JUDAIZM

Judaizm jest to najstarsza religia monoteistyczna, prekursor chrzecijastwa i islamu,

narodowa religia ydw. Za zaoyciela religii judaistycznej, uznajcej za jedynego Boga
Jahwe (przy czym imienia Jahwe ydzi nie wymawiaj), uwaa si Mojesza. Od jego
imienia judaizm jest take nazywany religi mojeszow lub "mozaizmem".
Mojesz y ok. 1250 p.n.e., by synem Amrama i Jakebed z plemienia Lewi, urodzonym w
Egipcie. Jest uznawany za twrc przymierza midzy Bogiem i ludem izraelskim, odbiorc
objawie Boych, wyzwoliciela ludu izraelskiego z niewoli egipskiej, twrc ycia
narodowego. Mojesz da ludowi Tor, obejmujc pi ksig Mojeszowych (Picioksig)
Bdc zaoycielem religii by rwnoczenie prawodawc, kapanem i przywdc swojego
ludu. Zosta uznany za nosiciela Objawienia przez chrzecijastwo i islam.
Symbolami judaizmu s:
1) Gwiazda Dawida - zwana take Tarcz Dawida. Jest to szecioramienna gwiazda
utworzona przez dwa przeplatajce si trjkty (heksametr);
2) Menora - wiecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryy metalu, ktry ju w
pierwotnej chacie suy do owietlania witego miejsca (wspczenie rwnie podstawowy
element herbu pastwa Izrael).
Miejscem kultu ydw jest synagoga.
Podstaw religii ydw stanowi:
1) Wiara w jednego i jedynego Boga, bdcego bytem rzeczywistym.
2) Ufno i wiara w posannictwo religijne ydw, jako nard wybrany przez Boga.
Zasady religii ydowskiej, bdce jednoczenie surowo przestrzeganym prawem, zapisane s
w Talmudzie, ktry jest uzupenieniem Starego Testamentu.
Doktryna judaizmu okrela nastpujce przymioty Boga:
1) najwyszy byt i stwrca wiata, ktremu ludzie musz oddawa cze;
2) sprawujcy opatrzno nad wiatem;
3) sprawiedliwy i miosierny;
4) wszechmocny;
5) wszechobecny;
6) zewntrzny wobec wiata (Ojciec na niebie);
7) bezcielesny (czysty duch), co pociga za sob zakaz wyobraania Boga za porednictwem
materii - Boga mona jedynie przedstawi za pomoc sowa.

Judaizm przyjmuje zasad harmonii pomidzy Bogiem i wiatem, podstaw ktrej jest
posuszestwo Prawu ogoszonemu czowiekowi przez Boga oraz przymierze zawarte za
porednictwem Mojesza na Synaju. Z narodu ydowskiego, jako narodu wybranego, wyjdzie
Mesjasz, ktry ustanowi krlestwo Boe na ziemi, bdce przygotowaniem do ostatecznego
krlestwa w przyszym wiecie, w ktrym nastpi zmartwychwstanie zmarych i sd
ostateczny oraz powszechny dopeniajcy dzieo boe.
Koncepcja czowieka zakada jedno ciaa i duszy, co pozwala czowiekowi spenia
powinnoci wobec Boga i wiata (realizacj zada wyznaczonych przez Boga). W doktrynie
judaizmu Bg jest jeden i jedyny. Czowiek chccy wypeni zadania wyznaczone przez Boga
musi si powstrzyma od:
1) bawochwalstwa;
2) blunierstwa;
3) kazirodztwa;
4) zabjstwa;
5) kradziey;
6) jedzenia misa wyrwanego z ywych zwierzt;
7) przestrzega sprawiedliwoci.

