4 / 2007

Biuletyn
Szanowni Pastwo,
z terminem park narodowy kojarzymy pewne wartoci. Dzi
ko, dziewicza przyroda, nieskalanie zem cywilizacyjnym. Tak
by powinno, ale czy tak jest rzeczywicie? Wakacje przyniosy
smutne niwo, przejawy wandalizmu i ludzkiej gupoty dotary
nawet do nas. Piszemy o tym w tekcie Najazd barbarzycw.
Jesienni turyci to w powszechnym przekonaniu a potwier
dza to rwnie nasza codzienna praktyka turyci bardziej wia
domi. Im wanie dedykujemy cykl prezentacji obwodw ochron
nych. Kady zaktek parku ma do zaoferowania inne walory
oddamy gos leniczym, opowiedz nam, dlaczego warto ich odwie
dzi. W niniejszym numerze przekroczymy bram Obwodu Ochron
nego Stryska.
Wraz z latem zakoczya si kolejna edycja opisywanej ju ak
cji Wolontariat dla Tatr. Czas na mae podsumowanie.
By moe zauwayli ju Pastwo, e sporo uwagi powicamy
statystykom. Okazuje si, e moe to by cenne narzdzie rwnie
w ochronie przyrody. Tym razem zliczylimy kozice; dziki temu
wiemy, e gatunkowi w chwili obecnej nie zagraa wyginicie. Li
czc turystw, sprawdzilimy take, czy regulacja ruchu w rejonie
Orlej Perci si sprawdza.
We wrzeniu podpisalimy trjstronne porozumienie ze sowac
kim TANAPem oraz Parkiem Narodowym Gr Skalistych ze Sta
nw Zjednoczonych. Wsppraca midzy parkami jest wyrazem
wyznawanej przez nas zasady, e razem atwiej. Chroni przyrod
rwnie. Majc nadziej, e ta sama dewiza przywieca bdzie
turystom, naszym Czytelnikom, zapraszamy do lektury.
Redakcja

[ spis treci ]
Trzy siostry umowa
o wsppracy ................ 2
Wolontariat dla Tatr
letnia odsona .............. 3
Park od kuchni
Obwd Ochronny
Stryska ....................... 5
Prawo, lewo... .............. 8
Jednokierunkowa
Orla Per ........................ 9
Bezpieczniej
w duecie ......................... 11
Najazd
barbarzycw ............... 12
Wiosenne
czy letnie? liczenie
kozic w Tatrach .......... 13
Zapowiedzi
wydawnicze .................. 15
Jesienne wystawy ..... 15
Sprztanie wiata ...... 15
Kwartalnik
Tatry 4(22) ......................16

fot. A. liwiski

W imieniu parkw umow podpisuj

dyrektorzy

Trzy siostry

umowa o wsppracy

fot. B. Chlipaa

12 wrzenia br.
w siedzibie parku
dokonano uroczystego
podpisania umowy
partnerskiej pomidzy
Tatrzaskim Parkiem
Narodowym,
sowackim TANAPem
oraz amerykaskim
Rocky Mountain
National Park.
Zawarte porozumienie
jest konsekwencj
zawizanych w 2006 r.
kontaktw i ma suy
wymianie dowiadcze
parkw narodowych
o podobnym
charakterze.

fot. M. Kowalski

Wsppracujemy

imieniu parkw umo

w podpisali dyrekto
rzy: Pawe Skawiski,
Pavol Majko, Peter i
ka oraz Vaughn Baker.
W ceremonii uczestniczyli take am
basadorowie Stanw Zjednoczonych
w Polsce i na Sowacji, Victor H. Ashe
i Rodolfe Vallee.
Porozumienie zakrela oglne ra
my wsppracy, ktra ma polega na
wymianie profesjonalnej wiedzy, per
sonelu, informacji, danych, technolo
gii, programw i szkole. Podczas uro
czystoci wielokrotnie zwracano uwa
g na podobiestwa midzy parka
mi, wsplne zainteresowania i proble
my. W porozumieniu napisano: Mimo
i nie trojaczki, RMNP i obydwa par
ki tatrzaskie maj tyle wsplnego,
e mona je nazwa brami biolo
gicznymi.
Po uroczystym podpisaniu umo
wy dyrektor Pawe Skawiski otwo
rzy wystaw fotograficzn, prezen
tujc przyrod siostrzanych parkw,
a zorganizowan dziki pomocy Kon
sulatu Amerykaskiego w Krakowie.
Bezporednio przed przyjazdem
do Polski delegacja z parku Rocky
Mountain wizytowaa sowack cz
Tatr, a w dniach 13 i 14 wrzenia od
wiedzia Czarny Staw nad Morskim
Okiem oraz Kasprowy Wierch i Hal
Gsienicow. Duym zaskoczeniem
dla goci bya ogromna liczba tury

stw odwiedzajcych w tych dniach

Morskie Oko. Przedmiotem zaintere
sowania Amerykanw byy zasady
znakowania i budowa szlakw tury
stycznych, ratownictwo, wolontariat,
monitoring ruchu turystycznego oraz
szereg zagadnie z zakresu ochrony
przyrody. Towarzyszem wszystkich
wycieczek by amerykaski fotograf
James Frank, co by moe w przy
szoci zaowocuje wydaniem albu
mu powiconego zaprzyjanionym
parkom.
Park Narodowy Gry Skaliste po
wsta w 1915 roku jako 10. z kolei
amerykaski park narodowy. Kade
go roku park odwiedzaj 3 mln go
ci; przyjedaj, by zdoby jeden ze
114 szczytw o wysokoci ponad 10
tys. stp (3048 m), przekroczy li
ni wododziau kontynentalnego oraz
podziwia bogactwo ekosystemw.
Przez park Rocky Mountains prze
biega tzw. Trail Ridge Road naj
wyej pooona nieprzerwana dro
ga w caych Stanach Zjednoczonych,
sigajca w niektrych miejscach
wysokoci 3 713 m n.p.m.
W najbliszych miesicach TPN zamie
rza podpisa podobn umow z Par
kiem Narodowym Berchtesgaden. Park
ten zosta utworzony w 1978 r. i poo
ony jest w poudniowowschodniej
czci Niemiec (Bawaria), w Alpach
Salzburskich.
(sz)

