tendencj do przyczania elektronu ni
atomy pierwiastka III. W konsekwencji pierwiastek II jest silniejszym
utleniaczem ni pierwiastek III.
3. Wodorki pierwiastkw II oraz III, rozpuszczajc si w wodzie, ulegaj dysocjacji
jonowej. Staa dysocjacji wodorku pierwiastka II jest wiksza od staej dysocjacji
wodorku pierwiastka III.
P/F
Zadanie 3. (2 pkt)
Na poniszym wykresie przedstawiono zaleno pewnej makroskopowej wielkoci
charakteryzujcej pierwiastki chemiczne w funkcji ich liczby atomowej Z.
120,00
100,00
80,00
60,00
40,00
20,00
0,00
0
10
20
30
40
50 Z
a) Opisz o pionow wykresu, podajc nazw tej wielkoci oraz jednostk, w jakiej jest
ona wyraana.
Opis osi pionowej: .......................................................................................................................
Pierwsza energia jonizacji E1 to najmniejsza energia potrzebna do oddzielenia pierwszego
(o najwyszej energii) elektronu od atomu. Poniszy wykres przedstawia zaleno pierwszej
energii jonizacji atomw pierwiastkw z czterech pierwszych okresw ukadu okresowego
od liczby atomowej Z tych pierwiastkw.
1.
2
2.
1
3a)
1
3b)
1
Zadanie 4. (1 pkt)
W poniszej tabeli przedstawiono masy atomowe i zawarto procentow trwaych izotopw
galu wystpujcych w przyrodzie.
Masa atomowa izotopu, u
Zawarto procentowa, %
Ga
68,9
60,1
Ga
70,9
39,9
Symbol
69
71
Odpowied:
Zadanie 5. (1 pkt)
Radioaktywny izotop galu o liczbie masowej rwnej 67 jest stosowany w medycynie
nuklearnej. Otrzymuje si go w reakcji zachodzcej podczas bombardowania protonami jder
izotopu cynku o liczbie masowej rwnej 68.
Napisz rwnanie opisanego procesu, uzupeniajc poniszy schemat.
67
+
Ga
Zadanie 6. (1 pkt)
W stanie podstawowym atom galu ma jeden niesparowany elektron.
Uzupenij zdania. Wybierz i podkrel symbol typu podpowoki oraz warto gwnej
i pobocznej liczby kwantowej spord podanych w nawiasach.
Niesparowany elektron atomu galu w stanie podstawowym naley do podpowoki typu
(s / p / d). Gwna liczba kwantowa n opisujca stan tego elektronu wynosi (2 / 3 / 4),
a poboczna liczba kwantowa l jest rwna (0 / 1 / 2 / 3).
Zadanie 7. (2 pkt)
Gal jest metalem, ktry roztwarza si w mocnych kwasach oraz mocnych zasadach.
W reakcjach tych tworzy sole, przechodzc na stopie utlenienia III. Drugi produkt tych
reakcji jest taki sam jak w reakcjach glinu z mocnymi kwasami i zasadami. Poniej
przedstawiono schemat reakcji galu z mocnymi kwasami i zasadami.
+ H3O+ (aq)
[Ga(H2O)6]3+ (aq)
1
Ga (s)
+ OH (aq)
[Ga(OH) 4] (aq)
Zadanie 8. (2 pkt)
Po wrzuceniu 0,720 g magnezu do 0,150 dm3 kwasu solnego o steniu 0,120 mol dm3
zasza reakcja opisana rwnaniem:
Mg + 2H3O+ Mg2+ + H2 + 2H2O
Oblicz stenie molowe kwasu solnego w momencie, gdy przereagowao 20% masy
magnezu. W obliczeniach przyjmij, e objto roztworu si nie zmienia. Wynik podaj
z dokadnoci do dwch miejsc po przecinku.
Obliczenia:
Odpowied:
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
4.
1
5.
1
6.
1
7.
2
8.
2
Zadanie 9. (2 pkt)
Narysuj wzr elektronowy czsteczki kwasu ortoborowego, oznaczajc kreskami
wizania oraz wolne pary elektronowe. Wyjanij, dlaczego kwas borowy jest
akceptorem jonw wodorotlenkowych.
Wzr:
Wyjanienie:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
1
2
Odpowied:
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
9.
2
10.
1
11.
1
12.
1
13.
2
COOH
HOOC
CH
CH
COOH
CH2
OH
......................................................................................................................................................
Kwas
Liczba asymetrycznych
atomw wgla
Liczba
enancjomerw
cytrynowy
izocytrynowy
H < 0
H = 0
H > 0
......................................................................................................................................................
Odpowied:
C
NH2
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
14.
1
15.
1
16.
2
17a)
1
17b)
1
18.
2
19.
1
10
Staa dysocjacji Ka
Rwnanie reakcji
1 10 18
1 10 7
logc 0
7 pH
-5
-10
-15
Zn2+
-20
-25
-30
Cu2+
Przygotowano dwa roztwory wodne, ktrych pH byo rwne 1. Roztwr I zawiera jony Zn2+
o steniu c rwnym 105 mol dm 3, a roztwr II zawiera jony Cu2+ o steniu c rwnym
105 mol dm 3.
Czy w roztworze I wytrci si osad ZnS, a w roztworze II osad CuS? Wpisz TAK albo
NIE w odpowiednie rubryki tabeli.