ISLAM

Islam jest to jedna z najwikszych religii wspczesnego wiata obok chrzecijastwa,

hinduizmu, buddyzmu i taoizmu, posiadajca charakter monoteistyczny. Liczb wyznawcw
islamu szacuje si na ok. 900 mln, co daje mu drugie miejsce po chrzecijastwie, we
wszystkich jego odmianach. Sama nazwa "islam" pochodzi od arabskiego rdzenia "salama" i
oznacza pogodzenie si z wol Bo, przystanie na Boga, poddanie si Bogu. Nazywana te
jest od imienia jej zaoyciela mahometanizmem.
Zaoycielem islamu jest Mahomet, wysannik Allaha - Boga jedynego. Narodziny islamu s
zwizane nierozerwalnie z powstaniem Koranu spisanego po 633, tj. po mierci Mahometa.
Doktryna religijna i prawna islamu opiera si na tradycji judaistycznej, elementach religii
Staroytnego Wschodu, gwnie islamu pierwotnego, filozofii hellenistycznej,
chrzecijastwa oraz neoplatonizmu.
W ramach islamu wyodrbniy si odamy islamu. Mimo jednak pozornego rozbicia
wspczesny islam wykazuje jedno szczeglnie w dziedzinie prawa. Islam wyksztaci
wasn kultur, jej przejawem s midzy innymi ogrody islamu.
Doktryna islamu
Podstaw doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do
tradycji. Czowiek jest stworzeniem i sug Allaha. Jest obdarzony woln wol, zasuguje
swym postpowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potpienie. Wyznawc
islamu mona sta si przez wygoszenie ze szczer intencj formuy: "Nie ma Boga prcz
Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem" (s to rwnoczenie sowa, ktre jako pierwsze
wpadaj w ucho kademu nowonarodzonemu niemowlciu muzumaskiemu i ktre s
wymawiane nad grobem) i przyjcie na siebie obowizkw wynikajcych z Koranu, tradycji i
prawa.
Najwiksz zbrodni w islamie jest odstpstwo od wiary (kufr), a nastpnie: morderstwo,
nierzd, sodomia, picie wina, kradzie, faszywe wiadectwo, oszczerstwo, odmowa
jamuny. Do zasad moralnych islamu naley przestrzeganie obowizkw islamu.
Obowizki wyznawcy islamu
Kadego muzumanina, czyli wyznawc islamu obowizuj:
1) szahada (wyznanie wiary),
2) salat (modlitwa),
3) zakat (jamuna),
4) saum (post),
5) hadd (pielgrzymka do Ka'by).
Obowizki te nazywaj si w teologii muzumaskiej picioma filarami islamu. Szerzenie ich,
zalecane przez Koran za pomoc ora, czyli przez wit wojn, nazywa si dihad.
Modlitwa jest odmawiana przez wyznawcw islamu: o wicie, po poudniu, o zachodzie
soca i gdy zapadnie noc. Podczas modlitwy muzumanin winien by w stanie nakazanej
czystoci, tj. umy rce, twarz i nogi. Sta w miejscu czystym (najczciej na specjalnym
dywaniku), by odwrconym w kierunku Mekki, modli powinien si tylko w jzyku proroka,
tj. arabskim.

Szczeglnie wana jest modlitwa pitkowa, ma charakter publiczny i jest obowizkowa dla
wszystkich dorosych mczyzn, odbywa si w poudnie. W czasie tego naboestwa jest
wygaszane kazanie (hutba) przez prowadzcego mody imama. Zakat (jamuna) pocztkowo
miaa charakter dobrowolnej daniny, z czasem staa si obowizkow danin od majtku.
Saum (post) obowizuje raz w roku w miesicu ramadan i polega na powstrzymaniu si od
spoywania wszelkich pokarmw i picia od witu do zachodu soca. Hadd, pielgrzymka,
ktr raz w yciu musi odby do Mekki kady muzumanin i muzumanka.

