ANDRZEJ LIWCZYSKI1,2,TOMASZ CZELEKO1,2, MELANIA BRZOZOWSKA1,2, IWONA KACPRZAK2,

PETRE ILTCHEV4, WALDEMAR KARNAFEL3, TADEUSZ JDRZEJCZYK2, MICHA MARCZAK4

ANALIZA PUBLICZNYCH WYDATKW NA LECZENIE

CUKRZYCY POLSKA, ROK 2013
ANALYSIS OF PUBLIC COSTS OF DIABETES MELLITUS CARE POLAND, 2013
Oddzia Zdrowia Publicznego Wydzia Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w odzi,
2
Narodowy Fundusz Zdrowia,
3
Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,
4
Uniwersytet Medyczny w odzi, Katedra Polityki Ochrony Zdrowia.
1

STRESZCZENIE. W 2013r Narodowy Fundusz Zdrowia sfinansowa leczenie cukrzycy dla ok. 1,7 mln pacjentw w wiadczeniach medycznych oraz dla ok. 2 mln pacjentw realizujcych recepty - leki i paski testowe. Na leczenie wydano ok. 2,5 mld PLN, w tym na leki doustne ok.
143 mln PLN, na insuliny ok. 567 mln PLN i na paski testowe ok. 357 mln PLN. W odniesieniu do roku 2012 wydatkowano o 3,6% rodkw
finansowych wicej. Najwyszy wzrost wystpi w realizacji recept na paski - ok. 1,2 mln opakowa wicej ni w 2012 r.
Sowa kluczowe cukrzyca, finansowanie, leki przeciwcukrzycowe, preparaty insuliny, paski testowe, refundacja kosztw.
SUMMARY. National Health Fund (Narodowy Fundusz Zdrowia NFZ) in the year 2013 financed the medical therapy for around 1,7 mln of
patients with diabetes mellitus. The medical services were financed by the total sum of 2,5 mld PLN within this amount of money the oral
hypoglycemic drugs cost was 143 mln PLN, insulin preparations 567 mln PLN and of testing strips 357 mln PLN. The personal contribution
of patients to the total costs of diabetes mellitus care is not known.
In comparison with the year 2012 the total costs increased by 3,6%. The highest financial elevation was consumed for prescribing the testing
strips that is 1,2 mln packages more than in 2012.
Key words diabetes mellitus, financing diabetological care, oral hypoglycemic drugs, insulin preparations, testing strips, cost refundation.

WPROWADZENIE
Cukrzyca naley do jednej z10 najwaniejszych chorb przewlekych na wiecie (1). Wedug danych International Diabetes Federation wPolsce 9% populacji wwieku midzy 20 a79 rokiem ycia choruje na cukrzyc (2).
Dane epidemiologiczne wskazuj, e obecnie na wiecie
choruje na ni ok. 366 milionw ludzi, a do roku 2025
ich liczba ma wzrosn do ponad 522 mln (3), awcigu
najbliszych 30 lat wzronie 2-krotnie. Wedug oszacowania dokonanego przez J. Tatonia iwsp. liczba chorych
na cukrzyc wPolsce wynosi ponad 2,5 mln osb. Ztej
liczby okoo 25% osb nie miao wiadomoci swojej
choroby (4).
Te due, epidemiczne wrcz, liczby pacjentw wymagaj staej idugotrwaej opieki medycznej.

22

Opieka diabetologiczna obejmuje takie skadniki jak

porady lekarzy oraz stosowanie zalece dotyczcych stylu ycia, lekw isamokontroli za pomoc testowych paskw. Czsto ma charakter interdyscyplinarny obejmuje
konsultacje rnych specjalistw. Wymaga wten sposb
odpowiedniego ukadu opacania zpublicznych rodkw
finansowych.
Analizujc wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia
(patnika publicznego) wPolsce mona wyodrbni trzy
grupy inwestycji:
1. wiadczenia opieki zdrowotnej (nie-rzeczowe) rne
irozliczne wramach usugi medycznej; grupa ta zawiera zarwno rozliczenie wramach katalogu JGP, jak
iryczat per capita wPOZ;
2. wiadczenia materialne (rzeczowe) jak leki i paski testowe do samokontroli - grupa ta zawiera leki

