Raymond Franz - Kryzys Sumienia

KRYZYS SUMIENIA
RAYMOND FRANZ
Byy czonek
Ciaa Kierowniczego wiadkw Jehowy
Tytu oryginau:
Crisis of Conscience
Wydawca oryginau:
Commentary Press, P.O. Box 43532, Atlanta, Georgia 30336, USA
Korekta polskiego przekadu drugiego wydania amerykaskiego, dokonanego przez Piotra Zaremb
oraz tumaczenie informacji dodanych w czwartym amerykaskim wydaniu: Szymon Matusiak
Jeli nie zaznaczono inaczej, cytaty biblijne pochodz z Pisma witego w Przekadzie Nowego
wiata, wydanego w 1997 roku w Polsce przez Stranic Towarzystwo Biblijne i Traktatowe.
Skrty przekadw Pisma witego uytych w niniejszej ksice:

JB The Jerusalem Bible
NEB The New English Bible
NIV The New International Version
RSV The Revised Standard Version
NRSV The New Revised Standard Version
BW Biblia Warszawska
BT Biblia Tysiclecia
BP Biblia Poznaska
WP Wspczesny Przekad
BWP Biblia Warszawsko-Praska
PE Przekad ekumeniczny
W celu uwiarygodnienia twierdze zawartych w ksice, dooono stara, by stosownie
do moliwoci przedstawi w niej za pomoc fotokopii cytaty z innych publikacji. Z uwagi
na to, e niektre z tych publikacji zostay wydane ponad dziewidziesit lat temu, jako
czcionki nie zawsze jest najlepsza. Polski wydawca stara si w miar moliwoci zamieci
dostpne polskie odpowiedniki stosownych fragmentw anglojzycznej literatury.
2004 Copyright by Commentary Press

2006 Copyright by KONCEPT Design
Wszelkie prawa wydania polskiego zastrzeone
Ksika, ani jej adna cz nie moe by przedrukowana ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub
magnetycznie, ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. W sprawie zezwole naley zwraca si na adres wydawcy:
www.ks.design.com.pl | ks@design.com.pl
ISBN 83-924832-0-0
W HISTORII organizacji religijnej mog mie miejsce decydujce

chwile, szczeglne okresy i okolicznoci, ktre pozwalaj spojrze poza
zewntrzne pozory i dostrzec prawdziwy charakter i zasadniczego ducha
danej organizacji. W takich chwilach lepiej mona uchwyci prawdziwy
wizerunek tej organizacji, dominujce w niej nastawienie umysu i punkt
widzenia, jej si motywacyjn i sposb reagowania na niezgod lub wyzwania. Czynniki, ktre wyszy na wiato dzienne mogy istnie cay
czas, tkwic w samej istocie tej organizacji, lecz pod powierzchni, nawet wbrew zewntrznym pozorom i deklarowanym zasadom. Decydujca
chwila moe ukaza taki wizerunek organizacji, ktry drastycznie rni si
od jej obrazu wpajanego w umysy jej czonkw, ktrzy mog nawet nie
zwrci naleytej uwagi na ten decydujcy okres, jeli centrala tej organizacji potrafi skutecznie ukrywa wiedz na ten temat.
Wikszo czytelnikw tej ksiki przynajmniej jest troch zapoznanych z religi wiadkw Jehowy. Prosz zatem zwrci uwag na ponisze
stwierdzenia i zada sobie pytanie, z jakiego rda mog one pochodzi
oraz, na ile s suszne:
Czowiek naturalny moe postrzega grup zorganizowan w widzialny sposb, majc okrelony cel, jako co bardziej lub mniej
potnego; dlatego tacy ceni rne organizacje, ktre opucilimy
w posuszestwie gosowi Mistrza. Lecz czowiek naturalny nie potrafi zrozumie, jak stowarzyszenie ludzi nieposiadajce widzialnej
organizacji, mogoby cokolwiek osign. Patrzc na nas uwaaj
nas za grupk rozproszonych strzelcw lud szczeglny wyznajcych bardzo dziwne idee i nadzieje, ale niezasugujcych na szczegln uwag.
Pod wodz naszego Kapitana, wszyscy prawdziwie powiceni, chocia jest ich niewielu lub osobicie s oddzieleni od siebie, s
blisko zjednoczeni Duchem Chrystusa, w wierze, nadziei i mioci;
i idc za nakazem Mistrza id w zwartych batalionach, by osign
jego cele. Lecz pamitaj o tym, e Bg nie jest zaleny od liczebnoci
(Jako przykad zobacz Sdziw 7).
[] Nigdy nie zgadzamy si na to, by okrelano nas jakimkolwiek innym imieniem prcz imienia naszej Gowy chrzecijanie
i stale twierdzimy, e pord tych, ktrzy stale kieruj si jego Duchem i przykadem objawionym w jego Sowie nie powinno by podziau.
Strze si organizacji. Jest zupenie niepotrzebna. Nie potrzebujesz adnych regu oprcz regu biblijnych. Nie usiuj wiza cudzych sumie, i nie pozwl, by inni wizali twoje. Tak wierz i tak
bd posuszny, jak obecnie rozumiesz Sowo Boe i nadal wzrastaj
w asce, poznaniu i mioci dzie po dniu.
[] to, jakimi nazwami by nas okrelali nie ma dla nas znaczenia; nie uznajemy adnego innego imienia oprcz jedynego imienia
danego pod niebem i pord ludzi Jezusa Chrystusa. Nazywamy
siebie po prostu CHRZECIJANAMI i nie wznosimy adnego ogrodzenia, by oddzieli od nas innych, ktrzy wierz w kamie fundamentowy naszej budowli wspomniany przez Pawa: Chrystus umar
za nasze grzechy wedug Pism; a jeli komu to nie wystarczy, nie ma
prawa nazywa si chrzecijaninem.
Gdyby poproszono wiadkw Jehowy o ocen tych stwierdze i o scharakteryzowanie zasad, ktre zalecaj, wikszo z nich zapewne zaliczyaby je do rde odstpczych. Jednake ich rzeczywistym rdem s starsze wydania czasopisma Stranica.+ Odrzucenie zasad popieranych w tych
opublikowanych owiadczeniach stanowio element zasadniczej transformacji, ktra zasza w gronie ludzi pocztkowo poczonych ze sob na zasadzie dobrowolnego stowarzyszenia, nieposiadajcych adnej widzialnej
struktury organizacyjnej. Ta przemiana przeobrazia ich w wysoce scentralizowan organizacj, wyrniajc si szczegln nazw i przypisujc
sobie wyczne prawo nazywania siebie autentycznie chrzecijask.
Ta transformacja miaa miejsce wiele dziesicioleci temu. Mimo to,
ustanowiony wwczas jej model przetrwa do dzi i nadal wywiera kontrolujcy wpyw.
Podobnie jest z wydarzeniami i okolicznociami przestawionymi w Kryzysie sumienia; kieruj one uwag na decydujcy moment w bliszych nam
czasach, rwnie mao znany, co powysze cytaty z czasopisma Stranica.
Dowody przedstawione w tym czwartym amerykaskim wydaniu ukazuj stay wpyw rozwoju wypadkw z tamtego okresu w kolejnych latach
i w obecnym XXI wieku. Zamiast pomniejszy ich wag, minione lata przyczyniy si do zwikszenia znaczenia tego okresu i jego wydarze, uwiarygodniajc przedstawiony tu obraz, i dostarczajc ywych przykadw wpywu tych zdarze na ycie ludzi. To wanie na tle tego decydujcego kresu
mona dostrzec rzeczywisto, ktra obecnie jest rwnie znaczca i przeomowa, jak w czasie pisania oryginalnego wydania tej ksiki.
Zobacz wydania czasopisma Stranica z marca 1883 roku, lutego 1884 roku, i 15 wrzenia
1885 roku. Fotokopie oryginalnego materiau mona znale w ksice In Search of Christian Freedom (W poszukiwaniu wolnoci chrzecijaskiej), strony 72-76 (Commentary Press,
Atlanta, 1999 rok).
Gdy ludzie naraeni s na wielkie niebezpieczestwo ze strony, z ktrej si tego nie spodziewaj, lub gdy s wprowadzani w bd przez
tych, ktrych uwaaj za przyjaci, czy ostrzeenie ich jest przejawem nieuprzejmoci? By
moe postanowi nie uwierzy ostrzeeniu.
Moe nawet poczuj si nim dotknici. Lecz
czy to zwalnia nas od moralnej odpowiedzialnoci za udzielenie takiej przestrogi?
- Stranica angielska
z 15 stycznia 1974 roku.
ycie jest niepewne i kiedy czowiek umiera,

wwczas jego wiedza umiera razem z nim - chyba, e przekae j innym jeszcze za ycia.
To, co zawiera ta ksika napisaem z poczucia obowizku wzgldem ludzi, ktrych szczerze kocham. Z cakowicie czystym sumieniem
mog powiedzie, e jej celem jest pomc, a nie
zrani. Jeeli cz tego, co jest przedstawione,
moe sprawi bl podczas czytania, to pisanie
tego take byo bolesne. Mam nadziej, e czytelnik zrozumie, e poszukiwanie prawdy nie
musi wpywa niszczco na wiar, a kady wysiek, aby pozna i zachowa prawd wzmocni
podstawy prawdziwej wiary. To, jaki uytek zrobi z tych informacji czytelnicy, jest oczywicie
zalene od ich wasnej decyzji. Przynajmniej zostanie dane ostrzeenie i wypeniony moralny
obowizek.
Spis treci
1. Cena sumienia ....................................................................................... 1
2. Moje listy polecajce i moja sprawa....................................... 8
3. Ciao Kierownicze ............................................................................ 42
4. Wewntrzny przewrt i reorganizacja .............................. 79
5. Tradycja i legalizm....................................................................... 110
6. Dwojakie normy............................................................................. 148
7. Przepowiednie i zuchwalstwo .............................................. 185
8. Wyjanienia i szanta ................................................................. 229
9. Rok 1975: Waciwy czas, by Bg dziaa ............... 278
10. Rok 1914 i To pokolenie .................................................... 296
11. Czas decyzji ........................................................................................ 317
12. Konsekwencje decyzji ................................................................. 383
13. Myli o przyszoci ....................................................................... 432
Dodatek ................................................................................................ 461
Indeks .................................................................................................... 501
1.
Cena sumienia
1
CENA SUMIENIA
zy nam si to podoba, czy te nie, kady z nas staje w obliczu moralnych wyzwa. S one jednym z tych sodkich i gorzkich zarazem
skadnikw naszego ycia, od ktrych nikomu nie udao si jeszcze z powodzeniem uciec. Mog one wzbogaci nas i doda nam siy oraz okreli
prawdziw warto naszych stosunkw z tymi, ktrzy nas znaj. Wszystko zaley jednak od naszej reakcji na te wyzwania. Wybr naley do nas.
Najczciej jest to wybr trudny.
Mamy oczywicie moliwo otoczy nasze sumienie swoistym kokonem samozadowolenia, moemy biernie posuwa si naprzd, chronic swoje wntrze przed wszystkim, co mogoby zakci jego spokj.
Gdy pojawiaj si problemy, zamiast zaj stanowisko, moemy powiedzie co takiego: Ja to przeczekam; niech inni walcz, niech nawet doznaj ran, ale nie ja. Niektrzy spdzaj cae ycie w moralnie czekajcej pozycji. Ale gdy wszystko zostanie powiedziane i uczynione, a ycie
zblia si do swego koca, wtedy czowiek, ktry moe powiedzie: Przynajmniej za czym si opowiedziaem, musi czu wiksz satysfakcj ni
kto, kto rzadko opowiada si za czymkolwiek.
Czasem moemy si dziwi temu, e ludzie o gbokich przekonaniach
s wymierajcym gatunkiem obejmujcym osoby, o ktrych czytamy
w podrcznikach historii, a ktrych obecnie rzadko spotykamy. Wikszoci z nas stosunkowo atwo jest zachowa dobre sumienie wtedy, kiedy waga problemw jest niewielka. Ale im wiksza stawka, im wikszy
koszt, tym trudniej rozstrzygn kwestie sumienia, dokona moralnego osdu i zdoby si na poniesienie konsekwencji. Gdy za koszt wyboru jest bardzo wysoki, wwczas stajemy na prawdziwym rozdrou moralnym, nasze ycie wchodzi w faz powanego kryzysu.
Ksika ta mwi wanie o tego rodzaju kryzysie, o postawach ludzi
nim dotknitych oraz o konsekwencjach, jakie wywoa on w ich yciu.
By moe historia ludzi zaangaowanych w omawiany kryzys ma niewiele
wsplnego z dramatem procesu Jana Wiklifa o herezj, z midzynarodowym
polowaniem na nieuchwytnego Williama Tyndalea, czy wreszcie z okropnoci spalenia na stosie Michaa Serveta. Jednake ich wewntrzne zmagania i cierpienia byy w pewnym sensie nie mniej bolesne. Niewielu z nich
1
1.
K R Y Z YS S U M I E N I A
potrafio odpowiedzie rwnie elokwentnie, jak Luter, ale zajli podobne stanowisko, jakie on zaj wobec swych siedemdziesiciu sdziw:
Jeli nie zostan przekonany na podstawie Pisma witego
i zdrowego rozsdku nie przyjmuj autorytetu papiey i soborw,
bowiem oni czsto si mylili i przeczyli sobie wzajemnie jestem
zwizany Sowem Boym, ktre cytowaem, a moje sumienie jest
niewolnikiem Sowa Boego; nie mog niczego odwoa i niczego nie
odwouj, bowiem postpowa przeciwko sumieniu nie jest ani bezpieczne, ani suszne. Tak oto stoj i inaczej nie mog. Tak mi dopom, Bg. Amen.1
Na dugo przed pojawieniem si wymienionych wyej mw, apostoowie Piotr i Jan zetknli si z podobn kwesti, gdy stanli przed trybunaem zoonym z najbardziej szanowanych przedstawicieli swej religii,
do ktrej apostoowie naleeli cae ycie. Wwczas szczerze stwierdzili:
Rozsdcie, czy susznie jest w oczach Boych bardziej sucha
was ni Boga? Bo my nie moemy nie mwi tego, comy widzieli i syszeli.2
Ludzie, o ktrych pisz w tej ksice nale do grona osb znanych mi

jak najbardziej osobicie. S oni czonkami ugrupowania religijnego wystpujcego pod nazw wiadkowie Jehowy. Jestem pewien i mona tego
dowie e ich dowiadczenia nie s w adnym wypadku czym szczeglnym. Podobny niepokj sumienia znany jest ludziom rnych wyzna.
Stoj oni wobec podobnych problemw, jakie napotkali na swej drodze
apostoowie Piotr i Jan, tudzie wielu innych na przestrzeni wiekw. Chodzi mianowicie o walk, ktr trzeba stoczy, aby pozosta wiernym gosowi
sumienia w obliczu naciskw ze strony oficjalnych autorytetw religijnych.
Dla wielu jest to prawdziwa wojna nerww. Z jednej strony odczuwaj
przymus odrzucenia wciskajcych si midzy nich a Stwrc ludzkich autorytetw; odcicia si od religijnego dogmatyzmu, legalizmu i autorytaryzmu w imi nauki Chrystusa Jezusa, ktry w odrnieniu od wszelkiej
ludzkiej wadzy religijnej jest gow kadego ma.3 Z drugiej za strony
stoj wobec ryzyka utraty dugoletnich przyjani, wobec niebezpiecznego
rozbicia stosunkw rodzinnych i wreszcie wobec koniecznoci odrzucenia
dziedzictwa religijnego, ktre mogo siga nawet kilku poprzednich pokole. Na tego rodzaju rozdroach decyzja nie przychodzi atwo.
Stronice te nie opisuj zatem burzy w szklance wody, wielkiej ktni
w maym wyznaniu. Jestem przekonany, e kady, kto rozway przedstawione na kartach tej ksiki wydarzenia, wyniesie z tego niema i praktyczn korzy. Bo cho liczby, o ktrych bdzie mowa s mae, jednak
1
2
3
Tak brzmiay ostatnie sowa mowy obroczej Lutra na Sejmie w Wormacji, w Niemczech,
w kwietniu 1521 roku.
Dzieje 4:19, 20, BT.
1 Koryntian 11:3.
Cena sumienia
sprawa jest wielka. Niesie ona z sob trudne pytania, ktre na przestrzeni
wiekw wci na nowo wywoyway u mczyzn i kobiet podobny kryzys sumienia.
Rzecz dotyczy wolnoci w poszukiwaniu duchowej prawdy, bez przeszkd ze strony arbitralnie narzuconych ogranicze. Dotyczy ona prawa do
przeywania osobistej wizi z Bogiem i Jego Synem, bez wywierania subtelnej presji ze strony niektrych kapaskich w swej naturze urzdw
ludzkich. Zdawa by si mogo, e wiele z tego, co zostao opisane, dotyczy
tylko organizacji wiadkw Jehowy. W rzeczywistoci jednak kryjce si za
tym fundamentalne kwestie wywieraj wpyw na ycie osb nalecych do
ktregokolwiek wyznania, ktre podpisuje si pod nazw chrystianizm.
Cena, jak musieli zapaci znani mi ludzie za mocne przekonanie
o susznoci zasady, e postpowa przeciwko sumieniu nie jest ani bezpieczne, ani suszne, bya niemaa. Niektrzy, w rezultacie oficjalnych religijnych akcji wymierzonych przeciwko nim, zostali nagle wykluczeni ze
spoecznoci rodzinnej odcici od rodzicw, od synw i crek, od braci i sistr, a nawet od dziadkw i wnukw. Nie mog bez przeszkd spotyka si z dawnymi, dugoletnimi przyjacimi wci darzonymi przez
nich gbokim uczuciem gdy takie spotkania cignyby na tyche
przyjaci niebezpieczestwo podjcia przeciwko nim podobnych oficjalnych akcji. Ludzie ci doznaj zniesawienia swego dobrego imienia, na
ktre musieli pracowa nierzadko przez cae ycie; trac oni ca dobr
saw, jak znajomi wizali z ich imieniem. W ten sposb zostaj pozbawieni wszelkiego dobrego, budujcego wpywu, dziki ktremu mogli ubogaca najbliszych im czonkw ich dawnej organizacji zarwno na szczeblu lokalnym, krajowym, jak rwnie w ramach spoecznoci wiatowej.
Strata materialna, nie wyczajc fizycznych cierpie i urazw, wydaje si
atwiejsza do zniesienia ni co takiego.
Co moe skania ludzi do naraania si na takie straty? Ilu z nich dzi
je podejmuje? S oczywicie (i zawsze byli) ludzie, ktrzy ryzykuj poniesienie niektrych, a czasem wszystkich spord wymienionych wyej konsekwencji, w imi spenienia pragnie, z powodu swej pychy, dla materialnych zyskw, wadzy, prestiu, sawy lub choby dla zaspokojenia dz
ciaa. Lecz co powiemy wwczas, gdy jest cakowicie oczywiste, e adna
z wymienionych rzeczy nie bya motywem podjcia ryzyka, a zaangaowane osoby stawiay przed sob diametralnie inne cele?
To, co dzieje si wrd wiadkw Jehowy stanowi materia do nadzwyczajnego, a zarazem skaniajcego do mylenia studium natury ludzkiej.
Wszak obok tych, ktrzy ze wzgldu na swoje sumienie byli gotowi zosta
wykluczonymi z organizacji, warto pomyle o wikszoci tych, ktrzy czuli si zobowizani uzna, a nawet poprze takie wykluczenie, o tych, ktrzy
zdecydowali si zerwa stosunki rodzinne czy te zaniecha dugoletnich
przyjani. Nie ma wtpliwoci co do szczeroci wielu spord nich. Niewtpliwie odczuwali oni i nadal odczuwaj bl niosc ciar decyzji, ktrych
podjcie uznali za swj religijny obowizek. Jakie przekonania i jaki sposb
mylenia byy motywem takiego a nie innego ich postpowania?
3
1.
W zwizku z opisywanymi na stronach tej ksiki przypadkami, warto zwrci uwag, e wiele, jeli nie wikszo zaangaowanych w spraw
osb naleao do organizacji wiadkw Jehowy dwadziecia, trzydzieci,
czterdzieci, a nawet wicej lat. Nie byli te oni jakim marginesem. Zaliczali si zwykle do tych aktywniejszych i bardziej produktywnych czonkw organizacji.
S wrd nich tacy, ktrzy byli wybitnymi czonkami personelu midzynarodowego Biura Gwnego wiadkw Jehowy w Brooklynie, w Nowym Jorku. S mczyni, ktrzy pracowali jako nadzorcy podrujcy, jako starsi zborw; s kobiety, ktre spdziy dugie lata w dziaalnoci misjonarskiej i ewangelizacyjnej. Kiedy zostali wiadkami, zerwali swe poprzednie przyjanie z osobami innych wyzna, jako e zwizki
takie nie s zalecane wrd wiadkw Jehowy. Przez reszt ycia ich jedynymi przyjacimi byli czsto ludzie z ich religijnej spoecznoci. Niektrzy ukadali plany caego swojego ycia pod ktem celw wytyczonych im
przez organizacj, pozwalajc, by owe cele wpyway na poziom ich wyksztacenia, na okrelenie rodzaju wykonywanej pracy, na decyzje odnonie maestwa i posiadania dzieci lub bezdzietnoci. Ich inwestycja
bya znaczna, dotyczya bowiem niektrych najcenniejszych w yciu osigni. A teraz wszystko to pryso jak baka mydlana, zostao cakowicie
przekrelone i to w przecigu kilku zaledwie godzin.
Myl, e jednym z dziwniejszych zjawisk naszych czasw jest fakt, e
najbardziej drastyczne ograniczenia wolnoci sumienia jednostki wywodz si z krgw tych grup religijnych, ktre niegdy znane byy ze swych
dziaa na rzecz obrony teje wolnoci.
Ilustruje to sposb, w jaki w tym samym roku postpiono z trzema ludmi, z ktrych kady by uznanym autorytetem w obrbie swojego wyznania.
Jeden z nich od ponad dziesiciu lat zarwno w ksikach, jak i w regularnie wygaszanych wykadach, prezentowa pogldy, ktre uderzay
w samo serce struktury wadzy swojej religii.
Inny w obecnoci ponad tysica osb wygosi wykad, w ktrym owiadczy, e nie zgadza si z naukami swej organizacji religijnej na temat znaczenia kluczowej daty i jej znaczenia w spenianiu si proroctw biblijnych.
Trzeci czowiek nie skada adnych takich publicznych owiadcze.
Wyraa odmienne przekonania od oglnie przyjtych jedynie w osobistych rozmowach z bliskimi przyjacimi.
Jednake surowo urzdowych akcji, podjtych przez odpowiednie organizacje religijne przeciwko kademu z wymienionych ludzi, okazaa si odwrotnie proporcjonalna do wagi ich czynw. I co ciekawsze, najwiksza surowo wysza ze strony, z ktrej najmniej mona by si tego spodziewa.
Pierwsz z wyej opisanych postaci jest rzymskokatolicki ksidz Hans
Kng, profesor uniwersytetu w Tybindze, w Niemczech. Po dziesiciu latach gono wyraanej krytyki cznie z odrzuceniem dogmatu o nieomylnoci papiea i soborw Watykan zaj si jego spraw i w 1980
4
Cena sumienia
roku Kng zosta pozbawiony statusu teologa katolickiego. Pozostaje on

jednak ksidzem, a zarazem kluczow postaci w uniwersyteckim Instytucie Bada Ekumenicznych. Studentom, ktrzy uczszczaj na jego wykady, a przygotowuj si do kapastwa, nie gro z tego tytuu adne kocielne sankcje dyscyplinarne.4
Drug postaci jest urodzony w Australii adwentysta dnia sidmego, profesor Desmond Ford. Jego przemwienie na temat adwentystycznej nauki o roku 1844 wygoszone w jednym z kalifornijskich collegew
do grupy ponad tysica laikw, doprowadzio do tego, e zosta przesuchany przed Kocioem. Ford otrzyma szeciomiesiczny urlop na przygotowanie si do obrony i w roku 1980 spotka si ze stu przedstawicielami
Kocioa, ktrzy przez okoo pidziesit godzin suchali jego wiadectwa.
W kocu wadze Kocioa podjy decyzj o odsuniciu go od nauczania i pozbawiy go statusu duchownego. Nie zosta jednake wykluczony z Kocioa, cho pogldy swe opublikowa i nieustannie mwi o nich
w krgach adwentystw.5
Trzecim z wymienionych ludzi jest Edward Dunlap. Przez wiele lat by
on sekretarzem w jedynej szkole misjonarskiej wiadkw Jehowy, Watch
Tower Bible School of Gilead (Biblijna Szkoa Stranicy Gilead). By on
take jednym z gwnych redaktorw sownika biblijnego organizacji, Aid
to Bible Understanding (Pomoc do zrozumienia Biblii) oraz autorem jej jedynego komentarza biblijnego, Commentary on the Letter of James (Komentarz do Listu Jakuba). W prywatnej rozmowie z dugoletnimi przyjacimi wyrazi on swe odmienne pogldy na temat pewnych nauk organizacji. Wiosn 1980 roku komitet zoony z piciu mczyzn, z ktrych aden nie by czonkiem Ciaa Kierowniczego, odby z nim kilkugodzinne
potajemne spotkanie, przesuchujc go w kwestii jego pogldw. Po ponad czterdziestu latach czonkostwa Dunlap zosta zwolniony z pracy, pozbawiony mieszkania w midzynarodowym Biurze Gwnym i wykluczony z organizacji.
W ten sposb Koci rzymskokatolicki, ktry dla wielu stanowi symbol skrajnego autorytaryzmu, okaza najwicej tolerancji wzgldem swego
dysydenckiego nauczyciela, organizacja za, ktrej szczegln chlub jest
walka o wolno sumienia, okazaa jej najmniej.
I w tym tkwi paradoks. Pomimo wzmoonej aktywnoci w goszeniu
od drzwi do drzwi ludzie w zasadzie niewiele wiedz o wiadkach Jehowy. Znane jest ich stanowisko w sprawie pewnych kwestii sumienia. Ludzie syszeli o bezkompromisowym odrzucaniu przez wiadkw transfuzji krwi, o ich odmowie oddawania honorw fladze narodowej i tym podobnym symbolom, o ich stanowczym sprzeciwie wobec penienia suby wojskowej oraz o ich negatywnym stosunku wzgldem udziau we
4
5
Wykady te s nieobowizkowe i obecno na nich nie ma wpywu na ocen postpw studenta.

Rozmawiajc z Desmondem Fordem w Chattanooga (Tennessee, USA) w 1982 roku dowiedziaem si, e ponad 120 kaznodziejw Kocioa Adwentystw Dnia Sidmego zrezygnowao
z urzdu lub zostao go pozbawionych bd to za brak poparcia dla pewnych nauk, bd w wyniku ostatnich posuni swej organizacji.
1.
wszelkiej dziaalnoci politycznej lub penienia funkcji publicznych. Ludzie bardziej zorientowani w dziaalnoci organw sdowych wiedz, e
wiadkowie wnieli okoo pidziesit spraw do Sdu Najwyszego Stanw Zjednoczonych w obronie wolnoci ich sumienia, cznie z prawem
do goszenia swego ordzia ludziom innych przekona, nawet w obliczu
wyranego sprzeciwu. W krajach, gdzie wolnoci konstytucyjne stanowi
ochron dla wiadkw, korzystaj oni z tych praw bez przeszkd. W innych krajach s oni ostro przeladowani, aresztowani, wizieni, napastowani, bici, a urzdowe zakazy zabraniaj drukowania ich literatury i goszenia ich nauki.
Jak to moliwe, e dzi kady spord czonkw organizacji, kto wyrazi swj odmienny pogld od jej nauk, moe by prawie pewny, e czeka
go postpowanie sdownicze i jeli nie wycofa si ze swego stanowiska
czeka go wykluczenie? W jaki sposb osoby prowadzce takie postpowanie, bdce jednoczenie wiadome walki organizacji o prawo do goszenia wasnych pogldw uzasadniaj wyran, wewntrzn sprzeczno
swego stanowiska? Rwnolegle pojawia si pytanie: czy znoszenie ostrych
represji i cierpie fizycznych z rk przeladowcw, jest jako takie wystarczajcym dowodem wiary przeladowanych w konieczno respektowania sumienia, czy te po prostu wynika z ich troski o to, by trzyma si
nauk i miernikw organizacji, gdy wiadomo, i odstpstwo od nich pociga za sob surowe sankcje dyscyplinarne?
Kto moe powiedzie, e problem nie jest tak prosty jak go tu przedstawiono, e wchodz tu w gr inne wane czynniki. Chodzi o potrzeb
religijnej jednoci i porzdku oraz o ochron przed tymi, ktrzy rozpowszechniaj faszywe, wywoujce podziay, zgubne nauki. Chodzi wreszcie o szacunek dla autorytetw.
Ignorowanie tych czynnikw oznaczaoby zajcie jednostronnej, krtkowzrocznej i niezrwnowaonej postawy. Prawd jest, e naduywanie
wolnoci moe prowadzi do nieodpowiedzialnoci, nieporzdku, do zamieszania, a nawet anarchii. Podobnie cierpliwo i tolerancja mog sta
si niczym wicej jak wymwk dla chwiejnoci, bezczynnoci, obnienia wszelkich miernikw. Nawet mio moe przerodzi si w sentymentalizm, w le ukierunkowane uczucie, ktre odmawia czynienia tego, co
konieczne, a konsekwencje tego s bolesne. To wszystko prawda, i na tych
czynnikach skupiaj si ci, ktrzy za pomoc wadzy religijnej d do narzucenia ogranicze sumieniu jednostki.
Jakie s jednak efekty, gdy duchowe przewodnictwo przeradza si
w zdominowanie umysu, a nawet w duchow tyrani? Co si dzieje,
gdy takie podane cechy, jak jedno i porzdek ustpuj miejsca daniu poddania si urzdowo narzuconej zgodnoci i legalistycznej, surowej
dyscyplinie? Jakie s skutki, gdy potrzebny skdind szacunek dla autorytetu przeradza si w sualczo, w bezwarunkow ulego, w rezygnacj z osobistej odpowiedzialnoci przed Bogiem za podejmowanie decyzji
opartych na wasnym sumieniu?
6
Cena sumienia
Na te pytania trzeba odpowiedzie, aby unikn znieksztacenia i zafaszowania sprawy. Tre tej ksiki jest yw ilustracj tego, w jaki sposb wspomniane problemy wpywaj na stosunki midzyludzkie, na przedziwne postawy i zachowanie si tych, ktrzy widz tylko jedn stron
medalu, na skrajno, do ktrej posuwaj si ci, ktrzy za wszelk cen
chc pozosta przy swoim stanowisku. Charakter i duch organizacji widoczny w latach osiemdziesitych, nie zmieni si w latach dziewidziesitych i pozostaje ten sam w roku 2006.
By moe najwiksz korzyci z przyjrzenia si tym sprawom jest
w moim odczuciu to, e pomoe nam to lepiej rozezna si w sytuacji,
jaka panowaa w czasach Jezusa i Jego apostow i zrozumie, w jaki sposb i dlaczego tragiczne odstpstwo od ich nauki i przykadu nastpio tak
niespostrzeenie i stosunkowo atwo oraz w tak krtkim czasie. Ci, ktrzy
nale do innych ugrupowa religijnych i ktrzy s skorzy do popiesznego osdu wiadkw Jehowy zrobi lepiej, gdy przyjrz si najpierw sobie
i swoim wasnym religiom w wietle opisanych w ksice spraw oraz motyww, ktre kryj si za opisanymi postawami i podjtymi dziaaniami.
Poszukiwanie odpowiedzi na postawione wczeniej pytania wymaga
przeniknicia poza konkretnych ludzi, wniknicia w wewntrzn struktur konkretnej organizacji religijnej, w system jej nauczania i sposb
sprawowania kontroli. Naley te ukaza przebieg procesu podejmowania decyzji i obierania okrelonej polityki przez jej przywdcw. Trzeba
te w pewnym stopniu zbada pocztki i histori tej organizacji. Mam nadziej, e lekcje, jakie wyniesiemy z lektury tej ksiki, pomog nam odsoni rzeczywist przyczyn zamieszania w wiecie religii i wska na to,
co jest nieodzowne, aby osoby starajce si by prawdziwymi naladowcami Syna Boego mogy si cieszy pokojem i bratersk jednoci.
2.
M o j e l i s t y pol e c a j c e i m o j a s p ra wa
Wydaje si jednak, e sytuacja wymaga, abym to uczyni, nieco podobnie

jak Pawe, ktry pod wpywem okolicznoci czu si zmuszony do chlubienia si wobec chrzecijan w Koryncie swoimi osobistymi dowiadczeniami. Przedstawiwszy swoje ycie Pawe pisze:
2
MOJE LISTY POLECAJCE
I MOJA SPRAWA
Prawd mwi jako chrzecijanin, a moje sumienie,
owiecone przez Ducha witego zapewnia mnie, e
nie kami []. Mgbym bowiem modli si, abym to
ja zosta odtrcony od Chrystusa dla zbawienia moich
braci, moich naturalnych krewnych. - Rzymian 9:1,
3 (wedug New English Bible).
yl, e to, co dotychczas zostao powiedziane stanowi waciwy powd do napisania ksiki. Pozostaje jeszcze tylko pytanie, dlaczego
to wanie ja podjem si jej napisania?
Jednym z powodw jest moje pochodzenie i spojrzenie na spraw, jakie dziki temu pochodzeniu posiadam. Albowiem od niemowlctwa do
szedziesitego roku ycia byem zwizany ze wiadkami Jehowy. I chocia inni wielu innych mogoby powiedzie to samo, nie sdz, aby
wielu z nich posiadao tak bogate dowiadczenie, jakie w minionych latach stao si moim udziaem.
Waniejszym powodem s okolicznoci, dziki ktrym posiadem takie informacje, do jakich ogromna wikszo wiadkw Jehowy nie ma absolutnie adnego dostpu. Okolicznoci te rzadko tworzyem sam. Docierajce do mnie informacje czsto byy dla mnie cakowicie nieoczekiwane,
a nawet niepokojce.
Ostatnim powodem wynikajcym z dwch poprzednich jest sprawa sumienia. Co robisz, gdy przygniata ci ciar wci nowych dowodw
na to, e ludzie doznaj ran, i to gbokich, bez adnego sensownego uzasadnienia? Co jest obowizkiem kadego z nas wobec Boga i wobec blinich gdy widzimy, e pozbawia si ludzi informacji, ktre mog mie dla
nich jak najwiksze znaczenie? Oto pytania, z ktrymi si zmagaem.
Na dalszych stronach wyjani powysze powody bardziej szczegowo.
Z wielu przyczyn wolabym pomin powd pierwszy. Dotyczy on bowiem mnie osobicie, wie si z ujawnieniem moich prywatnych akt.
8
Staj si bardzo gupi, ale wycie mnie do tego doprowadzili;

moje listy polecajce powinny pochodzi od was. W niczym przecie
nie byem mniejszy od wielkich apostow, chocia jestem nikim [niczym, New International Version].1
Nie miem porwnywa si z apostoem Pawem, wierz jednak, e

moje powody i moje motywy przynajmniej s analogiczne do Pawowych.
Mj ojciec i matka, a take troje spord czworga moich dziadkw,
byli wiadkami. Mj ojciec zosta ochrzczony w 1913 roku, kiedy to
wiadkowie Jehowy znani byli po prostu jako Badacze Pisma witego
(Bible Students).
Aktywnym wiadkiem staem si dopiero w szesnastym roku ycia,
w roku 1938. Chocia nadal chodziem do szkoy wkrtce powicaem
dwadziecia do trzydziestu godzin miesicznie na wiadczenie od drzwi
do drzwi, stanie na rogach ulic z czasopismami, rozdawanie ulotek i jednoczesne noszenie przewieszonych przez ramiona tablic informacyjnych
z napisem: Religia to sido i oszustwo. Biblia wyjania, dlaczego tak jest.
Su Bogu i Chrystusowi Krlowi.
W tym samym 1938 roku wziem udzia w zgromadzeniu wiadkw
w Cincinnati (po drugiej stronie rzeki Ohio w stosunku do naszego domu)
i tam wysuchaem przemwie sdziego Josepha F. Rutherforda, prezesa Towarzystwa Stranica, nadawanych przez radiotelefon z Londynu. We
wstpie do swego gwnego wykadu zatytuowanego Face the Facts (Spojrzyj faktom w oczy) Rutherford powiedzia midzy innymi:
Tumaczenie powyszego tekstu:
Argument, e pene przedstawienie faktw moe

