You are on page 1of 5

Klucz do sprawdzianu z pozytywizmu

Nr
Odpowied wersja A
zadania
1.
nazwa kierunku filozoficznego
pochodzca od tytuu dziea Augustea
Comtea Kurs filozofii pozytywnej
2.
zmiana struktury spoeczestwa
uwaszczenie chopw i konfiskaty
majtkw w ramach represji po
powstaniu styczniowym uderzyy w
szlacht; ziemiastwo zaczo przenosi
si do miast (wzrosa rola
mieszczastwa); wyodrbnia si nowa
grupa spoeczna inteligencja; odkrycia
naukowe przyczyniy si do rewolucji
przemysowej i rozwoju urbanizacji;
rozwija si ruch emancypacyjny kobiet
3.
scjentyzm kierunek w filozofii,
ktrego przedstawiciele uznaj poznanie
zgodne z zasadami nauk przyrodniczych
za jedyny waciwy sposb badania
rzeczywistoci
organicyzm pogld traktujcy
spoeczestwo jako jeden spjny
organizm; pozytywici charakteryzowali
budow i funkcjonowanie
spoeczestwa, odwoujc si do nauk
przyrodniczych; kadej grupie
spoecznej przypisywali istotn rol
przypominajc znaczenie danego
organu dla organizmu
praca u podstaw szerzenie owiaty
wrd najuboszych, nieowieconych
warstw spoeczestwa; wedug ideologii
pozytywistycznej wyksztaceni
czonkowie spoeczestwa s
zobowizani do pracy spoecznej na
rzecz niszych klas; obowizek ten ma
oprcz moralnego podoe praktyczne,
gdy ksztacenie najbardziej zacofanych
grup stanowi warunek harmonijnego
rozwoju caego spoeczestwa
asymilacja ydw miaa na celu
usunicie podoa konfliktw polskoydowskich; polegaa na integrowaniu
czonkw spoecznoci ydowskiej z
otoczeniem; warunkiem byo porzucenie
przez ydw zewntrznych oznak ich
obcoci (tradycyjnych obyczajw, jzyka
itp.)

Odpowied wersja B
nazwa epoki w dziejach kultury
polskiej w drugiej poowie XIX w.
poprawa jakoci ycia, wzrost pac
robotnikw, obnika cen towarw
konsumpcyjnych, dynamiczny rozwj
transportu (kolej i egluga parowa),
wynalezienie sztucznego wiata
zmiana stylu ycia ludnoci, telegrafu
i telefonu szybszy przepyw
informacji, rozwj prasy, gwatowna
urbanizacja, migracje ludnoci,
emancypacja kobiet
ewolucjonizm koncepcja oparta na
teorii Karola Darwina, ktry gosi, e
organizmy i gatunki nieustannie
zmieniaj si w celu jak najlepszego
przystosowania si do warunkw
ycia; teori Darwina pozytywici
przenieli na grunt spoeczny
twierdzili, e spoeczestwo
nieustannie si rozwija, gorsz form
ycia spoecznego zastpujc lepsz
utylitaryzm pogld, w myl
ktrego miar wartoci czowieka
bya uyteczno; czowiek mg
realizowa swoje cele, ambicje, dy
do zapewnienia sobie dostatku pod
warunkiem, e jego dziaania suyy
ogowi; utylitarne miay by nie
tylko jednostki, lecz take warstwy
spoeczne
praca organiczna gwne haso
przedstawicieli pozytywizmu
warszawskiego; gosili oni
wzmocnienie polskiego
spoeczestwa przez solidarn
wspprac jego wszystkich warstw
(przede wszystkim na rzecz rozwoju
gospodarczego)
emancypacja kobiet postulat
wynikajcy z tego, e po powstaniu
styczniowym wiele kobiet zostao
pozbawionych opieki mczyzn,
ktrzy zginli w walkach lub zostali
zesani na Syberi; wyksztacenie

4.

5.

6.

