KABAR/ szkol.

Tc 21-3
*TC 21-3
TRAINING CIRCULAR
No. 21-3

HEADQUARTERS
DEPARTMENT OF THE ARMY
Washington, DC, 17 March 1986

TC 21-3
PODRCZNIK ONIERZA.
DZIAANIA I PRZEYCIE W
WARUNKACH ZIMOWYCH

ZASTRZEENIE: DO UYTKU WEWNTRZNEGO - KABAR

Celem tumaczenia tej publikacji byo przyblienie sposobw przeycia w zimie a take
pokazanie podejcia armii amerykaskiej do dziaa w tych warunkach.
Tumaczenie to jest dalekie od doskonaoci, chodzio gwnie o spolszczenie treci
Wszelkie uwagi kierowa;

Stowarzyszenie KABAR
Szef Szkolenia

bighopeless@poczta.fm

Zajrzyj http://www.kabar.z.pl/

SPIS TRECI
PRZEDMOWA.
ROZDZIA 1.
1-1.
1-2.
1-3.
1-4.

ROZDZIA 2.
2-1.
2-2.
2-3.
2-4.
2-5.
2-6.
2-7.
2-8.
2-9.

ROZDZIA 3.
3-1.
3-2.
3-3.
3-4.
3-5.
3-6.
3-7.
3-8.
3-9.
3-10.

ROZDZIA 4.
4-1.
4-2.

ROZDZIA 5.
5-1.
5-2.
5-3.

Wprowadzenie do operacji warunkach zimowych

WARUNKI ZIMOWE
SKUTKI ZIMNEJ POGODY W DZIAANIACH WOJSKOWYCH
WSZECHOBECNE ZIMNO
PRAWIDOWE DOWODZENIE I POZYTYWNE NASTAWIENIE

Odzie osobista i wyposaenie

UBRANIE INDIWIDUALNE
ZIMNO-MOKRO NAPRZECIW ZIMNO-SUCHO
UMUNDUROWANIE ZIMOWE
ROZSZERZONY SYSTEM ODZIEY NA ZIMN POGOD
(ECWCS)(TEST)
WSKAZWKI DOTYCZCE NOSZENIA I KONSERWACJI
ODZIEY
EKWIPUNEK ZIMOWY
WYPOSAENIE-OPORZDZENIE
WYPOSAENIE DO PORUSZANIA SI PO NIEGU
DODATKOWY EKWIPUNEK

Namioty i sprzt do ogrzewania

OGLNE
WYPOSAENIE NAMIOTU DRUYNY
AHKIO
PAKOWANIE
DZIESICIOOSOBOWY NAMIOT ARKTYCZNY
ROZBIJANIE NAMIOTU ARKTYCZNEGO
SPOSOBY ROZBIJANIA NAMIOTU
PIEC YUKON
RODKI OSTRONOCI
KOCHER DRUYNY M 1950

bro indywidualna i amunicja

OGLNE
TROSKA, CZYSZCZENIE I KONSERWACJA

Racje i dieta
OGLNE
RACJE
PYNY

ROZDZIA 6.
6-1.
6-2.
6-3.
6-4.
6-5.
6-6.
6-7.
6-8.
6-9.
6-10.
6-11.
6-12.
6-13.
6-14.

ROZDZIA 7.
7-1.
7-2.
7-3.
7-4.
7-5.
7-6.
7-7.
7-8.
7-9.
7-10.
7-11.

ROZDZIA 8.
8-1.
8-2.
8-3.

ROZDZIA 9.
9-1.
9-2.
9-4.
9-5.
9-6.
9-7.
9-8.

Higiena i pierwsza pomoc

OGLNE
WSKAZWKI DLA ONIERZY DOTYCZCE HIGIENY
HIPOTERMIA
ODMROENIA
ODWODNIENIE
ZATRUCIE TLENKIEM WGLA
NIENA LEPOTA
OPARZENIA SONECZNE
NAMIOTOWE OKO
STOPA OKOPOWA/SKRA PRACZEK
ZAPARCIA
BIEGUNKA
GORCE SKURCZE
WYZIBIENIE

Rutyna biwakowa
OGLNE
MIEJSCA BIWAKOWANIA
WYBR MIEJSCA
WYZNACZANIE MIEJSCA BIWAKU
PLAN SZLAKW
ZAJMOWANIE
TERENY POZYSKIWANIA GAZI
MIETNIKI
LATRYNY
MIEJSCA POZYSKIWANIA WODY
SKADOWANIE

Indywidualne poruszanie si
OGLNE
NARTY
RAKIETY NIENE

Nawigacja ldowa
OGLNE
WYZWANIA LDOWEJ NAWIGACJI
ODLEGO I KIERUNEK
MIERZENIE ODLEGOC
WYZNACZANIE KIERUNKW
NAWIGACJA PRZY POMOCY WCI
WSKAZWKI DLA NAWIGATORW

ROZDZIA 10.
10-1.
10-2.
10-3.
10-4.
10-5.

Przeycie
OGLNE
POSTPOWANIE W PRZYPADKU ZAGUBIENIA
IMPROWIZOWANE SCHRONIENIA
YWNO
UYTECZNE WZY

ANEKS A.

Tabela Wind Chill

ANEKS B.

Tabela przelicznikw

ANEKS C.

Wizualne sygnay ratunkowe

Bibliografia
Glosariusz
Autoryzacja

* Ta publikacja zastpuje TC 21-3, 30 Wrzenia 1974.

PRZEDMOWA
Ten podrcznik ma suy pomoc onierzom w warunkach zimowych, jakkolwiek zostanie
ekspertem w tych warunkach nie ogranicza si tylko do czytania tego podrcznika. Aby
doskonali swoje umiejtnoci naley wiczy i nabywa dowiadczenia. Dodatkowe
informacje dostpne s w FM 31-70, FM 31-71, FM 90-11 (TBP), oraz FM 9-207.
Historia operacji wojskowych w rejonach zimnych pokazuje e sukces lub niepowodzenie
czowieka jest zalene od jego zdolnoci przystosowawczych do panujcych tam warunkw.
Aby onierz sta si ekspertem walki w warunkach arktycznych musi on wiczy w
warunkach najbardziej zblionych do tych w jakich przyjdzie mu walczy.
Publikacja ta zostaa przygotowana przez HQ TRADOC. Wszelkie zmiany i propozycje
przesya na druku DA Form 2028 (Recommended Changes to Publications and Blank
Forms) bezporednio do komendanta, US Army Infantry School, ATTN: ATSH-B, Fort
Benning, Georgia 31905-5593.
W publikacji tej, rodzaj mski dotyczy obojga pci, chyba e zaznaczono inaczej.
.

ROZDZIA 1

WPROWADZENIE DO OPERACJI W WARUNKACH

ZIMOWYCH
"onierze w parach, obserwuj jeden drugiego;bd
wierny swojemu koledze; bd lojalny swoim
dowdcom"
Anonim
1-1. WARUNKI ZIMOWE
ZIMNO-MOKRO
Zimno-mokre warunki wystpuj, kiedy temperatury s bliskie zamarzania. Na przemian
wysokie i niskie temperatury powoduj topnienie i zamarzanie niegu. Tym warunkom
towarzysz z reguy opady mokrego niegu i deszczu powodujce e grunt staje si rozmiky
i zabocony . onierze potrzebuj ubrania, ktre jest wodo i wiatro-odporne , najlepiej
oddychajce oraz wewntrznej warstwy izolujcej , ktra zapewnia ochron przy
umiarkowanie zimnej pogodzie(ponad 10oC) Wodoodporne obuwie jest podstaw
ZIMNO-SUCHO
Zimno-suche warunki wystpuj, kiedy rednie temperatury s nisze ni 10oC. Ziemia jest
zwyke zmarznita i nieg suchy. Niskie temperatury plus wiatr wzmagaj potrzeb ochrony
caego ciaa. W tych warunkach onierze potrzebuj odziey , ktra dostarczy izolacji przed
wiatrem- czynnikiem wychadzajcym a do 60oC. Przy temperaturach poniej-10oC musz
by noszone biae buty VB, ktre s efektywne a do 45oC
ZIMNY WIATR
Zimny wiatr (wind chill) jest to poczony efekt dziaania niskiej temperatury i wychadzajcego wiatru. Sama temperatura nie wskazuje rzeczywistego uderzenia zimna. Aby skutecznie
okreli rnice midzy temperatur i prdkoci wiatru naley skorzysta z tabeli wind-chill
chart . Tabela ta zawarta w ANEKSIE A jest prostym i praktycznym przewodnikiem
pokazujcym jakie warunki w zimie mog by niebezpieczne i kiedy odkryte ciao moe
zamarzn. onierze musz by zaznajomieni z t tabel , aby umieli rozpozna zagroenie.
1-2. SKUTKI ZIMNEJ POGODY W DZIAANIACH WOJSKOWYCH
Zimno wywouje drtwienie skry , co moe powodowa zmniejszenie wydajnoci.
Czynnik ten musi by brany pod uwag podczas wykonywania rutynowych czynnoci jak
naprawa pojazdw lub przygotowywanie i przebywanie w miejscach biwakowania
(FM 9-207).Kiedy warunki staj si ekstremalne i temperatura spada , przeycie staje si
krytycznym problemem. W tych okolicznociach onierze mog podda si emocjonalnie,
nie chcc opuszcza ciepych namiotw dajcych im schronienie. Lekarstwem jest aktywno
fizyczna. Prbuj by czujny i aktywny. Wykonanie wszystkich postawionych zada,
7

szybka i waciwa praca grupy staje si yciowym celem

EGZYSTENCJA W KOKONIE
Wielu onierzy ubranych w kilka warstw odziey z zakrytymi gowami powoli przeistaczaj
si w kokony. Kiedy maj na sobie wiele okry ich pole widzenia jest ograniczone; przestaj
wtedy zwraca uwag otoczenie. Ich mylenie i postrzeganie staj si leniwe.
INDYWIDUALNA I GRUPOWA HIBERNACJA
Proces ten charakteryzuje si szukaniem komfortu; pozostawaniem w piworach, namiotach i
innych schronieniach przez poszczeglnych onierzy i cae oddziay. rodki bezpieczestwa
s zaniedbywane co moe narazi na niebezpieczestwo cay zesp.
1-3. WSZECHOBECNE ZIMNO
Organizm musi by chroniony . Naley dba o czysto , ciepo i suche warunki dla
utrzymania normalnych procesw yciowych . Odpoczynek i poywienie s spraw ycia.
Prawidowe podejcie do dziaa w warunkach zimowych pozwol ci zachowa dobr
kondycj i zdolno stawienia czoa nowym wyzwaniom. S cztery podstawowe warunki do
spenienia:
TRZYMAJ FORM
Odzie na zimowe warunki jest cika i zwiksza wag twojego normalnego wyposaenia. To
przeszkadza w poruszaniu si po niegu i powoduje szybsze zuycie twojej energii.
Znaczenie fizycznego treningu nie moe by niedoceniane. Twj zesp musi by dobrze
wytrenowany by sprosta wyzwaniom programu szkolenia.
DOSTPNO WODY DO PICIA
Woda moe by trudno dostpna, take moesz jej mie mniej ni potrzebujesz i pi tylko
wtedy gdy masz due pragnienie. Musisz pi (przynajmniej 3,5l dziennie )aby zapobiec
odwodnieniu i zmczeniu . NIE JEDZ NIEGU w zastpstwie wody, to spowoduje
obnienie twojej temperatury ciaa.
JEDZ, ABY ZACHOWA SPRAWNO
Regularne, ciepe i poywne posiki s potrzebne, aby zachowa wysok sprawno.
Powiniene je nawet, gdy nie jeste godny
MIEJ DOBRE NASTAWIENIE
Spotkasz si z nowymi wyzwaniami, ktrych moesz nie pokona. Twoje podejcie do
dziaa zimowych bdzie odzwierciedleniem postawy twoich dowdcw.
1-4. PRAWIDOWE DOWODZENIE I POZYTYWNE NASTAWIENIE
Wikszo onierzy po 3-4 tygodniach szkolenia, bdzie w stanie poradzi sobie w
rodowisku zimowym. Niektrzy jednak nie bd wyszkoleni tak jak inni, ale wikszo
8

odniesie sukces. Jest to przykad dla wszystkich onierzy. Arktyczne warunki mog
spowodowa strach . Ty moesz spotka si z takimi wyzwaniami jak nigdy dotd . Kada
twoja pomyka moe spowodowa straty. Tylko utrzymywanie pozytywnego nastawienia i
agresywne dowodzenie moe sprosta wymaganiom stawianym przez zimno i jest to
podstaw wykonania zadania w takich warunkach .
Masz dwch wrogw do pokonania w zimowych operacjach; nieprzyjacielskich onierzy i
mrz . Pierwszy krok na drodze pokonania nieprzyjaciela - wysoka motywacja. Zimno
moesz pokona psychicznie. Tylko kiepsko przygotowany zesp nie jest wiadomy
nadchodzcych symptomw. Ponisze sugestie pomog ci pokona zimno.

Masz wyczerpanego onierza, ktry nie ma siy stan , i ani nawet mwi.
Pamitaj nie opuszcza si osabionego onierza.
Jeli znajdziesz si w cikiej sytuacji , nie zaamuj si .Przypomnij sobie swoje
szkolenie -bye tego uczony.
Przypominaj onierzom e ich zadaniem jest zaskoczy i zwalczy przeciwnika,
dlatego bro i ekwipunek musz by utrzymywane w naleytym porzdku. Inaczej
zadanie moe przerodzi si w wycieczk z kempingiem, czego naley unika
zwaszcza w warunkach arktycznych.
Zimno moe spowalnia wykonywanie zada, ale nie moe by pretekstem do nie
robienia niczego.
Zimno czyni wiele przedsiwzi trudniejszymi i duszymi do wykonania, ale nie
niemoliwymi. Z twoj wiedz, wyposaeniem i treningiem, jeste w stanie pokona
wszystkie przeszkody i odnie sukces w walce .

ROZDZIA 2

Odzie osobista i wyposaenie

"Zredukowane przez mrz niemieckie oddziay zostay
zmuszone do zdejmowania ubra z nieprzyjacielskich
onierzy, wykonywania butw ze somy i
podejmowania innych nagych rodkw.."
Rosja, 1942
2-1. UBRANIE INDYWIDUALNE
onierze powinni zrozumie zasady projektowania odziey zimowej. Podstawowymi s:
izolacja, warstwy i wentylacja. S cztery sposoby na spenienie tych warunkw: Utrzymuj je
w czystoci, Unikaj przegrzania, Ubieraj si luno i Uwaaj by byo Suche. Poprzez
zapamitanie brzmienia sowa C.O.L.D. (4 x U.) Zawsze moesz zna te zasady.
IZOLACJA
Warstwa izolacyjna zapewnia moliwo regulacji traconego lub zachowanego ciepa ciaa
poprzez regulowanie jej gruboci.

Rysunek 2-1. Izolacja.

WARSTWY
Wiele warstw odziey dostarcza lepszej izolacji ni jedna gruba, nawet, jeli jest tak gruba
jak wszystkie poszczeglne warstwy. Powietrze jest zatrzymywane midzy warstwami i to
ono zapewnia izolacj i ciepo.
WENTYLACJA
Wentylacja pomaga utrzymywa odpowiedni dla ciaa temperatur, poprzez umoliwienie
nadmiarowi ciepa i wilgoci wydostania si na zewntrz

10

Rysunek 2-2. C-0-L-D. (4 x U)

UTRZYMUJ ODZIE W CZYSTOCI
Brudne ubranie to zimne ubranie. Brud i tuszcz zatyka kanay powietrzne i redukuje
waciwoci izolacyjne
UNIKAJ PRZEGRZANIA
Wybieraj zawsze odpowiedni odzie, nie przesadzaj z iloci warstw. Lepiej odczuwa lekki
chd ni by spocony
UBIERAJ SI LUNO
Elementy ubrania zimowego powoduj, e moe ono wydawa si za due bez wszystkich
przewidzianych wewntrznych warstw. Jeli ubranie bdzie za ciasne, jego zdolno
utrzymywania ciepa bdzie znacznie ograniczona.
UWAAJ BY BYO SUCHE
Jest bardzo wane by twoje ubranie byo suche gdy mokra odzie powoduje ucieczk ciepa
o wiele szybsz ni ubranie suche. Ubranie chonie wilgo od wewntrz i od zewntrz.
Od zewntrz musisz chroni si przed mokrym niegiem, od wewntrz natomiast przed
nadmiernym poceniem. Oczy swoje ubranie szczotk przed wejciem do jakiegokolwiek
ogrzewanego pomieszczenia lub pojazdu i unikaj przegrzania.
2-2. ZIMNO-MOKRO NAPRZECIW ZIMNO-SUCHO
Wspomniane w Rozdziale 1 temperatury powyej 10oC s uwaane za warunki zimnomokre: temperatury zdecydowanie poniej 10oC to warunki zimno-suche. Zwykle. zimnomokrym warunkom towarzyszy cykl topnienia i zamarzania poczony z opadami mokrego
niegu lub deszczu. W tych warunkach bardzo trudno ubra onierza, ktry musi walczy,
aby utrzyma kady element wyposaenia suchym. Podczas zimno-suchych warunkw ziemia
jest zwykle zamarznita a nieg suchy. Mimo e czasie zimno-suchych warunkw
temperatury s duo nisze ni podczas zimno-mokrych to atwiej jest utrzymywa ciepo
onierzom.