spowodowa szok u pewnych wraliwych ludzi, nie
tumaczy i nie usprawiedliwia ukrywania jakiegokolwiek faktu przed wiadomoci ogu, szczegl1
2 Koryntian 12:11, NEB; porwnaj z tym 3:1, 2; 5:12, 13; 6:4-10; 11:21-29.
2.
nie wtedy, gdy chodzi o publiczne dobro i powodzenie. Kiedy przedstawia si je ludowi, suchacze powinni spojrze faktom w oczy ze spokojem i rozsdkiem, a nastpnie obra kurs, ktry suy ich najlepszym interesom. Uprzednie przekonania i opinie nie
powinny nigdy przeszkadza jednostce w przyjciu
i rozwaeniu stwierdzonych faktw.2
Powysze stwierdzenia przemwiy do mnie jako zasada, ktr warto

stosowa w yciu. Byem otwarty na fakty, jakie Rutherford mia do zaprezentowania.
W owym roku jeszcze nie rozpocza si druga wojna wiatowa, lecz
nazizm i faszyzm rosy w si i wydaway si coraz wikszym zagroeniem
dla demokratycznych krajw. Wrd gwnych punktw, ktre uwypukli
prezes Towarzystwa Stranica, znalazy si nastpujce:
Bg uczyni to jasnym dla tych, ktrzy pilnie poszukuj prawdy,
e religia jest form takiego kultu, ktry zaprzecza mocy Boga i odwraca ludzi od Boga. [] Religia zatem i chrystianizm stanowi swoje
zupene przeciwiestwo. 3
Jakich wydarze zgodnie z proroctwami Jezusa naley oczekiwa
przy kocu wiata? Odpowied brzmi: wojna wiatowa, gd, zaraza, udrka narodw, a wrd innych rzeczy pojawienie si obrzydliwoci na ziemi. S to bezsporne, fizyczne fakty, ktre si wydarzyy, dowodzc, e wiat Szatana dobieg kresu; s to fakty, ktrych nie wolno ignorowa. 4
Niemcy s obecnie w przymierzu z Papiestwem, a Wielka Brytania szybko zmierza w tym samym kierunku. Stany Zjednoczone niegdy bastion demokracji staj si elementem totalitarnych
rzdw. W ten sposb pozostaje niezaprzeczalnym faktem, e panuje obecnie na ziemi dyktatorska obrzydliwo Szatana, ktra opiera
si i sprzeciwia Krlestwu Jehowy. Totalitarny kartel zamierza przej
wadz nad Angli i Ameryk. Nie moesz temu zapobiec. Nie prbuj.
Twoje bezpieczestwo jest po stronie Pana. 5
W powyszych cytatach zaznaczyem kursyw te stwierdzenia, ktre

w szczeglny sposb wryy si wwczas w moj wiadomo. Wywoay one
we mnie silne uczucie podniecenia, jakiego przedtem nie znaem. Tymczasem adna z tych nauk nie wchodzi obecnie w zakres wierze wiadkw.
Inna wielka mowa Rutherforda, Fill the Earth (Napeniajcie ziemi) stanowia rozwinicie pogldu, e ordzie Boe kierowane do 1935 roku do
osb, ktre maj panowa z Chrystusem w niebie, to znaczy do tak zwanej maej trzdki, zostaje teraz skierowane do klasy ziemskiej, to jest do
drugich owiec. One to po zbliajcej si wojnie Armagedonu bd si
rozradza i napeni ziemi sprawiedliwym potomstwem. Rutherford powiedzia o nich:
Musz oni znale ochron w organizacji Boej, co oznacza, e
musz si zanurzy, ochrzci lub ukry w tej organizacji. Arka, ktr
Noe zbudowa na rozkaz Boga, bya obrazem organizacji Boej. 6
Wykazujc, e trzej synowie Noego przed upywem drugiego roku po

potopie na pewno nie posiadali potomstwa, prezes Towarzystwa Stranica odnis ten fakt do osb, ktre we wspczesnych czasach maj nadziej ziemsk:
Czy z punktu widzenia Biblii byoby rzecz waciw, aby si teraz enili i wychowywali dzieci? Nie
brzmi odpowied uzasadniona przez Pismo wite.
Byoby dla nich o wiele lepiej pozosta nieskrpowanymi, bez obcie, tak by mogli peni wol
Pana teraz, zgodnie z Jego nakazem, a take by nie
mieli przeszkd w czasie Armagedonu.7
Joseph Rutherford przemawia z przekonaniem i w wyranym poczuciu nadchodzcego koca. Przedstawia fakty, wrcz bezsporne fakty, solidne prawdy, na ktrych mona oprze ycie i najpowaniejsze plany yciowe. Gbokie wraenie zrobia na mnie rola organizacji jako nieodzownego warunku zbawienia, a take to, e praca wiadczenia powinna mie
Face the Facts, s. 3
Tame, ss. 7, 8. (wiadkowie Jehowy uznaj obecnie sowo religia za dopuszczalny termin na
okrelenie prawdziwego wielbienia Boga).
Tame, ss. 9. (Obowizujca w owym czasie nauka gosia, e Szatan dzierawi wadz tylko
do 1914 roku, i w tym sensie wiat si skoczy. Obecnie publikacje Towarzystwa Stranica
tak nie ucz).
Tame, ss. 16, 17, 27. (Jak powszechnie wiadomo, druga wojna wiatowa zakoczya si klsk
nazistowsko-faszystowskiej dyktatorskiej obrzydliwoci; stao si zupenie inaczej ni przepowiadano).
Tame, ss. 40, 41. (Takie wyjanienie symbolicznego znaczenia arki ulego zmianie, mimo to
przedstawiony wyej pogld, e przynaleno do organizacji jest nieodzownym warunkiem
zbawienia pozostaje zasadniczo niezmieniony).
Face the Facts, ss. 46, 47.
10
11
2.
pierwszestwo przed takimi zainteresowaniami osobistymi, jak maestwo czy posiadanie dzieci lub przynajmniej wzi nad nimi gr.8
W roku 1939 przyjem chrzest, a w czerwcu 1940, po ukoczeniu szkoy redniej, podjem natychmiast penoczasow sub w dziele wiadczenia. Rok 1940 by burzliwym rokiem tak dla wiata, jak i dla
wiadkw Jehowy. Toczya si druga wojna wiatowa. Praca wiadkw Jehowy w kilku krajach zostaa zakazana i setki wiadkw zostao uwizionych. W Stanach Zjednoczonych dzieci wiadkw Jehowy byy usuwane
ze szk za odmow oddawania honorw fladze narodowej (uwaa si to
za kult wizerunkw). Neutralne stanowisko wiadkw wobec toczcej si
wojny wzniecao gwatowny sprzeciw ze strony tych, ktrzy chlubili si
swoj lojalnoci i patriotyzmem. Zowrogie ataki tumu staway si zjawiskiem coraz powszechniejszym.
Tego lata nasza rodzina udaa si do Detroit (w stanie Michigan) na
jedno z wikszych zgromadze wiadkw. Przewaa duch niecierpliwego oczekiwania, poczucie znalezienia si w obleniu. Na zakoczenie zgromadzenia sdzia Rutherford wskaza, e moe to by ostatnie
zgromadzenie przed wybuchem wielkiego ucisku. Pamitam, gdy nastaa jesie 1940 roku i gdy chowaem do szafy moje letnie ubranie, mylaem, e prawdopodobnie nigdy ju go nie wyjm albo nastanie Armagedon, albo wszyscy znajdziemy si w obozach koncentracyjnych, jak wielu
wiadkw w nazistowskich Niemczech.
Ataki tumu osigny swj punkt szczytowy na pocztku lat czterdziestych. W miecie Connersville, w stanie Indiana uczestniczyem w procesie dwch kobiet (wiadkw), oskaronych o dziaalno wywrotow
(spisek majcy na celu podeganie do buntu) tylko dlatego, e studioway publikacje Towarzystwa Stranica w ramach grupowego, domowego
studium. Proces trwa pi dni, za ostatniego dnia, po zapadniciu zmroku, sd uzna oskarone za winne. Wychodzc z budynku sdowego adwokat (wiadek o nazwisku Victor Schmidt) i jego maonka zostali gwatownie zaatakowani przez tum oraz w szalejcym deszczu zmuszeni do marszu przez cay odcinek a do granic miasta. Groza towarzyszca
tej sytuacji spowodowaa u ony Schmidta nag menstruacj.
Wrd osb siedzcych w moim samochodzie znajdowa si przedstawiciel wiadkw Jehowy (Jack Rainbow), ktremu wczeniej groono mierci, gdyby odway si wrci do ich
miasta. Dotarszy samochodem do granic miasta i ujrzawszy Schmidta wraz z on, za ktrymi gonia reszta tumu, poczuem si zobowizany podj ryzyko zabrania ich do samochodu
Oeniem si dopiero w 1959 roku, gdy miaem 36 lat. Jako maestwo jestemy bezdzietni,
bowiem na og pilnowalimy si, by stosowa kontrol urodze.
12
i udao mi si tego dokona. Innemu spord wiadkw, ktry prbowa

to zrobi wybito szyby w samochodzie. Znalazszy si w samochodzie ona
Schmidta wybuchna histerycznym krzykiem. Twarz jej ma pokryta bya
siniakami i krwi pochodzc z gbokich ran zadanych najwyraniej kastetami.9 Osobiste dowiadczenie tak brutalnego zachowania i ostrej nietolerancji wywaro na mojej modej osobowoci mocne wraenie. Czuem si
tym bardziej przewiadczony, e znajduj si na waciwej drodze wraz z tymi, ktrzy najwyraniej byli prawdziwymi sugami Boga.
Nieco pniej, w ramach taktyki zaleconej przez radc prawnego Towarzystwa Stranica Haydena Covingtona, dua grupa skadajca si z siedemdziesiciu piciu wiadkw z Cincinnati (z regionu Ohio), w skad
ktrej wchodzili rwnie moi rodzice, moje dwie siostry i ja, udaa si do
Connersville, by obj miasto akcj wiadczenia, przypominajc wojn byskawiczn. Wszyscy: mczyni, kobiety i dzieci zostali poza jednym wyjtkiem osadzeni w rnych aresztach. Trzymano nas przez tydzie a do czasu zwolnienia za kaucj. Bdc nastolatkiem po raz pierwszy doznaem uczucia, jakie towarzyszy widokowi zamykanych masywnych, metalowych drzwi, dwikom zasuwajcych si rygli oraz wiadomoci, e czowiek zosta wanie pozbawiony wolnoci poruszania si.
Kilka miesicy pniej, w zwizku z wydarzeniami w Connersville, znalazem si w miecie Indianapolis, w stanie Indiana na przesuchaniu prowadzonym w Sdzie Najwyszym. By tam rwnie mj stryj, Fred Franz,
od 1920 roku czonek personelu Biura Gwnego Towarzystwa Stranica
i bliski wsppracownik sdziego Rutherforda. Przyby on z Brooklynu jako
biegy z ramienia Towarzystwa. Pewnego wieczoru lokalny zbr poprosi go
o przemwienie. W trakcie wykadu zacz omawia postaw wielu uwaajcych, e praca wiadczenia zblia si do koca, e jest prawie u kresu. Delikatnie rzecz ujmujc, byem zdumiony, gdy usyszaem stryja mwicego
co odwrotnego. Mwi, e w Brooklynie nie spodziewaj si zamknicia
dziaalnoci i e kady, kto chce zaprenumerowa czasopismo Stranica, nie
musi wysya zamwienia tylko na sze miesicy, moe poprosi o prenumerat roczn, a nawet jeli sobie tego yczy dwuletni!.
Sens wypowiedzi stryja by tak bardzo sprzeczny z komentarzami prezesa Towarzystwa przedstawionymi na zgromadzeniu w Detroit, e zdawao mi si jasne, i stryj mwi we wasnym imieniu i nie prezentuje naleycie autoryzowanego przesania Towarzystwa. Faktycznie miaem ch
uda si do niego z ostrzeeniem, e jeli jego uwagi dotr do Brooklynu, mog by uznane za nielojalne, wywierajce osabiajcy i niszczcy
wpyw na panujce wwczas silne przekonanie, e czas nagli. Cho stryj
zblia si w owym czasie do pidziesitki, by stosunkowo mody w porwnaniu z sdzi Rutherfordem i nie byem pewien, czy mam uzna jego
9
Patrz: 1975 Yearbork of Jehovahs Witnesses (Rocznik wiadkw Jehowy na rok 1975), s. 186-188
oraz Dzieje wiadkw Jehowy w czasach nowoytnych. Stany Zjednoczone Ameryki, ss. 87, 88. Powysze zdjcie, pochodzce z moich prywatnych zbiorw pokazuje, jak wyglda Victor Schmidt,
gdy zawielimy go do jego domu i pomoglimy mu zdj jego zakrwawione ubranie.
13
2.
spostrzeenia za waciwe czy te odrzuci je jako produkt niezalenej, cokolwiek zuchwaej postawy.
Tego roku opuciem dom, aby wsppracowa z modym wiadkiem
Jehowy w grniczym regionie zachodniej Virginii i wschodniego Kentucky. Znalazem si w okolicy, w ktrej prawie codziennie bylimy zagroeni
przemoc. Niektre osiedla grnicze skaday si z dugich, drewnianych
barakw cigncych si wzdu drogi bd ulicy. Zdarzao si, e docierajc do ostatniego w szeregu barakw budynku widzielimy, jak w miejscu,
w ktrym rozpoczlimy nasz prac, tworzy si tum wzburzonych mczyzn i chopcw.
Na osiedlu grniczym Octavia J w Kentucky nasz stary ford (Model A)
zosta otoczony przez grup rozzoszczonych grnikw. Kazano nam wynosi si zarwno z osiedla, jak i z Kentucky i nie wraca wicej, jeli nam
ycie mie. Prby perswazji wzbudzay jedynie wiksz agresj. Wrcilimy
tam kilka miesicy pniej. Zanim zdoalimy wysi, rozlegy si strzay.
Zaraz potem zaczto nas goni. Uratowa nas tylko podstp, dziki ktremu
wydostalimy si na polne drogi, a potem poprzez gry dotarlimy w kocu
do domu. Si motywujc takie zachowanie grnikw bya raczej religijna bigoteria ni patriotyczna arliwo. Nasza niewiara w nauk o dosownym ogniu piekielnym, (ktra skaniaa modych chopcw do wrzeszczenia w nasz stron niepieklarze [no-hellers], gdy tylko przejedalimy
obok) waya dla nich prawie tyle, co nasze stanowisko wobec wojny.
Odkryem wtedy, e ciasna bigoteria jest czym przeraajcym. Byem
szczliwy, e jestem czci organizacji wolnej od takiego braku tolerancji.
Nadeszo lato 1941 roku i wbrew moim oczekiwaniom znalazem si
na kolejnym zgromadzeniu, zorganizowanym w St. Louis, w stanie Missouri. Wci pamitam tumy pitrzce si wok drogi, ktr sdzia Rutherford udawa si na miejsce zgromadzenia. Wieziono go duym samochodem
w asycie Haydena Covingtona i wiceprezesa Nathana Knorra. Ci dwaj mczyni ogromnej postury stali na stopniach samochodu jako stra osobista.
W ostatnim dniu zjazdu Rutherford zgromadzi wok podium wszystkie
dzieci w wieku od lat piciu do lat osiemnastu. Po wygoszeniu przygotowanej przez siebie mowy, zacz do nich przemawia improwizujc.
Ten wysoki mczyzna, ktry zazwyczaj wyglda surowo, a ton jego
gosu by twardy, teraz przemawia z ojcowsk perswazj. Zaleca tym
dzieciom, eby odoyy na bok plany maeskie a do powrotu Abrahama, Izaaka, Jakuba oraz innych wiernych mw i niewiast Starego Testamentu. Wkrtce mieli oni zmartwychwsta i pokierowa ich wyborem
partnera.
Nastpnie kademu dziecku wrczono bezpatny egzemplarz nowej
ksiki zatytuowanej Children (Dzieci). Zawarte w niej myli przekazywane byy w oparciu o przeycia fikcyjnej pary wiadkw Jehowy, Jana
i Euniki, ktrzy cho s zarczeni, decyduj si odoy swoje plany maeskie do chwili nastania szybko zbliajcego si Nowego Porzdku. Jan
mwi do Euniki:
14
Nasz nadziej jest to, e w cigu kilku lat nasze maestwo dojdzie do skutku i z aski Pana bdziemy mieli sodkie dzieci, ktre przynios chwa Panu. Moemy odoy nasze maestwo a do
chwili, gdy na ziemi zapanuje trway pokj. Teraz
nie wolno nam dodawa niczego do naszych ciarw. Musimy by wolni i wyposaeni do suby
Pana. Gdy TEOKRACJA zapanuje w peni, posiadanie rodziny przestanie by ciarem. 10
Miaem wwczas dziewitnacie lat. Dzi mam osiemdziesit cztery lata,

lecz wci pamitam to wewntrzne poruszenie emocjonalne, t dziwn
mieszanin podniecenia i przygnbienia, jak we mnie wywoay powysze sowa. W moim wieku konfrontacja z tego rodzaju stwierdzeniami, stawiajcymi mnie w gruncie rzeczy wobec decyzji odoenia planw maeskich na czas nieokrelony, miaa wpyw niepokojcy. Prawdopodobnie atwiej przyjbym to, co rozwaaj modzi katolicy decydujc si wybra stan kapaski. Lecz sia argumentw prezesa Towarzystwa Stranica
tkwia przecie w tym, e od Armagedonu dzieli nas dosownie chwila. Tak
zreszt opisywaa to wydarzenie Stranica z 15 wrzenia 1941 roku.
Otrzymawszy w prezencie ksik Children (Dzieci) maszerujce dzieci przyciskay j do siebie. Nie
jako zabawk lub maskotk dla zwykej przyjemnoci, lecz jako dostarczone przez Pana narzdzie do jak
najefektywniejszej pracy w cigu pozostaych miesicy dzielcych nas od Armagedonu. 11
Po latach dowiedziaem si, e sdzia Rutherford by w tym czasie

miertelnie chory na raka. Od wielu lat y ju w separacji ze swoj on,
ktra bdc rwnie wiadkiem bya inwalidk i mieszkaa w Kalifornii. Jego syn, osignwszy dojrzao, nie zainteresowa si religi ojca.
Mj stryj Fred Franz powiedzia mi, e zy stan zdrowia sdziego oraz silne
10
Children, wydanie z roku 1941, s. 366.
11
Patrz: Stranica z 15 wrzenia 1941 r., s. 288 (wydanie angielskie).
15
2.
pragnienie nastania koca jeszcze za jego ycia stay si przyczyn wielu podobnych wypowiedzi, ktre pady w 1940 i 1941 roku.
Od tej chwili zaczem myle, e gdyby bohaterowie ksiki Children
(Dzieci) byli prawdziwi, a nie fikcyjni, ich okres zarczynowy byby bardzo
dugi, a waciwie musiaby trwa cigle. Wszystkie obecne na tamtym zjedzie mode dziewczyny z pewnoci miayby obecnie za sob okres rodzenia
dzieci, bdc przynajmniej dobrze po szedziesitce lub majc ponad siedemdziesit lat. A przecie niektre spord obecnych na zjedzie dzieci wiernie trzymay si usyszanej rady, pozostajc w stanie wolnym cay ten okres,
ktry moglibymy nazwa normalnym, jeli chodzi o zawieranie zwizkw
maeskich, a do lat swego starokawalerstwa czy staropaniestwa.
W roku 1942 praca w charakterze pioniera specjalnego w Wellston,
w stanie Ohio, przyniosa mi nowe dowiadczenia.12 Wraz z innym wiadkiem
mieszkalimy w maej przyczepce, w budce na kkach domowej roboty (1,8
metra na 4,3 metry). ciany przyczepy nie miay adnej izolacji, a nasz may
piecyk wglowy utrzymywa ogie co najwyej przez kilka godzin. Po kilku wietrznych nocach woda w wiaderku, jakie mielimy wewntrz przyczepy, bya cakowicie
zamarznita, a obudziwszy si w nocy, czsto nie moglimy ponownie zasn z powodu pulsujcego blu w zmarznitych
stawach. Nie byo nas sta na nic wicej.
Oprcz naszej czci, jak pobieralimy
od datkw ludzi za literatur, kady z nas
otrzymywa comiesiczn zapomog od Towarzystwa w wysokoci maksimum
15 dolarw.13 Przez wiksz cz roku nasz gwny posiek dzienny skada
si z gotowanych ziemniakw, margaryny z dodatkiem oleju rolinnego i czerstwego chleba, ktry kosztowa o poow mniej ni chleb wiey. Mj partner
mia stary samochd, ale rzadko mielimy pienidze na paliwo.
Wrogo ludzi dawaa zna o sobie rwnie w tym miecie. Co jaki
czas chopcy wybijali nam wszystkie okna w przyczepie. Pewnego wieczoru, gdy wrciem do naszego domu, zastaem go przewrconym na bok.
Znw zostaem aresztowany i spdziem noc w lokalnym wizieniu. ko dosownie pezao od wielkiej iloci yjcych na nim pluskiew. Nie
mogc si na nim pooy, spdziem ca noc siedzc na pustej puszce
blaszanej, ktr kto pozostawi w celi.
12
Pionierzy specjalni to penoczasowi pracownicy Towarzystwa, ktrym przydzielio ono specjalne tereny dziaalnoci. Ich praca wie si z wysok liczb godzin przeznaczanych miesicznie na goszenie oraz z otrzymywaniem comiesicznej zapomogi finansowej na pokrycie kosztw utrzymania.
13
Formularz o miesiczn zapomog zawiera rubryk, w ktr wpisywao si przychody z datkw otrzymanych za literatur; rubryk, w ktrej nanosio si sum wydanych pienidzy oraz
rubryk, w ktrej zamieszczao si rnic midzy przychodami a wydatkami. Poniewa czasem rnica midzy przychodami a wydatkami nie sigaa 15 dolarw, dlatego uznaem za
suszne prosi o mniej pienidzy. Byo to jednak powodem, e wci koczyem miesic z brakiem funduszy, i prosiem o coraz mniejsze sumy. Jak si pniej zorientowaem, wikszo
pionierw specjalnych zwracaa si po prostu o cae 15 dolarw.
16
W 1944 roku otrzymaem zaproszenie na piciomiesiczny kurs do

szkoy misjonarskiej, Biblijnej Szkoy Stranicy Gilead (The Watch Tower Bible School of Gilead). Po jej ukoczeniu, w trakcie czekania na
przydzielenie terenu misyjnego, ptora roku spdziem jako kaznodzieja podrujcy. Odwiedzaem zbory w obwodzie, ktry obejmowa stan
Arizona oraz wiksz cz Kalifornii. Wizytujc zbory w rejonie San Diego, w stanie Kalifornia, pi nocy spdziem w Bet-Sarim (co znaczy:
Dom Ksit). By to ogromny dom zbudowany przez Towarzystwo
i jak mwiono trzymany w depozycie dla wiernych mw Starego Testamentu, od Abla poczynajc. Mowie ci mieli zamieszka w nim
po swym zmartwychwstaniu.14 Za swego ycia w domu tym spdza zimy
sdzia Rutherford, bowiem mia problemy z pucami. Pamitam, e miejsce to wywoao u mnie poczucie oderwania od rzeczywistoci. San Diego byo piknym miastem i dom te by nieprzecitny stanowi wysokiej
klasy rezydencj. Nie mogem jednak zrozumie, dlaczego mowie, o ktrych czytaem w Biblii, mieliby by zainteresowani zamieszkaniem tutaj;
co mi si tu nie zgadzao.15
Najpierw wyznaczono mnie do pracy misyjnej we Francji, lecz ze wzgldu na to, e wojskowa komisja poborowa nie udzielia mi pozwolenia na
opuszczenie kraju, nie mogem si tam uda. (Mimo, e jako kaznodzieja
zostaem zwolniony ze suby wojskowej, komisja uzasadnia swoj odmow tym, e mj wiek nadal kwalifikowa mnie do poboru). Nastpnie przydzielono mi teren na wyspie Puerto Rico (uznawanej za cz Stanw Zjednoczonych). Przed wyjazdem w 1946 roku, Nathan Knorr, ju jako prezes
Towarzystwa (Rutherford zmar w pierwszych miesicach 1942 r.), przemwi do nas grupy modych mczyzn, ktrych rozesano do pracy kierowniczej jako nadzorcw oddziaw w rnych krajach. W swoim przemwieniu midzy innymi mocno podkreli, e jeeli chcemy pozosta w powierzonej nam subie misyjnej, powinnimy unika wszystkiego, co mogoby prowadzi do zalotw lub maestwa. Polityka bya nastpujca:
utrata stanu wolnego oznacza utrat zadania misyjnego.16
Ju wkrtce grupa osb mieszkajcych w naszym domu misjonarskim
w San Juan, w Puerto Rico, skadaa si z jednego maestwa, siedmiu
dziewczt w wieku od 20 do 30 lat i ze mnie. Mieszkalimy wszyscy w jednopitrowym, szeciopokojowym domu. Cho trzymaem si rady Knorra,
starajc si by bardzo zajtym (czasami prowadziem ponad pitnacie domowych studiw biblijnych tygodniowo), to jednak takie czynniki, jak polityka zabraniajca zawierania maestw i mieszkanie w bliskim ssiedztwie stwarzay presj, ktra bya dla mnie bardzo mczca. Nie uatwiay
mojej sytuacji ataki czerwonki, nastpnie zaraenie si paratyfusem, ktre14
Patrz: ksika Salvation (Zbawienie), opublikowana w 1939 r., ss. 311 i 312.
15
Niedugo potem Bet-Sarim zosta sprzedany. Wiara w powrt wiernych mw Starego Testamentu przed Armagedonem rwnie zostaa porzucona.
16
Zasadniczo ta sama zasada obowizywaa w siedzibie midzynarodowego Biura Gwnego

oraz we wszystkich Biurach Oddziaw. W poowie lat pidziesitych zostaa ona zmieniona;
rwnie Knorr zawar zwizek maeski.
17
2.
mu towarzyszyy silne napady blw jelitowych i krwawe stolce, a w kocu zakaenie si zapaleniem wtroby. (Pomimo czerwonki i paratyfusu kontynuowaem prac w biurze. Zwolnienie wziem tylko na tydzie z powodu zapalenia wtroby. Byem bowiem wwczas tak saby, e ledwie mogem
wspi si po schodach do biura). Po omiu latach pracy wszystkie towarzyszce jej napicia doprowadziy mnie niemale do zaamania nerwowego.
W odpowiedzi na list napisany do prezesa, zostaem zwolniony z moich obowizkw wynikajcych z prowadzenia Oddziau (chocia o to nie
prosiem). Zaproponowano mi powrt do Stanw Zjednoczonych i podjcie pracy w charakterze nadzorcy podrujcego. Poprosiem, aby zamiast
tego pozwolono mi pozosta na przydzielonym terenie w Puerto Rico. Zostaem przeniesiony do innego miasta. Cho miasto Aguadilla niezbyt mi
si podobao, poprosiem o przydzielenie mnie do niego, poniewa byy
tam wiksze potrzeby.
Po upywie okoo roku zostaem wyznaczony na nadzorc podrujcego. Odwiedzaem zbory na wyspie oraz na ssiednich Wyspach Dziewiczych (lecych na wschd od Puerto Rico).
Ponadto Towarzystwo prosio mnie o to, bym od czasu do czasu jedzi do Dominikany, gdzie rzd dyktatora Rafaela Trujillo oboy dziaalno wiadkw Jehowy zakazem. Celem moich wyjazdw do tego pastwa
by przemyt publikacji Towarzystwa Stranica.17 Robiem to wiele razy. Nastpnie, w roku
1955, zostaem poproszony o dorczenie petycji do rk wasnych dyktatora. Wiedzc, e ludzie, ktrzy popadli w jego nieask, po prostu znikali, przyjem powierzone mi zadanie
z pewn doz niepokoju.
Przybywszy do Ciudad Trujillo (obecnie
Santo Domingo) wysaem telegraf do Generalissimo przedstawiajc si jedynie jako
pnocnoamerykaski pedagog z informacjami o wielkiej wadze dla Pana i Paskiego
kraju. Otrzymaem zezwolenie na audiencj
Dyktator Dominikany,
w Paacu Narodowym i dorczyem petycj do
Rafael Trujillo
rk wasnych dyktatora.18 Ku mojemu zaskoczeniu nie zostaem wyproszony i w pniejszym czasie kontynuowaem
mj przemyt nie bdc rozpoznany.
17
Cho jestem redniego wzrostu, moja waga w czasie pobytu na Karaibach wahaa si w granicach 53 kilogramw. Pod podwjn warstw bielizny mogem umieci kilka czasopism wok
mojego ciaa, schowa w swoje szorty otwart, 384-stronicow ksik i nadal wyglda normalnie. Jedynym problemem byo siedzenie w samolocie, kiedy to rogi otwartej ksiki wciskay mi si w uda powodujc pewien dyskomfort.
18
Generalissimo przyj mnie w mundurze galowym ze wszystkimi swoimi medalami, z ktrych

wiele jeli nie wszystkie nada sobie sam. Gdy zorientowa si, na czym rzeczywicie polegaa moja misja, audiencja zakoczya si wzgldnie szybko. Widocznie moja wizyta zrobia na nim dobre wraenie, gdy jaki czas potem zakaz dziaalnoci wiadkw zosta na okres
okoo roku zniesiony, po czym wprowadzono go ponownie.
18
W roku 1957 wszyscy amerykascy misjonarze reprezentujcy wiadkw zostali z Dominikany usunici. Stao si to wwczas, gdy wybucha
fala ostrych przeladowa, w czasie ktrych wielu miejscowych wiadkw
zostao brutalnie pobitych i uwizionych. Gwn przyczyn przeladowania by fakt, e mczyni bdcy wiadkami odmawiali brania udziau w marszach, co byo wymagane na mocy prawa o wiczeniach wojskowych. Innym powodem by sprzeciw religijny: ksia i inni ludzie zamieszczali w gazetach swe podegajce komentarze.
Towarzystwo poprosio mnie wwczas, abym uda si do Dominikany i sprawdzi, w jakich warunkach yj rdzenni wiadkowie. Nieco wczeniej tam byem, by przekaza instrukcje misjonarzom. Przywiozem te
ze sob szczegowe informacje na temat przeladowa. Wiadomoci te
zamieszczono na czoowych miejscach w portorykaskich gazetach. Jak
dowiedzielimy si ze rde zblionych do dyktatora, te nieprzychylne artykuy doprowadziy Trujillo do wciekoci.
Tak wic teraz udawaem si do Dominikany jako czowiek naznaczony. Pamitam, e na pierwsz noc w hotelu w Ciudad Trujillo otrzymaem pokj na parterze, z kiem tu obok francuskiego okna. Poczucie prawdziwego niebezpieczestwa byo we mnie na tyle due, e upozorowaem, i kto ley w ku, podczas gdy sam spaem na pododze za
kiem. Ale i tym razem moja wizyta przebiega bez zakce, w nastpnych za latach odwiedziem ten kraj jeszcze szereg razy.
Po upywie pewnego czasu Towarzystwo zmienio swoj polityk dotyczc
zawierania maestw i po trzynastu latach od chwili mojego przyjazdu do Puerto Rico oeniem si. Miaem wwczas
okoo 37 lat. Moja ona Cynthia doczya do mnie w mojej dziaalnoci nadzorcy podrujcego. Warunki ekonomiczne na wyspie byy bardzo ze, znacznie poniej dzisiejszego poziomu ycia.
Mieszkalimy wraz z ludmi, ktrym suylimy, w ich maych mieszkaniach; niektre byy zaopatrzone w biec wod
i elektryczno, inne za nie. Czasem cieszylimy si pewnym stopniem prywatnoci, innym za razem nie mielimy jej
niemal wcale. Bdc wtedy stosunkowo
modzi dostosowywalimy si do wci
nowych warunkw, lecz powanie odbio si to na zdrowiu mojej ony.
Ju kilka miesicy po zawarciu maestwa, podczas suby na maej
wyspie Tortola, moja ona zapada na ostry nieyt odka i jelit. Przyczyn tego bya prawdopodobnie za jako wody lub skaona ywno.
Dom, w ktrym mieszkalimy, nalea do miej rodziny z Indii Zachod19
2.
nich. Mieli kochane dzieci. Niestety, dom, ktry wynajmowali by opanowany przez karaluchy, stworzenia wywoujce u mojej ony niemal panik. Co wieczr, przed opuszczeniem moskitiery, dokadnie sprawdzalimy, czy nie ma ich w naszym ku. Podejrzewajc, e ogromne pudo
z garderob stojce w kcie pokoju moe by kwater gwn karaluchw, udaem si tam pewnego dnia uzbrojony w rodek owadobjczy
w aerozolu. Ostronie uniosem znajdujc si na wierzchu cz garderoby, po czym szybko pooyem j z powrotem pudo yo setkami maych karaluchw. Nie zastosowaem aerozolu w obawie, e mgbym rozproszy insekty po wszystkich czciach pokoju. Mieszkanko dostarczao
nam jeszcze innej przyjemnoci: co noc do kuchni (ssiadujcej z naszym pokojem i jedyn w domu azienk) wchodzi szczur na tyle duy, e
bez problemu przesuwa stojce na pkach puszki ywnociowe.
W takich warunkach moja ona rozpocza swoje zmagania z nieytem odka i jelit z chorob powodujc ostr biegunk i regularne wymioty. Udao mi si wtedy doprowadzi j do jedynego lekarza na wyspie, ktry powstrzyma na krtko torsje przy pomocy zastrzyku. Pno
w nocy torsje wystpiy ponownie i w poczeniu z nieprzerwan biegunk doprowadziy Cynthi do niebezpiecznego odwodnienia organizmu. Pobiegem obudzi doktora, ktry mieszka okoo dwa kilometry od
nas, i jego jeepem odwielimy Cynthi do maej kliniki. Jej yy na rkach byy prawie niewidoczne. Pielgniarki po wielu prbach w kocu
si w nie wkuy podajc roztwr soli. Kilka dni pniej Cynthia opucia szpital, ale jej zdrowie ju nigdy nie powrcio do normy. Pniejsza infekcja pasoytnicza (owsiki) dodatkowo pogorszya spraw.
Kontynuowalimy nasz dziaalno objazdow do 1961 roku, kiedy
to zostalimy przeniesieni do Dominikany. Dyktator Trujillo zosta zamordowany na krtko przed naszym przybyciem.
W czasie naszego prawie picioletniego pobytu w tym pastwie widzielimy upadek czterech kolejnych rzdw, a w kwietniu 1965 roku
przeylimy wojn ogniskujc si wok stolicy miejsca naszego zamieszkania. Wikszo Amerykanw i innych zachodnich mieszkacw
opucia kraj. Nasza grupa misjonarska nie bya skonna opuci dominikaskich wiadkw Jehowy oraz przydzielonego nam terenu, dlatego moglimy zobaczy, jak wyglda ycie w czasie wojny.
Caymi nocami sycha
byo odgosy strzaw setek karabinw, szczkanie pistoletw maszynowych, wybuchy dzia przeciwpancernych i innej broni cikiego kalibru. W cigu dnia nastawaa chwilowa przerwa w walce.
Wwczas udawao nam si
wyj i prowadzi dziaalCzog znajdujcy si naprzeciwko domu misjonarskiego.
no, cho czasem bylimy zmuszeni pada na ziemi na skutek ostrzau

artyleryjskiego. Do dzi zastanawiam si, jak blisko musi przelecie kula,
aby usysze jej charakterystyczny bzyk, podobny do dwiku przelatujcej koo nosa rozdranionej pszczoy. Pewien onierz powiedzia mi pocieszajcym tonem: Nie martw si o bzykajce kule. Tej, ktra trafi ciebie, nie usyszysz.
Pozostae pitnacie lat mojej suby penoczasowej byy zupenie
inne. Spdziem je w siedzibie midzynarodowego Biura Gwnego w Brooklynie, jednej z dzielnic Nowego Jorku. Lata poprzedzajce rok 1965 opisaem do szczegowo, poniewa to, co si na nie skada, przypomina
w pewnym stopniu przeycia, na ktre powoa si aposto Pawe na dowd swojej szczeroci w subie Bogu i Chrystusowi:
20
21
Potwierdzamy, e jestemy sugami Boymi [naszym] wielkim

mstwem w chwilach cierpienia: w czasie prb i utrapie.
W sowach, ktre nastpuj potem, Pawe nie wspomina o swoich