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

przeciwcukrzycowe ordynowane przez lekarzy irealizowane na podstawie recepty lekarskiej waptekach

oglnodostpnych. S one finansowane w ramach refundacji aptecznej.
Skadaj si na ni trzy podgrupy:
a. Leki przeciwcukrzycowe doustne - grupa wg ATC
,,A10B%;
b. Preparaty insuliny iich analogi - grupa wg ATC
,,A10A%;
c. Paski testowe do glukometrw.
3. Bezporednie koszty leczenia pacjenta stanowi sum
skadajc si zelementw obu grup.
Znajomo zakresu i sposobu finansowania opieki
diabetologicznej jest podstaw planowania dziaa medycznych. Ztego wzgldu analiza ekonomiczna odnoszca si do konkretnych populacji (Polska iwojewdztwa)
oraz realnych warunkw yciowych (rok 2013) moe by
bardzo przydatna zarwno dla ekonomistw opieki zdrowotnej jak idla lekarzy-praktykw ipacjentw.
Ztego wzgldu zagadnienie to stao si przedmiotem
analizy, ktr poniej przedstawiono.

Wanalizie uwzgldniono zapacone wszystkie wydatki, ktre zostay wskazane wraz z rozpoznaniem cukrzycy (E10-E14) w kadym rodzaju wiadcze. S tu wic
uwzgldnione czci stawki kapitacyjnej, wiadczenia
w ramach grup JGP, leczenia szpitalnego, AOS, ratownictwa o ile zostay wykazane zkodem E10-E14. Jest tu
wic kada poradnia czy wiadczeniodawca, ktry udziela
wiadcze wramach cukrzycy iwykaza to rozpoznanie.
Pacjenci realizujcy recepty:
a. na doustne leki p/cukrzycowe: ATC ,,A10B%,
b. insuliny: ATC A10A%,
c. paski testowe do glukometrw.
Wyodrbnione w ten sposb dane poddano analizie
woparciu oindywidualny identykator pacjenta (nurner PESEL), ktry by poddany anominizacji. Punktem odniesienia
dla obserwacji wskanikw dynamiki wybrano rok 2012.
Wskaniki zostay obliczone na podstawie danych
demogracznych pobranych z opracowa Gwnego
Urzdu Statystycznego (5) dla kadego roku oddzielnie.
Do wykonania analizy wykorzystano oprogramowanie SAS E.G. 5.1; Excel oraz Statistica 10.

MATERIA IMETODY

WYNIKI ANALIZY

Analizie poddano bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia. Wtym celu wyodrbniono dane wg nastpujcych kryteriw:
1. Pacjenci dla ktrych wiadczeniodawcy jako gwn
przyczyn interwencji medycznej wykazali wsprawozdaniach rozliczeniowych kody ICD-10:
a. E10 - cukrzyca insulinozalena;
b. E11 cukrzyca insulinoniezalena;
c. E12 - cukrzyca zwizana zniedoywieniem;
d. E13 - inne okrelone postacie cukrzycy;
e. E14 - cukrzyca nie okrelona.

Koszty opieki diabetologicznej podzielono na dwa

dziay: 1) koszty porad ikonsultacji oraz 2) koszty lekw
ipaskw testowych.
Ilociowy stosunek tych kosztw wynosi jak 16/84.
Nie zmieni si wroku 2013 wporwnaniu zrokiem 2012.
Wielkoci wydatkw na opiek diabetologiczn
w2013 r. przedstawiono odrbnie dla kadego wojewdztwa wprzeliczeniu sumy wydatkw wPLN na 100.000
mieszkacw wojewdztwa. Porwnujc liczby dla roku
2012 i 2013 mona oceni dynamik wzrostu kosztw.
Dla caej badanej populacji osb z cukrzyc w Polsce
wzrost ten wynis 3,6%. Dane te przedstawia tab. 1.