11

ZIMNOMOKRO

ZIMNO-SUCHO
LUB

POWYEJ -10oC

PONIEJ -10oC

Rysunek 2-3. Zimno-mokro naprzeciw zimno-sucho.

2-3. UMUNDUROWANIE ZIMOWE
W zimowym rodowisku naley nosi wiele warstw odziey. Pierwsz powinna by
podkoszulka i szorty, drug ciepa bluza i kalesony. W zalenoci od warunkw ubiera
odzie komfortow i ciep..
Szelki "noycowe" zakada si jako ostatni rzecz na wierzch wszystkich warstw prcz
zewntrznej. Wszystkie pary spodni powinny by noszone z szelkami przyczepianymi
metalowymi hakami. Szelki pozwalaj nosi luno wszystkie warstwy spodni, co zapewnia
wentylacj i nie zatrzymuje krenia.
Wenian koszul no na zewntrz spodni, jest to dodatkowa metoda wentylacji.
No spodnie polowe jako zewntrzn warstw w zimno-mokrych warunkach. W zimnosuchych, ubieraj ocieplacz pod spodnie w czasie bezczynnoci. Wewntrz zewntrznych
kieszeni spodni znajduj si tamy, ktre mona zawiza wok ud, aby zawarto kieszeni
nie obcieraa i nie drania ng. Aby zapobiec przedostawaniu si niegu do butw zawi
sznurki w nogawkach dookoa kostek i w koce do wntrza nogawek.
Kurtk polow no zawsze z podpink czy to zimno-mokre czy suche warunki. Nakadaj j
bezporednio na koszule wenian. Zdejmuj podpink, kiedy jest ciepo lub, kiedy twoja
aktywno wzrasta.
Parka (skafander) jest zakadana razem z podpink w zimno suchych warunkach. Jej
szeroko jest regulowana w pasie sznurkiem dla zatrzymania ciepa lub lepszej wentylacji.
Na dole parka ma rozcicia w ksztacie rybiej petwy, gdzie oba ogony mog by
zawizywane wok ng dla ocieplenia. Przy duych mrozach, kiedy twoja aktywno jest
niewielka, zakadaj park razem z podpink na kurtk z podpink. Jednak musisz pamita,
jeli ubierzesz si przesadnie, spocisz si.
Nie susz mokrych nylonowych podpinek na sznurze za blisko pieca. Gorco moe stopi
nylon niszczc jego waciwoci izolacyjne.
Miej zawsze czapk na gowie, majc ciep gow masz ciepe stopy(?). No czapk zimow
lub kominiark pod hemem lub pod kapturem twojej kurtki polowej. Kiedy nosisz czapk
zimow (podhemwk) w cieplejsze dni, jej wyogi mog by odwinite i zapite z przodu za
pomoc tam -rzepw. W zimne dni no kaptur na czapk lub hem. Dopasuj kaptur za
pomoc sznurkw biegncych z kadej strony i tamy elastycznej z tyu. Dla zapewnienia
maksymalnej ochrony twarzy od wiatru, wyprofiluj drut w futrzanym obszyciu kaptura eby
zostawi jak najmniejszy otwr na twarz. To zmniejsza widoczno, ale daje ochron.

12

Stopy bardzo trudno chroni od zewntrznego zimna i wilgoci. Speniaj te warunki buty
izolujce VB (czarne w zimno-mokrych warunkach i biae w zimno-suchych) Biae buty VB
na warunki arktyczne s obecnie najlepsze. Kiedy jeste w ruchu w butach VB twoje stopy
bd si poci, pot bdzie wsika w twoje skarpetki lub gromadzi si na dole buta. Nawet,
jeli stopy bd wilgotne, bd ciepe. Poniewa ciepo pozostanie we wntrzu buta. Jeli
nosisz buty VB dugi czas, stopy bd biae i pomarszczone, kiedy zdejmiesz buty. To nie jest
powodem do niepokoju; wysuszenie, masowanie, ogrzanie, talkowanie i zaoenie suchych
skarpet powinno temu zaradzi. Jeli nic nie robisz dugi czas stopy mog ci marzn.
Wystarczy wykona kilka skrtw kolan, tupa rusza palcami i to powinno wystarczy.
Wzno swoje nogi, kiedy odpoczywasz, aby przywrci krenie krwi. Nie zakadaj zbyt
ciasnych skarpet i no tylko jedn par skarpet z wyciean podeszw na raz. Zmieniaj
skarpety przynajmniej dwa razy dziennie. I bardzo wane, bd aktywny
Dbao o twoje buty jest bardzo istotna. Myj buty wewntrz wod z mydem przynajmniej
raz w miesicu lub wedug wymogw SOP. Jeli chcesz mie ciepe stopy musisz mie suche
buty. Przegldaj buty jak najczciej i od razu naprawiaj powstae uszkodzenia. Doranie
mona naprawia wszystkie przebicia kawakiem jakiejkolwiek tamy klejcej, mona uy
nawet gumy do ucia. Szybko zaatana dziura zapobiega przedostawaniu si wilgoci do
warstwy izolacyjnej. Jeli jeden z twoich butw wydaje si ciszy, prawdopodobnie izolacja
jest mokra i powinny by wymienione na inn par.
Buty VB musz by testowane corocznie, aby zapewni im nieprzemakalno oraz mniejsz
ni 0,01% wilgotnoci izolacji. Zawr powietrzny na zewntrz buta jest uywany do
wyrwnywania cinienia, kiedy bdc na duych wysokociach wracamy w nisze partie
terenu. Wystarczy otworzy zawory na kilka sekund I natychmiast zamkn. Zawory powinny
by zawsze zamknite by zapobiec dostaniu si wilgoci do izolacji. Nie otwieraj zaworw bez
potrzeby chyba, e cinienie dookoa twojej stopy powoduje niewygod.
Moesz rwnie uywa zewntrznych butw noszonych na wierzch twoich skrzanych
(overshoes, ) gdy teren jest mokry i botnisty. Nie s one tak suche i ciepe jak buty VB.
Upewnij si, e masz suche skarpety i zawi buty w miar luno by nie zakca krenia
krwi.
2-4. ROZSZERZONY SYSTEM ODZIEY NA ZIMN POGOD (ECWCS)(TEST)
ECWCS jest wprowadzane aktualnie jako ekwiwalent standartowo uywanej odziey na
zimno-mokre warunki. System ten zosta skonstruowany z uyciem najnowszych materiaw i
technologii. Wynikiem jest znaczna redukcja wagi ubioru bez utraty waciwoci izolacyjnych
ECWCS skada si z warstw, ktre pozwalaj wilgoci wydostawa si na zewntrz. Sposb
noszenia jest opisany poniej.
PIERWSZA WARSTWA
Skada si z polipropylenowej koszulki i spodni, ktra musi by noszona bezporednio na
ciao. Warstwa jest przeznaczona do utrzymywania wilgoci z dala od ciaa, eby zredukowa
utrat ciepa. Pamitaj eby nie zakada innych ubra midzy pierwsz warstw a twoje
ciao.

13

DRUGA WARSTWA
Drug warstw jest bluza i spodnie z syntetycznego wkna poliestrowego, wykonanego z
mikro kanalikw, Jest to zaprojektowane, aby jak najszybciej odprowadzi wilgo na
zewntrz i dostarczy jak najlepszej izolacji. Nie naley nosi drugiej warstwy jako
zewntrznej w mokre i wietrzne dni, gdy luny splot nie zapewnia dostatecznej ochrony
przed wiatrem. Jeli bluza bdzie mokra zredukuje to jej waciwoci izolacyjne.
Spodnie drugiej warstwy s przewidziane do zakadania w czasie bezczynnoci lub maej
aktywnoci. Nie powinny by noszone przy cikim wysiku takim jak jazda na nartach czy
poruszanie si na rakietach nienych.
TRZECIA WARSTWA
Skada si z pikowanej nylonowej podpinki do kurtki polowej i ze spodni polowych. Podpinki
uywa si jako dodatkowego ocieplenia w czasie maej aktywnoci. Jest ona tak
skonstruowana by nosi j oddzielnie od kurtki i nie powinna by do niej przypinana. Spodnie
dostarczaj trwaej osony przed wiatrem i chroni twoje wewntrzne warstwy.
CZWARTA WARSTWA
Wiatro i wodoodporna kurtka (parka) oraz spodnie s czwart warstw. Kurtka I spodnie
tworz szczeln membran chronic twoje warstwy wewntrzne.
Kurtka powinna by zewntrzn czci twojego ubioru i by noszona zawsze, kiedy
wykonujesz jakiekolwiek czynnoci na zewntrz schronienia. Kurtka jest nieprzemakalna,
jednak posiada membran pozwalajc jej oddycha i odprowadza pot na zewntrz. Kaptur
jest tak uszyty, aby dawa ci pen oson od wiatru i niegu oraz nie ogranicza twojego pola
widzenia dookoa. Ma ona rwnie rozcicia pod pachami zapinane na zamki byskawiczne,
co pozwala skutecznie odparowa wilgoci przy cikiej pracy. Spodnie s wykonane z tego
samego materiau, co kurtka i s bardzo ciepe. Mog by zakadane, kiedy potrzebujesz
zabezpieczy przed zamoczeniem swoje spodnie od munduru
PITA WARSTWA
T warstw jest standartowe biae ubranie maskujce.
2-5. WSKAZWKI DOTYCZCE NOSZENIA I KONSERWACJI ODZIEY
Powyszy opis omawia funkcjonowanie systemu odziey ECWCS. W wielu jednostkach
natomiast podpinka do spodni polowych jest czsto uywana zamiast wenianych spodni
polowych od ubrania na warunki zimno-suche i doskonale spenia swoj rol w warunkach
zimno-mokrych. Twj dowdca i procedury SOP okrel, jaki ubir i jego skadowe powinien
by ubrany i noszony w polu.
SUSZENIE MOKREJ ODZIEY
Wieszaj ubranie oddzielnie na sznurze wewntrz namiotu. Nie umieszczaj jakichkolwiek
przedmiotw zbyt blisko pieca lub nad parujcym naczyniem. Parowanie spowoduje wiksz
wilgo.
14

SUSZENIE WILGOTNEJ ODZIEY

Wilgotne rzecze mog by umieszczane na plecaku w czasie ruchu. Moesz przypi
wilgotne skarpetki do oporzdzenia lub pod wewntrzn warstw ubrania na czas marszu. Nie
kad wilgotnych rzeczy do piwora. To tylko spowoduje zmoczenie piwora a jest on o wiele
trudniejszy do wysuszenia
Drobne rzeczy mog by umieszczane midzy piworem a mat izolacyjn pod nogami na
czas snu. Pamitaj ubranie moesz czyci na sucho bez myda. Naley wytrze je do sucha i
dobrze wywietrzy, piwory rwnie.
Nigdy nie susz ng w butach przy otwartym ogniu. Ogie spali buty lub stopi izolacj zanim
twoje nogi si rozgrzej.
Staraj si nie ka do piwora w butach VB. Czasem jednak sytuacja taktyczna zmusza nas
do spania w butach. Jeli tak, stopy musz by wysuszone, rozmasowane, natalkowane I
ubrane w suche skarpety. pic w butach nie pozwalasz swoim stopom wyschn. Po
wysuszeniu, buty po na macie pod piworem w nogach, jeli temperatura jest poniej 0oC
2-6. EKWIPUNEK ZIMOWY
Wyposaenie do spania skada si ze piwora, maty izolacyjnej i wodoszczelnego worka.
Wystpuj dwa rodzaje piworw z kapturem w ksztacie mumii
(1) piwr typ I na rednio zimne temperatury w zakresie 3oC do 5oC
(2) piwr typ II jest przeznaczony na ekstremalne mrozy w zakresie 3oC do 45oC
Z oboma piworami musisz uywa odziey do spania oby zapewni komfort i ciepo w
niskich temperaturach. Za minimum uwaa si dug bielizn suche skarpety i ochron gowy
zakadan do snu.
Mata izolacyjna wypara materac pneumatyczny. Uywaj jej pod piwr eby mie ciepo i
eby zabezpieczy piwr przed wilgoci.

Rysunek 2-4. Mata izolacyjna.

piwr musi by suchy eby by ciepy. Wilgotnieje od zewntrznej wilgoci. Od wewntrz od
twojego potu i od wyciekajcej z twojego nosa i ust liny.
eby zabezpieczy piwr przed wilgoci uywaj posania z gazi sosnowych, poncha i maty
izolacyjnej. Zapobiegaj spoceniu przez uywanie odpowiedniego ubrania do snu i dobr
waciwego piwora do temperatury otoczenia. Nie oddychaj do wntrza piwora, wilgo
bdzie si zbiera w rodku lub osadza w formie krysztakw lodu.

15

Jeli twarz ci marznie uywaj do przykrycia rcznika, szalika, kominiarki, lub kaptura do
spania. Kaptury s przeznaczone do piworw typu I i II.
Kiedy piwr nie jest uywany lub jest przewoony , naley go odwrci na lew stron do
przewietrzenia , aby soce i wiatr go wysuszy . Zawsze wytrzep piwr oraz wstrznij
piwr przed i po uyciu . To pozwoli rozprostowa zgniecione warstwy, by spenia sw role
zatrzymywania ogrzanego powietrza pod wiatroodporn powok.
Zawsze przeno swj piwr w wodoodpornym worku transportowym, zabezpieczy to piwr
i pozwoli mu by ciepym. Sprawdzaj czy worek jest dobrze zawizany i zabezpieczony przed
niegiem i wilgoci. Ponisze sugestie pozwol ci utrzyma ciepo w piworze.

Jedz przed pooeniem si spa. To da ci energi i pomoe utrzyma ciepo.

Zawsze zaatw si przed pooeniem si do piwora. Wyjcie z ciepego piwora na
mrz moe by przykrym dowiadczeniem.
PAKOWANIE TWOJEGO PLECAKA

Kiedy pakujesz swj plecak do wspinaczki lub jazdy na nartach, wkadaj cikie rzeczy na
d przy samym stelau. Jest to miejsce najbliej twoich bioder, co da ci najlepsze wywaenie
Ostre lub twarde przedmioty rozkadaj tak by nie tary o siebie i twoje plecy. Kiedy idziesz
lub poruszasz si na rakietach nienych , przeno ciar plecaka na ramiona . Artykuy
najczciej uywane trzymaj w zewntrznych kieszeniach dla atwiejszego dostpu . Mapy i
inne paskie przedmioty moesz przenosi w kieszeni w klapie.
REGULACJA
Dopasuj szelki none, aby nie krpoway ci ruchw. Wyreguluj dolne tamy szelek, aby
znajdoway si nad lini pasa.
2-7. WYPOSAENIE-OPORZDZENIE
Plecak ALICE (wielozadaniowy, lekki, indywidualny, ekwipunek transportowy)wystpuje w
dwch rozmiarach; rednim i duym. Upewnij si, e jeste wyposaony w duy plecak w
czasie dziaa w warunkach zimowych.
Podczas tych operacji naley przestrzega listy pakowania wedug procedur SOP. Przede
wszystkim naley unika rozpakowywania plecaka na postoju, aby dosta si do najczciej
uywanych przedmiotw. Ponisze uwagi ilustruj sposb pakowania plecaka

Mae kieszenie zewntrzne. Zawieraj wysokoenergetyczne poywienie; cukierki,

batony zboowe, jedzenie, ktre moe by spoywane w ruchu.
Due kieszenie zewntrzne. Zawieraj racje ywnociowe z gwnymi posikami na
rano i wieczr. Dodatkowe skarpetki, szaliki, czapki. Tunele za kieszeniami mog by
wykorzystane do nart lub innych rzeczy.
Zewntrzne punkty mocowania. Mata izolacyjna jest mocowana pod spodem
plecaka lub pod klap (zawinita w worek do piasku) Take inne wyposaenie bojowe
mona mocowa w tych punktach
Grna klapa. Mieci biae ubranie maskujce i pokrowiec na plecak.