11
H 2O 2 + H 2O U HO 2 + H 3O +
Przestrzenne rozmieszczenie atomw w czsteczce nadtlenku wodoru ilustruje poniszy
rysunek.
97o
O
H
H
94o
97o
Zdanie
P/F
1. Nadtlenek wodoru jest kwasem Brnsteda, a sprzon z nim zasad jest jon
OH.
2. Woda jest akceptorem protonw pochodzcych od sprzonego z ni kwasu
Brnsteda, ktrym jest nadtlenek wodoru.
3. Czsteczka H 2O 2 i jon HO 2 stanowi sprzon par kwas zasada w ujciu
teorii Brnsteda.
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
20.
1
21.
1
22.
1
23.
3
12
KMnO4 (aq)
+ H2SO4 (aq)
II
KI (aq)
+ H2SO4 (aq)
Standardowy potencja E, V
1,766
1,507
O 2 + 2H + 2e U H 2O 2
0,695
I2 + 2e U 2I
0,536
Probwka I:
......................................................................................................................................................
Probwka II:
......................................................................................................................................................
Probwka
I
II
Wzr utleniacza
Wzr reduktora
13
......................................................................................................................................................
Probwka II:
......................................................................................................................................................
Jeeli w reakcji redoks bior udzia jony H+, to potencja ukadu zaley od stenia tych
jonw, czyli od pH roztworu. Dla takich ukadw potencja odnosi si do roztworw,
w ktrych cH + = 1 mol dm3, a wic pH = 0. Wartoci potencjaw redoks wielu wanych
biologicznie ukadw utleniacz reduktor przedstawiane s dla przyjtego przez
biochemikw stanu, w ktrym pH = 7, p = 1013 hPa, T = 298 K. Rnica pH roztworu
wpywa na warto potencjau pogniwa. Potencja pogniwa wodorowego E H /H+
2
gdzie E
o
H2 / H+
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Poniej przedstawiono rwnania reakcji i potencjay redoks dwch ukadw biologicznych
dla pH = 7, p = 1013 hPa, T = 298 K.
Rwnanie reakcji
1
O 2 + 2H + + 2e U H 2O
2
NAD+ + H + + 2e U NADH
Potencja E, V
0,82
0,32
1
O 2 + H + + NADH
2
zachodzi samorzutnie, czy do jej zajcia konieczne jest dostarczenie energii.
Uzupenij ponisze zdanie: wybierz i podkrel jedno okrelenie w kadym nawiasie.
Aby moga zaj opisana reakcja, (jest / nie jest) konieczne dostarczenie energii, poniewa
woda jest reduktorem (silniejszym / sabszym) ni NADH.
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
24.
2
25.
2
26.
2
27a)
1
27b)
1
14
Oblicz, ile sekund trwaa elektroliza, jeli otrzymano 10 cm3 wodoru (w przeliczeniu
na warunki normalne), a natenie prdu przepuszczanego przez elektrolizer wynosio
1 A. Staa Faradaya F = 96500 C mol1. Wynik zaokrglij do liczb cakowitych.
Obliczenia:
Odpowied:
ClCH2-(CH2)4-CH2Cl
+ Zn, etanol
+ Cl2, wiato
+ KOH, etanol/ogrzewanie
cykloheksen
Zwizek A
Zwizek B
Cykloheksen
......................................................................................................................................................
15
......................................................................................................................................................
Obliczenia:
Odpowied:
dodanie etanolu
dodanie wody
dodanie katalizatora
28.
2
29.
3
30.
1
31.
1
32.
2
33.
1
16
+[O]
+ R OH, stony H SO
1
2
4
RCH 2OH Zwizek I Zwizek II
+ NaOH
Numer zwizku
I
II
III
IV
Skrt
Ala
H3C
CH
Wzr
COOH
pI
6,00
NH2
Kwas asparaginowy
Asp
HOOC
CH2
CH COOH
2,77
NH2
Lizyna
Lys
H2N
(CH2)4 CH COOH
9,74
NH2
Fenyloalanina
Phe
5,48
CH2
CH
COOH
NH2
J. Sawicka, A. Janich-Kilian, W. Cejner-Mania, G. Urbaczyk, Tablice chemiczne, Gdask 2001.
......................................................................................................................................................
17
Wybrany odczynnik:
......................................................................................................................
I
alanina (s)
II
fenyloalanina (s)
Probwka I: .................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Probwka II: ................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
34.
2
35.
1
36.
1
37a)
1
37b)
1
18
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Sacharoza
O H
O H
H
OH
HO
H
OH
HO
OH
H
OH
O H
H
OH
CH2OH
CH2OH
CH2OH
H
CH2OH
OH
OH
O
HO
CH2OH
H
OH
Zdanie
P/F
1. W reakcji z maltoz wodorotlenek miedzi(II) uleg redukcji do Cu2O, o czym
wiadczy powstanie ceglastego osadu.
2. Czarny osad powstajcy w probwce z roztworem sacharozy to CuO, ktry jest
produktem rozkadu wodorotlenku miedzi(II).
3. Sacharoza nie wykazaa waciwoci redukujcych, poniewa w jej czsteczkach
wizanie glikozydowe czy pierwszy atom wgla reszty glukozy z drugim
atomem wgla reszty fruktozy.
Nr zadania
Wypenia Maks. liczba pkt
egzaminator
Uzyskana liczba pkt
38.
1
39.
1
BRUDNOPIS
19