Obliczania Obciążenia Cieplnego WG EN12831

Norma PNEN 12831
Nowa metoda
obliczania projektowego
obcienia cieplnego
Poradnik
Warszawa 2007
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego.

Poradnik. Wersja 1.06.
W opracowaniu przedstawiono metodyk obliczania obcienia cieplnego pomieszcze i budynkw

wg normy PNEN 12831. Zwrcono uwag na gwne rnice w stosunku do normy PN-B03406:1994. Zasady oblicze zilustrowano przykadami.
Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2007
Wydawca
Rettig Heating Sp. z o.o.
ul. Przemysowa
44-203 Rybnik
Biuro Handlowe
ul. Rotmistrza Pileckiego 91
02-781 Warszawa
fax: 022 643 99 95
tel. 022 643 25 20
(www.purmo.pl)
Opracowano we wsppracy
z firm
Sankom Sp. z o.o.
(www.sankom.pl)
Niniejszy poradnik moe by wykorzystywany wycznie do celw

informacyjno-dydaktycznych. Inne wykorzystanie jest zastrzeone.
W szczeglnoci poradnik nie zastpuje Polskiej Normy i nie moe
suy jako podstawa prowadzenia oblicze projektowych.
Autorzy dooyli naleytych stara w trakcie opracowywania poradnika. Jednak autorzy ani wydawca nie gwarantuj braku bdw i nie
ponosz odpowiedzialnoci za adne straty ani utracone zyski, powstae w wyniku wykorzystania poradnika.
Przedmowa
5 czerwca 2006 zostaa zatwierdzona norma PN-EN 12831:2006, bdca tumaczeniem
normy europejskiej EN 12831:2003. Nowa norma wprowadza wiele zmian w stosunku
do dotychczasowej metodyki obliczania zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania budynkw. Jest ich tak duo, e w zasadzie powinno si mwi raczej o zupenie nowej
metodyce ni o modyfikacji obecnego sposobu prowadzenia oblicze.
W zwizku z tym, wprowadzaniu nowej metodyki obliczeniowej powinna towarzyszy
szeroka akcja popularyzatorsko-szkoleniowa. Niniejszy poradnik ma w zamierzeniu
autorw by elementem takiej akcji.
Micha Strzeszewski
Piotr Wereszczyski
iv
Spis treci
1. Zasady oglne ..................................................................................................................... 1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
Wprowadzenie................................................................................................................ 1
Zaoenia metody ........................................................................................................... 2
Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej ............................... 2
Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci ............................. 2
Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki podstawowe . 3
Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej ................................................. 3
Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ............................................... 4
2. Wartoci temperatury........................................................................................................ 5
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
Wprowadzenie................................................................................................................ 5
Strefy klimatyczne.......................................................................................................... 5
Projektowa temperatura zewntrzna .............................................................................. 5
rednia roczna temperatura zewntrzna......................................................................... 5
Projektowa temperatura wewntrzna ............................................................................. 5
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie ................................................ 8

3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
Wprowadzenie................................................................................................................ 8
Stosowane wymiary ....................................................................................................... 8
Projektowa strata ciepa przez przenikanie .................................................................... 9
Straty ciepa bezporednio na zewntrz ......................................................................... 9
Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie ........................ 10
Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan ............................................................... 12
Straty ciepa do gruntu ................................................................................................. 14
Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci temperatury 14
Podsumowanie ............................................................................................................. 16
4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie............................. 17

4.1 Przykad 1..................................................................................................................... 17
4.1.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 ....................................................................... 17
4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 .......................................................................... 18
4.1.3 Porwnanie wynikw ............................................................................................. 18
4.2 Przykad 2..................................................................................................................... 18
4.3 Przykad 3..................................................................................................................... 20
4.4 Podsumowanie ............................................................................................................. 22
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu ............................................................ 23
5.1
5.2
5.3
5.4
Wprowadzenie.............................................................................................................. 23
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu............................................. 23
Wymiar charakterystyczny podogi ............................................................................. 24
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa .......................................................... 24
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku wentylacji

naturalnej.......................................................................................................................... 29
6.1 Wprowadzenie.............................................................................................................. 29
6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa ......................................................................... 29
6.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa............................................... 29
6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego............................................................. 30
6.5 Infiltracja przez obudow budynku.............................................................................. 30
6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych ....................... 32
6.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ............................................. 32
6.8 Przykad........................................................................................................................ 32
7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku instalacji
wentylacyjnej .................................................................................................................... 35
7.1 Wprowadzenie.............................................................................................................. 35
7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa ......................................................................... 35
7.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa............................................... 35
7.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego............................................................. 36
7.5 Strumie powietrza doprowadzonego.......................................................................... 36
7.6 Odzysk ciepa ............................................................................................................... 37
7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego .................................................................. 38
7.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ............................................. 39
7.9 Przykad........................................................................................................................ 39
7.10 Podsumowanie ............................................................................................................. 42
8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia
ogrzewania ........................................................................................................................ 43
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
Wprowadzenie.............................................................................................................. 43
Zaoenia metody ......................................................................................................... 44
Wspczynnik nagrzewania.......................................................................................... 44
Przykad........................................................................................................................ 46
Podsumowanie ............................................................................................................. 47
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze............................................... 48

9.1 Wprowadzenie.............................................................................................................. 48
9.2 Wspczynnik poprawkowy......................................................................................... 48
9.3 Przykad........................................................................................................................ 48
10. Literatura.......................................................................................................................... 50
11. Zaczniki.......................................................................................................................... 51
11.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006 .................................................. 51
11.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach PN-EN
12831:2006 i PN-B-03406:1994 .................................................................................. 52
11.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006 .................................... 54
11.4 Alfabet grecki............................................................................................................... 55
vi
1. Zasady oglne
1.1 Wprowadzenie
Norma PN-EN 12831:2006 [19] jest tumaczeniem angielskiej wersji normy europejskiej EN
12831:2003 [16].
Niewtpliw zalet wprowadzenia norm europejskich bdzie uatwienie inynierom wiadczenia usug projektowych w innych krajach Unii Europejskiej. Naley jednak pamita, e
szczegowe wymagania w poszczeglnych krajach czonkowskich, podane w zacznikach
krajowych do normy, mog si rni.
Norma europejska EN 12831:2003 zostaa przyjta przez CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) 6 lipca 2002 r. Zgodnie z przepisami wewntrznymi CEN/CENELEC czonkowie
CEN s zobowizani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez wprowadzania jakichkolwiek zmian. Czonkami CEN s krajowe jednostki normalizacyjne 25 pastw
Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Norwegia i Islandia [9].
Norma podaje nie tylko now metodyk oblicze, ale rwnie wprowadza nowy system poj. Terminy wystpujce w normie podano w zaczniku 11.1. Natomiast porwnanie podstawowych poj i symboli wystpujcych w normie PN-EN 12831:2006 oraz dotychczasowej PN-B-03406:1994 [12] zestawiono zaczniku 11.2. W celu sprawnego posugiwania si
now norm wskazane jest rwnie zapoznanie si ze stosowanymi indeksami (zacznik
11.3). Poza tym w nowej normie do oznacze wykorzystano szereg liter greckich. W zaczniku 11.4 zamieszczono alfabet grecki wraz z polskimi nazwami liter.
Jedn ze zmian w nazewnictwie, jest uycie okrelenia projektowy zamiast dotychczasowego sowa obliczeniowy. Zmiana ta jest najprawdopodobniej jedn z najatwiejszych do
przyswojenia, poniewa dotyczy jedynie sownictwa i nie wpywa na tok oblicze.
Bardziej istotn zmian jest rozrnienie w nowej normie poj cakowita projektowa strata
ciepa i projektowe obcienie cieplne, podczas gdy w dotychczasowej normie
analogiczne pojcia byy tosame.
Rnica polega na tym, e w pojciu projektowe obcienie cieplne obok cakowitej projektowej straty ciepa uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do
skompensowania skutkw osabienia ogrzewania. W normie PN-B-03406:1994 zrezygnowano natomiast ze wzgldw ekonomicznych z wystpujcego wczeniej dodatku na przerwy
w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika wspomnianej nadwyki mocy cieplnej) [12].
Norma PN-EN 12831:2006 podaje sposb obliczania obcienia cieplnego:
dla poszczeglnych pomieszcze (przestrzeni ogrzewanych) w celu doboru grzejnikw,
dla caego budynku lub jego czci w celu doboru rda ciepa.
Metoda zawarta w normie moe by stosowana w tzw. podstawowych przypadkach, ktre

obejmuj budynki z wysokoci pomieszcze ograniczon do 5 m, przy zaoeniu e s one
ogrzewane w warunkach projektowych do osignicia stanu ustalonego.
Natomiast w zaczniku informacyjnym (nienormatywnym) zamieszczono instrukcje obliczania projektowych strat ciepa w przypadkach szczeglnych:
pomieszczenia o duej wysokoci (powyej 5 m),
budynki o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur promieniowania.

1
Ponadto norma podaje metod uproszczon, ktra moe by stosowana dla budynkw mieszkalnych, w ktrych krotno wymiany powietrza, przy rnicy cinienia midzy wntrzem
a otoczeniem budynku rwnej 50 Pa, n50 jest nisza od 3 h1.
1.2 Zaoenia metody
Metoda obliczeniowa zostaa opracowana przy nastpujcych zaoeniach:
rwnomierny rozkad temperatury powietrza i temperatury projektowej (wysoko

pomieszcze nie przekracza 5 m),
wartoci temperatury powietrza i temperatury operacyjnej s takie same (budynki dobrze zaizolowane),
warunki ustalone (stae wartoci temperatury),
stae waciwoci elementw budynkw w funkcji temperatury.
1.3 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej

Procedura obliczeniowa dla przestrzeni ogrzewanej jest nastpujca:
a) okrelenie wartoci projektowej temperatury zewntrznej i redniej rocznej temperatury zewntrznej;
b) okrelenie statusu kadej przestrzeni (czy jest ogrzewana, czy nie) oraz wartoci projektowej temperatury wewntrznej dla kadej przestrzeni ogrzewanej;
c) okrelenie charakterystyk wymiarowych i cieplnych wszystkich elementw budynku
dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych i nieogrzewanych;
d) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej straty ciepa przez przenikanie i nastpnie projektowej straty ciepa przez przenikanie przestrzeni ogrzewanej;
e) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej wentylacyjnej straty ciepa i wentylacyjnej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej;
f) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa;
g) obliczenie nadwyki mocy cieplnej przestrzeni ogrzewanej, czyli dodatkowej mocy
cieplnej, potrzebnej do skompensowania skutkw przerw w ogrzewaniu;
h) obliczenie cakowitego projektowego obcienia cieplnego przestrzeni ogrzewanej.
1.4 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci
Po przeprowadzeniu oblicze dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych mona obliczy cakowite projektowe obcienie cieplne budynku (czci budynku) w celu dobrania rda ciepa. W tym przypadku procedura obliczeniowa jest nastpujca:
a) obliczenie sumy projektowych strat ciepa przez przenikanie we wszystkich przestrzeniach ogrzewanych bez uwzgldnienia ciepa wymienianego wewntrz okrelonych
granic instalacji;
b) obliczenie sumy projektowych wentylacyjnych strat ciepa wszystkich przestrzeni
ogrzewanych bez uwzgldniania ciepa wymienianego wewntrz okrelonych granic
instalacji;
c) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa budynku;
d) obliczenie cakowitej nadwyki ciepa budynku, wymaganej do skompensowania
skutkw przerw w ogrzewaniu;
e) obliczenie obcienia cieplnego budynku.
2
1.5 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki

podstawowe
Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania cakowitej projektowej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej w podstawowych przypadkach:
i = T ,i + V ,i , W
(1.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W.
Wzr powyszy jest zbliony do wzoru wg normy PN-B-03406:1994:
Q = Q p (1 + d1 + d 2 ) + Qw , W
(1.2)
gdzie:
Qp
straty ciepa przez przenikanie, W;
d1
dodatek do strat ciepa przez przenikanie dla wyrwnania wpywu niskich temperatur powierzchni przegrd chodzcych pomieszczenia, W;
d2
dodatek do strat ciepa przez przenikanie uwzgldniajcy skutki nasonecznienia przegrd i pomieszcze, W;
Qw
zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji, W.
Gwna rnica polega na tym, e w nowym wzorze nie wystpuj dodatki do strat ciepa
przez przenikanie. W nowej normie nie uwzgldnia si wpywu przegrd chodzcych przy
zaoeniu, e budynek jest dobrze zaizolowany. Natomiast jeli tak nie jest, naley zastosowa metod dla budynkw o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur promieniowania (przypadek szczeglny).
1.6 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej
Natomiast w projektowym obcieniu cieplnym przestrzeni ogrzewanej, jak ju wspomniano,
uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do skompensowania skutkw
osabienia ogrzewania:
HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W
(1.3)
gdzie:
RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia
ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W;
pozostae oznaczenia jw.
1.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci

Projektowe obcienie cieplne dla caego budynku (lub jego czci) oblicza si analogicznie,
w nastpujcy sposb:
HL = T ,i + V ,i + RH ,i , W
(1.4)
gdzie:
T ,i
suma strat ciepa przez przenikanie wszystkich przestrzeni ogrzewanych

budynku z wyczeniem ciepa wymienianego wewntrz budynku, W;
V ,i
wentylacyjne straty ciepa wszystkich przestrzeni ogrzewanych z wyczeniem ciepa wymienianego wewntrz budynku, W;
RH ,i
suma nadwyek mocy cieplnej wszystkich przestrzeni ogrzewanych wymaganych do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania, W.
2. Wartoci temperatury
2.1 Wprowadzenie
Jak ju wspomniano, jedn ze zmian jest uywanie okrelenia projektowy zamiast dotychczasowego sowa obliczeniowy.
Poza tym, obecnie przyjmuje si, e temperatura wewntrzna, stosowana do obliczania strat
ciepa przez przenikanie, to temperatura operacyjna, a nie temperatura powietrza. Temperatura operacyjna oznacza redni arytmetyczn z wartoci temperatury powietrza wewntrznego
i redniej temperatury promieniowania.
2.2 Strefy klimatyczne
Podzia Polski na strefy klimatyczne pokazano na rys. 2.1. Podzia wg PNEN 12831 odpowiada dokadnie dotychczasowemu podziaowi wg normy PN-82/B-02403 [11]. Zmiana dotyczy jedynie tego, e obecnie podzia ten podany jest w zaczniku krajowym do normy na
obliczanie obcienia cieplnego, a nie w oddzielnej normie.
2.3 Projektowa temperatura zewntrzna
Wartoci projektowej temperatury zewntrznej zamieszczono w tabeli 2.1. Projektowa temperatura zewntrzna wg PNEN 12831 odpowiada obliczeniowej temperaturze powietrza na
zewntrz budynku wg PN-82/B-02403. Zmiany dotycz jedynie uywanego terminu oraz zamieszczenia wartoci temperatury w zaczniku krajowym do normy na obliczanie obcienia
cieplnego, a nie w osobnej normie.
2.4 rednia roczna temperatura zewntrzna
Zacznik krajowym do normy PNEN 12831 podaje rwnie wartoci redniej rocznej temperatury zewntrznej (tabela 2.1). Wartoci te nie byy podane w normie PN-82/B-02403,
gdy nie byy potrzebne do obliczania zapotrzebowania na ciepo wg normy PN-B03406:1994. Natomiast obecnie s one wykorzystywane do obliczania strat ciepa do gruntu
oraz strat ciepa przez przenikanie do przylegych pomieszcze.
2.5 Projektowa temperatura wewntrzna
Norma PNEN 12831 podaje rwnie wartoci projektowej temperatury wewntrznej (tabela
2.2). Wczeniej wartoci temperatury obliczeniowej w pomieszczeniach podane byy w
normie PN-82/B-02402 [10], a nastpnie w Rozporzdzeniu Ministra Infrastruktury [21].
Norma PNEN 12831 w zasadzie przytacza tabel z Rozporzdzenia jedynie z drobnymi
zmianami. Natomiast w stosunku do normy PN-82/B-02402 zmiana polega na obnieniu temperatury w pomieszczeniach przeznaczonych do rozbierania oraz na pobyt ludzi bez odziey
(np. azienki, gabinety lekarskie) z 25C do 24C oraz rezygnacji z najwyszej temperatury
32C.
Koobrzeg
Su psk
Gdy nia
Koszalin Gdask
Godap
Suwaki
Elbl g
St arogard
Ek
Augustw
Olszty n
Chojni ce
Szcze cin
Gru dzi dz
Zotw
Szczy tno
Pia
oma Biay stok
Toru
Ost
ro ka
Inowrocaw
Go rzw
Ciechanw
Wocawek
Pock
Pozna
Wgr w
Warszawa
Biaa
Zielona Gra
Koo
Sk ier niewice
Siedl
ce
Podlaska
Gost y
Kalisz
Radzy
Les zno
d
Piot
rkw Try b.
Sier
adz
Zgorzelec Legnica
Wodawa
Bechat w Rad om
W rocaw
Jelenia Gra
Lublin Chem
Radomsko
Br zeg
Wabrzyc h
Opole CzstochowaKiel ce
Zamo
Tarnobrzeg
Gl iwice Katowice
Krakw
Tarn w Rzeszw
IV
II
III
Biel sko Bia a
y wiec
Nowy Scz
Zakopa ne
Pr zem y l
San ok
IV
Rys. 2.1. Podzia terytorium Polski na strefy klimatyczne. Na podstawie [19]
Tabela 2.1. Projektowa temperatura zewntrzna i rednia roczna temperatura zewntrzna [19]
Strefa
klimatyczna
Projektowa rednia roczna

temperatura temperatura
zewntrzna, zewntrzna,
C
C
16
7,7
II
18
7,9
III
20
7,6
IV
22
6,9
24
5,5
Tabela 2.2. Projektowa temperatura wewntrzna [19]
Przeznaczenie lub sposb wykorzystania pomieszcze
Przykady pomieszcze
magazyny bez staej obsugi, garae indywidualne, hale postojowe (bez remontw),
akumulatornie, maszynownie i szyby dwigw osobowych
int,
C
5
nieprzeznaczone na pobyt ludzi,

przemysowe podczas dziaania ogrzewania dyurnego (jeli pozwalaj na to
wzgldy technologiczne)
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, a klatki schodowe w budynkach mieszkalnych,

jednorazowy pobyt ludzi znajdujcych
si w ruchu i okryciach zewntrznych nie
przekracza 1 h,
hale sprarek, pompownie, kunie, hartoww ktrych wystpuj zyski ciepa od

urzdze technologicznych, owietlenia nie, wydziay obrbki cieplnej
itp., przekraczajce 25 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia
magazyny i skady wymagajce staej obsuw ktrych nie wystpuj zyski ciepa,
gi, hole wejciowe, poczekalnie przy salach
przeznaczone do staego pobytu ludzi,
znajdujcych si w okryciach zewntrz- widowiskowych bez szatni, kocioy,
nych lub wykonujcych prac fizyczn o
wydatku energetycznym powyej 300 W,
w ktrych wystpuj zyski ciepa od

urzdze technologicznych, owietlenia
itp., wynoszce od 10 do 25 W na 1 m3
kubatury pomieszczenia
sale widowiskowe bez szatni, ustpy puw ktrych nie wystpuj zyski ciepa,
bliczne, szatnie okry zewntrznych, hale
przeznaczone na pobyt ludzi:
o w okryciach zewntrznych w po- produkcyjne, sale gimnastyczne,
zycji siedzcej i stojcej,
o bez okry zewntrznych znajdujcych si w ruchu lub wykonujcych prac fizyczn o wydatku
energetycznym do 300 W,
kuchnie indywidualne wyposaone w paleniw ktrych wystpuj zyski ciepa od

urzdze technologicznych, owietlenia ska wglowe
itp., nieprzekraczajce 10 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia
pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie

indywidualne wyposaone w paleniska gazowe lub elektryczne, pokoje biurowe, sale
posiedze, muzea i galerie sztuki z szatniami,
audytoria
20
przeznaczone na stay pobyt ludzi bez

okry zewntrznych, niewykonywujcych w sposb cigy pracy fizycznej
kotownie i wzy cieplne
przeznaczone do rozbierania,
azienki, rozbieralnie-szatnie, umywalnie,

natryskownie, hale pywalni,
24
przeznaczone na pobyt ludzi bez odziey gabinety lekarskie z rozbieraniem pacjentw,

sale niemowlt i sale dziecice w obkach,
sale operacyjne
12
hale pracy fizycznej o wydatku energetycznym powyej 300 W, hale formierni, maszynownie chodni, adownie akumulatorw,
hale targowe, sklepy rybne i misne
16
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

3.1 Wprowadzenie
Norma PN-EN 12831:2006 [19] wprowadza szereg zasadniczych zmian w stosunku do
dotychczasowej normy PN-B-03406:1994 [12]. Najwaniejsze zmiany w zakresie okrelania
strat ciepa przez przenikanie to:
wprowadzenie wspczynnika straty ciepa przez przenikanie,

zmiana sposobu okrelania wymiarw elementw budynku,
uwzgldnianie mostkw cieplnych,
zmiana sposobu okrelania strat ciepa do gruntu,
zmiana sposobu okrelania strat ciepa do pomieszcze nieogrzewanych,
uwzgldnianie strat ciepa do pomieszcze o takiej samej projektowej temperaturze,
jeli nale do osobnej jednostki budynku (np. innego mieszkania) lub do budynku
przylegego.
3.2 Stosowane wymiary
Zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN 12831:2006, przy obliczaniu strat ciepa
przez przenikanie naley stosowa wymiary zewntrzne, czyli wymiary mierzone po zewntrznej stronie budynku. Przy okrelaniu wymiarw poziomych uwzgldnia si poow
gruboci ograniczajcej ciany wewntrznej i ca grubo ograniczajcej ciany zewntrznej.
Natomiast wysoko ciany mierzy si pomidzy powierzchniami podg. Przykady wymiarw pokazano na rys. 3.1 i 3.2. Natomiast wg normy PN-B-03406:1994 przy obliczaniu strat
ciepa przez przenikanie pola powierzchni przegrd budowlanych okrelano w oparciu o wymiary w osiach przegrd ograniczajcych.
Rys. 3.1. Przykad wymiarw poziomych
Rys. 3.2. Przykad wymiarw pionowych
3.3 Projektowa strata ciepa przez przenikanie

Norma PN-EN 12831:2006 podaje nastpujcy wzr do obliczania projektowej straty ciepa
przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie:
T ,i = (H T ,ie + H T ,iue + H T ,ig + H T ,ij ) ( int ,i e ), W
(3.1)
gdzie:
HT,ie wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez obudow budynku, W/K;
HT,iue wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), W/K;
HT,ig wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
gruntu (g) w warunkach ustalonych, W/K;
HT,ij wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco rnej temperatury, tzn.
przylegej przestrzeni ogrzewanej w tej samej czci budynku lub w przylegej
czci budynku, W/K;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e
projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wg nowej metodyki najpierw oblicza si wspczynniki projektowych strat ciepa, a dopiero

pniej mnoy si ich sum przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrznej. Natomiast
wg normy PN-B-03406:1994 od razu obliczao si straty ciepa.
3.4 Straty ciepa bezporednio na zewntrz
Warto wspczynnika straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) na zewntrz (e) HT,ie zaley od wymiarw i cech charakterystycznych elementw budynku oddzielajcych przestrze ogrzewan od rodowiska zewntrznego, takich jak ciany, podogi, stropy, drzwi i okna. Wg normy PN-EN 12831:2006 uwzgldnia si rwnie liniowe mostki
cieplne:
H T ,ie = Ak U k ek + l ll el , W/K
k
(3.2)
gdzie:
Ak
powierzchnia elementu budynku (k), m2;
Uk
wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;
wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;
ll
dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m;
ek, el wspczynniki korekcyjne ze wzgldu na orientacj, z uwzgldnieniem wpyww klimatu; takich jak: rne izolacje, absorpcja wilgoci przez elementy budynku, prdko wiatru i temperatura powietrza, w przypadku gdy wpywy te
nie zostay wczeniej uwzgldnione przy okrelaniu wartoci wspczynnika
Uk (EN ISO 6946 [18]).
Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:

normy EN ISO 6946 dla elementw nieprzezroczystych;
normy EN ISO 10077-1 [20] dla drzwi i okien;
lub na podstawie zalece podanych w europejskich aprobatach technicznych.
Wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego l powinien by okrelony wg
normy EN ISO 10211-2 [15] (obliczenia numeryczne) lub w sposb przybliony z wykorzystaniem wartoci stabelaryzowanych podanych w normie EN ISO 14683 [14]. Wartoci stabelaryzowane, podane w normie EN ISO 14683, przeznaczone s do oblicze wykonywanych w
odniesieniu do caego budynku, a nie metod pomieszczenie po pomieszczeniu. Podzia
wartoci pomidzy pomieszczenia norma pozostawia do uznania projektanta instalacji.
W obliczeniach nie uwzgldnia si nieliniowych mostkw cieplnych.
Orientacyjne wartoci wspczynnikw korekcyjnych podane s w zaczniku krajowym do
normy PN-EN 12831:2006:
ek = 1,0; el = 1,0
(3.3)
W zwizku z tym rwnanie (3.2) w praktyce upraszcza si do nastpujcej postaci:

H T ,ie = Ak U k + l l l , W/K
k
(3.4)
3.5 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie

W obliczeniach strat ciepa przez przenikanie, mostki cieplne mona uwzgldni metod
uproszczon. Polega ona na przyjciu skorygowanej wartoci wspczynnika przenikania ciepa:
U kc = U k + U tb , W/m 2 K
(3.5)
gdzie:
Ukc
skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k),

z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych, W/m2K;
Uk
wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k), W/m2K;
U tb
wspczynnik korekcyjny w zalenoci od typu elementu budynku,

W/m2K.
Orientacyjne wartoci wspczynnika U tb podane s w tabelach 3.1 do 3.3. Pojcie elementu budynku przecinajcego i nieprzecinajcego izolacj zostao zobrazowane na rys. 3.3.
Zalet uproszczonej metody uwzgldniania mostkw cieplnych jest bezsprzecznie atwo jej
stosowania. Natomiast wad wydaje si by tzw. gruby owek, poniewa obliczone straty
ciepa mog w niektrych przypadkach by znacznie zawyone.
10
izolacja
izolacja
przecinajcy
element budynku
nieprzecinajcy
element budynku
Rys. 3.3. Element budynku przecinajcy i nieprzecinajcy izolacj. Na podstawie [19].

Tabela 3.1. Wspczynnik korekcyjny U tb dla pionowych elementw budynku [19]
Liczba stropw
przecinajcych izolacj
U tb , W/m2K
Liczba przecinanych
cian
kubatura przestrzeni
100 m3
kubatura przestrzeni
>100m3
0
1
2
0
1
2
0
1
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,25
0,30
0
0
0,05
0,10
0,15
0,20
0,15
0,20
0,35
0,25
Tabela 3.2. Wspczynnik korekcyjny U tb dla poziomych elementw budynku [19]
U tb , W/m2K
Element budynku
Lekka podoga (drewno, metal itd.)
Cika
Liczba bokw bdcych
podoga
w kontakcie ze rodowi(beton, itd.) skiem zewntrznym
0
0,05
2
3
4
0,10
0,15
0,20
Tabela 3.3. Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [19]
Powierzchnia elementu budynku
U tb , W/m2K
0-2 m2
0,50
2
>2 - 4 m
>4 - 9 m2
>9 - 20 m2
>20m2
0,40
0,30
0,20
0,10
11
3.6 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

Norma PN-EN 12831:2006 wprowadza zupenie inny sposb okrelania strat ciepa w przypadku przestrzeni nieogrzewanej, przylegej do przestrzeni ogrzewanej. Do tej pory granica
tych przestrzeni stanowia granic analizowanego systemu, a obliczenia wykonywao si analogicznie, jak w przypadku przenikania bezporednio na zewntrz, przyjmujc obliczeniow
temperatur w przestrzeni przylegej wg normy PN-82/B-02403 [11]. Natomiast model przyjty w nowej normie rozpatruje wymian ciepa midzy przestrzeni ogrzewan (i) i otoczeniem (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u). Wspczynnik projektowej straty ciepa oblicza si w tym przypadku w sposb nastpujcy:
H T ,iue = Ak U k bu + l l l bu , W/K
k
(3.6)
gdzie:
Ak
powierzchnia elementu budynku (k) w metrach kwadratowych, m2;
Uk
wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;
bu
wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur przestrzeni nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn;
wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;
ll
dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m.
Wspczynnik bu moe by okrelony w jeden z nastpujcych sposobw:

1. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest znana:
bu =
int ,i u
,
int ,i e
(3.7)
gdzie:
u
projektowa temperatura przestrzeni nieogrzewanej, C;
2. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej nie jest znana:

bu =
H ue
,
H iu + H ue
(3.8)
gdzie:
Hiu
wspczynnik strat ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do przylegej przestrzeni

nieogrzewanej (u), z uwzgldnieniem:
strat ciepa przez przenikanie (z przestrzeni ogrzewanej do przestrzeni nieogrzewanej);
wentylacyjnych strat ciepa (strumie powietrza midzy przestrzeni
ogrzewan i nieogrzewan);
12
Hue
wspczynnik strat ciepa z przestrzeni nieogrzewanej (u) do otoczenia (e),

z uwzgldnieniem:
strat ciepa przez przenikanie (do otoczenia i do gruntu);
wentylacyjnych strat ciepa (midzy przestrzeni nieogrzewan a otoczeniem).
3. W uproszczeniu mona przyjmowa wartoci orientacyjne wg tabeli 3.4.

Wspczynnik redukcji temperatury bu uwzgldnia fakt, e temperatura przestrzeni nieogrzewanej w warunkach projektowych moe by wysza od temperatury zewntrznej, a wanie
przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrznej mnoy si pniej wspczynnik projektowej straty ciepa rwnanie (3.1).
W obliczeniach komputerowych najwaciwsze wydaje si obliczanie temperatury przestrzeni
nieogrzewanej na drodze bilansu cieplnego i podstawienie otrzymanej wartoci do rwnania
(3.7). Natomiast w przyblionych obliczeniach rcznych moe by wygodne posugiwanie si
stabelaryzowanymi wartociami wspczynnika redukcji temperatury.
Tabela 3.4. Wspczynnik redukcji temperatury [19]
Przestrze nieogrzewana
bu
Pomieszczenie
tylko z 1 cian zewntrzn
0,4
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych
0,5
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi (np. hale, garae)
0,6
z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa)
0,8
Podziemie1
bez okien/drzwi zewntrznych
0,5
z oknami/drzwiami zewntrznymi
0,8
Poddasze
przestrze poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie dachu z dachwek lub innych materiaw tworzcych pokrycie niecige) bez deskowania pokrytego pap
lub pyt czonych brzegami
1,0
inne nieizolowane dachy
0,9
izolowany dach
0,7
Wewntrzne przestrzenie komunikacyjne

(bez zewntrznych cian, krotno wymiany powietrza mniejsza ni 0,5 h1)
Swobodnie wentylowane przestrzenie komunikacyjne

(powierzchnia otworw/kubatura powierzchni > 0,005 m2/m3)
1,0
Przestrze podpodogowa
(podoga nad przestrzeni nieprzechodni)
0,8
Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite
0,9
Pomieszczenie moe by uwaane za usytuowane w podziemiu, jeli wicej ni 70% powierzchni cian zewntrznych styka si z gruntem.
13
3.7 Straty ciepa do gruntu

Strumie strat ciepa do gruntu moe by obliczony wg normy EN ISO 13370 [13]:
w sposb szczegowy
lub w sposb uproszczony, zamieszczony w normie PN-EN 12831:2006.

Okrelanie strat ciepa do gruntu omwiono w rozdziale 5.
3.8 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci
temperatury
Wspczynnik HT,ij obejmuje ciepo przekazywane przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco innej temperatury. Przestrzeni
ssiedni moe by przylege pomieszczenie w tym samym mieszkaniu (np. azienka), pomieszczenie nalece do innej czci budynku (np. innego mieszkania) lub pomieszczenie
nalece do przylegego budynku, ktre moe by nieogrzewane. Wspczynnik HT,ij oblicza
si w nastpujcy sposb:
H T ,ij = f ij Ak U k , W/K
(3.9)
gdzie:
fij
wspczynnik redukcyjny temperatury, uwzgldniajcy rnic temperatury

przylegej przestrzeni i projektowej temperatury zewntrznej;
Ak
powierzchnia elementu budynku (k), m2;
Uk
wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K.
W przypadku strat ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci

temperatury, nie uwzgldnia si mostkw cieplnych.
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

f ij =
int ,i przyleg ej przestrzeni

,
int ,i e
(3.10)
gdzie:
przylegej przestrzeni
projektowa temperatura przestrzeni przylegej, C;
Wartoci orientacyjne temperatury przylegych przestrzeni ogrzewanych podano w tabeli 3.5,

przy czym:
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C.
Nowa norma wprowadza daleko idce zmiany w zakresie przyjmowanej temperatury w ssiednich pomieszczeniach. Do tej pory, jeli rozpatrywano cian pomidzy dwoma pokojami
mieszkalnymi, to w obu pokojach przyjmowano temperatur +20C. W zwizku z tym rnica temperatury wynosia 0 K, a straty ciepa 0 W. Takie podejcie byo uzasadnione w czasie,
14
kiedy w praktyce nie wystpowaa moliwo indywidualnej regulacji temperatury wewntrznej. Jednak ten sposb oblicze nie jest ju adekwatny, biorc pod uwag obecny stan
prawny (obowizek zapewnienia indywidualnej regulacji) i faktyczny sposb uytkowania
lokali.
Tabela 3.5. Temperatura przylegych przestrzeni ogrzewanych [19]
Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) do:

przylegego pomieszczenia w tej samej jednostce
budynku (np. w mieszkaniu)
przylegej przestrzeni,
C
powinna by okrelona na podstawie przeznaczenia pomieszczenia
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do innej jednostki budynku (np. do innego mieszkania)
int ,i + m,e
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do oddzielnego budynku (ogrzewanego lub nieogrzewanego)
m,e
Czsto zdarza si, e mieszkania przez krtsze lub dusze okresy s nie uywane (zwaszcza
na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo). Wtedy, szczeglnie w przypadku indywidualnego
rozliczania kosztw ogrzewania, temperatura w mieszkaniu jest obniona w stosunku do temperatury projektowej. Dlatego w praktyce czsto pojawia si rnica temperatury po obu stronach przegrody budowlanej. W zwizku z tym, poniewa ciany wewntrzne najczciej nie
s izolowane cieplnie, nawet przy stosunkowo maej rnicy temperatury, mog wystpi
znaczne straty ciepa.
Dlatego zdaniem autorw wskazane jest izolowanie cieplne rwnie przegrd wewntrznych,
oddzielajcych pomieszczenia ogrzewane, jeli pomieszczenia te nale do oddzielnych jednostek budynku (np. mieszka lub lokali uytkowych). Izolacj tak warto wykonywa z materiau, ktry oprcz izolacyjnoci cieplnej posiada waciwoci izolacji akustycznej.
Wedug nowej normy temperatur w ssiednim pomieszczeniu naley przyjmowa na podstawie przeznaczenia tylko, jeli pomieszczenie to naley do tej samej jednostki budynku (np.
do mieszkania). Natomiast jeli pomieszczenie naley do innej jednostki i istnieje moliwo
indywidualnej regulacji temperatury, to do obliczania straty ciepa przyjmuje si redni
arytmetyczn z projektowej temperatury wewntrznej i rocznej redniej temperatury zewntrznej. Z kolei, jeeli ssiednie pomieszczenie naley do oddzielnego budynku (budynku
przylegego), przyjmuje si roczn redni temperatur zewntrzn.
Abstrahujc w tym miejscu od oceny dokadnoci takiej metody oblicze, nie mona nie
przyzna, e metoda ta pozwala przy doborze grzejnikw przynajmniej w sposb przybliony uwzgldnia ryzyko wystpienia obnionej temperatury wewntrznej w ssiednich jednostkach budynku.
Naley rwnie zwrci uwag, e opisane powyej straty ciepa uwzgldnia si w obliczeniach obcienia cieplnego poszczeglnych pomieszcze w celu doboru grzejnikw,
natomiast nie uwzgldnia si ich przy okrelaniu obcienia cieplnego caego budynku
w celu doboru rda ciepa.
15
W skali caego budynku, jeli cz pomieszcze bdzie ogrzewana w sposb osabiony, to