Dogmaty islamu (wiary)

1. Wiara w Allaha jednego Boga, ktry nie posiada potomstwa (tawhid
jedynobstwo; wedug muzumanw odrnia ono islam i judaizm od chrzecijastwa
i religii animistycznych).
2. Wiara 'w Jego Anioy' np. anioa Dibrila (Gabriela) lub Michaila (Michaa).
3. Wiara 'w Jego Ksigi' w Koran (take Tor i Ewangeli cho nie oznaczaj one
dokadnie tego samego, co dla ydw i chrzecijan wedug muzumanw zostay
zafaszowane przez wyznawcw tych religii).
4. Wiara 'w Jego Prorokw' np. w proroka Mahometa, Jezusa, Mojesza, Adama itd.;
Mahomet jest pieczci prorokw- ostatnim z nich i tym, ktry przynis ostateczne
objawienie
5. Wiara 'w Dzie Ostatni' czyli Dzie Sdu Ostatecznego, w ktrym ludzie bd
osdzeni przez Boga.
6. Wiara 'w Przeznaczenie' czyli e wszelkie dobro i zo, ktre przydarza si
czowiekowi, dzieje si za wol Boga.

HINDUIZM

Hinduizm (z sanskrytu - sindhu, z perskiego - hindu), jedna z najwaniejszych, obok

dinizmu i buddyzmu, religii Indii. Od po. I w. kontynuacja wedyzmu i braminizmu.
Jest wyznaniem niespjnym, skadajcym si z takich ugrupowa, jak: siwaickie i
wisznuickie. Nale te do niego rne kierunki filozoficzne: sankhaja, joga, wedanta.
Hinduizm jest religi monoteistyczn polegajc na tym, e cze oddaje si jednemu bogu,
ktry przejawia si pod postaciami wciele i eskiej energii. W hinduizmie obowizuje
doktryna uznanie autorytetu Wed i pierwszestwa kasty braminw, zasada ahinsy, uznanie
prawa karmana i sansary oraz trzech cieek zbawienia.
Oglna liczba wyznawcw hinduzimu okrelana jest na ok. 640 mln. Obejmuje: Indie, cz
Pakistanu, Sri Lank (Cejlon), Nepal, Sikkim, Bali, Trynidad.
Najwaniejszymi pord bstw s: Brahma, Wisznu i iwa, ktrzy czeni s w triad.
Brahma jest konstruktorem wszechwiata, lecz jego moc i elementy stwrcze pochodz od
Wisznu, i to On, a nie Brahma, jest take zachowawc i utrzymujcym wszechwiaty. Siwa
doprowadza do koca kady okres zwany kalp, a do zagady wiata. Brahma jest bogiem
osobowym, przedstawianym jako brodaty mczyzna, niekiedy z czterema lub picioma
gowami i czterema ramionami. on Brahmy jest Saraswati.
ycie Brahmy wymierza cykl kosmicznego czasu. Po upywie stu lat ycia Brahmy pomienie
ognia maj pochon wszystko razem z nim samym. Przez dalsze sto lat kosmos ma istnie
w umyle Wisznu, aby w oznaczonej chwili pojawi si z nowym demiurgiem. Obecnie - wg
hinduizmu - yjemy w pierwszym dniu 55 roku obecnego Brahmy (w wieku kali jung upadku religii i etyki).
Wisznu jest przedstawiany jako dobry i przyjazny. Ma on posta modzieca z byszczcym
diademem, siedzcego na kwiecie lotosu, jedcego na mitycznym ptaku Garudzie, albo
spoczywajcego na wu wiata.

W etyce hinduizmu akceptowane s trzy cele yciowe i zarazem drogi do szczcia:

1) denie do osignicia doskonaoci moralnej (dharma - postawa, to, co stae).
2) uczciwe denie do osignicia majtku, wadzy i innych poytecznych rzeczy (artha korzy, zysk).
3) denie do osignicia rozkoszy zmysowej (kama - mio, przyjemno erotyczna).
Zasady kamy wyjania - Kamasutra (zasady mioci erotycznej).

