Skrypt z PRL-u

Rozdzia I
Ustalenie granicy pastwowej.
Ksztat polskiej granicy wpywaa wola wielkich mocarstw wyraana w ukadach
midzynarodowych i na konferencjach.
1918. Traktat Wersalski. Ustalenie granic zachodnich i pnocnych
1939. sierpie. 23. Pakt Ribbentrop- Mootow. Ustalenie granic wpyww na
terytorium podbitej Polski pomidzy Niemcami a Sowietami.
1943. 28 listopad-1 grudzie. Teheran. Przywdcy Anglii, USA i ZSRR ustalili
przysz granice Polski( linia Curzona na wschodzie, Gdask, Batyk, Odra na
zachodzie)
1945. 4-11 Luty. Jata. Anglii, USA i ZSRR. Potwierdzenie ustale z Teheranu co do
granic Polski( o decyzjach konf. Nie poinformowano legalnych wadz pol. w
Londynie)
1945. 17 lipca-2 sierpnia. Poczdam. Konferencja z udziaem TRJN i KRN. Granica
Polski biegnie od Morza Batyckiego, wzdu Odry do zbiegu z Nys zachodni.
Inkorporowano Gdask, Prusy Wschodnie. Na wschodzie oparto granice o linie
Curzona,
Dugo polskich granic.
31 sierpie 1939.-5548 km
1 lipiec 1946.- 3069 km + 497 km granicy morskiej.
Terytorium i Ludno
31 sierpie 1939. Liczba ludnoci 35,1 mln.( 34% mniejszoci narodowe)
3 grudzie 1950. 25 mln.( 1,5 % mniejszoci narodowe)
Terytorium Polski 312,5 ty. Km2.
Repatriacja (powrt na stae do Polski osb narodowoci lub pochodznia polskiego, ktre w
skutek rnych przyczyn znalazy si poza granicami).
Masowe repatriacje 1944-1949 , 1955-1960
1944- 1951. dziaalno Pastwowego Urzdu Repatriacyjnego. Opieka i transport dla
polskich repatriantw.
Generalny penomocnik ds. repatriacji. Wysiedlanie mniejszoci narodowych.
Urzd ds. repatriacji obywateli polskich z ZSRR/ z Zachodu.
1947. lipiec. Akcja Wisa wysiedlenie Ukraicw i emkw.
Podzia terytorialny
1944-1954 utrzymano podzia terytorialny z czasw II RP
Reforma adm. 1952 r. do 1975r.
21 sierpie 1944 powoanie adm. oglnej I i II inst. Przywrcono 3- stopniowy podzia
administracyjny kraju.
30 marzec 1945. powoano wojewdztwo gdaskie.
Ziemie odzyskane; 13 listopad 1945 utworzono odrbny zarzd ziem odzyskanych;
29 maj 1946 trzy nowe wojewdztwa: olsztyskie, wrocawskie, szczeciskie
28 czerwiec 1950 powstanie wojewdztw koszaliskiego, opolskiego, zielonogrskie.
Do maja 1975 istnia podzia na 17 wojewdztw + 5 miast wydzielonych.
1950 r.- zlikwidowanie samorzdu terytorialnego.
Konstytucja PRL z 1952 stanowia ,e Rady Narodowe s organami wadz rzdowej w
wojewdztwach, powiatach, miastach i gromadach.
1954 r. likwidacja gmin zbiorowej, ktr zastpiy gromady- najnisze jednostki
zasadniczego podziay terytorialnego. \

Reforma 1972-75 r. Zniesiono gromady i powiaty, wprowadzono dwustopniowy podzia

administracyjny, liczba wojewdztw ulega zwikszeniu ( z 17 do 49),
Rozdzia II
Ustrj w okresie przejciowym( 1944-47)
1.Charakterystyka okresu przejciowego.
Wadza komunistw, nie majca poparcia spoecznego opieraa si na obecnoci
Armii Czerwonej.
Polska bya pastwem niesuwerennym i uzalenionym z ZSRR.
2.Instytucje konspiracyjne( 1944-1945 r.)
Struktury podporzdkowane rzdowi londyskiemu Polskie pastwo podziemne( PPP)
ZWZ/ AK (od 1942). Formacja ochotnicza podporzdkowana Komendantowi
gwnemu. Struktura terytorialna- 4 okrgi.
-15 sierpie 1942 r. Akcja scaleniowa AK z innymi org. Wojskowymi( poza pozostay
tylko GL i NSZ)
-Cel AK wybuch powszechnego powstania w momencie klski Niemiec. Po 1943 nowy
plan Burza- prowadzenie walki biecej, dziaalnoci kontrwywiadowczej i
propagandowej, po wkroczeniu Sowietw wystpowanie jako legalna wadza i wsplna
walka z okupantem. Plan Burza zakoczy si niepowodzeniem Sowieci rozbrajali
odziay AK i stosowali represje. Gen. Okulicki 19 stycznia 1945 rozwiza AK. W 1945 r.
gen. Anders powoa Delegatur Si Zbrojnych na kraj. Stefan Korboski jako delegat
mia zapobiega sowietyzacji Polski.
DSZ przeksztacona we wrzeniu 1945 r. w org polit. Wolno i Niezawiso.
Jesie 1941- cywilne i wojskowe instytucje dziaaj na caym terytorium
okupowanym.
Delegat rzdu na Generalne Gubernatorstwo/ Delegat rzdu na kraj( od 1942).
Podlegali mu delegaci okrgowi i powiatowi. Delegat mia nadrzdn pozycj wobec
komendanta gwnego AK.
Funkcje adm. w kraju penia Delegatura (z biurem prezydium) podzielona na
resortowe departamenty( np. departament owiaty, departament spraw wewntrznych ,
prasy i propagandy, Biuro Ziem Nowych itp.) Bya to adm. zastpcza, przygotowana
do objcia wadzy w kraju po wyzwoleniu.
PKP- polityczny komitet porozumiewawczy skupiajcy gwne stronnictw polit.(
PPS-WRN, SL, SN, SP). PKP przedstawia kandydata na stanowisko delegata rzdu,
pionowa budet polityk personaln delegata, za porednictwem delegata
przekazywa uchway rzdowi w Londynie.
Marzec 1943 r. PKP przeksztaca si w Krajow Reprezentacj Polityczn Narodu
Poskiego. Zapowiedz utworzenia podziemnego parlamentu RJN i przeprowadzenia
reforma spoeczno- ekonomicznych.
RJN. ( 9 stycze 1944) utworzona na mocy dekretu Delegata. Reprezentanci
najwikszych partii polit. Kocioa i zwizkw zawodowych. Deklaracja programowa
O co walczy nard polski zapowied reform spoeczno-ekonomicznych, oparcia
przyszego ustroju o zasady demokracji parlamentarnej z siln pozycj prezydenta.
Kres dziaalno krajowych legalnych wadz wie si z procesem szesnastu. RJN i
Delegatura zostay rozwizane 1 lipca 1945 r.
Struktury podlege ZSRR
PPR. Partia powstaa z inicjatywy midzynarodwki komunistycznej w Warszawie 5
stycznia 1942 r.

PPR wzywaa do walki z okupantem, domaga si wyonienia Konstytuanty przez

wyzwoleniem. Nie uznawaa nienaruszalnoci granicy wschodniej i nie wycofaa si z
MK. PPR kwestionowaa legalno wadzy rzdu londyskiego. Deklaracja programowa
O co walczymy? (1943) zapowiedz stosowania demokratycznych przy wanianiu
konstytuanty i rzdu tymczasowego. PPR zwalczaa przeciwnikw przez mordy
polityczne i wydawanie oponentw Gestapo.
Zwizek Patriotw Polskich (ZPP). Luty 1943. Reprezentowa interesy Polakw w
ZSRR. Kwestionowa legalno wadz RP.
1. Dywizja im. Tadeusza Kociuszki zalek armii polskiej w ZSRR.
KRN.(1943- 47 r.) Utworzona przez PPR, GL, Zwizek Walki Modych, bez poparcia
powaniejszych partii lewicowych. Przewodniczcy Bierut.
KRN miaa sta si najwaniejszym org. wadzy pastwowej po wejciu Armii
Radzieckiej, ktra powoa rzd tymczasowy do przeprowadzania radyklanych reform
spoecznych.
KRN Salin uzna za oficjalne przedstawicielstwo narodu Polskiego.
3. Podstawy ustrojowe Polski Ludowej.
Brak skutecznego poparcia dyplomacji USA i UK dla rzdu Mikoajczyka skoni
Stalina do utworzenia lojalnego wobec niego rzdu polskiego w oparciu o struktury
krajowe.
PKWN.
Powoanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego przez delegacj KRN- 21
lipca 1944 w Moskwie.
Manifest PKWN zredagowano przy wspudziale Stalina i odczytano 22 lipca w
audycji radiowej ZPP. Manifest lipcowy zawiera zapowiedzi przyszego ustroju
politycznego, spoecznego i gospodarczego wiadomie zredagowane w sposb
nieprecyzyjny( zasada ludowaadztwa).
Zapowied reform nie przekraczaa postulatw RJN.
PKWN mia by tymczasow wadz wykonawcz dla kierowania walk
Decydujca rola PPR
Funkcje PKWN
Traktowany jako rzd de facto (ZSRR umiecio przy nim przedstawiciela
dyplomatycznego)
Liczy 13 resortw
Sprawowa wadz przez rady narodowe i delegowanych przedstawicieli potem przez
delegowanych wojewodw i starostw, przy ktrych umieszczano radzieckich
komendantw wojskowych.
Zapewnienie spokoju i bezpieczestwa publicznego- utworzono aparat przymusu( do
koca 44 20 ty. osb), ktry zwalcza przeciwnikw wadzy.
Dekretem z 7 padziernika 1944 utworzono Milicj Obywatelsk
21 lipca 1944 utworzono Wojsko Polskie z poczenia AL. i armii pol. w ZSRR, ktre
kontrolowao 20 ty. radzieckich instruktorw.
wyzwolecz narodu, zdobycia niepodlegoci i odbudowy pastwowoci polskiej.
Akt 22 lipca 1944 stanowi ,e KRN i PKWN dziaaj na podstawie konstytucji
marcowej( Niemoliwe bo konst. Marcowa ich nie przewidywaa). Zaoenia konstytucji
z 1921 miay obowizywa do zwoania Sejmu Ustawodawczego( S U). Akt 22 lipca
zapowiedzia przywrcenie swobd demokratycznych z zastrzeeniem ,e nie mog one
suy wrogom demokracji.

4. Organy pastwowe.
KRN.
Uprawnienia KRN okrela Statut tymczasowy rad narodowych(01. 01. 1944) :
Tymczasowa polityczna reprezentacja narodu
Podziemny tymczasowy parlament- ustawodawstwo, ustrojodawstwo
Legalizacja partii polit.
Planowanie dziaalnoci publicznej, uchwalanie budetu
Kontrola dziaalno Rad Narodowych i organw wykonawczych.
Wprowadzenie stanu wyjtkowego, amnestii, powoywanie Naczelnego Dowdcy
Wojska Polskiego.
Wszystkie sprawy ,dla ktrych kons. Marcowa wymagaa ustawy.
Uprawniona do powoania Rzdu Tymczasowego
Skad KRN
Przedstawiciele wojewdzkich rad narodowych, emigranckich org. polskich,
wojskowi, ludzie nauki, sztuki etc.
Czonkowie nie pochodzili z demokratycznych wyborw
Wymagano opowiedzenia si po stronie nowej wadzy.
W skadzie byo 6 koncesjonowanych partii : PPR, PPS, SL, PSL, SP, PSL Nowe
Wyzwolenie. + bezpartyjni.( cznie 444 czonkw) Przewaga liczbowa bya przy
PPR.
Czonkowie mieli tytu posa KRN
Prezydium KRN
Pochodzio z wybory, dziaao stale
Organ recypowany z ustroju radzieckiego
Wypeniao uprawnienia KRN pomidzy sesjami
Decydujcy wpyw na formowanie KRN
Kontrola wadzy wykonawczej.
Prezydent KRN-funkcja marszaka sejmu + gowy pastwa.
Represje i socjotechnika
II po. 19444 nasilenie masowych represji,
Starania PKWN o pozyskanie szerszego poparcia spoecznego,
- przeprowadzenie szeregu reform spoecznych, a zwaszcza reformy rolnej,
- przywrcenie wielu instytucji z czasw II Rzeczpospolitej,
- utrzymano symbolik narodow i tradycyjn nazw pastwa,
- reaktywowanie dziaalnoci przez organizacje spoeczne, naukowe i owiatowe,
- wyraenie zgody na wznowienie dziaalnoci Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego,
rozbrajanie oddziaw AK przez wadze radzieckie.
Bilans PKWN
1944 utworzenie i funkcjonowanie aparatu pastwowego wadzy ludowej,
stao si top moliwe dziki wsparciu politycznemu i pomocy ze strony Zwizku
Radzieckiego,
zmiana postawy czci spoeczestwa,
powstanie PKWN wiadectwo, i Moskwa zrezygnowaa z tworzenia na terytorium
Polski pastwa rad, jako skadowej czci ZSRR,