uzyskana w ten sposb nadwyka mocy pozwoli na pokrycie zwikszonego zapotrzebowania
na ciepo w pomieszczeniach ssiednich.
3.9 Podsumowanie
Zarwno nowa jak i dotychczasowa metoda obliczania obcienia cieplnego ma swoje wady
i zalety.
Podstawow wad nowego podejcia jest mnoenie wszystkich wspczynnikw projektowych strat ciepa (rwnie odnoszcych si do strat ciepa przez przestrzenie nieogrzewane
i grunt) przez projektow rnic temperatury (rnic midzy projektow temperatur wewntrzn a projektow temperatur zewntrzn). W zwizku z tym zachodzi konieczno
stosowania wspczynnikw redukcji temperatury, przez co procedura obliczeniowa staje si
matematycznie bardziej skomplikowana i mniej czytelna z punktu widzenia fizyki budowli.
Z kolei zalet nowej metody, zdaniem autorw, jest uwzgldnianie potencjalnych strat ciepa
do ssiednich jednostek budynku (straty ciepa do ssiada) w przypadku indywidualnej regulacji.
Natomiast procedura obliczeniowa wg normy PN-B-03406:1994 wydaje si prostsza (m.in.
nie zachodzi potrzeba obliczania wspczynnikw projektowych strat ciepa) i bardziej czytelna z punktu widzenia fizyki budowli (straty ciepa obliczane s na podstawie rnic temperatury, ktre je wywouj).
16
4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez

przenikanie
Poniej zamieszczono przykady oblicze straty ciepa przez przenikanie przez ciany wg
nowej normy oraz normy dotychczasowej PN-B-03406:1994 [12].
4.1 Przykad 1
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (pokoju mieszkalnego) do otoczenia (e) przez cian zewntrzn bez okna wg rysunku 4.1. Liniowe mostki
cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wspczynnik przenikania ciepa: 0,29 W/m2K,
wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m,
grubo stropw: 35 cm,
kubatura pomieszczenia 100 m3,
liczba stropw przecinajcych izolacj: 0,
liczba przecinanych cian: 0,
lokalizacja: Krakw.
495 (dugo wg PNEN 12831:2006)

480 (dugo wg PN-B-03406:1994)
30
460 (dugo wewntrzna)
10
Pokj +20C
Rys. 4.1. Rysunek do przykadu 1
4.1.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006

Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych:
17
U kc = U k + U tb = 0,29 + 0,05 = 0,34 W/m 2 K

Dugo ciany na podstawie wymiarw zewntrznych wynosi 4,95 m, a wysoko 3,20 m.
W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e)
przez analizowan cian:
H T ,ie = Ak U kc = 15,84 0,34 = 5,386 W/K
Projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ie ( int ,i e ) = 5,386 [20 ( 20 )] = 215 W
4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg PN-B03406:1994.
Dugo ciany na podstawie wymiarw pomidzy osiami cian ograniczajcych wynosi 4,80
m, a wysoko 3,20 m. W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
A = 4,80 3,2 = 15,36 m 2
Strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = U (t i t e ) A = 0,29 [20 ( 20)] 15,36 = 178 W
4.1.3 Porwnanie wynikw

Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 21% wysza w porwnaniu z norm
PN-B-03406:1994. Rnica ta wynika z dwch powodw: po pierwsze ze zmiany sposobu
ustalania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne), a po drugie z dodatku na uwzgldnienie liniowych mostkw cieplnych (metoda uproszczona).
4.2 Przykad 2
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e)
przez przestrze nieogrzewan (u), przez cian wg rysunku 4.2. Liniowe mostki cieplne
uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m,
grubo stropw: 35 cm,
kubatura pomieszczenia 100 m3,
liczba stropw przecinajcych izolacj: 0,
liczba przecinanych cian: 0,
otwory zewntrzne: okno i drzwi,
ilo przegrd zewntrznych: 2,
lokalizacja: Gdask.
18
495 (dugo wg PNEN 12831:2006)

480 (dugo wg PN-B-03406:1994)
30
10
Warsztat (nieogrzewany)
Pokj +20C

Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych:
U kc = U k + U tb = 0,44 + 0,05 = 0,49 W/m 2 K
Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2
Wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur przestrzeni
nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn ustalamy w sposb orientacyjny na pod-
19
stawie tabeli 3.4 (pomieszczenie z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi, z drzwiami zewntrznymi):

bu = 0,6
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia
(e) poprzez przestrze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
H T ,iue = Ak U kc bu = 15,84 0,49 0,6 = 4,657 W/K
Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
T ,i = H T ,iue ( int ,i e ) = 4,657 [20 ( 16)] = 168 W

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg PN-B03406:1994.
Temperatura powietrza w przestrzeni przylegajcej zostaa ustalona na podstawie normy PN82/B-02403 [11] (pomieszczenia nieogrzewane z oknami lub drzwiami zewntrznymi,
z dwiema przegrodami zewntrznymi).
t e = 6C
Strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = U (t i t e ) A = 0,44 [20 ( 6)] 15,36 = 176 W

Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 5% wysza w porwnaniu z norm
PN-B-03406:1994. Rnica ta wynika m.in. ze zmiany sposobu ustalania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne). Poza tym w obu przypadkach temperatura w pomieszczeniu
nieogrzewanym (wzgldnie wspczynnik redukcji temperatury) zostaa ustalona na podstawie wartoci orientacyjnych.
4.3 Przykad 3
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej
przestrzeni (j) ogrzewanej, znajdujcej si w innym mieszkaniu, przez cian wg rysunku 4.3.
Liniowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:

wysoko ciany: 3,20 m,
lokalizacja: Biaystok.
20
495 (dugo wg PNEN 12831:2006)

480 (dugo wg PN-B-03406:1994)
30
10
Pokj +20C
(w ssiednim mieszkaniu)
Pokj +20C

Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2
rednia roczna temperatura zewntrzna dla IV strefy klimatycznej:
m,e = 6,9C
Projektowa temperatura przylegej przestrzeni ogrzewanej na podstawie tabeli 3.5:
przyleg ej przestrzeni =
int ,i + m ,e
2
20 + 6,9
= 13,45C
2
21
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

f ij =
int ,i przyleg ej przestrzeni 20 13,45

=
= 0,156
int ,i e
20 ( 22)
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej
przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
H T ,ij = f ij Ak U k = 0,156 15,84 2,1 = 5,188 W/K
Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewanej (j)
przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ij ( int ,i e ) = 5,188 [20 ( 22 )] = 218 W

Natomiast zgodnie z norm PN-B-03406:1994 nie uwzgldnia si strat ciepa pomidzy pomieszczeniami o tej samej temperaturze obliczeniowej lub jeli rnica temperatury jest
mniejsza ni 4 K. W zwizku z tym, w analizowanym przypadku strata ciepa przez przenikanie wynosi:
Qo = 0 W

Wg normy PN-B-03406:1994, nie wystpuj straty ciepa przez przenikanie przez analizowan cian. Natomiast wg normy PNEN 12831:2006 uzyskano niezerow warto strat ciepa
przez przenikanie do pokoju w ssiednim mieszkaniu. Warto t uwzgldnia si przy doborze grzejnika. Dziki temu moc grzejnika bdzie zwikszona na wypadek obnienia temperatury (osabienia ogrzewania) w ssiednim mieszkaniu. Natomiast, jak ju wspomniano, wartoci tej straty ciepa nie naley uwzgldnia przy doborze rda ciepa.
4.4 Podsumowanie
W przeprowadzonych obliczeniach przykadowych wg normy nowej uzyskano wyniki znacznie wysze od wynikw na podstawie normy dotychczasowej. Rnice wynikay z:
zmiany sposobu okrelania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne),

uwzgldnienia mostkw cieplnych,
innego sposobu okrelania temperatury (wzgldnie wspczynnika redukcji temperatury) w pomieszczeniach nieogrzewanych,
innym okreleniu temperatury projektowej w pomieszczeniu ogrzewanym , nalecym
do osobnej jednostki budynku (innego mieszkania).
Mimo, e przedstawione przykady obliczeniowe maj charakter wyrywkowy i nie obejmuj caego zakresu moliwych przypadkw, ju na ich podstawie mona powiedzie, e przyjcie nowej normy ma duy wpyw nie tylko na sposb prowadzenia oblicze, ale rwnie na
uzyskiwane wyniki. W zwizku z tym, wielkoci powierzchni grzejnych i rde ciepa, okrelone na podstawie nowej normy, mog si rni nawet znacznie (powyej skoku w typoszeregach urzdze) od wielkoci, dobranych na podstawie normy dotychczasowej.
22
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu

5.1 Wprowadzenie
Na potrzeby normy PN-EN 12831:2006 straty ciepa mog by obliczane wg normy EN ISO
13370:
w sposb szczegowy
lub w sposb uproszczony, podany w normie PN-EN 12831:2006.
Sposb uproszczony polega na wykorzystywaniu tabel i wykresw, sporzdzonych dla wybranych przypadkw. Norma PN-EN 12831:2006 podaje rwnie uproszczony sposb oblicze dla podziemia nieogrzewanego i podogi podniesionej z wykorzystaniem wspczynnika
redukcji temperatury bu.
5.2 Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu
Wg normy PN-EN 12831:2006 wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni
ogrzewanej (i) do gruntu (g) w warunkach ustalonych oblicza si w nastpujcy sposb:
H T ,ig = f g1 f g 2 Ak U equiv ,k G w , W/K

k
(5.1)
gdzie:
fg1
wspczynnik korekcyjny, uwzgldniajcy wpyw rocznych waha temperatury zewntrznej (zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN
12831:2006 warto orientacyjna wynosi 1,45);
fg2
wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy redni

roczn temperatur zewntrzn i projektow temperatur zewntrzn;
Ak
powierzchnia elementu budynku (k) stykajca si z gruntem, m2;
Uequiv,k rwnowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k);

W/m2K;
Gw
wspczynnik uwzgldniajcy wpyw wody gruntowej.
Wspczynnik redukcji temperatury wynosi:

f g2 =
int ,i m,e
,
int ,i e
(5.2)
gdzie:
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C;
e
Woda gruntowa ma najczciej pomijalny wpyw na wymian ciepa w gruncie, chyba e

wystpuje na maej gbokoci i jej strumie jest duy. Wspczynnik uwzgldniajcy wpyw
wody gruntowej Gw oblicza si w jeden z nastpujcych sposobw:
w sposb szczegowy wg zacznika H do normy PN-EN ISO 13370:2001
lub na podstawie wartoci orientacyjnych, podanych w zaczniku krajowym do normy PN-EN 12831:2006.
23
Zacznik krajowy do normy PN-EN 12831:2006 podaje dwie wartoci orientacyjne wspczynnika Gw:
Gw = 1,15 jeli odlego midzy zaoonym poziomem wody gruntowej i pyt podogi jest mniejsza ni1 m,
Gw = 1,00 w pozostaych przypadkach.
5.3 Wymiar charakterystyczny podogi

Kluczowym pojciem dla okrelania strat ciepa przez podog do gruntu jest wymiar charakterystyczny podogi B', okrelony rwnaniem:
B =
A
, m
P
(5.3)
1
2
gdzie:
A
pole powierzchni podogi, m2;
obwd podogi (uwzgldniajcy tylko ciany zewntrzne), m.
Obwd podogi P uwzgldnia dugo cakowit cian zewntrznych, oddzielajcych ogrzewany budynek od otoczenia zewntrznego lub nieogrzewanej przestrzeni, lecej poza izolowan obudow budynku (np. dobudowane garae, pomieszczenia gospodarcze itp.)
Wymiar charakterystyczny podogi B' zdefiniowany jest w normie PN-EN ISO 13370:2001
w odniesieniu do caego budynku. Natomiast zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 wymiar
ten dla poszczeglnych pomieszcze powinien by okrelany w jeden z nastpujcych sposobw:
dla pomieszcze bez cian zewntrznych stosuje si warto B' obliczon dla caego
budynku;
dla wszystkich pomieszcze z dobrze izolowan podog (Upodogi < 0,5 W/m2K) rwnie stosuje si warto B' obliczon dla caego budynku;
dla pozostaych pomieszcze (pomieszczenia ze cianami zewntrznymi oraz jednoczenie ze sabo izolowan podog) warto B' naley oblicza oddzielnie dla kadego pomieszczenia.
Naley zwrci uwag, e wzoru (5.3) nie da si zastosowa dla pomieszcze bez cian zewntrznych, gdy obwd P wynosi wwczas zero (zgodnie z powyszym stosuje si wtedy
warto obliczon dla caego budynku).
5.4 Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa

Wartoci rwnowanego wspczynnika przenikania ciepa podg i cian stykajcych si
z gruntem mona odczyta z wykresw (rys. 5.15.4) lub tabel 5.15.4. Naley zwrci uwag, e tabele i wykresy zostay opracowane tylko dla wybranych przypadkw.
24
Uequiv,k, W/m K
z=0m
B', m
a - podoga betonowa (bez izolacji)
Rys. 5.1. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu. Na podstawie [19]
Tabela 5.1. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu [19]
Warto B'
m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 0 m)

W/m2K
bez izolacji
Upodogi =
2,0 W/m2K
Upodogi =
1,0 W/m2K
Upodogi =
0,5 W/m2K
Upodogi =
0,25 W/m2K
1,30
0,77
0,55
0,33
0,17
0,88
0,59
0,45
0,30
0,17
0,68
0,48
0,38
0,27
0,17
0,55
0,41
0,33
0,25
0,16
10
0,47
0,36
0,30
0,23
0,15
12
0,41
0,32
0,27
0,21
0,14
14
0,37
0,29
0,24
0,19
0,14
16
0,33
0,26
0,22
0,18
0,13
18
0,31
0,24
0,21
0,17
0,12
20
0,28
0,22
0,19
0,16
0,12
25
Uequiv,k, W/m K
z = 1,5 m
B', m
Rys. 5.2. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 1,5 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [19]
Tabela 5.2. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 1,5 m poniej poziomu terenu [19]
Warto B'
m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 1,5 m)

W/m2K
bez izolacji
Upodogi =
2,0 W/m2K
Upodogi =
1,0 W/m2K
Upodogi =
0,5 W/m2K
Upodogi =
0,25 W/m2K
0,86
0,58
0,44
0,28
0,16
0,64
0,48
0,38
0,26
0,16
0,52
0,40
0,33
0,25
0,15
0,44
0,35
0,29
0,23
0,15
10
0,38
0,31
0,26
0,21
0,14
12
0,34
0,28
0,24
0,19
0,14
14
0,30
0,25
0,22
0,18
0,13
16
0,28
0,23
0,20
0,17
0,12
18
0,25
0,22
0,19
0,16
0,12
20
0,24
0,20
0,18
0,15
0,11
26
Uequiv,k, W/m K
z=3m
B', m
Rys. 5.3. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 3,0 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [19]
Tabela 5.3. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi pooon 3,0 m poniej poziomu terenu [19]
Warto B'
m
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 3,0 m)

W/m2K
bez izolacji
Upodogi =
2,0 W/m2K
Upodogi =
1,0 W/m2K
Upodogi =
0,5 W/m2K
Upodogi =
0,25 W/m2K
0,63
0,46
0,35
0,24
0,14
0,51
0,40
0,33
0,24
0,14
0,43
0,35
0,29
0,22
0,14
0,37
0,31
0,26
0,21
0,14
10
0,32
0,27
0,24
0,19
0,13
12
0,29
0,25
0,22
0,18
0,13
14
0,26
0,23
0,20
0,17
0,12
16
0,24
0,21
0,19
0,16
0,12
18
0,22
0,20
0,18
0,15
0,11
20
0,21
0,18
0,16
0,14
0,11
27
Uequiv,k, W/m K
Uc iany , W/m K
Rys. 5.4. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia. Na podstawie [19]
Tabela 5.4. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia [19]
Uciany
W/m2K
Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany Uequiv,bw

W/m2K
z=Om
z=1m
z=2m
z=3m
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,50
0,44
0,39
0,35
0,32
0,75
0,63
0,54
0,48
0,43
1,00
0,81
0,68
0,59
0,53
1,25
0,98
0,81
0,69
0,61
1,50
1,14
0,92
0,78
0,68
1,75
1,28
1,02
0,85
0,74
2,00
1,42
1,11
0,92
0,79
2,25
1,55
1,19
0,98
0,84
2,50
1,67
1,27
1,04
0,88
2,75
1,78
1,34
1,09
0,92
3,00
1,89
1,41
1,13
0,96
28
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa

w przypadku wentylacji naturalnej
6.1 Wprowadzenie
W normie PNEN 12831 [19] w miejsce dotychczasowego pojcia zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji wystpuje projektowa wentylacyjna strata ciepa.
Dotychczasowa norma PN-B-03406:1994 okrelaa zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji

na podstawie strumienia powietrza wymaganego ze wzgldw higienicznych. Natomiast wg
normy PNEN 12831 naley rwnie okreli strumie powietrza infiltrujcego i przyj
wiksz z tych dwch wartoci.
6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa
Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania projektowej wentylacyjnej straty ciepa
przestrzeni ogrzewanej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W
(6.1)
gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
e
6.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa

Jak wynika z rwnania (6.1) wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa HV,i odnosi strat ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej. Wspczynnik ten oblicza
si w nastpujcy sposb:
H V ,i = V&i c p , W/K
(6.2)
gdzie:
V&i
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/s;
gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3;
cp
ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza

w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (6.2)
przyjmuje nastpujc posta:
H V ,i = 0,34 V&i , W/K
(6.3)
gdzie:
V&i
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h.
Sposb okrelania strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego zaley od tego, czy w pomieszczeniu znajduje si instalacja wentylacyjna czy nie.
29
6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego

W przypadku braku instalacji wentylacyjnej zakada si, e powietrze dopywajce do pomieszczenia charakteryzuje si parametrami powietrza zewntrznego.
Jako warto strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego naley przyj wiksz z dwch
wartoci:
warto strumienia powietrza na drodze infiltracji V&inf ,i ,
minimalna warto strumienia powietrza wentylacyjnego, wymagana ze wzgldw higienicznych V&min ,i .
V&i = max (V&inf,i , V&min ,i ), m 3 /h
(6.4)
Dokadn metod okrelania strumienia objtoci powietrza w budynku podano w PN-EN

13465 [17]. Natomiast norma PNEN 12831 zawiera zalenoci uproszczone, ktre przytoczono poniej.
6.5 Infiltracja przez obudow budynku
Norma PNEN 12831 podaje wzr na obliczanie strumienia powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
V&inf ,i = 2 Vi n50 ei i , m 3 /h
(6.5)
gdzie:
Vi
kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw wewntrznych), m3;
n50
krotno wymiany powietrza wewntrznego, wynikajca z rnicy cinienia

50 Pa midzy wntrzem a otoczeniem budynku, z uwzgldnieniem wpywu
nawiewnikw powietrza (tabela 6.1), h1;
ei
wspczynnik osonicia (tabela 6.2);
wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy wzrost prdkoci wiatru w zalenoci od wysokoci pooenia przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu
(tabela 6.3).
Wspczynnik 2 w rwnaniu (6.5) uwzgldnia najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym

cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony.
30
Tabela 6.1. Krotno wymiany powietrza dotyczca caego budynku [19]
Konstrukcja
n50
h1
Stopie szczelnoci obudowy budynku
(jako uszczelek okiennych)
wysoki (wysoka
redni (okna z pojako uszczelek w dwjnym oszkleniem,
oknach i drzwiach) uszczelki standardowe)
niski (pojedynczo
oszklone okna, bez
uszczelek)
budynki jednorodzinne
<4
410
> 10
inne mieszkania
lub budynki
<2
25
>5
Tabela 6.2. Wspczynnik osonicia. Na podstawie [19]
Klasy osonicia
e
Ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej
(okna i drzwi)
0
>1
Brak osonicia
(budynek w wietrznej przestrzeni, wysokie budynki w
centrach miast)
0,03
0,05
rednie osonicie
(budynki na prowincji z drzewami lub innymi budynkami
wok nich, przedmiecia)
0,02
0,03
Dobrze osonite
(budynki rednio wysokie
w centrach miast, budynki
w lasach)
0,01
0,02
Tabela 6.3. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko [19]
Wysoko przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu

(wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu)
0 10 m
1,0
>10 30 m
1,2
>30 m
1,5
31
6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych

Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych, dopywajcy do przestrzeni ogrzewanej (i) moe by okrelony w sposb nastpujcy:
V&min ,i = n min Vi , m 3 /h
(6.6)
gdzie:
nmin minimalna krotno wymiany powietrza na godzin (tabela 6.4), h1;
Vi
kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw wewntrznych), m3.
Tabela 6.4. Minimalna krotno wymiany powietrza zewntrznego [19]
Typ pomieszczenia
nmin
h1
Pomieszczenie mieszkalne (orientacyjnie)
0,5
Kuchnia lub azienka z oknem
0,5
Pokj biurowy
1,0
Sala konferencyjna, sala lekcyjna
2,0
Krotnoci wymiany powietrza podane w tabeli 6.4 odniesione s do wymiarw wewntrznych. Jeli w obliczeniach stosowane s wymiary zewntrzne, wartoci krotnoci wymiany
powietrza podane w tabeli naley pomnoy przez stosunek midzy kubatur wewntrzn
i zewntrzn (w przyblieniu mona przyj 0,8).
W przypadku otwartych kominkw naley przyjmowa wysze wartoci strumienia powietrza, wymagane ze wzgldu na proces spalania.
Przy obliczaniu strumienia powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych w rwnaniu (6.5) wystpuje wspczynnik 2, uwzgldniajcy najbardziej niekorzystny
przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony (patrz
punkt 6.5). Natomiast w przypadku obliczania obcienia cieplnego caego budynku, taka
konieczno nie zachodzi, poniewa najgorszy przypadek nie wystpi jednoczenie w pomieszczeniach z obu stron budynku. Dlatego sum strumieni powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych naley pomnoy przez 0,5. W zwizku z tym strumie powietrza infiltrujcego dla budynku okrela si w nastpujcy sposb:
V&
= max(0,5 V&inf,i ,
V& ),
min ,i
m 3 /h
(6.7)
6.8 Przykad
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3,
rodzaj budynku: wielorodzinny,
stopie szczelnoci obudowy budynku: redni,
32
klasa osonicia: rednie osonicie,
ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1,
wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m,

lokalizacja: Pozna.

Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 6.1.
Minimalny strumie
powietrza, wymagany ze
wzgldw higienicznych
Strumie powietrza
infiltrujcego
max
Strumie powietrza
wentylacyjnego
Wspczynnik projektowej
wentylacyjnej straty ciepa
Projektowa wentylacyjna
strata ciepa
Rys. 6.1. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wasne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1).

Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
V&inf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych:

V&min = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:
V& = max V&inf , V&min = max(5,88; 17,50 ) = 17,50 m 3 /h
33
W omawianym przykadzie minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych, przewysza strumie powietrza infiltrujcego. Dzieje si tak w przypadku
wikszoci typowych budynkw do 10 m wysokoci [2].
Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa:
H V = 0,34 V&i = 0,34 17,50 = 5,95 W/K
Projektowa wentylacyjna strata ciepa:
V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji
wg PN-B-03406:1994:
Qw = [0,34(t i t e ) 9]V = [0,34(20 ( 18)) 9]35 = 345 W
W tym przypadku warto obliczona wg PN-B-03406:1994 jest znacznie wiksza ni otrzymana wg PNEN 12831. Wynika to przede wszystkim z faktu, e norma PN-B-03406:1994
zakadaa 1 wymian powietrza na godzin, natomiast nowa norma podaje dla pomieszcze
mieszkalnych minimaln warto 0,5 wymiany powietrza na godzin.
Jednak w przypadku duych wartoci strumienia powietrza infiltrujcego warto projektowej
wentylacyjnej straty ciepa wg nowej normy moe by wysza ni wg normy dotychczasowej.
34
7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w

przypadku instalacji wentylacyjnej
7.1 Wprowadzenie
Jeeli instalacja wentylacyjna nie jest zidentyfikowana, wentylacyjne straty ciepa okrela si
tak, jak w przypadku budynku bez instalacji wentylacyjnej (z wentylacj naturaln).
Powietrze nawiewane do przestrzeni ogrzewanej przez instalacj wentylacyjn moe mie

rn temperatur. Norma PNEN 12831 operuje wartoci strumienia powietrza wentylacyjnego przy zaoeniu, e jego temperatura jest rwna projektowej temperaturze zewntrznej.
Natomiast w przypadku wyszej temperatury powietrza warto strumienia jest odpowiednio
redukowana obliczeniowo.
7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa
Wzr na projektow wentylacyjn strat ciepa jest taki sam, jak w przypadku wentylacji naturalnej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W
(7.1)
gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
i,int projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e
7.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa

Rwnie wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa oblicza si w sposb analogiczny, jak w przypadku wentylacji naturalnej. Wspczynnik ten odnosi strat ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej.
H V ,i = V&i c p , W/K
(7.2)
gdzie:
V&i
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/s;
gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3;
cp
ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza

w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (7.2)
przyjmuje nastpujc posta:
H V ,i = 0,34 V&i , W/K
(7.3)
gdzie:
V&i
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h.
35
7.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego

Norma PNEN 12831 podaje nastpujcy sposb obliczania strumienia powietrza wentylacyjnego strefy ogrzewanej (i) w przypadku wystpowania instalacji wentylacyjnej:
V&i = V&inf,i + V&su,i f V ,i + V&mech,inf ,i , m 3 /h
(7.4)
gdzie:
V&inf,i strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h;
V&su,i strumie objtoci powietrza doprowadzonego do przestrzeni ogrzewanej (i),

m3/h;
fV,i
wspczynnik redukcji temperatury;
V&mech,inf ,i nadmiar strumienia objtoci powietrza usuwanego z przestrzeni ogrzewanej
(i), m3/h.
Obliczony w ten sposb strumie powietrza mona okreli jako cieplnie rwnowany
(w artykule [2] uywane jest okrelenie termicznie efektywny thermisch wirksam), tzn.
taki, ktrego podgrzanie od temperatury zewntrznej do temperatury powietrza wewntrznego
wymagaoby takiej samej iloci ciepa, co podgrzanie rzeczywistych strumieni przy ich rzeczywistych wartociach temperatury. Z punktu widzenia zapotrzebowania na ciepo, strumie
ten jest traktowany w dalszych obliczeniach, tak jak byby to strumie powietrza o temperaturze zewntrznej.
Okrelanie strumienia powietrza infiltrujcego oraz minimalnego strumienia powietrza ze
wzgldw higienicznych, zostao omwione w rozdziale 6.
Wg normy PNEN 12831 strumie powietrza wentylacyjnego V&i nie powinien by mniejszy
od minimalnego strumienia powietrza ze wzgldw higienicznych. Rozumiejc literalnie zapis w normie, mona doj do wniosku, e wymaganie to dotyczy strumienia, obliczonego wg
rwnania (7.4). Jednak naley zwrci uwag, e warto V&i uwzgldnia wspczynnik redukcji temperatury. Dlatego wydaje si wystarczajcym, aby niemniejszy ni strumie minimalny by rzeczywisty strumie powietrza zewntrznego, a nie strumie termicznie rwnowany (patrz przykad). Odnoszenie wymaga higienicznych do strumienia zredukowanego
obliczeniowo (cieplnie rwnowanego), ktry moe by znacznie mniejszy od rzeczywistego,
podwaaoby natomiast m.in. celowo stosowania odzysku ciepa z powietrza wentylacyjnego.
7.5 Strumie powietrza doprowadzonego
Jeli instalacja wentylacyjna jest zidentyfikowana, strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i) okrela si na podstawie projektu instalacji.
Powietrze dostarczane do pomieszczenia ma zazwyczaj temperatur wysz od projektowej

temperatury zewntrznej. W tym przypadku naley pomnoy strumie powietrza przez
wspczynnik redukcji temperatury:
f V ,i =
int ,i su ,i
int ,i e
(7.5)
gdzie:
36

su,i temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e
Wspczynnik redukcji temperatury umoliwia przeliczenie strumienia objtoci powietrza

dostarczanego o danej temperaturze na odpowiedni strumie powietrza o temperaturze zewntrznej, ktrego podgrzanie do temperatury powietrza wewntrznego wymaga takiej samej
iloci ciepa.
7.6 Odzysk ciepa
Jeli stosowany jest system odzysku ciepa, temperatura su,i moe by obliczona na podstawie efektywnoci (sprawnoci) odzysku ciepa. Jeli przy odzysku ciepa nie zachodzi jednoczenie wymiana wilgoci (np. w wymienniku pytowym rys. 7.1) oraz strumie powietrza
nawiewanego rwny jest strumieniowi powietrza wywiewanego, zachodzi nastpujca rwno [5]:
su ,i = e + V ( int ,i e )
(7.6)
gdzie:
efektywno (sprawno) odzysku ciepa;
pozostae oznaczenia jw.

Ukad temperatur pokazano na przykadzie wymiennika pytowego na rys. 7.1.
int,i
su,i
Rys. 7.1. Schemat wymiennika pytowego
Orientacyjne wartoci efektywnoci odzysku ciepa dla rnych systemw podano w tabeli
7.1 [1].
37
Tabela 7.1. Porwnanie systemw odzysku ciepa. Na podstawie [1]
System odzysku
ciepa
Efektywno
odzysku ciepa
(bez odzysku
wilgoci)
Powietrze
nawiewane
i wywiewane
w jednej centrali
Czci ruchome
Moliwo
wymiany wilgoci
Wymiennik pytowy
50-60%
tak
nie
nie
Rekuperacja porednia
40-50%
nie
tak
nie
Rurka cieplna
50-60%
tak
nie
nie
Wymiennik obrotowy bez odzysku

wilgoci
65-80%
tak
tak
w maym stopniu
Wymiennik obrotowy z odzyskiem

wilgoci
65-80%
tak
tak
tak
W tym miejscu warto zauway, e po podstawieniu temperatury powietrza dostarczanego

z rwnania (7.6) do rwnania (7.5) otrzymamy:
f V ,i =
f V ,i =
int ,i e V ( int ,i e )
int ,i e
(7.7)
(1 V )( int ,i e )
(7.8)
int ,i e
W zwizku z tym, wspczynnik redukcji temperatury w przypadku odzysku ciepa z powietrza usuwanego, przy podanych wyej zaoeniach, mona obliczy z nastpujcego rwnania:
f V ,i = 1 V
(7.9)
7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego

Norma zakada, e jeeli strumie powietrza usuwanego z pomieszczenia jest wikszy od
strumienia dostarczanego, to powstaa rnica jest kompensowana przez strumie powietrza
zewntrznego, dopywajcego przez obudow budynku.
Jeeli nadmiar strumienia powietrza usuwanego nie jest inaczej okrelony, to jego warto
w odniesieniu do caego budynku mona obliczy w nastpujcy sposb:
V&mech,inf = max(V&ex V&su , 0 ), m 3 /h
(7.10)
gdzie:
V&ex
strumie objtoci powietrza usuwanego w odniesieniu do caego budynku,

m3/h;
38
V&su
strumie objtoci powietrza doprowadzonego w odniesieniu do caego budynku, m3/h.
W budynkach mieszkalnych, strumie objtoci powietrza doprowadzanego w odniesieniu do

caego budynku jest czsto przyjmowany jako rwny zeru.
Warto nadmiaru strumienia powietrza usuwanego dla caego budynku, otrzyman wg rwnania (7.10), rozdziela si nastpnie na poszczeglne przestrzenie budynku na podstawie ich
przepuszczalnoci. Jeli przepuszczalnoci nie zostay okrelone, rozdzia strumienia powietrza zewntrznego moe by przeprowadzony w sposb uproszczony, proporcjonalnie do kubatury kadej przestrzeni:
Vi
, m 3 /h
V&mech,inf ,i = V&mech,inf
V
i
(7.11)
gdzie:
Vi
kubatura przestrzeni (i), m3.
W analogiczny sposb mona rozdziela strumie powietrza dostarczonego do caego budynku.

Strumie powietrza infiltrujcego dla caego budynku norma okrela w nastpujcy sposb:
V&
= 0,5 V&inf,i + (1 V ) V&su,i + V&mech,inf ,i , m 3 /h
(7.12)
Podobnie jak w rwnaniu dla wentylacji naturalnej, przed sum strumieni powietrza infiltrujcego wystpuje mnonik 0,5. Wynika on z tego, e przy obliczaniu strumienia powietrza
infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych stosuje si wspczynnik 2,
uwzgldniajcy najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze
wpywa do budynku z jednej strony. Natomiast w przypadku obliczania obcienia cieplnego
caego budynku, nie zachodzi konieczno uwzgldniania mnonika 2, poniewa wyej opisana niekorzystna sytuacja nie wystpi jednoczenie w pomieszczeniach z obu stron budynku
(patrz punkt 6.7).
Dodatkowo norma mwi, e jeli dostarczane powietrze jest ogrzewane przez ssiedni instalacj (instalacj wentylacyjn), naley uwzgldni to w obliczeniach wymaganego obcienia
cieplnego do zwymiarowania rda ciepa.
7.9 Przykad
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3,
rodzaj budynku: wielorodzinny,
stopie szczelnoci obudowy budynku: redni,
klasa osonicia: rednie osonicie,
ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1,
wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m,
strumie objtoci powietrza doprowadzonego do przestrzeni ogrzewanej: 25 m3/h,
nadmiar strumienia objtoci powietrza usuwanego z przestrzeni ogrzewanej: 0 m3/h,
39
zastosowano wymiennik pytowy do odzysku ciepa z powietrza usuwanego o efektywnoci 60% (strumie powietrza usuwanego jest rwny strumieniowi powietrza dostarczanego), brak recyrkulacji powietrza,
lokalizacja: Pozna.

Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 7.2.
Strumie powietrza
wentylacyjnego
Sprawdzenie warunku
minimalnego strumienia
objtoci powietrza
ze wzgldw higienicznych
Wspczynnik projektowej
wentylacyjnej straty ciepa
Projektowa wentylacyjna
strata ciepa
Rys. 7.2. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wasne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1), e = 0,02 (tabela 6.2), = 1,2 (tabela
6.3).
Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
V&inf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej z uwzgldnieniem odzysku

ciepa z powietrza usuwanego:
su ,i = e + V ( int,i e ) = 18 + 0,6[20 ( 18)] = 4,8C
Wspczynnik redukcji temperatury wg rwnania (7.5):

f V ,i =
int ,i su ,i
20 4,8
=
= 0,4
int ,i e
20 ( 18)
Wspczynnik redukcji temperatury mona rwnie obliczy wg rwnania (7.9):
40
f V ,i = 1 V = 1 0,6 = 0,4
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:
V&i = V&inf,i + V&su,i f V ,i + V&mech,inf ,i = 5,88 + 25 0,4 + 0 = 15,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych:

V&min = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h
Obliczona warto termicznie rwnowanego strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego
(15,88 m3/h) jest mniejsza od wartoci minimalnej, wymaganej ze wzgldw higienicznych
(17,50 m3/h). Jednak obliczona w sposb podany w normie moc ciepa pozwoli na podgrzanie
strumienia powietrza 30,88 m3/h, ktry jest prawie dwa razy wikszy od strumienia minimalnego. Dlatego do dalszych oblicze wydaje si celowe przyj warto zredukowan 15,88
m3/h. Warto strumienia jest redukowana, poniewa dalej, przy obliczaniu straty ciepa, zakada si, e powietrze jest podgrzewane od temperatury zewntrznej.
Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa:
H V = 0,34 V&i = 0,34 15,88 = 5,40 W/K
Projektowa wentylacyjna strata ciepa:
V = H V ( int e ) = 5,40 [20 ( 18)] = 205 W
Natomiast przyjmujc zgodnie z zapisem w normie PNEN 12831:2006 strumie objtoci
powietrza wentylacyjnego jako rwny minimalnemu strumieniowi objtoci powietrza wymaganemu ze wzgldw higienicznych, wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa wynosi:
H V = 0,34 V&i = 0,34 17,5 = 5,95 W/K
Natomiast projektowa wentylacyjna strata ciepa wynosi w tym przypadku:
V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W
Otrzymana w ten sposb warto jest wysza, poniewa nie w peni uwzgldnia korzyci wynikajce z zastosowania systemu odzysku ciepa z powietrza usuwanego.