16

Gwny przedzia plecaka. piwr wkadamy na sam d plecaka, zapasowe ubrania

powinny by woone na samej grze maksymalnie do poowy plecaka, aby atwiej je
buo wyj
Maskowanie. Biay baweniany pokrowiec ma zakry cay plecak wyczajc szelki.
Uywaj wtedy, 4 gdy jeste ubrany w ubranie maskujce.
Konserwacja i utrzymanie. Sprawdzaj swj plecak czy nie jest uszkodzony, przed i
po uyciu. Wszystkie usterki naprawiaj od razu lub wymie plecak na inny
Zapicia szybko- wyczepne plecaka. Kiedy potrzebujesz szybko pozby si plecaka,
pocignij za tam rozczajc, nastpnie zrzu lew szelk, zsu plecak z prawego
ramienia i rzu go na ziemi.
Pka do transportu adunkw. Plecak moesz przeksztaci w nosido do
przenoszenia adunkw przez usunicie worka i zastpienie go pk do mocowania
adunkw. Moesz wtedy przenosi kwadratowe i prostoktne przedmioty takie jak;
radiostacja, kanistry na wod lub paliwo czy skrzynki z amunicj.

Rysunek 2-5. Plecak ALICE duy.

2-8. WYPOSAENIE DO PORUSZANIA SI PO NIEGU
Przed tob nauka uywania rakiet nienych i nart. W acuchu dowodzenia zawsze jako
pierwsze okrela si czy jest moliwo dotarcia do celu pieszo. W pytkim niegu (do 20cm)
lub bardzo zmarznitym, atwiej si porusza zwaszcza niedowiadczonym narciarzom
pieszo ( i przy mniejszym wysiku).
RAKIETY NIENE
Rakiety niene maj ram wykonan s z biaego magnezu wyplecione s stalow strun w
nylonowej koszulce. Mierz. okoo 120 cm dugoci i okoo 30 cm szerokoci, wa w
przyblieniu 1,5 kg z wizaniami. Kiedy s dobrze dobrane to palce buta mieszcz si w
poowie otworu rakiety. Naley je przypi dobrze, ale nie za mocno by nie ogranicza
krenia; paski mocujce pit powinny dawa moliwo ruchu w obie strony. Kiedy rakiety
s prawidowo uywane zapewniaj lepsz mobilno ni poruszanie si pieszo. W niektrych

17

przypadkach jednak preferowane s narty. Kiedy uywasz rakiet nie moesz si cofa ani
lizga, zachowuj ostrono, kiedy chodzisz po lodzie. Do podchodzenia i schodzenia mona
woskowa rakiety by zwikszy przyczepno. Uywanie kijkw od nart do rakiet nienych
pomaga w poruszaniu si i redukuje zmczenie.

Rysunek 2-6. Rakieta niena z wizaniem.

Rysunek 2-7. Mocowanie rakiety nienej do buta VB.

NARTY
Standardowe wojskowe narty maj 208 cm dugoci otwr w czubku do holowania
wyobienie w okolicy pity do zakadania moherw I metalowe krawdzie.
KIJKI DO NART
Kijki s bardzo uyteczne przy poruszaniu si w stromym terenie. Kijki skadaj si ze
stalowej rurki, gumowego chwytu, koszyczka i skrzanego rzemienia na przegub rki.
Wykonywane s w trzech rozmiarach: 130 cm, 137 cm, i 147 cm., Kiedy mierzysz kijki sta
na pododze, przy kij do boku. Prawidowo dobrany kijek powinien siga ci kilka
centymetrw poniej szczytu ramienia
MOHEROWE FOKI DO PODCHODZENIA

18

Foki z moheru mocuje si do spodw nart dla zapewnienia dodatkowego oparcia przy
wchodzeniu na wzniesienia terenu. S one wykonane z bawenianej tamy o splocie moheru i
s zakadane pod narty za pomoc piciu tam mocujcych
2-9. DODATKOWY EKWIPUNEK
OKULARY SONECZNE
Okulary soneczne z polaryzacj powinny by noszone zawsze w soneczne dni, kiedy ziemia
jest pokryta niegiem Lepiej nosi okulary w pochmurny dzie, kiedy nie wydaje si to by
konieczne ni zapa na nien lepot.
MASKA OCHRONNA
Maska M4 jest dostpna w zimowym zestawie. Upewnij si, e j masz, gdy wybierasz si w
zimne rejony
MANIERKI
Na mrozie plastikowa manierki zamarza byskawicznie, jeli nosisz j w standartowym
pokrowcu. Dodatkowo taka manierka nie moe by umieszczana zbyt blisko gorca. Nie jest
to szybka metoda na jej rozmroenie Zawsze, jeli to moliwe naley nosi j w ktrej
wewntrznej kieszeni ubrania, lub owinit w zapasow odzie w plecaku w okolicy plecw.
W ekstremalne mrozy nie nalewaj wicej wody ni 2/3 objtoci manierki To uwzgldnia
rozszerzanie si zamarzajcej wody.
Manierka-termos ma 1,14 l pojemnoci, jest stalow prniow butelk. Posiada brezentowy
pokrowiec i stalowy kubek. Nowa arktyczna manierka zapobiega zamarzniciu wody w
temperaturze do -40*C przez 6 godzin. Poniej znajduj si wskazwki jak uywa manierki
arktycznej..

Napeniaj manierk uywajc kubka

Napeniaj do kilku centymetrw poniej szyjki.
Nie rzucaj i nie zgniataj.
Kad j do piwora na noc.
No w bandolierze od M60, blisko ciaa.

Rysunek 2-8. Manierka arktyczna z kubkiem.

19

ROZDZIA 3

Namioty i sprzt do ogrzewania

"Obroca cieszy si z przewagi, jak dawao mu
doskonae ukrycie nad odsoni tym przeciwnikiem..."
Ironside, 1918
3-1. OGLNE
Aby z powodzeniem prowadzi operacje wojskowe w zimowych warunkach I utrzyma
wysoki wspczynnik sprawnoci, potrzebujesz ogrzanego schronienia. Namioty i piece s
yciow potrzeb w czasie mrozu.
3-2. WYPOSAENIE NAMIOTU DRUYNY
Ponisza lista zawiera wyposaenie namiotu dla druyny piechoty (ahkio)
1 Namiot dziesicioosobowy z podpink
1 Piec Yukon
1 Podstawa pieca metalowa lub ze sklejki .
2 Dwudziestolitrowe kanistry z paliwem (5 US.Gal)
1 Dwudziestolitrowy kanister na wod (napeniony)
2 Opakowania ywnoci MRE
1 Lina wspinaczkowa (ok 40m)
1 Pudeko wiec
2 Zestawy do gotowania (zespoowe)
2 Jednopalnikowe kochery
2 Siekiery
2 Piy
1 Topr z pokrowcem
1 Szufla z uchwytem-D
1 Mot
1 om
1 Trjng pod kanister (komplet)
3 Pary wiza do rakiet nienych (zapasowe)
1 Lampa naftowa (z dodatkowym kloszem)
1 Opakowanie dwuwglanu sodu (do gaszenia ognia)
1 Rolka mikkiego drutu
5 Plastykowych workw na mieci
3 Rolki papieru toaletowego.
3-3. AHKIO

20

Ahkio jest metod transportu wyposaenia druyny piechoty w zimie. S to okoo

stukilogramowe sanie wykonane z wkna szklanego, ktre s wykorzystywane do transportu
namiotu druyny z wyposaeniem, broni i amunicji, jako platforma uzbrojenia i do ewakuacji
rannych.
3-4. PAKOWANIE
Przy pakowaniu musisz odpowiednio rozmieci adunek.Cikie przedmioty umie na dnie
na rodku, nieznacznie przesunite ku tyowi. Lejsze na gr, zapobiegnie to przeniesieniu
rodka cikoci ku grze. Narzdzia takie jak szufle, siekiery, s pakowane po bokach dla
atwiejszego dostpu, gdy wypadniemy ze szlaku. Jednak pamitaj nie mog nigdzie
wystawa Brezentowy pokrowiec przykrywa adunek i zapobiega przedostawaniu si niegu
do rodka i przesuwaniu adunku. Zasznurowa naley solidnie, mocujc link do piercieni z
jednej strony, nastpnie skrzyowa na grze i przeple przez piercienie drugiej strony.
Dodatkowe ahkio wykorzystywane do przewiezienia dziesicioosobowych namiotw mona
uy na dodatkowy ekwipunek; siatki maskujce i inne pomocne wyposaenie. W bardzo
mokrym lub suchym niegu naley nawoskowa pozy dla atwiejszego polizgu.
3-5. DZIESICIOOSOBOWY NAMIOT ARKTYCZNY
Dziesicioosobowy namiot arktyczny z podpink, jest szeciobokiem o ksztacie piramidy
podpartym teleskopowym masztem. Ma on za zadanie pomieci 10 osb wraz z wyposaeniem Kiedy namiot zamieszkuj dodatkowe osoby ich ekwipunek mona trzyma na zewntrz
lub, jeli s wykonane way odgradzajce ze niegu to midzy nimi i namiotem na sosnowych
gaziach.. Namiot ma dwa wyjcia, ktre pozwalaj czy namioty ze sob. Na dole cian s
fartuchy niene do uszczelniania namiotu. Fartuchy zawsze musz by wywinite na
zewntrz namiotu z podoonymi gaziami pod spodem eby nie przymarzay do ziemi. To
pozwala na szybkie opuszczenie namiotu, jeli wyjcie jest zablokowane. Namiot posiada
cztery wywietrzniki na szczycie dachu z kadej strony

Rysunek 3-1. Dziesicioosobowy namiot arktyczny.

3-6. ROZBIJANIE NAMIOTU ARKTYCZNEGO
Namiot moe by atwo rozstawiony przez czterech umiejcych onierzy. Zastanw si przed
wkopywaniem namiotu i wbijaniem masztw w nieg i zmarznit ziemi.
Naley oczyci powierzchni ziemi ze niegu pod namiot by uzyska nisz sylwetk
namiotu i temperatur gruntu, ktra jest zawsze wysza ni najwysza temperatura
powietrza.. Naley wyoy wntrze namiotu gaziami sosnowymi lub wierkowymi dla
izolacji. Jeli izolacja nie bdzie uyta, gorco pieca stopi nieg i utopi namiot w morzu bota.

21

Boto bdzie zamarzao i uniemoliwi opuszczenie namiotu na wypadek zagroenia. Kiedy

niemoliwe jest usunicie niegu do gruntu, moesz przygotowa odpowiednie miejsce pod
namiot usuwajc nieg nartami lub rakietami, a do uzyskania rwnej paskiej powierzchni.
Podstaw masztu zrb z drewnianego klocka lub czegokolwiek eby zapobiec jego
zagbianiu si w niegu.
W otwartym terenie, przy silnym wietrze konieczne bdzie wybudowanie metrowego wau ze
niegu od nawietrznej by chroni namiot od wiatru. Namiot umieszcza z wejciem
skierowanym pod ktem 45o od wiejcych wiatrw. Kiedy rozstawiasz namiot przyciskaj
fartuchy cian klocami drewna lub niegiem, aby mc zakotwiczy namiot.

Rysunek 3-2.Wiatrochron.
Wbijanie ledzi w zamarznity grunt jest niemoliwe. Namiot mocujemy linkami do drzew
kamieni lub pni. Jeli to niemoliwe, kopiemy dziury w niegu by wstawi kamie czy kloc z
przymocowan link poczym otwr wypeniamy ubitym niegiem. Ubity nieg i mrz
dokocz dziea. W pyle lub suchym niegu w doek lejemy wod. Nazywa si to "Deadman"

Rysunek 3-3. Deadman.

Mniejsze namioty (picioosobowe) daj dowdcy wiksz elastyczno w rozmieszczeniu
swoich ludzi. Nigdy nie moesz by wyznaczony do zada arktycznych bez zapewnionego
schronienia. Taki namiot doskonale nadaje si dla maego zespou do wykonania patrolu lub
rozpoznania. Namiot ten ma taki sam ksztat jak poprzedni i teleskopowy maszt.
Zaprojektowano go by pomieci czterech do piciu ludzi z wyposaeniem. Mona trzyma w
nim karabin maszynowy zespou, jeli plecaki pozostan na zewntrz.
3-7. SPOSOBY ROZBIJANIA NAMIOTU.

22

Instrukcja rozbijania namiotu jest przyszyta wewntrz drzwi. Chocia instrukcje atwo si
czyta i wykonuje, naley pamita o jednej rzeczy, kiedy rozbija si kady namiot. Kiedy
namiot jest rozoony na ziemi, w ksztacie szeciokta, wszystkie sze odcigw powinno
by na zewntrz luno przywizane do palikw zanim postawisz namiot. Odcigi s te dla
atwiejszej identyfikacji. Paliki lub inne punkty mocujce odcigi powinny by w odlegoci
okoo 2 metrw. Kiedy to zrobiono, postpuj dalej wedug instrukcji. Odcigi wejcia
powinny by zamocowane wyej ni samo wejcie (np ga drzewa) Dopiero wtedy odcig
moe by zamocowany. To pozwala wejciu wisie i zapewnia lepsz prac zamka
byskawicznego w drzwiach. Linki do suszenia zamocowa wewntrz do podpinki namiotu.
W zimie zwykle namiot pokryty jest niegiem i lodem, ktry musi by usunity przed
zwiniciem namiotu. eby go usun wystarczy potrzsa namiotem lub uderza kijem czy
rkawic. Fartuchy z reguy przymarzaj do ziem, nieg i ld musz by usuwane ostronie,
przez polewanie wod lub delikatne powaenie opat. Naley przy tym nie uszkodzi
fartuchw.
Kiedy podoga jest dobrze zaizolowana i wejcie szczelnie zamknite, w rodku bdzie
osiada wilgo na ubraniach i wyposaeniu, rwnie dym i tlenek wgla mog stworzy
niebezpieczne stenie. eby tego unikn trzymaj wywietrzniki na grze otwarte.
Dach namiotu musi by do stromy eby nieg si z niego zsuwa. Dla obydwu typw
namiotw trzeba przygotowa podoe I wybudowa way niene eby zabezpieczy si od
wiatru.
3-8.PIEC YUKON
Piec Yukon jest uywany do ogrzewania 10-os;5-os; I innych maych namiotw oglnego
stosowania. Dodatkowo grna pyta i powierzchnia pod piecem moe by uyta do
podgrzewania posikw i wody. Stosuje si do niego paliwo MOGAS, ale mona te uywa
ropy lub paliwa JP-4 bez modyfikacji. NIGDY NIE MIESZAJ PALIW. Gdy chcesz uy
opau (drewno, wgiel etc),musisz piec zmodyfikowa; usun palnik, zalepi jego otwr i
odwrci ruszt eby zapewni przestrze poniej dla popiou.

OSTRZEENIE
NIE UYWA ZAPALARKI ISKROWEJ DO
PIECA YUKON M1950.
Nakrycie komina jest czci skadow pieca. Zabezpiecza ono wylot komina przed wiatrem i
zapobiega wdmuchiwaniu dymu w d komina do pieca i wntrza namiotu. Nakrycie
wyposaone jest w trzy 4,5 metrowe odcigi do kotwiczenia komina przy silnym wietrze.
Odcigi musz by mocowane do namiotu lub jego lin a nie do gruntu czy pobliskich drzew.
Pokrywa otworu kominowego w namiocie powinna by zrolowana do gry i przypita tak by
nylonowe troki nie dotykay komina

23

Podstawa pieca nie moe da si przepali. Powinna mie wymiary okoo 35X70cm i by
wykonana z blachy lub sklejki pokrytej blach a w ostatecznoci foli aluminiow. Jeli to
niemoliwe podstaw mona wykona z okrglakw o 10cm rednicy.

Rysunek 3-4. Piec Yukon.

Proste mocowanie do kanistra z paliwem mona wykona z trzech tyczek dwumetrowej
dugoci. Zwiza je w 2/3 dugoci i rozchyli na ksztat trjnogu. Paliwo powinno by
przynajmniej o metr wyej ni piec. Jeli kanister nie siedzi pewnie lub chwiej nim przecigi
mona go przywiza do trjnogu ustawiajc tak, aby powietrze zbierao si w najwyszym
rogu.

Rysunek 3-5. Trjng pod kanister.