Biuletyn

4/2007

Wolontariat

Dobiego koca lato, a wraz z nim nadszed

fina letniej edycji akcji Wolontariat dla Tatr.
fot. K. Szymiec

Bya ona dla TPN wan i pouczajc lekcj,

a wnioski przyczyni si do usprawnienia
niedoskonaoci.

Wolontariat dla Tatr

Wolontariusze otrzymali oznakowane

koszulki oraz legitymacje

letnia odsona

minionej edycji uczest

niczyo cznie 87 wo
lontariuszy, w wieku
od 16 do 62 lat, ktrzy
przepracowali, gwnie

w lipcu i sierpniu, ponad 3000 go

dzin. Jedni przyjedali na duej,
inni odwiedzali nas w niemal kady
weekend. Wszyscy wolontariusze zo
stali przeszkoleni z zasad BHP, a ci,

Rzeka ludzi pynca w kierunku

Giewontu. Pomoc wolontariuszy
w sterowaniu ruchem jest nieoceniona

fot. K. Szymiec

Biuletyn

4/2007

fot. K. Szymiec

Wolontariat

krotnie przeprowadzono monitoring

ruchu turystycznego (ruch pieszy,
rowerowy, badanie frekwencji w ja
skiniach) oraz ankietowanie. Ochot
nicy pomogli rwnie w inwentary
zacji zasobw przyrodniczych (drze
wostany) i kulturowych (szaasy).
Jednym z najbardziej rozchwytywa
nych zada okazao si... liczenie kor

ktrzy przyjechali do nas na poczt

ku lipca, wzili rwnie udzia w szko
leniu z efektywnej komunikacji i ra
dzenia sobie z trudnymi sytuacjami
interpersonalnymi, przygotowanym
nieodpatnie przez firm Kontekst
HR. Ogromny wkad w szkolenie
wolontariuszy mia rwnie TOPR.
Wolontariusze otrzymali koszul
ki z logo akcji, a take legitymacje.
Park zakupi kaski wspinaczkowe
oraz uprze z lonami, ktre s do
dyspozycji osb udajcych si na
trudniejsze odcinki szlakw. W prze
szkoleniu wolontariuszy z zasad po
sugiwania si specjalistycznym sprz
tem i tym razem pomogli nam ko
ledzy z TOPRu. Wszyscy uczestni
cy akcji mieli moliwo skorzysta
nia z noclegu w Kunicach. Nie by
to moe szczyt luksusu, staralimy si
jednak zapewni co najmniej wa
runki turystyczne.
Cz prac wykonywanych przez
wolontariuszy bya zwizana z reno
wacj i konserwacj infrastruktury
turystycznej. Ochotnicy czycili prze
pusty, montowali potykacze oraz po
prawiali nawierzchni szlakw. Nie
bagateln rol odegray osoby pa
trolujce okolice Czarnego i Zielone
go Stawu w rejonie Hali Gsienico
wej oraz sterujce ruchem turystycz
nym w okolicach Giewontu, Kaspro
wego Wierchu i Orlej Perci. Kilka

Najbardziej rozchwytywanym zajciem

okazao si... liczenie kornikw

fot. K. Szymiec

Ochotnicy czyszczcy przepusty

nikw. Dziki pomocy wolontariu

szy udao si zredukowa dzikie wy
sypiska mieci obok schroniska na
Ornaku oraz wysypisko po schroni
sku na Przysopie Mitusim. Jak si
jednak okazao, ilo zalegajcych
tam odpadw jest na tyle dua, e
konieczne jest kontynuowanie akcji
w roku przyszym.
W sierpniu, przy duej pomo
cy jednego z uczestnikw akcji, zo
stao uruchomione forum dziaaj
ce pod adresem wolontariat.tpn.pl
(uwaga, prosz nie poprzedza ad
resu przedrostkiem www). Forum to,
mamy nadziej, stanie si miejscem
wymiany opinii dotyczcych naszej
akcji. Ma to by rwnie rodzaj wir
tualnej tablicy ogosze, gdzie znajd
si informacje o zadaniach do wy
konania.
Serdecznie dzikujemy wszyst
kim, ktrzy wzili udzia w akcji Wo
lontariat dla Tatr. Prosimy o nadsya
nie wszelkich uwag, opinii i komenta
rzy przyczyni si one do uspraw
nienia dziaania programu. Przypo
minamy adres: wolontariat@tpn.pl.
Szymon Ziobrowski

Biuletyn

4/2007

Wok nas

fot. T. Zwijacz

Widok na regle zakopiaskie

Park od kuchni

Obwd Ochronny Stryska

Powierzchnia Tatrzaskiego Parku Narodowego wynosi ponad
21 tysicy hektarw i jest to obszar o wybitnym zrnicowaniu
orograficznym, geologicznym, mikroklimatycznym i florystycznym.
Naturalny podzia dolin i pasm grskich pozwala na wydzielenie
funkcjonalnych jednostek administracyjnych parku: obwodw
ochronnych, kierowanych przez konserwatorw tyche obwodw,
zwanych zwykle leniczymi. Leniczy i jego wsppracownicy
odpowiadaj za caoksztat spraw dziejcych si w obwodzie
od dbaoci o ekosystemy i yjce tu gatunki, a do turystyki
i ochrony obiektw i walorw kulturowych. Postanowilimy ustami
leniczych opowiedzie o kadym z dziesiciu obwodw.
Dzi przed Pastwem OO Stryska.