Kult hinduizmu ma charakter indywidualistyczny. Polega na oddawaniu czci przez skadanie

ofiar w wityniach gwnie z kwiatw, owocw, orzechw kokosowych, beteli.

Wycignicie rk, piewanie hymnw, mycie bstwa, ubieranie go, malowanie, noszenie w
procesjach, palenie przed nim kadzide i lamp.
Ofiary krwawe zdarzaj si jedynie w kulcie Kali. Skadane s z bawow, kz, owiec,
kogutw. W domach znajduj si mae kapliczki lub otarzyki bstw, gdzie dokonuje si
codziennej ofiary (pudy). Wanym obrzdem kultowym s wite kpiele (zwaszcza w
Gangesie), przypisuje si im moc usuwania wszelkich skaz oraz przewinie, moc uwalniania
od chorb i dolegliwoci.
Zwoki powszechnie pali si na stosie (dawniej wraz z ciaem ma palono wdow, praktyka
ta (sati) zostaa zakazana przez Anglikw w 1829). Ascetw grzebie si, nadajc ciau
pozycj kuczn.
W hinduizmie obchodzi si bardzo duo wit, nale do nich m.in.: "wito wiate" (diwali),
wito narodzin Kryszny, wito Wisznu-Dagannathy (Pana wiata), wito Siakti zwizane z zabiegami magicznymi, polegajcymi na pozyskaniu eskiej energii, w czasie
ktrego uywa si rodkw odurzajcych i odbywa si ceremonie orgiastyczne.

BUDDYZM
Buddyzm jest to jedna z wielkich religii uniwersalistycznych. Rozwijaa si poczwszy od V w. p.n.e., a
jej punkt wyjcia stanowiy nauki goszone przez Budd akjamuniego. Podstaw buddyzmu s tzw.
Cztery Szlachetne Prawdy, objawione przez Budd w jego pierwszym kazaniu w Benaresie
(Waranasi):
1) wszelkie bytowanie to bl i cierpienie - bolesne s narodziny, starod, mierd, poczenie z
niechcianym, rozczenie z miym, niezaspokojenie pragnieo;
2) rdem cierpienia jest niewiedza, z ktrej poprzez rne stadia porednie wyania si podanie i
przywizanie do ycia zamykajce czowieka w krgu wcieleo (reinkarnacja);
3) istnieje moliwod pooenia kresu cierpieniu;
4) stwarza j tzw. Omioraka cieka: naleyty pogld, naleyty zamiar, naleyta mowa, naleyte
dziaanie, naleyty sposb ycia, naleyty wysiek, naleyta uwaga, naleyta koncentracja;

Buddyzm jest systemem autosoteriolegicznym: wskazuje drog do samowyzwolenia, dostpn dla

kadego, kto zechce j w sposb waciwy praktykowad. Nie odwouje si Boga - zarwno BogaStwrcy, jak i Boga-Zbawcy (dlatego w kategoriach religioznawstwa Zachodu opisywany jest jako
doktryna ateistyczna).
Przyjmuje, e u podoa wszystkiego tkwi odwieczna pustka: unjata, a wiat stanowi dynamiczny
ukad nieustannie zmieniajcych si elementw, dharm, ktre nie istniej same z siebie, lecz
pojawiaj si we wzajemnych momentalnych powizaniach uwarunkowanych przez to, co je
poprzedza, i zarazem warunkujcych to, co po nich nastpuje (tzw. Prawo Wspzalenego
Powstawania sformuowane przez Budd).
Podobn struktur ma wedug buddyzmu osobowod ludzka, dlatego odrzuca on istnienie
substancjalnej, trwaej duszy - gosi rwnoczenie zasad absolutnej odpowiedzialnoci za
popenione czyny (tzw. prawo karmana), ktra trwa tak dugo, jak dugo czowiek tkwi w krgu
wcieleo. Wyzwalajce owiecenie osiga si bez zbawczej interwencji jakiejkolwiek instancji
zewntrznej, wycznie wysikiem wasnym, odsaniajc i aktualizujc tkwice w samym sobie
dyspozycje (kade stworzenie ma wedug buddyzmu natur Buddy).
Wiara w Budd jest wiar w to, e by on kim, kto zjawi si na Ziemi, by gosid nauk o wyzwoleniu,
a jednoczenie w sposb doskonay j zrealizowa - jest te wiar w prawdziwod i skutecznod jego
nauki. Uwaa si go zatem za mistrza duchowego, za nauczyciela, nie za Boga czy zbawiciela.
Wyrnia si cztery historyczne formy buddyzmu:
1) buddyzm pierwotny (trudny do zrekonstruowania z powodu braku dzie wasnych jego twrcy,
najwierniej przekazany w kazaniach Buddy spisanych przez jego uczniw),