3-9. RODKI OSTRONOCI
Ponisze rodki ostronoci musz by przestrzegane przy uyciu pieca Yukon:

Wszystkie mocowania komina musz by napite a namiot waciwie zabezpieczony.

Piec musi sta rwno, aby palnik nagrzewa ca pyt rwnomiernie.
Upewnij si, e przewd paliwowy jest wykonany z naturalnej gumy odpornej na
warunki zimowe. Przewd musi by dobrze zabezpieczony, nie przypadkowo
pocignity przez namiot. Musi te mie ptle odcinajc zapobiegajc spywaniu
paliwa po przewodzie do namiotu.
Dawkowanie paliwa musi by sprawdzane regularnie. Jeli poziom paliwa zmieni si
musi by ponownie wyregulowany. Wszystkie zapasy paliwa musz by
przechowywane na zewntrz namiotu.
Nigdy nie zostawiaj dziaajcego pieca bez opieki. Piec moe si przegrza i
wypaczy a take spon namiot.

24

Jeli paliwo jest czasem odczane lub kanister zmieniany, zawr paliwa musi by
zamknity. Kiedy piec jest studzony zbdne paliwo musi by usunite z pieca. Przy
ponownym zapaleniu pieca naley odczeka dwie do trzech minut eby wywietrzy
gryzce spaliny z pieca. Kiedy ponownie rozpalasz piec zasilany benzyn musi on by
wystudzony. Jeli zapalisz palnik przy gorcym piecu parujce paliwo moe
eksplodowa.
Jeli sytuacja taktyczna nie wymaga przebywania na nogach 24 godziny na dob
wygaszaj piec do snu.

Poniej zalecenia przy uywaniu jako opau drewna lub wgla:

Paliwo wkadaj maymi porcjami a ruszt bdzie peen rozarzonych wgli.

Nie przegrzewaj pieca.
Nie uywaj benzyny lub innego paliwa do rozpalania pieca.
Popioy usuwaj regularnie, aby nie gromadziy si wyej ni ruszt.
NIGDY NIE MIESZAJ PALIW.

3-10. KOCHER DRUYNY, M1950

Jednopalnikowy kocher druyny jest urzdzeniem do ogrzewania i gotowania dla zespou 2-5
ludzi.Jest uywany w odizolowanych wysunitych obszarach w oddzieleniu od grupy ahkio.
Jest to may, kompaktowy, lekki kocher pracujcy na paliwie MOGAS lub benzynie
ekstrakcyjnej. Cinienie wstpne jest wytwarzane za pomoc rcznej pompki natomiast
robocze przez parowanie rozgrzanej benzyny ze zbiornika.

Rysunek 3-6. Kocher benzynowy, M1950.

Poniej obsuga kochera:

Ustaw trzy nogi kochera na paskiej powierzchni.

Roz ramiona rusztu na zewntrz tak by wewntrzne zaczepy zablokoway si w
szczelinach na tarczy palnika.
Zamknij zawr obracajc pokrto zgodnie z ruchem wskazwek zegara do pozycji
OFF.
Odkr nakrtk pompy i wyjmij pompk.
Nalej benzyny do 3/4 pojemnoci zbiornika.
Wytrzyj benzyn, ktra wycieka przy napenianiu i wkr na miejsce pompk.
Do osignicia cinienia wstpnego wykonaj okoo 10 ruchw pompk.

25

Przekr pokrto do pozycji ON na 3 sekundy, to pozwoli wypyn benzynie i

zgromadzi si w talerzyku palnika.
Zakr pokrto (pozycja OFF) eby odci dopyw paliwa i zapobiec jego
nadmiernemu gromadzeniu si w palniku.
Pozwl pomieniowi pali si przez okoo 3 minuty a zrobi si niebieski
Przekr pokrto w pozycje LIGHT. Ale trzymaj je w pogotowiu gotowe do zaponu
gdyby pomie zgas.
Kiedy pomie zrobi si cakowicie niebieski na caym palniku, przekr pokrto w
pozycj ON.
Dopompuj dodatkowe 10 razy by utrzyma cinienie robocze w zbiorniku. Kocher jest
gotowy do pracy.
Jeli pomie pali si nierwno lub ganie podczas pracy, zakr zawr(OFF) i otwrz
(ON) kilkukrotnie, nastpnie szybko zapal kocher i dopompuj klika razy dodatkowo.
eby zgasi kocher, przekr pokrto w pozycj OFF I pozwl pomieniom zgasn.

26

ROZDZIA 4

Bro indywidualna i amunicja

"Karabiny i karabiny maszynowe a nawet zamki dzia
stay si cakowicie sztywne stalowe czci amay
si."
Genera Rendalic, Front Wschodni, 1942
4-1. OGLNE
Mrz ma ogromny wpyw na dziaanie twojej broni. Musisz by wiadomy tych skutkw by
zapewni dziaanie broni przy kiepskiej pogodzie.
4-2. TOSKA, CZYSZCZENIE I KONSERWACJA
Twoja bro bdzie dziaaa waciwie w niskich temperaturach, jeli o ni zadbasz. Smary
uywane w normalnej strefie klimatycznej rozszerzaj si na mrozie i mog spowolni
dziaanie twojej broni lub cakowicie je uniemoliwi. W zimie, roz cakowicie swoj
bro, usu dokadnie stare smary i delikatnie natu bro przy pomocy CLP

OSTRZEENIE
NIE UYWA CLP DO MODZIERZA ANI
DO ADNEJ Z JEGO CZCI
SKADOWYCH.

Rysunek 4-1. Twoja bro wniesiona do ogrzewanego pomieszczenia bdzie si poci.

27

Gwnym problemem jest utrzymywanie niegu i lodu, ktre mog wyeliminowa twoj bro
z dala od pracujcych czci, lufy I celownikw. Kiedy bro nie jest uywana trzymaj j z
dala od niegu, w improwizowanych lub trjnogach, jeli to niemoliwe wstaw j kolb w
nieg.
Kondensacja (pocenie) bdzie si tworzya, kiedy wchodzisz ze swoj broni do ogrzewanego
pomieszczenia. Bdzie si utrzymywaa przez okoo godziny, po czym powiniene wyczyci
sw bro. Jeli tego nie zrobisz wilgo zamarznie, jeli wyniesiesz bro na zewntrz i
uniemoliwi jej funkcjonowanie. Bro musi by trzymana jak najbliej podogi, by
kondensacja bya jak najmniejsza. Jeli bro zamarznie postaraj si j ogrza i rusza
pracujcymi czciami a si rozmro. Jeli nie ma moliwoci ogrzania, usu cay nieg i
ld prbuj porusza agodnie dopki dziaanie nie zostanie przywrcone. Uywanie CLP
zapobiegnie tym przypadkom gdy zapobiega kondensacji.
Kiedy prowadzisz ogie nie pozwl, aby rozgrzane czci broni stykay si ze niegiem.
nieg stopi si, ochodzi bro a potem zamarznie. Kiedy zmieniasz luf nigdy nie kad jej na
niegu.
Aby zapobiec zagbianiu si w niegu dwjnogw i trjnogw zaimprowizuj dodatkowe
podprki. Mona uywa rakiet nienych, kijkw do nart, gazi, sa ahkio. Podstawa
powinna by zamocowana na staym gruncie, aby zapobiec zagbianiu si broni w niegu i
nie dopuci do jej uszkodzenia.

Rysunek 4-2. Dwjnogi i trjnogi mog zagbia si w niegu.

AMUNICJA
Amunicja winna by skadowana w tej samej temperaturze, co bro. Magazynki, tamy i
pojedyncze sztuki powinny by wyczyszczone ze wszystkich smarw, zabezpieczone i
regularnie kontrolowane. Cay nieg, ld i para kondensacyjna musi by usunita. Skrzynki
musz by zamknite i zabezpieczone przed padajcym niegiem.
Skadowana amunicja musi by uoona na odizolowanej od niegu powierzchni; kartonach
gaziach, deskach, etc. Musi by dobrze oznakowana dla atwiejszego odnalezienia i
identyfikacji w przypadku zasypania niegiem.

28

Zaopatrzenie w amunicje moe by ograniczone. Kady musi by wiadomy koniecznoci

oszczdzania amunicji. Tamy z amunicj, magazynki lub pojedyncze naboje rzucone w
nieg szybko zgin, dlatego podstaw jest ostrone obchodzenie si z amunicj. Nie marnuj
amunicji. Rb na bieco rachunek zuycia.
Kiedy spodziewany jest kontakt z nieprzyjacielem, wszystkie namioty, samoloty i inne
powinny by zamknite przed mrozem, aby unikn kondensacji. Pamitaj wiele rodzajw
amunicji posiada ograniczenia dotyczce warunkw zimowych i tego naley si nauczy w
czasie szkolenia.

29

ROZDZIA 5

Racje i Dieta
"Zjadem moje buty i par spodniherbata i rkawice
z foczej skry na obiad."
Greely,Ekspedycja Arktyczna, 1883
5-1. OGLNE
Wikszo tego, co jemy i pijemy jest zuywane na ogrzanie organizmu, tylko maa cz
poywienia jest wykorzystywana do produkowania energii dla zapewnienia fizycznej
aktywnoci. Musisz upewni si, e spoywasz odpowiedni ilo kalorii przewidzian na
dziaanie w warunkach zimowych. Dziennie potrzeba okoo 4000 kalorii na osob, aby
zapewni im odpowiedni wydajno fizyczn w zimie. Jeli ten poziom nie bdzie
zachowany ich wydajno obniy si.
Ciao traci pyny w warunkach arktycznych bardzo szybko, niezalenie od tego jak masz
dopasowan i wentylowan odzie. Wysiek przy marszu, przygotowywanie biwaku oraz
walka w czasie mrozu okupiony jest ogromn iloci potu i utraconej przez oddech wilgoci.
Pyny musz by regularnie uzupeniane, najlepiej ciepymi napojami, ktre zapewniaj
dodatkowe kalorie, jeli zawieraj cukier.
5-2. RACJE
Racje zawieraj potrzebn ilo kalorii do przeycia i efektywnej walki. Kiedy spoyte w
caoci dostarcz pen dawk tuszczu, biaka i witamin, waciwe przyswojenie
podstawowych skadnikw jest zalene od spoywania racji podzielonych na odpowiednie
posiki. Zimowe warunki czce si z trudnociami w przygotowywaniu posikw mog
powodowa, e onierze bd unika posikw. Od prawidowego dowodzenia zaley czy
uda si onierzy zdyscyplinowa do przygotowania i spoycia caych swoich racji, najlepiej
na ciepo. Naley zabezpieczy rwnie; batony, czekolad, cukierki do jedzenia midzy
posikami lub w marszu.
5-3. PYNY
Poniewa zim tracimy duo pynw, naley pi minimum 4 litry dziennie przy wykonywaniu
cikiej pracy. Woda jest dostpna w strumieniach jeziorach lub przez topnienie niegu i lodu.
Pewnym ograniczeniem moe by brak paliwa, dlatego naley wykorzystywa biec wod.
Mlecznobiaa woda ze strumieni lodowcowych musi zosta odstawiona dopki nie osidzie
osad. Kiedy wycinasz przerbel do pobierania wody, przykryj otwr klockiem lodu, aby
spowolni zamarzanie.

30

Uzupeniaj posiki ciepymi pynami takimi jak zupy czy kakao. Lokalne zalecenia mog
precyzowa jadospis i zawarte w nim zimne czy ciepe napoje. Gwne posiki powinny si
skada z zupy a midzy posikami naley spoywa batony, cukierki i pi ciepe napoje.
Kiedy bieca woda jest niedostpna trzeba topi ld lub nieg. Szybciej uzyskuje si wod z
lodu ni niegu. Kiedy topisz nieg w najpierw jego ma porcj a dopiero potem moesz
dokada nastpne. Kontynuuj proces a do uzyskania dostatecznej iloci wody, ktr trzeba
jednak uzdatni przez gotowanie, co najmniej 15 minut.
Kiedy pozyskujesz wod wykorzystuj wszelkie dostpne piece czy kochery. To moe potrwa
30-40 minut zanim uzyskasz potrzebn ilo wody . Tereny wyznaczone do pozyskiwania
wody z lodu lub niegu musz by umiejscowione z dala od kierunku wiatru wiejcego z
latryn i mietnikw. Przed pjciem spa upewnij si e piece i woda do niadania s
przygotowane. Nie pozwalaj onierzom je niegu i lodu to obnia temperatur ciaa.
Nigdy nie pij alkoholu podczas dziaa lub kiedy jeste wystawiony na dziaanie zimna.
Efektem po spoyciu alkoholu moe by faszywe poczucie bezpieczestwa i ciepa. Mona
zapomnie o zasadach zapobiegania odmroeniom np. Nie zakadanie rkawiczek lub nie
wychodzenie na zewntrz za potrzeb bez obuwia.

31

ROZDZIA 6

Higiena i Pierwsza pomoc

...pojawiy si pierwsze przypadki odmroe
Amputowalimy dwie stopy i bdziemy amputowa
duo wicej.
Amosoff
6-1. OGLNE
Otaczaj swe ciao szczegln trosk w warunkach zimowych. Dbanie o czysto w polu jest
szczeglnie wane w warunkach zimowych. atwo jest unika kpieli przez dugi czas zaj
w polu, ale jeli chcesz by efektywn czci swego zespou musisz dba o higien.
6-2. WSKAZWKI DLA ONIERZY DOTYCZCE HIGIENY
Twarz, rce, pachy, i krok powinny by myte codziennie. Jeli woda jest niedostpna , bierz
kpiel uywajc mki kukurydzianej nacierajc energicznie ciao za pomoc suchego
rcznika. Mka kukurydziana usuwa zbdny tuszcz i pot z ciaa i wosw.
Gl si regularnie-codziennie, jeli wody jest pod dostatkiem, lub co 2-3 dni jeli zapas jest
ograniczony. Golenie tylko przed spaniem pozwoli da twarzy czas, aby przyzwyczai si
przed ponownym wyjciem na mrz, co zapobiegnie odmroeniu.
Zby my codziennie. Jeli nie ma szczoteczki do zbw, czysty kawaek szmatki owinity
wok palca lub zuta gazka moe stanowi substytut.
Bielizna powinna by zmieniana dwa razy w tygodniu. Jeli to nie moliwe czy swoj
bielizn przez wygniatanie, rozcieranie, trzepanie i wietrzenie przynajmniej dwugodzinne.
Upewnij si e sprzt do gotowania i naczynia s czyszczone po kadorazowym uyciu.
Jeli znajdziesz si w warunkach arktycznych, bdziesz potrzebowa smarowa nieosonite
czci ciaa raz w tygodniu olejkiem takim jak do opalania.

32

Rysunek 6-1. Mechanizm tracenia ciepa przez ciao.

6-3. HIPOTERMIA
Hipotermi jest obnienie temperatury wewntrznej ciaa. Moe to nastpi kiedy organizm
traci ciepo szybciej ni nady je produkowa. Musisz by w stanie rozpozna symptomy
hipotermii i natychmiast im zapobiega.
ZAPOBIEGANIE
eby zapobiec hipotermii, naley co nastpuje;

Utrzymuj fizyczn sprawno.

Bd aktywny.
Uywaj waciwego ubrania i suchego.
Odywiaj si waciwie i czsto.
Pij odpowiedni ilo pynw, minimum 3,5 litra dziennie przy cikiej fizycznej
pracy.
Bd przygotowany na nage zmiany pogody i wiedz jak si zabezpieczy.
Przygotowuj biwak zanim bdziesz zbyt zmczony
SYMPTOMY

Bd wiadomy poniszych symptomw;

Pytki oddech lub bezdech.

Saby lub niewyczuwalny puls..
Ofierze jest zimno, wstrzsaj ni dreszcze
Utrata czucia
Upoledzona koordynacja, ofiara ma kopoty z chodzeniem.
Mwienie sprawia trudno.
Przygnbienie, apatia, brak koordynacji i lub szklisty utkwiony gdzie wzrok, mog
by rwnie objawami.

33

PRZECIWDZIAANIE
Poniej zalecane postpowanie;

Zapobiec dalszej stracie ciepa.

Zapewni ofierze najlepsze schronienie i ochron przed wiatrem.
Rozebra ofiar z caej mokrej odziey, ubra w such i umieci w piworze, jeli
jest dostpny..
Zapewni jak najlepsz izolacj od podoa..
Ogrzewa ofiar wszelkimi dostpnymi sposobami, np. przykada butelk z ciep
wod w okolicach szyi, pachwin i puc, uywa pieca, ogniska, kochera lub wasnego
ciaa.
Dostarczy ciepe napoje (jeli ofiara jest przytomna) Kalorie mona zapewni
dodajc cukier do napoju.
NIGDY nie masowa ofiary.
NIGDY nie podawa ofierze alkoholu.
Ewakuowa do najbliszego punktu medycznego najszybciej jak to moliwe. Pod
warunkiem przywrcenia normalnej temperatury ciaa.