 pozycja PKWN w kraju i na forum midzynarodowym wzmocnia si, podczas, gdy

rzdu polskiego na emigracji nieustannie saba.
Rzd londyski a PKWN
premier rzdu RP na emigracji od 15.07.1943 Stanisaw Mikoajczyk
wielokrotne prby kompromisowego uoenia stosunkw polsko
radzieckich,
memorandum rzdu RP z 29.08.1944 skierowane do rzdu radzieckiego
przedstawiony tam plan porozumienia zosta odrzucony przez PKWN,
X.1944 wizyta Mikoajczyka w Moskwie traktowanie linii Curzona
jako linii demarkacyjnej, propozycja rozszerzenia skadu rzdu RP,
Silna presja Churchilla i J. Stalina na Mikoajczyka danie umieszczenia
w tekcie projektu porozumienia radziecko polskiego uznania linii Curzona za
podstaw nowej granicy pastwowej oraz zapowiedzi utworzenia rzdu jednoci
narodowej.
Odrzucenie tego stanowiska zoenie przez Mikoajczyka dymisji
gabinetu na rce prezydenta RP.
Na czele rzdu RP Tomasz Arciszewski (PPS)
- gotowo porozumienia ze Zwizkiem Radzieckim w oparciu o zasad
suwerennoci Polski i jej terytorialnej integralnoci,
- gabinet Arciszewskiego przesta by podmiotem politki midzynarodowej.
PKWN Rzd Tymczasowy
wykorzystanie przez Stalina przesilenia politycznego w rzdzie polskim w Londynie
do przypieszenia zmian w PKWN,
pocztek grudnia 1944 masowa kampania na rzecz przeksztacenia PKWN w rzd
tymczasowy aktywna rola w tym zwizkw zawodowych
uznanie tej formy aktywnoci spoecznej jako rzekomo decydujcej przesanki
utworzenia rzdu ustawa KRN z 31.XII. 1944 o powoaniu Rzdu Tymczasowego
Rzeczpospolitej Polskiej,
nowy rzd powsta w miejsce rozwizanego 31.XII.1944 PKWN
podstawa dziaalnoci Rz.T. Manifest lipcowy,
rzd utworzono w oparciu o zasad waciwe dla systemu parlamentarno
gabinetowego, zawarte w Konstytucji Marcowej,
ustawa o kompetencjach Przewodniczcego KRN z 11.09.1944 zostaa zmieniona
ustaw z 31.XII. 1944.
- na czele KRN Prezydent (w miejsce dotychczasowego przewodniczcego),
- art.45 Konstytucji Marcowej Prezydent KRN mianowa Prezesa RM, a na jego
wniosek ministrw
- rzd i ministrowie mieli ponosi odpowiedzialno polityczn przed KRN
Konsekwencja powoania Rzdu Tymczasowego przez Prezydenta KRN
zwikszenie samodzielnoci tego organu
Nadrzdn rol w stosunku do RM uzyskao te prezydium KRN.
Ustawa KRN z 3 stycznia 1945 przekazanie Rzdowi Tymczasowemu uprawnie
do wydawania dekretw z moc ustawy (dotychczas przysugujce PKWN),
Edward Osbka - Morawski prezes Rady Ministrw,
Pierwszy z dwch wicepremierw Wadysaw Gomuka.
Na podstawie ustawy z 31.XII.1944 w skad gabinetu wchodzio 18 ministrw,
spord ktryc h jedynie kilku wchodzio w skad PKWN,

 Nowy rzd uzyska formalnie charakter koalicyjny

decydujca rola PPR gen. Rola ymierski obrona narodowa, S. Radkiewcz
bezpieczestwo publiczne, sprawy zagraniczne E. Osbka Morawski,
rozwinicie systemu dublerw radzieckich w kadym ministerstwie,
gen. Sierow specjalny nadzorca Rzdu Tymczasowego.
Reakcja zagranicy
przeciwko Rz.T. Stany Zjednoczone i Anglia,
zoenie protestu rzdu londyskiego T. Arciszewskiego ,
dyplomatyczne uznanie Rz.T. przez Zwizek Radziecki 4.I.1945 , Czechosowacj
30.I.1945, Jugosawi 30.03.1945.
Zasig Rz. T.
Terytorium Polski Ludowej,
Rozbudowa i wzmacnianie struktur terytorialnych wadz administracyjnych,
Oprcz MO i organw Ministerstwa Bezpieczestwa Publicznego powoano Korpus
Bezpieczestwa Wewntrznego (24.V.1945) pod koniec 1945 r. suyo w nim ok.
100 tys. Osb.
Uzalenienie od ZSRR
21.04.1945 Ukad o przyjani, pomocy wzajemnej i wsppracy powojennej
pomidzy RP i ZSRR formalne uzalenienie Polski od Zwizku Radzieckiego
podpisany na 20 lat
Sprawa polska w Jacie
jeden z najwaniejszych tematw konferencji fakt istnienia rwnoczenie dwch
armii, parlamentw, rzdw,
decydujcy wpyw na przebieg przeobrae w Polsce sytuacja midzynarodowa w
kocowym okresie dziaa militarnych na kontynencie europejskim,
koniec czerwca 1945 ustpienie Rzdu Tymczasowego, ktry mia zosta zastpiony
przez Tymczasowy Rzd Jednoci Narodowej,
w kraju postpowa proces dezorganizacji podziemnych struktur i organizacji
wojskowych,
rozkaz z 19.01.1945 o rozwizaniu AK czciowo wykonany.
Luty 1945 ogoszenie postanowie konferencji krymskiej w sprawie dalszych losw
Polski w tym: przebiegu granic pastwowych oraz przeksztacenia Rzdu
Tymczasowego,
Wg Wielkiej Trjki (owiadczenie z 11 lutego) nowy rzd mia by oparty na
szerszej podstawie demokratycznej z wczeniem przywdcw demokratycznych z
samej Polski i od Polakw z zagranicy,
Zadanie rzdu jak najszybsze przeprowadzenie wolnych i nieskrpowanych
wyborw opartych na gosowaniu powszechnym i tajnym.
Skuteczny sprzeciw J. Stalina przeciw propozycji midzynarodowej kontroli nad
przebiegiem przyszych wyborw parlamentarnych.
Postanowienia konferencji jataskiej dotyczce nowego rzdu wieloznaczne,
umoliwiajce sprzeczna interpretacj,

 Ich realizacje powierzono Komisji Dobrych Usug w skadzie: radziecki minister

spraw zagranicznych Wiaczesaw Mootow, ambasador amerykaski Arwell W.
Harriman i ambasador brytyjski w Moskwie Archibald Clark Kerr.
Rzd londyski a Jata
Owiadczenie RP z 23.02.1945:
- oczekiwanie, i przywdcy Stanw Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii nie
wezm udziau w adnych decyzjach dotyczcych sprzymierzonego
pastwa polskiego bez konsultacji i zgody z Rzdem Polskim
- w Jacie naruszono zasady Karty Atlantyckiej z 1941 w zwizku z tym
decyzje Konferencji Trzech dotyczce Polski nie mog by uznane przez
Rzd Polski i nie mog obowizywa narodu polskiego.
Dyktat jataski pogbi kryzys polityczny na emigracji.
Sytuacja w kraju
Warszawa siedziba Rzdu Tymczasowego od lutego 1945 r.
Kontynuacja rozbudowy struktur administracyjnych i organw bezporedniego
przymusu,
Wzrost liczby czonkw partii lewicowych,
Narastanie fali represji, ktre wiosna 1945 roku przybray posta rozbrajania terenu,
Reakcja na takie postpowanie zwikszenie dziaalnoci konspiracyjnej,
Po zakoczeniu II wojny wiatowej znaczna cz spoeczestwa polskiego uznaa
konieczno pogodzenia si i przystosowania do nowej rzeczywistoci politycznej.
Ksztatowanie si nowego rzdu
Czerwiec 1945 Moskwa narady dot. skadu nowego rzdu polskiego,
Rzd Tymczasowy denie do utrzymania uprzywilejowanej pozycji obozu
lewicowego,
Pozycja Mikoajczyka osabiona przez trwajcy proces przywdcw PPP przed
Kolegium Wojskowym Sdu Najwyszego ZSRR
21.06.1945 osignicie porozumienia w sprawie rekonstrukcji Rzdu
Tymczasowego i rozszerzenia skadu KRN,
protest T. Arciszewskiego przeciwko utworzeniu TRJN jedynym legalnym rzdem
jest rzd RP w Londynie.
Utworzenie TRJN
28.06.1945 komunikat o utworzeniu TRJN
Podstawa dziaalnoci rzdu ustawa z dnia 31.XII.1944,
- rzd koalicyjny, oparty na systemie wielopartyjnym,
- w lutym 1947 r. po zebraniu si SU TRJN zosta rozwizany
Podzia wadzy
w oparciu o kryteria polityczne i partyjne premier E. Osbka Morawski,
W. Gomuka i St. Mikoajczyk wicepremierzy,
Zasada rwnego udziau w rzdzie (po 6 tek) dla komunistw, socjalistw i
ludowcw. Udzia w rzdzie zapewniono te SD
Micha Rola ymierski formalnie bezpartyjny.
Najwaniejsze resorty (spord 18) dla czonkw PPR, w tym S. Radkiewicz
Ministerstwo Bezpieczestwa Publicznego i H. Minc Ministerstwo Przemysu.

 Wkrtce powane rnice programowe pomidzy PPR i PPS

Midzynarodowe uznanie TRJN
Likwidacja wikszoci struktur Polski podziemnej z RJN na czele,
Od po. 1945 koniec swoistej dwuwadzy w Polsce,
Protesty rzdu RP w Londynie przeciwko uznaniu TRJN nie miay adnego znaczenia
w polityce midzynarodowej,
Uznaniu TRJN sprzeciwia si Wqatykan,
Zwizek Radziecki po uznaniu 5.I.1945 Rzdu Tymczasowego nie widzia potrzeby
ponowienia tej czynnoci przy powstaniu TRJN,
Uznanie TRJN przez spoeczno midzynarodow z jednoczesnym cofniciem
uznania dla rzdu RP w Londynie sukces polityki ZSRR
Z biegiem lat nasilenie recypowania radzieckich instytucji ustrojowych.

RADY NARODOWE I SAMORZD TERYTORIALNY

Geneza i charakter RN
Od stycznia 1944 tworzenie systemu konspiracyjnych wadz administracyjnych
przez rzd lewicowy,
Jednolity system hierarchicznie podporzdkowanych rad z KRN na czele,
Wojewdzkie, powiatowe, miejskie i wiejskie RN dostosowanie ich organizacji do
podziau administracyjnego pastwa,
Odrbne regulacje okreliy organizacj RN w stolicy i odzi,
Pozycja RN w niepublikowanej uchwale KRN z 01.01.1944 Statut Tymczasowych
Rad Narodowych
- podstawa dziaania rad wola szerokich mas wyraona w zbrojnej walce
ludu polskiego z okupantem
- odwoywanie si do demokratycznych zasad Konstytucji Marcowej,
- w praktyce przeniesienie na grunt polski utworzonej w Rosi instytucji
pastwowej,
- pocztkowo w okresie konspiracyjnym RN okrelano jako tymczasowe
organy wadzy pastwowej i polityczn reprezentacj narodu polskiego,
- wadza zwierzchnia nad radami - KRN
pocztkowo w RN jedynie czonkowie PPR: czenie funkcji partyjnych z
obowizkami w radach,
wedug aktu z 01.I.1944 RN miay funkcjonowa do czasu zwoania Sejmu
Ustawodawczego.
Pozycja i zadania RN
jedna z najwaniejszych regulacji prawnych KRN ustawa z 11 wrzenia 1944
szczegowe okrelenie ustrojowej pozycji RN
pocztkowo uznano je za tymczasowe organy ustawodawcze i samorzdowe,
nowelizacja ustawy z 03.I.1946 przyznanie KRN nadzoru nad RN
wikszo czonkw RN bya delegowana przez okrelone org. polityczne, cz
pochodzia z kooptacji,
ten tryb niedemokratycznej procedury wyaniania skadu RN stosowano do 1954 r.
rada stopnia niszego podlegaa nadzorowi rad stopnia bezporednio wyszego,