przemwieniach, nie podaje, z jakiej liczby ludzi skaday si ogromne
tumy, do ktrych przemawia, nie przytacza te adnych organizacyjnych
zabiegw majcych na celu wzrost liczby wierzcych.19
Nie twierdz, e to, przez co przeszedem, przewysza dowiadczenia
wielu innych ludzi misjonarzy wiadkw Jehowy bd te misjonarzy
innych religii. To sprawozdanie zostao przedstawione czytelnikowi, by
doceni jego wzgldn warto i w jego kontekcie oceni wano i rzetelno informacji zawartych na pozostaych stronicach niniejszej ksiki.
OKOLICZNOCI I KONSEKWENCJE
Nie moemy nie mwi o tym, comy widzieli i syszeli. Dzieje 4:20, BT
To, co widziaem, syszaem i czego dowiadczyem w cigu nastpnych pitnastu lat wywaro na mnie wielki wpyw. Nie jestem w stanie
przewidzie, czy reakcje czytelnika pokryj si z moimi. Jedno jest jednak
pewne, to mianowicie, e nikt nie zrozumie, co spowodowao u mnie kryzys, jeeli nie pozna faktw i rozwoju wydarze, o ktrych zamierzam pisa. Odpowiednim wydaje si tu przysowie: Gdy kto odpowiada w jakiej sprawie, zanim jej wysucha, jest to jego gupota i upokorzenie.20
Rok przed wybuchem wojny w Republice Dominikaskiej, tu po
przebytej przeze mnie gorczce denga, po ktrej moje zakoczenia nerwowe odznaczay si wysok nadwraliwoci, udaem si do Stanw
Zjednoczonych w celu odbycia dziesiciomiesicznego kursu w Szkole Gi-
19
2 Koryntian 6:4-10, JB.
20
Przysw (Przypowieci) 18:13.
2.
lead.21 Na zakoczenie kursu prezes Towarzystwa, N. H. Knorr, poprosi

mnie o pozostawienie suby misjonarskiej na Karaibach i przeniesienie
si wraz on do siedziby midzynarodowego Biura Gwnego (zwanego
Betel) w Brooklynie. Miaem tam suy w Dziale Redakcyjnym (Writing Department). Cho niewtpliwie inni uznaliby to za zaszczyt, tak naprawd nie byem zainteresowany opuszczeniem swego miejsca. Rozmawiajc z bratem Knorrem w jego biurze wyjaniem, e jestem bardzo zadowolony z mojego obecnego zadania, jestem zadowolony z ludzi i z pracy.
Najwyraniej uzna to za brak naleytego doceniania oferowanej mi moliwoci; wyglda na uraonego. Wwczas powiedziaem mu, e po prostu
chciaem, aby wiedzia, co czuj, aby zna moj mio do pracy misjonarskiej. Wyraziem te gotowo przyjcia zmiany mojego zadania.
Kilka miesicy po naszym przyjedzie do Betel i rozpoczciu pracy
w Dziale Redakcyjnym, prezes Knorr zaprosi mnie do biura, w ktrym na
stole pitrzyy si wysokie stosy maszynopisw. Zostaem poproszony o podjcie si opracowania sownika biblijnego. Maszynopisy byy rezultatem przydzielenia pracy 250 ludziom z caego wiata. Zadania te rozdzielono kierujc
si gwnie pozycj okrelonych osb w organizacji (a mianowicie pracownikom Biur Oddziaw, nadzorcom drukarni, itp.). Niewielu spord tych ludzi mogo si wykaza dowiadczeniem pisarskim, jeszcze mniejsza ich cz
posiadaa odpowiednie kwalifikacje, czas bd dostp do biblioteki w celu
przeprowadzenia odpowiednich bada i studiw. Myl, e przy duej dozie
ostronoci mona powiedzie, e co najmniej dziewidziesit procent nadesanego materiau nie przedstawiao wikszej wartoci.
Zaczem od hasa Aaron, dalej przeszedem do Aaronici, Ab,
Abaddon itd., lecz wkrtce stao si oczywiste, e dla jednego pisarza
przedsiwzicie to jest niewykonalne. Najpierw wic do pomocy wyznaczony zosta Lyman Swingle, czonek Zarzdu Towarzystwa Stranica, krtko potem Edward Dunlap, sekretarz Szkoy Gilead. W kocu do grupy doczyli Reinhard Lengtat z Dziau Suby (Service Department) i John Wischuk z Dziau Redakcyjnego. Wspomniane wyej osoby stanowiy trzon
ekipy redakcyjnej. W trakcie pracy do tego grona na duej lub krcej doczali inni, lecz tych pi osb prowadzio to przedsiwzicie do koca.
Trwao to pi lat, do chwili, gdy 1696 stronicowe dzieo, zwane Aid to Bible Understanding (Pomoc do zrozumienia Biblii), zostao ukoczone.22
Na pocztku pracy prezes Knorr powiedzia co, co stao si podstawowym wyznacznikiem naszego podejcia do opracowywania sownika.
Rozmawiajc z nami, wyznaczonymi do tego zadania, powiedzia on mianowicie: Chcemy zaprezentowa po prostu to, co mwi Biblia; nie trzeba
szuka wszystkiego w publikacjach Towarzystwa.
21
Gorczka denga jest ostr, zakan gorczk tropikaln objawiajc si wysypk i ostrymi blami w stawach. Podobnie jak malaria, przenoszona jest przez moskity. Jej rozwj jest ograniczony, rzadko koczy si mierci. Jej trway wpyw na moje zdrowie mg by spowodowany
przebyt wczeniej, w dziecistwie, szkarlatyn.
22
Piciu spord nas otrzymywao przydzia tematw od Karla Adamsa, nadzorcy Dziau Redakcyjnego.
22
Niewtpliwie przypadkiem nie zrozumielimy wtedy intencji jego wypowiedzi. T intencj bya co uwiadomilimy sobie pniej ch
szybkiego wykonania zadania. Chodzio mu o dzieo stosunkowo zwize, o podrcznik jak to pniej okreli. Na wyoenie tego, co mwi
wersety biblijne na okrelony temat, wraz z bardzo zwizym wyjanieniem dodatkowym, wystarczyoby nam rzeczywicie niewiele czasu powiconego studiom i badaniom.
My za zrozumielimy wypowied prezesa inaczej. Mylelimy, e
w przypadku kadego hasa chodzi raczej o to, by dy do przedstawienia przede wszystkim tego, co Biblia naprawd mwi na dany temat bez
koniecznoci prezentowania zagadnie w taki sposb, w jaki robi to publikacje Towarzystwa Stranica. W rezultacie powstao dzieo zupenie
inne od tego, ktre mogo powsta w przeciwnym wypadku. Materia nadesany przez 250 ludzi prawie bez wyjtku prezentowa informacje zgodne z przyjtym punktem widzenia publikacji Towarzystwa. Nasze studia i badania czsto ujawniay rnice.
Wiceprezes Towarzystwa Fred Franz uchodzi za najwybitniejszego
uczonego biblist organizacji. W wielu przypadkach udawaem si z pytaniami do jego biura. Ku mojemu zaskoczeniu czsto odsya mnie do
komentarzy biblijnych, mwic: Dlaczego nie spojrzysz, co mwi Adam
Clarke albo Cooke?. Gdy za przedmiot dotyczy gwnie hebrajskiego
tekstu Pisma witego, mwi: Co mwi komentarze Soncino?.
Nasza biblioteka w Betel zawieraa cae zestawy regaw wypenione tego typu komentarzami. Poniewa byy one produktem pracy teologw i uczonych innych wyzna, nie przywizywaem do nich zbyt wielkiej wagi i podobnie jak innym ludziom z wydziau towarzyszya mi
niepewno, a nawet nieufno, gdy miaem z nich korzysta. Karl Klein,
dugoletni pracownik Dziau Redakcyjnego, mwi czasem o korzystaniu
z tych komentarzy; w sposb bardzo dosadny wyraa si, e jest to ssanie mleka z sutek Babilonu Wielkiego, czyli imperium religii faszywej
zgodnie z interpretacj, jak Towarzystwo nadawao symbolowi wielkiej nierzdnicy z Ksigi Objawienia.23
Im wicej jednak korzystaem z informacji zawartych w tych komentarzach, tym wiksze wraenie robio na mnie wyraane przez wikszo
z nich mocne przekonanie o Boskim natchnieniu Pisma witego. Wraenie to jeszcze bardziej umacnia fakt, e cho niektre z tych komentarzy
zostay napisane bardzo dawno bo w XVIII wieku informacje w nich
zawarte byy w wikszoci aktualne i cenne. Nie potrafiem oprze si pokusie porwnywania ich z naszymi wasnymi publikacjami, w ktrych informacje czsto na przestrzeni zaledwie kilku lat staway si nieaktualne
i nie nadaway si do dalszego publikowania. Nie znaczy to, e komentarze te byy nieomylne, jednak ich mocn stron byo to, e uj, ktre
w moim odczuciu byy bdne, byo naprawd niewiele.
23
Trudno mi uwierzy w to, e Karl Klein traktowa swoje sowa powanie. Sam bowiem korzysta z tych komentarzy i wiedzia, e czsto korzysta z nich Fred Franz.
23
2.
Zaczem bardziej ni kiedykolwiek docenia ogromn rol, jak w zrozumieniu znaczenia kadego fragmentu Biblii odgrywa kontekst. Zdawao si, e wiadomo tych spraw bya rwnie udziaem innych czonkw
naszej grupy regularnie pracujcych nad sownikiem. Zrozumielimy take, e musimy pozwoli Biblii na definiowanie jej wasnych poj, zamiast
trzyma si dotychczasowych pogldw lub ustala te pojcia na podstawie sownika jzyka angielskiego. Zaczlimy robi wikszy uytek z hebrajskich i greckich leksykonw, jakie mielimy w bibliotece domu Betel
oraz z konkordancji opartych na sowach w jzykach oryginalnych, a nie
na ich angielskich odpowiednikach.
Bya to prawdziwa szkoa. Ale byo to te w pewnym sensie upokarzajce. Musielimy uzna, e nasze zrozumienie Pisma witego jest o wiele
ubosze, ni mylelimy, i e nie jestemy tak zaawansowanymi uczonymi
biblistami, jak to sobie wyobraalimy. Jeli chodzi o mnie, to przez ostatnie
dwadziecia pi lat byem w takim kieracie dziaalnoci, e cho przeczytaem Bibli kilka razy, nigdy nie mogem sobie pozwoli na powane
i szczegowe jej badanie. Tak naprawd to nie czuem te takiej potrzeby
uwaaem, e przecie robi to za mnie inni. Dwa kursy, jakie odbyem
w Szkole Gilead, byy tak cile i obficie zaprogramowane, e pozostawiay
bardzo niewiele czasu na przemylenia, na spokojne badanie i analiz.
Obecnie miaem zarwno czas, jak i dostp do dodatkowych pomocy
biblijnych do leksykonw, komentarzy, do greckich i hebrajskich konkordancji, itd. a okazay si one bardzo przydatne. Podstawow jednak
rzecz byo kierowanie si w kadym przypadku kontekstem, cige poddawanie si kontroli samego Pisma witego. To byo czym zasadniczym
i najwartociowszym. Zmiana punktu widzenia nie nastpia w cigu jednej nocy, lecz dokonywaa si na przestrzeni lat. Stopniowo pogbiaa si
we mnie zasadnicza potrzeba, by pozwoli Sowu Boemu mwi za siebie i to w moliwie najwikszym zakresie. Teraz wiedziaem, dlaczego te
stuletnie lub dwustuletnie komentarze z naszej biblioteki w Betel byy co
do swej wartoci ponadczasowe: to wanie fakt, i komentoway Bibli
werset po wersecie, zmusza autorw do pozostawania mniej lub bardziej
w ramach znaczenia narzuconego przez kontekst. To za powanie ograniczao wszelkie wycieczki w stron sekciarskich pogldw oraz uciekanie si do fantazyjnych interpretacji.
Wrd tematw, ktre przydzieli mi Karl Adams, nadzorca Dziau
Redakcyjnego, byy terminy starszy mczyzna [starszy] i nadzorca.
Otrzymaem jedynie te sowa; nie dostaem wskazwek ani zalece odnonie tego, jak rozwin te tematy. Prosz zatem zwrci uwag, jak wydana
w 1993 roku ksika omawiajca histori organizacji, pt. wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego, przedstawia t spraw na stronie 233:
24
Przedstawiony tu obraz sytuacji zosta wyranie wypaczony, by stworzy

faszywe wraenie. Ksika ta mwi o gromadzeniu informacji do ksiki Pomoc do zrozumienia Biblii jako o dziele wykonanym na zlecenie Ciaa Kierowniczego, i wywouje wraenie, e to grono ludzi sprawowao nad owym dzieem sprawne kierownictwo, kierujc si trosk o wierno Pismu witemu.
W rzeczywistoci praca nad ksik Pomoc nie zostaa w tym czasie zainicjowana przez Ciao Kierownicze ani nie objo ono nad ni nadzoru, lecz naley
to przypisa prezesowi korporacji Stranica, Nathanowi Knorrowi. Chocia to
on zainicjowa t prac, rzeczywisty nadzr w jego wypadku by bardzo rzadki
i ograniczony, poniewa faktyczne kierownictwo sprawowa Karl Adams, nadzorca Dziau Redakcyjnego. Knorr nigdy nie wymyli listy tematw, ktre miay by uwzgldnione w ksice ani nie kierowa przydzielaniem ich lub sposobem ich rozwinicia. To Karl Adams wymyli i przydzieli wszystkie tematy.
Adams nie by czonkiem Ciaa Kierowniczego ani nie nalea do pomazacw. Spord tych, ktrzy osobicie i bezporednio byli zaangaowani w faktyczne badania i pisanie artykuw do ksiki Pomoc, jedynie
Lyman Swingle nalecy do Zarzdu korporacji by czonkiem Ciaa
Kierowniczego. Jednake przydziay tematw otrzymywa od Karla
Adamsa i pracowa pod jego nadzorem, kierujc to, co napisa do Karla, od ktrego zaleao, czy to bdzie
wydane i zaaprobowane. Podobnie
byo w przypadku pozostaych osb
Karl Adams
25
2.
pracujcych nad sownikiem. Nathan Knorr i Fred Franz w kocu przeczytali

niektre z ukoczonych artykuw, lecz decyzj odnonie wyboru artykuw,
ktre powinni przeczyta, Knorr pozostawi w gestii Karla Adamsa. Artykuw, ktre przeczytali byo bardzo mao.
Gdy przydzielono mi hasa starszy mczyzna [starszy] i nadzorca,
wwczas otrzymaem jedynie te tytuy. Nie byem wwczas czonkiem
Ciaa Kierowniczego, za wyniki mojej pracy nie byy rezultatem nadzoru
Ciaa Kierowniczego ani nawet Karla Adamsa. Mj stryj, Fred Franz mia
pewien wkad, lecz jedynie na skutek mojej osobistej inicjatywy, za jego
pniejsze dziaania stanowiy zaprzeczenie jego wkadu. Jest czym dowiedzionym, e rezultat moich bada by czym nieoczekiwanym, nawet
niepodanym dla takich osb, jak Nathan Knorr czy Fred Franz.
Moje badania dowiody, e ustrj zwizany ze starszymi i z kierowaniem zborami w czasach biblijnych by bardzo odmienny od stanowiska
zajmowanego wwczas przez wiadkw Jehowy, bowiem w wikszym lub
mniejszym stopniu przewaa u nas ustrj monarchiczny. Kady zbr
dziaa pod nadzorem jednej osoby, sugi zboru lub nadzorcy zboru.
Termin nadzorca odnosi si tylko do tej osoby, natomiast wszyscy pozostali byli uwaani jedynie za jego pomocnikw. Biblijny model gron
starszych zosta w roku 1932 przez sdziego Rutherforda cakowicie zaniechany, a to ze wzgldu na rzekomy brak wsppracy ze strony niektrych starszych w realizacji programw i polityki Towarzystwa.24 Pozycja
prezesa daa Rutherfordowi autorytet potrzebny do przeforsowania swego stanowiska, a wszystkie zbory zostay zaproszone do gosowania za
rozwizaniem gron starszych i za zastpieniem ich przez wyznaczonego
przez Towarzystwo kierownika suby (Service Director). Przez nastpne czterdzieci lat w zborach nie byo gron starszych. Oto dlaczego w Przekadzie Nowego wiata wydanym przez Towarzystwo w latach pidziesitych konsekwentnie wystpuje wyraenie starsi mczyni zamiast sowa starsi, ktre wwczas byo sowem oficjalnie odrzucanym.25
Nieco zakopotany wynikami moich bada udaem si do stryja z zebranymi dowodami. Jego odpowied znw mnie zaskoczya: Nie staraj si
rozumie Pisma witego na podstawie tego, co widzisz dzisiaj w organizacji. I doda: Staraj si, by ksika Pomoc bya czysta. Zawsze patrzyem
na organizacj jako na jedyny Boy kana udzielajcy prawdy, tote rada ta
brzmiaa w moich uszach co najmniej dziwnie. Gdy wskazaem, e dokonane przez Towarzystwo tumaczenie Biblii, New World Translation (Przekad
Nowego wiata), oddajc Dzieje Apostolskie rozdzia czternasty, werset 23
24
Usprawiedliwiajc to posunicie na og kadzie si nacisk na niech niektrych starszych do

brania udziau w wiadczeniu od drzwi do drzwi, ktra to praktyka bya wwczas bardzo mocno promowana. Starszych tych przedstawia si jako ludzi zainteresowanych jedynie prowadzeniem zebra i wygaszaniem wykadw. Nigdy nie wspomina si przy tym, e prezes Stranicy, sdzia Rutherford, postpowa tak samo, jak oni. Jego zachowanie tumaczono tym, e obowizki nie pozwalay mu udziela si w goszeniu od drzwi do drzwi.
25
W pniejszych wydaniach Przekadu Nowego wiata stosowano sowo starsi, ale wystpowao ono tylko w Ksidze Objawienia w tekstach odnoszcych si do 24 starcw zasiadajcych przed tronem Boym.
26
ewidentnie dorzuca w odniesieniu do zamianowania starszych nie istniejce w oryginale sowa do urzdu co zmienia nieco sens wersetu stryj
powiedzia: Dlaczego nie sprawdzisz w niektrych innych tumaczeniach,
ktre nie s tak tendencyjne?.26 Wyszedem z jego biura zastanawiajc si,
czy rzeczywicie usyszaem to, co usyszaem. W przyszoci nieraz przypominaem mu te wypowiedzi w czasie posiedze Ciaa Kierowniczego.
Rozmowa ze stryjem mocno wpyna na moje podejcie do Biblii.
Gboko ceniem jego wierno nauce Pisma witego; wiernoci tej dowodziy jego uwagi. To sprawio, e jego pniejsza reakcja na ostateczne
rezultaty moich bada bya zupenie niezrozumiaa i niepokojca.
Po zakoczeniu pracy nad hasami starszy mczyzna [starszy] i nadzorca, moj prac przekazaem do oceny. Zwykle prezes Nathan Knorr
oraz wiceprezes Fred Franz nie czytali tych artykuw. Jednake Karl
Adams, kierownik Dziau Redakcyjnego powiedzia mi potem, e po przeczytaniu tych informacji poszed do brata Knorra i powiedzia: Myl, e
powiniene to przeczyta. To bardzo wiele zmienia.
Wrmy teraz do przedstawienia tej sprawy w ksice wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego. Drugi akapit pod nagwkiem Przygotowania do dynamicznego wzrostu jest w zasadzie streszczeniem moich artykuw, jak mona si przekona po porwnaniu tego akapitu z artykuami w ksice Pomoc. (Jedynym wyjtkiem jest nacisk pooony
w tym akapicie na oficjalne okrelenie starszych). Oczywicie nie oczekuj tego, e pisarz lub pisarze tej ksiki wymieni autora tych artykuw
w ksice Pomoc. Jednake z tego akapitu i z pocztku nastpnego czytelnik wycignie wniosek, e owe artykuy doprowadziy do podjcia ochoczej i niezwocznej decyzji majcej na celu dostosowanie wczesnego porzdku do ukazanego w nich ustroju biblijnego. A jak to naprawd byo?
Jak zrelacjonowa mi Karl Adams, po przeczytaniu maszynopisu Knorr
uda si do biura Freda Franza i wzburzony powiedzia: Co to ma znaczy? Czy to znaczy, e mamy zmieni wszystko po tak dugim czasie?.
Fred Franz powiedzia, e nie widzi takiej potrzeby istniejcy porzdek
moe trwa bez zakce.
Gdy Karl Adams przekaza mi pniej t informacj, trudno mi byo
w to uwierzy. Pewnego wieczoru udaem si wic do pokoju mego stryja, aby zorientowa si w sprawie. Stryj potwierdzi, e nie widzi potrzeby wprowadzenia zmian. Wiedzc, e kompletny podrcznik mia by
przekazany na uytek braci w czasie zgromadze okrgowych najbliszego lata, zapytaem stryja, jaki jego zdaniem wpyw bd miay na braci informacje, e w zborach I wieku istniay niezaprzeczalnie grona starszych, e wszyscy starsi penili sub nadzorcw i e jako organizacja nie
zamierzamy trzyma si tego biblijnego przykadu?
26
W pniejszych wydaniach Przekadu Nowego wiata opuszczono te dodatkowe sowa.

W pierwszych wydaniach werset ten wyglda nastpujco: Ponadto ustanowili im starszych
mczyzn do urzdu w zborze, a modlc si i poszczc, poruczyli ich Jehowie, w ktrego oni
uwierzyli (tumaczenie za tekstem angielskim).
27
2.
Stryj odpowiedzia spokojnie, e nie sdzi, aby wywoao to jakikolwiek

problem istniejcy porzdek zostanie dostosowany do informacji zawartych w sowniku. Wyraziem wwczas gbok obaw i stwierdziem,
e odstpienie od tego biblijnego porzdku moe okaza si bardzo niepokojce dla braci. Pozostajc przy swoim stanowisku stryj opowiedzia mi,
w jaki sposb rozumowali bracia w cigu minionych dziesitek lat. Uwaali oni, e poniewa Chrystus obj panowanie w 1914 roku, w zarzdzaniu
sprawami na ziemi naley oczekiwa pewnych zmian. Stryj doda take, e
wierzy i nadal wierzy, e Jezus Chrystus zarzdza sprawami swoich sug na
wiecie przy pomocy jednoosobowego urzdu. Taka sytuacja, jego zdaniem,
bdzie trwaa do chwili nastania Nowego Porzdku. Tre tych wypowiedzi
bya tak rna od zawartoci zda, ktre wyrzek przy wczeniejszych okazjach, e trudno mi byo pogodzi to wszystko ze sob.
Jednake jaki czas pniej wiceprezes przygotowa na zgromadzenie
pewne materiay, w ktrych zapowiada, e nastpi zmiana w dziedzinie
kierowania zborami na rzecz modelu kolegialnego. Gdy kopia opracowania dotara do Karla Adamsa, natychmiast przewidzia on konsekwencje
prezentowanego w nim stanowiska, bezzwocznie skontaktowa si z prezesem Knorrem i powiedzia: Bdzie dobrze, jeli brat znw porozmawia
z bratem Franzem. Sdz, e zmieni zdanie. Brat Knorr odby rozmow,
a brat Franz rzeczywicie zmieni zdanie. W konsekwencji istniejcy od
czterdziestu lat porzdek uleg zmianie.
Przedstawienie tej zmiany w ksice wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego jest prezentowaniem wyidealizowanego obrazu, ktry jest po
prostu nieprawdziwy. Ukazano tam Ciao Kierownicze jako grono, ktre
zlecio analiz i staranne studium okrele biblijnych, kierujc si wycznie
trosk o jeszcze cilejsze trzymanie si wzoru nakrelonego w Pimie witym. Rzekomo bezzwocznie dopasowano organizacj do tego biblijnego
wzorca. Takie nakrelenie sprawy wiadczy albo o niewiedzy pisarza lub pisarzy tego materiau na temat rzeczywistego przebiegu wypadkw, albo o
dwulicowoci, ktrej celem jest wywyszenie grupy ludzi w oczach czonkw organizacji. Tymczasem rzeczywisto wyjawia, w jak duym stopniu
wadza spoczywaa na niewielu jednostkach, i jak decyzja podjta raczej rutynowo przez jednego czowieka (Freda Franza) wpyna na kierunek, ktry zmuszona bya obra oglnowiatowa organizacja.
Gdy przydzielono mi haso chronologia, temat ten ponownie postawi mnie wobec powanych pyta.27 Gwna nauka wiadkw Jehowy gosi, e proroctwa biblijne wskazuj na rok 1914 jako na koniec czasw pogan, wspomnianych w Ewangelii ukasza, w rozdziale dwudziestym pierwszym, w wersecie 24. Twierdzi si, e w tym roku Jezus Chrystus obj Krlestwo i zacz panowa w sposb niewidzialny dla ludzkich oczu. Podstaw
oblicze prowadzcych do tej daty jest wspomniany w rozdziale czwartym
Ksigi Daniela okres siedmiu czasw, wykadany jako okres 2520 lat, kt27
28
ry rozpocz si w roku 607 p.n.e. (przed nasz er), a skoczy w 1914 roku
n.e. (naszej ery). Jeli chodzi o dat wyjciow 607 rok p.n.e. uwaa si, e
wanie w tym roku nastpio zburzenie Jerozolimy przez babiloskiego krla Nebukadneccara. Wiedziaem, e data 607 r. p.n.e. jest dat szczegln dla
naszych publikacji, ale nie uwiadamiaem sobie do koca, dlaczego.
Zbadanie tego jednego tematu chronologia zajo mi dugie miesice.
Zaowocoway one najduszym artykuem w sowniku.28 Wiksz cz tego
dugiego czasu spdziem w poszukiwaniach jakiegokolwiek dowodu, jakiegokolwiek faktu w historii, ktry prowadziby do daty 607 p.n.e. tak wanej dla naszych oblicze wskazujcych na rok 1914. Charles Ploeger, czonek
personelu Biura Gwnego pracujcy wwczas jako mj sekretarz, przeszuka biblioteki caego Nowego Jorku szukajc czegokolwiek, co od strony historycznej mogoby uzasadni dat 607 rok p.n.e.
Nie znalelimy absolutnie nic, aby j podtrzyma. Wszyscy historycy
wskazywali na dat o dwadziecia lat pniejsz (na 586/587 rok p.n.e. przyp. tum.). Dopki nie opracowano na uytek sownika hasa
archeologia nie uwiadamiaem sobie, e liczba tabliczek klinowych z wypalonej gliny, odnalezionych w rejonie Mezopotamii i pochodzcych z okresu staroytnego Babilonu, siga dziesitkw tysicy. Na adnej z tych pokrytych pismem klinowym tabliczek nie znaleziono nic, co
mogoby wskazywa, e okres imperium neobabiloskiego (w ktrym mieci si czas panowania
Nebukadneccara) by na tyle dugi, aby pasowa
Tabliczka klinowa
do 607 roku p.n.e., naszej daty zburzenia Jerozolimy. Wszystko wskazywao na okres o dwadziecia lat krtszy, ni gosia
nasza oficjalna, opublikowana chronologia.
Cho nie dawao mi to spokoju, pragnem wierzy, na przekr
wszystkim przeczcym temu dowodom, e nasza chronologia jest waciwa. Z tego te powodu przygotowujc artyku do sownika wiele czasu
i miejsca powiciem osabieniu siy wymowy archeologicznych i historycznych dowodw, ktre niezbicie wykazyway bdno naszej daty 607
roku p.n.e., a tym samym daway inny punkt wyjcia dla oblicze i prowadziy w konsekwencji do daty innej ni rok 1914.
Charles Ploeger i ja udalimy si do Brown University w Providence,
w Stanie Rhode Island, w celu przeprowadzenia wywiadu z profesorem Abrahamem Sachsem, specjalist w dziedzinie staroytnych tekstw klinowych,
zwaszcza tych, ktre zawieraj dane astronomiczne. Chcielimy zobaczy,
czy uda si nam uzyska jakiekolwiek informacje, ktre wskazywayby na jak wad lub sabo w podawanych w wielu spord tych tekstw danych
astronomicznych, ktre wskazyway, e nasza data 607 rok p.n.e. jest niepo28
Przydzielono mi take wiksz cz materiau historycznego. Zajmowaem si wadcami i histori Egiptu, Asyrii, Babilonii (tylko wadcami), Medo-Persji i innych.
Obejmuje on cae 27 stron (322-348). W zrewidowanym wydaniu z 1988 roku wprowadzono

daleko idc zmian, bowiem skrcono go do 20 stron, przy czym nie przyznano si do adnych problemw dotyczcych daty 607 rok p.n.e.
29
2.
prawna. W kocu stao si dla nas jasne, e jeli rzeczywicie nasza data miaaby by waciwa, staroytni pisarze musieliby si dosownie zmwi bez
adnych wyobraalnych powodw ku temu w celu faszywego przedstawienia faktw. Znowu, niczym adwokat postawiony wobec dowodu, ktremu nie moe zaprzeczy, usiowaem zdyskredytowa lub osabi pewno
wiadectwa staroytnych czasw, ktre dostarczao dowodu w postaci historycznych tekstw dotyczcych imperium neobabiloskiego.29 Przedstawiem
uczciwe argumenty, jednake ich intencj bya prba podtrzymania daty, dla
ktrej brak jakiegokolwiek historycznego potwierdzenia.
Tak wic pomimo naszego wysokiego uznania dla pewnych zasad, sownik zawiera wiele miejsc, ktre s przykadem naszych wysikw, aby dochowa wiernoci nauce Towarzystwa. Pod wieloma wzgldami to, czego nauczylimy si w trakcie naszej pracy, dao wicej nam samym ni przygotowywanej ksice. Jednak Pomoc do zrozumienia Biblii rozbudzia zainteresowanie Pismem witym u wielu wiadkw. By moe zadecydowa o tym styl tego podrcznika, jego podejcie, wysiek wikszoci autorw, aby unikn dogmatyzmu, przyznanie si, e moe by wicej ni jeden sposb rozumienia niektrych zagadnie, wreszcie uznanie, i nie mona sdzi o czym inaczej, ni pozwalaj na to dowody. Te rzeczy mona by uzna za podstawow korzy, cho
i na tym odcinku z pewnoci czasem zawodzilimy, dopuszczajc do gosu
nasze wasne idee, nie trzymajc si samego Pisma witego tak zdecydowanie,
jak czyni to powinnimy. Wiem, e tak byo w moim przypadku przy opracowywaniu takich hase, jak: czasy wyznaczone narodom, niewolnik wierny
i roztropny i wielka rzesza. Wszystkie te opracowania zawieraj argumenty
majce na celu podtrzymanie aktualnych nauk zawartych w publikacjach Towarzystwa Stranica. Stao si tak dlatego, e w tym czasie nauki te funkcjonoway w moim umyle jako fakty. Robiem czasem to, co wedug napisanej
przeze mnie pniej Przedmowy, nie byo naszym zamiarem. Na stronie 6,
w czci Cel podrcznika pojawiaj si takie sowa: Pomoc do zrozumienia
Biblii nie ma by komentarzem doktrynalnym, ani dzieem sucym do interpretacji. W tej samej czci zawarta jest rwnie wypowied mwica, e jeli podano zastosowanie jakich obrazowych, symbolicznych wyrae, to nie
uczyniono tego arbitralnie lub by dopasowa je do wyznania wiary. Na og
byo to prawd. Czasem jednak zaszczepione w nas przekonania bray gr
nad wysikiem, by trzyma si tego standardu.
W roku, w ktrym gotowy sownik opuci drukarni, zostaem zaproszony do czonkostwa w Ciele Kierowniczym wiadkw Jehowy. Staem
si czonkiem grona, ktre obecnie kieruje dziaalnoci wiadkw Jehowy
w okoo 230 krajach wiata. Do tamtej chwili Ciao Kierownicze skadao
si z siedmiu osb, ktre byy tosame z siedmioma czonkami Zarzdu (Board of Directors). Rada taka funkcjonowaa w korporacji zaoonej pierwotnie w Pensylwanii przez Charlesa Taze Russella, pierwszego prezesa. W dniu
20 padziernika 1971 roku, wraz z trzema innymi osobami, zostaem wy29
Patrz: Aid to Bible Understanding (Pomoc do zrozumienia Biblii), ss. 326-328, 330, 331.
30
znaczony na czonka poszerzonego wwczas Ciaa Kierowniczego. Ta okoliczno

by moe bardziej ni cokolwiek innego
postawia mnie twarz w twarz z rzeczywistoci, o jakiej nigdy przedtem nie
miaem pojcia.
Wielu wiadkw Jehowy byo niezadowolonych ze stwierdzenia, jakie
pojawio si w artykule czasopisma
Time (22 lutego 1982 r.). Moje nazwisko figurowao tam na wyranym miejscu. Autorzy artykuu okrelili organizacj wiadkw Jehowy jako tajemnicz. Dziwnym moe si wyda takie
okrelenie w odniesieniu do ugrupowania, ktre tak ywo prowadzi dziaalno o charakterze jak najbardziej
publicznym. Mam na myli odwiedzanie wszystkich domw w miastach, miasteczkach i wioskach na caym
wiecie. Reporterzy czasopisma Time napisali tak z pewnoci dlatego, e
byo im wyjtkowo trudno uzyska z siedziby midzynarodowego Biura Gwnego jakikolwiek komentarz na temat sytuacji opisanej w pierwszym rozdziale tej ksiki.
Faktem jest, e nawet wrd wiadkw Jehowy bardzo niewielu ma jasne pojcie o tym, jak funkcjonuje centralny organ ich organizacji. Nie wiedz, jak podejmowane s decyzje w sprawach dotyczcych nauki i doktryny, nie posiadaj informacji, jak Ciao Kierownicze kieruje ich dziaalnoci
na caym wiecie, jak prowadzi swoje dyskusje, nie wiedz, czy decyzje s
jednomylne i co si robi w przypadku braku jednomylnoci.
Gdy Ciao Kierownicze spotyka si na swych zamknitych posiedzeniach, wszystko to okryte jest tajemnic. W cigu penych dziewiciu lat,
w czasie ktrych wchodziem w skad Ciaa Kierowniczego, przypominam
sobie jedynie dwa lub trzy przypadki, gdy osobom innym ni wyznaczonym czonkom pozwolono wej na regularne posiedzenie Ciaa. A i przy
tych okazjach ich obecno bya bardzo ograniczona. Gdy tylko zoyli
wymagane przez Ciao Kierownicze sprawozdanie, musieli opuci pokj
spotka, po czym obrady prowadzono ju bez ich udziau; doda naley,
e nawet waga sprawozdania zoonego przez te osoby nie kwalifikowaa
ich do wzicia udziau w dyskusji. Og wiadkw nie otrzymuje te nigdy adnych szczegowych informacji dotyczcych dochodw, wydatkw,
stanu posiadania i inwestycji Towarzystwa. W Roczniku (Yearbook) podaje si im jedynie zwizy raport ilustrujcy wydatki Towarzystwa.30
30
W 1978 roku w raporcie finansowym Ciaa Kierowniczego podano sum 332 milionw dolarw amerykaskich jako warto wasnoci Towarzystwa (posiadoci, depozyty, itd.). Nawet
w samym Ciele Kierowniczym tylko niektrzy znaj dokadniej natur polityki finansowej Towarzystwa. Niewtpliwie dzisiejszy majtek Towarzystwa znacznie przekracza t sum.
31
2.
Tak wic wiele danych, ktre w innych organizacjach religijnych s

w miar powszechnie podawane do publicznej wiadomoci ich czonkw,
ogromna wikszo wiadkw Jehowy zna tylko w zarysie lub zgoa nic
o nich nie wie. A przecie decyzje podejmowane przez ma grup ludzi
tworzcych Ciao Kierownicze mog wpywa, i czsto wpywaj, na najbardziej intymne obszary ycia czonkw organizacji na caym wiecie.
W tym miejscu dochodz do ostatecznego i najwaniejszego powodu,
dla ktrego napisaem t ksik. Bez niego wspomniane poprzednio powody znacz raczej niewiele.
ZOBOWIZANIE
Wszystko wic, co bycie chcieli, eby wam ludzie czynili i wy im
czycie. Albowiem na tym polega Prawo i Prorocy. Mateusza 7:12, BT
Powysza, podana przez Jezusa Chrystusa zasada jest wica dla