2) buddyzm hinajana (pocztek n.e. jego wykad zawarty jest w kanonie palijskim),
3) buddyzm mahajana (rwnie pocztek n.e. istnieje w wielu odmianach, m.in.: lamaizm, zen),
4) buddyzm mantrajana albo buddyzm tantryczny (ok. V w. n.e.; tantra, wadrajana).

Buddyzm jest systemem otwartym, pozbawionym rozbudowanej dogmatyki, dlatego mimo caej
rnorodnoci jego szk i kierunkw nie wystpuje w nim zjawisko herezji (chod on sam, ze wzgldu
na odrzucenie objawienia, ruti, uznawany jest za herezj przez wyznawcw hindiuzmu).
Stanowi przede wszystkim pewn indywidualn praktyk, ktrej fundament to medytacja i
zachowywanie podstawowych zasad etycznych: majtri (wspczucia i przyjaznego nastawienia wobec
wszystkich istot), ahinsy (nieczynienia krzywdy adnej z nich), karuny (miosierdzia) - rytua i kult nie
graj w nim roli pierwszoplanowej.
Nie istnieje te jaka specjalna forma przyjcia owej religii - buddyst staje si ten, kto podzielajc
wiar w Cztery Szlachetne Prawdy zaczyna dyd do wyzwolenia. W niektrych tradycjach
nawrcenie na buddyzm czy si z wypowiedzeniem formuy przyjcia schronienia w tzw. trzech
klejnotach buddyzmu: w Buddzie, Dharmie, czyli jego nauce, i Sandze, czyli wsplnocie wyznawcw.
Istotn rol w rozwoju buddyzmu odegray wsplnoty zakonne, mskie i eoskie, a take pierwsze
sobory (486, 386 lub 376, ok. 250 p.n.e.), na ktrych uporzdkowano nauk Buddy, tworzc kanon
akceptowany przez wszystkie odamy tej religii. W Indiach najwiksze wpywy osign buddyzm za
panowania cesarza Aoki (ok. 264-227 p.n.e.). Wkrtce zacz si rozprzestrzeniad w krajach Azji
rodkowej, Wschodniej i Poudniowo-Wschodniej.
Obecnie liczy ok. 700 mln wyznawcw. Dominuje w Nepalu, Laosie, Bhutanie, Tajlandii, Birmie,
Kambody, Sri Lance. Wielu buddystw mieszka te w Chinach, Japonii, Korei Poudniowej,
Wietnamie, Mongolii, Indonezji, Malezji oraz na obszarze Federacji Rosyjskiej. Niewielkie gminy
buddyjskie znajduj si w Europie.
W Indiach, swojej ojczynie buddyzm, ktry ju wczeniej przeywa okresy kryzysu, upad po
najazdach muzumaoskich plemion turecko-afgaoskich w XI-XIII w. Dzi jest tam niemal nieobecny
(wyznaje go ok. 3 800 tys., tj. 0,7% mieszkaocw).