 nadzr zwierzchni nad radami KRN,

najwaniejsze uprawnienia RN na podst. Nowelizacji z 03.01.1946:
- planowanie dziaalnoci publicznej,
- ustalanie budetu,
- kontrola dziaalnoci organw wykonawczych (rzdowych i
samorzdowych),
- powoywanie samorzdowych organw wykonawczych
Organizacja administracji oglnej
Manifest Lipcowy zapowied przywrcenia organw administracji obok RN,
Dekret PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powoywania wadz administracji oglnej
I i II instancji
- uchylenie bezprawnego podziau administracyjnego wprowadzonego przez
okupanta niemieckiego,
- organy wykonawcze administracji oglnej w wojewdztwach i powiatach
zostali wojewodowie (II instancja) i starostowie (I instancja)
przedstawiciele rzdu w wojewdztwie i powiecie,
- wojewoda wykonywa swoje obowizki z pomoc urzdu wojewdzkiego,
starosta starostwa powiatowego,
- ich pozycja prawna uregulowana ( z pewnymi odstpstwami) na podst.
Przepisw rozporzdzenia Prezydenta RP z 19.01.1928 r.
- pocztkowo wojewoda z nominacji PKWN,
- wpyw na powoywanie i odwoywanie wojewodw i starostw uzyskay
RN,
- starost mianowa Minister Administracji Publicznej lub Minister Ziem
Odzyskanych na wniosek wojewody.
Powrt samorzdu
nowy element ustroju pastwowego samorzd terytorialny przywrcony na podst.
Konstytucji Marcowej i in. Aktw prawnych z czasw II Rzeczpospolitej
dekret PKWN z 23.11.1944 o organizacji i zakresie dziaania samorzdu
terytorialnego:
- samorzd terytorialny reprezentowany przez terenow RN stanowi
korporacj prawa publicznego i posiada osobowo prawn
- wiadome poczenie RN z instytucj samorzdu terytorialnego w
praktyce utosamiano RN z samorzdem terytorialnym,
- RN- organ uchwaodawczy samorzdu terytorialnego,
- Struktura organw wykonawczych samorzdu: wojewdzkie, powiatowe,
miejskie i gminne,
- Organ wykonawczy wojewdzkiej RN wydzia wojewdzki z wojewod,
- Organ wykonawczy powiatowej RN wydzia powiatowy ze starost,
- Organ wykonawczy miejskiej RN zarzd miejski z burmistrzem lub
prezydentem,
- Organ wykonawczy gminnej RN zarzd gminy z wjtem
- Czonkowie wydziaw i zarzdw wybierani przez rady odpowiedniego
stopnia,
- Jedynie wojewoda i starosta z nominacji organw pastwowych,
- Wojewdzkie i powiatowe RN miay prawo da ustpienia wojewody
lub starosty,

 Funkcjonalne powizanie wojewodw i starostw jako o9rganwq administracji

oglnej z organami samorzdu terytorialnego,
Organy administracji oglnej jedynie w wojewdztwach i powiatach,
Nadzr zwierzchni nad wojewdzkimi i powiatowymi organami wykonawczymi
samorzdu Terytorialnego _ kierownik Resortu Administracji Publicznej
Zakres uprawnie samorzdu terytorialnego sprawy publiczne o lokalnym
znaczeniu o ile nie s wyranie zastrzeone do kompetencji wadz pastwowych
Przejciowo pewne odrbnoci w organizacji administracji terytorialnej Ziem
Odzyskanych
- ich zarzd powierzono Ministerstwu Ziem Odzyskanych (1945-1949),
- do penomocnikw rzdowych (okrgowych i obwodowych) zaczto
stosowa nazwy wojewodw i starostw.
Dualizm administracji
istnienie obok siebie organw administracji oglnej i samorzdu terytorialnego,
regulacje prawne z 1944 r. przyznanie RN szerszych uprawnie, ni te, ktre
posiada samorzd terytorialny w II Rzeczpospolitej,
Ustawa z 20.03.1950 r. o terenowych organach jednolitej wadzy pastwowej
zniesienie zwizkw samorzdu terytorialnego,
ich majtek wasno pastwa,
rozwizanie organw wykonawczych samorzdu terytorialnego, ktrego kompetencje
przejy rady narodowe,
rady przestay by organami samorzdu terytorialnego,
utraciy moc akty prawne z 11 wrzenia i 23 listopada 1944 r.

Rozdzia III
SEJM USTAOWDAWCZY (1947 1952)
PRAKTYKA USTROJOWA
I. Referendum 1946
Utworzenie TRJN wzmocnienie instytucji pastwowych i aparatu przymusu,
Postanowienia konferencji w Jacie zobowizujce R\TRJN do przeprowadzenia
wyborw parlamentarnych powtrzono w uchwaach poczdamskich z 2.08.1945
- nie okrelono terminu ich przeprowadzenia stwierdzenie Jak
najprdzej,
- zapewnienie swobody informowania o wyborach przez korespondentw
zagranicznych
- B. Bierut na konferencji poczdamskiej 0 wybory wiosn 1946 r.
Represje i likwidacja podziemia

Dekret o amnestii z 2.08.1945 z okazji wita

odrodzenia Polski

Ujawnienie si ok. 45 ty. osb (gwnie BCh i AK)

Wkrtce wobec nich represje

Z inicjatywy PPR likwidacja dziaalnoci politycznego

i zbrojnego podziemia,

Krwawe walki bratobjcze osabienie poparcia

spoeczestwa dla dziaalnoci konspiracyjnej.
Zmian na arenie politycznej
Przybycie do kraju dziaaczy rnych orientacji i wojskowych z emigracji,
15.07.1945 rozpoczcie dziaalnoci Polskiego Stronnictwa Ludowego
partia o charakterze oglnokrajowym,

na czele Wincenty Witos, ale faktyczne kierownictwo w rkach St.

Mikoajczyka
22.08.1945 uzyskanie legalizacji,
PSL gwna partia opozycyjna.
Szykany i represje ze strony organw przymusu,
W cigu kilku miesicy PSL najliczniejsza partia polityczna w Polsce.
Z kocem czerwca 1945 zawieszenie konspiracyjnej dziaalnoci PPS WRN
14.11.1945 powstanie Partii Pracy
Pluralizm polityczny
podzia na dwa obozy polityczne,
przygotowania do wyborw parlamentarnych,
obz skupiony wok PPR, wedug wasnej oceny, majcy za sob poparcie
mniejszoci spoeczestwa nie mg liczy w 1945 roku na sukces w wyborach,
na zwycistwo mogo liczy jedynie PSL std denie do jak najszybszego
przeprowadzenia wyborw,
PPR chciao ich opnienia,
Wrzesie 1945 koncepcja utworzenia szerokiego bloku wyborczego obejmujcego
wszystkie legalnie dziaajce partie polityczne (blok szeciu) inicjatywa Rad
Naczelnej PPS,
PSL postawa wyczekujca,
Luty 1946 rozmowy PSL, PPS, PPR brak wsplnych uzgodnie
- zamiar przyznania po 20% mandatw PPR, PPS, PSL i SL, pozostae partie
po 10% (SD i SP)
- odrzucenie propozycji przez PSL
danie PSL zapewnienia 75% mandatw dla reprezentacji wsi,
Rozwaanie moliwoci utworzenia bloku wyborczego PPR, PPS, SL i SD (blok
czterech)
PPR nie zgadza si nadal na szybki termin wyborw
Zamiar poprzedzenia ich referendum 5.04.1946 z inicjatywy PPS
- ustalono tre pyta:
1. Czy jeste za zniesieniem Senatu?
2. Czy chcesz utrwalenia w przyszej konstytucji ustroju gospodarczego
zaprowadzonego przez reform roln i unarodowienie podstawowych gazi
gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnie inicjatywy
prywatnej?
3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic pastwa polskiego na Batyku, Odrze
i Nysie uyckiej?
27.04.1946 KRN jednomylnie uchwalia ustaw o gosowaniu ludowym termin 30
czerwiec 1946 wypowiedzenie si o przyszej konstytucji
pomysodawcy referendum zamiar zdobycia zdecydowanego poparcia dla
dziaalnoci obozu lewicowego,
28.04.1946 uchwaa o przeprowadzeni gosowania ludowego
wadze pastwowe nie liczyy si z protestem mocarstw zachodnich,
odrzucono poprawk PSL o uprawnieniu partii politycznych (obok rad narodowych)
do desygnowania ich czonkw w skad okrgowych o obwodowych komisji
wyborczych
uzyskanie przez PPR decydujcego wpywu na obsad personaln tych komisji

 Konstytucja Marcowa nie przewidywaa referendum jako formy demokracji

bezporedniej.
Kampania propagandowa
Maj 1946 rozpoczcie kampanii propagandowej mordy polityczne na aktywistach
PSL,
Partie lewicowe wzyway do gosowania 3 razy tak
PSL 1 raz nie i 2 razy tak, co spowodowao rozam w partii i powstanie PSL
Wyzwolenie, ktre nawoywao do gosowania 3 razy tak
Stosowanie represji wobec legalnej opozycji i podziemia,
Dostp do rodkw przekazu uprzywilejowanie partii nawoujcych do gosowania
3 razy tak,
Uniemoliwianie zwoywania otwartych zebra wyborczych
Represje wobec przeciwnikw PPR
- konfiskata ocenzurowanych drukw propagandowych PSL, aresztowanie
ich kolporterw,
- rozwizywanie zarzdw powiatowych PSL.
- Aresztowanie kandydatw na czonkw komisji wyborczych,
- Szereg procesw politycznych w maju i czerwcu 1946
Sytuacja spoeczno polityczna
Pogorszenie sytuacji gospodarczej fala strajkw, gwne orodki d i Zagbie,
Manifestacja obchodw wita 1 maja, skromne obchody wita 3 maja.
Masowe aresztowania,
Uycie siy przy rozbijaniu demonstracji w Katowicach, odzi i in. miastach,
Fala strajkw studenckich,
Uchwaa RM z dn. 22.02.1946 powoanie Ochotniczej Rezerwy Milicji
Obywatelskiej,
Marzec 1946 utworzenie Pastwowego Komitetu Bezpieczestwa, - cel: walka z
bandytyzmem
Jednostki ORMO i PKB (ponad 250 ty.)uyte do pacyfikacji kraju oraz do operacji
polityczno wojskowych przed referendum (wojskowe brygady agitacyjne)
Wadze pastwowe organizatorzy spotka wyborczych
Powszechne przekonanie, e wybory zostan sfaszowane.
Przebieg gosowania 30 czerwiec 1946
Obserwacja licznych korespondentw zagranicznych,
Spokojna atmosfera,
Siedziby komisji otoczone oddziaami wojska i MO
Przypadki nie respektowania zakazu agitacji w lokalach wyborczych,
Naruszenie zasady tajnoci gosowania,
W wyniku presji jawne i zbiorowe oddawanie gosw przez wojsko,
Udzia 85,3% ogu uprawnionych do gosowania
Czste przypadki wynoszenia z lokali urn wyborczych przed sporzdzeniem protokou
gosowania
Ogoszenie wynikw dopiero 11 lipca 1946 podejrzenie o manipulacj
- na 1 pytanie TAK 68% gosw,
- na 2 pytanie TAK 77,1%

- na 3 pytanie TAK 91,4 %

wg bada gosujcych nie udzielio poparcia partiom lewicowym
rnice midzy danymi bdcymi w dyspozycji PPR a ogoszonym oficjalnie
wynosia
- odnonie pyt. 1 ok. 41%
- odnonie pyt. 2 ok. 33%
- odnonie pyt. 3 24%
odrzucenie wszelkich protestw zoonych przez PSL, not dyplomatycznych pastw
zachodnich,
Gwny Urzd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk skutecznie przeciwdziaa
podawaniu do publicznej wiadomoci odmiennych od oficjalnych danych o wynikach
referendum,
Zapowied bardziej zdecydowanego zwalczania opozycji politycznej
Uznaje si obecnie, e referendum miao charakter konsultatywny wyborcy wyraaj
swoja opini w wanej sprawie publicznej
W tym wypadku wola wyborcw miaa ograniczona moc wic dla KRN i SU.
Stanowia dla nich dyrektyw polityczn, a nie prawn.
Na tej podstawie do porzdku prawnego Polski wprowadzono szereg instytucji
ustrojowych, wcznie z jednoizbowym parlamentem,
Referendum odegrao rol aktu zastpczego po to, aby odsun w czasie termin
wyborw parlamentarnych.
II. Wybory parlamentarne
Sytuacja midzynarodowa
1946 uwidocznienie sprzecznoci pomidzy mocarstwami sojuszniczymi z czasw II
wojny wiatowej pocztek zimnej wojny
USA i Wielka Brytania kwestionoway ostateczny charakter polskiej granicy
zachodniej godzenie w interes pastwa polskiego
Sytacja midzynarodowa negatywnie wpyna na stosunki wewntrzne, zwaszcza w
odniesieniu do opozycji
Polityka PSL i Mikoajczyka zabieganie o gwarancje zachodnich aliantw przed
wyborami do SU miayby si one odbywa pod nadzorem USA, Anglii i ZSRR.
- pastwa zachodnie nie przyjy tej propozycji.
Rozmowy przedwyborcze PPR PSL - PPS
aprobata przez PSL propozycji PPR rozmw w sprawie utworzenia Bloku wyborczego
- propozycja PPS 25 30% mandatw dla PSL
- PSL domagao si 40% mandatw- negatywna reakcja PPR
Denie PPR do rozbicia opozycji jeszcze przed wyborami
- zawieszenie dziaalnoci SP
Rnice midzy PPS a PPR
PPS denie do zapewnienia rwnowanoci obu partii,
Sprzeciw PPS do eliminacji PSL ze sceny politycznej,