wszystkich nas, ktrzy nazywamy si chrzecijanami, we wszystkim, cokolwiek robimy. aden uczciwy czowiek nie powie, e wypenia te sowa doskonale ja rwnie tego nie twierdz. Myl jednak, e mog powiedzie,
i to, co napisaem na tych stronach, bierze si ze szczerego pragnienia trzymania si tej zasady.
Aposto Pawe nazwa si dunikiem ludzi wszelkiego pokroju.31
Czu si zobowizany wobec nich, i ja rwnie mam podobne poczucie
obowizku. Jeli kto znaby fakty, ktre mogyby mi pomc w podjciu
wanych decyzji, chciabym, aby da mi te fakty pozna. Nie po to, aby
podj za mnie decyzj, lecz w celu dostarczenia mi informacji, ktrych
warto i znaczenie ocenibym samodzielnie. I jeli byby to przyjaciel,
prawdziwy przyjaciel, wierz, e niczego by przede mn nie ukry.
Dziewi lat, ktre spdziem w Ciele Kierowniczym, wywaro na mnie
wielki wpyw, zwaszcza na moje sumienie. Moje ycie znalazo si w gbokim kryzysie, na rozdrou; bya to sytuacja, ktrej nigdy si nie spodziewaem. Decyzja, jak podjem, bya moj wasn decyzj, a cena, jak za
ni zapaciem, bya znaczna. Nie auj jednak tej decyzji, nie auj rwnie, e dotarem do informacji, ktre wpyny na jej podjcie. Inni mogliby podj decyzj inn od mojej niektrzy tak postpili. Jest to jednak ich sprawa, a cilej: co, co rozgrywa si midzy nimi a Bogiem.
W maju 1980 roku, po mojej rezygnacji z czonkostwa w Ciele Kierowniczym, otrzymaem z redakcji gazet i czasopism wiele telefonw, w ktrych pytano o sytuacj, jaka istnieje wewntrz organizacji. Konsekwentnie odsyaem pytajcych do Biura Gwnego w Brooklynie. Oni za stale
odpowiadali, e bezskutecznie prbowali ju tej drogi, syszc odpowied:
Bez komentarza. Wwczas odpowiadaem, e po prostu nie mog by
dla nich rdem informacji. Staem na tym stanowisku blisko dwa lata.
Jednak to, co si w cigu tych dwch lat wydarzyo nie tylko w moim yciu, lecz take w yciu innych, spowodowao, e zmieniem zdanie.
31
32
W cigu tych dwch lat motywy, charakter i postpowanie ludzi, ktrzy ze wzgldu na swoje sumienie nie zgadzali si z nauk organizacji, byy
przedstawiane w jak najgorszym wietle. Ich trosk o to, aby Sowo Boe stao na pierwszym miejscu, przedstawiano jako przejaw ambicji, buntu, pychy, jako grzech przeciwko Bogu i Chrystusowi. Nie brao si absolutnie pod
uwag moliwoci, e kto spord tych ludzi mg dziaa ze szczerych pobudek, powodowany umiowaniem prawdy i wiernoci wzgldem Boga. Nie
podjto adnego wysiku, aby dociec motyww, lecz wszystkich wrzucono
do jednej szufladki. Wszelka niemoralno lub za postawa ktrej z osb
opuszczajcych organizacj byy przypisywane wszystkim, ktrzy od niej
odeszli. W przypadku za tych, ktrzy rzeczywicie przejawiali z postaw,
nie prbowano w ogle dociec, czy zachowanie takie nie jest przypadkiem rezultatem frustracji, rozczarowania lub doznanych ran. Niewyobraalna liczba pogosek nie wyczajc rynsztokowych plotek krya wrd wiadkw na caym wiecie. Wierni chrzecijanie, majcy wysokie mierniki moralne, oskarani byli o wymian on, homoseksualizm, obud, egoizm, denie
do utworzenia wasnej sekty. Natomiast starsi wiekiem byli czsto pomawiani o zaburzenia psychiczne lub o zgrzybiao.
Jedyni ludzie, ktrzy mogliby da odpr takim oskareniom i pomwieniom, w rzeczywistoci przyczynili si do rozpowszechnienia takich pogosek przez to, co opublikowali. Naleao postpi inaczej, po prostu wskazujc na moliwo, e niektre spord osb wykluczonych z organizacji mogy
by rzeczywicie szczere oraz mogy kierowa si prawdziw trosk o sumienie. Trzeba byo rwnie przypomnie siewcom nieprawdziwych pogosek
o tym, jak odraajce jest dla Boga faszywe wiadectwo32.
Rozwamy dla przykadu artyku zamieszczony w Stranicy angielskiej
z 15 sierpnia 1981 roku, strony 28, 29 (Stranica polska nr 13 z 1982 roku,
tom CIII, strony 26, 27, akapit 14), znajdujcy si w obiegu na caym wiecie, w milionach egzemplarzy i w tumaczeniach na wiele jzykw:
W taki sposb jak ilustruje tylko jeden krtki fragment osoby, ktre
niegdy naleay do organizacji, zostay zrwnane z Szatanem, okrelone
jako niezalene, doszukujce si bdw, jako odwracajce si plecami, ur32
Rzymian 1:14.
Wyjcia 20:16; Kapaska 19:16; Psalm 15:3; 1 Piotra 2:2123.
33
2.
gajce, zarozumiae, odstpcze i nieprawe. Co one rzeczywicie zrobiy, aby

zasuy na tak list oskare? Do ich wykrocze zalicza si midzy innymi to, e w nieokrelony bliej sposb nie zgadzay si z nieokrelonymi bliej naukami organizacji, tudzie e natchnione Sowo Boe uwaay za rzecz wystarczajc, gremialne za zebrania w wyznaczonych do tego
celu budynkach uznay za niekonieczne.
Czy zarzuty te same w sobie usprawiedliwiaj zaliczenie obcionych
nimi osb do jednej kategorii z Szatanem? Wszystko wskazuje na to, e
tak uczyniono. I cho moe wydawa si to niewiarygodne, w umysach
wielu wiadkw wczajc w to starszych i nadzorcw podrujcych
taka ocena wykluczonych osb uwaana jest za waciw, a traktowanie
tych osb w sposb wynikajcy z takiej oceny nie budzi ich zastrzee.
Porwnaj to potpianie na lepo z artykuami zamieszczonymi w Przebudcie si! z 22 czerwca 2000 roku. Ostrzegaj one przed uoglnianiem,
ktre idzie w parze z zaciemnianiem istotnych faktw dotyczcych danej kwestii i czsto suy ponianiu jakich spoecznoci. W akapicie na
stronie 6 czytamy:
nosia 1 256 784 osoby. Jeli dodamy do tej liczby sum 5 601 481, wwczas liczba czonkw w roku 1999 powinna wynosi 6 858 265. Jednake
sprawozdanie z tego roku podaje liczb jedynie 5 912 492 czonkw. To
oznacza, e w owym trzydziestoletnim okresie opuciy organizacj lub
stay si nieczynnymi 945 773 osoby. Liczba ta rwna si 14 procentom,
ktre odpowiadaj oglnej sumie ochrzczonych nowych czonkw.
Konkretne przykady ze sprawozdania w roku subowym 1999 dobrze ilustruj sytuacj, ktra obecnie przewaa w wielu krajach, zwaszcza
w pastwach uprzemysowionych.
Jeli chodzi o 12 gwnych krajw Europy Zachodniej i Wyspy Brytyjskie, sprawozdanie podaje nastpujce liczby:
Liczba ochrzczonych w 1999 roku:

Przecitna liczba gosicieli w 1998 roku:
21 376
933 043
923 143
Chocia ochrzczono 21 376 nowych osb, oglna liczba gosicieli

zmalaa o 9 900. To znaczy, e w tym okresie ponad 31 000 osb opucio organizacj lub stao si nieczynnymi.
Jeli chodzi o trzy gwne kraje lece na obrzeach Oceanu Spokojnego (Japonia, Korea i Australia), wynik jest nastpujcy:
Przeczytaj ponownie materia ze Stranicy i porwnaj go z tym stwierdzeniem. Celem artykuu z Przebudcie si! jest obrona wiadkw Jehowy
przed takimi etykietkami, jak sekta. Z pewnoci etykietka odstpcy
jest w rwnym stopniu poniajca lub jeszcze gorsza. Mimo to od wiadkw oczekuje si, by odnosili j do kadego czonka organizacji, ktry nie
zgadza si ze stanowiskiem jej przywdcw. Praktyka mierzenia wszystkich jedn miar jest nieuczciwa i niechrzecijaska. Powody, dla ktrych ludzie opuszczaj organizacj wiadkw s rozliczne i zrnicowane.
Za liczba tych, ktrzy co roku odchodz jest godna uwagi.
Zestawienie oglnowiatowych sprawozda z lat 1970 do 1999 ukazuje, e w tym czasie na caym wiecie ochrzczono 6 587 215 osb. Organizacja zazwyczaj szacuje liczb umierajcych czonkw na 1 procent kadego roku. Obliczajc taki procent rok po roku otrzymamy liczb 985 734
czonkw, ktrzy zmarli. Jeeli odliczymy t liczb od liczby ochrzczonych,
otrzymamy liczb 5 601 481 jako wynik wzrostu liczebnego, ktry mia
miejsce w tym trzydziestoletnim okresie, pod warunkiem, e wszystkie pozostae osoby nadal byy w organizacji.
C zatem stwierdzamy? W roku poprzedzajcym ten trzydziestoletni okres (1969), sprawozdanie podao, e suma aktywnych czonkw wy34
12 162
325 316
325 972
Podobnie, 12 162 nowo ochrzczone osoby weszy do organizacji, lecz

wzrost wynis jedynie 656 osb. Wobec tego 12 162 weszy do organizacji, a 11 506 j opucio lub stao si nieczynnymi.
Odnonie Stanw Zjednoczonych i Kanady, mona zaobserwowa podobne wyniki:
34 123
1 055 950
1 051 124
Chocia ochrzczono 34 123 osoby, liczba gosicieli spada o 4 826,

co znaczy, e od 1998 roku do 1999 roku 38 949 osb opucio organizacj lub stao si nieczynnymi.
Jeeli zsumujemy liczby z podanych 19 wikszych krajw, otrzymamy sum 67 661 ochrzczonych, lecz zamiast odpowiadajcego tej sumie wzrostu, liczby z 1999 roku ukazuj spadek o 14 070, co oznacza,
e w owych 19 wikszych krajach opucio organizacj lub stao si nieczynnymi 81 731 osb.
35
2.
Z uwagi na to, e oglnowiatowe sprawozdanie za rok 1990 podaje 2 procent wzrostu, jest oczywiste, e w niektrych krajach ma miejsce
wzrost. Jednake sytuacja przypominajca przepyw ludzi w obie strony
przez obrotowe drzwi, ktra ma miejsce w wikszych krajach jest nie tylko godna uwagi, lecz rwnie uderzajca. Zwaszcza, e oprcz Japonii
i Korei s to kraje, w ktrych w najwczeniejszym okresie historii Towarzystwa Stranica pocztkowo mia miejsce duy rozwj i wzrost.
Jest wiele powodw, dla ktrych ludzie opuszczaj organizacj lub staj
si nieczynni. Oczywicie nie wszystkie spord liczby okoo miliona osb,
ktre opuciy organizacj w okresie trzydziestu lat od 1970 do 1999 roku,
zrobiy to ze wzgldu na sumienie. Oczywicie nie wszyscy byli ludmi pokornymi, kierujcymi si waciwymi motywami, troszczcymi si raczej
o prawd ni o siebie. Niewtpliwie wielu ludzi nie jest szlachetnych. Niektrzy yli niemoralnie przed opuszczeniem organizacji, bd te po odejciu od niej. Niektrzy opucili organizacj dlatego, e nie mogli si z czym
pogodzi. Nastpnie sami stali si winni tego, czemu si niegdy sprzeciwiali zwrcili si ku mciwoci, kpinom, pprawdom, ku przesadzie. Niektrzy byli przyczyn zamieszania podczas zebra lub zgromadze wiadkw Jehowy zachowujc si w moim odczuciu w sposb godny ubolewania. Znam jednak osobicie bardzo wiele osb, ktre pod kadym wzgldem s przyzwoitymi, bogobojnymi i wspczujcymi ludmi. Patrzc z samolubnego punktu widzenia, osoby te zajmujc stanowisko nieakceptowane przez organizacj i decydujc si na proces, przez jaki w konsekwencji
przeszy miay wszystko do stracenia, nic do zyskania.
W wielu przypadkach tym, co ich zaniepokoio, nie byo jakie nieyczliwe potraktowanie, ktrego doznali sami osobicie. Zareagowali oni widzc
nieyczliwe traktowanie drugich, cierpienie spowodowane przesadn surowoci, ciasnot umysu, a nawet arogancj starszych i podobnych im osb,
ktrym powierzono odpowiedzialno za grono ludzi. Zareagowali oni, gdy
dostrzegli bolesne skutki pewnych rozporzdze organizacji, pozbawionych
solidnych podstaw biblijnych. Nie utyskiwali, nie oskarali i nie narzekali. Prosili raczej o wiksze wspczucie, o cilejsze naladowanie przykadu
samego Syna Boego Pana chrzecijaskiego domostwa wiary.
Wspczucie dla innych jest w moim przekonaniu decydujcym dowodem szczeroci ich motyww. Podobnie zreszt jak ich troska o prawd, o to, aby nie przynie ujmy Sowu samego Boga, wreszcie o to, aby
nie stwarza obudnego wraenia, e wierzy si w to, w co w rzeczywistoci si nie wierzy, e popiera si to, czego z czystym sumieniem poprze si
nie da i e z drugiej strony potpia si te sprawy, ktrych nie potpia nawet samo Pismo wite. Myl, e tego rodzaju troska jest wyznacznikiem
szczeroci motyww kadego, kto dziaa trosk t powodowany. Znam
wielu ludzi, ktrych postpowanie jasno dowodzi tej troski, a ktrych napitnowano jako odstpcw, antychrystw czy te narzdzia Szatana. W bardzo wielu przypadkach jedyn podstaw takiego potpienia
by fakt, e przy caej swej szczeroci nie mogli si oni zgodzi z nauk lub
z usankcjonowanymi praktykami organizacji.
Czuj si zobowizany wobec tego rodzaju ludzi. W przypadku kadego z nich grono od trzech do piciu osb (komitet sdowniczy) odbyo z nimi tajne spotkanie. Na spotkaniu tym postronni wiadkowie mogli by obecni tylko na czas skadania zezna, po czym musieli wyj nie
majc prawa przysuchiwa si dyskusji. W pniejszym terminie odczytano wobec zboru zwizy komunikat o wykluczeniu. Nie powoywa si on
na jakiekolwiek zeznanie i nie podawa adnego dowodu na poparcie decyzji o wykluczeniu. Po ogoszeniu takiego komunikatu adnemu wiadkowi
nie wolno ju rozmawia z wykluczonymi osobami. W ten sposb osobom
tym zamyka si wszelk moliwo wyjanienia sprawy przyjacioom i kolegom. Wyjanienia takie przed wykluczeniem poczytano by za nawracanie, za podkopywanie jednoci zboru, za sianie niezgody, za tworzenie sekty. Wszelkie rozmowy po wykluczeniu samego rozmwcy mogyby
narazi osoby bdce czonkami organizacji na podobne wykluczenie.
W ten sposb osiga si skuteczn izolacj, ukrca si wszelk dyskusj nad spraw. Zapis o wykluczeniu, jak rwnie wszelkie inne dowody, ostemplowane sowami Nie niszczy, spoczywaj teraz w jednej z wielotomowych kartotek Dziau Suby w Brooklynie (lub w jednej
z kartotek Biura Oddziau). Owa teczka zawierajca zarzuty przeciwko
wykluczonym, podobnie jak ich wczeniejsze przesuchanie, naley rwnie do rzeczy cile tajnych, nie podlegajcych rewizji.
Pismo wite mwi nam, e Prawdziwy towarzysz miuje przez cay
czas i jest bratem urodzonym na czasy udrki.33 Kiedy mylaem, e
mam bardzo wielu prawdziwych przyjaci. Lecz gdy mj kryzys sign
decydujcego punktu, okazao si, e pozostao tylko kilku. Tych kilku ceni bardzo wysoko, bez wzgldu na to, czy powiedzieli w mojej sprawie
mao, czy te wiele. Z powodu stanowiska, jakie zajmowaem, ludzie dopytuj si o mnie. Lecz prawie nikt nie pyta o innych, ktrzy nie znaczyli
tak wiele, cho przeszli przez cierpienia tych samych przey i zapacili zasadniczo t sam cen, walczyli z tym samym blem.
Co czuje matka, ktra widziaa jak jej niemowl creczka wychodzi z jej ona, ktra chronia to niemowl, troszczya si o nie w chorobie,
wychowywaa j jako mod dziewczyn, przeywaa wraz z ni jej problemy, dzielia z ni jej rozczarowania i smutki, wylewaa wraz z ni swoje zy co czuje taka matka, gdy jej dorosa crka nagle j odrzucia i to
tylko za jej wierno gosowi sumienia i Bogu?
Co czuje ojciec lub matka wiedzc, e ich syn albo crka zamierzaj
zawrze maestwo i syszc, e tylko z powodu, e rodzice ci pozostali
wierni sumieniu byoby lepiej, aby nie pojawiali si na lubie. Co czuj rodzice, ktrzy dowiedzieli si, e ich crka urodzia dziecko, lecz sysz, e nie mog przyj, aby zobaczy wnuczka?
To nie s wymysy. Tak dzieje si w przypadku wielu rodzicw, ktrzy
naleeli do organizacji wiadkw Jehowy.
36
37
33
Przysw (Przypowieci) 17:17.
2.
Rozwamy tylko jeden przykad. Pewna matka z Pensylwanii pisze:

Mam dzieci nalece do organizacji. Wszystkie zaoyy ju swoje rodziny. Kiedy si odczyam, zaproponoway mi, e mog przychodzi do ich domu, aby odpocz, bowiem ich opinia o mojej osobie nie ulega zmianie. Potem, gdy ukazaa si ta informacja [w Stranicy angielskiej z 15 wrzenia 1981 r., Stranica polska nr 23/1981
r., tom CII, gdzie podano szczegowe instrukcje dotyczce stosunkw z osobami, ktre si odczyy], dzieci odtd mnie unikaj. Nie
rozmawiaj ze mn przez telefon ani nie utrzymuj ze mn kontaktu. Musz co z tym zrobi, ale nie wiem, co pocz. Nie robi adnego kroku w obawie, e moe to by krok niewaciwy, prowadzcy do
jeszcze wikszej izolacji. Nie dzwoni do nich bojc si, e zmieni
numer telefonu na zastrzeony. Nie pisz jak powiedziaam obawiajc si, e wyra co, co uznaj za obraliwe. W tym czasie znalazam si w szpitalu z powodu emocjonalnego wyczerpania, przecierpiaam dodatkowo kryzys wszystko w krtkim odstpie czasu. Widz, e niestety, jest to dla mnie przytaczajce.
By moe twoje dowiadczenia s podobne. Nie wiem, jak poradzi
sobie z utrat dzieci (i przyszych wnukw). To dla mnie ogromna strata.
Jeli moja dawna pozycja obecnie w jaki sposb przyczynia si do dobra osb, ktre zajy stanowisko podyktowane sumieniem, jeli traktuje
si je teraz z wiksz otwartoci, jeli dziki niej kto zmieni swj stosunek do tego rodzaju ludzi, to uwaam, e pozycja ta posuya w ten sposb chyba jedynemu uytecznemu celowi.
Myl tu o sowach apostoa Pawa. Powiedzia on:
Przed Bogiem wszystko w nas jest jawne, spodziewam si te, e
i w sumieniach waszych jest to jawne. Nie polecamy si wam ponownie, lecz dajemy wam pobudk do tego, abycie mogli nami si chlubi i abycie mogli da odpraw tym, ktrzy si chlubi rzeczami zewntrznymi, a nie tym, co w sercu.
Zrbcie miejsce dla nas w sercach waszych; nikogo nie skrzywdzilimy, nikogo nie zepsulimy, nikogo nie oszukalimy. Nie mwi
tego, aby potpia; bo ju uprzednio powiedziaem, e w sercach naszych jestecie na mier i ycie.34
Jeli wiadomoci zawarte na tych stronach pomogy choby jednej

matce, jeli jej dzieci przestay si za ni wstydzi, a zaczy si chlubi jej
wiernoci swemu sumieniu, to nie auj caego wysiku, jaki woyem
w napisanie tej ksiki.
Wanie dlatego mwi ona o tym, co widziaem, syszaem i czego dowiadczyem w cigu dziewiciu lat spdzonych w Ciele Kierowniczym wiadkw Jehowy. Niewtpliwie jest to konieczne, jeli chcemy doj do sedna problemu,
ktry rozdziera serca wielu osobom, po obu stronach barykady.
34
38
To, co zostao napisane, nie ma by jakim moim expos. To prawda,

e pewne sprawy byy dla mnie szokiem, lecz nie przedstawiono ich po to,
by szokowa. Przedstawiem je, poniewa ilustruj podstawowe problemy
i niezwykle powane kwestie. Ukazuj skrajnoci, do jakich moe prowadzi lojalno wobec organizacji. Wyjaniaj, jak to si dzieje, e osoby
z reguy uprzejme, majce dobre intencje mog w pewnych sytuacjach podejmowa decyzje i dziaania, ktre s nieyczliwe, niesprawiedliwe, a nawet okrutne. Przedstawienie faktw jeli ma budzi zaufanie musi zawiera nazwiska, daty czy miejsca akcji. Dlatego te szczegy takie zawarem. Jestem cakowicie pewien, e gdyby ich zabrako, wiele osb mogoby wtpi w prawdziwo moich relacji, bd te zaprzeczy ich autentycznoci. Tam, gdzie szczegy te wydaway si zbdne, gdzie ich uycie mogoby niepotrzebnie zaszkodzi osobom zaangaowanym w spraw, nazwiska
i inne szczegy wskazujce na czyj tosamo zostay pominite.
Staraem si by w porzdku przy cytowaniu wypowiedzi. Nie wyrywaem ich z kontekstu i nie prbowaem nada im znaczenia, jakiego nie
posiaday. Sdz, e przytoczone wypowiedzi s typowe dla cytowanych
osb, nie s czym sprzecznym z ich charakterem, pogldami, podejciem
do otoczenia i osobowoci. Niektre z nich cznie z wypowiedziami
niektrych czonkw Ciaa Kierowniczego celowo pozostan anonimowe. W ten sposb chciaem uchroni przed niepotrzebnymi trudnociami
dan osob lub ludzi blisko z ni zwizanych. Oczywicie jest niemoliwe postpi tak we wszystkich przypadkach. Relacja straciaby wwczas
swoje znaczenie. Wierz te, e nikt z nas nie moe spodziewa si cakowitego zwolnienia z odpowiedzialnoci, na ktr wskaza sam Jezus: A
powiadam wam: Z kadego bezuytecznego sowa, ktre wypowiedz ludzie, zdadz spraw w dzie sdu. Bo na podstawie sw twoich bdziesz
uniewinniony i na podstawie sw twoich bdziesz potpiony.35 Moemy zabiega o przebaczenie naszych zych lub ranicych sw i moemy je
uzyska. Mimo to jestemy odpowiedzialni za nasze wypowiedzi.
Niektrzy prawdopodobnie potpi podanie przeze mnie do wiadomoci niektrych informacji okrelajc to jako publiczne pranie naszych brudw. Ciekawe, e ci sami ludzie nie maj zwykle oporw przed publicznym praniem brudw innych religii. Owszem, s tym bardzo zainteresowani, a nawet szeroko si o tym rozpisuj. Uwaaj jednak, e o tym, co
dzieje si w ich wasnej organizacji religijnej, nie powinno si dyskutowa
poza jej obrbem.
Smutna to jednak rzeczywisto, e obecnie wrd wiadkw Jehowy
dyskusja taka po prostu nie ma racji bytu. Ktokolwiek odway si j podj, zostanie uznany za czowieka o buntowniczym duchu i w rezultacie
zostanie wykluczony z organizacji. Skoro o tych informacjach nie mona dyskutowa w ramach struktury organizacji ani poza ni, znaczy to, e
w ogle nie zostan przedyskutowane, lecz zignorowane. Niektrzy oczywicie chcieliby, aby tak pozostao, ale czy byoby to rzecz waciw?
35
2 Koryntian 5:11, 12; 7:2, 3, BW.
Mateusza 12:36, 37, BT.
39
2.
Prawd jest, e chrzecijanin powinien polega na Bogu, ktry widzi

wszystko, a zarazem jest sprawiedliwym i ostatecznym Sdzi wszystkiego. Niewtpliwie jedynie On moe ostatecznie i w peni wymierzy sprawiedliwo za wszelkie popenione bdy. Nie ma i nie moe by usprawiedliwienia dla wrogiego odwetu, dla zoliwych, wzajemnych oskare.
Wtpliwe praktyki nie mog mie miejsca. Pismo wite nie pozostawia
co do tego adnych wtpliwoci.36 Czy to oznacza, e nie wolno zabiera
gosu w obliczu niesprawiedliwoci? Czy znaczy to, e naley by cicho,
gdy w imi Boe propaguje si wypaczenia? Czy to moliwe, aby dyskusja nad tymi bdami bya dowodem lekcewaenia zwierzchnoci ustanowionej przez Boga?37
Organizacja stoi na stanowisku, e wewntrz niej nie istnieje adna
niesprawiedliwo. Utrzymuje ona, e to, co si robio i co si robi, pozostaje w cakowitej zgodzie z Pismem witym, wicej, e samo Pismo
wite wymaga podejmowania takich krokw. Jeli tak jest rzeczywicie,
to nie powinno by adnych sprzeciww wobec prowadzenia szczerej dyskusji na te tematy. Dyskusja taka powinna w istocie jeszcze bardziej wykaza suszno stanowiska organizacji, powinna oczyci j z wszelkich zarzutw o brak sprawiedliwoci. Tylko ludzie naprawd odpowiedzialni za
niesprawiedliwo wol milczenie oraz staraj si zmusi do niego innych.
Tak byo od dawna zarwno w przypadku dyktatorskich rzdw, jak rwnie autorytarnych organizacji religijnych; zjawisko to wystpowao nie
tylko w historii, wystpuje te w czasach najnowszych.
Czy biblijne przykady wiadcz o tym, e nie wolno ujawnia za, jeli
pochodzi ono od ludzi obdarzonych wadz? Tak nie jest, poniewa praca hebrajskich prorokw czsto skupiaa si wanie na takich ludziach.
Owi prorocy wyjawiali, pod jakim wzgldem przywdcy Izraela i inni
zwierzchnicy, a nawet arcykapani odstpowali od miernikw Boych powodujc tym problemy. wiadkowie Jehowy czsto wskazuj na szczero
i otwarto Biblii jako na jeden z dowodw na to, e jest ona prawdomwn, autentyczn Ksig Boga.38
Zastanwmy si teraz nad przykadem apostow i uczniw Jezusa. Ot
to wanie wadze Boego ludu Przymierza Sanhedryn, starsi, ustanowieni przez Boga kapani ostro sprzeciwiay si rozgaszaniu przez apostow
informacji o niesprawiedliwym potraktowaniu sprawy Jezusa.39 W obu zatem przypadkach zarwno w odniesieniu do prorokw Starego Testamen-
36
Psalm 37:5-9, 32, 33; Rzymian 12:17-21; 1 Piotra 2:2123.
37
Stranica angielska z 15 sierpnia 1982 r. (Stranica polska nr 9/1983 r., tom CIV, ss. 15 i 16)
omawiajc uwagi Judy dotyczce tych, ktrzy wypowiadali si obelywie o chwalebnych
(Judy 8) stwierdza, e tymi chwalebnymi s zamianowani nadzorcy chrzecijascy, przestrzega zarazem przed skonnoci do lekcewaenia autorytetw uznawanych przez Boga. Zobacz take ujt w ramki informacj zamieszczon na stronie 29 tego samego numeru Stranicy angielskiej.
tu, jak i w odniesieniu do uczniw Chrystusa ujawnianie za podyktowane byo zarwno poszanowaniem i posuszestwem wobec wyszego autorytetu, jak i dobrem ogu, ktry musia pozna te informacje.
Oczywicie nikt obecnie nie zosta powoany przez Boga na proroka czy
apostoa. Nie trzeba jednak by prorokiem, aby naladowa przykad Boych prorokw. W przeciwnym razie straciyby swoje znaczenie sowa Jezusa, ktrymi pociesza on lonych, przeladowanych pomawianych o najgorsze; tak bowiem przeladowali prorokw przed wami.40 Wanie dlatego,
e chrzecijanie ci postpowali jak prorocy, byli traktowani tak jak oni. Nie
trzeba te by apostoem, aby naladowa przykad apostow, ani by Mesjaszem, lub go udawa, by i ladami Jezusa Chrystusa.41
Istnieje oczywicie ogromna rnica co do wagi, znaczenia i konsekwencji midzy sposobem, w jaki potraktowano Syna Boego, a potraktowaniem wspomnianych ludzi w naszych czasach. Jednake zasada otwartoci, ktr zgodnie z powyszymi przykadami uznaje Bg, jest nadal
wica w obecnej sytuacji. Zasada ta uczy nas przynajmniej tego, e Bg
nie jest w adnym wypadku przeciwny ujawnianiu niesprawiedliwoci
i bdw, pod warunkiem, e motywem takiego dziaania jest niesienie
pomocy i wyczulanie ludzi na to, co moe im pomc w wycigniciu waciwych wnioskw. W tym wypadku ma sens powiedzenie: Gdy dobrzy
ludzie milcz, zo si panoszy.
Sprawy, ktre ujawniam, s powane, lecz nie sama ich powaga skania
mnie do pisania. Sprawy te kazay mi si zastanowi powaniej ni kiedykolwiek przedtem nad znaczeniem podstawowych fragmentw i nauk
Biblii. Dlaczego Aposto Pawe pooy nacisk na zbawienie z aski przez
wiar, bynajmniej nie dziki uczynkom, eby nikt nie mia podstaw do
chepienia si? Jaka jest rnica midzy sprawiedliwoci bdc rezultatem zachowywania prawa, a sprawiedliwoci, ktra jest owocem Boej aski i niezasuonej yczliwoci? Jakie znaczenie ma rola Syna Boego
jako Gowy chrzecijaskiego zboru? Co jest prawdziwym celem powoania zboru? Dlaczego Bg nada zborowi wadz i w jaki sposb wadza
ta moe zosta naduyta? To, co widziaem, syszaem i czego dowiadczyem jako czonek Ciaa Kierowniczego wiadkw Jehowy, czonek wewntrznego grona wykonawczego, przekonao mnie bardziej ni kiedykolwiek przedtem o pierwszorzdnym znaczeniu tych nauk.
Wielu innych wiadkw Jehowy nie majc informacji, jakie tu ujawniam, znalazo si na tym samym rozdrou i podjo sw wasn decyzj
po prostu na podstawie tego, co wyczytali z Biblii. Jednake inni przechodz przez powany kryzys sumienia w poczuciu niepewnoci, moralnej
udrki, a nawet w poczuciu winy. Mam nadziej, e przedstawione w tej
ksice fakty mog im pomc. Myl te, e zasuguj oni na tak pomoc.
Przedkadam j ich sumieniu poddanemu kierownictwu Ducha i Sowa
Boego, bez wzgldu na to, ktr drog ich ono poprowadzi.
38
Patrz: ksika Cae Pismo jest natchnione przez Boga i poyteczne (All Scripture is Inspired of
God and Beneficial), wydana w jzyku angielskim w 1963 r. i zrewidowana w 1990 r., s. 341.
Te same informacje zawiera nowe, polskie wydanie tej ksiki z 1998 r., s. 341, akapit 21.
40
39
Mateusza 5:11, 12; porwnaj z tym Jakuba 5:10, 11.
Dzieje 4:5-23; 5:17-40.
41
1 Koryntian 11:1; Efezjan 5:1; 1 Piotra 2:21.
40
41
3.
3
CIAO KIEROWNICZE
Nie jakobymy byli panami waszej wiary,
lecz jestemy wsppracownikami ku waszej
radoci; bo stoicie wanie dziki swej wierze.
2 Koryntian 1:24.
acytowane powyej stwierdzenie Pawa wci na nowo powracao do

mnie w cigu dziewiciu lat mojego uczestnictwa w Ciele Kierowniczym wiadkw Jehowy. yczybym sobie, aby wszyscy wiadkowie mogli
wzi udzia w pracach tego gremium. By moe wwczas byliby w stanie
zrozumie to, czego nie s w stanie przekaza sowa.
Wyjanijmy przede wszystkim, czym jest Ciao Kierownicze.
wiadkowie Jehowy uwaaj, e Jezus Chrystus jako Gowa zboru karmi swj zbr i zarzdza nim za porednictwem klasy niewolnika wiernego i roztropnego. Obecnie klas t tworzy ostatek spord 144 000
osb namaszczonych na dziedzicw niebiaskiego Krlestwa Chrystusa.1
Spord tej klasy rekrutuje si maa grupa ludzi, ktra dziaa jako Ciao
Kierownicze. Sprawuje ona wszystkie funkcje administracyjne zwizane
z oglnowiatowym zborem, zoonym nie tylko z 8 800 yjcych obecnie pomazacw, z ktrych wywodzi si Ciao Kierownicze, lecz take
z okoo 5, 9 miliona ludzi zrzeszonych w organizacji, a nie zaliczanych do
grona niebiaskich dziedzicw.2
Gdy w roku 1971 staem si jednym z jedenastu czonkw Ciaa Kierowniczego (liczba czonkw wzrosa w 1977 roku do osiemnastu, a w roku
2005 wynosia dwunastu), mylaem, e bior na siebie ogromn odpowiedzialno.3 Pierwsze sesje cotygodniowych spotka (odbywajcych si w kad rod) dowiody jednak, e jest cakiem inaczej, ni si spodziewaem.
1
Okrelenie niewolnik wierny i roztropny pochodzi z przypowieci Jezusa zapisanej w Mateusza 24:45-47, za liczba 144 000 z Objawienia 7:4 i 14:1, 3.
Patrz: Stranica z 1 stycznia 2004, strona 21.
Jedenastoosobowe Ciao Kierownicze tworzyli wwczas: Nathan Knorr, Fred Franz, Grant Suiter, Thomas Sullivan, Milton Henschel, Lyman Swingle, John Groh (tych siedmiu tworzyo
rwnie Zarzd Towarzystwa Stranica), nastpnie: William Jackson, Leo Greenlees, George
Gangas, Raymond Franz. Spord tych jedenastu mczyzn tylko ja pozostaem przy yciu.
42
Ciao Kierownicze
Na skutek wprowadzonego nieco wczeniej rotacyjnego przewodnictwa w Ciele Kierowniczym, tego roku przewodniczcym by wiceprezes
Fred Franz. O sprawach, ktre miay by poddane dyskusji, decydowa
jednak Nathan Knorr, prezes korporacji. Wnosi on na spotkanie to, co
sam uzna za wskazane do przedyskutowania. Zwykle byo to te nasze
pierwsze zetknicie si ze spraw, ktr za chwil mielimy omawia.
W niektrych tygodniach nasze spotkania sprowadzay si do rozwaania listy rekomendowanych nadzorcw podrujcych w rnych krajach
imi, nazwisko, wiek, data chrztu, czy naley do pomazacw, ile lat
spdzi w subie penoczasowej. W przewaajcej wikszoci przypadkw byy to dla nas tylko nazwiska, rzadko znalimy ktrkolwiek z osb
kryjcych si za nazwiskiem. Po wysuchaniu takiej listy poleconych z Surinamu, Zambii lub Sri Lanki gosowalimy w sprawie powierzenia tym
osobom okrelonej funkcji.4 Pamitam, e Thomas Sullivan (nazywany
zwykle Bud) by wwczas ju po osiemdziesitce. By prawie niewidomy i mia sabe zdrowie. W czasie tych spotka wci zapada w drzemk.
Wstyd go byo budzi do gosowania nad sprawami, o ktrych mia bardzo mgliste pojcie. Zdarzao si te, e posiedzenie trwao bardzo krtko,
dosownie kilka minut. Pamitam takie, ktre trwao tylko siedem minut
(cznie z modlitw na wstpie spotkania).
Od czasu do czasu prezes Knorr przynosi problemow korespondencj. Zawarte w listach pytania dotyczyy niektrych aspektw postpowania indywidualnych wiadkw Jehowy. Ciao Kierownicze miao zadecydowa, jak postaw zaj w okrelonej sprawie, czy osoba kwalifikuje si do wykluczenia, czy powinna by ukarana inaczej, czy te nie trzeba podejmowa wobec niej adnych krokw. W tamtym okresie (byo tak
a do roku 1975) w przypadku kadej decyzji oczekiwano jednomylnoci. Po dyskusji stawiano wniosek, a po jego poparciu prezes dawa znak,
by gosowa przez podniesienie rki. Jeli nie osignito jednomylnoci,
jako e czasem niektrzy nie popierali wniosku, wwczas wypracowywano zazwyczaj jakie rozwizanie kompromisowe, ktre mogo uzyska
jednomyln aprobat.
Jak to w takich okolicznociach zwykle bywa, dawa si odczu pewien rodzaj presji, a w konsekwencji tendencja, aby raczej i za wikszoci, ni dajc wyraz niezalenoci i braku jednomylnoci zajmowa
w omawianych sprawach odosobnione stanowisko. Byy przypadki, w ktrych nie podnosiem rki, lecz z zasady podporzdkowywaem si. W kilku
4
Niektrzy wiadkowie niewtpliwie wyobraaj sobie, e Ciao Kierownicze osobicie dokonuje zamianowania starszych zborw. Pocztkowo niektrzy czonkowie Ciaa Kierowniczego rzeczywicie odbywali posiedzenia z czonkiem Dziau Suby, podczas ktrych dokonywali przegldu i zatwierdzenia wszystkich zamianowa starszych w Stanach Zjednoczonych. Jednake po upywie stosunkowo krtkiego czasu zaniechano tej praktyki, i kwesti zamianowa
powierzono czonkom personelu Dziau Suby. W innych krajach zamianowania starszych od
samego pocztku byy dokonywane wycznie przez Biura Oddziaw Towarzystwa Stranica. Odtd Ciao Kierownicze mianuje jedynie nadzorcw podrujcych i czonkw Komitetw Oddziaw, co dotyczy zarwno USA, jak i innych krajw. Uwaam, e czyni si tak dlatego, poniewa owi zamianowani mczyni mog przedstawia si jako przedstawiciele Ciaa
Kierowniczego w szczeglnym znaczeniu, co sprawia, i takie osoby ciesz si wiksz powag i wikszym autorytetem od lokalnych starszych.
43
3.
przypadkach kiedy mj sprzeciw doprowadzi do wysunicia przez kogo