6-4. ODMROENIA
Odmroenia wystpuj, kiedy tkanki s naraone na dziaanie przez duszy czas temperatury
poniej -35o C. Stopie odmroenia zaley od prdkoci wiatru, czasu dziaania, niskiej
temperatury i stopnia ochrony. Osoby, ktre ju miay odmroenia s bardziej naraone na
uszkodzenia spowodowane nisk temperatur. Moe pojawi si uczucie swdzenia, kucia i
szczypania oraz tpego blu. Skora staje si czerwona, potem bladoszara lub woskowobiaa.
Odmroenia dziel si na powierzchowne i gbokie.
ZIMNY WIATR
Poczenie wiejcego wiatru i niskiej temperatury tworzy warunki, nazywane wind chill .Dla
przykadu umiarkowany wiatr i temperatura ok. -30oC nie stwarza duego zagroenia. Jeli
natomiast przy tej samej temperaturze wiatr wieje z szybkoci okoo 40 km/h ,rzeczywista
temperatura moe wynie okoo - 60oC.
Te warunki stwarzaj DUE ZAGROENIE i mog spowodowa, e nieosonita cz ciaa
zamarznie w czasie 30 sekund. Ty rwnie wytwarzasz wiatr, kiedy chodzisz, biegniesz lub
jedziesz na nartach. Na przykad idc wytwarzasz wiatr o prdkoci 8km/h, biegnc okoo 16
km/h. Wiatr powoduj rwnie poruszajce si pojazdy, miga samolotw i wirniki. Tabela
Wind chill jest uywana do okrelenia rzeczywistych warunkw, gdzie uderzenie zimna moe
ci zrani jak nieprzyjacielski pocisk.

34

Rysunek 6-2.Tabela Wind-chill .

ZAPOBIEGANIE
Odmroenia s do uniknicia przez kadego onierza jeli zadba on o siebie.Z reguy nie
przychodzi to do gowy ludziom ktrzy utrzymuj wystarczajc temperatur ciaa. Kojarzone
jest to zwykle z cakowit utrat ciepa spowodowan niedostatecznym wyposaeniem,
ubogim w kalorie poywieniem, odwodnieniem, zranieniem lub poczeniem tych czynnikw.
Stopy, donie, uszy i odsonite czci twarzy s najbardziej naraone na odmroenia i musz
by otaczane szczegln trosk. Ponisze sugestie pomog zapobiec odmroeniom;

Nie zakadaj ciasnych butw i skarpet.

Stosuj system koleeski (buddy system)przy kontrolowaniu otwartych przestrzeni,
szczeglnie kiedy jest wiatr.
Zabieraj zapasowe skarpetki i dodatkowe ocieplacze.
Nie bd bezczynny przez dugi czas.
Bd ostrony kiedy wystpuje mrz poczony z silnym wiatrem.
Sprawdzaj stopy podczas postojw.
Zapewnij odpowiednie i poywne posiki i napoje tak czsto jak to moliwe.
SYMPTOMY LEKKICH ODMROE

Zaczerwienienie, nastpuje pokrywanie odmroonych miejsc patkami skry. Uszkodzone

miejsca zwaszcza u ciemnoskrych onierzy robi si szarawe i zgaszone.
SYMPTOMY POWANYCH ODMROE
Poniej nastpujce objawy:

Utrata czucia w uszkodzoych miejscach, zmiana koloru na blado-ty i woskowaty.

Bl w czasie tajenia rany.
Zmarznita tkanka robi si w dotyku drewniana.
W temperaturze pokojowej pojawiaj si pcherze po 12-36 godzinach.
W cigu 1-5 dni od odmroenia pojawia si czerwono-fioletowe zabarwienie.
Z reguy pojawia si zgorzel (gangrena).

35

POSTPOWANIE Z ODMROENIAMI
Naley okreli stopie odmroenia. Jeli czas dziaania temperatury by krtki, odmroenie
prawdopodobnie bdzie powierzchowne, jeli dugi -gbokie.
Poniej zalecane sposoby postpowania przy odmroeniach:

Przenie poszkodowanego do ciepego i osonitego miejsca.

Nie naciera niegiem uszkodzonych miejsc i nie moczy w zimnej wodzie.
Nie rozgrzewa za pomoc masowania a take nie uywa odwartego ognia.
Rozgrzewa twarz, nos .i uszy przykadajc swoje rce do zmarznitych miejsc.Rce
rozgrzewa pod ubraniem przykadajc je do ciaa.
Zapi szczelnie ubranie aby zapobiec dalszej utracie ciepa.
Ogrza stopy poszkodowanego. Zdj mokre obuwie i skarpety i ogrzewa je o ciao
kolegi (brzuch). Po ogrzaniu stopy ubra w suche skarpetki i obuwie. Jeli nie ma
takiej moliwoci i poszkodowany musi nosi mokre obuwie, naley rozgrzewa jego
palce u ng przez krcenie(pobudzanie). .
Rozlunic ubranie i zdj wszelk biuteri.
Poprawi krenie przez poruszanie .
Nie dawa poszkodowanemu alkoholu ani tytoniu. Alkohol powoduje utrat ciepa a
tyto zwa naczynia krwionone w rkach i nogach.
Zapewni sta opieke ofierze.
Chroni uszkodzone tkanki przed dalszym oddziaywaniem zimna i ewakuowa ofiar
do najbliszego punktu pomocy medycznej w celu zapewnienia waciwej opieki..

Gbokie odmroenia najbardziej szkodliwe s dla stop, mniej dla rk i uszu . Kiedy mamy
do czynienia z gbokim odmroeniem naley poszkodowanego umieci w osonitym
miejscu i jak najszybciej ewakuowa do punktu pomocy medycznej. Jeli to moliwe nie
pozwl poszkodowanemu chodzi i nie dopu eby odmroone miejsce zaczo taje.
Tajenie gbokich odmroe w polu spowoduje tylko bl i umoliwi infekcje. Infekcja
odmroonego miejsca to z reguy wiksze uszkodzenia i zgorzel. Nie rozgrzewaj gbokich
odmroe pozwl zrobi to lekarzowih.
6-5. ODWODNIENIE
Odwodnienie mo spowodowa powane fizyczne problemy i uczyni ci podatnym na
szereg innych kopotw takich jak odmroenia czy hipotermia.
ZAPOBIEGANIE
Ponisze sugestie pomog zapobiec odwodnieniu:

Minimalne dzienne zapotrzebowanie na wode przy cikiej pracy fizycznej w zimnie

wynosi 4 litry na osob.
Kiedy czujesz pragnienie ju si odwadniasz. Pij kiedy to moliwe zwaszcza w czasie
postojw.
Upewnij si e masz napenion manierk przed wymarszem.
W czasie racjonowania wody nie pij kawy w duych ilociach , jest
moczopdna.Woda przedewszystkim.
Sprawdzaj kolor moczu na niegu. Ciemno-ty lub brzowy to odwodnienie.

36

SYMPTOMY
Poniej najczstsze symptomy:

Czerwone zabarwienie w wikszoci przypadkow kwalifikuje do natychmiastowej

ewakuacji do punktu pomocy medycznej.
Brak apetytu.
Suche usta przeyk i gardo.
Skurcze odka i/lub wymioty.
Bl gowy.
POSTPOWANIE

Poniej zalecane postpowanie:

Trzymaj ofiar w cieple .

Zapewnij mu duo pynw.
Zapewni mu odpoczynek.

6-6. ZATRUCIE TLENKIEM WGLA

Zawsze kiedy uywamy ognia , piecw czy grzejnikw wystpuje niebezpieczestwo zatrucia
tlenkiem wgla. wierze powietrze w pomieszczeniach do pracy i spania jest najwaniejsze .
Tlenek wgla (czad) jest trujcym i bezzapachowym gazem.
ZAPOBIEGANIE
Poniej sugestie jak zapobiec zatruciu tlenkiem wgla :

Uywa piecw i latarni w dobrze wentylowanych pomieszczeniach.

Upewni si e piece i latarnie funkcjonuj prawidowo.
Nie uywa do ogrzewania spalin z silnika.
Zawsze mie uchylone okna w pojazdach z wczonym ogrzewaniem.
Zawsze wyznacza wart do pilnowania pieca lub gasi je przed snem.
SYMPTOMY

Najczstrze symptomy poniej:

Bl i zawroty gowy, zmczenie, apatia, senno, nudnoci i dzwonienie w uszach.

Zabarwienie skry i warg robi si jasnoczerwone.
Ofiara robi si senna i nagle si zaamuje.
Jeli obudzone osoby w namiocie zachowuj si nieprzytomnie, naley podejrzewa
zatrucie tlenkiem wgla.

37

POSTPOWANIE
Poniej zalecane postpowanie:

Przenie ofiar na otwarte powietrze.

Nadal utrzymywa ofiar w cieple.
Jeli nie oddycha stosowa oddychanie usta-usta.
Zarzdzi reanimacj z masaem serca jeli to konieczne.
Natychmiast ewakuowa ofiar do najbliszego punktu medycznego.

6-7. NIENA LEPOTA

niena lepota jest spowodowana ultrafioletowymi i ultraniebieskimi promieniami soca
odbitymi od biaej onieonej powierzchni. Moe si przydarzy nawet w pochmurny dzie.
Rzeczywicie takie zagroenie moe si wydawac prawdopodobne raczej w dzie soneczny.

Rysunek 6-3. niene okulary.

ZAPOBIEGANIE
Zapobieganie jest bardzo proste, naley nosi okulary przeciwsoneczne. Jeli ich nie
posiadasz moesz zrobi zastpcze z tektury, kory brzozy lub innego materiau.
SYMPTOMY
Poniej najczstsze symptomy:

Swdzenie, uczucie piasku pod powiekami.

Zaczerwienienie i zawienie.
Bl gowy.
POSTPOWANIE

Poniej zalecane postpowanie:

Olepionego okry ciemnym ubraniem.

Zapewni mu opiek.
Ewakuowa do punktu pomocy medycznej.

38

6-8. OPARZENIA SONECZNE

Oparzenia soneczne s duym zagroeniem ze wzgldu na odbicie promieni sonecznych od
niegu. To zagroenie jest wiksze w wyszych partiach terenu.
ZAPOBIEGANIE
onierze powinni uywa kremu przeciwsonecznego i pomadki ochronnej do ust .
SYMPTOMY
Zaczerwienienie skry z drobnymi zgrubieniami to jeden z symptomw oparzenia.
Przeduony czas nawietlania moe powodowa bl z opuchlizn, w gorszych przypadkach;
dreszcze, gorczk i bl gowy .
POSTPOWANIE
Balsam kojcy moe by uyty jeli zgrubienia nie bd zbyt due.
6-9. NAMIOTOWE OKO
Oko namiotowe jest zapaleniem oka spowodowane nagromadzeniem dymu z pieca i latarni w
niedostatecznie wentylowanych pomieszczeniach. Zapobiegnie temu waciwe przewietrzenie
pomieszczenia. Jedynym zaleceniem na t dolegliwo jest wierze powietrze .
6-10. STOPA OKOPOWA/SKRA PRACZEK
Stopa okopowa jest spowodowana przeduonym czasem oddziaywanie na stopy zimna i
wilgoci. W ekstremalnych przypadkach skra obumiera i moe okaza si konieczna
amputacja stopy lub nogi.
ZAPOBIEGANIE
Poniej uwagi ktre pomog zapobiec powstawaniu stopy okopowej :

Zmieniaj skarpety na suche dwa razy dziennie.

Susz i masuj swoje stopy regularnie uywajc talku.
No buty VB i zmieniaj regularnie skarpety.
Jeli nosisz skrzane buty , susz je jak najczciej.
SYMPTOMY

We wczesnych stadiach stopy i palce s zimne i zdrtwiae, chodzenie staje si wyzwaniem.

Stopy s bolesne.
POSTPOWANIE
We wczesnych stadiach przewietrzy i wysuszy stopy. W cikich stadiach dostarczy
poszkodowanego do punktu pomocy medycznej.

39

6-11. ZAPARCIA
W bardzo zimnych temperaturach wyprnianie nie naley do przyjemnoci, dlatego te
niktrzy bd powstrzymywa si od tego. To wanie moe by przyczyn powstawania
bolesnych zapar.
ZAPOBIEGANIE
Jedz wiee lub konserwowe owoce regularnie. Pij duo pynw. Staraj si wyprnia w
swoim normalnym czasie.
SYMPTOMY
Gwnymi symptomami s skurcze odka, zawroty i bole gowy.
POSTPOWANIE
Zapobieganie jest najlepszym rodkiem. Jeli objawy bd si nasila ,dostarczy chorego do
punktu pomocy medycznej.
6-12. BIEGUNKA
Przy biegunce podawa herbat z du iloci wody.
6-13. GORCE SKURCZE
Gorce skurcze s spwodowane nadmiern utrat soli przez organizm. Utrata soli powoduje
powstawanie skurczw i uniemoliwia rozlunienie mini.Przy przeduonej fizycznej
aktywnoci w warunkach zimowych objawy skurczw mog si objawi na rkach, nogach
i/lub odku.Najszybciej mona dowiadczy skurczw podczas zimnej pogody przy
ekstremalnym wysiku fizycznym .
SYMPTOMY
onierze dowiadczaj z reguy skurczw w rkach nogach i/lub dku.Poszkodiwany jest
blady, ma mokr skr i zawroty gowy oraz due pragnienie. .
POSTPOWANIE
Podawa jedn czwart manierki wody do picia. Da onierzowi jedn manierk z pakietem
soli rozpuszczonym w rodku do wypicia w cigu 30 minut. Jeli nadal wystpuj skurcze
ewakuowa poszkodowanego do punktu pomocy medycznej.

UWAGA
Nie podawa solonej wody onierzowi u ktrego wystpuj skurcze
odka. Da mu manierk czystej wody.

40

6-14. WYZIBIENIE
Wyzibienie jest spowodowane odwodnieniem i utrat soli przez organizm przy duym
wysiku fizycznym w warunkach zimowych.
SYMPTOMY
Zonierz moe czu zawroty gowy i/lub by saby. Skra w dotyku jest wilgotna i chodna.
Moe mie te nudnoci i bl gowy.
POSTPOWANIE
Poniej zalecane postpowanie przy wychodzeniach:

Poda do picia wod do czasu ustpienia symptomw.

Jeli wystpuj skurcze poda manierk z solon wod do wypicia w cigu 30 minut.

UWAGA
nie podawa solonej wody onierzowi u ktrego wystpuj skurcze
odka. Da mu manierk czystej wody.

Poluzowa wszelkie ciasne ubrania.

Wznie nogi powyej poziomu serca.
Jeli onierz nie moe sam pi z powodu problemw odkowych, lub jeli
symptomy nie ustpiy w cigu 20 minut naley ewakuowa go do najbliszego
punktu pomocy medycznej.

41

ROZDZIAL 7

Rutyna biwakowa
"Jak ylimy, powinienem mie odwag opowiedzie o
wytrwaoci i odwadze moich towarzyszy, ktra
poruszya by serca kadego anglika. Jednak jeden
zachowywa si inaczej i dlatego to nasze ciaa
opowiadaj t histori."
KPT Robert Scott
7-1. OGLNE
Podstawowymi wymogami dla przeycia i wykonania zadania w rodowisku arktycznym jest
ciepo, jedzenie i schronienie. Jak opisano w rozdziale 3 jeste wyposaony w namiot ktry
mona szybko rozbi. Jednak moe si przyday e namiot zostanie zniszczony, zgubiony
lub zostaniesz oddzielony od grupy ahkio zamcie walki. Jeli tak si stanie oglnie dostpny
nieg i drewno moe by wykorzystane do budowy schronie. Szczegowe procedury
dotyczce biwakowania powinny by zawarte w SOP.
7-2. MIEJSCA BIWAKOWANIA
Miejsca biwakowe inne ni zwykle s naturalnym zwyczajem w wysunitych obszarach.
Taktyczne powinny zapewnia schronienie onierzom w granicach bronionej pozycji.
Rozbija si taki biwak ne duej ni na jedn noc, na chwil przed/lub po zmroku i wymaga
on niewiele przygotowa. Jego zadaniem jest nie pozwoli niprzyjacielowi nas zaskoczy i
przej inicjatywe podczas ataku. Pozycja obronna jest przewidywana na duszy pobyt i
powinna by dobrze przygotowana. Ukad namiotw i schronie wewntrz pozycji powinien
zapewnia skoordynowan obron zgodnie z procedurami SOP.
7-3. WYBR MIEJSCA
Wybr miejsca biwakowania jest bardzo wany i wymaga gruntownego przemylenia.
Wybrany obszar musi uwzgldnia warunnki pogodowe waciwoci terenu i uwarunkowania
taktyczne. Biwak powinnien by zorganizowany tak aby zapewni najlepsz obron i
bezpieczestwo.
Musi by ukryty przed obserwacj z ziemi i powietrza oraz zabezpieczony przed wiatrem
Tereny lene daj wicej moliwoci od tych pooonych ponad lini drzew. Wybierajc teren
upewnij si e mozna uy do maskowania miejscowych materiaw w poczeniu z siatkami
maskujcymi. Obszary lene zapwniaj lepsze miejsca biwakowe ni duo innych.