Biuletyn

4/2007

Wok nas
Innym bardzo ciekawym zbiorowiskiem s relikto
we laski sosnowe porastajce reglowe skaki. Wystpu
je tu sosna zwyczajna, jarzb mczny, jaowiec pospoli
ty. Zajmuj one w naszych Tatrach niedu powierzch
ni, do 11 hektarw. Zbiorowisko to jest pozostaoci
jednej z najstarszych formacji lenych, wystpujcych
w Tatrach po okresie lodowcowym. Mona je obserwo
wa midzy innymi na skakach w Dolinie za Bramk,
na wysokoci 10001200 m n.p.m.
Ponad pitrem regla dolnego, od okoo 1250 do 1550
m n.p.m., krluje br wierkowy. W masywie Sarniej
Skay jego grna granica obniona jest o okoo 300 m.
To zjawisko zwane jest fenomenem Sarniej Skay. Jest
ono prawdopodobnie spowodowane panujcymi tutaj
warunkami klimatycznymi. Miejsce regla zajmuje koso
drzewina poprzerastana murawami.
Podczas wdrwki ciek nad Reglami w masywie
turni zwanych Zameczkami, wprawne oko dojrzy limby
rosnce na skalnych urwiskach. Na terenie obwodu
mona te spotka jedno z najrzadszych rodzimych drzew
cisa pospolitego. Z rzadkich krzeww wystpuj tu
np. jarzb nieszpukowy czy irga kutnerowata.
Inn ciekawostk przyrodnicz jest wystpowanie
dolnego zasigu kosodrzewiny, ktry obserwujemy w Do
linie Biaego. Idc szlakiem prowadzcym dnem doliny,
blisko jej wylotu, mijamy skaki poronite koswk.
Znajduj si one w masywie Krokwi, na wysokoci oko
o 950 m n.p.m., w miejscu zwanym Koryciskami, oro
graficznie po prawej stronie doliny.

bwd Ochronny Stryska pooony jest na ob

szarze o powierzchni 1733,99 ha, z czego
0,24% stanowi grunty w obcym zarzdzie.
Jego obszar rozciga si od masywu Krokwi
na wschodzie, po Hruby Wierch nad Dolin
Maej ki na zachodzie. Pnocn granic obwodu sta
nowi gwnie popularna Droga pod Reglami, a poud
niow gra Dugiego Giewontu oraz Giewont, wierz
choki Kopy Kondrackiej i Maoczniaka. W granicach
OO Stryska znajduje si rwnie teren Dyrekcji Ta
trzaskiego Parku Narodowego, przy ul. Chaubiskie
go 42a, wraz z budynkami mieszkalnymi, osadami i par
kiem lenym.
Najwyszym szczytem jest Maoczniak (2096 m n.p.m.),
ktry dzielimy z OO Kocieliska oraz sowackim TA
NAPem. Na odcinku od Kopy Kondrackiej (2005 m n.p.m.)
do Maoczniaka granica obwodu pokrywa si z gra
nic pastwa. Najwyszym szczytem, ktrego wierzcho
ek w caoci ley w naszym obwodzie, jest Wielka Tur
nia (1847 m n.p.m.). W czci wschodniej graniczymy
z OO Kunice, a w czci zachodniej z OO Kocieliska.

***

Teren OO Stryska jest bardzo ciekawy przyrodni

czo. 84 % obwodu stanowi lasy. Na uwag zasuguj
fragmenty pierwotnej dolnoreglowej yznej buczyny kar
packiej, z gwnym udziaem buka, jody, wierka oraz
gdzieniegdzie jaworu i innych gatunkw. Idc Drog pod
Reglami, od Doliny Biaego do wylotu Doliny za Bram
k, moemy sobie wyobrazi, jak wygldaa puszcza,
zanim przyby tu czowiek. Poskrcane konary starych
bukw, strzeliste jody, miejscami poronite mchami
wykroty, stojce pnie ze sterczcymi zadrami, w ktrych
dzicio wykuwa dziuple. Mona si zachwyca urokiem
dolnoreglowego lasu. Wiosn kwitnie tu ywiec gruczoo
waty, rzeucha trjlistkowa, zawilec gajowy, nad poto
kami biel si lepiniki, o duych sercowatych liciach,
dziki ktrym czsto mylone s z opianem. Kwitnce
zbocza lasu, zwaszcza na wiosn, kontrastuj z zieleni
wypasanych przez owce okolicznych pl.

***

Na terenie Obwodu Ochronnego Stryska wystpu

j prawie wszystkie gatunki zwierzt yjce w Tatrzaskim
Parku Narodowym. Spacerujc w dolinkach reglowych,
moemy spotka erujce na polanach lub w lesie jele
nie czy sarny. Czasami przemknie sposzony lis lub zajc.
W zimie na niegu moemy oglda tropy i lady byt
noci najwikszych drapienikw, zwaszcza rysia, ktry
prowadzi bardzo skryty ywot, a take wilka. W ostat
nich latach lady bytnoci wilczych watah, w postaci resz
tek upolowanych saren lub jeleni, mona znale na te
renie caego lenictwa. Na wiosn i jesieni moemy tak
e spotka niedwiedzia brunatnego. Gatunek ten stale
wystpuje na naszym terenie. Odnajdywalimy gawry,
czyli miejsca zimowego snu niedwiedzi. Wyej, w reglu
grnym, na wiosn tokuje guszec, a nad szczytami ma
jestatycznie szybuje orze przedni.