wniosku kompromisowego zgadzaem si i gosowaem za wikszoci,
mimo e wniosek kompromisowy rwnie nie by w moim odczuciu w peni waciwy. Podporzdkowanie si byo wskazane, gdy spraw naleao raczej zaatwi szybko, ni pozostawi j w martwym punkcie. Jednake zaczy pojawia si problemy, ktre sprawiay, e podjcie decyzji przychodzio mi z coraz wikszym trudem.
W kolejnych tygodniach prowadzilimy dyskusje na takie tematy, jak:
czy ojciec kwalifikuje si na starszego, jeli pozwala synowi lub crce na
maestwo w wieku osiemnastu lat; czy moe by starszym, gdy aprobuje decyzj crki lub syna o zdobyciu wyszego wyksztacenia;5 czy posiada
kwalifikacje na starszego, jeeli pracuje w systemie zmianowym i czasem
(bdc na zmianie popoudniowej) opuszcza zebrania zborowe. Czy starsi
mog uzna dowd poszlakowy w przypadku cudzostwa lub wiadectwo ony, e m wyzna jej cudzostwo, oraz czy takie dowody wystarcz, aby zezwoli na biblijny rozwd i ponowne maestwo; czy moe
o rozwd wystpi winny wspmaonek;6 czy wany jest rozwd, ktry zosta uzyskany w oparciu o przyczyny inne ni cudzostwo, jeli po
jego udzieleniu wychodz na wiato dowody cudzostwa popenionego
przed rozwodem; jak wyglda sytuacja, gdy rozwd taki zosta uzyskany,
a zaszed przypadek cudzostwa popeniony po tym fakcie. Czy wspycie seksualne niewinnego wspmaonka z maonkiem winnym cudzostwa, ktre nastpio po przyjciu do wiadomoci faktu o cudzostwie, odbiera prawo do opuszczenia winnego wspmaonka i ponownego maestwa. Czy jest rzecz waciw dla wiadka Jehowy zapaci
kar, jeli kara ta zostaa na niego naoona bd to za naruszenie prawa
w wyniku penionej przez niego dziaalnoci wiadczenia, bd z powodu zajcia przez niego stanowiska zgodnego z jego przekonaniami rwnie jako wiadka Jehowy.7 Czy jest rzecz waciw posya komu ywno lub inn pomoc za porednictwem Czerwonego Krzya. (Gwny
problem polega w tym wypadku na tym, e krzy jest symbolem religijnym, a zatem organizacja Czerwonego Krzya mogaby by uznana za organizacj na wp religijn; dyskusja ta bya bardzo duga, zostaa wic
przeniesiona na nastpne spotkanie). Podnoszono te spraw istniejcej
w dziaalnoci Towarzystwa praktyki wykorzystywania nielegalnych kanaw w celu przerzucania pienidzy do niektrych krajw (na przykad
do Indonezji). Sposb taki zapewnia wiksz warto dolara, ale prawo
tych pastw zabrania tej praktyki i traktuje j jako nielegaln. Rozwaano take spraw przerzutu przez granic pewnego wyposaenia z uchyle5
Oglnie rzecz biorc wysze wyksztacenie byo i do pewnego stopnia nadal jest wrd wiadkw Jehowy le widziane. Uwaa si, e moe ono prowadzi do utraty wiary i stwarza atmosfer sprzyjajc niemoralnoci.
W tym czasie przyjmowano zasad, e rozwd jest biblijnie uzasadniony tylko w przypadku
wspmaonka niewinnego.
W myl wczesnej reguy taka kara nie powinna by pacona, poniewa w tych okolicznociach byoby to rwnoznaczne z uznaniem si za winnego, a w konsekwencji z pjciem na
kompromis kosztem swej prawoci. Zasada ta ulega zmianie.
44
Ciao Kierownicze
niem si od pacenia przewidzianego prawem wysokiego ca przewozowego. Dyskutowano take problem, czy wiadkowie nalecy do zwizkw
zawodowych mog angaowa si w strajki, lub czy mog wykonywa
wskazane im przez zwizki prace porzdkowe w obrbie lokali zwizku,
zamiast uczestniczy w takich akcjach, jak pikietowanie. Czy wiadkowie
mog odpracowywa sub wojskow na plantacjach baweny? (Problem
dotyczy Boliwii).
S to tylko niektre przykady spraw omawianych w cigu dwch pierwszych lat mojej pracy w Ciele Kierowniczym. Rezultaty naszych decyzji miay znaczcy wpyw na ycie innych. Na przykad w sprawach rozwodowych
starsi zboru stanowi swego rodzaju trybuna religijny. Jeli maj zastrzeenia odnonie przyczyny rozwodu, wwczas osoba, ktra si rozwodzi, a nastpnie zawiera nowy zwizek maeski, podlega wykluczeniu.
Sprawa, o ktrej nie wspomniano wyej, a ktra staa si powodem
powanej dyskusji, dotyczya pewnego maestwa z Kalifornii. Kto zobaczy w ich sypialni pewne publikacje i fotografie dotyczce nietypowych praktyk seksualnych. (Nie przypominam sobie, czy dowiedzielimy si, w jaki sposb wiadek, ktry o tym donis znalaz si w sypialni omawianego maestwa). ledztwo i przesuchanie przeprowadzone
przez lokalnych starszych potwierdziy, e nasza para maeska utrzymywaa stosunki seksualne odbiegajce w swej formie od zwyczajnej kopulacji.8 Korespondencja od starszych wpyna do Brooklynu i jako Ciao Kierownicze zebralimy si, aby ustali, jakie kroki naley podj w zwizku
z kalifornijskim maestwem i czy w ogle naley je podejmowa.
Tego poranka, przed wsplnym przeczytaniem tej korespondencji
nikt oprcz prezesa nie mia moliwoci przemylenia tego tematu. Mimo
to w cigu paru godzin podjto decyzj, w myl ktrej wspomniana para
maeska powinna zosta wykluczona. Nastpnie jako opublikowan,
oficjaln zasad przedstawiono wykluczanie wszelkich osb wiadomie
uprawiajcych podobne praktyki.9
Opublikowany artyku zosta zrozumiany i zastosowany w taki sposb, e wspmaonkowie zazwyczaj czuli si zobowizani do zoenia sprawozdania starszym, jeli praktyki takie istniay lub rozwiny si
w ich maestwie czy to za obopln zgod, czy te cakowicie z inicjatywy jednego ze wspmaonkw. (W tym ostatnim przypadku oczekiwano, e wspmaonek, ktry nie inicjowa omawianych praktyk, zgosi si i przekae t informacj starszym w przypadku, gdyby wspmaonek inicjujcy nie chcia tego zrobi). Nie zoenie takiego sprawozdania
jest uwaane zwykle za przejaw braku skruchy, co z kolei przemawia za
wykluczeniem. wiadomo, e wykluczenie odcina czowieka od jedynej
8
Na stosunki takie po raz pierwszy zwrcono uwag w artykule zamieszczonym w Stranicy z

15 grudnia 1969 r. (wydanie angielskie, ss. 765 i 766) omawiajc je w sposb bardzo obszerny.
Niewtpliwie wyczulio to starszych na skadanie doniesie dotyczcych tego tematu. Prawdopodobnie artyku ten by rwnie przyczyn zoenia powyszego zeznania na temat prywatnego poycia maeskiego.
Patrz: Stranica z 1 grudnia 1972 r., ss. 734-736, a take Stranica z 15 listopada 1974 r., ss. 703
i 704 (wydania angielskie).
45
3.
organizacji, w ktrej mona znale zbawienie, jak rwnie od przyjaci

i krewnych, wywiera na niego ogromny nacisk i zmusza go do podporzdkowania si, niezalenie od tego, jak trudnym byoby wyznanie (lub doniesienie), jakie naley zoy starszym.
Decyzja Ciaa Kierowniczego z 1972 roku zaowocowaa znaczn liczb przesucha sdowniczych, ktre przeprowadzili starsi zborw suchajc doniesie i wyzna na temat praktyk seksualnych swoich
czonkw. W czasie tych przesucha wiele kobiet przeyo chwile bolesnego zakopotania, byy bowiem zmuszone do odpowiadania na pytania starszych dotyczce najbardziej intymnych stron ich maeskiego poycia. Wiele maestw, w ktrych jeden z czonkw nie by wiadkiem,
przeszo przez burzliwy okres. Wspmaonek niebdcy wiadkiem czsto ostro sprzeciwia si praktyce przesucha, ktr uwaa za nieuprawniony zamach na prywatno jego poycia. Niektre maestwa rozpady
si, a sprawy zakoczyy si rozwodem.10
W cigu piciu lat wpyna bezprecedensowa liczba listw, po wikszej czci kwestionujcych biblijn podstaw pozwalajc czonkom Ciaa Kierowniczego ingerowa w taki sposb w prywatne ycie innych ludzi. W listach wyraano te myl, e nie mona przyzna racji opublikowanym argumentom, przytaczanym na poparcie przyjtego stanowiska.
(Przy argumentacji w gwnej mierze posuono si fragmentem Pisma
witego z Listu do Rzymian, rozdziau pierwszego, wersety 24-27, dotyczcym stosunkw homoseksualnych. Ludzie piszcy do Towarzystwa
zwracali uwag, e nie rozumiej, w jaki sposb tekst ten mona uczciwie zastosowa do stosunkw heteroseksualnych, jakie przecie zachodz
midzy mem a on). Inne listy, czsto od on, wyraay po prostu zakopotanie i lk zrodzony z niepewnoci odnonie tego, czy ich seksualna
gra wstpna jest stosowna.
Pewna kobieta napisaa, e rozmawiaa ze starszym, a ten poradzi jej
napisa do Ciaa Kierowniczego po pewn odpowied. Napisaa wic
o tym, e ona i jej m bardzo si kochaj, po czym opisaa pewien typ
gry miosnej, z ktrego maj zwyczaj korzysta. Dodaa nastpnie: Wierz, e jest to sprawa sumienia, lecz pisz, aby si upewni. Zakoczenie
listu byo nastpujce:
Jestem zaniepokojona, zraniona i teraz bardziej martwi si
o stosunek [mego ma] do prawdy. [] Wierz, e powiecie mi, co
mam zrobi.
W innym typowym licie starszy zboru napisa, e ma problem, ktry chciaby rozwiza w swoim sercu i umyle. W zwizku z tym czu, e
10
W notatce z 9 sierpnia 1976 r. adresowanej do Ciaa Kierowniczego czonek personelu Biura

Gwnego zajmujcy si korespondencj napisa: Wiele, wiele problemw wynikajcych z ustalonej zasady ma czsto miejsce w przypadkach, w ktrych m jest niewierzcy (tzn. nie jest
wiadkiem Jehowy). ony nie pozwalaj mom stymulowa si w zabroniony przez nas sposb
i odmawiaj podobnego stymulowania mw. W rezultacie maestwa si rozpadaj.
46
Ciao Kierownicze
najlepiej bdzie zapyta o rad matk.11 Problem dotyczy jego maeskiego ycia seksualnego. On i jego ona nie bardzo wiedzieli, gdzie zakreli granic dzielc wstpn gr miosn od waciwego aktu seksualnego. Zapewni Towarzystwo, e wraz z on zastosuj si co do joty do
kadej otrzymanej rady.
Listy te wiadcz o ogromnym zaufaniu, jakim osoby te obdarzyy Ciao Kierownicze, a take o przekonaniu, e ludzie wchodzcy w jego skad poinstruuj ich, w ktrym miejscu naley zakreli granic
nawet w tak intymnych sprawach ich osobistego ycia. Oni za gotowi
s uzna suszno udzielonej przez Ciao Kierownicze rady oraz co do
joty zastosowa j w swoim yciu.
Wiele listw z odpowiedziami opucio central Towarzystwa. Czsto
udzielay one tylko niepenego wyjanienia (byy to stwierdzenia pozbawione cisoci) odnonie tego, jaka gra miosna zalicza si do kategorii
czynw zakazanych, a ktra jest dozwolona.
Pochodzca z 1976 roku notatka pracownika Dziau Suby Towarzystwa, relacjonuje rozmow telefoniczn z jednym z wykadowcw podczas szkole organizowanych dla starszych zborw. Notatka informuje, e
ten wykadowca dzwoni w sprawie pewnego starszego zboru biorcego
udzia w szkoleniu, ktry to starszy wyzna, e w jego maestwie maj
miejsce niektre potpione praktyki seksualne. Oto tre notatki:
Brat (i tu podano nazwisko wykadowcy) na osobnoci przedyskutowa z nim spraw, aby wyjani, czy rzeczywicie chodzi o stosunek oralny (tzn. taki, w ktrym narzdy pciowe stymuluje si jzykiem przyp. tum.). [] (Wykadowca) powiedzia mu, e z uwagi na okolicznoci powinien uda si do innych czonkw komitetu. Akurat zdarzyo si, e w klasie byli jeszcze dwaj jego czonkowie, wobec czego starszy zboru poszed z nimi porozmawia. Lecz teraz (wykadowca) zastanawia si, czy naleao jeszcze co zrobi. []
Doradzono mu, aby napisa do Towarzystwa pene sprawozdanie na
temat tej sprawy po to, aby w przyszoci, gdy zetknie si z podobnym przypadkiem, zna sposb postpowania w takiej sytuacji i nie
musia dzwoni ponownie.
Powysze wydarzenie pokazuje, do jakiego stopnia w przesuchaniach

wnikano w intymno ycia i w jakim stopniu Biuro Gwne organizacji
kontrolowao ca sytuacj.
List za listem wiadczy o odpowiedzialnoci, jak osoby zaangaowane w problem czuy przed Bogiem, donoszc starszym zboru o kadym odchyleniu od normy ustanowionej przez Ciao Kierownicze. Pewien czowiek
ze stanu lecego w rodkowozachodniej czci Stanw Zjednoczonych wyzna, e w swych maeskich stosunkach seksualnych z on naruszy de11
Wielu wiadkw okrela Organizacj sowami nasza matka dlatego, e tym okreleniem posuguje si czasopismo Stranica. Patrz: np. wydanie angielskie z 1 lutego 1952 r., s. 80 oraz z 1
maja 1957 r., ss. 274, 284. Patrz: Stranica angielska i polska z 1 kwietnia 1994 r., s. 32.
47
3.
cyzj Ciaa Kierowniczego. Starsi zboru powiedzieli mu, e napisali w jego

sprawie do Towarzystwa. On rwnie ze swej strony napisa list. Po omiu
tygodniach raz jeszcze napisa do Brooklynu stwierdzajc, e oczekiwanie,
lk i rozmylanie nad treci spodziewanej odpowiedzi s dla mnie prawie
nie do zniesienia. Napisa, e zosta odsunity od wszystkich przywilejw
zborowych cznie z modlitw w trakcie zebrania i doda, e prawie
z kadym tygodniem trac co, na co pracowaem i o co si modliem przez
trzydzieci lat. Usilnie prosi o szybk odpowied sowami:
Potrzebuj jakiej psychicznej ulgi odnonie mojego miejsca
w organizacji Jehowy.
Niektrzy starsi zborw starali si podchodzi do sprawy w sposb

umiarkowany. Jednake robic to mogli si narazi na reprymend z Biura
Gwnego w Brooklynie. Rozwamy nastpujcy list:
Ciao Kierownicze

SCE:SSE
4 sierpnia 1976 roku
Grono starszych
Zboru wiadkw Jehowy
W----------------, M-----------c/o----------------------------------------------------------------W---------- M-------------------
Drodzy Bracia,
Posiadamy kopi listu z 21 lipca napisanego przez komitet zboru S
w Kalifornii, w ktrym to licie pisz oni o sprawach dotyczcych J.
Prosz nas poinformowa, czy ktokolwiek ze starszych zboru dawa niewaciwe rady odnonie spraw dotyczcych stosunkw oralnych. Jeeli ktokolwiek ze starszych w zborze poradzi maestwom, e nie jest w ich przypadku rzecz niewaciw uprawia seks oralny, to na jakiej podstawie rada taka zostaa udzielona? Jeli udzielono zej rady, to prosz nas poinformowa, czy podjto odpowiednie kroki w celu wyjanienia jakiegokolwiek niezrozumienia u osb, ktrym takiej niewaciwej rady udzielono; prosz nas rwnie poinformowa, czy zaangaowani w spraw starsi zgadzaj si aktualnie z tym, co na temat seksu oralnego napisano w publikacjach Towarzystwa.
Jeli ktokolwiek z Was braci starszych doradza komukolwiek, e seks oralny jest dopuszczalny jako gra wstpna, poprzedzajca waciwy stosunek seksualny,
to taka rada bya niewaciwa.
Dzikujemy za Wasz uwag w powyszej sprawie. Niech obfite bogosawiestwo
Jehowy towarzyszy Waszym staraniom, by zawsze wywizywa si z Waszych obowizkw
jako starszych w przykadny sposb.
Wasi bracia,
cc:
Komitet Sdowniczy
Zboru wiadkw Jehowy
S---------------, Kalifornia
Powyszy list stanowi fotokopi listu wysanego z Dziau Suby Towarzystwa do grona starszych (nazwiska oraz nazwy miejscowoci zostay wymazane).12
Ciekawe, e niektrzy starsi zborw posiadali odczucie, i w istocie
stanowisko Ciaa Kierowniczego byo ogldnie mwic cokolwiek agodne lub niepene. W licie przesanym przez pewnego starszego ze Stanw Zjednoczonych czytamy:
Niektrzy spord starszych wiekiem braci uwaaj, e Ciao
Kierownicze mogo posun si nawet dalej w potpieniu nienaturalnych praktyk stosowanych przez pary maeskie, wczajc w to
pewne pozycje przyjmowane w czasie aktu seksualnego.
12
48
Powysza fotokopia zostaa wykonana na podstawie kopii kalkowej oryginalnego listu, dlatego brak na niej stempli i podpisw. Symbol SCE identyfikuje autora listu. By nim Merton
Campbell z Dziau Suby w Brooklynie.
49
3.
Nastpnie starszy ten wyraa swoje wasne odczucia piszc:

Jeli Jehowa, zarwno w tym rozdziale (18) Ksigi Kapaskiej,
jak i w innych wszed w drobne szczegy dotyczce zachowa seksualnych, dlaczego nie znajdujemy tam adnego, skierowanego pod adresem par maeskich stwierdzenia dotyczcego dopuszczalnych i niedopuszczalnych form obcowania seksualnego? Czy nie jest prawdopodobne, e Jehowa zrobiby to, gdyby chcia, aby ta osobista i prywatna sfera zwizku maeskiego bya otwarta dla dokadnych bada lub
opinii sdziw i starszych Izraela po to, by mona byo podj odpowiednie kroki przeciw osobom dopuszczajcym si wykrocze?.
Wrd ludzi objtych zarzdzeniem organizacji znalazy si take osoby, u ktrych normalne ycie seksualne zostao powanie zakcone w wyniku operacji lub wypadku. Niektre z tych osb wyraay gboki niepokj z powodu sytuacji, w jakiej stawia ich decyzja Ciaa Kierowniczego.
Pewien czowiek cierpicy na impotencj na skutek jednego ze wspomnianych wyej powodw mg dotychczas spenia rol partnera seksualnego dziki jednej z metod zakazanych teraz przez organizacj. Przed wprowadzeniem zarzdzenia Ciaa Kierowniczego nie musia czu si jak pmczyzna, mg bowiem zadowoli sw on. Teraz napisa w licie
on nie widzi wprawdzie biblijnych podstaw dla stanowiska przyjtego
w Stranicy, lecz jego ona czuje si zobowizana do posuszestwa. Poniewa j kocha, szanuje jej postaw. Pisze dalej, e wprawdzie wie, e jest taki
sam jak dawniej, jednake emocjonalnie rozsypuje si z powodu obaw,
e jego maestwo moe zosta powanie zagroone. Prosi te, aby powiedzie mu, czy istnieje jakie awaryjne wyjcie w woli Boej, ktre znw
pozwolioby mu mie satysfakcj z zaspokojenia seksualnych potrzeb ony.
Wszystkie te przypadki wywoyway powane napicie w sumieniach
starszych zborw, ktrych powoywano do rozprawiania si z osobami
naruszajcymi decyzj Ciaa Kierowniczego. W zakoczeniu wczeniej
cytowanego listu, ktrego autorem by jeden ze starszych zboru, czytamy:
Stwierdzam, e mog stosowa jedynie te prawa i zasady Biblii,
ktre szczerze i z przekonaniem pojmuj jako reprezentujce Jehow i Chrystusa Jezusa. I jeli speniajc swe obowizki starszego zboru, mam postpowa wedug tych praw i zasad, to nie chc tego robi tylko dlatego, e uwaam za oczywiste, i to jest organizacja Jehowy, a ja mam wykonywa wszystko, cokolwiek ona ogosi, lecz
chc to robi jako prawdziwie przekonany, e jest to uzasadnione biblijnie i poprawne. Naprawd chc wierzy w napomnienie, jakie Pawe skierowa do Tesaloniczan w drugim rozdziale, 13 wersecie, aby
przyjmowa sowo Boe nie jako sowo ludzi, lecz jak jest naprawd jako sowo Boga.
Ciao Kierownicze
Cho praktyki seksualne, o jakich mowa, s zupenie sprzeczne z moimi osobistymi miernikami, uczciwie mog powiedzie, e nie popieraem
podjtej przez Ciao Kierownicze decyzji o wykluczaniu ludzi za ich stosowanie. Jest to jednak wszystko, co mog o sobie powiedzie. Gdy bowiem
przyszo do gosowania, podporzdkowaem si zdaniu wikszoci. Czuem si przeraony, gdy Ciao wyznaczyo mnie do przygotowania uzasadnienia decyzji, mimo to przyjem to zadanie i wywizaem si z niego wedug oczekiwa Ciaa, w zgodzie z podjt decyzj. Nie mog zatem
powiedzie o sobie, e dziaaem w zgodzie ze wspaniaym pogldem, ktremu da wyraz cytowany przed chwil starszy zboru. Moja wiara w organizacj jako jedyn Bo instytucj na ziemi spowodowaa, e w tym czasie tak wanie postpiem bez jakich wikszych wyrzutw sumienia.
Ogrom korespondencji na omawiany temat nigdy nie dotar do Ciaa Kierowniczego. Zajmowali si ni wyznaczeni do pracy przy biurkach korespondencyjnych czonkowie personelu Biura Gwnego lub te czonkowie Dziau Suby. Jestem jednak pewien, e niektrzy czonkowie Ciaa Kierowniczego musieli by wiadomi by moe dziki osobistym kontaktom i rozmowom
e w odczuciu wielu osb niesusznie ingerowali w prywatne ycie ludzi.
Gdy w kocu po okoo piciu latach temat ten znw wszed na porzdek dzienny, praktyka wykluczania zostaa zmieniona. Ciao Kierownicze w efekcie wycofao si z tej intymnej sfery ycia innych ludzi. Znw Ciao wyznaczyo mnie do przygotowania odpowiedniego artykuu, tym razem doradzajcego zmian stanowiska. Sprawio mi to zadowolenie, e mogem potwierdzi aczkolwiek nie wprost e organizacja si pomylia.
W Stranicy angielskiej z 15 lutego 1978 roku na stronach 30-32 (Stranica
polska nr 21/1978, tom XCIX, strony 22-24) znajduj si sowa tej treci:
Jego stanowisko jest godne uwagi. Szczerze wtpi, czy wielu spord
dzisiejszych starszych potrafioby z rwn swobod wyrazi swoje myli,
przedstawiajc swe stanowisko w tak jasny, szczery sposb.
Waciwie takie samo odczucie miaem w odniesieniu do caego wachlarza spraw, jakie pojawiay si przed nami. Nie dostrzegaem naprawd adnej biblijnej podstawy dla uzasadnienia dogmatycznych stanowisk, zajtych w przypadku ogromnej wikszoci tych zagadnie. Pogld, jaki wyraziem w sprawie stosunkw maeskich, zosta w tym punkcie zaakceptowany przez Ciao Kierownicze. W pniejszym okresie wci na nowo wyraaem podobny pogld odnonie innych spraw, lecz rzadko spotyka si
on z przychylnym przyjciem.
50
51
3.
Gdy patrz na lece obok mnie listy, z ktrych niejedne byy cytowane, wwczas wszelka satysfakcja, jak przynioso mi napisanie artykuu korygujcego poprzednie stanowisko organizacji, wydaje mi si prna. Wiem bowiem, e bez wzgldu na to, co zostao powiedziane, sowa
nigdy nie bd w stanie zrekompensowa lub naprawi szkd w postaci
zaenowania, zamieszania, emocjonalnych cierpie, wyrzutw sumienia
i zniszczonych maestw. Wszystko to byo rezultatem poprzedniej decyzji decyzji podjtej w cigu zaledwie kilku godzin przez ludzi, z ktrych
prawie wszyscy dowiedzieli si o sprawie w momencie jej przedstawiania,
nie majc adnej moliwoci wczeniejszego zapoznania si z ni, zastanowienia si nad ni i przemylenia jej, decyzji podjtej wreszcie bez modlitwy i bez studium Pisma witego. Decyzja nasza bya jednak w okresie
piciu lat wica dla wiadkw Jehowy z caego wiata i okaleczya wielu
ludzi na cae ycie. Wszystko to w ogle nie powinno si wydarzy.13
Inny wyniky problem, zwizany po czci z przedstawionym wyej,
dotyczy pewnej niewiasty (wiadka Jehowy) z Ameryki Poudniowej,
ktrej m przyzna si do utrzymywania stosunkw seksualnych z inn kobiet. Problem tkwi jednak w tym, e jak powiedzia byy to takie stosunki, o jakie toczya si rzecz opisana wczeniej; w tym przypadku chodzio o stosunki analne.
Zgodnie z decyzj Ciaa Kierowniczego stosunkw tych nie mona
byo zakwalifikowa do cudzostwa, bowiem cudzostwo wymaga kopulacji za pomoc narzdw pciowych, ktra pozwala wyda na wiat
dzieci. Dlatego te mczyzna nie sta si jednym ciaem z t drug kobiet i w zwizku z tym podjto decyzj, e ona nie miaa biblijnych podstaw do rozwodu i ponownego maestwa.
Istniejca podczas gosowania zasada wymagaa jednomylnoci w podejmowaniu decyzji, podporzdkowaem si wic ogowi. Ze szczerym niepokojem mylaem jednak o tej kobiecie oraz o tym, e nie moe ona oprze si na
Biblii pragnc uwolni si od czowieka, ktry popeni taki czyn. Decyzja Ciaa Kierowniczego oznaczaa take, e nie ma podstaw do biblijnego rozwodu rwnie w sytuacji, gdy m odbywa stosunki homoseksualne z innym
mczyzn lub nawet obcuje ze zwierzciem. Mczyzna taki nie moe bo13
Kilka lat po mojej rezygnacji z czonkostwa w Ciele Kierowniczym, organizacja przywrcia podstawowe, wczeniej stosowane zasady odnonie nienaturalnych praktyk seksualnych.
Stranica angielska z 15 marca 1983 r., na stronach 30 i 31 (Stranica polska nr 7/1984 r., tom
CV, ss. 27, 28) zawiera co prawda stwierdzenie, e do starszych nie naley roztaczanie jak gdyby policyjnego nadzoru nad osobistymi sprawami par maeskich, lecz mimo to stanowi, i
otwarte pochwalanie lub uprawianie wynaturzonych stosunkw w obrbie maestwa dyskwalifikuje danego czowieka jako starszego lub jako osob zamianowan przez Towarzystwo
na inne stanowisko i moe wrcz doprowadzi do wykluczenia ze spoecznoci. Lloyd Barry nie by obecny, gdy taktyka z 1972 roku zostaa skutecznie uniewaniona za spraw decyzji
Ciaa Kierowniczego i po swoim powrocie wyrazi swoj dezaprobat dla tego uniewanienia.
Z uwagi na to, e przewodzi on Dziaowi Redakcyjnemu i nadzorowa wydawanie materiau
zamieszczanego w Stranicy, mg wywrze wpyw na powrt do wczeniejszego stanowiska.
W kadym razie materia z 1983 roku nie zaowocowa wielk fal przesucha sdowniczych,
ktra towarzyszya wstpnemu obwieszczeniu wczeniejszej taktyki z 1972 roku. Stao si tak
by moe dlatego, e dawniejsze dowiadczenia wyday na tyle ze owoce, i ukrcio to zapdy starszych do prowadzenia ledztw.
52
Ciao Kierownicze
wiem, w sposb umoliwiajcy jakkolwiek prokreacj, sta si jednym ciaem z drugim mczyzn lub ze zwierzciem. Stranica wydana nieco wczeniej w owym roku dokadnie wypowiadaa si na temat tej sprawy.14
Emocjonalny niepokj, jaki odczuwaem z tego powodu, skoni mnie
do przeprowadzenia studium sw uytych w greckim oryginale Ewangelii
Mateusza, w rozdziale dziewitnastym a wersecie 9. Wydany przez Towarzystwo Przekad Nowego wiata oddaje sowa Jezusa w taki sposb:
Mwi wam, e kto si rozwodzi ze sw on jeli nie z powodu rozpusty i polubia inn, popenia cudzostwo.
Uyte zostay tu dwa greckie sowa: rozpusta i cudzostwo.

W Stranicy przez wiele dziesicioleci obstawano przy stanowisku, e
oba te sowa oznaczaj zasadniczo t sam rzecz, e rozpusta oznacza
utrzymywanie przez mczyzn cudzoonych stosunkw z kobiet inn
ni wasna ona (lub utrzymywanie przez on cudzoonych stosunkw
z mczyzn innym ni m). Dlaczego wic, zapytaem siebie, Mateusz
przekazujc nam stwierdzenie Jezusa uy dwu rnych sw (greckie porneia i moicheia), jeli w obydwu wypadkach to samo mianowicie cudzostwo mia na myli?
Porwnywaem rne tumaczenia tego tekstu, szperaem po dostpnych w bibliotece w Betel sownikach biblijnych, komentarzach i leksykonach w kocu przyczyna staa si oczywista. Praktycznie kada ksika, jak otworzyem, dowodzia, e greckie sowo porneia (oddane w Przekadzie Nowego wiata sowem rozpusta) jest pojciem bardzo szerokim
i odnosi si do WSZYSTKICH rodzajw niemoralnoci seksualnej. Z tego
te powodu wiele przekadw Biblii oddaje ten termin sowami niemoralno, seksualna niemoralno, nieczysto, niewierno.15 Leksykony jasno ukazyway, e termin odnosi si take do stosunkw homoseksualnych. Jednake rozstrzygajcym argumentem by dla mnie fakt, e
sama Biblia uywa sowa porneia w 7 wersecie Listu Judy na oznaczenie
jawnego homoseksualizmu mieszkacw Sodomy i Gomory.
Przygotowaem czternastostronicowy materia zawierajcy rezultaty
moich bada oraz zrobiem jego kopie dla kadego czonka Ciaa Kierowniczego. Czuem si jednak bardzo niepewny co do tego, jak moje opracowanie zostanie odebrane. Udaem si wic do biura Freda Franza, wyjaniem mu, co zrobiem, i jednoczenie wyraziem wtpliwoci co do
pozytywnego przyjcia mojej pracy. Fred Franz powiedzia: Nie sdz,
aby byy jakiekolwiek trudnoci. Sowa te cho bardzo zwize zostay wypowiedziane bardzo pewnie. Gdy zapytaem, czy zechciaby zapozna si z efektem moich poszukiwa, powiedzia, e nie jest to konieczne
i jeszcze raz stwierdzi, e jego zdaniem nie bdzie adnego problemu.
14
Patrz: Stranica z 1 stycznia 1972 r. (wydanie angielskie), ss. 31 i 32.
15
Sowo cudzostwo w greckim oryginale Mateusza 19:9 brzmi moicheia, i w odrnieniu

od porneia posiada bardzo ograniczone znaczenie: oznacza ono cile cudzostwo w powszechnym tego sowa znaczeniu.
53
3.
Odnosiem wraenie, e jest ju zorientowany w niektrych punktach

wynikajcych z moich bada, ale nie byem w stanie dociec, od jak dawna.
Poniewa by on gwnym tumaczem wydanego przez Towarzystwo Przekadu Nowego wiata,16 czuem, e z pewnoci musi by przynajmniej zorientowany co do prawdziwego znaczenia sowa porneia (rozpusta).
Gdy sprawa znalaza si na posiedzeniu Ciaa Kierowniczego, moja praca zostaa zaakceptowana. Fred Franz wyrazi swoje poparcie. Zostaem te
wyznaczony, aby przygotowa do opublikowania artyku w Stranicy,17 prezentujcy zmian stanowiska. Wraz z artykuem zmiana wesza w ycie.
Wci pamitam, e jaki czas po ukazaniu si artykuu otrzymaem list
od pewnej kobiety wiadka Jehowy ktra kilka lat wczeniej odkrya,
e jej m uprawia stosunki seksualne ze zwierzciem. Z uwagi na taki stan
rzeczy i jego konsekwencje (Nie mogam y z takim mczyzn) rozwioda si. Nastpnie wysza za m powtrnie. Zbr wykluczy j za to, e
w momencie zawierania drugiego maestwa nie bya biblijnie wolna.
Teraz, po ukazaniu si artykuu w Stranicy, zapytaa, czy w wietle zmienionego stanowiska mona co zrobi, aby oczyci jej imi od zniesawienia, jakie przeya na skutek wykluczenia. Mogem jej jedynie odpisa,
e opublikowane artykuy usprawiedliwiaj jej tryb postpowania.
Cho znw napisanie artykuu przyznajcego, e dotychczasowy pogld
organizacji by bdny, a zarazem korygujcego ten bdny pogld przynioso mi satysfakcj, pozostaa powana myl, i to wszystko nie naprawi nigdy szkd wyrzdzonych w cigu kilkudziesiciu lat przez dotychczasowe
stanowisko. Bg jedynie wie, ilu ludziom takie szkody zostay wyrzdzone.
Praktycznie Ciao Kierownicze byo w tym czasie zarwno trybunaem
sdowym, jak rwnie z tej racji, e jego decyzje i ich wykadnia obowizyway wszystkich wiadkw Jehowy organem ustawodawczym. Byo to
Ciao Kierownicze w tym sensie, w jakim ciaem kierowniczym mgby
by nazwany speniajcy podobne funkcje Sanhedryn czasw biblijnych.
Tak jak wszystkie najwaniejsze kwestie odnoszce si do ludu dla imienia
Jehowy byy rozsdzane przez Sanhedryn w Jerozolimie, tak te wszystkie
kwestie dotyczce wiadkw Jehowy byy rozsdzane w Brooklynie.
W rzeczy samej jednak Ciao Kierownicze nie byo organem zarzdzajcym w adnym tego sowa znaczeniu. Odpowiedzialno i zarzd spoczyway wycznie w rkach prezesa, Nathana H. Knorra. Nie podejrzewaem, e tak jest, gdy w tym samym roku, w ktrym zostaem powoany do Ciaa Kierowniczego, wiceprezes Franz wygosi przemwienie, zamieszczone potem w Stranicy angielskiej z 15 grudnia 1971 r. (Strani16
17
Przekad Nowego wiata nie podaje nazwisk tumaczy. Przedstawia si je jako anonimowe
dzieo Komitetu Przekadu Nowego wiata. Czonkami tego Komitetu byli oprcz Freda
Franza: Nathan Knorr, Albert Schroeder i George Gangas. Jednake Fred Franz by jedynym
czonkiem komitetu, posiadajcym wystarczajc znajomo oryginalnych jzykw biblijnych,
by podj si do tego rodzaju tumaczenia. Przez dwa lata studiowa on grek na Uniwersytecie Cincinnati, co do hebrajskiego za by samoukiem.
Patrz: Stranica angielska z 15 grudnia 1972 r., ss. 766-768 i jej odpowiednik Stranica polska
nr 21/1973 r., tom XCIV, ss. 23, 24.
54
Ciao Kierownicze
ca polska nr 7/1972, tom XCIII), w ktrym przeciwstawi rol Ciaa Kierowniczego roli korporacji o nazwie Towarzystwo Biblijne i Traktatowe
Stranica (Watch Tower Bible and Tract Society). Sownictwo wiceprezesa byo niezwykle odwane i bezporednie, wci przewijay si w jego
mowie stwierdzenia, e korporacja jest jedynie agencj, przejciowym
rodkiem, wykorzystanym przez Ciao Kierownicze. Na stronach 754
i 760 Stranicy angielskiej (strony 14 i 20 Stranicy polskiej) czytamy:
Oglnowiatowa spoeczno ewangelistw nie jest przykrojona
na miar adnej dzisiejszej prawnie zarejestrowanej korporacji, okrelonej wymaganiami rzdw ludzkich, ktrym zaglda teraz w oczy
zagada w wojnie wielkiego dnia Boga Wszechmocnego na polach
Har-Magedonu (Obj. 16:14-16, NW). adna korporacja prawna na
ziemi nie decyduje o strukturze tej spoecznoci ani ni nie rzdzi. Na
odwrt, to zorganizowana spoeczno kieruje swoimi korporacjami, traktujc je po prostu jako przejciowe rodki uyteczne w dziele wielkiego Teokraty. A uksztatowana jest tak, eby jak najlepiej odpowiadaa jego celom. Jest to spoeczno teokratyczna, zarzdzana
z naczelnego stanowiska Boego w d, a nie od najniszego szczebla ku grze. Oddani Bogu i ochrzczeni jej czonkowie podporzdkowuj si Teokracji! Ziemskie korporacje prawne utrac sens istnienia, gdy ju wkrtce zgin powoane przez ludzi rzdy, ktre zalegalizoway te korporacje.
A uprawnionym do gosowania czonkom Towarzystwa zaley na