42

OBSZARY LENE
Lasy zapewniaj najlepsze miejsca. Maskowanie jest atwe, budulec i materia opaowy jest
pod rk. Jednak w lesie wystpuj nisze temperatury ni na otwartych terenach(?).
GRUNTY BAGNISTE
W zimie s dobrym miejscem zamarznite brzegi strumieni i jezior.Cz terenw nie
zamarza ze wzgldu na ciep wiosn lub gazy wydostajce si z bagien. Unika gbokich
dolin zbiera si tam duo chodniejsze powietrze.
OTWARTE PRZESTRZENIE
Unika otwartych przestrzeni ze wzgldu na wiejcy wiatr nanoszcy nieg i kiepskie ukrycie.
Jeli uniknicie takiego terenu jest niemoliwe stawia namioty za naturalnymi osonami,
czyli w zagbieniach terenu za nawianym lodem na jeziorze. Tam gdzie takie ukrycia nie
wystpuj budujemy cian ze niegu jest to konieczne tam gdzie jest duo niegu i wiej
silne wiatry aby zapobiec zarwaniu namiotu przez nawiany nieg od nawietrznej.
TERENY GRSKIE
Tereny grskie charakteryzuj si bardzo silnymi wiatrami, zimnem i brakiem moliwoci
ukrycia powyej linii drzew. Wiatr wytwarza due zawirowania blisko klifw i stromych ska.
Na pochyociach tworz si lawiny. Unikaj ich prawdopodobnych drg zejcia, mona je
rozpoznac:

Ciki nieg pokrywajcy skorup lodu (zwykle jest to wynik zamarzania po okresie
topnienia).
wiey nieg na stromych zboczach jeli temperatura sie podnosi.
lady poprzednich lawin; obszary poamanych drzew (poamane gazie i/lub pnie
drzew o rnych wysokociach) lub gadki jasny pas ziemi w d zbocza gry.

Rysunek 7-1. Lokalizacja namiotu.

43

Rysunek 7-1. Lokalizacja namiotu (cig dalszy).

Kiedy kontakt z nieprzyjacielem jest spodziewany, procedury SOP precyzuj warunki jakie
naley speni przed rozbiciem obozowiska:

Pooenie nieprzyjaciela.
Zachowanie nieprzyjacielskich patroli.
Zagroenie z powietrza.
Dominujce cechy nieprzyjacielskich drg podejcia.
Kierunek wiatru ktry moe zdemaskowac ruch nieprzyjaciela(biwak powinien by
usytuowany od aby wiatr wia od nieprzyjaciela i spodziewanych drg podejcia,
zwaszcza gdy wiatr jest saby) .
Dostpno naturalnego maskowania.
Warunki pogodowe i wiato ksiyca. Przy dobrej pogodzie i jasnym ksiycu ,
biwak musi by rozoony w gbokim cieniu( w rodku lasu lub na pnocnym stoku)
inaczej bd widoczne sylwetki namiotw.

7-4. WYZNACZANIE MIEJSCA BIWAKU

Najwaniejsz czynnoci przy wyznaczaniu miejsca biwakowania powinno by
przeprowadzone przez odpowiedni zesp dokadne rozpoznanie uwzgldniajce:

Zidentyfikowanie miejsca biwakowania i faszywe pozycje.

Wyznaczy plan szlakw.
Wybra miejsca do obrony.
Oznaczy miejsca dla namiotw.
Wyznaczy miejsca do pozyskiwania gazi.
Kierowa ruchem w momencie nadejcia si gwnych.
Zapewni ochron w czasie przebywania si gwnych w rejonie biwakowania .

7-5. PLAN SZLAKW

Plan szlakw musi by wyznaczony przed wejciem w rejon biwakowania. Normalnie bdzie
on wykracza poza miejsce biwakowania i moe prowadzi do faszywych pozycji. Zaczyna
si powinien dwoma ladami pod rnymi ktami z ktrych jeden prowadzi do do kadej
biwakujcej jednostki. Ten lad musi przebiega wewntrz lini drzewaby unikn wykrycia z
powietrza.

44

7-6. ZAJMOWANIE
Przewodnicy z grupy rozpoznania pomog rozmieci wszystkie jednostki po przybyciu na
miejsce i zapozna si z rozkadem obozowiska, pomog:

Pokaza tymczasowe miejsca skadowania broni i wyposaenia.

Zidentyfikowa rozmieszczenie i typ pozycji obronnych do wybudowania.
Wyznaczy dokadne miejsca rozbicia namiotw i pozycji obserwacyjnych oraz
sposoby kamuflau.
Wyznaczy miejsce do spania i typy schronie do wybudowania jeli namioty nie
bd uywane.

7-7. TERENY POZYSKIWANIA GAZI

Tereny do pozyskiwania gazi na posania i do budowy schronie powinny by wyznaczone
dla wszystkich biwakujcych. Te obszary, gdy aktywno przeciwnika nie jest spodziewana
powinny by umiejscowione poza liniami obrony bd w pozornych miejscach biwakw
Naley ci gazie ze spodu drzewa nad niegiem i tylko kilka z kadego drzewa . W
adnym wypadku nie naley ci wszystkichgazi z drzew gdy jest to widoczne z ziemi i
powietrza.
Drewno na opa naley ci w tych samych miejscach lub moliwie najbliej wykorzystujc
te same cieki. Suchy wierk, sosna lub inne uschnite drzewa s najlepszym opaem.
Stojce martwe drzewa pal si najlepiej a najtrwardsze najduej. W arktycznym i
subarktycznym rodowisku twarde gatunki s rzadkoci; wierk, brzoza s najtrwardszymi.
Za dnia naley pali najwysze czci drzew bo wydzelaj janiejszy dym. Nisze zawieraj
ywice i pal si duo lepiej, ale dym wtedy jest ciemniejszy i moesz zosta atwo
zlokalizowany przez obserwatorw przeciwnika.
7-8. MIETNIKI
Wszystkie mieci powinny by zapakowane w podwjne worki i przetransportowane w tylne
rejony zgodnie z procedurami SOP . Nie naley zostawia adnego dowodu obecnoci na tym
terenie. Jeli to konieczne naley zabra mieci ze sob dopki nie bdzie moliwoci
pozbycia si ich .
7-9. LATRYNY
Normalnie wyznacza si jedn latryn w miejscu biwakowania w pobliu miejc spania . Jedna
latryna wystarcza dla elementu w sile plutonu. Musi by ona umieszczona z wiatrem od
miejsca biwakowania ale nie za daleko bo onierze nie bda z niej korzysta. Jest wiele
typw latryn ale najprostrz bdzie ta ze skrzyowanych drzew. Naley wykona wok niej
zasone od wiatru z gazi, blokw niegu lub ponch. Musi te by naleycie zamaskowana.
To te moe by miejsce skadowania odpadkw. Wszystkie w podwjnych workach
szczelnie zawizane i przygotowane do zabrania zgodnie z SOP. Miejscem oddawania moczu
moe by jedno powicone drzewo lub trjng z benzyn ktr mona zamaskowa
przebawiony nieg i jest atw do uycia kiedy bdziesz opuszcza miejsce biwaku.

45

Rysunek 7-2. Latryna ze skrzyowanych drzew

7-10. MIEJSCA POZYSKIWANIA WODY
Kiedy pozyskujesz wod do picia ze niegu wyznacz teren tylko i wycznie do tego celu.
Miejsce musi by z dala od wiatru z latryn i mietnika. nieg musi by czysty i biay i wolny
od grzybw z drzew. Nigdy nie uywa niegu ktry jest przebarwiony. Zapamita
dezynfekowa wod uywajc tabletek do odkaania i gotowa minimum 15 minut.
7-11. SKADOWANIE
Problemy ze skadowaniem w zimie wynikaj gwnie z duej iloci niegu, niskich
temperatur, topnienia i ograniczonej przestrzeni do magazynowania. Miejsca w namiotach
jest bardzo mao. W namiotach przechowuje si tylko te rzeczy ktrym moe zaszkodzi
mrz lub musz by natychmiast dostpne. Pozostay ekwipunek powinien by zgromadzony
razem, przykryty i dobrze oznakowany. Amunicje i paliwo naley skadowa oddzielnie.
Ka skrzynki i kontenery na podkadkach z drewna lub gazi aby nie wmarzay w podoe.
Procedury SOP dokadnie precyzuj jakie wyposaenie moe by przechowywane wewntrz
namiotw, ktre poza i w jaki sposb.

Rysunek 7-3. Namiot dziesicioosobowy

46

ROZDZIA 8

Indywidualne poruszanie si
"Staraj si przewidzie kad sytuacj ktra moe
zdarzy si w bitwie. Reaguj na wszystko z
wyprzedzeniem"
Hoote
8-1. OGLNE
nieg zmusza nas do poruszania si na wiele sposobw, gruba warstwa niegu utrudnia bd
spowalnia poruszanie si. nieg przykrywa charakterystyczne punkty terenu i rne
przeszkody
W zalenoci od gruboci warstwy niegu zmieniaj si moliwoci poruszania . Ludzie
pieszo nie s w atanie porusza si kiedy grubo niegu przekracza 30 cm. Natomiast wtedy
poruszanie umoliwiaj narty oraz rakiety niene.

Rysunek 8-1. Uycie nart i rakiet nienych

8-2. NARTY
Narty pozwalaj osign du prdko poruszania si zwaszcza na przetartych szlakach.
Zespoy na nartach holowane za pojazdami (ski-joring), to bardzo efektywny sposb
poruszania si na przeaj. Jednak przy wysokiej rolinnoci moe to by okupione bardzo
duym wysikiem fizycznym, wikszym ni na rakietech nienych.
8-3. RAKIETY NIENE
Uywanie rakiet nienych nie wymaga takiego treningu jak uycie nart. Jednak jest
ograniczone do wasnych terenw, korytarzy przemarszw, czy pozycji artyleryjskich. Jeli
poruszasz si na wasnych nogach musisz umie posugiwa si nartami i rakietami nienymi
Umiejtno uycia i dostpnoc tego typu wyposaenia s jedynym czynnikiem przy nauce
poruszania si po onieonym terenie.Umiejtno jazdy na nartach jest jak najbardziej
polecana przy poruszaniu si na przeaj. Jest to najszybsza i najbardziej energooszczdna
forma poruszania si. Natomiast uywanie rakiet nienych nie wymaga takiego treningu ale
twoja prdko bdzie mniejsza a ty sam bdziesz bardziej zmczony.

47

niene rakiety bardziej wyczerpuj ni narty, jednak jakakolwiek cienka warstwa lodu na
powierzchni zapobiega lizganiu si nart i pozwala na atw i bezpieczn jazd.Chocia
gruba warstwa lodu czyni poruszanie si pieszo moliwym, to i tak zaleca si uywanie nart.
W sytuacjach przymusowych jeli nieg jest luny i gboki zaimprowizuj sprzt do
poruszania si z wierzby, brzozy lub innego sprystego materiau; uyj drytu, sznura i zrb
rakiety niene.
UYJ NART KIEDY:

Prdko jest najwaniejsza.

Musimy pokona duy dystans.
Zaley nam na tajemnicy.
Warunki na to pozwalaj.

UYJ NART NIENYCH KIEDY:

Poruszasz si przez grub warstw niegu.

Prdko nie jest najwaniejsza
onierze nie s wyszkoleni na nartach.

Rysunek 8-2. Improwizowane rakiety niene

48

ROZDZIA 9

Nawigacja ldowa
"Nie- Ja nigdy si nie zgubiem , tylko przez trzy
tygodnie byem naprawd zaintrygowany."
Brigadier General Fergusson
9-1. OGLNE
W warunkach arktycznych dokadne, aktualne mapy mog by niedostpne, take oznacze
ldowych moe by tylko kilka lub moe ich nie by wcale. W tych okolicznociach ty
musisz by w stanie odnale drog-jeli nie za pomoc mapy to w jakikolwiek sposb.
9-2. WYZWANIA LDOWEJ NAWIGACJI
Uboga sie drg moe istnie na danym obszarze, jednak moe byc zupenie nieprzydatna
przy poruszaniu si na przeaj. Jeli mapy s w duej skali to mog by mao dokadne.
Dugie noce, padajcy nieg, wiejcy wiatr i mga zmniejszaj widzialno w zimie.
Dokadnie sprawdzaj wszelkie oznaczenia terenowe z ziemi i powietrza by unikn pomyek.
wiato dzienne jest zupenie inne ni w warunkach umiarkowanego klimatu. W zimie noce
s dugie a dni krtkie.
Magnetyczne anomalia ktre si zdarzaj czyni odczyt kompasu niedokadnym. Deklinacje
magnetyczne s ekstremalne i mog si znacznie zmienia midzy wyznaczonymi punktami.
Wiele malych jezior, strumieni i staww mona odnale w terenie mimo e nie wystpuj na
mapie. Wielko i pooenie drg wodnych moe si zmienia z roku na rok, z sezonu na
sezon. Jedynie due jeziora i rzeki mog by pomocne przy poruszaniu si i nawigacji.
9-4. ODLEGO I KIERUNEK
Kiedy poruszasz si z jednego punktu do drugiego musisz zna odlego zanim wyruszysz w
drog, wtedy wyznaczysz tras prawidowo.
9-5. MIERZENIE ODLEGOCI
KROKI
W normalnym klimacie tempo marszu jest wystarczajc miar odlegoci, natomiast w
warunkach arktycznych w zwizku z uyciem nart czy rakiet nienych mierzenie krokw czy
utrzymywanie jednakowego tempa staje si wyzwaniem.

49

UYCIE KABLA POLOWEGO

Jest to najlepsza metoda pomiaru odlegoci .Dwch ludzi uywajc szpuli z kablem dlugoci
50 metrw. Pierwszy z nich idc rozwija kabel za sob w danym kierunku, drugi
szarpniciem sygnalizuje osignicie dystansu 50 metrw a nastpnie docza do pierwszego.
Czynnoci powtarza si a do zmierzenia podanego dystansu .
SZACOWANIE
Jeli inne metody nie s dostpne, mona w przyblieniu okreli odlego po czasie w jakim
przebylimy dany odcinek. Dokadno tego pomiaru zaley od tego jak dobrze znasz sw
prdko przemieszczania si w kadym terenie i przy uyciu; nart, rakiet nienych czy
pieszo.
9-6. WYZNACZANIE KIERUNKW
BUSOLA
Uycie busoli jest jedn z metod wyznaczania kierunku. Odczyt jest mniej dokadny im bliej
znajdujemy si biegunw i atwo moe by zafaszowany przez inne rzeczy np; rudy elaza,
pojazdy lub metalowe czci ekwipunku.
SOCE
S dwie metody wyznaczania kierunkw za pomoc soca:

W poudnie, na pnocnej pkuli cienie padaj na pnoc od przedmiotw, na

poudniowej na poudnie.
Wyznaczanie kierunkw za pomoc zegarka i soca. W pnocnych szerokociach
wskazwke godzinow kierujemy na soce, wtedy wyimaginowana linia w poowie
midzy wskazwk godzinow a godzin 12 wskae nam poudnie. Natomiast w
poudniowych szerokociach geograficznych sposb jest troch inny; godzin 12
kierujemy na soce, wtedy linia midzy wskazwk godzinow a 12 wskae nam
pnoc
NATURA

Natura pomoe nam wskaza kierunek nastpujco:

Pojedycze zawsze zielone roliny rosnce z dala od innych zawsze s bardziej

zaronite od strony poudniowej.
Kora brzozy i topoli jest zawsze bielsza od poudnia a najciemniejsza od pnocy.
Powiniene wiedzie w jakim kierunku wiej najsilniejsze wiatry. Drzewa bd zgite
w kierunku skd wiej najsilniejsze wiatry.
GWIAZDY

Gwiazda polarna moe by uyta do wyznaczania pnocy. Mona j atwo odnale w

pobliu Wielkiego wozu w szerokociach geograficznych poniej 70o kiedy podrujemy na
pnoc. Gwiazda polarna jest dobrym wyznacznikiem pnocy, od jej podstawy jest tylko 1o
50

mniej i 2.1/2o wicej od rzeczywistej pnocy. W wyszych szerokociach powyej 70o

gwiazda polarna jest zbyt wysoko na niebie by wskaza prawidowy kierunek. Jeli gwiazda
jest blisko horyzontu moe by uyta z tolerancj dwch podziaek busoli. Mona z niej
korzysta przez 30 minut przy marszu na pnoc i 15 minut w kierunku poudniowym. Po tym
czasie naley wykorzysta inne gwiazdy.

