RODKI

RODKI STYLISTYCZNE (INACZEJ JZYKOWE

J ZYKOWE BD
B D POETYCKIE)
rodki stylistyczne rodki uywane w literaturze (zarwno w poezji jak i w prozie;
czasem rwnie w filmie); maj na celu wywoanie u odbiorcy okrelonych emocji,
pobudzenie jego wyobrani.
Poniej wypisano wybrane rodki stylistyczne:

a) Alegoria- tre, ktra poza znaczeniem dosownym ma jeszcze jedno (w przeciwiestwie do

SYMBOLU, ktry moe mie wiele znacze): ukryte i domylne (czsto wystpuje w bajkach,
gdzie bohaterowie zwierzcy uwydatniaj ludzkie wady); wystpuje m.in. w przypowieciach
biblijnych;
b) Anafora- powtrzenie tego samego sowa bd zwrotu na pocztku kolejnych segmentw
wypowiedzi (kady wers zaczyna si od tego samego sowa lub zwrotu), np.
Szybko, zbud si, szybko, wstawaj.
Szybko, szybko, stygnie kawa!
Szybko, zby myj i rce! (...)
(Danuta Wawiow "Szybko")

c) Animizacja (inaczej: oywienie)- nadanie istotom martwym cech istot ywych

(np.: radosna rzeka; piewajce drzewo; chodzcy st)
d) Antyteza- zestawienie w jedn cao treciow dwch przeciwstawnych okrele
(np.: cisza haasu, lepiej z mdrym zgubi ni z gupim znale)
e) Apostrofa (inaczej: inwokacja)- bezporedni, retoryczny, najczciej uroczysty zwrot do
czego lub kogo (np.: Litwo! Ojczyzno moja; O radoci, iskro bogw!)
f) Epifora- powtrzenie tego samego sowa bd zwrotu na kocach kolejnych segmentw
wypowiedzi (wersy kocz si tym samym zwrotem bd wyrazem), np.
Gdy byem dzieckiem, mwiem jak dziecko, czuem jak dziecko, mylaem jak dziecko. (1 Kor 13:11)

g) Epitet- wyraz okrelajcy rzeczownik w wierszu, najczciej jest to przymiotnik

(np.: czerwone serce, mae krliczki, pikna kobieta)
h) Groteska- rodzaj fantastyki, karykatura rzeczywistoci, wyolbrzymienie, forma nielogiczna,
zmieszanie ze sob kilku stylw w sposb absurdalny, zmieszanie przeciwstawnych uczu (np.: w
subtelny sposb podcia ukochanemu gardo)

i) Hiperbola (rodzaj przenoni)- rzecz opisywana jest celowo i jawnie wyolbrzymiana

(np.: wypakaa cae morze ez; czowiek o wielkim sercu)
j) Inwersja przestawienie kolejnoci wyrazw, najczciej ustawienie orzeczenia na kocu
zdania (np.: Jan gazet czyta zamiast Jan czyta gazet)
k) Kontrast - przeciwiestwo, wprowadzenie dwch sw o zupenie rnych znaczeniach dla ich
porwnania bd uwydatnienia rnic pomidzy nimi (np.: Ja przebywam w mroku, ty za w
wiatoci)
l) Metafora (inaczej: przenonia) - zestawienie dwch lub wicej wyrazw, ktre w poczeniu
zyskuj cakiem nowe znaczenie, rne od tego, ktre posiaday oddzielnie
(np.: fale zb; morze gwiazd; pikantne rozmowy) zauwa, e wyraz pikantny oznacza mocno
przyprawiony, a tutaj oznacza rozmowy erotyczne.
) Neologizm - nowy wyraz utworzony w danym jzyku, aby nazwa nieznany wczeniej przedmiot czy
sytuacj lub osign efekt artystyczny w utworze poetyckim. Moe by nim poczenie wyrazw,
ktrych nie mona rozszyfrowywa pojedynczo, ale doszukiwa si alegorii, gbszego znaczenia
(np.: mie cay dom na gowie; rzuci okiem na co); istniej take neologizmy artystyczne wyrazy utworzone przez pisarza lub poet. Maj one charakter jednorazowy, tzn. nie wystpuj nigdzie
indziej poza tym tekstem, w ktrym zostay uyte. Jako elementy jzyka artystycznego nie mog by
oceniane wedug tych regu, co pozostae.