tym, aby ciao kierownicze mogo jak najbardziej bezporednio posugiwa si tym organem administracyjnym jako narzdziem pracujcym w interesie dziea przeprowadzonego przez klas niewolnika wiernego i rozumnego, co zostaje osignite w ten sposb, e
czonkowie ciaa kierowniczego zasiadaj w Zarzdzie Towarzystwa.
Zdaj sobie spraw z faktu, i Towarzystwo nie jest orodkiem kierowniczym, lecz jedynie agencj wykonawcz.
Std te uprawnieni do wybierania Zarzdu czonkowie Towarzystwa nie ycz sobie, eby powstaa jakakolwiek podstawa do rozdwikw lub konfliktw. Nie chc si przyczynia do zaistnienia sytuacji, ktra by cho w najmniejszym stopniu nasuwaa myl, e organ administracyjny wada i kieruje swym mocodawc, ktrym jest
ciao kierownicze, reprezentujc klas niewolnika wiernego i rozumnego. Inaczej mwic nie dopuszczaj do tego, eby ogon merda
psem, podczas gdy ma by na odwrt. Instytucja religijna, dostosowana do praw Cezara, nie powinna dy do tego, by wzi gr nad
swym zaoycielem i nim kierowa; raczej zaoyciel takiej prawnie
uznanej agencji religijnej powinien sprawowa nad ni nadzr i kierowa ni jako swym narzdziem.
Z powodu porwnania wykorzystanego w tym wykadzie, niektrzy

mwili o nim jako o przemwieniu o ogonie, ktry merda psem. Niewtpliwie to przemwienie zawierao dobitne wyraenia. Problem polega
jednak na tym, e kreliy one obraz cakowicie sprzeczny z faktami.
55
3.
Ciao Kierownicze nie nadzorowao korporacji ani w czasie, gdy wiceprezes wygasza swoje przemwienie, ani pniej, gdy je opublikowano,
ani wreszcie w okresie okoo czterech lat po jego wygoszeniu.
Przedstawiony obraz sta si w kocu prawdziwy, lecz dokonao si to
dopiero w rezultacie bardzo drastycznych zmian, ktrym towarzyszyy takie nieprzyjemne zjawiska, jak gorczkowe emocje i silne podziay. Cho
dla wikszoci wiadkw Jehowy moe wyda si to dzi dziwne, Ciao
Kierownicze, w takim ksztacie jak zostao to opisane powyej, nigdy nie
istniao w caej historii organizacji. Powoanie go do istnienia trwao ponad dziewidziesit lat, a jego obecne istnienie obejmuje krtki okres od
1 stycznia 1976 roku, czyli okoo jedn pit historii organizacji. Wyjani zaraz, dlaczego tak twierdz i czy pokrywa si to z faktami.
Ciao Kierownicze
Nie potrafi zrozumie, jak Fred Franz mg pisa o faktach, skoro

by zrzeszony w organizacji Stranicy jeszcze za ycia Russella i wiedzia,
jaka bya wczesna sytuacja. O czym fakty informuj nas naprawd?
Odnonie Zarzdu sam Russell stwierdza w specjalnym wydaniu Stranicy
Syjoskiej z 25 kwietnia 1894 roku (wydanie angielskie), na stronie 59:
TRZEJ MONARCHOWIE
Majc do dnia 1 grudnia 1893 roku trzy tysice siedmiuset

piciu (3705) uprawnionych do gosowania udziaowcw spord oglnej liczby szeciu tysicy trzystu osiemdziesiciu trzech
(6383) udziaowcw oczywicie siostra Russell i ja wybieramy
urzdnikw. W ten sposb zarzdzamy Towarzystwem. Zamiar
ten czonkowie Zarzdu rozumieli w peni od pocztku. Ich uyteczno zgodnie z tym zrozumieniem wysunie si na pierwszy plan wraz z chwil naszej mierci.18
Wiecie, e wadcy narodw uciskaj je, a wielcy daj im odczu sw

wadz. Nie tak bdzie u was. Mateusza 20:25, 26, BT.
Histori wiadkw Jehowy rejestruje si najczciej od daty wydania

pierwszego numeru czasopisma Stranica, tj. od 1 lipca 1879 roku. W roku 1881 zostaje zaoona, a w 1884 zarejestrowana korporacja o nazwie
Towarzystwo Biblijne i Traktatowe Stranica (Watch Tower Bible and
Tract Society). Z pewnoci jest prawd, e w tamtych dniach korporacja ta (uywajc sw wiceprezesa) nie wadaa ani nie kierowaa ciaem kierowniczym zoonym z osb zrzeszonych w Towarzystwie Stranica. Nie czynia tego, ani te nie moga tego czyni, z tej prostej przyczyny,
e nie istniao wwczas adne ciao kierownicze.
Charles Taze Russell osobicie zacz wydawa Stranic jako swoje wasne czasopismo, przy czym by jedynym wydawc. Za jego ycia wszyscy
zrzeszeni w Towarzystwie Stranica uznali go za swego
jedynego Pastora. Jest prawd, e od chwili zaoenia
Towarzystwo posiadao Zarzd (jednym z jego czonkw bya na pocztku ona Russella, Maria). Jednake Zarzd nie by uwaany przez og za ciao kierownicze, nie spenia te takiej funkcji. A jednak Stranica angielska z 15 grudnia 1971 roku, na stronach 760
i 761 stwierdza (Stranica polska nr 7/1972, tom XCIII,
strona 20):
C. T. Russell
Russell najwyraniej nie traktowa na rwni z sob jako ciaa kierowniczego czonkw Zarzdu (ani nikogo innego). Jest to widoczne na
podstawie obranej linii postpowania, jakiej trzyma si konsekwentnie.
W Stranicy z 1 marca 1923 roku (wydanie angielskie) na stronie 68, znajdujemy sowa:
Czsto pytany przez innych, kto jest tym wiernym

i mdrym sug, brat Russell odpowiada: Niektrzy
mwi, e ja jestem, inni, e Towarzystwo.
Artyku relacjonuje dalej:
18
56
W padzierniku 1886 roku pani Russell zoya rezygnacj ze stanowiska wspwydawcy Stranicy, z powodu niezgodnoci ze swoim mem. Od 9 listopada 1897 r. pozostawaa z nim w
separacji. Czonkiem Zarzdu Towarzystwa bya jednak do 12 lutego 1900 roku. W 1906 r.
otrzymaa rozwd ze swoim mem.
57
3.
Ciao Kierownicze
zamieszczono w Dodatku. Poniej odnotujemy tylko to, co znajdujemy

w drugim paragrafie Woli:
Oba te stwierdzenia s prawd; brat Russell bowiem

faktycznie by Towarzystwem w najcilejszym tego sowa
znaczeniu, jako ten, ktry kierowa jego polityk i kursem,
nie majc przy tym wzgldu na jakkolwiek inn osob na
ziemi. Czasem szuka rady innych, zwizanych z Towarzystwem oraz sucha ich sugestii; nastpnie podejmowa jednak decyzje zgodnie ze swym wasnym osdem, wierzc, e
Pan kieruje nim w ten sposb.
Jednake w wietle faktu, e TOWARZYSTWU BIBLIJNEMU

I TRAKTATOWEMU STRANICA podarowaem czasopismo
STRANICA SYJOSKA, KWARTALNIK STAROTEOLOGICZNY,
prawa autorskie ksiek WYKADY PISMA WITEGO BRZASKU TYSICLECIA oraz rne inne broszury, piewniki, itp., uczyniem to majc kategoryczne zastrzeenie, e bd mia pen kontrol nad wszelkimi interesami zwizanymi z tymi publikacjami
w czasie mojego ycia, i e po moim zgonie bd one prowadzone
zgodnie z moimi yczeniami. yczenia te moj wol w powyszej sprawie okrelam teraz nastpujco: [].
W odpowiedzi na pytanie, nadesane przez pewnego czytelnika Stranicy, C. T. Russell napisa w roku 1906:
Nie, prawdy, ktre gosz jako rzecznik Boga, nie zostay mi objawione w wizjach lub w snach, ani za porednictwem syszalnego gosu Boego. Nie dotary one do mnie wszystkie na raz, lecz stopniowo,
poczwszy od roku 1870, a szczeglnie od roku 1880. Nie byo to te
wyranym ujawnieniem prawdy dziki ludzkiej pomysowoci bd
bystroci postrzegania, lecz wynikao z prostego faktu, e nasta waciwy czas Boy, i jeli ja bym nie mwi ani nie znalazby si aden
inny przedstawiciel, wwczas woayby kamienie.19
To zrozumiae, e uwaajc siebie za rzecznika Boga, za przedstawiciela Jego objawionej prawdy, nie widzia on potrzeby istnienia jakiego ciaa kierowniczego. Rok po sformuowaniu tego stwierdzenia Russell przygotowa Ostatni Wol i Testament, ktry opublikowany zosta
w Stranicy z 1 grudnia 1916 r. (wydanie angielskie), wydanej krtko po
jego mierci. Jako e nic lepiej nie ilustruje faktu cakowitej kontroli, jak
sprawowa Charles T. Russell nad czasopismem Stranica, peny tekst Woli
19
Stranica z 15 lipca 1906 r., (wydanie angielskie), s. 229.
58
Chocia podarowa on czasopismo Stranica korporacji (w momencie

jej zarejestrowania w 1884 roku), wyranie uwaa je za swoje czasopismo.
Miao ono by publikowane zgodnie z jego wol nawet po jego mierci. Postanowi on, e po jego mierci Komitet Redakcyjny zoony z piciu osobicie przez Russella wybranych i mianowanych ludzi, bdzie wtedy cakowicie odpowiedzialny za czasopismo Stranica.20 Russell przekaza rwnie wszystkie udziay w jego korporacji dajce prawo gosowania piciu kobietom, mianowanym przez niego na powiernikw i postanowi, e jeli ktry z czonkw Komitetu Redakcyjnego zostaby o co
oskarony, kobiety te wraz z innymi powiernikami korporacji (najwyraniej czonkami Zarzdu Towarzystwa), oraz pozostali czonkowie Komitetu Redakcyjnego, suyliby jako Rada Sdownicza, powoywana dla
rozpatrzenia sprawy wniesionej przeciwko oskaronemu czonkowi Komitetu Redakcyjnego.21
Poniewa jedna osoba nie moe tworzy ciaa kolektywnego, fakty
przekonuj nas, e za ycia C. T. Russella, to jest do roku 1916, nie istniao nic, co choby z pozoru przypominao ciao kierownicze. Tak byo rw20
Russell wrd tych piciu nie wymieni Rutherforda. Umieci go natomiast w drugiej picioosobowej grupie, ktra mogaby suy jako rezerwa, jeeli wymagaaby tego sytuacja.
21
Wydana w 1959 r. ksika Jehovahs Witnesses in the Divine Purpose (wiadkowie Jehowy w
zamierzeniu Boym), na s. 64 stwierdza, e zgodnie z ustawodawstwem prawa wypywajce z
udziaw Russella wygasy wraz z jego mierci.
59
3.
nie w czasie prezesury nastpcy Russella, Josepha F. Rutherforda. Kto

mgby zakada, e czonkowie Komitetu Redakcyjnego wraz z Zarzdem mogli tworzy takie ciao kierownicze. Fakty dowodz jednak, e takie zaoenie byoby bdne.
W styczniu 1917 roku na dorocznym zgromadzeniu korporacji wybrany zosta Rutherford, ktry mia zastpi Russella na stanowisku prezesa. We wczesnym okresie jego
prezesury czterech spord siedmiu czonkw Zarzdu
(wikszo) wyrazio sw niezgod na to, co uznali za
arbitralne posunicia prezesa. Nie uznawa on czonkw Zarzdu i nie wsppracowa z Zarzdem jako
ciaem, lecz dziaa w pojedynk, sam podejmujc
dziaania i informujc Zarzd o podjtych przez siebie decyzjach ju po fakcie. Czonkowie Zarzdu odczuwali, e nie jest to zgodne z tym, co Pastor Russell,
wierny i mdry suga, nakreli jako lini postpowania. Fakt, e wyrazili swj sprzeciw doprowadzi do
J. F. Rutherford
szybkiego usunicia ich ze stanowiska.22
Rutherford odkry, e chocia zostali oni wyznaczeni osobicie przez
C. T. Russella na doywotnich czonkw Zarzdu czonkostwo tych czterech nigdy nie zostao potwierdzone na dorocznym zebraniu korporacji.
Wedug A. H. MacMillana, czoowego podwczas czonka personelu Biura Gwnego, Rutherford naradzi si w tej sprawie z prawnikiem spoza
Towarzystwa, ktry przyzna, e z wyej wymienionego powodu wolno
byo zwolni tych ludzi, bowiem istniaa ku temu podstawa prawna.23
Rutherford mia zatem wybr. Mg uzna obiekcje wikszoci czonkw Zarzdu (to znaczy czterech spord siedmiu jego czonkw przyp.
red.) i naprawi bdy. (Jeli widziaby w tych ludziach wiksz cz Ciaa
Kierowniczego, ktrego istnienie w tym czasie sugeruje Stranica angielska
z 1971 roku, byby do tego moralnie zobowizany). Mg te oprze si na
wspomnianym punkcie prawa i uy swej wadzy jako prezesa w celu zwolnienia tych czonkw Zarzdu, ktrzy si z nim nie zgadzali.
Wybra t drug moliwo i wedug swego uznania wyznaczy innych
czonkw Zarzdu, ktrzy mieli zastpi zwolnionych.
22
Typowym przykadem takiej linii postpowania bya decyzja Rutherforda o opublikowaniu

ksiki zatytuowanej The Finished Mystery (Dokonana Tajemnica), przedstawionej jako pomiertne dzieo Russella, w rzeczywistoci za napisanej przez Claytona J. Woodwortha i Georgea H. Fishera. Rutherford nie tylko nie konsultowa z czonkami Zarzdu zamiaru napisania
tej ksiki, lecz do momentu oddania jej w rce Rodziny Betel, tzn. personelu Biura Gwnego, nie wiedzieli oni nawet, e jest ona drukowana. Publikacje Towarzystwa Stranica cznie z ksik Jehovahs Witnesses in the Divine Purpose (wiadkowie Jehowy w zamierzeniu Boym, ss. 70 i 71 ) sugeruj pniej, e bya to pierwsza i wstpna przyczyna obiekcji czterech
czonkw Zarzdu. Wersja ta jest przekrceniem faktw; Rutherford ogosi bowiem zwolnienie tych czterech ludzi ze stanowiska czonkw Zarzdu tego samego dnia (17 lipca 1917 r.),
kiedy ksika The Finished Mystery (Dokonana Tajemnica) zostaa zaprezentowana personelowi Biura Gwnego. cilej mwic, ogoszenie o zwolnieniu czonkw Zarzdu miao miejsce
przed zaprezentowaniem ksiki.
23
A. H. MacMillan, Faith on the March (Pochd wiary), Englewood Cliffs: Prentice Hall, Inc.,
1957, s. 80. Wstp do ksiki napisa N. H. Knorr.
60
Ciao Kierownicze
A co z Komitetem Redakcyjnym? Stranica z 15 czerwca 1938 roku

(wydanie angielskie) na stronie 185 podaje, e w 1925 roku wiksza cz
tego Komitetu energicznie sprzeciwia si publikacji artykuu zatytuowanego Narodziny narodu (gosi on pogld, e krlestwo zaczo
funkcjonowa w 1914 roku). Stranica donosi, co w rezultacie stao si
z tymi, ktrzy nie zgodzili si z prezesem:
[] ale, za spraw aski Pana, zosta [artyku] opublikowany, a to naprawd znaczyo pocztek koca komitetu redakcyjnego
i wskazywao na fakt, e sam Pan kieruje sw organizacj.
Komitet Redakcyjny zosta ju teraz wyeliminowany. Rutherford skutecznie zlikwidowa wszelk opozycj utrudniajc mu przejcie penej
kontroli nad organizacj.
Ciekawym szczegem tej sprawy jest fakt, e w tym okresie nie tylko
ksika The Finished Mystery (Dokonana Tajemnica) wielka ko niezgody z roku 1917, lecz rwnie czasopismo Stranica, z naciskiem nauczay,
e to wanie Pastor Russell by w rzeczywistoci tym przepowiedzianym
przez Pismo wite wiernym i roztropnym sug, ktrego Pan uczyni zarzdc domu swego.24 Sposb, w jaki posuono si t nauk, by domaga si od kadej jednostki penego podporzdkowania si, dobrze ilustruj ponisze stwierdzenia, pochodzce ze Stranicy z 1 maja 1922 roku,
strona 132 (wydanie angielskie):
24
Patrz: The Finished Mystery, ss. 4, 11 (wydanie polskie Dokonana Tajemnica, ss. IV i VI); Stranice
angielskie z 1 marca 1922 r. , ss. 72, 73; z 1 maja 1922 r., s. 131; z 1 marca 1923 r., ss. 67, 68.
61
3.
Ciao Kierownicze
Tumaczenie poprzedniego tekstu:
WIERNO TO LOJALNO
By wiernym, znaczy by lojalnym. By lojalnym wobec
Pana, znaczy by posusznym Panu. Porzuci lub nie uzna
narzdzia wybranego przez Pana, to porzuci lub nie uzna
samego Pana, zgodnie z zasad, e kto odrzuca sug wysanego przez Pana, odrzuca w ten sposb samego Pana.
Nie ma dzi nikogo w teraniejszej prawdzie, kto mgby uczciwie powiedzie, e otrzyma poznanie Boskiego planu z jakiego innego rda poza posug Brata Russella, czy
to bezporednio, czy te porednio. Przez swojego proroka
Ezechiela Jehowa zapowiedzia urzd sugi, ktrego wyznaczy, aby w biaych szatach, z kaamarzem u boku szed przez
miasto (chrzecijastwo) i pociesza wzdychajcych, owiecajc ich umysy odnonie wielkiego Boskiego planu. Trzeba zauway, e bya to aska dana nie przez czowieka, lecz przez
samego Pana. Zgodnie ze swoim postanowieniem Pan uy
czowieka. Czowiekiem tym, ktry wypeni wspomniany
urzd, by z aski Pana Brat Russell.
W artykule zatytuowanym Lojalno sprawdzianem, zamieszczonym w Stranicy z 1 marca 1923 r. (wydanie angielskie) na stronach 68
i 71, podporzdkowanie si naukom i metodom Russella postawiono na
rwni z podporzdkowaniem si woli Pana:
38
Kady wspsuga wykaza si swymi zdolnociami i umiejtnociami oraz rozwin je proporcjonalnie do swego radosnego podporzdkowania si woli Pana, pracujc na Paskim polu
niwnym w zgodnoci ze sposobem Pana, ktry wskaza wyznaczony do tego przez Pana brat Russell. Brat Russell bowiem
sprawowa urzd wiernego i mdrego sugi. Wykonywa on
dzieo Paskie wedle sposobu Paskiego. Skoro brat Russell wykonywa prac na sposb Paski, kady inny sposb pozostaje
w sprzecznoci ze sposobem Paskim i dlatego nie moe by nazwany wiern trosk o interesy Krlestwa Paskiego.
Sprawa bya cakiem jasna. Albo jednostka lojalnie podporzdkuje si

naukom i sposobom postpowania owego postawionego ponad domem
Pana zarzdcy (Russella), albo zostanie uznana za winn odrzucenia Jezusa Chrystusa, to jest za odstpc. Rzadko odwoywanie si do ludzkiego
autorytetu bywa formuowane w tak dobitny sposb.
Jest to godne uwagi, bowiem w cigu kilku lat po mierci Russella
w tym samym czasie, gdy paday na jego temat podobne stwierdzenia
podjte za jego ycia rodki zabezpieczajce i dokonany przez niego osobicie dobr ludzi do urzdw nadzorczych, zostay przez nowego prezesa anulowane. yczenia Russella zawarte w jego Woli zostay zlekcewaone, potraktowane tak, jakby nie posiaday adnej mocy prawnej ani adnej siy moralnej. W Stranicy z 15 grudnia 1931 roku na stronie 376 (wydanie angielskie) powiedziano o tym w sposb nastpujcy:

8
Wierzymy, e wszyscy, ktrzy raduj si teraz w teraniejszej

prawdzie, zgodz si, e brat Russell wiernie wypeni urzd specjalnego sugi Pana i e zosta on uczyniony zarzdc nad wszelkimi dobrami Pana.
62

24
Oto dobrze znane fakty odnoszce si do proroczych sw

Jezusa: W 1914 roku Jehowa osadzi Krla na swoim tronie.
63
3.
Ciao Kierownicze
Okres trzech i p roku, jaki nastpi bezporednio potem, sta

si sprawdzianem dla tych, ktrzy odpowiedzieli na wezwanie Krlestwa, by si okazao, czy s oni samolubni, czy te nie.
W roku 1916 zmar prezes Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego Stranica. Znaleziono podpisane przez niego pismo, ktre
nosio nazw: Ostatnia Wola i Testament. Faktycznie jednak
nie bya to wola. Okazao si bowiem, e kilka lat przed swoj
mierci Brat Russell powiedzia, e nie moe wyrazi takiej woli.
Praca organizacji Boej nie podlega kontroli czowieka, nie moe
te by kontrolowana przez wol adnego stworzenia. Byo rzecz niemoliw prowadzi prac Towarzystwa na chwa i cze
Pana, w sposb przedstawiony w pimie nazwanym Wol.
Jeszcze osiem lat wczeniej Stranica kana Pana obstawaa przy

tym, e poniewa Russell wykonywa dzieo Paskie zgodnie ze sposobem Pana, dlatego te kady inny sposb prowadzenia tego dziea pozostaje w sprzecznoci ze sposobem Paskim. Teraz po omiu latach
kady, kto sprzeciwi si decyzji Rutherforda o odsuniciu na bok zalece tego, ktrego Stranica tak zdecydowanie przedstawiaa jako wiernego i roztropnego sug, by przedstawiony jako czowiek kierujcy si
wrogoci i z wol, jako niegodziwy pracownik:
Jednake ta wykluczona lub odrzucona klasa pacze, zawodzi

i zgrzyta zbami na swoich braci, poniewa jak mwi jej czonkowie wola Brata Russella jest lekcewaona, a Stranica wydawana niezgodnie z jego zaleceniami; podnosz swe rce w witym przeraeniu i wylewaj krokodyle zy, poniewa organizacja
Paska na ziemi nie jest uywana zgodnie z wol czowieka. Innymi sowy, czyni te roszczenia powodem swego paczu, zawodzenia i smutku. W rzeczywistoci zawodz, narzekaj i pacz, poniewa nie mog wzi na siebie odpowiedzialnoci za Towarzystwo. Zgrzytaj swymi zbami przeciwko tym, ktrzy s zaangaowani w prac Pask; daj wyraz wszelkiemu rodzajowi wrogoci, zej woli, wypowiadajc kamliwe oskarenia przeciwko tym,
ktrych niegdy nazywali swymi brami. Juda wspomina t klas,
a jego sowa zdecydowanie pasuj do czasu, w ktrym to zawodzenie i pacz si rozpoczy, mianowicie do chwili, w ktrej Pan
Jezus Chrystus wszed do wityni Jehowy, aby sprawowa sd.
Juda mwi: Oni szemraj i narzekaj, podajc za swymi wasnymi dzami [egoistycznymi pragnieniami]; a usta ich wypowiadaj wielkie, nadte sowa [twierdz, e s wybranymi Boymi], dla korzyci schlebiaj ludziom [innymi sowy, wyraaj swj
podziw dla osoby czowieka oraz pragn podziwu dla siebie, a ich
zachowanie oraz linia postpowania dokadnie odpowiadaj sowom apostoa]. Udaj oni wielk mio do czowieka i wielkie
powicenie czowiekowi, to jest Bratu Russellowi, lecz nie ulega wtpliwoci, e robi to majc na uwadze osignicie pewnych
egoistycznych korzyci. Dlatego te celem mwienia o tych sprawach oraz wyranym zamiarem Pana, ktry daje swojemu ludowi
zrozumienie tych spraw, jest to, aby Jego lud mg ustrzec si tych
niegodziwych pracownikw.
Trudno zrozumie tak zmienny, chwiejny i niepewny kurs. Lecz taki

by ten kana, ktry Pan Jezus Chrystus rzekomo uzna za godny, jedyny
rodek, za ktrego porednictwem mg zapewnia swoje kierownictwo
ludziom na ziemi.
64
65
3.
W rzeczywistoci ju w roku 1925 J. F. Rutherford sprawowa niekwestionowane kierownictwo nad Towarzystwem, a w pniejszych latach jego
kontrola nad wszelkimi dziaaniami organizacji jeszcze si umocnia.25
W zakres jego kompetencji wchodzia te pena kontrola nad tym, co
miao by publikowane w Stranicy i innych publikacjach, za ktrych porednictwem dostarczano duchowego pokarmu zborom na caej ziemi. Pamitam, jak stryj opowiedzia mi kiedy w swoim biurze o wydarzeniu,
kiedy to Rutherford przedoy Rodzinie Betel do dyskusji pewne zagadnienie, pewien nowy punkt widzenia.26 W dyskusji mj stryj wyrazi si
wtedy negatywnie na temat sygnalizowanego nowego pogldu, uzasadniajc swe stanowisko sowami Pisma witego. Powiedzia mi potem, e prezes Rutherford osobicie wyznaczy go do przygotowania artykuu popierajcego ten nowy pogld, cho wczeniej stryj wyranie da do zrozumienia, e nie uwaa tego pogldu za biblijny.
Przy innej okazji stryj powiedzia mi, e w pniejszym okresie swej
prezesury Sdzia (Rutherford) kad mocny nacisk na to, aby Stranica publikowaa tylko te artykuy, ktre akcentuj proroctwa i dziaalno
goszenia. Z tego te powodu na przestrzeni wielu lat w czasopimie nie
ukazyway si artykuy na temat mioci, uprzejmoci, miosierdzia, wytrwaoci oraz innych, tym podobnych przymiotw.
W ten sposb, w okresie blisko szedziesiciu lat, za prezesur Russella
i Rutherforda, kady z tych mczyzn sprawujc wadz postpowa wedug
swych wasnych prerogatyw, i nie byo mowy o adnym ciele kierowniczym.
W 1993 roku organizacja wydaa now ksik historyczn, zatytuowan wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego, ktra miaa zastpi poprzednie dzieo zatytuowane wiadkowie Jehowy w zamierzeniu
Boym. Jest rzecz oczywist, e szereg fragmentw tej ksiki ma na celu
osabi wymow informacji, ktre pojawiy si w ostatnich latach. Chodzi midzy innymi o oryginalne wydanie ksiki Kryzys sumienia z 1983
roku, o jej dalsz cz, ksik In Search of Christian Freedom (W poszukiwaniu wolnoci chrzecijaskiej) oraz wydan po raz pierwszy w roku 1983
ksik Carla Olofa Jonssona The Gentile Times Reconsidered (Ponowne
rozwaenie czasw pogan w Polsce wydana jako Kwestia czasw pogan).
W tej nowej historycznej ksice po raz pierwszy przyznano racj pewnym faktom, by moe w tym celu, by unieszkodliwi wpyw, jaki miaoby na czonkw organizacji poznanie ich z innych rde. Na pocztku tej
25
26
A. H. MacMillan w ksice Faith on the March (Pochd wiary) na s. 152 pisze: Russell pozostawi jednostce swobod odnonie tego, jak ma wypenia swe obowizki. [] Rutherford chcia
ujednolici dzieo goszenia i zamiast pozwala jednostce wyraa swe wasne opinie, formuowa swe wasne myli w kwestii tego, co waciwe, oraz podejmowa dziaania wynikajce z
wasnego przekonania stopniowo sam zacz wystpowa w roli gwnego mwcy organizacji. Rozumia, e w ten sposb przesanie bdzie przekazane najlepiej i bez sprzecznoci.
Chodzio albo o nowe spojrzenie na spraw wadz zwierzchnich z Rzymian 13:1 (e nie s
to wadze ziemskie, lecz s nimi Jehowa Bg i Jezus Chrystus) albo o decyzj dotyczc wyeliminowania grona starszych. O ktr z tych dwch spraw chodzio, nie pamitam.
66
Ciao Kierownicze
ksiki wydawcy zapewniaj czytelnikw, e starali si opisa t histori

obiektywnie i rzetelnie.27
Ogromna wikszo wiadkw Jehowy nie ma dostpu do dokumentw historycznych i nie posiada osobistej wiedzy na temat wydarze zwizanych z rozwojem organizacji. Tak samo nieznane s im dziaania centralnej struktury wadzy lub ludzi tworzcych t wewntrzn struktur
wadzy. Wobec tego s oni zdani na ask i nieask wydawcw tej publikacji z 1993 roku, ktra rzekomo ma by bezstronn, rzeteln histori.
Nie spotkaem si z bardziej wybielon histori lub mniej obiektywnym przedstawieniem faktw. Zawarty w tej ksice opis historii organizacji i jej polityki odmalowuje obraz daleko odbiegajcy od rzeczywistoci. Jest tak w przypadku omwienia prezesur Russella i Rutherforda.
Odnonie tosamoci sugi wiernego i roztropnego z Mateusza 24:
45-47, ksika w kocu przyznaje (na stronach 142, 143, 626), e przez
kilka lat czasopismo Stranica przedstawiao pogld, e wybranym sug wiernym i roztropnym by Charles Taze Russell i e poczwszy od
1896 roku Russell przyznawa racj argumentom, ktre wydaway si
rozsdne, przytaczanym na poparcie tego pogldu. Ksika nie potwierdza jednak faktu, e Russell nie tylko uznawa za rozsdne zastosowanie Mateusza 24:45-47 do jednostki (do siebie) jako specjalnie wybranego
sugi wiernego i roztropnego, lecz rwnie (w tyche Stranicach, ktre
ksika podaje w przypisie na stronie 626) w rzeczywistoci dowodzi, e
jest to waciwe zastosowanie Pisma witego, w przeciwiestwie do stanowiska zajmowanego w 1881 roku. Zamiast uzna ten fakt, nowa ksika historyczna w sposb zwodniczy kadzie nacisk na wypowied Russella z 1881 roku, w ktrej odnis ten obraz do ciaa Chrystusowego.
Ksika nie informuje czytelnikw o tym, e w Stranicy angielskiej
z 1 padziernika 1909 roku Russell nazwa swymi przeciwnikami ludzi,
ktrzy odnosili termin suga wierny i roztropny do wszystkich czonkw kocioa Chrystusowego, a nie do konkretnej jednostki. Ksika nie
mwi te czytelnikom o tym, e w specjalnym numerze Stranicy angielskiej z 16 padziernika 1916 roku stwierdzono, e cho Russell otwarcie
nie odnosi do siebie tego tytuu, to jednak w prywatnej rozmowie przyzna temu cakowit suszno.
Chocia ksika przyznaje, e przez szereg lat po jego mierci czasopismo Stranica propagowao pogld, e Russell by tym sug, to jednak publikacja ta nie uwiadamia czytelnikowi, z jak uporczywoci to
czyniono. Na przykad twierdzono, e kady, kto pozna Boski plan musi
uczciwie przyzna, e naby tej wiedzy dziki studiowaniu Biblii na pod27
Patrz: Sowo wstpne do ksiki wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego. Jednym z
przykadw przedstawienia w tej ksice informacji ju wczeniej dostpnych w innych rdach jest ukazanie na stronie 200 zdjcia personelu Biura Gwnego w Brooklynie, obchodzcego Boe Narodzenie w 1926 r. To zdjcie zostao opublikowane w 1991 r. w ksice In Search of Christian Freedom (W poszukiwaniu wolnoci chrzecijaskiej), na stronie 149. Dwa
lata pniej ukazao si ono w nowej ksice historycznej, przy czym jest to pierwsza publikacja Towarzystwa Stranica, w ktrym je zamieszczono. Tymczasem Towarzystwo posiadao to
zdjcie ju od 67 lat.
67
3.
stawie pism Brata Russella; i e przedtem w ogle nie wiedzia o tym, e

Bg ma plan zbawienia. Natomiast o tych, ktrzy kwestionowali ktrkolwiek z nauk Russella pisano, e odrzucili Pana, poniewa odrzucali
jego szczeglnego sug.28
Podobnie ksika nie tumaczy paradoksu, jaki tworzy wasna nauka
Towarzystwa Stranica. Obecnie naucza si, e w 1919 roku Chrystus Jezus ostatecznie wybra i zaaprobowa klas sugi wiernego i roztropnego oraz ustali jej tosamo. Z drugiej strony fakty s takie, e wanie
w roku 1919 i wiele lat pniej wybranym sug wiernym i roztropnym
nie bya rzekomo wybrana wwczas klasa osb, lecz bya nim jednostka,
Charles Taze Russell, wybrany kilkadziesit lat przed 1914 rokiem przez
rzekomo panujcego Chrystusa, ktry sta si obecny od 1874 roku.
Dooono stara (na stronach 220 i 221 nowej ksiki historycznej Towarzystwa Stranica), by podway fakt, e drugi prezes, Joseph F. Rutherford zabiega o to, by obj pen i totaln kontrol nad organizacj. Przytacza si wypowied Karla Kleina, by ukaza go jako pokornego czowieka, ktry zwraca si do Boga [] jak may chopiec.
Tymczasem historyczne zapisy dowodz, e jeli ktokolwiek rwnie
czonek Zarzdu lub Komitetu Redakcyjnego mwi, e nie zgadza si
z Rutherfordem, by szybko usuwany ze swego stanowiska w organizacji. Kto mia okazj rozmawia z osobami, ktre znajdoway si w Biurze
Gwnym za jego prezesury, ten przekona si, e obraz pokornego czowieka przekazany przez Karla Kleina nie pasuje do rzeczywistoci i e we
wszelkich planach i zamierzeniach sowo Sdziego byo prawem.
Podczas ostatnich piciu lat jego prezesury byem aktywnym czonkiem
organizacji i dobrze wiem, jaki wpyw wywiera na mnie ten czowiek i jakie
pogldy na jego temat wyraali inni ludzie. Wikszo dzisiejszych wiadkw
nie dysponuje takim bagaem dowiadcze. Jednake Syn Boy powiedzia,
e z obfitoci serca mwi usta i e na podstawie twoich sw zostaniesz
uznany za prawego i na podstawie twoich sw zostaniesz potpiony (Mateusza 12:34, 37). Sdz, e kady, kto po prostu zapozna si z materiaem zamieszczonym w czasopimie Stranica w okresie od lat dwudziestych do 1942
roku dostrzee tam wyranie ducha, ktry nie jest duchem pokory, lecz dogmatyzmu i autorytaryzmu. Takim wanie duchem tchn artykuy gwnie
pisane przez Rutherforda. Przeciwko kademu, kto omieli si zakwestionowa stanowisko, polityk lub nauczanie organizacji, ktrej by gow, posuono si tam potpiajc, a nawet nieuprzejm mow.
Na wspomnianych stronach ksiki wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego prbuje si wykaza, e czonkowie organizacji nie uwaali Rutherforda za swego wodza i na dowd przytacza si fakt, e w 1941
roku, tu przed sw mierci osobicie zaprzeczy, jakoby tak byo. Podpis pod zdjciem zamieszczonym na nastpnej stronie zosta sporzdzony
przez autora lub autorw historycznej ksiki Towarzystwa Stranica. Sowa te s jednak sprzeczne z faktami.
28
Patrz: strony 252-257 ksiki Kryzys sumienia oraz strony 78-84 angielskiego wydania ksiki
In Search of Christian Freedom (W poszukiwaniu wolnoci chrzecijaskiej).
68
Ciao Kierownicze
Cho mona przyj, e zwolennicy

Towarzystwa Stranica uznawali Chrystusa za swego niewidzialnego wodza, to
jednak faktycznie uwaali Rutherforda
za swego widzialnego ziemskiego wodza,
co byo niezgodne z nakazem Chrystusa z Mateusza 23:10: Ani nie dajcie si
nazywa wodzami, bo jeden jest wasz
Wdz, Chrystus. Rutherford na pewno
wiedzia o tym, e czonkowie organizacji patrzyli na niego jako wodza.
Prosz przyjrze si zamieszczonym
tu fotografiom i podpisom pod nimi, pochodzcym z publikacji pt. The Messenger
(Zwiastun), z dnia 25 lipca 1931 roku. Bya
ona dokonanym przez Towarzystwo Stranica sprawozdaniem ze zgromadzenia, opisujcym due zjazdy, ktre
w owym roku miay miejsce w wikszych miastach Europy. Podpisy pod zdjciami s polskim przekadem oryginalnych podpisw zamieszczonych w publikacji The Messenger. Prosz je porwna z podpisem, ktry pisarz lub pisarze historycznej
ksiki Towarzystwa zamiecili pod znajdujc si po prawej stronie fotografi
J. F. Rutherforda: wiadkowie wiedzieli, e nie jest on ich wodzem.
Pierwsze zdjcie w publikacji The Messenger, zrobione podczas zgromadzenia w Paryu zostao opatrzone podpisem, w ktrym o Rutherfordzie powiedziano wprost: Ich widzialny wdz.
THE MESSENGER, SOBOTA, 25 LIPCA, 1931
Midzynarodowe europejskie zgromadzenia
Zaplanowane przez brata Rutherforda dla wygody naszych braci zza Atlantyku,
ktrzy nie mogli przyby do Columbus
Ich widzialny wdz wanie ma udzieli poucze paryskiemu oddziaowi

une grande armee (wielkiej armii).
69
3.
Ciao Kierownicze
Kolejne zdjcia, zrobione w Londynie i w Magdeburgu (Niemcy), opatrzono podpisami, w ktrych Rutherforda nazwano szefem.
Szef dokonuje inspekcji podczas mycia kopf salat (gwek saaty), przyniesionej z ogrodu.
Posiek mona przygotowa ju z czterech buszli (saaty)!
Czwarta fotografia opisuje go jako Generalissimusa kongresu.