Auguste Comte sformuowa


zaoenia filozofii pozytywnej, ktra
daa pocztek kierunkowi
filozoficznemu; postulowa zajmowanie
si jedynie faktami i zjawiskami
bezporednio dostpnymi obserwacji
oraz rzeczywistymi problemami, a nie
spekulacjami lub abstrakcjami, i w ten
sposb przyczynianie si do rozwoju
spoeczestwa
Herbert Spencer spopularyzowa
teori ewolucji Karola Darwina,
przenoszc j zarwno na paszczyzn
zjawisk biologicznych, jak i rozwoju
spoeczestw, kultury oraz wiata
materialnego (np. systemw
planetarnych)
Za symboliczny pocztek realizmu
uznaje si wystaw 40 prac francuskiego
malarza Gustavea Courbeta w 1855 r.
Artysta ten jako jeden z pierwszych
odrzuci zasady akademizmu,
nakazujcego przestrzeganie regu
klasycznej estetyki i wzorcw uznanych
za doskonae. Realici tworzyli obrazy
ukazujce ycie prowincji, przecitnych
ludzi, codzienne zajcia. Waniejsza dla
nich ni pikno bya prawda.
Najwybitniejszymi przedstawicielami
realizmu we Francji oprcz
wymienionego malarza byli Jean
Franois Millet i Honor Daumier.
Jan Matejko Zawieszenie dzwonu
Zygmunta na wiey katedry w roku 1521
w Krakowie ukazywanie wanych,
podniosych wydarze historycznych z
dziejw narodu, stosowanie zaoe
akademizmu idealizacja postaci,
przedkadanie kocowego
spektakularnego efektu nad wierno
faktom

kobiet nie byo powszechne, w


wikszoci uczyy si w domach,
przygotowujc si do roli ony, matki,
opiekunki domowego ogniska;
pozytywici domagali si stworzenia
szk zawodowych i pracy dla kobiet,
ktra zapewniaby im niezaleno,
samodzielno i godne ycie
John Stuart Mill twrca filozofii
pozytywistycznej w Wielkiej Brytanii,
logik, zwolennik empiryzmu i
utylitaryzmu, stworzy podstawy
liberalizmu
Hipolit Taine zastosowa zasady
filozofii pozytywistycznej w naukach
humanistycznych, m.in.: psychologii,
historii, teorii sztuki i literatury

Realistyczny nurt w sztuce drugiej


poowy XIX w. nazywano rwnie
naturalizmem. Nawizywa on do
charakterystycznej dla tego kierunku
wiernoci w odtwarzaniu natury.
Waniejsza od pikna bya prawda.
Malarze ukazywali otaczajcy wiat
bez jakichkolwiek upiksze, z
fotograficzn wiernoci. Szczeglnie
upodobano sobie sceny drastyczne i
dotd uwaane za brzydkie, np. ndzy,
chorb, niesprawiedliwoci.
Najbardziej znanymi polskimi
malarzami tego kierunku byli
Aleksander Gierymski i Jzef
Chemoski.
malarstwo akademickie (AdolpheWilliam Bouguereau Narodziny
Wenus) artysta naladuje natur, ale
wydobywa z niej elementy idealne,
harmonijne, pikne; eliminuje to, co
przypadkowe, brzydkie; inspiruje si
antykiem temat zaczerpnity z
mitologii rzymskiej (narodziny bogini
mioci Wenus)

Artur Grottger Rok 1863 Poegnanie


ukazywanie mczestwa i cierpie
narodu polskiego, szczeglnie z okresu
powstania styczniowego; prezentowanie
scen symbolicznych mogcych stanowi
alegori losw Polski (np. motyw
poegnania powstaca z dziewczyn,
ktrej strj symbolizuje aob
narodow)
7.

8.

9.

10.