Leniczwka zbudowana przez hr. Wadysawa Zamoyskiego

na Polanie Myniska stoi do dzi

fot. T. Zwijacz

***

W Dolinie Stryskiej, na Polanie Myniska, znajduje

si leniczwka. Zbudowana zostaa w 189394 roku
przez wczesnego waciciela dbr zakopiaskich, hra
biego Wadysawa Zamoyskiego. Obecny wygld leni
czwki jest wynikiem kilku przebudw (ostatnia w 1991
roku). Obok stoi budynek gospodarczy, ktrego dawny
styl zosta zachowany. W skad obwodu wchodzi rw
nie osada podleniczego znajdujca si u wylotu Doli
ny Maej ki. Przy ciece nad Reglami, pomidzy Wiel
k Polan a Przysopem Mitusim, usytuowany jest do
mek myliwski z czasw II wojny wiatowej (1942 r.),
ktry peni obecnie rol schronu dla pracownikw.
Przy leniczwce znajduje si woliera. Przetrzymy
wane s tutaj osabione lub ranne ptaki i ssaki, znalezio
ne w okolicy. Po okresie rekonwalescencji wypuszcza
ne s z powrotem na wolno. Do tej pory chowane
byy tu sarny, jelenie (anie), kozice, a z ptakw kwiczoy,

Biuletyn

4/2007

Wok nas
si turystw do przepisw ochrony przyrody. W razie
potrzeby su rwnie rad i pomoc. W zimie kontro
luj stan tablic lawinowych i tablic zamykajcych szlaki
na okres zimowy. Monitoruj rwnie wystpowanie
lawin. Miejsca zejcia lawin s nanoszone na mapk, la
winy mierzone, a dane wysyane do IMGW. Po zimie
trzeba sprawdzi mostki, poty, supki i dokona nie
zbdnych napraw. Przez cay rok prowadzi si obser
wacje zwierzyny w celu okrelenia jej stanu. Prowadzi
my rwnie monitoring rzadkich gatunkw rolin, wy
szukujc stanowiska i nanoszc na mapki. Zapobie
gamy kradzieom drewna i kusownictwu.

fot. T. Zwijacz

***

84 proc. obwodu stanowi lasy

kosy, myszoowy, jastrzbie, krogulce, puszczyki, a na

wet guszec.
Obwd Ochronny Stryska posiada szkk len.
Szkka ta, oprcz hodowlanej, peni rwnie rol dy
daktyczn. Jest chtnie odwiedzana przez miejscowe szko
y, a take turystw. W okresie letnim w szkce przeby
wa emerytowany leniczy szkkarz, ktry oprowadza
chtnych, ukazujc im tajniki produkcji szkkarskiej i cie
kawostki dotyczce rodzimych drzew. Hoduje si tu sa
dzonki takich drzew, jak buk zwyczajny, wierk pospoli
ty, joda pospolita, sosna limba. Na terenie szkki jest
plantacja limbowa, ktra dostarcza nasion do produkcji
sadzonek tego chronionego gatunku. Sadzonki s sprze
dawane okolicznym mieszkacom, jak rwnie klientom
z caej Polski, nadlenictwom i innym jednostkom.

***

W OO Stryska pracuj na stae cztery osoby leni

czy oraz trzech podleniczych. Pracownicy obwodu
ochronnego dbaj o stan infrastruktury turystycznej szla
kw, supkw z kierunkowskazami, tablicami informacyj
nymi, kadek i mostkw. W razie potrzeby nadzoruj re
monty tej infrastruktury, uzupeniaj brakujce tablice.
Monitoruj stan sanitarny lasu, znaczc drzewa zasiedlo
ne przez kornika drukarza i inne owady. Drzewa te poza
stref ochrony cisej s wyrabiane i usuwane lub pozo
stawiane w miejscu wyrbki. Szczeglnie w terenie trud
no dostpnym, gdzie zrywka (czyli wyciganie) drewna
mogaby spowodowa due szkody w drzewostanie,
drewno jest korowane i pozostawiane. Okorowanie zapo
biega zasiedleniu drewna przez owady zwane te szkod
nikami wtrnymi, ktre atakuj i zabijaj drzewa osabio
ne. W przypadku zasiedlenia korowanie ma na celu znisz
czenie szkodnika w stadium larwy. Podczas gradacji chrz
szcze takie jak kornik drukarz zasiedlaj rwnie drzewa
zdrowe, co doprowadza do wymarcia duych poaci lasu.
Poprzez wyrbk i korowanie drzew zasiedlonych leni
cy spowalniaj ten proces. W strefie ochrony cisej pro
cesy te s monitorowane, lecz nie stosuje si adnych
zabiegw. Przyroda rzdzi si tutaj swoimi prawami.
Pracownicy obwodu patroluj szlaki turystyczne, wy
konujc nadzr nad ruchem turystycznym, stosowaniem