To sprawozdanie z kongresu wydrukowano na dziesi lat przed wypowiedzi
Rutherforda z 1941 roku, przytoczon
w nowej ksice historycznej Towarzystwa
Stranica. Nie ma powodu, by wtpi w to,
e Rutherford by wiadom sposobu, w jaki
by traktowany przez zwolennikw Towarzystwa Stranica w okresie swej prezesury.
Nie uczyni niczego, by zmieni swj wizerunek. Dowody a wrd nich caa historia jego zarzdzania sprawiaj, e stwierdzenie wypowiedziane przez niego na krtko przed mierci, w ktrym wypar si
swego wizerunku, brzmi faszywie.
Rodzina Betel w Londynie. Czy widzicie, jak si umiechaj?

Szef wanie skoczy opowiada im co swym barwnym jzykiem.
70
Gdy 8 stycznia 1942 roku zmar Sdzia

Rutherford, Zarzd jednomylnie wybra
na stanowisko prezesa Nathana H. Knorra. Struktura organizacji pozostaa zasadniczo taka sama, cho zaszy pewne zmiany, bowiem Knorr zrzuci z siebie cz
odpowiedzialnoci. (Waciwie zmusiy
go do tego okolicznoci, poniewa licz71
Prezes Towarzystwa Biblijnego

i Traktatowego Stranica
i Generalissimus kongresu.
3.
ba wiadkw Jehowy, wynoszca w chwili mierci Rutherforda 108 000,

wzrosa w okresie prezesury Knorra do ponad dwu milionw).
Knorr, ktry nie by ani pisarzem, ani wybitnym badaczem Biblii, polega na Fredzie Franzu (wiceprezesie), jako na swego rodzaju ostatecznym autorytecie w sprawach Pisma witego oraz gwnym pisarzu organizacji. W okresie kilkudziesiciu lat podejmowanie ostatecznych decyzji
w kwestiach dyskutowanych w czasie zebra Ciaa Kierowniczego, o jakich mwiono na pocztku rozdziau, pozostawiano w gestii Freda Franza. Jeli prezes przeczuwa, e decyzje tego ostatniego mog mie krytyczne znaczenie dla pracy Towarzystwa w niektrych krajach wiata, zwykle omawia problem osobicie z Fredem Franzem. Nie waha si wwczas komunikowa, co w jego odczuciu byoby w danych warunkach posuniciem susznym i praktycznym, a czasem, gdy uzna to za konieczne,
odrzuca sugestie wiceprezesa. Jak wspomniaem wczeniej, takie stosunki zasadniczo trway do lat siedemdziesitych, kiedy to zdecydowano si
powrci do funkcjonowania w zborach gron starszych. Ta konkretna decyzja w duej mierze zaleaa rwnie od opinii jednego czowieka wiceprezesa. Gdy ten zmieni decyzj i zaaprobowa powrt gron starszych,
prezes nie oponowa.
W zasadzie podobnie byo w przypadku wszelkich publikacji. Spord
materiau zoonego przez rnych autorw prezes wybiera gwne artykuy do Stranicy, po czym przekazywa je do Dziau Redakcyjnego w celu
dokonania korekty oraz wszelkich koniecznych czynnoci stylistycznych
i edytorskich. Nastpnie materia by ostatecznie czytany przez wiceprezesa oraz prezesa i jeli zosta zaaprobowany by publikowany. W czasie, gdy w 1965 roku wszedem w skad Dziau Redakcyjnego, jego szef,
Karl Adams, wyjani mi, e prezes pozostawi Dziaowi znaczn swobod dziaania w kwestii przeredagowywania przekazywanego im materiau. Wskaza tylko na jeden wyjtek: to, czego autorem by wiceprezes, nie
podlegao zmianom redakcyjnym. Stwierdzi on, e to, co pochodzi od
Brata Franza, naley uznawa za gotowe do publikacji, bez adnych poprawek.
Lecz i w tych kwestiach wola prezesa moga zadecydowa o wszystkim. W 1967 roku prezes Knorr posa Karlowi Adamsowi, Edowi Dunlapowi i mnie kopie artykuu Pytania czytelnikw, ktry Fred Franz przygotowa i odda do druku.29 Akurat rok wczeniej zostaa opublikowana
ksika autorstwa Freda Franza, w ktrej wykazywa on, e rok 1975 znaczy koniec 6000 lat historii ludzkoci. Przyrwnujc owe 6000 lat do szeciu tysicletnich dni, wiceprezes pisa:
29
Spord tych trzech ludzi, ktrzy otrzymali kopi artykuu, ja byem jedynym wyznajcym
przynaleno do klasy pomazacw. Wyznanie to podtrzymywaem od roku 1946.
72
Ciao Kierownicze
30
Od kilkudziesiciu lat nie byo wrd wiadkw takiego podniecenia,

do jakiego doprowadziy powysze stwierdzenia. Wytworzya si atmosfera ogromnego oczekiwania, znacznie intensywniejsza od poczucia bliskoci koca, ktrego wraz z innymi dowiadczyem na pocztku lat czterdziestych.
Gdy wic otrzymalimy Pytania czytelnikw w opracowaniu Freda
Franza, bylimy zdumieni. Dowodzi on w nich bowiem, e koniec 6000
lat nastpi rok wczeniej, ni podano w dopiero co wydanej, nowej ksice. Nastpi mianowicie nie w roku 1975, lecz w 1974. Knorr powiedzia
do Karla Adamsa, e po otrzymaniu tego artykuu, uda si do Freda Franza i zapyta, skd wzia si ta naga zmiana. Franz odpowiedzia zdecydowanie: Tak wanie jest. To rok 1974.
Knorr mia pewien niepokj odnonie tej zmiany i wanie dlatego rozesa nam trzem kopie artykuu z prob o wyraenie naszych wasnych
opinii. Argumentacja wiceprezesa zbudowana bya niemal cakowicie
na sposobie uycia liczebnika gwnego i porzdkowego (szeset lat
i szesetny rok) wystpujcego w opisie historii o potopie z Ksigi Rodzaju, w rozdziale sidmym, a w wersetach 6 i 11. Argument mia wykaza, e w obliczeniach czasu przedstawionych w nowej ksice zasza pomyka o jeden rok w stosunku do daty potopu, e teraz naleaoby doda
ten rok, co w rezultacie wskazywaoby, i koniec 6000 lat musiaby nastpi o rok wczeniej, tj. w roku 1974, nie za w 1975.
Kady z nas trzech z szacunkiem napisa, e nie sdzi, aby artyku
mg by opublikowany miaby on wysoce niepokojcy wpyw na braci.31 Prezes najwyraniej si z tym zgodzi, poniewa artyku przygotowany przez wiceprezesa nigdy si nie ukaza, co stanowio zreszt bardzo
rzadki przypadek.
30
Life Everlasting in Freedom of the Sons of God (ycie wieczne w wolnoci synw Boych), wydanie angielskie z 1966 r., ss. 29, 30 (kopia wydanie polskie z 1970 r., s. 21).
31
W licie, ktry napisaem, wykazaem, e argument w duej mierze opiera si na trudnym do

cisego wyjanienia fragmencie Pisma witego, dlatego te powody wprowadzenia zmiany
byy co najmniej niewystarczajce.
73
3.
Termin ciao kierownicze zacz by stosowany czciej wanie za

prezesury Knorra.32 W wydawanej literaturze zaczto wiza to ciao
z Zarzdem Towarzystwa Stranica. W ksice Towarzystwa Qualified to
Be Ministers, wydanej w 1955 roku, na stronie 381 pojawia si stwierdzenie (cytat za polskim wydaniem ksiki, pt. Wykwalifikowani do suby kaznodziejskiej, wydanym w 1957 roku, cz IV, strona 114, akapit 5):
W cigu tych lat, odkd Pan przyszed do swej wityni, widzialne
ciao zarzdzajce byo cile utosamiane z zarzdem tej korporacji.
W ten sposb siedmiu czonkw Zarzdu zostao uznanych za siedmiu

czonkw ciaa kierowniczego. Faktem jest jednak, e sytuacja Zarzdu
bya w duej mierze taka sama, jak za prezesury Russella i Rutherforda.
Pisze o tym Marley Cole, wiadek Jehowy, ktry w penym porozumieniu
z Towarzystwem napisa ksik zatytuowan Jehovahs Witnesses The
New World Society (wiadkowie Jehowy Spoeczestwo Nowego wiata).33 W czci zatytuowanej Wewntrzny bunt opisuje on najpierw zaistniay w 1917 roku rozdwik pomidzy Rutherfordem a Zarzdem:
Czterech czonkw Zarzdu opowiadao si za reorganizacj.
[] W istniejcym stanie rzeczy to prezes by zarzdem. Nie prowadzi z nimi konsultacji. Informowa ich jedynie o tym, co robi dopiero wtedy, gdy ju to byo zrobione. Sprowadzi ich do roli doradcw
w sprawach prawnych korporacji.
P:
O:
Nastpnie Cole stwierdza w przypisie:
P:
Fakt, e prezes Towarzystwa w okresie pniejszym rwnie korzysta z takiej nieograniczonej wolnoci, jest widoczny na przykadzie nastpujcej relacji o krokach podjtych przez N. H. Knorra
w zwizku z wydaniem nowego przekadu Biblii.34
Stranica z 1 czerwca 1938 r. (wydanie angielskie), na s. 168, w artykule Organizacja, stosuje

wprawdzie terminy ciao centralne i wadza centralna, lecz tylko w odniesieniu do grona apostow i ich bezporednich wsppracownikw, bez adnego zastosowania do wspczesnoci. Termin ciao kierownicze we wspczesnym znaczeniu po raz pierwszy pojawi si w Stranicy angielskiej z 15 padziernika 1944 r., na stronie 315 oraz z 1 listopada 1944 r., strony 328-333.
33
Marley Cole, Jehovahs Witnesses The New World Society (Nowy Jork: Vantage Press, 1955 r.),
ss. 86-89. Cole napisa t ksik z pozycji osoby nie bdcej jakoby wiadkiem, przekazujcej
wic obiektywn relacj o organizacji. Chodzio o to, e ksika wydana przez inne wydawnictwo moga atwiej dotrze do osb, ktre w normalnych warunkach nie wziyby do rki literatury Towarzystwa. By to zatem przejaw pewnej taktyki w stylu public relations.
34
Tame, s. 88.
74
Ciao Kierownicze
W tym miejscu ksika cytuje Stranic z 15 wrzenia 1950 r. (wydanie

angielskie), strony 315 i 316. Ujawniono w niej, e Zarzd po raz pierwszy
zosta poinformowany przez prezesa o istnieniu Przekadu Nowego wiata
(prawdopodobnie byo to jedno z najwikszych przedsiwzi, w jakie zaangaowaa si organizacja) dopiero wtedy, gdy zostao ukoczone i byo
gotowe do druku tumaczenie greckiej czci Pisma witego.
A do roku 1971, kiedy wygoszono przemwienie o ogonie, ktry
merda psem, Zarzd nie odbywa adnych regularnych zebra. Zbiera si
tylko wtedy, gdy prezes wydawa decyzj o spotkaniu. Czasami caymi miesicami nie byo adnych spotka, a na tych, ktre si odbyway najczciej
rozwaano takie sprawy Towarzystwa, jak nabycie majtku (nieruchomoci) lub zakupienie nowego wyposaenia. Byo zasad, e czonkowie Zarzdu nie mieli nic do powiedzenia w sprawie, jaki materia biblijny bdzie
publikowany, ani te w tej kwestii nie oczekiwano ich aprobaty.
W 1954 roku wiceprezes Franz przedstawi to jasno w czasie skadania
zezna przed sdem w Szkocji w procesie znanym jako Sprawa Walsha. Zapytany o to, co robiono w przypadkach wprowadzania wikszych zmian
w zakresie doktryny i czy takie zmiany musiay by zaaprobowane przez
Zarzd, wiceprezes odpowiedzia (sowa te zostay przepisane z oficjalnego protokou sdowego. Litera P oznacza pytanie sdu, litera O odpowied Freda Franza):
Rutherford nie krpowa si tym, e wysuwa si na czoo. Pastor, ktry by jego poprzednikiem pracowa w podobny sposb. Pastor podejmowa decyzje. Pastor bez wczeniejszej zgody Zarzdu wydawa polecenia wykonawcze.
32
O:
P:
O:
P:
O:
35
Czy w sprawach duchowych kady czonek Zarzdu

ma jednakowo wany gos?
Rzecznikiem jest prezes. To on formuuje wypowiedzi,
ktre wyraaj postp w rozumieniu Pisma witego.
Nastpnie moe on tymczasowo wyznaczy innych
czonkw Biura Gwnego do sformuowania wypowiedzi, ktre s wykadni tej czci Biblii, na ktr
zostao rzucone nowe wiato.
Prosz mi powiedzie, czy nad tymi postpami jak
Pan je okreli gosuj czonkowie Zarzdu?
Nie.
W jaki zatem sposb staj si one owiadczeniami?
Przechodz one przez komitet redakcyjny, a ja po
zbadaniu ich na podstawie Pisma witego wyraam moj zgod. Nastpnie przesyam cao do prezesa Knorra, ktry posiada ostateczne tak.
Czy w ogle dochodz one do Zarzdu?
Nie.35
Chocia wiceprezes powouje si na komitet redakcyjny, pniej mwi o sobie samym oraz
prezesie jako o osobach wchodzcych, spord grona czonkw Zarzdu, w skad tego komitetu.
W rzeczywistoci jednak nie byo adnego oficjalnego komitetu redakcyjnego poza tymi dwiema osobami. W roku 1965 Karl Adams by dodatkowo jedynym czowiekiem, ktrego podpis
by regularnie wymagany na materiaach przeznaczonych do publikacji, mimo e nie by on ani
czonkiem Zarzdu, ani nie wyznawa swej przynalenoci do klasy pomazacw.
75
3.
Wiedziaem, e przedstawiony wyej stan rzeczy odnoszcy si do Zarzdu jest zgodny z prawd. Przed rokiem 1971 uczestniczyem, wraz
z kilkoma innymi czonkami Personelu Redakcyjnego, w spotkaniu zwoanym przez Karla Adamsa. Powstaa bowiem kwestia, jak uzyska zgod prezesa na wprowadzanie pewnych ulepsze do czasopisma Stranica.
Kto zasugerowa, aby Lyman Swingle obecny na spotkaniu jako jeden
z autorw przedstawi spraw Knorrowi. Odpowied Lymana Swingle
bya krtka, lecz bya wymownym wiadectwem na temat stanu faktycznego. Powiedzia on: Dlaczego ja? Co ja mog zrobi? Jestem tylko czonkiem Zarzdu.
Owiadczenia wiceprezesa, ktre pady podczas procesu w Szkocji pozwalaj zakwestionowa ide, e w tym czasie istniao prawdziwe ciao kierownicze. Ponadto dowodz one, e twierdzenie, jakoby duchowy
pokarm by dostarczany przez klas niewolnika wiernego i roztropnego jest zupen fikcj. Dwch, a w najlepszym wypadku trzech mczyzn
decydowao o tym, jakie informacje pojawi si w czasopimie Stranica
i w innych publikacjach. Byli to Nathan Knorr, Fred Franz i Karl Adams,
przy czym ostatni z wymienionych nie zalicza si do tak zwanej klasy
pomazacw. Z wypowiedzi wiceprezesa jasno wynika, e o wyraenie
aprobaty dla przedkadanego pokarmu duchowego nie proszono nawet
czonkw Zarzdu, ktrzy rzekomo mieli by czonkami klasy niewolnika wiernego i roztropnego.
W ten oto sposb, Russell a do roku 1916 posiada peny i wyjtkowy nadzr nad tym, co publikowao Towarzystwo Stranica, a Rutherford czyni to samo za swej prezesury do roku 1942. Podobn wadz nad
przygotowywaniem i serwowaniem duchowego pokarmu spoecznoci
wiadkw za prezesury Knorra posiadaa ograniczona liczba dwch lub
trzech mczyzn. Nie kierowaa tymi sprawami klasa ludzi, ktr Chrystus rzekomo ustanowi nad caym swoim mieniem.36
Sytuacja pozostaa niezmieniona nawet po poszerzeniu Ciaa Kierowniczego o osoby spoza grona siedmiu czonkw Zarzdu. W czasie jednego z zebra w roku 1975 przedstawiono do dyskusji pewien materia,
przygotowany przez wiceprezesa jako przemwienie przeznaczone do wygoszenia podczas kongresu. Tre jego dotyczya podobiestwa o ziarnie gorczycy oraz podobiestwa o zakwasie (oba pochodz z 13 rozdziau
Ewangelii wedug Mateusza) i szczegowo dowodzia, e Krlestwo Niebios, o ktrym mwi Jezus w tych podobiestwach, byo w rzeczywistoci krlestwem pozornym, faszywym. Jeden z czonkw Ciaa, ktry przeczyta to opracowanie, nie mia przekonania do zaprezentowanej
w nim argumentacji.
Po dyskusji tylko piciu (wczajc w to Knorra i Freda Franza) spord czternastu obecnych czonkw, gosowao za uyciem przedstawionego materiau jako przemwienia kongresowego, pozostaych dziewiciu nie wyrazio si pozytywnie. Tote materia nie zosta wykorzystany
36
Mateusza 24:47
76
Ciao Kierownicze
w formie przemwienia. W zamian za to zosta podany na tyme kongresie w postaci ksiki, a kilka miesicy pniej pojawi si rwnie w Stranicy.37 Fakt, e blisko dwie trzecie obecnych czonkw Ciaa wyrazio co
najmniej brak zaufania do przedstawionego materiau, nie przeszkodzi
decyzji prezesa, aby go opublikowa.
Nie tylko tre czasopism i innej literatury, lecz kady szczeg oglnowiatowej dziaalnoci wiadkw Jehowy, w tym m.in. kierowanie dziewidziesicioma Biurami Oddziaw lub ich wiksz liczb (kady nadzorca oddziau by okrelany jako kaznodzieja przewodniczcy chrystianizmu, pracujcy w obrbie terytorium, do ktrego go wyznaczono),
nadzr nad wszelk prac wszystkich nadzorcw podrujcych, kierowanie misjonarsk Szko Gilead, przydzia zada i dziaalno wszystkich misjonarzy, planowanie kongresw i ich programw wszystko to,
i jeszcze wicej, leao w gestii jednej osoby, prezesa korporacji. Cokolwiek Ciao Kierownicze dyskutowao lub czego nie dyskutowao w jakiejkolwiek z przedstawionych dziedzin, byo cile rezultatem jego decyzji
lub jego uznania.
Wszystko to byo trudne do pogodzenia z artykuami, ktre opublikowano po przemwieniu o ogonie, ktry merda psem, wygoszonym
przez wiceprezesa. Jzyk tego przemwienia by tak mocny i tak rozstrzygajcy:
38
37
Patrz: ksika Mans Salvation Out of World Distress at Hand! (Wybawienie ludzkoci z oglnowiatowej udrki jest bliskie!) wydana w 1975 r., ss. 206-215; jak rwnie Stranica angielska z 1 padziernika 1975 r., s. 589-608 i jej odpowiednik Stranica polska nr 15/1976 r., tom
XCVII, ss. 1-21.
38
Stranica angielska z 15 grudnia 1971 r., s. 761; kopia Stranica polska nr 7/1972 r., tom
XCIII, s. 21, akapit 1.
77
Niestety, przedstawiony tu obraz jest po prostu nieprawdziwy. Fakty naprawd mwi same za siebie, bowiem fakty zaprezentowane wczeniej,
zaczerpnite zarwno z wasnych publikacji, zaaprobowanych przez Towarzystwo Stranica, jak rwnie ze stwierdze samych czonkw Zarzdu, jasno pokazuj, e faktycznie nie istniao adne ciao kierownicze ani w XIX
wieku za prezesury Russella, ani w XX wieku podczas prezesury Rutherforda. Ponadto ciaa kierowniczego takiego, jakie przedstawiono w tym samym artykule Stranicy nie byo te w czasie, gdy prezesem by Knorr.
Przedstawiony obraz ciaa kierowniczego robi dobre wraenie, lecz
by iluzj, fikcj. Pozostaje faktem, e monarchiczny ustrj dominowa od
momentu powstania organizacji (pochodzce z greckiego sowo monarcha oznacza tego, kto rzdzi sam; w sownikach definiowane jest podobnie jako ten, ktry zajmuje czoow pozycj oraz sprawuje wadz).
To, e pierwszy prezes odznacza si agodnoci, nastpny by surowy
i autokratyczny, trzeci za przypomina czowieka interesu, w aden sposb nie zmienia faktu, e kady z nich sprawowa wadz monarchiczn.
Przewaajca wikszo wiadkw skadajcych si z tych, ktrych
w artykule Stranicy z 1971 roku nazwano szeregowymi gosicielami
cznie z wikszoci pomazacw tworzcych klas niewolnika
wiernego i roztropnego bya tego zupenie niewiadoma. Ci, ktrzy zajmowali stanowiska wystarczajco bliskie fotela wadzy, wiedzieli o tym,
e tak jest im bliej si znajdowali, tym bardziej wiadomi byli faktw.
Szczeglnie byo tak w przypadku czonkw Ciaa Kierowniczego i w 1975
roku pies postanowi, e nadszed czas merdania ogonem. Wikszo
czonkw Ciaa dosza do przekonania, e nadesza pora, eby fakty zaczy si
w kocu pokrywa z wypowiadanymi i publikowanymi sowami.
Ciekawe, e to, co zrobiono, byo w istocie tym samym, co zaproponowao czterech czonkw Zarzdu w 1917 roku. Proponowana przez nich reorganizacja oraz zwizane z tym wysiki byy potem konsekwentnie przedstawiane przez publikacje Towarzystwa Stranica jako ambicjonalna intryga, jako buntowniczy spisek, ktry z aski Boej nie powid si!.
Pidziesit pi lat pniej zasadniczo ta sama propozycja odniosa sukces.
Stao si to jednak po miesicach zamieszania w Ciele Kierowniczym.
78
INDEKS
INDEKS PRZEDMIOTOWY
Uwaga:
Numery stron zaznaczone kursyw odnosz si do informacji podanych w przypisach.
A jednak ycie ma sens, autor: Edward Dunlap, 322
Barbour, N. H., 193-198, 223, 251

Barnaba, 92-94
Barr, Jack, 176, 300, 322, 341, 343, 347, 380, 441
Barry, Lloyd, 87, 88, 99, 103, 105, 107, 142, 155,
175, 292, 300, 322, 373, 441;
a Edward Dunlap, 330, 341, 343, 347, 379,
380, 384;
a polityka odnonie wynaturzonego seksu, 52;
na temat komentarzy i prywatnych grup studiw, 384;
na temat klski 1975 r., 292;
na temat podpisywania artykuw do Stranicy, 325;
na temat suby zastpczej, 155, 175;
na temat 1914 r. i tego pokolenia, 301, 303;
wchodzi na miejsce brata Swingle w Dziale Redakcyjnym, 378
Bestia z Objawienia a ONZ, 182-184
Beers, Diane, 347-348
Belgia, list od Komitetu Oddziau, 124-128
Bell, George, przepowiednie, 191
Benner, Wesley, 406, 412-413, 423
Bet-Sarim, 17, 276-277
Betel, 82-83; spotkanie starszych, 84
Bezpieczestwo, 320-323
Biblia, a komentarze i leksykony, 23, 24, 53, 372,
384;
coraz wiksze docenianie B., 317-318;
czytanie B. przez wiadkw kontrolowane, 384;
posugiwanie si B. w Meksyku, 176-181;
znaczenie kontekstu, 24;
zrozumienie, 454-456
Bigoteria, religijna, 14
Bd, korygowanie go, 51, 209-213, 445-447;
twierdzenie, e jest poyteczny, 222, 230
Bonelli, tamy, 358, 361-366, 375
Booth, John, 84, 92, 142, 348; na temat korporacji, 107
Boe Narodzenie, w Betel, 67
Bg, chrzecijanie nie potrzebuj porednictwa kapanw, 2, 3;
lojalno wobec Jego Sowa, a nie ludzkiego, 2,
33-34, 36-38;
ycie w Jego Duchu dowodem synostwa, 380381
Braterstwo, braterska postawa, 416-418
Brown, John Aquila, odnonie 1844 r. i 2520 lat,
192, 193, 223, 251
Bryant, Edgar, 415-417
Abraham, jego przysza nadzieja wraz z Izaakiem

i Jakubem, 377;
mia zmartwychwsta w 1925 r., 245-247, 269-273
Abrahamson, Richard, 155, 172
Acheson, Dean, cytat odnonie 1975 r., 284
Adam, czas jego stworzenia, 279
Adams, Don, 443
Adams, Joel, 390
Adams, Karl, 24-27, 76, 80;
a podrcznik Organizacja, 80;
wadza w Dziale Redakcyjnym, 72-74
Administracja, zmiany w niej, 43-106, 436-438
Adwentyci Dnia Sidmego, doktryny, 444
Afryka, podr strefowa, 327, 328
Allen, Malcolm, 82-83
Amnesty International, 142
Anarchia, oglnowiatowa, w 1914 r., przepowiednie, 199, 229-230;
po 1914 r., 220-221, 239-244
Anderson, Willie, 423
Angulo, Benjamin, 364, 367
Anonimowo, przy oskareniach, 409, 430-431
Apostoowie, 40
Arka, jako obraz organizacji, 11
Armagedon, 11, 12, 15
Autorytaryzm, 302, 304-305, 312, 384-389,
430-431;
wytwarza atmosfer lku, 370-371
Autorytet, 2, 6, 7, 28, 56-72, 76, 77, 88-89;
a zwierzchnictwo Chrystusa, 318, 319, 355;
centralizacja, 89-96;
Ciao Kierownicze jako jego najwysze rdo,
392-393;
jego naduycie, 179, 180;
prezesa, 76, 77;
waciwe jego rdo i waciwe korzystanie
z niego, 318, 370, 373;
zwizany z gwnymi naukami, 430, 431
Autorstwo, szeregu ksiek Towarzystwa Stranica, 322
Babilon Wielki, 23, 229, upadek w 1878 r., znisz-
czenie przepowiadane na 1914 r., nastpnie na

1919 r., 189, 199, 204-205, 216-217
Badacze Pisma witego, 444
Banda, dr H. Kamuzu, 151-155, 173-174
Barber, Carey, 142, 155, 300, 441;
zamieszanie odnonie nauk, 324
501
INDEKS
Cae Pismo jest natchnione i poyteczne, 40
Daley, pani Robert, 419
Campbell, Merton, 48-49

Carlton, dr Jack, 320
Cedar Point, zgromadzenie w, 266
Chitty, Ewart, 85, 103, 142, 175, 379
Chrystus Jezus, czas panowania, 198, 199, 266269, 278, 377;
niewidzialna obecno, 198;
porednictwo, 326-329;
zwierzchnictwo, 92-95, 103, 108, 319
Chrzecijastwo, przepowiadano jego zniszczenie,
216-217, 235-241
Chronologia, 28-30, 279;
piramidy a chronologia, 261, 262;
chronologia stworzenia, 279-288;
a przepowiednie, 185-228, 229;
twierdzenia Stranicy co do jej wanoci, 251-268;
uczyniona sprawdzianem wiary, 223, 251-257
Ciao Chrystusowe, czonkostwo w nim, 450-451
Ciao Kierownicze, 392-393, 441-442;
dyskusje o datach 1914 i 1975, 289, 291, 299-307;
ekskluzywizm i przywileje, 54, 291, 301-302,
320-322, 385, 392-393;
gosowanie, 43-44;
historia, 42-109;
jego obecni czonkowie, 441;
kwalifikacje czonkw, 30;
listy autora do, 397-399, 400-402, 413-414;
Netynejczycy jako pomocnicy, 442-444;
perspektywy reformy, 436-438, 444-448;
procedury podejmowania decyzji, 31, 43-45,
84-85, 110-111, 390-391;
przesuchanie autora, 359, 371-375;
relacja wzgldem korporacji Stranicy, 79-109;
reorganizacja i jej efekty, 84;
rezolucja odnonie tego pokolenia 299-306;
sekretarze, 443;
stosunek do czonkw organizacji, 116-118,
179-180;
studium osobiste czonkw, 110-112;
wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego
jako faszywe przedstawienie historii CK, 81-82;
tablica ukazujca struktur CK, 106;
termin CK, w uyciu, 74;
wiek czonkw CK (1914, 2004), 300, 441;
wymiana czonkw CK, 441-442
Cole, Marley, 74
Connersville, Stan Indiana, 12
Couch, George, 302
Covington, Hayden C., 13, 14, 97-99
Cudzostwo, kwestia dotyczca jego definicji, 52-54
Cykle, Jubileusz, 269; paralelizmy, 261-262
Czas koca, 248-251, 266-269, 290
Czasy pogan, 193-194, 207-209
Czerwony krzy, 44
Czy na tym yciu wszystko si koczy?, autor: Reinhard Lengtat, 322
Czynnik VIII, 118, 119
Daniel, 28-29, 178

Daty, historia spekulacji, 186-228;
przepowiednie, 199-201, 229;
twierdzenia Stranicy co do ich pewnoci, 213215, 220, 222-223, 251-269;
zmienne interpretacje, 198-199, 269, 278
Daty, konkretne:
606 p.n.e., 193; zmiana na 607 p.n.e., 278-279;
607 p.n.e., 300, 308;
1799, pocztek dni ostatnich, 191-192, 198, 248251, 253-254, 257, 266;
zastpiony rokiem 1914, 198, 278;
1844, odnone spekulacje, 192, 259-260;
1874, niewidzialny powrt Chrystusa 196-197,
198, 253-254, 266-268;
waniejszy od 1914, 199-203;
zastpiony r.1914, 278;
pocztek 40 lat niwa, 199-201;
nadal goszony w 1929 r., 198;
1878, pocztek panowania Chrystusa, upadek Babilonu, 198-199, 201-204, 251;
zastpiony r. 1914, 198, 266-269, 278;
1881, klasa oblubienicy zgromadzona, pocztek
zmartwychwstania, 199-203;
Russell ustanowiony przez Boga, 251-253;
zmiana pogldu, 199, 205-206;
1914, powizane z nim wierzenia, 28-30, 188-227,
257, 269, 286-287, 376-377, 440-441;
zwizek z 607 p.n.e., 28-30;
trudnoci z, 300-301, 302-303;
niewiara w 1914 rwna si odstpstwu, 308,
341;
zmiana w kwestii tego pokolenia zachowuje
1914 r., 309-310;
klska przepowiedni, tuszowanie jej, 209-211,
229-230, 229-269;
jak si go oblicza, 190;
w pimie Bible Examiner, 198;
niepewno Knorra w tej kwestii, 302;
zastpuje 1799, 1874 i 1878 r., 198-199, 278;
siedem konkretnych przepowiedni dot. 1914
r., 207-209;
rdo tej nauki, 190-193;
data kocowa, 199, 204-205;
wahania w tej kwestii, 220-222;
koniec wiata, 10, 199, 278;
Komitet Redakcyjny zgadza si pomniejszy jej
znaczenie, 302;
1918, 189, 199, 259-260;
pocztek zmartwychwstania, 278;
odnone nauki, 231-241;
1919,189, 199, 308;
zastpuje 1878 r. jako data upadku Babilonu, 199;
1920, odnone przepowiednie, 241-244;
1925, a Rutherford, 187;
rwne poparcie, jak 1914 r., 259-260;
502
klska przepowiedni, 245-247, 274, 286, 289,

291, 300;
a cykle jubileuszowe, 269;
odnone przepowiednie, 269-273;
1935, 11, 332, 376, 441-442;
1975, 72-73, 96, 108, 251, 278-295;
wpyw na wiadkw, 288, 289, 291, 292-295;
mia nasta gd na caym wiecie, 285;
1984, nie byo przepowiedni co do tej daty, 303;
2014, jego wpyw, 445
Davis, Charles, 445-446
Dni, tysicletnie dni, 279-280;
1260, 1290, 1335, 2300 dni u Daniela, 191192
Dibble, Rob, 423
Dixon, dr Lowell, 84
Dobra nowina, 455
Dobre uczynki, 457-458
Dogmatyzm, 224-227, 251-257, 404-405
Dojrzao, 381
Dokonana Tajemnica, autorzy: Clayton J. Woodworth i George H. Fisher, 60, 61, 231-244;
Dominikaska, Republika, 18-21, 164, 370
Droga do raju, 269-274
Droga do szczcia w yciu rodzinnym, autor: Colin Quackenbush, 322
Drugie owce, 373, 374
Duch, Jego wiadectwo, 332, 333
Dunlap, Edward, 22-24, 72, 100, 329-332;
informacja biograficzna, 329-332;
Komentarz do Listu Jakuba, 100, 101, 322,
332, 345;
na temat klasy pomazacw, 332, 333;
podrcznik Organizacja, 80;
przesuchanie i proces, 4, 5, 341, 380-382, 383;
rozwaa moliwo opuszczenia Biura Gwnego, 379;
mier, 382
Duski komitet oddziau, 155, 172
2520 dni, 190-193, 278, 279
2300 dni, z Daniela, 191
Dwie klasy, chrzecijan, 380, 381
Dwojakie normy, 155-175;
odnonie pewnoci co do nauk, 381, 382
Dzia Redakcyjny, 22, 23, 283, 300, 379, 380;
a procesy o herezj, 341;
kontrola nad, 72, 378
Dzia Suby, Komitet Dziau Suby, 293-294,
342, 385-386, 407, 408;
a kwestie sdownicze, 342, 385-390, 418, 423;
personel, 390;
udzia w popieraniu 1975 r., 288, 289, 294
Dzieci, ksika, 14, 15, 277
Dzie za rok regua, 190-192
Episcopo, (czonek komitetu sdowniczego), 354