Tab. 1. Finansowanie cukrzycy na 100 tys. mieszkacw wojewdztwa w latach 2012-2013 (w tys. PLN).
wiadczenia
DOLNOLSKIE
KUJAWSKO-POMORSKIE
LUBELSKIE
LUBUSKIE
DZKIE
MAOPOLSKIE
MAZOWIECKIE
OPOLSKIE
PODKARPACKIE
PODLASKIE
POMORSKIE
LSKIE
WITOKRZYSKIE
WARMISKO-MAZURSKIE
WIELKOPOLSKIE
ZACHODNIOPOMORSKIE

2012
946
847
984
1059
1264
969
1087
974
1078
1204
865
1241
1032
775
920
1026

Leki
2013
985
863
991
1128
1257
1027
1038
1041
1094
1164
866
1245
1074
809
945
1027

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

2012
5222
5439
4382
4885
5634
4955
4939
5296
3755
4083
5548
6129
4845
4305
5024
5231

2013
5363
5727
4619
5162
5916
5123
5060
5485
3959
4307
5800
6350
5058
4445
5335
5443

23

Ryc. 1. Zmiany dynamiki finansowania cukrzycy na 100 tys. mieszkacw porwnanie kosztw w roku 2012 i 2013.

Jak wynika ztab. 1 najwysze, sumarycznie wiadczenia porady ileki zaobserwowano wwojewdztwach mazowieckim ilskim. Wprzeliczeniu wielkoci
wydatkw na 100.000 mieszkacw najwysze wartoci
wydatkowania wystpiy w wojewdztwach dzkim
ilskim.
Najmniejsze sumarycznie wydatki (wiadczenia
porady ileki) stwierdzono wwojewdztwach lubuskim,
podlaskim iopolskim. Wprzeliczeniu na 100.000 mieszkacw najmniejsze wydatki dotyczyy wojewdztw
podkarpackiego i warmisko-mazurskiego. Powyszy
rozkad wydatkw stwierdzony dla roku 2013 by podobny jak wroku 2012 (6).
Uredniony roczny koszt wiadcze nierzeczowych
wPolsce dla chorych na cukrzyc nie zmieni si iwynosi ok. 230 z. rednie wydatki na leki dla pojedynczego
pacjenta wyniosy ok 1000 PLN iwzrosy wodniesieniu
do 2012 roku ook. 100 z.
Pacjenci zcukrzyc zuytkowali w2013 r. 56 opakowa lekw (w2012 52 opakowania).
Wzrost rodkw wydatkowanych na leczenie cukrzycy
standaryzowany populacj (przeliczenie na 100.000 mieszkacw) by w poszczeglnych wojewdztwach rny.
Najwysz dynamik wzrostu wykazano wwojewdztwie
lubuskim oraz wielkopolskim, najnisz wwojewdztwie
mazowieckim, dolnolskim ilskim. (ryc. 1).
Najwiksze rodki s przeznaczane na terapie lekowe
(tabela 2) wtym na insuliny ijej analogi. Standaryzowane populacj (wprzeliczeniu na 100.000 mieszkacw)
wartoci wskazuj e wojewdztwami o najwikszej
konsumpcji lekw s wojewdztwo lskie i dzkie,
wprzypadku lekw doustnych przoduje wojewdztwo

24

opolskie. Najnisza konsumpcja lekw wystpuje wwojewdztwach podkarpackim ipodlaskim. Dla lekw
doustnych zaobserwowano wodniesieniu do roku 2012
wzrost finansowania o3,34%, dla preparatw insuliny
o11,2%, awodniesieniu do paskw testowych wzrost
wynis 12,3%.

OMWIENIE WYNIKW IWNIOSKI

Oglnie kierunek zwikszania jakoci leczenia cukrzycy stanowi zasad dziaa wszystkich instytucji publicznych ipastwowych. Postpy wtym zakresie s ksztatowane przez rne okolicznoci. Jednym zbardzo realnych
uwarunkowa s publiczne moliwoci finansowe. Wzakresie wydatkw na opiek diabetologiczn rok 2013 przynis dalsze ich zwikszenie.
W roku 2013 wydatkowano ze rodkw publicznych
(NFZ) ok. 2,5 mld PLN na wiadczenia (porady, konsultacje) oraz leki ipaski testowe. Jest to oglny wzrost o3,6%
wstosunku do roku 2012.
Liczba pacjentw, dla ktrych wydatkuje si publiczne rodki finansowe jest wzgldnie staa iwynosi 1,7 mln
osb (wiadczenia iporady).
Utrzymujca si rnica ok 0,3 mln pacjentw realizujcych recepty a nie korzystajcych ze wiadcze medycznych moe wiadczy oduej wiadomoci pacjentw
wzakresie samo terapii ibraku potrzeby jej zmiany.
W2013 r pacjenci zuytkowali ok. 27,5 mln opakowa
doustnych lekw p/cukrzycowych - 19 opk/pacjenta, 5,8
mln opakowa preparatw insuliny ijej analogw - 10 opk/
pacjenta, 10,6 mln opakowa paskw testowych 8 opk/
pacjenta.