Obwd Ochronny Stryska jest jednym z ciekaw

szych i bardziej urozmaiconych rejonw turystycznych.
Skupia na swoim terenie bardzo atwe spacerowe szlaki
w dolinkach reglowych, jak rwnie szlaki dla wytraw
nych i dobrze wyposaonych turystw. Znajdziemy tu
taj atwo dostpne z centrum Zakopanego, krtkie, cho
bardzo ciekawe trasy, ale take propozycje wycieczek
caodniowych wymagajcych przygotowania kondy
cyjnego oraz odpowiedniego wyposaenia w sprzt
i dowiadczenie. Osobnym tematem jest sam Giewont
z zabytkowym krzyem, ktry corocznie, szczeglnie
w okresie lata, przyciga tysice turystw gotowych za
wszelk cen i bez wzgldu na niebezpieczestwa z tym
zwizane zdoby najbardziej popularny szczyt Tatr Pol
skich. Godna polecenia jest rwnie wycieczka do Do
liny Biaego gdzie moemy spacerowa wzdu ma
lowniczo wijcego si midzy skaami potoku. Z Doliny
Biaego na Sarni Ska prowadzi cieka przyrodnicza
im. Stanisawa Sokoowskiego profesora, lenika, wy
bitnego znawcy lasw tatrzaskich, autora pierwszej
koncepcji utworzenia TPN. Warto zajrze rwnie do
mniej uczszczanej (prawdopodobnie ze wzgldu na
brak schroniska) Doliny Maej ki. Kada z wycieczek
proponuje turystom inne widoki, inne walory przyrod
nicze i edukacyjne.
Jest jednak rzecz dla nich wszystkich wsplna poru
sza si bdziemy wrd form krasowych cudownie wy
rzebionych przez cofajcy si lodowiec oraz tysicami
lat pync nieustannie wod. To wanie ta woda przyczy
nia si do powstania wikszoci znajdujcych si w Ta
trach jaski. Pod tym wzgldem niezrwnana staje si
Dolina Maej ki, w ktrej cznie znajduje si ponad
100 odkrytych i opisanych jaski. We wntrzu Maocz
niaka znajduje si system najgbszej i najduszej w Ta
trach Polskich Jaskini Wielkiej nienej. Jej dugo wy
nosi 22 749 m, a deniwelacja (rnica wysokoci pomi
dzy otworem wejciowym a najniszym jej miejscem)
824 metry. Naley jednak pamita o tym, e adna z tu
tejszych jaski, za wyjtkiem jaskini Dziura w Dolinie ku
Dziurze, nie jest udostpniona dla ruchu turystycznego.

***

Powyszy opis jest tylko oglnym i niepenym uka

zaniem Obwodu Ochronnego Stryska. Nic nie zastpi
jednak bezporedniego kontaktu z przyrod tatrzask.
Dlatego chromy J na kadym kroku tatrzaskiej w
drwki. W ten sposb zapewnimy lepsze warunki byto
wania zwierztom, rolinom i innym organizmom wy
stpujcym w Tatrzaskim Parku Narodowym.
Mariusz Chrzanowski
Ryszard Suski
Tadeusz Zwijacz leniczy

Biuletyn

4/2007

Komu w drog...

Prawo,

lewo...
W ostatnich

miesicach, gwnie
przez rodowisko
przetoczya si
dyskusja dotyczca,
jak by si mogo
wydawa, bahej
kwestii, mianowicie:
ktr stron szlaku
turystycznego naley
si porusza.
Uczestnicy dyskusji
przytaczali szereg
argumentw
potwierdzajcych
suszno swojej
tezy, kompromis
nie zosta jednak
osignity.

fot. T. Wojciechowski

przewodnickie,

Czy Dolina Kocieliska jest drog

publiczn?

lipcu na stronie inter

netowej parku zostaa
zamieszczona ankieta.
Do 14 wrzenia wzio
w niej udzia 3021 osb,
a odpowiedzi ksztatoway si nast
pujco. Za chodzeniem po lewej stro
nie opowiedziay si 343 osoby, po
prawej 1722. Dla 685 jest to uza
lenione od szlaku, na ktrym si
znajdujemy, a dla 271 kwestia ta nie
ma wikszego znaczenia. Rwnocze
nie w wybranych dniach lipca i sierp
nia z pomoc wolontariuszy prze
prowadzono na szlakach ankiety,
w ktrych uczestniczyo cznie 455
osb. 69 z nich deklarowao wol
poruszania si po stronie lewej, za
226 uwaa, e naley porusza si
po stronie przeciwnej. Dla 126 re
spondentw kwestia ta zaley od
szlaku, ktrym wdrujemy, a dla 34
sprawa ta nie ma znaczenia.
Temat zosta rwnie podjty
przez dyrekcj parku. Ustalono, e
najwikszy problem stanowi droga
do Morskiego Oka, po ktrej jako
e jest to droga publiczna piesi
powinni i lew stron.
Jak si wydaje, na caym obsza
rze parku winny obowizywa jed

nolite zasady, ponadto ruch koowy

powinien by podporzdkowany ru
chowi pieszemu, a nie na odwrt.
W poowie sierpnia br. Tatrza
ski Park Narodowy wystpi do Sta
rostwa Powiatowego w Zakopanem,
jako zarzdcy drogi Palenica Biacza
ska Morskie Oko, o wprowadzenie
na niej znaku D40 strefa zamiesz
kania. Takie rozwizanie spowodu
je, e pieszych przestan obowi
zywa oglne zasady dotyczce po
ruszania si po drogach publicznych.
Od tej pory to oni bd mieli bez
wzgldne pierwszestwo, a prdko
pojazdw bdzie ograniczona do 20
km/h.
Poniewa ruch koowy odbywa
si take na innych drogach TPN (Do
lina Kocieliska, Kalatwki), w naj
bliszych dniach dyrektor parku wy
da zarzdzenie zobowizujce kie
rujcych do ograniczenia prdkoci
oraz zachowania szczeglnej ostro
noci podczas wymijania pieszych,
ktrym bdzie przysugiwao pierw
szestwo ruchu.
Tak wic w caym parku po
winien obowizywa ruch prawo
stronny.
(sz)

Biuletyn

4/2007

Komu w drog...

