Polska ma w wiecie zachodnim, ale i wrd Polakw, obraz moe nie mao

pochlebny ale cakowicie nieadekwatny do rzeczywistoci. Jak to bywa prawie ze wszystkimi

narodami Polacy maj podwjn opini o wasnym narodzie. Z jednej strony w ich wiadomoci tkwi
romantyczny mit o wielkiej misji polskiego narodu, a z drugiej za zupenie przeciwna koncepcja ,
traktujca Polaka jako cwaniaka ktry potrafi wszystko zaatwid. Mwi si e literatura jest
zwierciadem, w ktrym odbijaj si wizerunki ludzi i narodw. Trzeba jednak zadad sobie pytanie,
czy to lustro mwi prawd? W jakiej czci na pewno tak, ale moe te kamad. Zazwyczaj prawda
ley porodku. A jak powiedzia Andrzej Michnik: Prawdy tego narodu odkrywaj poeci, a nie
politycy. Nie rozumie Polski ten, kto nie wsuchuje si w gos polskiej literatury.
Ju w renesansie literaci dostrzegali problemy i wady Polakw. Piotr Skarga w swoich
Kazaniach Sejmowych mwi o szeciu chorobach trawicych Rzeczypospolit, s to: brak mioci ku
ojczynie, brak zgody politycznej, anarchia religijna, osabienie wadzy krlewskiej, niesprawiedliwe
prawa i bezkarnod grzechw jawnych. Uderza w pogldy stronnictw politycznych, negowa pogldy
Polakw, tolerancj dla heretykw oraz ustrj republikaoski. Skarga w kazaniu O mioci ku
ojczynie krytykuje egoistyczne zachowanie szlachty, ktra dba wycznie o siebie. Ukazuje Polsk
jako toncy okrt, natomiast szlacht jako zaog, ktra zamiast ratowad statek martwi si o swoje
dobra i bogactwo. Jednak wszyscy wraz z okrtem id na dno. Skarga porwnuje ojczyzn do
rodzonej matki, ktr naley czcid, opiekowad si ni, kochad i jej bronid.
Jeli Pan Bg ma i tu na wiecie chce , krlewskie serce obrci albo skdind mu nagrod poda. Jeli
nie chce, dosyd nam na zapacie po mierci. I sam dobry uczynek, gdy si przez nas komu, a zwaszcza
wszytkim, dobrze czyni, ma swoje serdeczn zapat i pociech wntrzn wielk.
Powinnimy brad przykad z pogan, ktrzy potrafi miowad ojczyzn, troszczyd si o ni, mimo e nie
czeka na nich za to nagroda w niebie. Przyjaciel kupiony za pienidze jest niepewny, wic
najmowanie si do obrony kraju jest zym pomysem, poza tym cnota nie powinna pracowad dla
zysku.
Barokowe spojrzenie na Polakw jest zupenie inne. Pisarze wymiewaj wady i
przywary Polakw lub ukazuj je w krzywym zwierciadle. Ciekawy wizerunek naszego narodu ukazuje
Jan Chryzostom Pasek w swoich Pamitnikach. Bohaterem jest sam autor-przedstawiciel XVIIwiecznej szlachty-onierz waleczny, znajcy si na sztuce walki, ale nie bezinteresowny, ziemianin
chciwy, awanturniczy, skory do bijatyk, gawdziarz, kompan do kielicha, a take czowiek o
ograniczonych horyzontach, bezkrytyczny wobec sarmatyzmu w jego negatywnej odmianie,
niepozbawiony jednak humoru i wzbudzajcy sympati. Pamitniki s pisarskim wiadectwem
mentalnoci XVII-wiecznego sarmaty, megalomana, polocentryka, dla ktrego wszystko co polskie
jest najlepsze na wiecie. Fragment Obyczaje duoskie to interesujca relacja z pobytu autora za
granic. Konstrukcja jest oparta na konfrontacji obyczajw obu paostw, ale na zasadzie Polska jako
wzr, do ktrego zostaje przyrwnane to co obce, pomimo yczliwoci jak autor darzy Duoczykw.
Wielkie zgorszenie wywouje w nim fakt, i kobiety i mczyni pi nago. Czstowany wiele razy
specjaami duoskimi pewnego razu nie wytrzymuje i wygarnia gospodarzom e: si Polakom tego
jed nie godzi, boby nam psi nieprzyjacimi byli, gdy to ich potrawa. W efekcie Pasek obnaa
polski etnocentryzm i sarmack ksenofobi.
Z literatury owiecenia na nasz uwag zasuguj satyry Krasickiego. Namiewa si on
z ludzkich wad, zych obyczajw i stosunkw spoecznych.

