Opis bitwy pod Grunwaldem na

postawie obrazu Jana Matejki

Bitwa pod Grunwaldem z roku 1878 autorstwa Jana Matejki jest jednym
znajsynniejszych polskich obrazw. Gigantycznych rozmiarw ptno w sposb
charakterystyczny dla techniki malarskiej autora przedstawia jeden z najwaniejszych i
zarazem przeomowych momentw grunwaldzkiej batalii mier Wielkiego Mistrza
Krzyackiego, Ulryka von Jungingena, przechylajca szal zwycistwa na stron wojsk
polsko-litewskich.
Na pierwszy rzut oka scena batalistyczna, nawizujca do jednej z najsynniejszych
bitew redniowiecznej Europy, przedstawia ogromny natok postaci i sprawia
wraenie chaosu, lecz przy wnikliwej analizie dziea mona z atwoci dostrzec
poszczeglne sceny z walk, ktre zostay poczone w sposb icie mistrzowski na
jednym ptnie przez Matejk. Analiza tego niezwykle dynamicznego i wbrew pozorom
zwartego dziaa moliwa jest wic przede wszystkim poprzez wyodrbnienie
poszczeglnych miejsc na obrazie, nawizujcych do okrelonych zdarze w czasie
bitwy pod Grunwaldem, a ich poczenie w spjn cao uwidacznia zachwycajcy i
zarazem agresywny przekaz dziea.
Postacie, ktre Jan Matejko uwieczni na obrazie, sprawiaj wraenie zatrzymanych w
ruchu, w niekiedy dramatycznych, ale i heroicznych chwilach bitwy. Przedstawione s z
du dokadnoci, w niezwykle dynamiczny sposb. Malarz stara si uchwyci emocje,
malujce si na ich twarzach poczwszy od strachu, przeraenia, nienawici na
ferworze walki koczc. Stan emocjonalny bohaterw mona rwnie odczyta za
porednictwem ich sylwetek, nakrelonych w rnorodnych, realistycznych pozach i
gestach.
Matejkowska wizja grunwaldzkiej bitwy koncentruje si na kilku najwaniejszych
wydarzeniach i momentach starcia midzy wojskami polsko-litewskimi a krzyackimi. W
centrum obrazu znajduje si posta Wielkiego Ksicia Litewskiego,Witolda. Mczyzna
ubrany jest w czerwony upan, a na gowie ma mitr. Siedzi na uchwyconym w galopie
konie, trzymajc w doniach tarcz i miecz. Po jego lewej stronie widoczna jest
posta Wielkiego Mistrza Krzyackiego, Ulricha. Mistrz ma na sobie biay paszcz z
czarnym krzyem i zosta uwieczniony na chwil przed miertelnym ciosem. Na jego
twarzy widoczna jest jednoczenie duma i przeraenie. Spoglda ze strachem w stron
halabard, ktre trzymaj dwaj, pnadzy wojownicy litewscy, co potguje mier Ulryka,
czynic j zarazem tragiczn i upokarzajc dla niemieckiego rycerza. Tu obok mistrza
mona dostrzec przeraonego brodatego starca komtura elblskiego, Wernera
Thettingena. Z pomoc nadchodzi im ksi szczeciski, ktry dostrzegszy zbliajce
si niebezpieczestwo, rusza w stron von Jungingena na czarnym rumaku. Ksi
przedstawiony na obrazie jako mczyzna w hemie z pawimi pirami, zostaje jednak
zaatakowany przez polskiego rycerza, Jakuba Skarbka z Gry.

Wrd licznych postaci na obrazie Matejki mona odnale wiele autentycznych osb. U
dou dziea, w samym centrum rogu, ley martwy Liechtenstein, a tu obok niego ksi
olenicki. Powyej ksicia Witolda, po lewej stronie, toczy si walka o krzyack
chorgiew, natomiast po prawej wida sztandar polski w rku rycerza, ktry trbi w rg,
wzywajc swych towarzyszy. Polski sztandar dumnie powiewa na wietrze, gdy krzyacka
chorgiew chyli si ku ziemi. Jest to swoisty symbol zwycistwa wojsk polsko-litewskich.
Po prawej stronie ptna malarz uchwyci kolejn scen walk, emanujc zapaem i
szaem mordowania, tworzc chaos spltanych i zwartych ze sob cia rycerzy. W
centralnym punkcie tej sceny znajduje si rudobrody, opasy olbrzym w zbroi. Tu przy
nim wida Tatara, ktry zarzuci mu powrz na szyj i duszc go, ciga z wierzchowca.
Rudobrody rycerz to komtur brandenburski, Markward von Salzbach, z twarz
przepenion wciekoci, bezradny wobec otaczajcych go przeciwnikw. Na przedzie
widoczna jest sylwetka wsatego rycerza w zbroi ika z Trcnowa ktry jedn nog
stoi na ziemi, a drug, w gecie zwycistwa, postawi na powalonym wrogu. iko
podnosi do gry miecz, aby zada ostateczny cios niemieckiemu rycerzowi w zielonym
paszczu, Henrykowi, komturowi tucholskiemu. Nie sposb opisa wszystkich,
rozpoznanych przez badaczy historycznych, uczestnikw bitwy, lecz warto wspomnie
jeszcze o jednym z najsawniejszych polskich rycerzy o Zawiszy Czarnym,
przedstawionym przez Matejk jako mczyzna w fioletowym ubraniu, bez hemu na
gowie, z wycignit kopi, ktry siedzi na pdzcym koniu.
Matejko umieci rwnie na ptnie posta Jana Dugosza, polskiego kronikarza, ktry
by obserwatorem walk, a nastpnie relacj z nich uwieczni dla potomnych w Dziejach
Polski. Poza autentycznymi uczestnikami bitwy pod Grunwaldem na obrazie mona
dostrzec symboliczny zarys postaci witego biskupa Stanisawa, ktry wyania si z
oboku kurzu i bogosawi wojska polsko-litewskie. W tle przedstawionych na obrazie
wydarze znajduje si panorama poncego Tannenberga oraz sylwetka krla
Wadysawa Jagiey, ktry ze wzniesienia obserwuje przebieg bitwy.
Dzieo Matejki jest niezwykle bogate w kolorystyk, lecz brakuje mu przejrzystej harmonii
oraz klasycznej perspektywy. Wszystko w obrazie cakowicie pochania uwag odbiorcy,
zachwycajc sw monumentalnoci i dynamik. Nagromadzenie cierajcych si ze
sob postaci sprawia, e malarz odda wiernie ferwor walk. Warto podkreli, e na
ptnie mona odnale rwnie wiele pozornie nieuzasadnionych detali, dziki ktrym
obraz przesycony jest licznymi aluzjami i symbolami.