Rysunek 9-1. Okrelanie kierunku przy pomocy gwiazdy polarnej.

Konstelacja Krzya Poudnia pomoe ci znale kierunek poudniowy i inne. Jest to grupa
czterech gwiazd w ksztacie krzya pochylonego w jedn stron. Dwie gwiazdy formujce
dug o pomog wskaza kierunek, ktry jest piciokrotn dugoci odstpu midzy tymi
gwiazdami. Ten wybrany punkt pokazuje oglny kierunek poudniowy i od niego naley
wyznaczy lini do charakterystycznego punktu w terenie.

Rysunek 9-2. Okrelanie kierunku przy pomocy krzya poudnia.

9-7. NAWIGACJA PRZY POMOCY WCI
Nawigowanie t metod polega na wykonaniu serii wci i zapisw od miejsca startu do
miejsca przeznaczenia z pomiarem odlegoci i kierunku w kadym z wiadomych punktw.
Ta metoda pozwala ustali w kadej chwili punkt pooenia przez porwnanie wcitego kursu
do aktualnego miejsca w ktrym si znajdujemy. Wszystkie dane musz by poprzednio
obliczone i zapisane.
PRZYBORY DO WYKONYWANIA WCI

Mapa ktr wykorzystamy do wyznaczenia trasy i wykonania wci.

Zdjcia lotnicze z reguy towarzysz mapom ale musz dotyczy tego samego terenu i
by wykonane jak najbardziej pionowo
Busola jako podstawowy przyrzd do wyznaczania i obliczania kierunkw.
Ktomierz ktrym dokonamy wci na mapie lub zdjciach . Przy uywaniu pamita
gaby dostosowa go do siatki mapy.
Plan marszruty, na ktrym notujemy odlego kierunki obowizujcy dziennik.

51

W dzienniku zapisujemy; gdzie zaczelimy, odlego i kierunek podry, pozycja w

okrelonym czasie w stosunku do zaplanowanego, itd...
ZASADY WYKONYWANIA WCI

Znajc miejsce startu i przeznaczenia przy pomocy mapy i zdj lotniczych wybra najlepsz
tras i przygotowa plan marszruty. Zapisa w nim charakterystyczne punkty, alternatywne
trasy, punkty dokonania wci. W czasie marszu kontrolowac poszczeglne punkty i
zapisywa pomiary w dzienniku. W przypadku odstpstw od zaplanowanej trasy z powodu
przeszkd terenowych lub aktywnoci przeciwnika nanosi poprawki wedug mapy i
zapisywa w dzienniku.
9-8. WSKAZWKI DLA NAWIGATORW
Nawigator musi trzyma busol w cieple by mc jak najszybciej dokona pomiaru. Kiedy nie
mona odnale charakterystycznych punktw z przodu, powinien i z tyu.
Charakterystycznymi punktami mog by znieksztacenia terenu lub elementy wytworzone
przez czowieka. Jeeli punkty nie s czytelne przy nich dokona odczytu busoli by si nie
zgubi, jednak nie naley tego robi w pobliu nagromadzonych metalowych przedmiotw.
Kiedy widoczno jest ograniczona mona przegapi wiele punktw. Dostpne bd tylko te
naprawde widoczne. W tych warunkach naley dokona pomiaru i zapisa w dzienniku.
Mona to zrobi prawidowo kiedy taki punkt jest pooony w lini prostej. Naley czsto
sprawdza busol i ustawi j do marszu w nocy. Silny niezmienny wiatr rwnie moe by
pomocny przy ustalaniu kierunku marszu.
W zalenoci od regionu w ktrym si znajdujemy, mog wystpowa rne
charakterystyczne punkty. Na przykad na jaowych terenach wschodniej Kanady, zaspy
pokazuj pnocny-zachd a zawiane drzewa poudniowy-wschd , z powodu najczstrego
kierunku wiatru. W Skandynawii rysy na skaach i klifach od lodu (era lodowcowa)
wystpuj najczciej od pnocnego-zachodu do poudniowego-wschodu.

52

ROZDZIA 10

Przeycie
"Kadego dnia liczba moich psw malaa a kiedy
sanie zostay rozbite, ugotowalimy zwierzaki i
zjedlimy je wszystkie."
Peary, Ekspedycja Arktyczna, 1906
10-1. OGLNE
Wykonujc swoje zadania w arktycznych regionach spodziewasz si, e ty i twoi onierze
bd posiada ze sob odpowiednie wyposaenie, gdziekolwiek si udacie. Jednak moe si
zdarzy, e znajdziesz si sam z dala od innych majc przy sobie niewiele lub nic
10-2. POSTPOWANIE W PRZYPADKU ZAGUBIENIA
Przed wyruszeniem naley pouczy onierzy by zapamitywali charakterystyczne punkty
drogi. Kady moe zosta oddzielony od reszty grupy. Z reguy zdarza si to noc lub w
niepogod a take, gdy dyscyplina marszu jest niewystarczajca.
ZGUBIENIE SI W ZNANYM TERENIE
Jeli nie sycha odgosw walki i nie wida samolotw, ktre mogyby ci wskaza drog, id
do ostatniej znanej pozycji. Jeli nie moesz wrci, dobrze si zastanw i rozwa kierunek i
odlego od miejsca wymarszu.
Naley wysucha wszystkich opinii. Wysa patrol poszukiwawczy, aby odnalaz widoczne
znaki. Drog oznacza starannie, aby mona pody ladem patrolu lub by on mg wrci,
gdy poszukiwania oka si bezowocne. Reszta grupy w tym czasie powinna zaj si
przygotowaniem schronienia.
Jeli poszukiwania nie powiody si, wykonaj ponisze czynnoci. Zapamitaj zachowaj
spokj i trzewe mylenie.
POSTPOWANIE W PRZYPADKU ZAGUBIENIA
Kiedy jeste pewien, e si zgubie:

Trzymajcie si razem. Zbierz wszystkich, nie pozwl na adne indywidualnoci, nie

zostawiaj maruderw.
Rb schronienie. Jeli masz namiot, rozbij go i wejd do rodka. Jeli nie masz zrb
jakiekolwiek schronienie. Typ nie jest istotny ma ci skutecznie chroni.

53

Utrzymuj ciepo. Jeli jeste w lesie pal ogie (w zalenoci od pooenia

nieprzyjaciela). Jeli nie ma drzew, kochera uywaj tylko do przygotowania posikw.
Oszczdzaj paliwo dopki nie bdziesz mia wicej. Wejd do piwora.
Sprawd zapasy. Ca ywno i wod zgromad w jednym miejscu i racjonuj.
Uzupeniaj poywienie przez polowanie na due zwierzta i owienie w sida maych.
Sprawd czno. Jeli masz radio sprbuj nawiza czno ze swoj macierzyst
jednostk po pomoc. Jeli jeste w lesie przygotuj ogniska sygnalizacyjne dla
samolotw. Dym w dzie, ogie w nocy. Uywaj lusterek sygnalizacyjnych do
komunikacji z grup poszukiwawcz. Przygotuj panele sygnalizacyjne dla samolotw.
Odpoczywaj. Zuywasz mniej energii i potrzebujesz wtedy mniej jedzenia
Wykorzystuj znajomo survivalu. No zapaki sztormowe w kieszeni lub kolbie
twojego karabinu. No wiece daj ciepo i wiato, pomagaj rozpali ogie. Jeli nie
masz zapaek moesz rozpali ogie uderzajc noem o drask pudeka zapaek
podkadajc suchy mech lub py drzewny. Ognisko naley ukada warstwami w
ksztacie koa.
No dwubateryjn latark. Sygnay mog by widoczne z powietrza i ziemi o ile teren
na to pozwoli.
Sygnay dla samolotw robi za pomoc maych ognisk lub znakw wykadananych
na powierzchni (patrz Aneks C).
Przeycie zaley od trzewego mylenia i pomysowoci. Najwaniejsze to zachowa
spokj, myle, pomaga sobie, trzyma si razem i utrzymywa ciepo.

10-3. IMPROWIZOWANE SCHRONIENIA

Czasami namioty lub inne schronienia nie s dostpne. W lecie, kiedy pogoda jest agodna,
moesz potrzebowa ochrony jedynie przed insektami. Natomiast zim nie moesz
pozostawa na powietrzu zbyt dugi okres, chyba, e jeste w ruchu. W przypadkach
krytycznych musisz wiedzie jak chroni si przed skutkami zej pogody.
Naley wykorzystywa naturalne schronienia tj. jaskinie, wystpy skalne. Jeli nie ma
takowych wykona ukrycie z dostpnych materiaw.
Jakie schronienie wybudujesz, bdzie zaleao od twojego wyposaenia i dostpnych
surowcw. Niektre rodzaje schronie mog by budowane we wszystkich porach roku. Na
otwartej przestrzeni mona uy ponch, blokw niegu, ptna lub innych znalezionych
materiaw. Jaskinie niene, rowy, dziury czy igloo wykonamy w zimie. W lasach
wykonamy inne typy schronie. W warunkach arktycznych natura sama dostarcza sposobw
na wykonanie schronienia. Twj komfort w znacznej mierze zaley od twojej inicjatywy i
umiejtnoci improwizacji.
SCRONIENIA Z PONCH
Najprostszym schronieniem jest owinicie piwora ponchem. Dla dodatkowego komfortu
mona poncho przymocowa do drzewa lub rozpi na tyczkach.
Budujc jednoosobowe schronienie z poncha, roz je na ziemi kapturem do gry, ktry
trzeba szczelnie zawiza. Nastpnie zamocowa paliki, aby utworzy grzbiet i nacign
linkami. nieg, dar, gazie uy do zamocowania bokw do gruntu by zapewni dodatkow
ochron i utrzymanie ciepa.

54

Rysunek 10-1. Jednoosobowe ukrycie.

Dwuosobowe schronienie wykonuje si podobnie wykorzystujc dwa poncha. Naley je spi
zatrzaskami kapturami na zewntrz i umocowa na palikach tak jak poprzednie. Trzecie
poncho, jeli jest moe by przypite jako podoga.

Rysunek 10-2. Dwuosobowe ukrycie.

SZAASY
Szaasy budujemy w terenach lenych wykorzystujc drzewa i gazie. Mona dodatkowo
uywa do pokrycia; poncha, kawaki brezentu, czy spadochrony. W zalenoci od liczby
osb budujemy szaas jedno lub dwuspadowy. Gazie pokrycia winny by kadzione jak
gonty (zachodzi na siebie) tak jak w ywym drzewie.

Rysunek 10-3. Szaas jednospadowy.

By oszczdzi czas i energi uy dwch drzew w odpowiedniej odlegoci, na tyle grubych
by utrzymay poprzeczn belk. Jeli nie ma takich drzew wykorzysta dwa rozwidlone
kawaki drewna, ktre mog utrzyma poprzeczn belk. Belka jest mocowana na potrzebnej
nam wysokoci. Skone belki o dugoci okoo 3 metrw i rednicy 10 cm mocujemy 45 cm
poniej poprzecznej belki. Nastpnie mocujemy poprzeczne erdzie, ktre pokrywamy
dostpnym materiaem; pacht brezentu, spadochronem, gaziami. Szaas dwuspadowy to
dwa szaasy jednospadowe zwrcone do siebie otwart stron z miejscem na ognisko midzy
nimi.

55

Mona uy dowolnego typu ogniska, ale najlepsze do ogrzewania szaasu bdzie palce si
polano. Naley zachowa ostrono. Ognisko nie moe by zbyt due, bo spali szaas.
Mona wykona reflektor ze wieych polan lub erdzi, bdzie on odbija ciepo ogniska do
wntrza szaasu i zabezpieczy ogie przed wiatrem, dziki czemu bdzie si on pali rwno i
mocno.
UKRYCIE POD DRZEWEM
W lasach, d pod drzewem moe by najprostszym tymczasowym ukryciem. Wybieraj due
drzewa z nisko zwieszajcymi si gaziami i otoczone gbokim niegiem. Wystarczy
powikszy naturalny d w niegu wok drzewa, wyoy ciany i podoe gaziami,
uwaajc przy tym by nie strci niegu z gazi powyej.

Rysunek 10-4. Ukrycie pod drzewem.

Awaryjne schronienie wykonamy cinajc iglaste drzewo okoo 1 metra nad ziemi.
Po ciciu drzewa przycina si dolne gazie wykorzystujc je jako izolacj od podoa.
WIGWAM
Wigwam lub tipi rwnie mona wykona w lesie. Wystarczy zwiza kilka erdzi u nasady
rozstawiajc je doem w ksztacie koa. Tak przygotowan konstrukcje pokrywamy ponchami,
spadochronem lub innym dostpnym materiaem.
NIENA CIANA
Na otwartych zanieonych i oblodzonych powierzchniach, nieg moe by uyty do ochrony
przed wiatrem. Bloki zlodowaciaego lub zbitego niegu uywamy do budowy wiatrochronu.
Bd jednak ostrony by nie zosta zasypany przez nawiany nieg, ktry bdzie si gromadzi
od strony zawietrznej.

56

Rysunek 10-5. niena ciana.

RW NIENY
Rw ze niegu wykonuje si bardzo szybko. Kopie si jam w zaspie lub obic rw i
przykrywajc go blokami ze niegu. Mona na dach uy poncho, narty czy rakiety niene.
Gazi mona uywa zarwno na dach jak i posanie.

Rysunek 10-6. Rw nieny

JASKINIE ZE NIEGU
Jamy, jaskinie ze niegu mona budowa na odkrytej przestrzeni, wszdzie tam gdzie
znajdziemy gboki i zbity nieg. Z reguy takie miejsce znajdziemy na zawietrznej stronie
stromego wzniesienia lub na brzegach rzek, gdzie wiatr nanosi duo niegu a jego
powierzchnia jest zbita.
Tunel wejciowy musi dawa dostp do najniszego poziomu jamy, gdzie bdziemy gotowa
i skadowa wyposaenie. Jama musi by do wysoka by mona byo w niej wygodnie
usi. Miejsce do spania musi znajdowa si wyej, ni najwyszy punkt tunelu
wejciowego, gdzie jest cieplejsze powietrze.
Dach musi mie ksztat uku by by wytrzymay i by skraplajca si woda nie kapaa na
podog. Krople bd wtedy spywa po cianach i pokryj j lodow warstw, gdy zamarzn.
Dach musi mie minimum 30 cm gruboci a wielko jaskini jest uzaleniona od iloci ludzi,
ktrzy bd w niej przebywa. Praktyczniej jest zrobi jedn wiksz ni kilka mniejszych,
zwykle jest w niej cieplej.