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji
wg PN-B-03406:1994. Norma ta nie przewidywaa jasno moliwoci wsppracy instalacji
grzewczej i wentylacyjnej. Jednak po uwzgldnieniu poprawki, zaproponowanej przez
Piotra Wereszczyskiego [8], mona zapisa:
Qw = 0,34(t i t n )V&w q zc V = 0,34(20 4,8)30 9 35 = 155 315 = 160 W
Poniewa obliczona warto jest ujemna, naley zgodnie z norm przyj zero. Oznacza to,
e zaoone w normie zyski ciepa 9 W/m3 pokryj w caoci zapotrzebowanie ciepa do podgrzania powietrza wentylacyjnego.
41
7.10 Podsumowanie
Norma PNEN 12831 przewiduje explicite moliwo wsppracy instalacji centralnego
ogrzewania i instalacji wentylacyjnej, co jest jej zalet w porwnaniu z norm dotychczasow. Jednak wydaje si celowym doprecyzowanie warunku minimalnego strumienia powietrza
ze wzgldw higienicznych. Zdaniem autorw niniejszy warunek powinien odnosi si do
rzeczywistego strumienia powietrza zewntrznego, a nie do strumienia cieplnie rwnowanego (zredukowanego obliczeniowo z uwagi na inn temperatur powietrza wentylacyjnego ni
temperatura zewntrzna).
42
8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania

8.1 Wprowadzenie
Istotn zmian, wprowadzon przez norm PN-EN 12831:2006, w stosunku do metodyki
dotychczasowej jest rozrnienie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe
obcienie cieplne.
Rnica polega na tym, e projektowe obcienie cieplne obok cakowitej projektowej

straty ciepa uwzgldnia dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do
skompensowania skutkw osabienia ogrzewania (rys. 8.1).
Projektowa strata ciepa

przez przenikanie
Projektowe
obcienie cieplne
Wentylacyjna
strata ciepa
Cakowita projektowa
strata ciepa
Nadwyka mocy cieplnej

(skompensowanie skutkw
osabienia ogrzewania)
Rys. 8.1. Porwnanie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe obcienie cieplne
Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej okrelone jest rwnaniem:

HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W
(8.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W;
RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osabienia
ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W.
Jak ju wspomniano, w normie PN-B-03406:1994 [12] zrezygnowano z wystpujcego
wczeniej dodatku na przerwy w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika wprowadzonej
obecnie nadwyki mocy cieplnej). W momencie wprowadzenia normy PN-B-03406:1994
wycofanie tego dodatku uzasadniono wzgldami ekonomicznymi [12]. Miao to zapobiega
znacznemu wzrostowi kosztw elementw instalacji (rde ciepa, grzejnikw, przewodw).
Dlatego zaoono cigo dziaania instalacji przy temperaturze rwnej lub niszej ni 5C.
Natomiast w obecnej sytuacji ekonomicznej stosunek kosztw eksploatacyjnych do kosztw
inwestycyjnych instalacji grzewczych jest znacznie wikszy ni wczeniej i dlatego ponowne
umoliwienie stosowania osabienia ogrzewania take przy niskich temperaturach zewntrznych wydaje si uzasadnione.
43
8.2 Zaoenia metody

Straty ciepa oblicza si, zakadajc ustalony model wymiany ciepa. Natomiast ogrzewanie
z przerwami lub osabieniem wymaga zapewnienia nadwyki mocy ponad moc, ktra pozwala pokrywa straty ciepa w warunkach ustalonej wymiany ciepa. Nadwyka ta umoliwia
osignicie wymaganej temperatury wewntrznej w okrelonym czasie po okresie osabienia.
Oglnie nadwyka zaley od nastpujcych czynnikw:

pojemnoci cieplnej budynku,
czasu, w ktrym ma by osignita wymagana temperatura wewntrzna,
zakadanego obnienia temperatury w okresie osabienia ogrzewania,
charakterystyk ukadu regulacji instalacji.
Nadwyka mocy cieplnej czasami nie jest wymagana, np.:
jeli ukad regulacji wycza program osabienia w okresie niskich temperatur zewntrznych (podobnie, jak byo to przyjte w normie PN-B-03406:1994),
straty ciepa mog by ograniczone w okresie osabienia ogrzewania, np. poprzez

zmniejszenie intensywnoci wentylacji.
Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 nadwyka mocy powinna by uzgodniona z klientem (zleceniodawc).
Nadwyka mocy moe by okrelona metod dokadn na podstawie oblicze dynamicznych.

Natomiast norma PN-EN 12831:2006 podaje metod uproszczon. Metoda ta moe by stosowana w odniesieniu do:
budynkw mieszkalnych (okres osabienia do 8 godzin, konstrukcja nie jest lekka),
budynkw niemieszkalnych (okres osabienia weekendowego do 48 godzin, okres
uytkowania do 8 godzin dziennie, projektowa temperatura wewntrzna od 20C do
22C).
Efektywna masa budynku jest klasyfikowana w trzech kategoriach:
dua masa budynku (betonowe podogi i sufity poczone ze cianami z cegy lub betonu);
rednia masa budynku (betonowe podogi i sufity oraz lekkie ciany);
lekka masa budynku (podwieszone sufity i podniesione podogi oraz lekkie ciany).
8.3 Wspczynnik nagrzewania
Nadwyka mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla przestrzeni ogrzewanej
(i) moe by okrelona w nastpujcy sposb:
RH ,i = Ai f RH , W
(8.2)
gdzie:
Ai
wewntrzna powierzchnia podogi przestrzeni ogrzewanej (i), m2;
fRH
wspczynnik nagrzewania.
44
Wspczynnik nagrzewania fRH zaley od zaoonego obnienia temperatury w okresie osabienia ogrzewania i czasu nagrzewania, w ktrym ma by osignita wymagana temperatura
wewntrzna. Wartoci wspczynnika nagrzewania s podane w zaczniku krajowym do
normy PN-EN 12831:2006 (tabela 8.1 i 8.2). Wartoci podane w tabelach odnosz si do wewntrznej powierzchni podogi i mog by stosowane dla pomieszcze, ktrych rednia wysoko nie przekracza 3,5 m. Wartoci tych nie stosuje si w przypadku elektrycznego
ogrzewania akumulacyjnego.
Tabela 8.1. Wspczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych, osabienie nocne maksimum
przez 12 h [19]
Czas
nagrzewania,
godz.
Wspczynnik nagrzewania fRH ,

W/m2
Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa
2K
3K
4K
masa budynku
masa budynku
masa budynku
niska
rednia
dua
niska
rednia
dua
niska
rednia
dua
18
23
25
27
30
27
36
27
31
16
22
18
20
23
22
24
25
13
18
11
16
18
18
18
18
11
16
13
16
11
16
16
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o wicej
ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
Tabela 8.2. Wspczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych, osabienie nocne maksimum przez
8 h [19]
Wspczynnik nagrzewania fRH ,W/m2
Czas
nagrzewania,
godz.
Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa

1K
2K
3K
masa budynku dua
masa budynku dua
masa budynku dua
11
22
45
11
22
16
13
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o wicej
ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
45
8.4 Przykad
Obliczy nadwyk mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla pokoju mieszkalnego z rys. 8.2, przy nastpujcych zaoeniach:
wysoko pomieszczenia: 2,8 m,
masa budynku: dua,
zakadane obnienie temperatury podczas osabienia nocnego: 2 K,
czas nagrzewania:
a) 1 godz.,
b) 2 godz.
450
402,5
15
96,5
200
120
96,5
332,5
Pokj
+20C
2
12,9 m
15
380
40
40
Rys. 8.2. Rysunek do przykadu. Rzut pomieszczenia
46
Rozwizanie:
ad a) Wspczynnik nagrzewania fRH odczytujemy z tabeli 8.2 (budynek mieszkalny):
fRH = 22 W/m2.
RH ,i = Ai f RH = 12,9 22 = 285 W
ad b) Wspczynnik nagrzewania fRH = 11 W/m2.
RH ,i = Ai f RH = 12,9 11 = 142 W
Wyduenie czasu nagrzewania pomieszczenia po osabieniu nocnym z 1 do 2 godzin spowodowao dwukrotne zmniejszenie wymaganej nadwyki mocy cieplnej. Natomiast dalsze
zwikszanie czasu przyniesie ju znacznie mniejsze redukcje nadwyki mocy.
8.5 Podsumowanie
Zakadanie duego obnienia temperatury w okresie osabienia i krtkiego czasu nagrzewania
po osabieniu powoduje uzyskanie duych wartoci wymaganej nadwyki mocy cieplnej. Dlatego parametry te naley uzgodni ze zleceniodawc.
Metoda okrelania nadwyki mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia, zawarta

w normie PN-EN 12831:2006, jest uproszczona. Dokadniejsze wyniki mona uzyska na
drodze oblicze dynamicznych, ktre mog uwzgldnia indywidualne cechy danego budynku.
47
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze

9.1 Wprowadzenie
Podstawowa metoda obliczeniowa podana w normie PN-EN 12831:2006 [19] opiera si na
zaoeniu jednakowej temperatury wewntrznej w ogrzewanym pomieszczeniu. Zaoenie
takie jest spenione z wystarczajc dokadnoci w pomieszczeniach o wysokoci do 5 m.
Natomiast w pomieszczeniach wyszych wystpuje znaczny pionowy gradient temperatury,
ktry zwiksza straty ciepa.
Pionowy gradient temperatury zaley od nastpujcych czynnikw:

wysokoci pomieszczenia,
strat ciepa pomieszczenia (poziomu izolacji cieplnej i strefy klimatycznej),
typu i lokalizacji grzejnikw.
Wpyw gradientu temperatury uwzgldnia si w postaci dodatkw do projektowych strat ciepa. Dodatki te najlepiej byoby okrela na podstawie wynikw dynamicznych oblicze symulacyjnych, gdy mona by wwczas uwzgldnia indywidualne waciwoci poszczeglnych budynkw.
9.2 Wspczynnik poprawkowy
Norma PN-EN 12831:2006 w zaczniku B podaje orientacyjne wartoci wspczynnika poprawkowego ze wzgldu na wysoko pomieszczenia (tabela 9.1). Wartoci te mona stosowa dla budynkw, w ktrych projektowe straty ciepa nie przekraczaj 60 W/m2 powierzchni
podogi. Skorygowan cakowit projektow strat ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) oblicza
si wwczas w nastpujcy sposb:
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i , W
(9.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i), W;
fh,i
wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia, okrelany

wg tabeli 9.1.
9.3 Przykad
Obliczy cakowit projektow strat ciepa przestrzeni ogrzewanej, dla nastpujcych zaoe:
projektowa strata ciepa przez przenikanie: 2 540 W,
projektowa wentylacyjna strata ciepa: 450 W,
wysoko pomieszczenia 7 m,
grzejniki konwekcyjne.
Rozwizanie:
Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia odczytujemy z tabeli 9.1
fh,i = 1,15.
48
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i = (2 540 + 450) 1,15 = 3 439 W

Tabela 9.1. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia [19]
Wspczynnik fh,i
Sposb ogrzewania
oraz typ i lokalizacja grzejnikw
Wysoko przestrzeni ogrzewanej