 Nieudana prba przejcia kierownictwa PPS przez lewic socjalistyczn

doprowadzia do zblienia z PPR
W wyniku tego najwysze instancje PPR i PPS wystosoway 13.09.1946 list otwarty
ultimatum dla PSL (zarzut, e PSL wystpuje przeciwko niepodlegoci Polski, godzc
si na utrat Ziem Odzyskanych(
PSL:, kontynuujc swoj polityk nie odpowiedziao na to ultimatum
Ordynacja wyborcza do Sejmu
XI sesja KRN uchwalenie ordynacji wyborczej,
PSL opracowao odrbny projekt tego aktu (oparcie na demokratycznych przepisach
ordynacji z 1922 r.), odrzucony przez KRN
Drugi projekt we wsppracy PPS i PPR pod przewodnictwem min., sprawiedliwoci
H. witkowskiego
Formalnie oba projekty nawizyway do ordynacji wyborczej do sejmu z 28.07.1928
Nie uwzgldniono poprawek PSL
Projekt sta si podstaw uchwalonej 27 wrzenia 1946 roku ordynacji wyborczej do
Sejmu
Podstawy prawne i zasady ordynacji
Odwoanie do zaoe Konstytucji Marcowej i niektrych przepisw ordynacji z 1922
Zawiera wiele niedemokratycznych konstrukcji prawnych,
Utrzymano zasad zawart w ustawie zasadniczej z 1921 r. zasad
picioprzymiotnikowych wyborw: rwne, powszechne, be4porednie,
proporcjonalne, przeprowadzone w gosowaniu tajnym,
Poza wyborami bezporednimi pozostae zasady ulegy rnorodnym ograniczeniom
Ordynacja z 26.09.1946 - ustanowia SU majcy charakter Konstytuanty
Parlament jednoizbowy na podstawie opinii 68% gosujcych w referendum ( w
rzeczywistoci KRN uwzgldnia wol mniejszoci, gdy za zniesieniem senatu
gosowao faktycznie 26,9%)
Skad Sejmu
444 posw,
przewaajca cz (372) bya wybierana w wielomandatowych w 52 okrgach
wyborczych,
utrzymano list pastwow 72 posw ograniczenie zasady cakowitej
proporcjonalnoci,
wynik gosowania obliczano za pomoc metody d Hondta.
Prawo wyborcze
czynne prawo obywatel RP, ktry ukoczy 21 lat,
- onierze ( wydzielone obwody gosowa) odrzucenie zasady
apolitycznoci wojska
ograniczenie zasady powszechnoci wyborw
- dot. obywateli polskich, ktrzy w czasie II wojny zgosili przynaleno do
narodowoci niemieckiej)
- praw wyborczych nie przyznano obywatelom, ktrzy w czasie wojny
czerpali korzyci ze wsppracy z Niemcami z oczywist szkoda dla
narodu polskiego,

wspdziaajcym z podziemnymi organizacjami faszystowskimi lub

bandami dcymi do obalenia demokratycznego ustroju Pastwa
podstawa do naduycia prawa

Bierne prawo wyborcze

obywatele, ktrzy ukoczyli 25 lat,
Pastwowa Komisja Wyborcza moga je przyzna osobom przed 25 rokiem ycia za
zasugi w walce z okupantem lub w pracy przy odbudowie kraju,
Prawa nie posiadali obywatele przebywajcy za granic, chyba, e pozostaj tam z
polecenia lub za zezwoleniem waciwej wadzy:
Pozbawienie biernego prawa wyborczego osoby, ktre w czasie okupacji, zajmujc
kierownicze stanowiska w kraju lub na emigracji, przeciwdziaay walce zbrojnej z
okupantem,
Decyzja PKW podlegaa zaskareniu do KRN, ktrej rozstrzygnicie byo ostateczne
Zasada gosowania
Zasad proporcjonalnoci w odniesieniu do okrgw
Wszystkie glosy oddane na parti, ktra w danym okrgu nie uzyskaa mandatu
przepaday
formalnie utrzymano zasad tajnoci gosowania,
naruszono zasad rwnoci wyborw: do uzyskania mandatu poselskiego na Ziemiach
Odzyskanych wystarczyo poparcie 30 ty. wyborcw, a na terenach centralnych 60
80
Przygotowanie do wyborw
powoanie PKW z przewodniczcym Generalny Komisarz Wyborczy mianowany
przez prezydium KRN,
powoanie okrgowych i obwodowych komisji wyborczych
termin wyborw 19.01.1947
Podzia mandatw
utworzenie 26.09.1946 bloku wyborczego obejmujcego PPR, PPS, SL i SD Blok
Wyborczy Stronnictw Demokratycznych i Zwizkw zawodowych
PSL zostao wyeliminowane z Centralnej Komisji Porozumiewawczej
We wszystkich okrgach Blok wystawi wsplne listy,
Taki charakter miaa tez lista pastwowa,
W padzierniku 1946 podzia mandatw
- PPR i PPS po 32%
- SL 25%
- SD 10%
- Zwizki zawodowe 1%
Zgoda PPS na propozycj PPR o jednoci dziaania obu partii
Realizacja tej koncepcji wyeliminowanie PSL z SU
Izolacja PSL
Izolacja PSL u progu kampanii wyborczej podejrzenie o sfaszowanie wyborw,
Utworzenie Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej denie
do skupienia w jednym orodku grup politycznych dziaajcych w podziemiu,

 Rwnoczenie malao poparcie dla podziemia politycznego, ktrego program nie by

zbieny z oczekiwaniami i nastrojami wikszoci spoeczestwa,
Poprawa pooenia materialnego wikszoci spoeczestwa,
Przeprowadzone reformy spoeczne w tym uwaszczenie na Ziemiach Odzyskanych
wpyny korzystnie na zmian stosunku do partii lewicowych
Represje polityczne
Nasilenie jesieni 1946 roku
Zalecenia PKB dla aparatu przymusu uzyskanie gotowoci organizacyjnej do
poowy sierpnia, a gotowoci propagandowej do poowy wrzenia,
Padziernik 1946 utworzenie wojskowych grup ochronno propagandowych,
Szerokie represje wobec PSL aresztowanie czoowych dziaaczy tej partii,
Stworzenie psychozy strachu,
Agitacja w mieszkaniach prywatnych wymuszanie deklaracji jawnego gosowania
na list Bloku Demokratycznego
Likwidacja oddziaw zbrojnego podziemia - WiN
Ataki na koci katolicki
Grudzie 1946 dziaalno grup ochronno propagandowych: organizacja wiecw i
zgromadze, kulminacja rnorodnych form presji i naciskw na wyborcw
Wybory
Bezporednio po wyborach PSL: - protest generalny oraz protesty we wszystkich
okrgach wyborczych zostay odrzucone
Protesty USA i Anglii odrzucone przez ZSRR,
Wyniki wyborw sfaszowane, (wg szacunkowych informacji na PSL gosowao
69% wyborcw).
Wyniki wyborw do SU klska opozycji z PSL na czele

III. Organizacja i zasady dziaania Sejmu Ustawodawczego

Skad SU
Zwoanie SU przez prezydenta KRN na 4.02.1947
W oparciu o oficjkalne wyniki partie Bloku Demokratycznego uzyskay 394 mandaty
88,7% ich oglnej liczby
PPR 114 posw, PPS 116, SL 109, SD 41, PSL 28, SP 12, PSL :Nowe
Wyzwolenie 7
Zasada dziaalnoci SU (1947 1952)
Konstytuanta i jednoczenie parlament zwyky,
Obowizujce przejciowe regulacje podstaw ustroju pastwowego zastpiono
regulacjami o charakterze tymczasowym,
Stan ten przetrwa do 1952 roku uchwalenia ustawy zasadniczej,
Zadanie SU
nowe okrelenie konstytucyjnych podstaw ustroju Polski,
partie nie miay sprecyzowanego stanowiska w sprawie konstytucji, nie byy
zainteresowane przyspieszeniem prac przygotowawczych nad tym aktem

 19 luty 1947 Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie dziaania najwyszych

organw Rzeczpospolitej Polskiej (Maa Konstytucja)
przy okreleniu pozycji ustrojowych organ w pastwowych opierano si na
instytucjach zamieszczonych w Konstytucji Marcowej
Kadencja SU 5 lat
Na mocy ustaw konstytucyjnej z 15 grudnia 1951 Sejm przeduy j o 6 miesicy
akt ten dopuszcza moliwo samo rozwizania si Sejmu po uchwaleniu usatwy
zasadniczej.
Do czasu uchwalenia regulaminu SU stosowano regulamin obrad KRN z 6 maja 1945
roku
Nowy regulamin 25.06.1948 w formie uchway (nowelizowany w 1949 i 1951)
Prezydium SU
4.02.1947 wybr marszaka i 3 wicemarszakw na podstawie regulaminu Sejmu z
16 lutego 1923 r.
wbrew PSL wybr w gosowaniu jawnym
Marszaek podstawowy organ SU
Marszaek i wicemarszakowie wchodzili ex officio do skadu rady Pastwa. Stanowili
Prezydium Sejmu, nie przewidziane w regulaminie sejmowym.
Na podstawie konstytucji marcowej Marszaek zastpowa prezydenta RP, kiedy ten
nie mg sprawowa urzdu
Marszaek sejmu:
- kierowa pracami parlamentu,
- reprezentowa go w stosunkach z innymi organami pastwa,
- przygotowywa i organizowa prace tego organu,
- zwoywa Sejm na posiedzenia plenarne,
- ustala porzdek obrad i przewodniczy im
- koordynowa prace komisji sejmowych,
- nakada kary dyscyplinarne na posw zakcajcych porzdek obrad
Mimo szerokich uprawnie wypywajcych z regulaminu sejmowego z 1948 roku
marszaek sejmu w praktyce nie odgrywa samodzielnej roli politycznej
konsekwencja faktu, i wsplna polityka partii reprezentowanych w SU uzgadniana
bya na Konwencie Seniorw, w ktrym decydujcy gos nalea do PPR
Status posa
W czci zastosowano postanowienia konstytucji marcowej,
Przyjto zasad odwoywalnoci posa przez podmioty delegujce go do KRN,
Odwoanie posa lub pozbawienie go mandatu w drodze uchway Prezydium KRN
(ustawa z 23.07.1945 o prawie odwoywania posw do KRN) ,
Utrzymano zasad incompatibilitas nieczenie mandatu poselskiego z okrelonymi
funkcjami publicznymi i zawodowymi,
Zmiana pozycji posa przez odejcie od mandatu wolnego ustanowienie mandatu
zwizanego pose reprezentuje wyborcw, ktrzy go wybrali i obowizuj go ich
instrukcje,
Posa mona byo odwoa przed upywem kadencji sejmu.
Nie ustalono postaci odpowiedzialnoci posa przed wyborcami ani te trybu
odwoania,