Jednokierunkowa

Orla Per

Od 3 lipca na Orlej Perci

na odcinku od Zawratu
do Koziego Wierchu obowizuje
jednokierunkowy ruch
w kierunku wschodnim.
Wprowadzone rozwizanie,
ktrego bezporednim celem byo
nie tyle zwikszenie bezpieczestwa
na tym trudnym szlaku,
ale raczej poprawa jakoci
i komfortu wdrwki,
jest przez odwiedzajcych nas
turystw oceniane pozytywnie.

fot. B. Chlipaa

9 Biuletyn

4/2007

Komu w drog...

byy si podczas lipcowych i sierp

niowych weekendw w godzinach
od 9.30 do 15.00. Podczas czterech
dni liczenia na Kozim Wierchu od
strony Zawratu przywdrowao od
64 do 101 osb dziennie, podczas
gdy w przeciwn stron wybierao
si cznie 21 osb. Wybierao si,
poniewa osoby te po poinformo
waniu o obowizujcym kierun
ku ruchu oraz zapoznaniu si z tre
ci tablicy informacyjnej zawra

Dziki regulacji ruchu wzrs

komfort wdrwki

fot. B. Chlipaa

W lipcu zorganizowano warsztaty

szkoleniowe dla dziennikarzy

fot. M. Kowalski

pierwszym dniu funk

cjonowania nowych
zasad ruchu na Orlej
Perci Tatrzaski Park
Narodowy wraz z Ta
trzaskim Ochotniczym Pogotowiem
Ratunkowym oraz Polskim Stowarzy
szeniem Przewodnikw Wysokogr
skich zorganizowa warsztaty szko
leniowe dla dziennikarzy. Podczas
warsztatw zaprezentowane zosta
y metody autoasekuracji i asekura
cji oraz technika pracy przewodni
kw wysokogrskich. Na zlecenie
TPN zosta zrealizowany rwnie film
szkoleniowy o tym, jak bezpiecz
nie porusza si po szlakach wypo
saonych w sztuczne uatwienia, kt
ry niebawem zasili zbir filmw
w Orodku EdukacyjnoMuzealnym
TPN.
Przez cay okres funkcjonowania
ruchu jednokierunkowego pracow
nicy parku oraz wolontariusze spraw
dzali, w jakim stopniu nowe zasady
s respektowane. Oprcz obserwa
cji podczas wykonywania innych
prac w tym rejonie, na Zawracie i Ko
zim Wierchu przeprowadzono kilka
akcji liczenia turystw. Liczenia od

cay z obranej drogi pod prd. Na

Zawracie podczas rwnie czterech
dni liczenia w kierunku Orlej Perci
powdrowao od 82 do 155 osb
dziennie, natomiast przywdrowao
z niej niezgodnie z obowizujc
regulacj ruchu cznie 13 osb. Li
czc, usyszelimy od turystw du
o pozytywnych opinii na temat
wprowadzenia jednego kierunku
ruchu poniewa nie ma koniecz
noci mijania si z idcymi z prze
ciwnej strony, znacznie poprawi si
komfort poruszania w trudnych miej
scach.
Zblia si sezon zimowy, w g
rach mona ju znale wiey nieg;
coraz nisze temperatury i coraz
krtsze dni przypominaj o kocu
lata. Apelujemy o rozwag i ostro
no podczas wdrowania po Orlej
Perci, a take innych szlakach tatrza
skich, szczeglnie tych ponad grn
granic lasu. Zalecamy uywanie
specjalistycznego sprztu, poczw
szy od kijkw, poprzez raki, czeka
ny, a koczc na sprzcie pozwala
jcym si asekurowa na szlakach
wyposaonych w sztuczne uatwie
nia. Podstawowy zestaw na drog
typu via ferrata moe mie bowiem
zastosowanie rwnie na naszej Or
lej Perci.
Bogusawa Chlipaa

10

Biuletyn

4/2007

Komu w drog...
1. Wschodni uskok Zadniego Mnicha 2 stanowi
ska;
2. Rejon abiego Mnicha przeczka midzy gw
nym, a pnocnozachodnim wierzchokiem.
W najbliszym czasie wymienione zostan rwnie
nastpujce stanowiska:
1. Cubryna (zachodni uskok, nad elazkiem) 2 sta
nowiska;
2. Poredni Miguszowiecki Szczyt (Iga Milwki);
3. Wielki Miguszowiecki Szczyt (Komin Martina);
4. Wschodni uskok Niebieskiej Turni 2 stanowiska.

Bezpieczniej

w duecie
1 czerwca 2007 r. TPN

W ramach porozumienia usunito z krzya na Gie

woncie zamontowane na nim kilka lat temu witrae,
poniewa zagraay jego konstrukcji i bezpieczestwu
turystw. Ratownicy TOPRu przeszkolili rwnie wolon
tariuszy TPN w udzielaniu pomocy w grach oraz za
poznali ich z zasadami asekuracji na szlakach wyposao
nych w sztuczne uatwienia.
Pene sprawozdanie z wykonania porozumienia
przedstawimy w zimowym wydaniu Biuletynu.
(bch, sz)

po raz kolejny podpisa umow

z Tatrzaskim Ochotniczym
Pogotowiem Ratunkowym.
Jej przedmiotem jest monta
i naprawa sztucznych uatwie

Koledzy z TOPRu naprawili

wszelkie pozimowe uszkodzenia

(klamry, acuchy) na szlakach

turystycznych, biecy monitoring
oraz przegld dwa razy w cigu
roku stanu ich zabezpiecze.
Zgodnie z zawartym
porozumieniem materiay
niezbdne do wykonania prac
dostarcza TPN, a TOPR
zajmuje si montaem.