Etykietki, 451
Ewa, jej stworzenie, 281, 282
Faryzeusze, 385
Fekel, Charles, 87, 92, 106

Figurant, Fred Franz o, 91, 95
Filip, 91
Fisher, George H., 60
Flagi, pozdrawianie, 120, 121
Ford, Desmond, 4, 5
Francja, wiadkowie w wizieniu, 142
Franz, Alvin, 274
Franz, Cynthia, 19, 20, 290, 319, 320
Franz, Fred W., 13, 14, 26, 27, 43, 174, 300, 302,
322-323, 324, 391;
a przepowiednia dot. 1975 r., 279, 285-286,
290, 291;
autorytet w kwestii doktryny, 23, 72, 73, 324;
kwestia rozwodu, 53, 54;
listy autora do, 439, 440;
na temat nauczycieli, 99-101;
niewiara w 144000 rwna si odstpstwu, 391;
o poredniku, 326, 327;
o roli Zarzdu, 75, 76;
o subie zastpczej, 122, 142, 155, 175;
prezesura, 107-109, 323, 324, 391;
przemwienie w Szkole Gilead w 1975 r., 89-96;
relacje z Rutherfordem, 66, 187;
stosunek do Ciaa Kierowniczego, 54-55, 85106;
mier, 438;
wykad z okazji Pamitki, 373, 374
Franz, Raymond, 142;
aktywno w subie, 317;
czonkostwo w komitetach i przydziay zada,
302, 322;
decyzja o opuszczeniu Biura Gwnego, 320, 321;
pochodzenie, 8-21;
podr strefowa, Afryka, 319, 327, 328;
zamianowanie na czonka Ciaa Kierowniczego
i rezygnacja, 30-31, 378-379
French, eotis, 410, 415, 416, 423, 424-425
Friend, Sam, 357
Gadsden, w stanie Alabama, 338, 339
Gangas, George, 42, 54, 87

Gilead, Szkoa, 5, 17, 21-22, 24, 77, 89-96, 291,
303, 324, 329-330, 380, 381
Gillies, Paul, 183
Glass, Enrique i Leon, 164
Glass, Ulysses, 330
Gosowanie, 175-176, 179, 292, 294, 299, 302,
321-323, 329, 441;
ogranicza si do czonkw Ciaa Kierowniczego, 443
Gd 1975!, ksika, 285
Eliasz, Elizeusz, 97, 98
Elitaryzm, 437
Emphatic Diaglott, 198
503
INDEKS
Godinez, Humberto, 342, 343, 358, 361, 363, 375

Gould, Joe, 342
Graham, Walter, 185
Greenlees, Leo, 42, 84, 85, 92, 103, 104, 142
Gregerson, Dan, 409-411, 415, 419
Gregerson, Peter, 338, 339, 419
Gregerson, Tom, 412-413
Groh, John, 42
Keith, B. W., 198

Klasa oblubienicy, 1881 i 1918 jako daty zwizane z ni, 199-202, 231-235
Klein, Karl, 23, 68, 142, 155, 300, 302, 380,
441;
o Fredzie Franzu jako wyroczni, 101;
o tym pokoleniu, 303-306;
o umniejszaniu znaczenia r. 1914, 302;
otrzyma reprymend, 379;
w procesach o herezj, 308, 343, 374-375
Knorr, Nathan H., 14, 17, 60, 74, 80, 96, 174,
291, 331;
a Pomoc do zrozumienia Biblii, 22-28;
a Przekad Nowego wiata, 54, 74;
a Szkoa Gilead, 95;
jego mier, 89, 107;
kontrola nad Dziaem Redakcyjnym, 72;
korespondencja z Meksykiem, 159-163;
niepewno w kwestii 1914 r., 302;
opr wobec zmian w administracji, 80, 81, 88,
89, 104, 106, 108, 109;
relacje z Rutherfordem, Fredem Franzem, Henschelem, 71-73, 86, 97, 98, 107, 122;
wadza prezesa, 43, 54, 74, 75, 79, 80, 81, 105
Komentarz do Listu Jakuba, autor: Edward Dunlap, 99-101, 322, 332, 345, 422
Komitet Nauczania, 324, 381
Komitet Przewodniczcego, a to pokolenie,
303-306;
nastawienie do oskaronych, 342, 343, 344,
347, 358, 370, 380;
rola w procesach o herezj, 342, 343, 346, 347,
358, 359, 360, 361-363, 370, 374;
tamy, stosowna korespondencja, 394-403
Komitet Redakcyjny (Editorial Committee), 59,
60, 61, 68, 75
Komitet Redakcyjny (Writing Committee), 301,
302, 332, 378, 379
Komitet Suby, jego czonkowie, 390;
relacje z Dziaem Suby, 390, 420, 423
Komitety, 89-95, 325, 326; piciu, 84-95
Komitety Oddziaw, 108, 117, 124, 142-146,
303
Komitety odwoawcze, 423-425
Komitety sdownicze i przesuchania, 37, 45-52,
380-383, 417;
stosowane metody, 419-421, 425, 430, 431
Koncepcja organizacji, jej dominujcy efekt, 392,
393, 444, 445
Koniec wiata, twierdzenia, 278
Kontrola myli, jako taktyka organizacji, 385-389,
430, 431
Krew, polityka organizacji, 118, 119
Krlestwo, Chrystusowe, jego pocztek, 189, 190,
201-209, 266-269, 278, 324
Koci Boy, doktryny, 444
Krzyk o pnocy, czasopismo, 193
Ksita, 269-273
Halsowanie, 409
Harfa Boa, autor: J. F. Rutherford,
o 1799 r., o 1874 r., 248-251
Hemofilitycy, 118, 119
Henschel, Milton, 86, 92, 103, 107, 111, 115,
116, 117, 142, 175, 292, 300, 322, 325, 343,
390, 437, 440, 441;
a suba zastpcza, 142, 175;
o klsce 1975 r., 292;
prezesura, 440
Herd, Samuel, 441
Herezja, pocztkowa dyskusja, 323-325
Historia chrzecijastwa, autor: Paul Johnson,
430, 431
Hiszpaski dzia tumacze, 368-369
Homoseksualizm, 52, 53, 369
Iluzje, 317, 433
Inkwizycja, definicja, 339; metody, 385; wydumane zbrodnie, 430, 431

Instytucje a nietolerancja, 447
Izrael, przepowiednia nawrcenia, 207, 209, 229
Jackson, Harold, 293, 356, 364, 367, 384, 391
Jackson, William, 42, 88, 92, 142, 155, 278, 322,

325, 390
Jak znale prawdziwe szczcie, autor: Gene
Smalley, 345
Jaracz, Teodor, 103, 116, 142, 155, 175, 292, 300,
322, 325, 390, 441
Jarzmo, 433
Jednolito, 276, 329
Jedno, 6, 7, 37, 276, 329, 435, 436
Jeremiasz, artyku o, 325
Jerozolima, 28-30, 189, 269-273;
nie bya miejscem scentralizowanej organizacji, 92-94
Joachim z Fiore, 191
Johnson, Larry, 417, 420, 421, 429
Johnson, Paul, Historia chrzecijastwa, 430, 431
Jonsson, Carl Olof, 190-192
Jubileusz, 245, 269-270, 272, 279-280
Kana, 26, 64, 65, 122, 189, 223, 274, 292, 296,
316, 317-318, 365, 369, 430-431, 436, 438,
444
Kary pienine, pacenie ich, 44
Kaznodzieja, ordynowany, 325
504
Ksiki, Stranicy, ich autorstwo, 322

Kuilan, Nestor, 343, 344, 348, 368
Kulturalna organizacja, Meksyk 176-181
Kng, Hans, 4, 5
Kwestia sumienia, autor: Charles Davis, 445, 446
Nadszed czas, autor: C. T. Russell, 203-205, 207216, 220, 230

Nadzieja, 376
Nadzorca Oddziau, 79, 107-108
Najniszy szczebel, w Stranicy, 55
Namaszczenie, stosowna nauka biblijna, 332, 333
Napeniajcie ziemi, wykad, 11
Nasza Suba Krlestwa, 383, 404;
o 1975 r., 288, 289, 294;
Naladowcy naladowcw, 318
Nauczyciel, nauczanie, 99-101, 319;
komentarz Freda Franza, 99-101
Nebukadneccar, 28-30, 190
Netynejczycy, 442, 443
Nie zgadzanie si utosamione z nielojalnoci,
306-308, 359-360, 388-390
Niech bdzie uwicone twoje imi, autor: Fred
Franz, 97-98
Nieomylno, 225, 251-252
Niemiertelno duszy, 444
Nietolerancja, 447
Niewidzialna obecno, 196-198, 199-201
Niewidzialno, podstaw wiarygodnoci, 220, 278
Nigeria, 302, 303
Niewolnik wierny i roztropny, 42, 376;
Russell jako, 61-63, 67-68, 252-257;
sowo niewolnika nie rwna si sowu Pana,
286-288
Nixon, Richard M., 359-360
Nowy wiat, autor: Fred Franz, 276-277
Lang, Robert, 82
Legalizm, 416-418
Lekarze, bdcy wiadkami, spotkania, 325
Lengtat, Reinhard, 22, 322, 345
Lett, Stephen, 441
Liczby, troska o, 289, 294, 336, 438, 453
Lista niepenosprawnych pionierw specjalnych, 378
Listy, w procesie wykluczania, 424-425, 475-500
Lojalno, 390-393;
nalegano na l. wobec nauk Russella, 61-65, 6768, 251-257;
sugerowana przysiga, 384, 385;
wobec organizacji, uczyniono z niej najwaniejsz
kwesti, 329, 349, 360, 381-382, 385, 405, 406
Lsch, Gerrit, 441
Luter, Marcin, 2
apwki, 156-172
MacMillan, A. H., 60, 66
Malawi, przeladowania, 150-155

Mali, pytania misjonarzy, 327, 328
Maestwo, polityka organizacji, 17, 45-52;
zniechcanie do, 11, 14-15
Matka, organizacja, 46-47, 434
McClintock and Strongs Cyclopedia, 91
Meksyk, modlitwa, pieni, 176-181;
organizacja kulturalna, 176-181;
suba wojskowa, 156-172
Mentalno oblonych, 385
Mercante, David, 443
Millennium, 279-287
Miller, Harley, 342, 343, 349, 363, 390
Miller, William, 192, 193
Miliony ludzi z obecnie yjcych nie umr!, 245248, 269, 286
Miosierdzie, 381, 382, 408
Mio, jako najwiksza sia, 446, 454-458
Misjonarze, 17, 89-96
Mit pewnoci, autor: Daniel Taylor, 447
Mit, stosowny cytat, 317
Mitchell, Jon, 383-385, 391, 407
Modo, 274, 277
Modlitwa, 178
Monarchiczna wadza, 56-107
Montreal, 118
Motywacja, kluczowa, 438
Obierz najlepsz drog yciow, autor: Reinhard
Lengtat, 322, 345

Objawiona prawda, 277, 280, 313-314
Obrona oraz prawne ugruntowywanie dobrej nowiny, 120, 121
Oczekiwania, co do 1975 r., 279-281, 288-289
Odczenie si, 406-409
Odmienne pogldy, stosunek do nich, 33, 34
Odpowiedzialno, 39, 173-174, 287;
uchylanie si od, 230, 274-276, 287-289, 292295, 312-314, 392-393, 400;
przykad Worldwide Church of God, 314-316
Odstpstwo, odstpcy, oskarenie o odstpstwo,
34, 274, 308, 318-319, 323-325, 344, 360,
388-389, 404-405;
nie zgadzanie si z naukami Russella zrwnane
z o., 63, 251-257;
odpowiednie artykuy Stranicy, 33, 385, 388-389;
prawdziwe oznaki o., 385, 388-389;
przeciw organizacji, a nie przeciw Bogu, 383;
sdzcy innych sami wyraaj brak przekonania, 381-382;
stosowna notatka Komitetu Przewodniczcego,
361-362, 376-377;
stosowny list Dziau Suby, 386-389;
umiarkowanie uznane za oznak o., 367;
wtpliwoci dot. 1914 r. zrwnane z, 308, 314
Nadchodzce tysiclecie pokoju, autor: Fred Franz,

285, 286
505
INDEKS
Odwoanie pogldw, 391

Odwoanie si, od decyzji o wykluczeniu, autora, 421-429;
Rene Vazqueza, 349-356
Ofiary ofiar, cytat, 318
Olson, David, 364, 365, 390
Organizacja, 376;
historia administracji, 56-72;
iluzoryczny pogld na, 391-393;
koncepcja o., dominuje, 61-68, 392, 393, 444447;
kontroluje sumienie, 286-289;
lojalno wobec niej uczyniona najwaniejsz
kwesti, 391, 392;
prawdziwy skad organizacji wiadkw, 392, 393;
waciwa jej funkcja, 318, 319, 372;
zaleno od, 45-52, 391, 392, 434
Organizacja Narodw Zjednoczonych, 182-184
Organizacja powoana do ogaszania Krlestwa
i pozyskiwania uczniw, 80
Osignicie, jego poczucie, 456-458
Oskarenia, oskaryciele, ich anonimowo, 363367, 409
Osobista wi, 448, 449
Ostatnie, dni, 188-192, 278, 283-284, 376-377
Pokarm duchowy, nadzr nad, 72-76

Pokolenie, to pokolenie 296-311
Polityka, 152-155
Polska, 175
Pomazacy, 42, 332-333, 338, 441-442;
a kierowanie dzieem, 98-99;
a to pokolenie, 265;
Chrzecijaskie Pisma skierowane tylko do p.,
337-338;
ich liczba, 42;
uczestnicy Pamitki, 373, 374
Pomoc do odpowiedzi na korespondencj Biur Oddziaw, 112, 113
Pomoc do zrozumienia Biblii, 22-24, 79, 189190, 329;
o upadku Jerozolimy, 189-190
Porneia, 52-54
Posiadoci, Stranicy, 320, 321
Porednik, 326-329, 450
Prawda, 36, 37, 144, 301, 367, 385, 430
Prawnicy, bdcy wiadkami, spotkania, 325
Prawo, przestrzeganie Prawa, 381
Proroctwa czasowe, patrz: Daty; Przepowiednie
Proroctwo, autor: J. F. Rutherford, 198
Prorok, hebrajski, 40;
termin odniesiony do wiadkw, 185-187;
historia wiadkw jako p., 187-228
Prywatne rozmowy, podlegaj dochodzeniom sdowniczym, 353, 354, 355, 365, 367, 371, 381
Prywatno, jej naruszenie, 365, 367
Przedwczesny sd, 308, 312
Przejcie, bolesne, 449-450
Przekad Nowego wiata, 26, 27, 54, 75
Przepowiednie, 10-12, 198-199, 207-209, 229,
230, 287, 288
Przeprosiny, w czasopimie Plain Truth, 314-316
Przybytek, witynia, 406
Przyjanie, 452, 453
Przyjd Krlestwo Twoje, autor: C. T. Russell,
216-217
Przykad do naladowania, 456
Puerto Rico, 17, 18, 89, 334, 335, 344, 370,
373, 374
Pamitka, patrz: Wieczerza Paska
Paranoja, 307-308
Paruzja, 377
Paton, J. H., 196-197
Pawe, 92-96, 144, 153, 333, 337
Pilnie zwaaj na proroctwa Daniela, 102
Penton, James, 437
Peterson, Harry, 291
Pierce, Guy, 441
Pierwsza wojna wiatowa, 228, 299
Pionierzy specjalni, 16
Piramidy, 261, 262
Pismo wite,
krzepicy wpyw, 404, 453, 454;
trzymanie si go kwesti sporn, 375-377;
zrozumienie, 455
Pitchford, Jim, 406
Ploeger, Charles, 29
Plotka, 428, 429
Podzenie dzieci, zniechcanie do tego, 11, 12
Pochd wiary, autor: A. H. MacMillan, 60, 66, 188
Podatek, obejmuje sub przymusow, 143, 154,
471-473
Podejrzenie, 320, 340, 353, 355, 367, 370, 405, 428
Podobiestwa, 76, 77
Podzia na klasy, 442-444
Podziay, 407-408; autor ich unika, 327-328,
404, 405
Poetzinger, Martin, 176, 322, 325, 372-373, 390
Pogan, czasy, 28-30, 190-194, 213-216
Poganie, duchowi, 442-444
Pogoski, 33, 34, 364-369, 373, 374, 375, 406
Quackenbush, Colin, 322

Rainbow, Jack, 12
Reforma, jej perspektywy, 437, 438

Reguy, 381, 384, 385
Religia, odrzucenie tego terminu, 10
Rezygnacja, autora, 377-379, 383
Richardson, Raymond, 293, 345
Rocznik wiadkw Jehowy, 1975, 13, 274-275;
1978, 31; 1980, 275-276; 1995, 181; 2000, 441
Rozpusta, 52-54
Rozwaga, jej brak, 280
Rozwody, polityka organizacji, 45-54,
Ruch adwentystyczny, 192-194
506
Rusk, Fred, 293, 330, 381

Russell, Charles Taze, 30, 318;
a adwentyci, 193-198;
a 1914, 190-192, 230;
kontrola nad korporacj i nad czasopismem,
56-59, 74;
mier, 229;
wierny i mdry suga Boy 57, 58, 61-63, 6768, 251-257;
wola i testament, 58-59, 97-98, 461-464;
wychwalanie jego pism, 235-238, 251-257
Russell, Maria, 56, 57
Rutherford, Joseph F. 9, 10, 14-16, 286;
odnonie starszych, 26;
przekazuje szat, 97-99;
przyznaje si do olich twierdze, 187;
mier, 71, 278;
usprawiedliwianie chybionych przepowiedni,
230, 275-276;
uwizienie, 244;
uzyskuje wadz absolutn, 60, 61, 68, 74;
wdz, szef 68-71;
wstrzymuje publikacj artykuw dot. przymiotw chrzecijaskich, 66
Rzdy ludzkie, ich koniec, 207-209, 239-244
Rzeczy zewntrzne, kontrast, jaki wnis chrystianizm, 436
Splane, David, 441

Spojrzyj faktom w oczy, J. F. Rutherford, 9, 10
Sprawozdania, raportowanie, 336-337, 438
Sputnik, 303-306
Staroytni mowie wiary, 14, 245-247, 269-273
Starsi, 26-28, 44-54, 48-50, 72, 409;
ksika Pomoc na ich temat, 24-28, 72;
nierzetelne przedstawienie zmiany w: wiadkowie
Jehowy gosiciele Krlestwa Boego, 24, 25
144 000, pomazacw, 332-333, 361-362, 376,
391
Storrs, George, 198
Stosunki pciowe, 44; wynaturzone, 45-54
Stosunki rodzinne, 3, 37, 38
Suiter, Grant, 42, 86, 92, 111, 142, 175, 322323, 380;
procesy o herezj, 308, 323-324, 343;
a to pokolenie, 303-306
Sullivan, omas, 42
Sumienie, 228;
wierno jemu, 1, 6, 410, 448, 458;
wpywa na przyjanie, 451, 452;
organizacja bierze nad nim gr, 381, 391, 392,
413, 434, 435, 446, 489, 490, 500
Surowo, obranej polityki, 408-409
Swingle, Lyman, 22, 25, 42, 76, 99, 103, 112,
142, 302, 326, 341, 346, 372, 379, 441;
a procesy o herezj, 341, 343, 346, 371, 372,
375, 377, 378;
a wadza administracji, 104;
Komitet i Dzia Redakcyjny, 302, 341, 378;
o przepowiadaniu dat, 300-301
Sydlik, Daniel, 84, 92, 104, 116, 142, 300, 342,
343, 441
Synostwo, u Boga, 380-381
Szanta intelektualny, 222-223
Szata urzdowa, 97-98
Szef, Rutherford jako, 68-71
Szkocki proces, 75, 76
Sachs, profesor Abraham, 29, 30
Sanchez, Cristobal, 342-344, 347-349, 363,

368-369
Sanhedryn, 40, 54, 369
Sd, 400-402, 435, 441, 456
Sd Najwyszy USA, decyzje, 120, 121
Schmidt, Victor, 12
Schroeder, Albert D., 54, 84, 142, 176, 299, 325,
390, 441;
a to pokolenie 299, 300, 303-306, 308, 324, 411;
Komitet Przekadu Nowego wiata, 54;
przemwienie do starszych Betel, 384, 385;
relacje z Edwardem Dunlapem, 380;
rola w procesach o herezj, 341-347, 358, 359,
363-365, 371, 374, 375, 378
Senegal, 328
Servet, Micha, 1
Suba chrzecijaska, jej prostota, 456-458
Suba przymusowa, w czasach biblijnych, 466-473
Suba zastpcza jako kwestia sporna, 122-146;
odpowiednie memorandum autora, 466-473;
stosowne listy Oddziaw 124-141;
zmiana polityki w Stranicy z 1.05.96, 122,
142-144
Silva, Fabio, 368-369, 377
Sinclair, David, 443
Smalley, Gene, 345
Socjalici, 239-244
Spisek, twierdzenia o jego istnieniu, 326, 335,
353, 354, 367, 368
wiadkowie Jehowy,
motywacja opuszczenia ich, 33-36;

przeladowania, 6, 12-16;
przysze perspektywy, 438, 446-448;
sprawozdania z dziaalnoci wzrost lub spadek, 34-36;
wiele doktryn nie jest wyjtkowych, 444
wiadkowie Jehowy gosiciele Krlestwa Boego,
24, 25, 28, 66, 192
wiadkowie Jehowy, Spoeczestwo Nowego wiata, autor: Marley Cole, 74
wiadkowie Jehowy w zamierzeniu Boym, 60,
188, 190-191, 211-213
wiato, tom I, autor: J. F. Rutherford, 229
Tabliczki klinowe, 29
Tajno, akcji sdowniczych, 340; Ciaa Kierowniczego, 420

507
INDEKS
Tamy, nagrywanie, w procesach o herezj, 343,

361, 363-365, 370, 394-403
Taylor, Daniel, 447
Teraniejsza prawda, 301
e Bible Examiner, 198
e Gentile Times Reconsidered, autor: Carl Olof
Jonsson, 66, 191
e Messenger (1931), 69-71
ompson, Bart, 392
Time, czasopismo, 31
Tumaczenia, pogoski, 368-369
Tolerancja, 4-6
Tom, Dick i Harry, komentarz Freda Franza, 326
Towarzystwo Stranica, 30-32, 390, 413;
pena kontrola Russella nad, 56-66;
prezesura, 107-108;
posiadoci, 320, 321;
walka o wadz z Ciaem Kierowniczym, 54-109;
Zarzd, 56-59, 74, 75
Tradycja, 385
Troska o liczby, 336, 438
Trjca, 444
Trujillo, Raphael L., 18, 19
Tyndale, William, 1
Trzy wiaty, autor: N. H. Barbour, 191, 192
Wizienie, wiadkowie, 142

Wi, osobista z Bogiem, 448, 449
Wiklif, Jan, 1
Wilkinson, Bill, 330
Wischuk, John, 22
Wojsko, suba w, 17; patrz te Suba zastpcza
Wolno, naduycie, 6;
poytki z niej, 448, 454, 459;
sumienia, 4, 5;
w poszukiwaniu prawdy, 3, 4, 385
Woodworth, Clayton J., 60
Woody, Charles, 390
Worldwide Church of God, 314-316
Wspaniay fina Objawienia bliski!, 183-184
Wybawienie ludzkoci z oglnowiatowej udrki
jest bliskie!, autor: Fred Franz, 77
Wydumane zbrodnie, 430, 431
Wykluczanie, 113-117, 408-409, 475-500;
jak decydowano o polityce dot. w., 43-54;
proces wykluczania, 37, 38;
w Biurze Gwnym, 347;
wpyw na ycie ludzi, 3, 4, 37, 38, 118, 179180, 451-452, 475-500;
za jedzenie z osob odczon, 409-430;
zniesiono rnic midzy nim a odczeniem
si, 408-409;
Wykwalifikowani do suby kaznodziejskiej, 74
Wyrocznia, 101
Wytyczne dla Biur Oddziaw, 108
Wzrost, liczebny, 34-36, 294, 438;
duchowy, 318-319
Uczynki, a wiara, 336
Ulego, 46-47, 391, 392

Umiarkowanie, 318-319, 367, 405
Uraza, uwolnienie si od, 393, 394
Usprawiedliwienie, wysiki w tym celu, 144-147,
224-227, 274-276, 312-314
Uwagi Barnesa do Nowego Testamentu, 384
Zachodnia
Afryka, podr strefowa, 319, 327328

Zakwas, 457
Zarzd korporacji, 30, 74-75, 95
Zbawienie, autor: J. F. Rutherford, 17
Zbawienie przez wiar, a nie z uczynkw, 41
Zenke, Howard, 294
Ziemska, nadzieja, 373, 374
Zo, ujawnianie go, 39-41
Zmartwychwstanie, pogldy, 205, 209, 210-211,
229, 245-247, 278
Zmiany, 384, 445
Zrozumienie Biblii, 317-318, 404, 454-456
Zwiastun Poranka, 193-194
Zwierzchnictwo, 318-319, 432, 450
Vazquez, Rene, 334-338, 342, 343, 347, 349-357,

363, 364, 367, 368, 369, 371, 374, 377
poszukiwaniu wolnoci chrzecijaskiej, 66,

68, 141, 145, 176
Wallen, Robert, 293, 325, 381, 443
Walsha, sprawa, 75, 76, 99
Weaver, Leon, 390
Weber, Michel, 122-124
Weil, Warren, 384
Wellston, stan Ohio, 16
Wiara, 41, 336, 381, 456-458;
a uczynki, 336, 456-458
Wieczerza Paska, 332, 333, 373-374, 376;
wykad autora podczas, 373-374
niwo duchowe, 199-200, 203-207
ycie wieczne w wolnoci synw Boych, autor:

Fred Franz, 72-73, 279-280, 290
INDEKS WERSETOWY
Rodzaju
7:6-11
9:3, 4
Strona
73
119
Wyjcia
20:16
33
Kapaska
17:10-12
19:15
19:16
119
402
33
Liczb
14:34
190
Powtrzonego Prawa
18:22
18:20-22
185
225
2 Krlw
2:8, 11-14
Psalmy
5:8
15:3
27:10
31:11
31:11-16
37:5-9, 32, 33
38:11
43:3
50:20
55:2-6, 12-14, 22
60:11, 12
69:8, 9, 20
73:25, 28
86:11
94:17-22
133:1
Przysw
3:6
10:19
13:12
16:9
17:15
17:17
18:13
20:23
24:21, 22
30:5, 6
Izajasza
5:20
508
Izajasza
28:20
29:13
60:17
97
460
33
452
452
450
40
452
144
452
450
450
452
452
144
450
103
460
229
311
460
413, 422
37
21
176
384
422
230
509
Strona
296
449
105
Jeremiasza
23:21
29:11
245
460
Ezechiela
4:6
190
Daniela
4:17, 23-33
6:1-11
8:14
11:29-45
12:11,12
190
178
102-103, 191
439
191
Mateusza
5:11, 12
5:14-16
5:22
5:41
6:6-33
7:1-5
7:12
10:17, 21
10:26
11:28
11:28-30
12:34, 37
12:36, 37
13:37-43
15:6-9
16:19
17:24-27
18:15-17
19:9
20:25
20:25, 26
20:25-28
22:40
23:2, 3
23:3
23:4
23:6
23:8
23:10
23:8, 10
23:8-12
24:29
24:34
24:33, 34
41
458
489
154
449
174
32, 402, 454
435
429
448
433, 449, 457
68
39
451
110, 146
324
154
409
53
319
56, 81
318
454
148
340
116
321
101, 376
69
81
318
306
310
301
INDEKS
Mateusza
24:36
24:36, 42, 44
24:45-47
25:40
28:20
Strona
281
290
42
418
450
Marka
9:36, 37
9:50
10:13-16
13:9-12
13:33
449
103
449
435
290
ukasza
5:37-39
11:53
11:53, 54
13:20, 21
15:1-7
15:2
21:16
21:24
318
373
339
457
449
406
435
28, 190
Jana
2:14-16
6:68
7:24
10:3
10:14, 15
15:5
15:11-15
15:19
406
458
354
449
448-449
448
449
113
Dzieje
1:7
1:14
2:17
2:46
4:5-23
4:19, 20
4:20
5:17-40
5:29
8:5-13
10:34, 35
10:35
14:23
15:28, 29
19:8, 9
20:26, 27
20:29
21:8
278, 290, 376

101
376-377
453
40
422
21
40
422
91
451
436
26-27
119
337
337
383
91
Rzymian
1:14
1:24-27
1:31
32
46
402
Rzymian
2:5-10, 16
2:17-21
3:8
5:1-11
6:14
8:6-9, 14, 16, 17
8:14
8:16, 17
8:28
8:31-39
9:1-3
10:10, 13
10:12
11:33
12:2
12:17-21
13:1-10
13:7
14:1-3, 23
14:7
14:4, 10-12
14:10-12
14:23
1 Koryntian
3:5-7
3:6, 7
3:21
4:2-4
4:3, 4
4:3-5
4:5
5:11-13
8:9
9:1, 19
11:1
11:3
11:26
12:4-11, 25
13:9, 10, 12, 13
14:40
15:7
16:13, 14
16:19
2 Koryntian
1:24
3:1, 2
4:2
4:5
4:7, 15
4:16-18
5:10
5:11,12
5:12, 13
5:14
6:4-10
510
Strona
451
431
373
450
376
332-333
333, 376, 380-381
332-333
460
450
8, 429
449
442
455
391
40
144
154
154-155, 410
440
422
440, 449, 451
410, 490
457
432
79
369
429
451
440
486
319
448
41
2
376
318
455
318
101
319
453
42
9
490
318
432
432
451
38
9
432
9, 21
2 Koryntian
6:10
7:2, 3
10:5
10:12, 18
11:21-29
12:11
13:7-9
Strona
432
38
391
451
9
9
410
Hebrajczykw
11:1-7
11:16
12:7, 8
13:6
13:17
Strona
272, 333
377
327
458
121
Jakuba
1:22, 26-28
2:12, 13
2:14-17
3:1
3:17, 18
4:11, 12
5:10, 11
457
357-358
457
99-101
103
422, 486
41
Galatw
3:28
5:1, 13, 14
5:18
6:17
442
448
333
428
Efezjan
3:16-19
4:2, 3
4:4-6
4:11-16
4:25
5:1
5:21
455
453
376
450
450
41
450
Filipian
3:7, 8
3:7, 13, 14
1 Piotra
1:10, 11
2:9
2:13
2:21
2:21-23
5:3
5:7
454
442
143-144
41
33, 40
318
449
317
460
Kolosan
2:3
3:11
3:17, 23-25
4:15
2 Piotra
1:12
3:15, 16
301
373
455
442
448
453
1 Tymoteusza
2:3-6
2:5
5:21, 22
450
376
498
1 Jana
1:5
2:1
2:19
2:22
3:14-16, 18
3:17, 18
4:3
4:21
2 Tymoteusza
2:19
2:24, 25
3:1
3:16, 17
4:1
451
349
376-377
422
451
Tytusa
2:1-14
3:1, 2
3:10
457
143-144
356
Filemona
2
453
Hebrajczykw
5:13, 14
5:14
10:24, 25
381
319
453
2 Jana
7
7-11
Judy
7
8
12
Objawienie
2:23
7:4
7:15
11:3
12:6
14:3
17:3-6
19:10
22:18, 19
511
144, 260
327-328
410-411
488
380
457-458
488
456
486
411, 486, 488
53
40
453
489
42
406-407
191
191
42
183-184
454
422
N O TAT K I

Raymond Franz - Kryzys Sumienia

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Raymond Franz - Kryzys Sumienia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KRYZYS SUMIENIA

Commentary Press, P.O. Box 43532, Atlanta, Georgia 30336, USA

Skrty przekadw Pisma witego uytych w niniejszej ksice:

2004 Copyright by Commentary Press

W HISTORII organizacji religijnej mog mie miejsce decydujce

ycie jest niepewne i kiedy czowiek umiera,

Ludzie, o ktrych pisz w tej ksice nale do grona osb znanych mi

roku Kng zosta pozbawiony statusu teologa katolickiego. Pozostaje on

Wykady te s nieobowizkowe i obecno na nich nie ma wpywu na ocen postpw studenta.

Wydaje si jednak, e sytuacja wymaga, abym to uczyni, nieco podobnie

Staj si bardzo gupi, ale wycie mnie do tego doprowadzili;

Nie miem porwnywa si z apostoem Pawem, wierz jednak, e

Tumaczenie powyszego tekstu:

Argument, e pene przedstawienie faktw moe

Powysze stwierdzenia przemwiy do mnie jako zasada, ktr warto

W powyszych cytatach zaznaczyem kursyw te stwierdzenia, ktre

Wykazujc, e trzej synowie Noego przed upywem drugiego roku po

Tumaczenie powyszego tekstu:

Face the Facts, s. 3

Face the Facts, ss. 46, 47.

i udao mi si tego dokona. Innemu spord wiadkw, ktry prbowa

Tumaczenie powyszego tekstu:

Miaem wwczas dziewitnacie lat. Dzi mam osiemdziesit cztery lata,

Po latach dowiedziaem si, e sdzia Rutherford by w tym czasie

Children, wydanie z roku 1941, s. 366.

Patrz: Stranica z 15 wrzenia 1941 r., s. 288 (wydanie angielskie).

W 1944 roku otrzymaem zaproszenie na piciomiesiczny kurs do

Zasadniczo ta sama zasada obowizywaa w siedzibie midzynarodowego Biura Gwnego

Generalissimo przyj mnie w mundurze galowym ze wszystkimi swoimi medalami, z ktrych

no, cho czasem bylimy zmuszeni pada na ziemi na skutek ostrzau

Potwierdzamy, e jestemy sugami Boymi [naszym] wielkim

W sowach, ktre nastpuj potem, Pawe nie wspomina o swoich

2 Koryntian 6:4-10, JB.

Przysw (Przypowieci) 18:13.

lead.21 Na zakoczenie kursu prezes Towarzystwa, N. H. Knorr, poprosi

Przedstawiony tu obraz sytuacji zosta wyranie wypaczony, by stworzy

pracujcych nad sownikiem. Nathan Knorr i Fred Franz w kocu przeczytali

Usprawiedliwiajc to posunicie na og kadzie si nacisk na niech niektrych starszych do

W pniejszych wydaniach Przekadu Nowego wiata opuszczono te dodatkowe sowa.

Stryj odpowiedzia spokojnie, e nie sdzi, aby wywoao to jakikolwiek

Obejmuje on cae 27 stron (322-348). W zrewidowanym wydaniu z 1988 roku wprowadzono

znaczony na czonka poszerzonego wwczas Ciaa Kierowniczego. Ta okoliczno

Tak wic wiele danych, ktre w innych organizacjach religijnych s

Powysza, podana przez Jezusa Chrystusa zasada jest wica dla

Wyjcia 20:16; Kapaska 19:16; Psalm 15:3; 1 Piotra 2:2123.

gajce, zarozumiae, odstpcze i nieprawe. Co one rzeczywicie zrobiy, aby

Liczba ochrzczonych w 1999 roku:

Chocia ochrzczono 21 376 nowych osb, oglna liczba gosicieli

Podobnie, 12 162 nowo ochrzczone osoby weszy do organizacji, lecz

Chocia ochrzczono 34 123 osoby, liczba gosicieli spada o 4 826,

Przysw (Przypowieci) 17:17.

Rozwamy tylko jeden przykad. Pewna matka z Pensylwanii pisze:

Jeli wiadomoci zawarte na tych stronach pomogy choby jednej

To, co zostao napisane, nie ma by jakim moim expos. To prawda,

2 Koryntian 5:11, 12; 7:2, 3, BW.

Mateusza 12:36, 37, BT.

Prawd jest, e chrzecijanin powinien polega na Bogu, ktry widzi

Psalm 37:5-9, 32, 33; Rzymian 12:17-21; 1 Piotra 2:2123.

Mateusza 5:11, 12; porwnaj z tym Jakuba 5:10, 11.

Dzieje 4:5-23; 5:17-40.

1 Koryntian 11:1; Efezjan 5:1; 1 Piotra 2:21.

acytowane powyej stwierdzenie Pawa wci na nowo powracao do

Patrz: Stranica z 1 stycznia 2004, strona 21.

przypadkach kiedy mj sprzeciw doprowadzi do wysunicia przez kogo