Zesp Szk Elektrycznych im. T.

Kociuszki w Opolu
Publiczne Technikum nr 5

Systemy komrkowe GSM,

UMTS i LTE
Zbigniew Serweciski

9-11-2012

Sie komrkowa
Sie komrkowa to sie radiokomunikacyjna skadajca si z wielu
obszarw (komrek), z ktrych kady jest obsugiwany przez co
najmniej jedno urzdzenie radiowe o staej lokalizacji, czyli tzw.
stacj bazow.
Zastosowanie wielu komrek zapewnia moliwo pokrycia
sygnaem radiowym duego obszaru geograficznego.
Sie komrkowa zapewnia uytkownikowi mobilno moe on
zestawia poczenia (oraz poczenia mog by zostawione do
niego) na terenie pokrytym zasigiem radiowym poszczeglnych
stacji bazowych w danej sieci.
Pozwala to urzdzeniom kocowym (telefony komrkowe,
modemy itd.) do komunikowania si ze sob za porednictwem
stacji bazowych, nawet jeli niektre urzdzenia przemieszczaj
2
si przez wicej ni jedn komrk w czasie transmisji.

Operatorzy z wasn infrastruktur

teleinformatyczn i operatorzy wirtualni
Operator infrastrukturalny sieci komrkowej (Mobile
Network Operator, MNO) podmiot gospodarczy oferujcy
swoim klientom usugi telefonii komrkowej na bazie wasnej
infrastruktury teleinformatycznej.
Operator wirtualny sieci komrkowej (Mobile Virtual
Network Operator, MVNO) podmiot gospodarczy
oferujcy swoim klientom usugi telefonii komrkowej na
bazie infrastruktury teleinformatycznej nalecej do innego
operatora sieci komrkowej.
3

Propagacja fal radiowych

Rozprzestrzenianie si fal radiowych zaley zarwno od
waciwoci samych fal (np. czstotliwoci, polaryzacji), jak i
warunkw panujcych w rodowisku, w ktrym fale te si
rozchodz.
Obowizuje zasada, e im wysza czstotliwo tym gorsze
rozprzestrzenianie si fal radiowych, co wprost przekada si na
mniejszy zasig stacji bazowej.
Oznacza to, e aby pokry ten sam obszar stacjami pracujcymi w
wyszych pasmach czstotliwoci naley wybudowa wicej stacji
bazowych.
Dlatego, gwine ze wzgldw ekonomicznych, wysze
czstotliwoci stosowane s na obszarach o wikszej gstoci
zaludnienia, za nisze na obszarach sabo zurbanizowanych.
4

Ewolucja systemw telefonii komrkowej

4G
3.9G
LTE
3G
HSPA
UMTS
2G
EDGE
1G

GSM

NMT
5

Charakterystyka systemu GSM

GSM Global System for Mobile Communications (globalny
system komunikacji ruchomej)
Stacja ruchoma (MS Mobile Station) nadaje na jednej
czstotliwoci (niszej), a odbiera na drugiej (wyszej).
Kady kana czstotliwociowy jest dodatkowo dzielony przez
multipleksowanie z podziaem czasu (TDM) na przedziay
czasowe moliwe do wykorzystania przez 8 stacji ruchomych.
Pasmo systemu GSM jest wykorzystywane przez wielu
uytkownikw zarwno przez przydzia okrelonej
czstotliwoci nonej lub ich sekwencji, jeli system
przeskokw czstotliwoci (FH Frequency Hopping) jest
wczony, jak i przez przydzia okrelonej szczeliny czasowej.
6

System przeskokw czstotliwoci FH

Przeskakiwanie czstotliwoci jest technik poprawiajc
stosunek sygnau do szumu w czu radiowym.
Stacja bazowa nakazuje stacji ruchomej aktywacj FH, gdy ta
zblia si do krawdzi komrki lub w obszar duych zakce.
Gdy FH jest aktywowany w stacji ruchomej, stacja bazowa
przydziela stacji ruchomej zestaw kanaw, zamiast jednego
kanau radiowego.
Algorytm przeskokw czstotliwoci jest przypisany do telefonu
komrkowego.
W GSM / GPRS / EGPRS liczba przeskokw czstotliwoci jest
zalena od liczby czstotliwoci oferowanych przez okrelon
komrk.
Korzyci, ktre oferuje FH to lepsza jako dwiku i zapobieganie
przerwa pocze w sieciach GSM oraz lepsza przepustowo
7
danych w GPRS i EGPRS.