malarstwo realistyczne (Gustave


Courbert Kamieniarze) artysta
przedstawia rzeczywisto tak, jaka
jest, bez upikszania i poprawiania;
obraz ukazuje pracujcych w pocie
czoa mczyzn, w brudnych i
zniszczonych ubraniach roboczych;
postacie na obrazie to ludzie pracy;
tematem jest scena z ycia
codziennego
W architekturze drugiej poowy XIX w.
W teatrach drugiej poowy XIX w.
dominowa historyzm, polegajcy na
najczciej grano: komedie, farsy,
naladowaniu dawnych kierunkw
dramaty spoeczne, obyczajowe.
architektonicznych. Style, ktre
Sztuki czsto miay charakter
powstay w ten sposb, to m.in.
moralizatorski lub rozrywkowy.
neogotyk czy styl neoromaski. Drugim Tendencje realistyczne przejawiay si
popularnym nurtem by eklektyzm
w tym, e ukazywano realnych
czy on rne style w architekturze.
bohaterw, wspczesne problemy,
Coraz czciej wprowadzano nastpujce dbano rwnie, by scenografia
materiay budowlane: stal, beton, szko.
przypominaa dokadnie epok, w
Wznoszono liczne obiekty uytecznoci ktrej rozgrywaa si akcja utworw.
publicznej, takie jak dworce, elazne
Najwikszymi orodkami teatralnymi
mosty, wiadukty.
byy miasta Krakw i Warszawa.
Karol Dickens Oliver Twist, Fiodor
Lew Tostoj Wojna i pokj, Gustaw
Dostojewski Zbrodnia i kara, Henryk
Flaubert Pani Bovary, Henryk
Sienkiewicz Potop, Lew Tostoj Wojna i Sienkiewicz Trylogia, Adam Asnyk
pokj, Maria Konopnicka Mendel
Do modych, Maria Konopnicka Rota,
Gdaski, Eliza Orzeszkowa Nad
Eliza Orzeszkowa Marta, Bolesaw
Niemnem, Bolesaw Prus Kroniki
Prus Faraon
tygodniowe
czowieka pracy Stanisaw Wokulski
powie realistyczna Lalka
patriota Ignacy Rzecki
powie historyczna Potop
kobieta niezalena Helena Stawska
nowela Mendel Gdaski
pasjonat nauki Julian Ochocki
felieton Kroniki tygodniowe
powie realistyczna wiat
powie polifoniczna w utworze
przedstawiony odzwierciedla
splata si wiele gosw: narratora i
najwaniejsze zjawiska i tendencje
postaci; reprezentuj one czsto
epoki; jest fikcyjny, ale zgodny z zasad sprzeczne stanowiska, postawy
prawdopodobiestwa; bohaterowie to
ideowe, wiatopogldy, ale wszystkie
postacie o pogbionej analizie
s rwnouprawnione; w konsekwencji
psychologicznej, reprezentujcy
czytelnik nie moe identyfikowa si
okrelone warstwy spoeczne; narrator
wycznie z narratorem bd ktr z
trzecioosobowy, wszechwiedzcy;
postaci
przestrze wydarze dokadnie
felieton gatunek publicystyczny;
okrelona
wykorzystujcy literackie rodki
nowela utwr krtki; jednowtkowy; artystyczne; zajmuje sta rubryk w
o zwartej kompozycji; z wyranie
danym czasopimie; dotyczy
zaznaczonym punktem kulminacyjnym i zazwyczaj aktualnych wydarze;
rozwizaniem akcji (w wielu utworach
skadaj si na swobodne dygresje
wystpuje tzw. sok noweli, gwny
autora, czsto o zabarwieniu

11.
12.

13.

motyw przewijajcy si w
najwaniejszych momentach akcji)
marzenia o dalekich podrach,
pochwaa nowoczesnej cywilizacji
a) Podmiotem lirycznym jest czowiek
gboko zaangaowany w przemiany,
jakie zachodz w wiecie. Przekonuje, e
to, co byo ju nie wrci, i nie warto si
skupia na rozpamitywaniu przeszoci.
b) Adresatem wiersza s ci ludzie, ktrzy
nie mog si pogodzi ze zmianami i
prbuj zahamowa postp. Podmiot
liryczny zachca, aby otworzy si na to,
co nowe, a nie kurczowo trzyma si
przeszoci.
c) Ten fragment wypowiedzi ma
charakter impresywny, nakania
przeciwnikw wiatopogldu
pozytywistycznego do zmiany postawy i
wczenia si w realizacj nowego
programu, nowych hase. Nie mona y
wycznie przeszoci i wspominaniem
dawnych dokona, ktre wynosiy
pokolenie romantykw na piedesta
(symbolem uwzniolenia jest
laurowy li). Naley i naprzd,
wczy si w teraniejszo i sw
energi spoytkowa na budowanie
nowej rzeczywistoci.
d) Adam Asnyk tworzy w epoce, w
ktrej poezja zostaa zmarginalizowana.
W literaturze majcej realizowa zadania
utylitarne, a przynajmniej opisywa
otaczajcy wiat, ceniono przede
wszystkim proz, dominoway wic
formy epickie. Ideologia racjonalizmu
sprawia, e wartoci staa si w pisaniu
naukowa precyzja, umiejtno
stawiania tez, argumentowania. Nie
sprzyjao to rozwojowi poezji, ktra z
natury jest nieuchwytna, dwuznaczna,
metaforyczna, trudno za jej pomoc
propagowa nowe idee.
Ksika Elizy Orzeszkowej Marta moe
by ilustracj pozytywistycznego hasa
emancypacji kobiet. Autorka stworzya
powie tendencyjn, ktra ukazuje
dramatyczn sytuacj kobiet w Polsce w
drugiej poowie XIX w. Bdca wdow
Marta stara si o prac, aby utrzyma