 Zgodnie z ordynacja wyborcz z 1946 r. funkcjonariusze pastwowi i samorzdowi (z

pewnymi wyczeniami) z chwil wyboru na posa uzyskiwali urlop na czas trwania
mandatu poselskiego
Posw chroni immunitet materialny (wyczajc dziaalno zwizan z
wykonywaniem mandatu), jaki formalny (procesowy), obejmujcy zasad
nietykalnoci zakaz aresztowania lub zatrzymania posa bez zgody sejmu.
Organy sejmu
Organy pomocnicze komisje
Ich podstawowe zadanie
przygotowanie plenarnych obrad sejmu przez rozpatrywanie przekazanych
im spraw,
Skadanie na tej podstawie sprawozda sejmowi
Kierowanie dezyderatw do organw pastwa
Struktura komisji:
- stae komisje oparto na zasadach resortowoci ze sta liczba czonkw
- komisje nadzwyczajne dla rozpatrzenia wanych projektw aktw
prawnych, bd dla zbadania wanej sprawy,
- podstawa formowania skadu komisji i obsady ich przewodniczenia
wnioski klubw poselskich,
praktyka odbywania posiedze komisji pomidzy sesjami
wyjtkowy charakter Komisja Konstytucyjna pod przewodnictwem Prezydenta RP z
udziaem osb nie posiadajcych mandatu poselskiego
Komisje nie posiaday szerszej samodzielnoci w trakcie kadencji SU
Organy sejmu sekretarze
Kluby poselskie
Kluby nie byy organami sejmu,
Stanowiy parlamentarn reprezantacj partii politycznych w SU,
Regulamin sejmowy z 1948 r. nie zawiera adnych przepisw dotyczcych klubw,
Kluby decydoway o postpowaniu posw na posiedzeniach plenarnych i w
komisjach, w tym odnonie do zabierania gosu, wystpowania z wnioskami czy
interpelacjami
Konwent Seniorw (wystpujcy w regulaminie od 1948 r.) organizacyjna forma
porozumiewania si klubw poselskich
Skad Konwentu Seniorw: marszaek, wicemarszakowie, przewodniczcy klubw
poselskich
Po 1948 r. istniay kluby PZPR, ZSL, SD oraz Klub Katolicko Spoeczny
Uznawano dominacj PZPR w yciu politycznym kraju
Kompetencje SU
Stanowienie o ustroju pastwa funkcja ustawodawcza
- tymczasowa organizacja wadz publicznych,
- tryb wyboru gowy pastwa,
- uchwalono Ma Konstytucj 19.02.1947. jej uzupenienie Deklaracja
SU z 22 lutego 1947 w przedmiocie realizacji praw i wolnoci
obywatelskich

Tryb wyboru gowy pastwa

popieszne ustalenie trybu wyboru gowy pastwa,
z mocy prawa rozwizanie KRN w dniu wyborw do Sejmu (19.01.1947)
jej kompetencje do ukonstytuowania si sejmu wypeniao prezydium KRN
wzorujc si na Konstytucji Marcowej SU zdecydowa o przywrceniu instytucji
Prezydenta RP
przepisy konstytucji marcowej odnosiy si do parlamentu dwuizbowego,
przyjty przez TRJN (30.01.1947) projekt ustawy zosta skierowany do SU
4 luty 1947 r Ustawa konstytucyjna o wyborze Prezydenta RP
Niektre jej przepisy wprowadzono do Maej Konstytucji
Kadencja prezydenta 7 lat
Szczegowa procedura wyboru na urzd prezydenta
Ustanowiono incompatibilitas funkcji prezydenta z jakimkolwiek innym urzdem, nie
wyczajc mandatu poselskiego,
4.02.1947 wybr B. Bieruta na prezydenta RP
Rzd Cyrankiewicza
08.02.1947 rozwizanie TRJN
powierzenie misji tworzenia nowego rzdu J. Cyrankiewiczowi (PPS) przez
prezydenta,
formalnie powsta rzd koalicyjny Stronnictw Bloku Demokratycznego
(PPR,PPS,.SL, SD, SP) 1947-1952
w cigu kadencji SU wielokrotnie zmieniaa si struktura resortw rzdu, co uzasadnia
twierdzenie, e rzd znajdowa si w trakcie cigej reorganizacji

Ustrj Polski wedug Maej

Konstytucji z 19 lutego 1947 roku

Sytuacja po wyborach
Przeprowadzenie szeregu reform spoecznych,
Rozbudowanie aparatu przymusu,
Lipiec 1947 -pod presja ZSRR odrzucenie przez Polsk planu Marshalla,
1949 likwidacja Centralnego Urzdu Planowania,
centralizacja decyzji ekonomicznych w deniu do uspoecznienia gospodarki
narodowej (widoczne przy realizacji Planu Odbudowy Gospodarczej),
poowa 1948 zapowied kolektywizacji wsi,
zmiana struktury wasnoci przemysu,
likwidacja bezrobocia wprowadzenie polityki penego zatrudnienia,
w wyniku Planu Trzyletniego znaczny wzrost dochodu narodowego,
nacjonalizacja handlu,
plan szecioletni planem forsownej industrializacji rozwj przemysu cikiego,
1952 przyspieszenie kolektywizacji, stosowanie terroru w tym wzgldzie,
pierwsze lata planu szecioletniego pogorszenie warunkw egzystencji wikszoci
spoeczestwa,
brutalne tumienie strajkw
od 1948 uksztatowanie si nowego systemu partyjnego najwaniejszy czynnik
wpywajcy na zmian charakteru instytucji prawnych,

 stalinizacja ycia publicznego,

rozbienoci midzy ustrojem rzeczywistym a ustrojem konstytucyjnym,
rezygnacja z czynnego oporu przez znaczna cz spoeczestwa postawy
przystosowawcze,
wzrost zastraszenia spoeczestwa,
amnestia uchwalona przez SU 22.02.1947 ujawnienie si ok. 55 ty. osb,
sytuacja polityczna
objawy kryzysu w strukturach legalnej opozycji (szczeglnie w PSL)
1947 - utworzenie Biura Informacyjnego - stay organ konsultacyjny partii
komunistycznych
wzmoenie represji wobec przeciwnikw nowej wadzy,
wyjazd z Polski wadz PSL z Mikoajczykiem
w grudniu 1947 rozmowy PSL z SL na temat zjednoczenia na obu partii
nasilenie presji na PPS w celu zjednoczenia z PPR
wiosn 1948 podczas wsplnego posiedzenia kierownictw obu partii ogoszono
gotowo PPS do zjednoczenia z PPR,
1948 - Gomuka usunity z funkcji sekretarza generalnego PPR za odchylenia
prawicowe. Na jego miejsce wybrano B. Bieruta
maj 1948 przywdcy PSL i SL zapowied gotowoci zjednoczenia obu partii,
grudzie 1948 - II zjazd PPR ogoszono powstanie zjednoczonej partii: PPR
pochona PPS.
15-21 grudzie 1948 Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS. Powstanie PZPR
- przewodniczcy B. Bierut
- zasada centralizmu demokratycznego, haso transmisji partii do mas
listopad 1949 Kongres Zjednoczeniowy SL i PSL powstanie ZSL
Podstawowe zasady ustroju
Cechy Maej Konstytucji
tymczasowo
niepeno
poza regulacj - zasady ustroju politycznego i spoeczno gospodarczego oraz sefra
praw i wolnoci obywatelskich
tekst Maej Konstytucji by nowelizowany ustawami konsytucyjnymi z 8.11.1949 oraz
20.03.1950
Maa Konstytucja wesza w ycie 20 lutego 1947 roku
Tekst Maej Konstytucji 9 rozdziaw
Dla okrelenia charakteru maej Konstytucji istotne:
- nazwa ustawa konstytucyjna
- specjalny tryb zmian wymagano uzyskania wikszoci 2/3 ustawowej
liczby posw.
Tre i forma aktu z 1947, czyli jego cechy materialne i formalne odpowiadaj
pojciu konstytucji (jedno tych cech)
Zrnicowany jest charakter norm tego aktu ze wzgldu na pochodzenie:
- normy bdce wytworem oryginalnej myli prawnej SU
- normy recypowane z Konstytucji Marcowej,

 przedmiot regulacji Maej Konstytucji jest ograniczony w zasadzie do ustroju

politycznego,
to samo ograniczenie dotyczy podstawowych zasad ustrojowych,
nie wszystkie z tych zasad zostay wprost sformuowane w tekcie Maej Konstytucji
Podstawy prawne ustroju
art. 1 Konstytucji okrelenie podstaw prawnych ustroju,
oparto je na podst. Zaoeniach Konstytucji Marcowej oraz Manifestu Lipcowego,
ustawodawstwa o radach narodowych i oficjalnych wynikach referendum
art. 1 pojcie wadzy zwierzchniej Narodu Polskiego zasada zwierzchnictwa
narodu jako jedna z podstawowych zasad ustroju
organ zwierzchni wadzy narodu na gruncie Maej Konstytucji -wycznie SU (do
1950)
wprowadzenie pewnych zmian do tradycyjnej prawnej konstrukcji przedstawicielstwa
- posowie przestali by reprezentantami caego narodu, co prowadzio do
zmiany charakteru mandatu,
- zmieniono rot lubowania
po uchwaleniu ustawy z 20 marca 1950 4 rady narodowe stay si organem wadzy o
charakterze przedstawicielskim likwidacja dualizmu administracyjnego
Podzia wadzy
wadza ustawodawcza Sejm Ustawodawczy
wadza wykonawcza Prezydent Rzeczpospolitej, Rada Pastwa i Rzd
Rzeczpospolitej, w zakresie wymiaru sprawiedliwoci niezawise sdy
zasada jednoci wadzy pastwowej
twrcy maej konstytucji z 1947 r. zwolennicy przewagi sejmu nad organami wadzy
wykonawczej.
Relacje midzy SU a Prezydentem i rzdem
model rzdw parlamentarno gabinetowych zawarty w ustawie zasadniczej z 1921
prezydent powoywa rzd posiadajcy zaufanie SU,
utrzymanie zasady solidarnej i indywidualnej odpowiedzialnoci politycznej rzdu i
ministrw,
zmian formy zaufania do rzdu w miejsce wotum nieufnoci dla rzdu Sejm
udzielao mu wotum zaufania,
rzd posiada trwae poparcie wikszoci parlamentarnej w SU
oznaczao to niemono stosowania zasady odpowiedzialnoci politycznej rzdu
przed sejmem
w ten sposb parlamentarno gabinetowy system rzdw, bdcy jedn z
podstawowych zasad ustroju sta si w praktyce od 1948 r. fikcj prawn
Rada Pastwa
organ o charakterze polityczno wykonawczym (nie byo jej w Konstytucji
Marcowej)
posiadanie uprawnie tradycyjnie przysugujcych h rzdowi,
cz skadu Rady Pastwa osoby pochodzce z wyboru Sejmu, ktry uzyska w ten
sposb poredni kontrole nad rzdem

Pozycja Prezydenta
z istoty systemu parlamentarno gabinetowego wynika neutralno gowy pastwa,
postanowienia Maej Konstytucji naruszay koncepcj sabej prezydentury okrelonej
w ustawie zasadniczej z 1921 r.
na podstawie aktu z `947 Prezydent przewodniczy radzie pastwa i radzie
Gabinetowej, ktr stanowia Rada Ministrw pod przewodnictwem prezydenta
dalsze wzmocnienie pozycji Prezydenta wynikao z czenia tego stanowiska z funkcj
przywdcy partii rzdzcej
Podstawowe prawa i wolnoci obywatelskie
regulacja konstytucyjna nie obja tych praw i wolnoci,
twrcy Maej Konstytucji wyraali przekonanie o obowizywaniu postanowie
Konstytucji Marcowej w tym zakresie,
22.02.1947 Deklaracja w przedmiocie praw i wolnoci obywatelskich
- tradycyjny katalog praw i wolnoci + prawa socjalne (nie byo ich w Konstytucji
Marcowej): prawo do pracy i odpoczynku, opieka nad rodzina i dzieckiem, ochrona
zdrowia i zdolnoci do pracy
wydanie szeregu aktw prawnych zapewniajcych korzystanie z praw socjalnych;,
nowe prawo polityczne prawo wnoszenia skarg, petycji i poda do waciwych
organw wadzy pastwowej i samorzdowej,
SU uzna, e wyzyskiwanie praw i wolnoci obywatelskich do walki z
demokratycznym ustrojem RP winny zapobiega ustawy wprowadzenie ogranicze
w korzystaniu z praw i wolnoci obywatelskich,
Ustrj administracji terytorialnej nie by przedmiotem regulacji konstytucyjnej z 1947 roku
Sejm Ustawodawczy
Tryb pracy SU
Art. 3-11 Maej Konstytucji uregulowania pozycji SU
Sesyjny tryb obrad,
Uprawnienie do zwoywania, otwierania, odraczania i zamykania Sejmu
przysugiwao Prezydentowi,
Sesja wiosenna (w kwietniu), jesienna ( padziernik)
Zamknicie obrad uzalenione od przyjcia przez Sejm aktw wskazanych przez
Ma Konstytucj
Moliwo zwoania przez Prezydenta sesji nadzwyczajnej
Sytuacja prawna SU
SU organ zwierzchni narodu oraz najwyszy organ RP w zakresie ustawodawstwa,
Kompetencje sejmu obejmoway:
- ustrojodawstwo,
- ustawodawstwo,
- kontrola nad dziaalnoci rzdu,
- ustalanie zasadniczego kierunku polityki pastwa,
- powoywanie innych organw pastwowych.
Najwaniejsze zadanie SU
uchwalenie ustawy zasadniczej,