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

Tab. 2. Finansowanie lekw i paskw testowych w opiece diabetologicznej w 2012 r. i 2013 r. wielkoci przeliczono
na 100.000 mieszkacw (w tys. PLN).
Leki doustne
DOLNOLSKIE
KUJAWSKO-POMORSKIE
LUBELSKIE
LUBUSKIE
DZKIE
MAOPOLSKIE
MAZOWIECKIE
OPOLSKIE
PODKARPACKIE
PODLASKIE
POMORSKIE
LSKIE
WITOKRZYSKIE
WARMISKO-MAZURSKIE
WIELKOPOLSKIE
ZACHODNIOPOMORSKIE

406,69
319,65
347,89
365,15
402,14
336,30
361,07
433,54
295,58
353,82
342,29
420,13
347,26
346,27
313,66
342,27

2012
Insuliny i jej
analogi
1189,71
1517,52
985,59
1396,53
1497,55
1358,64
1273,89
1439,06
1020,25
1030,72
1363,26
1696,52
1333,81
1059,91
1323,50
1255,02

Zwikszona konsumpcja opakowa paskw testowych

nie ma zwizku zliczb pacjentw, ktra dla paskw jest
staa iwynosi ok 1,3 mln.
rednia warto refundacji na jedno opakowanie leku
dla lekw doustnych w2013 r wyniosa 5,2 PLN, dla preparatw insuliny lub jej analogw 97 PLN, adla paskw 34
PLN (warto zbliona do 2012 r).
rednia roczna refundacja na 1 pacjenta dla lekw doustnych wyniosa ok.100 PLN, dla insulin ok. 960 PLN,
adla paskw testowych ok. 268 PLN. Warto wydatkw
wposzczeglnych wojewdztwach jest wyranie zrnicowana. Jest ona uzaleniona najbardziej od realizacji recept
(84% rodkw).

PIMIENNICTWO
1. Rezolucja nr 61/225 Zgromadzenia Oglnego Narodw Zjednoczonych z20 grudnia 2006 r.
2. Prevalence estimates of diabetes, adults aged 20-79 years,
2011. Note: The data are age- standardised to the World
Standard Population. Source: IDF (2011). http://dx.doi.

3.
4.
5.
6.

Paski

Leki doustne

800,58
884,91
659,69
821,71
925,64
830,35
800,22
843,48
633,22
686,56
886,24
1005,79
811,75
687,35
863,67
839,73

424,20
333,35
364,43
376,01
416,34
346,38
364,89
449,92
310,54
361,08
359,35
431,07
356,83
351,18
326,19
352,31

2013
Insuliny i jej
analogi
1297,11
1707,57
1139,79
1555,21
1656,12
1498,51
1381,62
1554,83
1166,94
1140,94
1532,37
1861,66
1477,05
1169,08
1503,42
1398,28

Paski
896,78
996,53
753,83
949,79
1042,07
911,99
872,71
933,14
730,30
784,34
980,80
1109,62
916,39
761,00
988,16
944,30

org/10.1787/888932703620 24 Oct 2012 [OECD (2012),

Health at aGlance: Europe 2012, OECD Publishing. p.
43 http://dx.doi.org/10.1787/9789264183896-en.
International Diabetes Federation, http://www.idf.org/
diabetesatlas/datafrom 2011.
Tato J.; Czech A., Bernas M.: Cukrzyca w Polsce
- mona lepiej, wyd. Tow. Edukacji Terapeutycznej,
Warszawa, 2009.
http//www.stat.gov.pl/;
liwczyski A., Brzozowska M. iwsp.: Comparison
of indicators of the use of insulin and oral diabetes
medication in aPolish population of patients in urban and rural areas in the years 2008, 2011 and 2012,
Ann Agric Environ Med. 2014; 21(2):302-313, Lublin
2014.

Adres do korespondencji:
Andrzej liwczyski
Departament Gospodarki Lekami - Centrala NFZ
ul. Grjecka 186, 02-390 Warszawa
andrzej.sliwczynski@nfz.gov.pl

Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

25