5 do 10 m
10 do 15 m
1,15
niewaciwe do takiego
zastosowania
1,15
1,15
niewaciwe do takiego
zastosowania
Strumie poprzeczny na maej wysokoci
1,30
1,60
Strumie opadajcy z duej wysokoci
1,21
1,45
Poprzeczny strumie powietrza o redniej lub

wysokiej temperaturze ze redniej wysokoci
1,15
1,30
GWNIE PRZEZ PROMIENIOWANIE

Ogrzewanie podogowe
Ogrzewanie sufitowe
(poziom temperatury < 40C)
Promienniki o redniej i wysokiej temperaturze
umieszczone na duej wysokoci, skierowane ku
doowi
GWNIE PRZEZ KONWEKCJ
Ciepe powietrze przy konwekcji naturalnej
OGRZEWANIE POWIETRZNE
49
10. Literatura
1. Girdwoy A.: Techniczne uwarunkowania zuycia energii cieplnej i chodniczej w instalacjach
wentylacji i klimatyzacji w: Materiay konferencyjne XII Zjazdu Ogrzewnikw Polskich
Oszczdno energii a zysk, Warszawa 17 padziernika 2002.
2. Markert H.: Europische Norm DIN EN 12831. Verfahren zur Berechnung der Norm-Heizlast.
Die neue Norm ist gltig bergangsfrist fr DIN 4701 bis Oktober 2004, BHKS-Almanach
2004.
3. Puciennik M.: PN-EN 12831 zastpi PN-B-03406:1994, Polski Instalator Nr Specjalny 7-8/2006.
4. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdroenia w Polsce Dyrektywy
Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005.
5. Strzeszewski M.: Okrelanie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji w przypadku stosowania
odzysku ciepa z powietrza wywiewanego, bez nagrzewnic powietrza w: Problemy jakoci
powietrza wewntrznego w Polsce 2003. Pod redakcj Teresy Jdrzejewskiej-cibak i Jerzego
Sowy. Wydawnictwa Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa
2004. Str. 355-342.
(http://www.is.pw.edu.pl/~michal_strzeszewski/articles/pjpwwp2003_ciep_went.pdf)
6. Strzeszewski M.: Norma PN-EN 12831. Nowe podejcie do obliczania zapotrzebowania na ciepo
do ogrzewania budynkw, COW 10/2006.
7. Strzeszewski M.: Kluczowe zmiany w metodyce obliczania zapotrzebowania na ciepo zawarte
w PN-EN 12831. Nowe obliczenia kontra stare, Polski Instalator 10/2006.
8. Wereszczyski P.: Niejednoznaczne ciepo. Jak oblicza zapotrzebowanie na moc ciepln
potrzebn do ogrzania powietrza wentylacyjnego w budynkach mieszkalnych, Polski Instalator
nr 2/2003.
9. Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln. Nowa norma PN-EN 12831, Rynek Instalacyjny
1-2/2006 i 3/2006.
10. PN-82/B-02402. Ogrzewnictwo Temperatury ogrzewanych pomieszcze w budynkach.
11. PN-82/B-02403. Ogrzewnictwo Temperatury obliczeniowe zewntrzne.
12. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciepa pomieszcze o kubaturze do 600 m3.
13. PN-EN ISO 13370:2001. Waciwoci cieplne budynkw Wymiana ciepa przez grunt Metody
obliczania.
14. PN-EN ISO 14683:2001. Mostki cieplne w budynkach Liniowy wspczynnik przenikania ciepa
Metody uproszczone i wartoci orientacyjne.
15. PN-EN ISO 10211-2:2002. Mostki cieplne w budynkach Obliczanie strumieni cieplnych i
temperatury powierzchni Cz 2: Liniowe mostki cieplne.
16. EN 12831:2003. Heating Systems in Buildings - Method for Calculation of the Design Heat Load.
17. PN-EN 13465:2004. Wentylacja budynkw Metody obliczeniowe do okrelenia przepyww
powietrza w pomieszczeniach.
18. PN-EN ISO 6946:2004. Komponenty budowlane i elementy budynku Opr cieplny i
wspczynnik przenikania ciepa Metoda obliczania.
19. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania projektowego
obcienia cieplnego.
20. PN-EN ISO 10077-1:2006. Cieplne waciwoci uytkowe okien, drzwi i aluzji Obliczanie
wspczynnika przenikania ciepa Cz 1: Metoda uproszczona
21. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw

technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. z dnia 15 czerwca
2002 r. z pniejszymi zmianami).
50
11. Zaczniki
11.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Termin
podziemie
Definicja
pomieszczenie jest klasyfikowane jako podziemie, jeeli wicej ni
70% powierzchni jego cian zewntrznych styka si z gruntem
cz skadowa budynku, taka jak ciana lub podoga
element budynku
cakowita kubatura przestrzeni ogrzewana jedn wspln instalacj
cz budynku
ogrzewcz (np. pojedyncze mieszkania), gdzie dostawa ciepa do
kadego mieszkania moe by centralnie regulowana przez mieszkaca
projektowa rnica tempera- rnica midzy projektow temperatur wewntrzn a projektow
temperatur zewntrzn
tury
ilo ciepa przenikajca z budynku do rodowiska zewntrznego w
projektowa strata ciepa
jednostce czasu, w okrelonych warunkach projektowych
projektowa strata ciepa podzielona przez rnic temperatury
wspczynnik projektowej
straty ciepa
ciepo przenikajce z wntrza budynku lub jego czci
projektowe przenikanie ciepa
projektowe obcienie ciepl- wymagany strumie ciepa umoliwiajcy osignicie okrelonych
warunkw projektowych
ne
projektowa strata ciepa roz- strata ciepa do otoczenia budynku, bdca wynikiem przewodzenia
patrywanej przestrzeni przez ciepa przez obudow budynku, a take wymiany ciepa midzy
ogrzewanymi przestrzeniami wewntrz budynku
przenikanie
zapotrzebowanie na ciepo do podgrzania powietrza wentylacyjnego
projektowa wentylacyjna
i infiltrujcego oraz przepywajcego z jednej ogrzewanej przestrzeni
strata ciepa rozpatrywanej
do drugiej
przestrzeni
temperatura powietrza na zewntrz budynku
temperatura powietrza zewntrznego
projektowa temperatura ze- temperatura powietrza zewntrznego, ktra jest stosowana w obliczeniach projektowych strat ciepa
wntrzna
przestrze, ktra powinna by ogrzewana do okrelonej projektowej
przestrze ogrzewana
temperatury wewntrznej
temperatura powietrza wewntrz budynku
temperatura powietrza wewntrznego
projektowa temperatura we- temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrzewanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m) stosowana do oblicze
wntrzna
projektowych strat ciepa
rednia roczna temperatura rednia roczna warto temperatury zewntrznej
zewntrzna
rednia arytmetyczna z wartoci temperatury powietrza wewntrznetemperatura operacyjna
go i redniej temperatury promieniowania
cz przestrzeni ogrzewanej z okrelon zadan wartoci temperastrefa cieplna
tury przy nieznacznych zmianach temperatury wewntrznej w tej
przestrzeni
przestrze nie bdca czci przestrzeni ogrzewanej
przestrze nieogrzewana
instalacja suca do doprowadzenia okrelonych strumieni powieinstalacja wentylacyjna
trza
grupa przestrzeni majcych podobne charakterystyki cieplne
strefa
51
11.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach

PN-EN 12831:2006 i PN-B-03406:1994
PN-EN 12831:2006
Pojcie
PN-B-03406:1994
Symbol Jednostka Pojcie
Symbol Jednostka
projektowe obcienie
cieplne
HL
cakowita projektowa
strata ciepa
projektowa strata ciepa

przez przenikanie
projektowa wentylacyjna strata ciepa
zapotrzebowanie na ciepo
straty ciepa przez przenikanie
Qp
zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji
Qw
nadwyka mocy cieplnej

wymagana do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania
RH
wspczynnik projektowej straty ciepa
W/K
projektowa temperatura
wewntrzna1
int
obliczeniowa temperatura powietrza w pomieszczeniu
ti
projektowa temperatura
zewntrzna
obliczeniowa temperatura powietrza zewntrznego
te
rednia roczna temperatura zewntrzna
m,e
powierzchnia elementu
budynku (k)
Ak
m2
powierzchnia przegrody
m2
wspczynnik przenikania ciepa liniowego

mostka cieplnego (l)
W/mK
ll
dugo liniowego
mostka cieplnego (l)
temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrzewanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m)
stosowana do oblicze projektowych strat ciepa
52
PN-EN 12831:2006
Pojcie
PN-B-03406:1994
Symbol Jednostka Pojcie
Symbol Jednostka
wspczynnik redukcji
temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy
temperatur przestrzeni
nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn
bu
wspczynnik redukcyjny temperatury,

uwzgldniajcy rnic
temperatury przylegej
przestrzeni i projektowej
temperatury zewntrznej
fij
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego
V&
m3/s
m3/h
strumie objtoci powietrza wentylacyjnego
V&
m3/s
m3/h
strumie powietrza infiltrujcego
V&inf
m3/s
m3/h
minimalny strumie
objtoci powietrza,
wymagany ze wzgldw
higienicznych
V&min
m3/s
m3/h
(zakadano rwny 1 kubaturze pomieszczenia w

cigu 1 godziny)
kubatura
m3
kubatura
m3
krotno wymiany powietrza wewntrznego,

wynikajca z rnicy
cinienia 50 Pa midzy
wntrzem a otoczeniem
budynku, z uwzgldnieniem wpywu nawiewnikw powietrza
n50
h1
minimalna krotno
wymiany powietrza
zewntrznego
nmin
h1
(zakadano 1 h1)
wspczynnik osonicia
wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy

wzrost prdkoci wiatru
w zalenoci od wysokoci pooenia przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu
53
11.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Indeks
Znaczenie
przenikanie ciepa
wentylacja
przestrze ogrzewana
przylega przestrze, ogrzewana do znaczco rnej temperatury
przestrze nieogrzewana
otoczenie
grunt
element budynku
liniowy mostek cieplny
int
wewntrzny
rednia roczna
54
11.4 Alfabet grecki
Litera
Nazwa polska
alfa
Przykady zastosowania
beta
gamma
delta
epsilon
wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko
dzeta
eta
sprawno odzysku ciepa z powietrza usuwanego
teta
temperatura
jota
kappa
lambda
wspczynnik przewodzenia ciepa
mi
ni
ksi
omikron
pi
ro
gsto
sigma
tau
ipsylon
fi
strata ciepa, moc cieplna
chi
psi
liniowy wspczynnik przenikania ciepa
omega
55

Obliczania Obciążenia Cieplnego WG EN12831

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Obliczania Obciążenia Cieplnego WG EN12831

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Norma PNEN 12831

Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego.

W opracowaniu przedstawiono metodyk obliczania obcienia cieplnego pomieszcze i budynkw

Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2007

Niniejszy poradnik moe by wykorzystywany wycznie do celw

3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie ................................................ 8

4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie............................. 17

6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku wentylacji

9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze............................................... 48

dla poszczeglnych pomieszcze (przestrzeni ogrzewanych) w celu doboru grzejnikw,

Metoda zawarta w normie moe by stosowana w tzw. podstawowych przypadkach, ktre

pomieszczenia o duej wysokoci (powyej 5 m),

budynki o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur promieniowania.

rwnomierny rozkad temperatury powietrza i temperatury projektowej (wysoko

warunki ustalone (stae wartoci temperatury),

stae waciwoci elementw budynkw w funkcji temperatury.

1.3 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej

1.5 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki

straty ciepa przez przenikanie, W;

zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji, W.

1.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci

suma strat ciepa przez przenikanie wszystkich przestrzeni ogrzewanych

Biel sko Bia a

Rys. 2.1. Podzia terytorium Polski na strefy klimatyczne. Na podstawie [19]

Projektowa rednia roczna

Tabela 2.2. Projektowa temperatura wewntrzna [19]

Przeznaczenie lub sposb wykorzystania pomieszcze

nieprzeznaczone na pobyt ludzi,

w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, a klatki schodowe w budynkach mieszkalnych,

hale sprarek, pompownie, kunie, hartoww ktrych wystpuj zyski ciepa od

w ktrych wystpuj zyski ciepa od

kuchnie indywidualne wyposaone w paleniw ktrych wystpuj zyski ciepa od

pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie

przeznaczone na stay pobyt ludzi bez

azienki, rozbieralnie-szatnie, umywalnie,

przeznaczone na pobyt ludzi bez odziey gabinety lekarskie z rozbieraniem pacjentw,

3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

wprowadzenie wspczynnika straty ciepa przez przenikanie,

Rys. 3.1. Przykad wymiarw poziomych

Rys. 3.2. Przykad wymiarw pionowych

3.3 Projektowa strata ciepa przez przenikanie

T ,i = (H T ,ie + H T ,iue + H T ,ig + H T ,ij ) ( int ,i e ), W

projektowa temperatura zewntrzna, C.

Wg nowej metodyki najpierw oblicza si wspczynniki projektowych strat ciepa, a dopiero

powierzchnia elementu budynku (k), m2;

wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;

wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;

dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m;

Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:

W zwizku z tym rwnanie (3.2) w praktyce upraszcza si do nastpujcej postaci:

3.5 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie

skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k),

wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k), W/m2K;

wspczynnik korekcyjny w zalenoci od typu elementu budynku,

Rys. 3.3. Element budynku przecinajcy i nieprzecinajcy izolacj. Na podstawie [19].

Tabela 3.2. Wspczynnik korekcyjny U tb dla poziomych elementw budynku [19]

Tabela 3.3. Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [19]

Powierzchnia elementu budynku

3.6 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

powierzchnia elementu budynku (k) w metrach kwadratowych, m2;

wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;

wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;

dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn a zewntrzn, m.