okrelenie podstaw organizacji wadz pastwa przed uchwaleniem ustaw

zasadniczej,

Odchodzenie od rozwiza Konstytucji Marcowej

procesowi temu towarzyszyo ksztatowanie si n owych instytucji ustrojowych
od 1950 r w drodze ustawodawstwa zwykego wprowadzono szereg instytucji
prawnych o podstawowym znaczeniu dla funkcjonowania pastwa
zostay one potem usankcjonowane postanowieniami Konstytucji PRL./
zmiany dotyczyy przede wszystkim ustroju: administracji terytorialnej, wymiaru
sprawiedliwoci oraz prokuratury.
Rady narodowe jedyny terytorialny organ wadzy pastwowej (ustawa z 20.03.1950)
Zniesiono powizanie organizacyjne prokuratury z sdami,
Prokuratur uznano za odrbny pion organw pastwa oparty na zasadzie centralizmu
(ustawa z 20.07.1950)
Gruntowna reforma wymiaru sprawiedliwoci, ktrego szczeglnym zadaniem staa
si ochrona ustroju Polski Ludowej, i zwizana z tym ochrona mienia spoecznego,
Maa Konstytucja wprowadzia ograniczenia przedmiotu ustawodawstwa oprcz
Sejmu organem ustawodawczym sta si rzd wdawanie dekretw z moc ustawy
Inicjatywa ustawodawcza
Przysugiwaa rzdowi, Sejmowi (grupa 10 posw) i Radzie Pastwa,
Rzd uzyska wyczno wnoszenia niektrych projektw, w tym o budecie,
Projekt ustawy rozpatrywany na plenarnym posiedzeniu sejmu (3 czytania) i przez
przedmiotowo waciwe komisje przygotowujce sprawozdania stanowice
podstaw do drugiego czytania,
W trzecim czytaniu nastpowao ostateczne gosow2anie nad przedoonym
projektem ustaw,
Znowelizowany regulamin sejmowy z 26.02.1951 przewidywa tylko jedno\ czytanie
na plenum sejmu z moliwoci odesania projektu ustawy do waciwej komisji
Instytucja dekretw z moc ustawy
- wane uzupenienie ustawodawczej funkcji sejmu,
mogy by wydawane przez rzd po uzyskaniu penomocnictwa sejmu w drodze
ustawy nazwanej ustaw o penomocnictwach
ograniczono zakres przedmiotowy tych aktw- dotyczyo to konstytucji i budetu,
dekrety z moc ustawy wymagay zatwierdzenia przez Rad Pastwa, a nastpnie
przez Sejm
uchwalona przez Sejm ustaw podpisywa Prezydent RP,
ustawy i dekrety z moc ustawy ogaszano w Dzienniku Ustaw RP
Ustalanie zasadniczego kierunku polityki pastwa
rozszerzenie o uchwalanie narodowego planu gospodarczego,
stanowi on podstaw innych planw ( w tym 3- i 6- letniego)
istniaa prawna podstaw do uchwalania przez Sejm planw specjalnych oraz
przyjmowania przez rzd (moc uchway) planw szczegowych,
rzd skada sejmowi roczne sprawozdanie z wykonania narodowego planu
gospodarczego,
istotne znaczenie reformy systemu planowania ,

 w miejsce CUP utworzono na podst. Ustawy z 10.02.1049 Pastwow Komisj

Planowania Gospodarczego
- uzyskanie przez ten organ nadrzdnej pozycji nad ministrami,
- PKPB staa si )zamiast Sejmu) faktycznym orodkiem decyzyjnym w
sprawie planowania.
Uchwalanie budetu
1951- jednolity system budetowy obejmujcy cao przychodw i wydatkw
organw pastwowych (centralnych i terytorialnych)
rzd upowaniony do przenoszenia rodkw finansowych w ramach budetu, co
ograniczyo role sejmu w ustalaniu polityki finansowej pastwa,
Formy kontroli parlamentu nad rzdem
uprawnienia Sejmu udzielenia bd odmwienia rzdowi absolutorium,
corocznie na sesji wiosennej wniosek w tej sprawie skadaa NIK (art.22)
zgodnie z nim sejm podejmowa uchwa w przedmiocie absolutorium,
regulamin sejmowy przewidywa ponadto:
- kontroln dziaalno komisji sejmowych,
- wnioski poselskie podstawa uchwalanych przez Sejm rezolucji, rzd by
zobowizany do ich realizowania,
Organy wadzy wykonawczej Prezydent, Rada Pastwa, rzd
Prezydent - ustawa konstytucyjna z 4.02.1947
regulacje prawne zawarte w ustawach konstytucyjnych z 4 i 19 lutego 1947 r. w
istotny sposb zmieniy pozycje prawn prezydenta, zostao on :
- przewodniczcy Rady Pastwa, rady Gabinetowej oraz Prezydium Rzdu
(od 1950)
nastpio naruszenie zasady niepoczalnoci stanowiska Prezydenta z innymi
urzdami pastwowymi,
od wrzenia 1948 B. Bierut zosta sekretarzem generalnym PPR, potem PZPR urzd
prezydenta straci wic apolityczny charakter.
Prezydent nie ponosi odpowiedzialnoci parlamentarnej (politycznej) przed SU,
Ponosi odpowiedzialno konstytucyjn (prawnokarn) za zdrad kraju, pogwaceni
Konstytucji lub przestpstwo karne,
Uchwaa Sejmu o pocigniciu do odpowiedzialnoci Prezydenta wymagaa uzyskania
kwalifikowanej wikszoci 3/5 gosw w obecnoci co najmniej poowy posw,
Organ waciwy do rozpatrzenia tego rodzaju spraw Trybuna Stanu
Stosunek prezydenta do rzdu okrelono na podstawie Konstytucji Marcowej:
- prezydent sprawuje wadz wykonawcz przez odpowiedzialnych przed
sejmem ministrw i podlegych im urzdnikw,
- wprowadzenie kontrasygnaty aktw rzdowych Prezydenta oraz
premiera i odpowiedniego ministra
w Maej Konstytucji zostaa formalnie utrzymana konstrukcja dwuczonowej
egzekutywy wprowadzonej w ustawie z 1921 r.. stanowiy j Prezydent i rzd RP
Rada Pastwa
wzorowana na stosunkach radzieckich,
od Prezydium KRN odrnia j skad i wsze kompetencje,
Rada Pastwa nie miaa te uprawnie do zastpowania SU w jego dziaaniach.

 Rada pastwa organ wadzy wykonawczej,

Skad Rady pastwa uformowany na dwch zasadach:
- staa cz (z urzdu) Prezydent jako przewodniczcy, marszaek i
wicemarszakowie sejmu, prezes NIK, a dodatkowo w czasie wojny
Naczelny Dowdca WP
- pozostaych czonkw powoywa Sejm na jednomylny wniosek Rady
Pastwa nie ograniczono liczby tej kategorii czonkw,
- nie okrelono take warunkw wybieralnoci czonkw Rady Pastwa,
- nie okrelono czasu trwania jej kadencji
Uprawnienia Rady Pastwa
sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad radami narodowymi,
Rada Pastwa posiadaa inicjatyw ustawodawcz,
Zatwierdzaa z moc ustawy dekrety
Wyraaa zgod na ogaszanie niektrych ustaw, w tym o budecie,
Rozpatrywaa sprawozdania NIK (w zwizku z kontrola rzdu)
Podejmowaa uchway w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjtkowego lub
wojennego
Istniay podstawy prawne do rozszerzenia kompetencji Rady Pastwa w drodze
ustawodawstwa zwykego
Rada Pastwa stay, kolegialny organ powizany personalnie z sejmem (nie bdc
jego emanacj), dziaajcy pod przewodnictwem prezydenta (do 1952)
Instytucja ta przetrwaa do koca istnienia Polski Ludowej.
Pozycja rzdu
Jego pozycja w najszerszym zakresie opieraa si na recypowanych postanowieniach
Konstytucji Macowej,
Prezydent powoywa i odwoywa Prezesa RM, a na jego wniosek ministrw,
W rzeczywistoci sejm nie mia decydujcego wpywu na ustalenie skadu rzdu.
Rzd i ministrowie mieli ponosi odpowiedzialno parlamentarn (polityczn) i
konstytucyjn (prawnokarn)
Nmie byo warunkw do realizacji odpowiedzialnoci politycznej rzdu w tradycyjnej
postaci.
Kompetencje Rady Ministrw
Inicjatywa ustawodawcza,
Przyjcie zasady domniemania kompetencji rzdu w sprawowaniu wadzy
wykonawczej,
Rzd kierowa administracja pastwow,
Okrelenie organizacji wewntrznej, uprawnie rzdu i zakresu dziaania ministrw
odesano do ustawy zwykej, ktrej nie uchwalono.
Na czele rzdu Prezes Rady Ministrw
Prezes w sprawie wyjtkowej wagi na yczenie prezydenta zwoywaa rad
Gabinetow.
Zasadnicze decyzje w sprawach gospodarczych podejmowa rzd,
Biecymi sprawami ycia gospodarczego zajmoway si wsze ciaa wyaniane z
jego skadu,

 Organ zwierzchni zarzdzania gospodark narodow byy na przemian Komitet

Ekonomiczny RM oraz Prezydium rzdu.
Niepublikowana uchwaa RM z 31.05.1950 usankcjonowaa utworzenie Prezydium
Rzdu, jako organu wewntrzdowego. W jego skad wchodzili: Prezes i wiceprezesi
RM oraz cz czonkw rzdu. Organ ten kierowa pracami rzdu, uprawniony by do
zastpowania RM w pilnych sprawach.
Dziaalno Prezydium rzdu naruszaa konstytucyjny ustrj rzdu

Rozdzia IV
Przygotowanie i uchwalenie Konstytucji PRL
Sytuacja w Kraju. Umocnienie si systemu partyjnego w warunkach stalinizmu.
Monopolizacja wadzy, apogeum Stalinizmu
Terror powszechny
Rozbieno pomidzy ustrojem rzeczywistym a tym opisanym w Malej Konstytucji.
Koncepcja oparcia przyszego ustroju o zasady Konst. Marcowej stracia realne
znaczenie z likwidacj opozycji (PSL).
Prace projektodawcze.
Zapowiedz spisania nowej konst. zawiera manifest lipcowy.
Prace nad konstytucja poradzia niejawnie komisja partyjna( 1949-51)
Rezultaty prac komisji Politbiuro KC PZPR przedoyo Stalinowi .
Jawne prace ustrojodawcze SU( jako jednoizbowa konstytuanta) rozpoczn w
maju 1951- ustalenie trybu przygotowania ustawy zasadniczej i powoanie komisji
konst. (pod przewodnictwem prezydenta; w komisji przewaali czonkowie
PZPR).
Stycze 1952 wstpny projekt konst. PRL(Stalin wprowadza na nim odrczne
poprawki na maszynopisie)
Dyskusje nad ostatecznym ksztatem przeduay, przez co 31 grudnia 1951
przeduona kadencj SU do 4 sierpnia 1952
Do 5 kwietnia 1952 trwaa oglno narodowa dyskusja nad projektem konstytucji.
Kampania miaa charakter propagandowo-polityczny. Cel: uzyskanie apropbat dla
konstytucji.
Niejawne prace przygotowawcze
Sekretariat KC PZPR powoa komisj A (robocz zakres zagadnie
wymagajcych konstytucjonalizacji) i Komisj B ( ideologiczn- kwestie majce
by rozstrzygnite przez najwysze instancje PZPR). Przewodnictwo min.
sprawiedliwoci Henryka witkowskiego.
Rezygnacja z koncepcji i rozwiza konstytucji Kwietniowej i maej Konstytucji.
Koncepcje Konstytucji
Wasne projekty konstytucji wysun Episkopat Polski( domagajc si uwzgldnia
roli kocioa w pastwie. Rzeczpospolita jako pastwo chrzecijaskie) . 26 luty
1947 memoria Katolickie postulaty konstytucyjne.
PPS postulaty wprowadzenia samorzdu terytorialnego, fabrycznego,
spdzielczego.
PPR- konstytucja akcentujca klasowy charakter pastwa realizujcego dyktatur
proletariatu.