fot. B. Chlipaa

porwnaniu do porozumienia z ubiege

go roku TOPR zobowiza si dodatkowo
do pomocy w lokalizacji mieci o gabary
tach uniemoliwiajcych ich usunicie bez
uycia specjalistycznego sprztu, a take
usuwania mieci w rejonach udostpnia
nych dla taternictwa powierzchniowego oraz w innych
trudno dostpnych miejscach pooonych w terenie wy
sokogrskim.
Koledzy z TOPRu wykonali wiosenny przegld
sztucznych uatwie na szlakach turystycznych oraz na
prawili wszelkie pozimowe uszkodzenia. Dodatkowo
w rejonach taternickich zamontowali stae stanowiska
zjazdowe, usuwajc stare. Dotychczas wymieniono na
stpujce punkty:

11

Biuletyn

4/2007

Komu w drog...

Na szlaku X nie ma tabliczki kierunkowej!

to informacja, czasem w tonie pretensji, ktr
fot. B. Chlipaa

w ostatnim czasie do czsto otrzymujemy

od turystw przemierzajcych tatrzaskie
szlaki. Zdarza si, e tabliczk zerwa wiatr
i pracownicy parku montuj j ponownie,
jednak niestety coraz czciej brak
oznakowania to wynik dziaalnoci czowieka.

wyniku wtpliwej ja
koci pasji kolekcjo
nerskiej i zabierania ta
bliczek na pamitk
inni turyci gubi si
i trac orientacj, szczeglnie gdy
sprzyjaj ku temu trudne warunki
pogodowe. Nastpstwa takich sytu
acji mog by bardzo nieprzyjem
ne, cznie z utrat zdrowia czy wrcz
ycia Wielokrotnie zdarzao si
pracownikom parku natkn na po
amane lub wyrwane supki po ta
blicach, prawdopodobnie kolejny
przejaw niewykorzystanej na szlaku
energii. Innym sposobem zaznacze
nia swojej obecnoci w Tatrach s
rnego rodzaju naklejki, ktre spo
tka mona nie tylko na tablicach,
kierunkowskazach, supach, budyn
kach na terenie parku, ale te z bra
ku powyszych elementw na ka
mieniach i skaach. Podobnie jest z na
pisami, podpisami, wyznaniami itp.,
odnajdywanymi nawet na materia
ach, ktrymi wyoone s szlaki tu
rystyczne. Niejednokrotnie rwnie
z tego materiau i kamieni znajduj
cych si pod rk autorw powstaj
olbrzymie napisy w ssiedztwie szla
kw. Okazuje si, e nie tylko tury
stom na szlaku nudzi si zwyke jego
przemierzanie, udziela si to rw
nie taternikom jaskiniowym. R

ne bowiem arcydziea mona spo

tka w udostpnionych jaskiniach.
Apelujemy do wszystkich odwie
dzajcych Tatrzaski Park Narodowy
nie zostawiajmy niczego w parku,
ale te nic nie zabierajmy, gdy mo
e to skutecznie utrudni wyciecz
k komu, kto przyjdzie tu po nas.
Dbajmy wszyscy o wizerunek tego
niezwykego miejsca. Nie zostawiaj
my naklejek, napisw, nie zabierajmy
rnego rodzaju souvenirw, a na

Dowody bezmylnoci mona

spotka w caym parku

pamitk pobytu zrbmy sobie zdj

cie, wylijmy pocztwk i zabierz
my mie wspomnienia...
(red)

Kolejny przejaw niewykorzystanej

energii?

fot. B. Chlipaa

barbarzycw

fot. B. Chlipaa

Najazd

12

Biuletyn

4/2007

Zwierzta Tatr

17 lipca 2007 r.
w Tatrach
przeprowadzono
kolejn akcj
liczenia kozic.
Byo to ju dziewite
wiosenne liczenie
tego gatunku,
na stae wprowadzone
do metodyki
inwentaryzacji
w 1999 roku.
Podsumowujc wyniki,

Wiosenne czy letnie?

liczenie kozic
w Tatrach

amo liczenie odbywa si

w ten sam sposb co li
czenia jesienne, z t r
nic, e inny jest jego cel.
Jesieni okrelana jest li
czebno populacji, natomiast wio
sn gwnym celem akcji jest okre
lenie przyrostu naturalnego w da
nym roku, czyli liczby modych
osobnikw tegorocznych.
W liczenie kozic zaangaowa
ni s wszyscy pracownicy tereno
wi Tatrzaskiego Parku Narodo

wego, cz pracownikw biuro

wych, praktykanci oraz inne do
wiadczone w obserwacjach fau
nistycznych osoby. Oczywicie ak
cja odbywa si we wsppracy ze
sowackim TANAPem, wsplnie
uzgadniany jest termin liczenia, po
dobnie podsumowywane s wyni
ki. Cay teren wystpowania kozicy
w Tatrzaskim Parku Narodowym

Kierdel odpoczywajcy
na grani

mona powiedzie,
e przyrost naturalny
populacji kozicy
tatrzaskiej utrzymuje
si na poziomie

fot. P. Krzan

zadowalajcym.