m) Oksymoron (rodzaj epitetu) - skada si z wyrazw o przeciwnej treci tworzc sprzeczno,

paradoks (np.: dobry zoczyca; ognista woda)
n) Onomatopeja (inaczej: dwikonaladownictwo) - uycie wyrazw, ktre swoim brzmieniem
naladuj zjawiska i wydawane przez nie dwiki (np.: kap, kap, kap; bum; plum; szelest; szept;
wycie; gdakanie)
o) Peryfraza (inaczej: parafraza) - przerbka utworu: rozwinicie pierwowzoru bd jego
humorystyczna wersja.
p) Personifikacja (inaczej: uosobienie) - nadanie cech ludzkich istotom nieczowieczym
(np.: pies, ktry piewa; mysz umiechna si czule)
r) Porwnanie - zestawienie cech dwch zjawisk za pomoc zaimkw: jak, jakby, jakoby, na
ksztat. Uywamy go, aby porwna ze sob pewne sowa i uwidoczni ich cechy wsplne
(np.: dumny jak paw; blady jak ciana, chmura na ksztat kwiatu; radosny niczym skowronek)
s) Powtrzenie - dwu lub kilkukrotne powtrzenie tego samego wyrazu dla wzmocnienia ich
akcentu i podkrelenia emocji (np.: I woa we dnie, i woa w nocy, i woa przez dzie cay)
t) Przerzutnia- przeniesienie czci zdania z jednego wersu do nastpnego w celu podkrelenia
znaczenia wyraenia.

u) Pytanie retoryczne - pytanie, ktrego celem nie jest uzyskanie odpowiedzi, ale pobudzenie do
refleksji (np.: C sprawio, e czowiek tak punktualny dzi si spnia?; Kto w kocu tu rzdzi:
ja czy ty?)
w) Refren - wersy powtarzajce si regularnie w okrelonych miejscach (przykadw chyba nie
musz podawa: kady przecie wie, jak zbudowana jest chociaby tradycyjna piosenka)
x) Rym - powtarzanie si identycznych bd zblionych brzmieniem gosek znajdujcych si w
okrelonej pozycji najczciej na kocach wersw. Wyrniamy rymy:
- kocowe rymuj si goski zakaczajce wers
- wewntrzne rymuj si goski w rodku wersw
- parzyste rymuj si goski w dwch kolejnych, nastpujcych po sobie wersach (a-a,b-b)
- krzyowe rymuj si goski w co drugich wersach (a-b, a-b
- okalajce identyczne rymy na pocztku i kocu kadej zwrotki
- gramatyczne rymy maj tak sam form gramatyczn
- niegramatyczne rymy maj inne formy gramatyczne
- mskie (np.: dom- prom maj jedn sylab)
- eskie (np.: kawa- awa maj wicej ni jedn sylab)
- dokadne (np.: spalanie- latanie te same goski na kocach wyrazw)
- niedokadne (np.: jeden- siedem goski na kocach wyrazw maj brzmienie podobne ale nie
jednakowe)
- czstochowskie (np.: kocha- szlocha rymy proste, bardzo czsto uywane, banalne)
y) Rytm - dwiki o rnej dugoci trwania nastpuj po sobie tworzc szereg ruchowy, ktrego
elementy wi si w cao wedug zasady podziau czasowego (goski w charakterystyczny
sposb ukadaj si i co pewien czas mamy do czynienia z powtarzaniem jak gdyby tego samego
dwiku gosek, a wersy maj tak sam liczb sylab lub odpowiednie ich iloci powtarzaj si w
okrelonym czasie tworzc cykl)
z) Stylizacja - wprowadzenie w wierszu cech innego stylu, najczciej ludowego (np.: Oj dana,
dana)
) Wykrzyknienie - uycie w wierszu wykrzyknika-rodka interpunkcyjnego, w celu
uwidocznienia uczu i emocji.
) Zdrobnienie - pieszczotliwe, czue okrelenie czego lub kogo za pomoc dodania do wyrazu
podstawowego formantu: -ka -ko -utki -nik ek eko i enie eczek
(np.: dom-domeczek; mao- maleko)
) Zgrubienia - tworzymy je, aby podkreli niech i negatywne emocje do opisywanego
zjawiska bd uwydatnienia jego wieku za pomoc dodania do wyrazu podstawowego formantu
sko (np.: pies- psisko; komputer- komputerzysko)