Konstytucja PRL zostaa uchwalona jednomylnie 22 lipca 1952

Konstytucja miaa realizowa zasad jednoci wadzy pastwowej oraz zasad
demokratyzmu socjalistycznego.
Urzd prezydenta mia zosta zniesiony wraz z powoaniem Rady Pastwa.
Rozdzia V
Ustrj Konstytucyjny Rzeczypospolitej Ludowej (1952-89) Praktyka Ustrojowa.
1. Budowa i systematyka konstytucji 1952.
91 artykuw w 10 rozdziaach.
oparta o zaoenia marksistowsko- leninowskiej nauce o pastwie.
Pierwsza i jedyna konstytucja socjalistyczna.
W pierwszej kolejnoci uregulowaa ustrj spoeczny a nastpnie org. aparatu
pastwowego oraz prawa i obowizki obywatelskie.
Akt zwizy lakoniczny, zawiera wiele niejasnych oglnikw.
2. Nowelizacje i zmiany konstytucji.
Nowelizacja 25 IX 1952- Gromady jako najnisza jednostka podziau terytorialnego w
miejsce gmin + gromadzkie i osiedlowe rady narodowe.
Nowelizacja 13. XII. 1952- dodano rozdzia 3a Najwysza Izba Kontroli.
Nowelizacja 22 XII 1960- zniesienie normy przedstawicielstwa w wyborach do
Sejmu.
Nowelizacja 15 V 1961- powikszenie liczby czonkw rady pastwa z 9 do 11.
Nowelizacja 19 XII 1963- przeduenie kadencji RN z 3 do 4 lat.
Nowelizacje 1972-75. Radykalne reformy administracyjne:
1. 29. XI. 1972- przywrcenie gmin z naczelnikiem jako org. zarzdzajcym i
wykonawczym
2. 29. IX 1973- moliwo powoania wsplnych rad narodowych dla dwch jednostek
podziau teryt.
3. 28 maj 1975- likwidacja powiatu, dwustopniowy podzia kraju( gmina- wojewdztwo)
+ organami wadzy pastwowej na wszystkich szczeblach administracji s Rady
Narodowe.
Nowelizacja II 10 1976:
1. Nadanie konstytucyjnego charakteru radom narodowym, ktre byy podstawowymi
organami samorzdu terytorialnego.
2. Zwizkom zawodowym wyznaczono donios rol spoeczn.
3. Katalog praw i wolnoci wzbogacono o spoeczne prawa obywatelskie (socjalne,
kulturalno- owiatowe)
4. uzalenienie korzystania z praw i swobd od speniania obowizkw panstwowych.
5. Umocnienie pozycji rzdu. RM z ciaa kolegialnego staa org. mieszanym: kolegium
ministrw + wyposaony we wasne kompetencje premier jako naczelny organ
administracji.
6. NIK jednostk aparatu rzdowego podleg premierowi.
7. Rada pastwa mianuje i odwouje sdziw.
Nowelizacja 8 X 1980- Prezes NIK przesta nalee do rzdu, NIK odzyskaa
charakter org. kolegialnego.
Nowelizacja 26 III 1982- powoanie Trybunau Stanu i Trybunau Konstytucyjnego.
Rada Pastwa pozbawiona prawa do czuwania nad zgodnoci ustaw z konstytucj.
Sejm uzyska prawo do pocignicia osb na najwyszych stanowiskach pastwowych
do odpowiedzialnoci konstytucyjnej.
Nowelizacja 20 VII 1984- Konstytucjonalizacja PRON, ktra zastpuje FJN ; Sejm
zobowizany zosta do regulacji warunkw i trybu stanu wojennego i wyjtkowego.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Nowelizacja 6 V 1987- wprowadzenie instytucji referendum jako formy demokracji

bezporedniej.
Nowelizacja 16 VI 1988- RN zarzdzaj mieniem komunalny gminy.
Nowelizacja 7 IV 1989- Zmiana ustroju, systemu wyborczego, organizacji
sdownictwa + przywrcenie ustroju sdownictwa.
Prezydent PRL: obsady dokonywao Zgromadzenie Ludowe(Sejm i Senat), wraz z
przejciem wadzy przez prezydenta ustaje dziaalno Rady Pastwa.
Sejm i Senat obraduj nieustannie . Sejm pozosta najwyszym organem wadzy
pastwowej z zapewnieniem Senatowi wpywu na ustawodawstwo i ustawodawstwo.
Kandydatw do parlamentu mog zgasza organizacje polityczne i spoeczne oraz
wyborcy
7 VI 1989 -nowa ordynacja wyborcza.
Konstytucjonalizacja Rzecznika Praw Obywatelskich.
Utworzenie Krajowej Rady Sdownictwa- nowy tryb powoywania sdziw.
Minister sprawiedliwoci przej funkcje Prokuratora Generalnego.
29 XII 1989- Zmiana podstawo ustroju PRL tzw. Maa Zmiana

3. Tryb Zmian Konstytucji

Konstytucja PRL bya konstytucj gitk-niewielki stopie trudnoci przy jej
zmianie- zmiana moliwa wikszoci 2/3 gosw.
Idea nienaruszalnoci podstaw ustrojowych- granica dialogu spoeczestwa z parti
rzdzc.
1986- powoanie rady legislacyjnej przy prezesie RM
4. Prowizorium Konstytucyjne: koniec 1989- 2 kwiecie 1997.
5. Naczelne zasady ustrojowe
zasady ustrojowe zawarte w konstytucji s niedookrelone i oglnikowe.
Konstytucja PRL- przesycona wartociami ideologicznymi- hegemonia jednego
systemu wartoci.
Katalog zasad ustrojowych:
1. fundamentalna rola wasnoci spoecznej
2. planowanie spoeczno- gospodarcze
3. zasada ludowadztwa
4. zasada systemu przedstawicielskiego(odpowiedzialno przed wyborcami, ktrzy
mogli posa lub radnego usun. Wybory 4-przymiotnikowe: powszechne, rwne,
tajne, bezporednie)
5. zasada praworzdnoci ludowej( prawa PRL s wyrazem interesw i woli ludu
pracujcego)
6. zasada wspudziau mas w rzdzeniu pastwem
7. przewodnia rola partii marksistowsko -leninowskiej w budowie socjalizmu
8. jedno wadzy pastwowej- odrzucenie trjpodziau wadzy
9. zasada sojuszu robotniczo- chpskiego
10. zasada socjalistycznego kierunku rozwoju pastwa.
11. Republikaska forma pastwa
Wasno wg. Konst. Z 1952:
-spoeczna: Oglnopastwowa i spdzielcza ( otoczona szczegln opiek i
ochron ze strony pastwa. Pastwo miao monopol na handel zagraniczny.
-indywidualna
Suweren:wg. Konstytucji z 1952 wadza zwierzchnia w PRL naley do ludu

pracujcego miast i wsi- zasada ludowadztwa- suwerennoci ludu

pracujcego.

Rola PRZR. Z zasady ludowadztwa wynika zasada kierowniczej roli PZPR w

stosunku do spoeczestwa i pastwa. PZPR z racji przewodnictwa
ideologiczno-politycznego moga ponosi jedynie odp.moraln.

6. Sejm
-Charakter:
Naczelny organ wadzy pastwowej z dominujc pozycj ustrojow, reprezentujcy
suwerenne prawa narodu.
Od I do IX kadencji przewag w sejmie mieli posowie PZPR
aden organ nie mg sejmu rozwiza, nawet sam sejm. Skrcenie lub przeduenie
kadencji sejmu tylko poprzez ustaw konstytucyjn.
-Tryb prac:
Sejm obradowa na posiedzeniach plenarnych podczas sesji zwoywanych dwukrotnie
co roku ( wiosennej-1 kwietnia i jesiennej- 31 padziernika). Istniaa moliwo
zwoania sesji nadzwyczajnej z inicjatywy Rady Pastwa lub 1/3 liczby posw.
Podczas sesji sejmu zawieszeniu ulegay niektre uprawnienia Rady Panstwa.
-Status posa:
-pose zobowizany doskadania sprawozdania ze swej dziaalnoci wyborcom
-obowizki: uczestnictwo w posiedzeniach plenarnych, komisjach
-prawa: wnoszenie projektw ustaw i gosowanie nad nimi, interpelacje, zapytania,
wystpowanie na posiedzeniach plenarnych.
-immunitet formalny- zakaz wszczynania postpowania karnego bez zgody Sejmu. Wobec
posa mogo toczy si postpowanie w innych sprawach poza karno- sdowymi
-brak immunitetu materialnego( nieodpowiedzialnoci)
-Organy sejmu
1. Marszaek sejmu, wicemarszakowie
2. komisje
3. Prezydium Sejmu
4. Konwent Seniorw
5. Sekretarze
Marszaek:
-kierowanie obradami izby
-reprezentacja sejmu na zewntrz
-zwoywanie posiedze sejmu
-nadzr nad komisjami sejmowymi
-wykadnia przepisw regulaminowych
przedstawianie projektu porzdku obrad
-by nim zawsze przedstawiciel ZSL
Konwent Seniorw
-Marszaek+ wicemarszakowie+przewodniczcy klubw poselskich
-ustalanie harmonogramu posiedze plenarnych
-obsada urzdw Sejmu
Sekretarze
-prowadzenie listy mwcw
-protokooanie posiedze
-obliczanie wynikw gosowania
Komisje

-komisje stae o resortowym charakterze( na cay kres kadencji)

-komisje ledcze
-komisje o problemowym charakterze
-posiedzenia komisji niejawne
-Opiniowanie projektw aktw prawnych
-przygotowywanie spraw bdcych przedmiotem posiedze plenarnych.
-kontrola organw wadzy pastwowej.
-dezyderaty i opinie do ministrw
Komisje nadzwyczajnej
-przygotowanie projektw legislacyjnych i konstytucyjnych.
-Instytucje nie bdce organami Sejmu:
Kluby, Koa poselskie
Kancelaria Sejmu.
-Rada spoeczno- gospodarcza( 26 III 1982).
-czonkowie(150) spoza grona posw( tylko przewodniczcy by posem)
-org. opiniodawczo- doradczy w sprawach spo.-gosp.
-inicjatywa w sprawach spoeczno -gospodarczych.
-System wyborczy
Podstawy sys. wyborczego reguluje ustawa zasadnicza z 1952 r.
-czynne prawo wyborcze- kady obywatel po ukoczeniu 18 lat
bierne prawo wyborcze- kady obywatel po ukoczeniu 21 lat.
-tryb wyborw mia plebiscytowy charakter.
-praktyka skadania list wyborczych do waciwych komitetw FJN
-WYCZNE prawo zgaszania kandydatw przysugiwao masowym organizacjom ludu
pracujcego z PZPR na czele
-tajno gosowania traktowania jako uprawnienie nie jako obowizek wyborcy.
-karty do gosowania bez skrele byy wane- mandaty uzyskiwali kandydaci umieszczeni na
pierwszych miejscach.
-Proces legislacyjny
inicjacja legislacji- zoenie do laski marszakowskiej przez:
-Rade Pastwa,
-rzd (d koca PRL to RM inicjowaa wikszo projektw)
-grup 15 posw
Zasada 2 czyta na posiedzeniu plenarnym, pomidzy ktrymi projekt rozpatrywaa
komisja
-moliwo pierwszego czytania na forum komisji ustaw budetowych, konstytucji,
projektw kodyfikacji.
-drugie czytanie- przyjcie lub odrzucenie ustawy przez gosowanie jawne.
Podpisanie ustawy- obowizek Przewodniczcego i sekretarza Rady Pastwa.
-Funkcje i kompetencje Sejmu:
1. ustawodawcza
2. ustawodawcza( odmienny tryb ustalenia ustawy zasadniczej od ustawy zwykej)
3. planujco- programowa( roczne plany planujco-programowe)
4. kreacyjna( Powoywanie i odwoywanie Rady Pastwa, Prezesa RM i ministrw,
Prezesa NIK, czonkw TK,TS i Rzecznika praw obywatelskich. Decyzje o obsadzie
najwaniejszych stanowisk- Centralna Komisja Porozumiewawcza Partii i

Stronnictw politycznych od 1980 centralna komisja wspdziaania PZPR, ZSL,

SD)
5. kontrolna( absolutorium dla rzdu, funkcja kontrolna komisji sejmowych,
interpelacje, zapytania, problemowe posiedzenia sejmu, dyskusja nad expose
premiera; Sejmowi podlegay prokuratura, SN i NIK)
7. Rada Pastwa.
-charakterystyka Rady Pastwa
wprowadzona przez Ma konstytucj i Konstytucje PRL
Rada Pastwa przeja uprawnienia prezydenta po likwidacji tego urzdu
org. niebezporednio przedstawicielski
traktowana jako emanacja sejmu i jemu podporzdkowana
-Skad Rady Pastwa
organ kolegialny. Sejm wybiera jej skad, podczas pierwszego posiedzenia pierwszej
sesji spord grona posw. Czonkowie rady pastwa mogli by przez sejm odwoani.
Rada powoywana na czas kadencji.
-Kompetencje Rady Pastwa:
Rada Pastwa Zarzdzaa wybory do sejmu
zwoywaa sesje sejmowe zwyczajne i powoywaa marszaka-seniora
wyraenie zgody na pocignicie posa do odpowiedzialnoci karno-sdowej w
przerwie obrad sejmu.
Inicjatywa ustawodawcza
wydawanie dekretw z moc ustaw( wszystkie sprawy poza zastrzeonymi dla sejmu,
dekrety musiay by przedstawione sejmowi na najbliszej sesji do zatwierdzenia)
Powoywanie i odwoywanie sdziw i skad SN
nadzr nad organizacjami pastwowymi ( RM)
wg nowelizacji z 1976 czuwa nad zgodnoci prawa z konstytucj.
Ustalenie powszechnie obowizujcej wykadni ustaw
zwierzchni nadzr nad radami narodowymi( kierowanie wytycznych)
Uprawnienia prezydenckie: reprezentacja PRL za granicami, mianowanie i
odwoywanie dyplomatw, ratyfikacja i wypowiadanie umw midzynarodowych.
Decyzja o stanie wojny.
8. Kontrola pastwowa.
Prezydium KRN( do 1947) i Radzie Pastwa (do 1949) przysugiway
kompetencje NIK z okresu II RP.
Biuro Kontroli przy prezydium KRN (11 IX 1944
-uzalenienie kontroli od administracji
-kontrola sprawowana przez org. przedstawicielski
-kryteria kontroli: min. Planowo.
NIK (1949)
-Badanie pod wzgldem finansowym i gospodarczym dziaalno wadz, instytucji i
przedsibiorstw pastwowych
-przygotowywanie corocznych zamkni rachunkw pastwowych
-przedkadanie Sejmowi wniosku o udzielenie lub odmowne absolutorium.
-kontrola wstpna, systematyczna, dorywcza.
Ministerstwo Kontroli Pastwowej( od 1952)
-rozwizanie recypowane z ustroju radzieckiego