13

Biuletyn

4/2007

podzielony jest na rejony obserwa

cyjne, w ktre udaj si zespoy wy
posaone w lornetki i specjalne kar
ty obserwacyjne, na ktrych zapisu
je si liczb osobnikw, czas i miej
sce obserwacji, kierunek przemiesz
czania zwierzt oraz informacje dodat
kowe, takie jak pe czy wiek osobni
kw (zwykle moliwe do okrelenia,
czasem jednak, np. ze wzgldu na
du odlego obserwatora od zwie
rzcia, nie do ustalenia). Niezwykle
istotne przy wiosennym liczeniu jest
podanie dokadnej liczby modych
tegorocznych, czyli tych kolt, kt
re urodziy si wczesn wiosn bie
cego roku. Na tej podstawie wylicza
si procent modych w populacji i mo
na prognozowa jej dalszy rozwj.
W tym roku, ze wzgldu na z
pogod w pierwszej poowie lipca,
wiosenne liczenie odbyo si nieco
pniej, ni ma to miejsce zazwyczaj.
Zdecydowano, e lepiej liczy w ter
minie pniejszym ni przy sabej wi
docznoci i opadach, gdy rzetelno
i dokadno wynikw zaley w znacz

nej mierze od dobrej pogody. Do

kadno ta uzaleniona jest rwnie
od liczby obserwatorw, a w tym
roku byo ich ponad 50 w polskiej
czci Tatr i okoo 150 po stronie
sowackiej. Taka liczba obserwato
rw pozwala na precyzyjne spraw
dzenie wszystkich potencjalnych
miejsc wystpowania kozicy, a war
to pamita, e Tatry to gry bardzo
urozmaicone i trudne, szczeglnie
we wschodniej czci.

Mody cap w drugim roku ycia

W sumie na terenie caych Tatr,

po polskiej i sowackiej stronie, poli
czono 548 kozic, z czego 119 to mo
de tegoroczne kolta, co stanowi
22% populacji. Jest to wynik wiad
czcy o dobrym naturalnym przy
rocie populacji kozicy w Tatrach.
Piotr Krzan
Filip Ziba

fot. P. Krzan

Koza prowadzca tegoroczne mode

fot. P. Krzan

Zwierzta Tatr

14

Biuletyn

4/2007

Rozmaitoci

Nowoci

wydawnicze

ydawnictwo TPN ma do zaoferowania mi

onikom Tatr nowe tytuy folderw oraz
kolejne pozycje ksikowe. Regularnie ukazuj
si edycje wznowionego w 2004 roku, po kil
kuletniej przerwie, kwartalnika Tatry. Ju po
raz drugi wydalimy dwujzyczny, polskoso
wacki, specjalny numer Tatr, przygotowany
wsplnie ze tatnymi Lesami TANAPu. Z in
nych pozycji naley wymieni wydanie ksi
kowe materiaw z konferencji naukowej Przy
roda Tatrzaskiego Parku Narodowego a Czo
wiek 2005; Tom I Nauki o ziemi; Tom II Na

uki biologiczne; Tom 3 Czowiek i rodowi

sko. Ukazaa si take od dawna oczekiwana
historia poznania Tatr autorstwa Krzysztofa Pi
sery Jak dawniej po Tatrach chadzano to
fascynujca opowie o najdawniejszych tu
rystach tatrzaskich bdca kompilacj uni
katowych tekstw z XIXwiecznej prasy i pa
mitnikw, wygrzebanych przez Autora z ar
chiww, mao znanych lub nieznanych zupe
nie. Bogato ilustrowana unikatowymi rycina
mi i fotografiami po czci znanymi, ale te
nigdy wczeniej niepublikowanymi.
Przypominamy, e wszystkie pozycje s do
stpne w siedzibie parku, mona je take na
by za porednictwem ksigarni internetowej.

Jesienne

wystawy

Sprztanie

wiata

ak co roku w trzecim tygod

niu wrzenia Tatrzaski Park
Narodowy wzi udzia w orga
nizacji akcji Sprztanie wiata,
pod hasem Sprztanie Tatr.
W przedsiwziciu uczestniczy
o 6 szk, cznie 270 osb. TPN
zapewni uczestnikom worki,
rkawice, a take koszulki i cza
peczki z logo akcji. Wszyscy
otrzymali posiek w formie su
chego prowiantu lub poczstu
nek w schronisku. Sprztano te
ren wok Godwki, Wiktor
wek, schroniska na Kalatwkach
i Hali Gsienicowej, Dolin Cho
choowsk, rejon pod Wielk
Krokwi i Drog pod Reglami.

15

Biuletyn

fot. A. liwiski

esieni Orodek Edukacyjno

Muzealny TPN organizuje kil
ka wystaw. Ich tematem prze
wodnim s oczywicie Tatry. We
wrzeniu mogli Pastwo obejrze
wystaw fotografii Milana Kapu
sty Kalamita oraz pokonkurso
w wystaw zdj towarzysz
c III Spotkaniom z Filmem Gr
skim. W padzierniku malar
stwo tatrzaskie Jagody Adamus
Midzy Niebem a Ziemi oraz
wystawa ze zbiorw Orodka Do
kumentacji Tatrzaskiej im. Zofii
i Witolda Paryskich pt. Turysty
ka tatrzaska na dawnych pocz
twkach. Na dwa ostatnie mie
sice roku, czyli listopad i gru
dzie 2007 r., zaplanowalimy wy
staw fotograficzn wiato Tatr,
autorstwa Krzysztofa Siwirskiego
oraz Andrzeja Kryzy. O ewentu
alnych zmianach bdziemy infor
mowali za porednictwem stro
ny internetowej.
Serdecznie zapraszamy i przy
pominamy, e zwiedzanie wy
staw jest bezpatne.

4/2007

Polecamy

Zesp redakcyjny: Paulina Koodziejska, Szymon Ziobrowski; Wsppraca: dziay merytoryczne Tatrzaskiego Parku
Narodowego; Wydawca: Tatrzaski Park Narodowy; Adres redakcji: Tatrzaski Park Narodowy, ul. Chaubiskiego 42a,
34500 Zakopane, sekretariat@tpn.pl

16

Biuletyn

4/2007