Charakterystyka systemu GSM

GSM jest zatem systemem dziaajcym wg zasady
wielodostpu z podziaem czstotliwociowym i czasowym
FDMA-TDMA.
Odstp midzy ssiednimi kanaami simpleksowymi
(jednego kierunku) wynosi 200 kHz.
Odstp midzy kanaami dupleksowymi (jednego
poczenia) wynosi 45 / 95 / 80 MHz.
Standard GSM jest otwarty, tzn. zakada rozwj systemu w
kolejnych fazach.
Standard GSM zosta zaakceptowany w Europie i w wielu
regionach wiata, co umoliwio roaming midzynarodowy i
8
w konsekwencji gwatowny rozwj systemu.

Roaming midzynarodowy i handover

Roaming midzynarodowy (International roaming)
mechanizm wczania si do sieci innego operatora uywany w
sytuacji, gdy stacja ruchoma znajduje si w innym kraju, ni ten
w ktrym istnieje sie komrkowa jego operatora.
Handover przeczenie poczenia radiowego stacji ruchomej
z jednej stacji bazowej do innej w czasie, gdy poczenie jest
aktywne.

Podstawowe parametry interfejsu radiowego

GSM
Odmiana systemu GSM
Zakres czstotliwoci MS BS [MHz]
Odstp dupleksowy [MHz]
Czstotliwoci BS MS [MHz]

GSM 900

GSM 1800

GSM 1900

890 (880) 915 1710 1785 1850 1910

45

95

80

935 (925) 960 1805 1880 1930 1990

Wielodostp (liczba szczelin w ramce)

TDMA (8) i
FDMA

TDMA (8) i
FDMA

TDMA (8) i
FDMA

Czas trwania jednej szczeliny czasowej

577 s

577 s

577 s

Czas trwania jednej ramki

4,615 ms

4,615 ms

4,615 ms

Typ modulacji

0.3GMSK

0.3GMSK

0.3GMSK

200

200

200

124 (174)

374

299

270,8 kbit/s

270,8 kbit/s

270,8 kbit/s

Odstp midzykanaowy
(simpleksowy) [kHz]
Liczba kanaw radiowych
Przepywno kanau radiowego

GSM 1800, GSM 1900 dawna nazwa: DCS (Digital

Communication System)

10

Dodatkowe pasma GSM

Obecnie transmisje zgodne ze standardem GSM realizowane s
rwnie w innych zakresach czstotliwoci:

GSM 450

GSM 850

460,4 467,6 MHz (BS MS)

450,4 457,6 MHz (MS BS)
488,8 496,0 MHz (BS MS)
478,8 486,0 MHz (MS BS)

869 894 MHz

(BS MS)

824 849 MHz

(MS BS)
11

Nadajniki stacji ruchomych (MS) systemu GSM

System GSM 900
moc nadawania: regulowana w zakresie od 20 mW do 2 W
(moc mierzona w impulsie; moc rednia wynosi 1/8 lub 1/16
tej wartoci odpowiednio do kanaw penych lub
powkowych),
maksymalna prdko MS ze wzgldu na efekt Dopplera:
250 km/h.

Systemy GSM 1800 i GSM 1900

moc nadawania: regulowana w zakresie od 2,5 mW do 1 W
(moc mierzona w impulsie; moc rednia wynosi 1/8 lub 1/16
tej wartoci odpowiednio do kanaw penych lub
powkowych),
maksymalna prdko MS ze wzgldu na efekt Dopplera:
12
130 km/h.

Kanay pene (FR, EFR) i powkowe (HR)

W pocztkowym etapie rozwoju GSM byy dostpne dwa tryby
cyfrowego kodowania rozmowy: za pomoc kodekw Half Rate
(HR) (rozmowa zajmuje p szczeliny czasowej) i Full Rate (FR)
(rozmowa zajmuje ca szczelin czasow).
Obecnie, nowe modele telefonw maj rwnie
zaimplementowane kodeki Enhanced Full Rate (EFR), dziki
ktrym rozmowa alokowana w caej szczelinie czasowej ma
jako lepsz ni w przypadku kodekw FR, lub Adaptive Multi
Rate (AMR), ktre potrafi zmienia prdko transmisji i
alokowa rozmow w poowie lub w caej szczelinie czasowej.
Telefony posiadajce nowe rodzaje kodekw, potrafi te
nadawa/odbiera w standardzie HR i FR, gdy nie wszystkie
sieci wspieraj system kodowania AMR (i EFR, ktry jest
13
zgodny z AMR dla maksymalnej prdkoci transmisji).