-resort podporzdkowany bezporednio rzdowi i Pastwowej Komisji Planowania

Gospodarczego
-spod kontroli wyczono administracj centraln.
NIK (od 1957)
-instytucja podlega sejmowi i nadzorowi Rady Pastwa( condominium sejmu i rad
pastwa)oraz niezalene od rzdu.
-charakter centralistyczny
-zasada kolegialnoci w postpowania
-prezes NIK zobowizany do skadania corocznych sprawozda z dziaania organu kontroli
sejmowi oraz uwag do sprawozdania rzdu z wykonania narodowego planu gospodarczego.
-kontrola budetu- gwne zadanie NIK
-poza kontrol -spdzielczo.
-kryteria oceny: legalno, gospodarno, celowo, rzetelno
- 27 III 1976- NIK po raz drugi staje si organem administracji pastwowej, ktrego
dziaalno suy Sejmowi, Radzie Pastwa, Radzie Ministrw.
-1976-1980- Kontrola organw administracji zalena od woli premiera + poszerzenie zakresu
kontroli o gosp. nieuspoecznion i spdzielnie. Od 1976 NIK zaprzestaje wydawa wnioski
o absolutorium dla rzdu.
1980- Ponowne powizanie NIK z sejmem. NIK stanowi odrbny pion organw
pastwowych niezaleny od administracji. NIK kontroluje dziaalno gospodarcz,
finansow org. adm. Pastwowej. Pod wzgldem celowoci ,legalnoci, gospodarnoci,
rzetelnoci. Kontrola dokonywana na zlecenie Sejmu. NIK uzyskaa prawo do formuowania
zarzutw wobec osb piastujcych najwyzsze stanowiska pastwowe.
-1989- Prezes NIK powoywany za zgod senatu.
9. Administracja Pastwowa.
Naczelne organy wadzy pastwowej:
1. RM, ministrowie,
2. prezydium rzdu,
3. komisje i komitety penice funkcje naczelnych org. pastwowych.
Rada Ministrw Funkcje:
-funkcje kierowniczo-koordynacyjne w stosunku do aparatu administracyjnego
-naczelny wykonawczy,politycznym i zarzdzajcy organ wadzy pastwowej.
-wana rola w zarzdzie gospodark pastwow.
- prawo inicjatywy ustawodawczej
-wycznoci na skadanie Sejmowi projektw budetu.
-oglne kierownictwo w organizacji obronnoci kraju i organizacji si zbrojnych PRL
-wydawanie rozporzdze na podstawie ustaw.
RM Skad:
-Prezes, wiceprezesi, ministrowie, przewodniczcy komisji i komitetw penice funkcje
naczelnych org. pastwowych a od 1976 prezes NIK.
-Premier otrzymywa misje tworzenia rzdu, kierowa i koordynowa prace RM i prezydium
rzdu (silna pozycja premiera)
-minister- czonek RM i jednoosobowo zarzdza swoim resortem.

10. Terytorialne organy wadzy pastwowej i administracji pastwowej.

-Ustawa 20 III 1950- jednolity ustrj administracji i wadz terenowych oparty na radzieckich
wzorcach.( centralizm demokratyczny). Ustawa: 1)znosia zwizki samorzdu terytorialnego

a ich majtek znacjonalizowano 2)rozwizywaa organy wykonawcze samorzdu

terytorialnego 3) Rady przestay by organami samorzdu terytorialnego.
Rady Narodowe
-terenowe orany jednolitej wadzy pastwowej pochodzce z wyborw.
-w praktyce prezydia przejy funkcje rad narodowych
-radni zobowizani do skadania publicznych sprawozda dziaalnoci
-nadzr nad radami narodowymi- Rada Pastwa.
-konstytucja z 1952 stanowi ,e organami wadzy pastwowej na wszystkich szczeblach s
rady narodowe.
-po padzierniku '56 przyznano pewn samodzielno radom narodowym.
Reforma administracji w 3 stadiach
-I. Ustawa 29 XI 1972- utworzenie gmin
-prezydium gminnej rady narodowej utracio charakter organu
wykonawczego. Prezydium organem wewntrznym kierujcym dzialalnoci rady
-zarzd gminy- monokratyczy organ adm. pastwowej- naczelnik z
organem pomocniczym urzdem gminy
-gmina jako mikroregion gospodarczy
-II 22 listopad 1973 -Rady narodowe wszystkich szczebli- organy wadzy pastwowej i
samorzdu terytorialnego.
- Wojewoda(przedstawiciel rzdu w wojewdztwie), naczelnik
miasta,powiatu, dzielnicy, gminy- terenowe organy adm. pastwowej pochodzce z
nominacji.
-Wydziay rad organy pomocnicze wojewodw ,naczelnikw itp.
III 28 maj 1975 dwustopniowy podzia kraju( likwidacja powiatu)
-Ustawa 1983: Rady Narodowe 1)terenowe organy wadzy pastwowej w wojewdztwie
2)podstawowe organy samorzdu spoecznego 3) organy samorzdu terytorialnego.
4)Podzia terenowych organw administracji pastwowej na:
-organy o waciwoci oglnej: wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy (z wyboru
odpowiednich rad na podstawie ktrych Premier mianowa wojewod a on naczelnikw i
prezydentw)
-organy o waciwoci szczeglnej: kierownicy urzdw wojewdzkich i miejskich.
11. Podstawowe prawa i wolnoci obywatelskie.
Konstytucja z 1952 roku nie wyodrbnia zasad katalogu praw i wolnoci, s one
rozproszone w caym jej tekcie.
Koncepcja konstytucyjnych praw i wolnoci oparta bya na klasowoci.
4 grupy praw:
1. spoeczno- ekonomiczne
- prawo do pracy
-do wasnoci indywidualnej i osobistej,
-do wypoczynku, do ochrony zdrowia
-do pomocy socjalnej i ubezpiecze spoecznych)
2. polityczne
- prawo wyborcze,
-wolnoci: sowa, druku,zgromadze,zrzeszania si, zwizkowa,
-prawo do kontroli spoecznej , udziau w oglnonarodowych dyskusjach
- prawo skargi i petycji do org. pastwowych.
3. Owiatowo-kulturalne
-prawo do nauki

-wolno badan naukowych

- pomoc pastwa w podnoszeniu kwalifikacji
- prawdo korzystania ze zdobyczy kwalifikacji
-prawo do wolnoci twrczej
4. wolnoci obywatelskie( osobiste)
-nietykalno osobista
-nienaruszalno mieszkania tajemnica korespondencji
-wolno sumienia i wyznania
-prawo do obrony oskaronego
-do korzystania z pomocy pastwa za granic
12. Obowizki obywateli:
-przestrzeganie praw
-szanowanie zasad wspycia spoecznego
-obowizek ochrony rodowiska naturalnego
-obowizek obrony ojczyzny i suby wojskowej
-obowizek strzeenia tajemnicy pastwowej
obowizek strzeenia i umacniania wasnoci spoecznej.
12. Stan wojenny( 1981-1983)
-W nocy z 12 na 13 grudnia na wniosek premiera gen. Jaruzelskiego wprowadzono stan
wojenny.
Rada pastwa przekazaa dekrety Sejmowi, ktry zatwierdzi je wyjtkowo ustaw( a
nie uchwa) z 25 stycznia 1892 o szczeglnej regulacji prawnej w okresie stanu
wyjtkowego z moc wsteczn -od 12 XII 1981 r.
Decydujca rola w pastwie- Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego( organ
pozakonstytucyjny)
Ustawodawstwo Stanu wojennego:1) Ograniczao prawa i wolnoci obywatelskie
2)Zawieszono dziaalno wikszoci organizacji politycznych i spoecznych.
20 VII 1982- PRON w miejsce FJN
13. OkresOkrgego stou
Jako przeciwwaga dla NSZZ Solidarno powstaje , z inicjatywy wadz, OPZZ
-oglnopolskie porozumienie zwizkw zawodowych.( przywdca -Alfred
Miodowicz)
Blokada systemu- zaamanie si hegemonistycznej pozycji PZPR przy jednoczesnej
niegotowoci opozycji do przejcia wadzy. W wyniku spotka zawarto ugod
polityczn dotyczc wadzy w okresie przejciowym.
Spotkanie strony rzdowej( strona koalicyjno-rzdowa) i strony solidarnociowoopozycyjnej przy okrgym stole w Warszawie 6 II 1989.
okrgy st- obrady na sesjach plenarnych ( 6 II- 5 IV 1989)
Skutek okrgego stou -5 IV 1989- Porozumienia okrgego stou:
1. Stanowisko w sprawie reform politycznych
2. Stanowisko w sprawie polityki spoecznej i gospodarczej
3. Stanowisko w sprawie pluralizmu zwizkowego.
14. Nowe instytucje ustrojowe.
Powrt instytucji prezydenta i senatu
zmiany ustrojowe- nowelizacja konstytucji 7 IV 1989 r.
Ordynacja do sejmu X kadencji( tzw kontraktowego):
-PZPR przyznano 65% mandatw
-w kadym okrgu wyborczym co najmniej 1 mandat dla bezpartyjnych

-opozycja otrzymaa 35% mandatw

-wyborcy( grupa obywateli) uzyskali prawo zgaszania kandydatw
-podziau mandatw dokonywaa Rada Pastwa
-w peni wolne, demokratyczne wybory do senatu
-wybory: powszechne, rwne, tajne, bezporednie, tajne.
-wybory przeprowadzono w 2 turach.

Nowelizacja konstytucji -kwiecie 1989

-sejm najwyszym organem wadzy pastwowej

-Jedynie zwoanie nowego skadu izby powierzono prezydentowi
-Sejm mg si swobodnie rozwiza
-W pewnych warunkach prezydent mg rozwiza sejm.
-likwidacja instytucji dekretw z moc ustawy
-wspudzia senatu w ustawodawstwie.
-prezydent desygnuje kandydata na premiera
-prezydent sprawuje nadzr nad radami narodowymi
- prezydent nie ponosi odpowiedzialnoci politycznej.
Nowelizacja 29 XII 1989 r.
-utrzymano tradycyjn nazw Rzeczpospolita Polska
-Rzeczpospolita jest demokratycznym pastwem prawnym urzeczywistniajcym zasady
sprawiedliwoci spoecznej.
-W Rzeczypospolitej Polskiej wadza zwierzchnia naley do narodu( polityczna wsponota
obywateli)
-usankcjonowano pluralizm polityczny
Ustawa konstytucyjna z 8 III 1990 r. Uznano ,e
-samorzd terytorialny- podstawow form organizacji ycia publicznego
-gmina zaspokaja zbiorowe potrzeby spoecznoci lokalnej.
-samorzd gminny posiada osobowo prawn
-wykonuje zadania publiczne w imieniu wasnym lub adm. rzdowej
-mieszkacy wybieraj rad, bdc organem stanowicym
-gminie przysugiwao prawo wasnoci i inne prawa majtkowe a jej dochody uzupenia si
subwencjami
Rozdzia VI
Pooenie prawne kociow w Polsce Ludowej
1. Chronologia stosunkw pastwo- koci
Watykan nie uznaje utworzonego 28 czerwca 1945 TRJN- skutek: zerwanie
konkordatu z 1925 przez wadz 12 IX 1945.
26 X 1956- wznawia dziaalnoci Komisja wsplna rzdu i Episkopatu
1974- Nawizanie tymczasowych tymczasowych stosunkw dyplomatycznych ze
stolic apostolsk.
17 VII 1989r. -nawizanie staych stosunkw dyplomatycznych z Watykanem.
28 VII 1993- podpisanie konkordatu