57

Ksztat jaskini bdzie zaleny od warunkw, w ktrych j wykonujemy. Kiedy gwna jama
jest zrobiona, od niej prowadzimy tunele do sypialni ( jednej lub dwch) do miejsca
skadowania sprztu, latryny, pomieszczenia kuchennego.
Budujc jaskinie naley wyszuka zasp o gbokoci okoo 3 metrw. wieo spady nieg
lub sypki nie nadaje si do wykorzystania. Gboko zaspy badamy zaostrzon gazi lub
modym drzewem o dugoci 4 metrw a take nart. Wejcie musi by wybrane rozsdnie by
nie zostao zasypane niegiem przez wiatr. Najlepiej 45 o od zawietrznej. Tunel kopa w
zaspie prowadzc bezporednio do gwnej jamy, ktra powinna przylega do niego
prostopadle. onierze robicy jaskinie bd mokrzy od potu i niegu, wewntrz dlatego
powinni mie na czas pracy jak najmniej odziey na sobie oraz musz mie zapewnion
zmian ubrania po skoczonej pracy.
Jaskinie mona ogrzewa za pomoc jednopalnikowej kuchenki lub wiec. Ogie powinien
by zgaszony, kiedy wszyscy udaj si na spoczynek by zmniejszy prawdopodobiestwo
zatrucia si tlenkiem wgla. Kiedy jest wyjtkowo zimno i zachodzi konieczno cigego
palenia ognia, naley wystawi wart w kadej jaskini. Do jej obowizkw naley
sprawdzanie, co 2-3 godziny czy szyby wentylacyjne nie s zatkane niegiem.
By zapewni ciepo w rodku naley zatyka wejcie plecakiem, ponchem lub nienym
blokiem, kiedy nie jest w uyciu. Wszelkie dostpne materiay takie jak; poncha, tektura,
opakowania po racjach, gazie i inne naley wykorzysta do izolacji od powierzchni gruntu.
Chodzenie po dachu moe doprowadzi do jego zarwania. Jeli ludzie s w rodku powinno
si uywa dwch otworw wentylacyjnych; jednego w dachu i drugiego w wejciu. Ze
szczegln trosk naley do tego podej podczas gotowania i spania, kiedy musi by
zapewniony stay dopyw wieego powietrza. Wejcie naley oznaczy za pomoc czci
wyposaenia lub wkadajc w nieg pionowo narty po obu stronach wejcia.
Wykonanie jaskini nienej wymaga pewnego dowiadczenia. Due schronienia s budowane
z reguy dla druyny lub wikszej liczby ludzi, ale i tak najwaniejsz rzecz jest podjcie
decyzji, gdzie i kiedy si zatrzyma na nocleg oraz gdzie wybudowa schronienie.

Rysunek 10-7. Jaskinia ze niegu.

POJEDYCZY DOMEK ZE NIEGU
Jeli jeste sam lub potrzebujesz szybko wybudowa schronienie, moesz wybudowa domek
ze niegu. To ukrycie ma ksztat pudeka i jedynym materiaem do budowy s bloki niegu.
Potnij nieg na kawaki o wymiarach 40 na 40 na 80 centymetrw. Ukada si je na krawdzi

58

o dugoci 2.5 metra i szerokoci 1 metra. ciany wznosimy do wysokoci 1 metra, po czym
formujemy dach kadc bloki niegu dwuspadowo. Uformuj koce blokw i wypenij
wszystkie szczeliny lunym niegiem. Wytnij otwr wejciowy od strony zawietrznej na tyle
duy by mg si we wczoga. Kiedy ju jeste wewntrz zrb dwa otwory blisko dachu
dla zapewnienia wentylacji a potem zatkaj wejcie nienym blokiem lub swoim plecakiem.

Rysunek 10-8. Pojedynczy domek nieny.

DOM NIENY LUB IGLOO
Igloo jest doskonaym schronieniem na otwartych i zlodowaciaych poaciach terenu, bo
zazwyczaj inne materiay do budowy nie s dostpne, lub, kiedy nieg jest tak twardy, e
moe by city w bloki. Szczeliny w igloo pokrywamy lunym niegiem. Wntrze naley
uksztatowa tak by skraplajca si woda spywaa po cianach, ostre krawdzie blokw
poodcina i uformowa agodny pokrgy ksztat.
Wejcie naley zaopatrzy w ochronny tunel, zbudowany podobnie jak igloo. Powinien by
dugi na 2 metry a szeroki i wysoki na metr. Obudowa ta zapewnia sporo ciepa we wntrzu
igloo a take miejsce na skadowanie ekwipunku. Bloki niegu ustawia po obu stronach
wejcia, aby zabezpieczy igloo przed wyzibianiem.. Wykona otwr wentylacyjny we
wntrzu, blisko szczytu na wysokoci pitego lub szstego rzdu blokw. Otwr mona
utrzymywa otwarty stosujc kijek od nart lub zaostrzon ga, czyszczc wylot w razie
potrzeby. Igloo ogrzewamy uywajc wiec lub jednopalnikowej kuchenki.

Rysunek 10-9.Domek nieny(Igloo).

59

10-4. YWNO
Szansa na znalezienie rnorakiego poywienia w zimnych regionach zaley od pory roku i
miejsca. Powierzchnia jest z reguy wyczyszczona z wszelkiej rolinnoci i zwierzyny. Mimo
to nadal mona znale poywienie nawet, jeli ryby, larwy czy zwierzta nie s dostpne.
SKADOWANIE I ZABEZPIECZANIE
Jeli upolowae due zwierz lub du liczb maych, powiniene je zabezpieczy i
skadowa do wykorzystania w przyszoci. Mroenie jest najlepszym sposobem
zabezpieczenia wieego misa i ryb. Jeli to konieczne, naley zabezpieczy ywno przed
innymi zwierztami. Dobrze bdzie, jeli zawiesisz je na wysokoci 2 metrw nad ziemi.
RYBY
W zimnych regionach wystpuj kilka gatunkw ryb trujcych, a niektre posiadaj
toksyczn ikr( sculpin- brak polskiej nazwy, ryba Lira- nazwa rosyjska). Czarny ma jest
trujcy zawsze, bo posiada strychnin. Rwnie miso rekina na tych obszarach jest trujce.
W strumieniach i rzekach znajdziemy ososia, ktry wdruje w gr rzeki by zoy ikr. Jego
poowy mog by obfite, naley jednak pamita, e im duej przebywa on w wodzie w
swojej wdrwce to robi si czerwony a jego miso gnije i jest niezdatny do spoycia.
Wody przybrzene rwnie obfituj w poywienie. Pstrg, mitus, biaa ryba i pika wystpuj
w jeziorach, stawach i przybrzenych akwenach ameryki pnocnej i Azji. Rzeczne limaki i
sodkowodne barwinki zamieszkuj rzeki, jeziora i strumienie w duych ilociach.
Ryby mona owi w rk, strzelajc, kujc wczni guszy pak lub kamieniem lub te na
haczyk. Haczyki mona zaimprowizowa z agrafek,szpilek lub kawakw drutu czy
jakichkolwiek metalowych przedmiotw, ktre mona zgi jak haczyk. Kawaki misa,
owady lub kawaki minogi mona uywa jako przynty.
ZWIERZTA LDOWE
Jelenie karibu, renifery, pimo woy, osie, grskie owce, kozy, niedwiedzie i inne zwierzta
wystpuj w wikszoci rejonw zimnych.
W tundrze znajdziemy krliki, myszy, lemingi, wiewirki, wilki i lisy. Tam gdzie drzewa,
czsto wystpuj jeozwierze. Mona je atwo bi paka i wytrzsa z drzew. Pamitaj podno
jeozwierza z ziemi dopiero, kiedy upewnisz si, e jest on martwy.
Najlepiej poluje si wczesnym rankiem lub pnym wieczorem, kiedy zwierzta
przemieszczaj si do lub z wodopoju, po poywienie oraz do swego legowiska. Due
zwierzta jak osie czy karibu strzela tylko za opatka z lewej strony lub, jeli jeste blisko i
pewien swojego strzau to w szyje. Te due zwierzta s z reguy atwe do wytropienia i
upolowania a ich skry s bardzo przydatne do przeycia. Niedwiedzia strzelaj w komor
lub przy pewnym strzale w szyje.

60

Aby pomylnie upolowa zwierzta musisz zna ich zwyczaje

Karibu i renifery s bardzo ciekawe. Mona je zwabi zupenie blisko, poruszajc

skrawkiem materiau i podchodzc na czworakach.
Naladowanie dzikich zwierzt moe zmyli tez wilka i spowodowa, e zbliy si do
nas
osia wytropimy w gstych zarolach i dookoa linii brzegowej jeziora.
Kozice grskie i owce s ostrone i nieufne. Mona je zaskoczy cicho poruszajc si
od zawietrznej, kiedy jedz. Jeli to moliwe staraj si by wyej ni one.

Rysunek 10-10. Polowanie na zwierzyn.

Pimo woy zostawiaj lady takie jak bydo. Zaalarmowane zbijaj si w stado z
gowami na zewntrz i tak trwaj. Gdy zaczniemy podchodzi wtedy jeden lub kilka
bykw moe zaatakowa.
Niedwiedzie s zawsze niebezpieczne. Najniebezpieczniejszym jest niedwied
zraniony i nie naley go tropi. Niedwiedzie s znakomitymi myliwymi,
niezmordowane o doskonaym wchu i dobrym wzroku. Bd bardzo ostrony by nie
sta si z myliwego ofiar.
Krliki czsto poruszaj si, wokoo kiedy s przestraszone. Biegncego krlika udaje
si czasem zatrzyma gwizdem. Ptl z drutu umieszczamy na ciekach, ktrymi si
poruszaj. Biegnc przekada sobie ptle przez gow i zaciska sobie na szyi. To
najlepszy sposb polowania na nie.
Metod szybkiego zabijania stosujemy do maych zwierzt i postrzelonych duych,
gdy le na ziemi. Jest ona prosta, polega na przeciciu garda ostrym noem. To nie
tylko spowoduje mier zwierzcia, ale i skrwawienie w tym samym czasie.

Rysunek 10-11. Chwytanie krlika w sida.

61

MORSKIE SSAKI
Podczas zimy i wiosny morskie ssaki znajdziemy na zamarznitych pakach lodu i dryfujce
na krach na otwartej wodzie.
Foki s trudne do podejcia, ale moliwe. Trzymaj si od zawietrznej i unikaj gwatownych
ruchw. Pomocnym bdzie biae ubranie maskujce. Podchod tylko, kiedy pi. Wtroba fok
jest niejadalna- zawiera miertelne stenie witaminy A. W najlepszym przypadku moesz si
powanie rozchorowa. Morsy spotkamy na lodowych pakach i dostp do nich moliwy jest
tylko z odzi. Ze wzgldu na odwag i due rozmiary naley do najbardziej niebezpiecznych
zwierzt arktycznych. .
Niedwiedzie wystpuj w prawie wszystkich regionach arktycznych z reguy na ldzie.
Unika, jeli to tylko moliwe. Jeli zabie niedwiedzia rwnie nie jedz jego wtroby z
tych samych powodw, co u foki Miso musi by gotowane przed spoyciem inaczej
zachorujesz.
PTAKI
W rejonach arktycznych wystpuje dua ilo ptactwa. Kaczki i gsi buduj gniazda blisko
staww i na przybrzenych paszczyznach w czasie lata. S wanym rdem poywienia.
Szkocka Padwa (i Ptarmigan) yj w terenach grzystych i pokrytych krzewami rejonach
arktycznych i subarktycznych. Morskie ptaki wystpuj na klifach i maych wyspach
wybrzea Morskie ptaki, kruki i sowy s zdatne do jedzenia. W zimie sowy kruki i Padwy s
jedynymi osigalnymi ptakami. Ptarmigan i Szkocka Padwa daj si atwo podej i s rdo
poywienia, bo mona je zabija pak lub kamieniem.

ROLINY
Wiele rolin wystpuje w regionach arktycznych, ktre nadaj si do jedzenia, jedynie
wodna cykuta i banebery s trujce.
Wodna cykuta ( szalej ) jest jedn z najbardziej trujcych rolin na wiecie. Mona j
znale zawsze w mokrej ziemi. Charakteryzuje si wklnit, podzielon cebulk u
podstawy pustej odygi, ma wrzecionowate korzenie i mierdzcy odr zwaszcza przy
korzeniu i cebulce. Wystpuje obficie w bagnach w pobliu poudniowych pla, wok
bagnistych jezior i wewntrz dolin rzek. Nigdy nie wystpuje w suchej ziemi i na stokach.
Natomiast banebery ( Actaea rubra- Alaska, Kanada) wystpuje na stokach lub zalesionych
obszarach bagiennych . Chocia w zimnych regionach ronie sporo jadalnych rolin to jednak
s one niedostpne zim. Naley rwnie uwaa na grzyby, bo znajdziemy tam te kilka
trujcych gatunkw

62

Rysunek 10-12. Wodna cykuta.

Rysunek 10-13. Baneberry.

10-5. UYTECZNE WZY
Lina jest tylko bezwadnym zwojem konopi lub nylonu. Jest uyteczna, jeli potrafisz
przywiza j do jakiego przedmiotu lub powiza ze sob. Sze opisanych poniej wzw
powinno wystarczy tobie i twoim onierzom w codziennym uytku.
PSZTYK
Psztyk jest uywany do zamocowania koca liny do jakiego przedmiotu a czciej do
zabezpieczenia innych wzw.

Rysunek 10-14. Psztyk.

63

WZE ZWYKY(SUPE)
Wze zwyky uywany do czasowego zabezpieczenia koca liny przed strzpieniem, lub do
miejscowego zgrubienia (zabezpieczenia liny przed wysuniciem) i do wchodzenia.

Rysunek 10-15. Wze zwyky.

WZE PASKI
Do wizania ze sob dwch lin tej samej gruboci, dobrze jest zabezpieczy koce
psztykami. Nie stosowa do lin pod duym obcieniem, zaciska si i niszczy lin. le
zawizany to wze babski, ktry jest niepewny w pracy i trudny do rozwizania.

Rysunek 10-16. Wze paski.

WYBLINKA
Uywany do zawizywania linki na linie lub przedmiocie wikszej rednicy. Doskonay do
drabinek. Moe suy do asekuracji na linie bez uywania kocw.

Rysunek 10-17. Wyblinka.

64

PODWJNY FLAGOWY(SZOTOWY)
Do czenia razem dwch lin rnej gruboci lub koca liny z uchem. Moe przenosi due
obcienia, jest odporny na szarpanie.

Rysunek 10-18. Podwjny flagowy(szotowy).

WZE RATOWNICZY
Naley nauczy si go wiza prawidowo, od jego jakoci zaley jego dziaanie. Jego ptla
nie zaciska si nawet przy duym obcieniu, moe suy do czenia dwch lin o rnej
gruboci

Rysunek 10-19. Wze ratowniczy.

65

Aneks A

Tabela Wind - Chill

66

ANEKS B

Przyblione wartoci przelicze

Oznaczenia
Wielokrotno

przez

To jest

Centymetr

0.03

Stopy

Centymetr

0.4

Cala

Metr

3.3

Stopy

Metr

40.0

Cali

Metr

1.1

Jarda

Kilometra

0.6

Mila

Wze

1.2

MPH

Cal

2.5

Centymetra

Stopa

30.5

Centymetra

Jard

0.9

Metra

Mila

1.6

Kilometra

Mila/godz.

0.9

Wza

Dla atwiejszego przeliczania zaokrglono liczby.

68

ANEKS C

Wizualne sygnay ratunkowe

Rysunek C-1. Wizualne sygnay ratunkowe.

69

Rysunek C-2. Rczne sygnay ratunkowe.

Rysunek C-3. Standardowe lotnicze potwierdzenie

Rysunek C-3. Standartowe lotnicze potwierdzenie, c.d.

70

Bibliografia
Sugerowane publikacje
DA Pam 20-201

Military Improvisations During the Russian Campaign

DA Pam 20-203

Russian Combat Methods in World War II

DA Pam 20-231

Combat in Russian Forests and Swamps

DA Pam 20-234

Operations of Encircled Forces: German Experiences in Russia

DA Pam 20-236

Night Combat

DA Pam 20-240

Rear Area Security in Russia: The Soviet Second Front Behind the
German Lines

DA Pam 20-269

Small Unit Actions During the German Campaign in Russia

DA Pam 20-271

The German Northern Theater of Operations, 1940-1945

DA Pam 20-290

Terrain Factors in the Russian Campaign

DA Pam 20-292

Warfare in the Far North

FM 9-207

Operation and Maintenance of Ordnance Materiel in Cold Weather (0o to

-65oF)

FM 31-70

Basic Cold Weather Manual

FM 31-71

Northern Operations

FM 90-6

Mountain Operations

FM 90-11 (TBP)

Winter Operations

TC 90-11-1

Military Skiing

"Perhaps the most valuable result of all education is the ability to make yourself do the
things you have to do when it ought to be done, whether you like it or not."
Hosley

71

Glosariusz
ALICE

all-purpose lightweight individual carrying equipment

wielozadaniowy, lekki, indywidualny ekwipunek transportowy

Celsius
Stopnie Celsiusza

CLP

cleaner lubricant preservative

preparat do czyszczenia, smarowania i zabezpieczania broni

ECWCS

extended cold-weather clothing system

rozszerzony system odziey na zimn pogod

Fahrenheit
Stopnie Fahrenheita

FM

field manual
rodzaj podrcznikw wojskowych

GP

general purpose
wszechstronnego zastosowania

SFP

synthetic fiber pile

rodzaj syntetycznych wkien --polar

SOP

standing operating procedure

standartowe procedury postpowania

TBP

to be published
do publikacji

VB

vapor barrier
zapobiegajcy parowaniu ( tu buty izolujce od zimna)

72

73