Kanay pene (FR, EFR) i powkowe (HR)

To, ktry z kodekw telefonu zostanie wybrany, zaley od
kontrolera stacji bazowych (BSC), ktry przyzna ca lub p
szczeliny czasowej na rozmow w zalenoci od zajtoci sieci
w komrce, w ktrej znajduje si stacja ruchoma

Szybkoci danych kodekw stacji ruchomych

HR: 5,6 kbit/s (algorytm kodowania/dekodowania: VSELP)
FR: 13 kbit/s (algorytm kodowania/dekodowania: RPE-LTP)
EFR: 12,2 kbit/s (algorytm kodowania/dekodowania: ACELP)
AMR: 4,75, 5,15, 5,90, 6,7, 7,40, 7,95, 10,2 lub 12,2 kbit/s
(algorytm kodowania/dekodowania: ACELP + wykorzystanie
rnych wspczynnikw kompresji)
AMR-WB: 6,60, 8,85 (dla sabego poczenia radiowego) i
14
12,65, 14,25, 15,85, 18,25, 19,85 kbit/s

Schemat transmisji w systemie GSM 900

Czstotliwo [MHz]
959,8

Ramka TDM

Kana
124

935,4

935,2

914,8

124

890,4

890,2

Czas [ms]

Kierunek od
stacji bazowej
do telefonu GSM
(BS MS)

Kierunek od
telefonu GSM
do stacji bazowej
(MS BS)

15

Planowanie kanaw w sieci GSM

Trzy rodzaje zespow komrek w sieci GSM

Komrki grupuje si w
zespoy, a ca pul
kanaw
czstotliwociowych
systemu rozdziela si
pomidzy stacje
bazowe w komrkach
tworzcych zesp.
Kada stacja bazowa
otrzymuje zatem pewn
grup kanaw
czstotliwociowych
jak dysponuje system.
Te same grupy kanaw
czstotliwociowych s
wykorzystywane we
wszystkich
odpowiadajcych sobie
komrkach nalecych
do rnych zespow.
16

Zagszczanie komrek w sieci GSM

W sieci GSM istnieje
moliwo
zagszczania komrek
wraz ze wzrostem
ruchu
telekomunikacyjnego
generowanego przez
abonentw.
W aglomeracjach
miejskich, gdzie
nagromadzenie
uytkownikw jest
wiksze, komrki s
mniejsze ni w
rejonach sabo
zurbanizowanych.

17

Oglna architektura systemu GSM

18

Oglna architektura systemu GSM

MSC (Mobile Switching Centre) centrale
radiokomunikacyjne
obsuguj przydzielone im obszary sieci GSM,
poczone s midzy sob i central wejciow GMSC
(Gateway Mobile Switching Centre) z publiczn
komutowan sieci telefoniczn PSTN / ISDN oraz sieciami
danych,
kada centrala MSC zarzdza co najmniej jednym systemem
stacji bazowych BSS,
gwnym zadaniem centrali MSC jest koordynacja zestawiania
pocze pomidzy abonentami GSM a abonentami sieci
stacjonarnej lub danych,
19

Oglna architektura systemu GSM

MSC (Mobile Switching Centre) centrale
radiokomunikacyjne
centrala MSC realizuje funkcje wywoania abonenta,
dynamicznego rozdziau zasobw sieci na obszarze przez ni
zarzdzanym, zarzdzania procedur przenoszenia pocze,
gdy abonent ruchomy zmienia komrki nalece do rnych
systemw stacji bazowych BSS, szyfracji cigw binarnych,
taryfikacji wszystkich abonentw dziaajcych na jej obszarze,
realokacji przydzielonych transceiverom BTS czstotliwoci
kanaowych w przypadku szczeglnego obcienia
poszczeglnych fragmentw sieci i in.

20

Oglna architektura systemu GSM

GMSC (Gateway Mobile Switching Centre) centrale
wyjciowe
cz centrale MSC z publiczn komutowan sieci
telefoniczn PSTN / ISDN oraz innymi sieciami (np. danych).

21

Oglna architektura systemu GSM

VLR (Visitors Location Register) rejestr stacji goci
jest to rejestr stacji ruchomych (MS) przebywajcych
aktualnie w obszarze obsugiwanym przez dan central
radiokomunikacyjn MSC;
VLR wymienia z rejestrem HLR dane dotyczce aktualnie
znajdujcych si na danym obszarze abonentw;
pozwala to na odnalezienie poruszajcego si w obszarze
danego systemu abonenta poprzez odszukanie w rejestrze
HLR informacji o jego aktualnym pooeniu i skierowanie
poczenia do odpowiedniej centrali MSC majcej do
dyspozycji dane o poszukiwanym abonencie w swoim
rejestrze VLR;
rejestr VLR zawiera take dane niezbdne do inicjacji
poczenia przez stacj ruchom (MS).