satyrycznym
obraz ycia prowincji, cika dola
chopa
a) W Karmelkowym wierszu
wypowiada si dojrzay mczyzna,
ktry za modu wielbi kobiety w
romantyczny sposb, oferowa im
szczere uczucie i serce. Z wiekiem
naby okrelonej wiedzy o wiecie i
teraz jego postawa wobec kobiet jest
pena dystansu i ironii.
b) Kobiety nie oczekuj od mczyzn
prawdziwej mioci, bardziej
interesuje je flirt, gra towarzyska. S
to salonowe lalki, pozbawione
gbszych uczu.
c) Mczyzna, ktry nie pierwszy raz
przebywa na salonach, zna ju
obowizujce w nich reguy. Jako
czowiek nalecy do towarzystwa
umie podj gr z kobietami, ale
zamiast prawdziwego zaangaowania
oferuje im karmelki, bo tylko na nie
zasuguj. Mczyzna ju wie, e nie
mona angaowa si uczuciowo,
poniewa nie takie s oczekiwania
dam. Serce, mio zamienia wic na
sodkie cukierki. Takie zachowanie
jest bezpieczne i zgodne z
obowizujcymi konwenansami.
d) Asnyk odwouje si do tradycji
poezji romantycznej. Tematem
wiersza jest mio, czyli uczucie,
ktre romantyczni twrcy postawili na
piedestale. Prawdziw mio podmiot
liryczny przeywa za modu, dzi
nauczony dowiadczeniem ma
dystans do salonowych flirtw i nie
traktuje ich powanie. Do tradycji
romantycznej nawizuje te motyw
kobiety salonowej lalki oraz
posugiwanie si ironi.
Mendel Gdaski Marii Konopnickiej
moe by ilustracj
pozytywistycznego hasa asymilacji
ydw. Autorka ukazaa w utworze
problem relacji polsko-ydowskich,
prezentujc histori warszawskiego
yda, Mendla, ktry pada ofiar

siebie i creczk. Nie moe znale


zatrudnienia, poniewa jest kobiet i nie
ma odpowiedniego wyksztacenia
(wedug wczesnych standardw rola
kobiety ograniczaa si do trwania przy
mu i zajmowania si domem). W
konsekwencji bohaterka trudni si
ebranin, potem kradnie. Uciekajc
przed pocigiem, wpada pod koa
konnego omnibusu i ginie na miejscu.
Orzeszkowa przedstawia problem, z
ktrym zmierzyy si kobiety po
powstaniu styczniowym, kiedy to wielu
mczyzn zgino lub zostao zesanych
na Syberi. Pozbawione opieki
mczyzn kobiety nie miay moliwoci
zarobkowania i samodzielnego ycia. Ta
sytuacja, zdaniem pozytywistw,
wymagaa natychmiastowej zmiany.

pogromu. Mendel urodzi si w


Warszawie i prowadzi od lat warsztat
introligatorski, opiekuje si te
osieroconym wnukiem. Jest sumienny,
uczciwy, wkada cae serce w
wykonywan prac. Pogrom niszczy
jego wiar w ludzi, bohater traci serce
do swojego miasta. Maria
Konopnicka naleaa do krgu
pozytywistw, ktrzy szans
uniknicia konfliktw na tle rasowym
widzieli w idei asymilacji. Miaa ona
polega na porzuceniu przez ydw
zewntrznych oznak ich odmiennoci
kulturowej. Nowela ukazuje raczej
utopijno tej koncepcji.

You might also like