Autor posuguje si ostrym jzykiem jako jedn z form krytyki. W zabawny sposb, z przymrueniem
oka wytyka ludziom ich wady. Jego satyry maj charakter dydaktyczny i wychowawczy. W utworze
Pijaostwo Krasicki namiewa si z jednej z najwikszych wad Polakw- tytuowego pijaostwa.
Satyra ma charakter dialogowy, dwch szlachcicw rozmawia o uczcie, jaka miaa miejsce
poprzedniego dnia i ktra zakooczya si pijatyk oraz bjk. Autor ukazuje typowe negatywne cechy
szlachty: skonnod do bijatyk i zagldania do kieliszka, faszywie rozumian gocinnod,
zapalczywod, grubiaostwo. Poeta ironicznie pokazuje, e dopiero po wypiciu znacznych iloci
alkoholu w szlachcicach odradza si patriotyzm. Wwczas tematy rozmw wyznaczaj kwestie
polityczne, gospodarcze i militarne, ktre maj prowadzid do odzyskania potgi dawnej
Rzeczpospolitej. Jednak ich zapa mija bardzo szybko, gdy zaczynaj byd senni a na drugi dzieo
dochodzi do tego bl gowy. Podmiot liryczny zwraca rwnie uwag czytelnika na nieumiarkowanie
w piciu, gdy bohaterowie nie zauwaaj nawet ile zdyli ju wypid. W koocu bohater satyry si
opamituje i ali na pijaostwo, prbuje zniechcid do picia swojego towarzysza, jednak jego tyrada
nie odnosi zamierzonego skutku. Utwr kooczy si bowiem stwierdzeniem suchajcego opowiadanej
historii szlachcica:

- Bd zdrw!
- Gdzie idziesz?
- Napij si wdki.
Ostatnim omawianym przeze mnie utworem, ktry ukazuje wizerunek Polaka jest Potop H.
Sienkiewicza. Pisarz widzc pesymistyczne nastroje Polakw, utrat wiary i chci do walki stworzy
trylogi, ktra miaa przypomnied Polakom, jakim s narodem, ile ich przodkowie byli w stanie
wycierpied w obronie ojczyzny, pomimo wielkiego osabienia, nie poddad si i zwyciad. Pokazuje
jednak take z stron spoeczeostwa polskiego w XVII wieku, ktre byo niesamowicie
zrnicowane. Ostro krytykuje magnatw, ktrzy dla wasnych korzyci byli zdolni do zdrady ojczyzny.
W zamian za wysokie stanowiska lub majtki byli w stanie oddad Rzeczypospolit Szwedom. Rwnie
szlachta ziemiaoska zostaje ukazana negatywnie. Nie zaley jej na walce o wolnod kraju, jest zbyt
leniwa, bezmylnie naiwna, ulega wobec agresora. lepo wierzy w zudne obietnice otrzymania
przywilejw, nie jest zdolna do walki oraz powiceo w obronie kraju. Autor chce przestrzec nard
przed takimi postawami, ukazuje ile krzywdy wyrzdzili tacy ludzie wiernie walczcym Polakom.
Jednym z bohaterw powieci jest Andrzej Kmicic. Uosabia on polsk spoecznod szlacheck w XVII
wieku. To potomek zuboaego rodu, jest niezwykle awanturniczy i porywczy, zawsze skonny do
bitki i wypitki . Pomimo e wrze w nim gorca krew, nie obce s mu szlachetne odruchy

serca. Zdolny zarwno do wielkiej mioci, jaki strasznej, gwatownej nienawici. Nieugity w
postpowaniu i wierny zasadom. Reprezentuje swoj warstw spoeczn, ktra jest
porywcza, lekkomylna, niezdyscyplinowana. Dzieje Kmicica, jego zdrad, drog ku
nawrceniu, wreszcie -odkupienie win - moemy traktowad jako paraboliczne, ukazujce losy
szlachty polskiej. Przemiana Kmicica, pierwsze odkupienie win ma miejsce w jasnogrskim
klasztorze. Jego obrona urasta do symbolu nawrcenia si szlachty ze zej drogi.
Na przestrzeni wiekw Polacy zostali ukazani w literaturze przez pryzmat wielkich
wydarzeo historycznych. Zarwno waleczni patrioci, jak i bezmylni i naiwni ludzie. Jacy
naprawd s Polacy? Ktry z wyej wymienionych portretw jest prawdziwy? Moe aden, a
moe w kadym jest ziarenko prawdy? Czy utrwalone stereotypy mog byd miernikiem
naszej siy, czy moe saboci? O czym mode pokolenia Polakw mog z podniesionym
czoem opowiadad o swoim narodzie, modym europejczykom? Jan Pawe II wypowiedzia
takie sowa: "Dzieje narodu zasuguj na waciw ocen wedle tego, co wnis on w rozwj
czowieka i czowieczeostwa, w jego wiadomod, serce, sumienie".