22

Oglna architektura systemu GSM

HLR (Home Location Register) rejestr stacji wasnych
HLR to rejestr stacji ruchomych (MS) na stale
zarejestrowanych w systemie zarzdzanym przez danego
operatora.
Przechowuje dane kilkuset tysicy do kilku milionw stacji.
Przechowuje ich stae parametry i informacje o ich czasowym
pooeniu, otrzymane z rejestrw VLR.
Przechowuje aktualny status stacji, wykaz wykupionych
usug dodatkowych, klucze szyfracji danych, potwierdzenia
autentycznoci stacji, ich czasowe numery wywoawcze w
sieci, adresy stowarzyszonego z odpowiednim obszarem
wywoania rejestru VLR.
Zawiera te informacje pozwalajce na zestawienie
poczenia do stacji tej sieci, jeli stacje te znajduj si w
23
obszarze zarzdzanym przez inn cz sieci lub inn sie.

Oglna architektura systemu GSM

OMC (Operational and Maintenance Centre) centrum
eksploatacji i utrzymania
Funkcje:
Przechowywanie i edycja danych o abonentach;
Generowanie statystyk;
Taryfikacja usug w sieci;
Lokalizacja uszkodze i ewentualne rozwizywanie
problemw;
Analiza ruchu w sieci i jego obcienia.
24

Oglna architektura systemu GSM

jest poczone ze wszystkimi elementami komutacyjnymi
systemu GSM i wykonuje funkcje administracyjne, takie jak:
taryfikacja, monitorowanie ruchu telekomunikacyjnego,
zarzdzanie w przypadku uszkodze elementw sieci,
zarzdzanie rejestrem HLR.
AUC (Authentication Centre) centrum identyfikacji
AUC to baza danych suca do sprawdzenia, czy abonent
posiadajcy indywidualn kart identyfikacyjn SIM
(Subscriber Identity Module) jest dopuszczony do realizacji
poczenia.

25

Oglna architektura systemu GSM

EIR (Equipment Identyfication Register) rejestr identyfikacji
wyposaenia
EIR to baza danych z informacjami dotyczcymi numerw
seryjnych uywanych stacji ruchomych; telefony skradzione
lub zgubione s na czarnej licie i nie mog by
wykorzystywane.

26

Oglna architektura systemu GSM

BSS (Basic Station System) system stacji bazowych
BSC (Basic Station Controller) kontroler (sterownik)
stacji bazowych
BTS (Basic Transceiver Station) transceiver stacji
bazowej
ukad nadawczo-odbiorczy stacji bazowej wraz z
ukadem realizujcym podstawowe funkcje sterujce;
BTS okrelana jest te BS (Basic Station); BTS
rozmieszczone s w centrach komrek pokrywajcych
obszar dziaania systemu.

MS (Mobile Station) stacje ruchome

27

Modu SIM
Modu SIM (Subscriber Identity Module, modu identyfikacji
abonenta) umoliwia zmian aparatu telefonicznego bez
potrzeby rozwizywania umowy z operatorem i podpisania
nowej.
Wystarczy przeoy kart do innego telefonu.
Dziki tej prostej idei telefon komrkowy podlega takiemu
samemu obrotowi w gospodarstwie domowym jak inne sprzty.
Karta SIM ma wymiary: 25 15 mm (mini SIM) lub 15 x 12 mm
(mikro SIM).
Karta SIM jest jednoukadowym mikrokomputerem,
wyposaonym w procesor, pamici RAM i ROM oraz ukady
wejcia-wyjcia.
Na wewntrznej stronie karty znajduj si pozacane pola
styki, ktre cz kart z obwodami aparatu za porednictwem
28
sprynek stykowych telefonu.

Modu SIM
Przechowuje ona dane uytkownika, w tym kontakty oraz
przychodzce wiadomoci SMS.
Zapisane s rwnie dane dotyczce klucza szyfrujcego i jego
generacji oraz inne informacje zwizane z bezpieczestwem.
Karta jest zabezpieczona przed niepowoanym dostpem kodami
PIN i PUK.

Operatorzy rnych sieci telefonii komrkowej, sprzedajc

aparaty dla swoich abonentw, zazwyczaj zaopatruj je w
tzw. simlocki blokady, uniemoliwiajce wykorzystanie
kart SIM w aparatach innych operatorw.
Z telefonu bez karty SIM mona wykonywa bezpatne
poczenia alarmowe (emergency calls) w Polsce pod nr
112.
29

Oglna architektura systemu GSM

BSC (Basic Station Controller) kontroler (sterownik) stacji
bazowych
Peni nadzr nad kilkunastoma kilkudziesicioma stacjami bazowymi
(BTS).
Odpowiada za zarzdzanie stacjami bazowymi oraz transmisj danych
pomidzy stacjami bazowymi a reszt sieci.
Z poziomu BSC operator zarzdza radiow czci sieci, zmieniajc
parametry poszczeglnych stacji bazowych.
Przydziela telefonom komrkowym wolne szczeliny czasowe na
odpowiednich czstotliwociach.
Kontroluje jako pocze radiowych.
W razie ich pogorszenia, np. gdy abonent oddala si od obsugujcej
go stacji bazowej, zostanie przydzielona mu inna czstotliwo
obsugiwana przez inn stacj bazow oraz odpowiednia szczelina
czasowa.
Kilka BSC jest podczonych do jednego MSC.

30

Stacje bazowe (BTS, BS)

Stacje bazowe tworz najczciej trzy sektory (komrki)
kady sektor obsuguje osobna antena lub zestaw 2 anten,
najczciej o kcie promieniowania ok. 120, tak, aby
uzyska rwnomierny zasig wok stacji bazowej.
W pocztkowej fazie rozwoju sieci GSM niektre stacje
bazowe na terenach o maym zaludnieniu wykonywano jako
dooklne, bez podziau na sektory, lub umieszczano tylko 2
sektory z silnym ukierunkowaniem na drog, ktr miaa
pokry stacja bazowa.
Na terenach o duym zaludnieniu (w miastach) czsto stawia
si dwusystemowe stacje bazowe GSM 900/1800 w sumie z
szecioma sektorami lub dodaje si dodatkowy sektor w tym
kierunku, w ktrym wystpuje zwikszony ruch w sieci.
31

Stacje bazowe (BTS, BS)

Czsto takie dwusystemowe stacje bazowe wyposaone s
w dwusystemowe anteny GSM 900/1800.

32

Stacje bazowe (BTS, BS)

33

Anteny systemu GSM

W praktyce stacje bazowe obsuguj najczciej tzw. komrki
sektorowe podzielone na czci sektory ktowe, z
ktrych kady obsugiwany jest przez oddzieln anten
sektorow.
Odpowiednio do przyjtego podziau dobiera si szerokoci
wizki gwnej charakterystyk promieniowania anten w
paszczynie poziomej.
Podzia komrek na sektory powoduje zmniejszenie zakce
wsplnokanaowych; dziki temu na obszarze dziaania
systemu mona czciej powtarza te same kanay
czstotliwociowe, co uatwia zwikszenie pojemnoci
systemu.
34

Anteny systemu GSM

Anteny sektorowe stosuje si take w przypadku pokrycia
maego wycinka terenu, np. wskiego pasa wzdu
autostrady.
Najprostszym, najtaszym i najczstszym sposobem
poczenia stacji bazowej z pozostaymi elementami czci
staej systemu GSM jest horyzontowa linia radiowa (w
pamie 20 30 GHz).

35

Charakterystyka anteny systemu GSM

Sektorowa antena
panelowa 734314
firmy Kathrein
polaryzacja: pionowa
zakres: 1800/1900 MHz,
zysk energetyczny: 18 dBi
stosunek promieniowania
przd-ty > 25 dB
wymiary: 1302x155x36 mm

36

Przeczanie poczenia midzy komrkami

w systemie GSM (handover)
Przenoszenie poczenia w ramach tej samej komrki

Przenoszenie poczenia midzy dwiema stacjami bazowymi

sterowanymi przez ten sam kontroler BSC

37

Przeczanie poczenia midzy komrkami

w systemie GSM (handover)
Przenoszenie poczenia pomidzy dwoma kontrolerami BSC

Przenoszenie poczenia pomidzy dwiema centralami MSC

38

Uwierzytelnienie abonenta systemu GSM

Procedura uwierzytelnienia abonenta w sieci podczas jego rejestracji w
sieci

1.

Sie wysya do stacji ruchomej 128-bitow liczb pseudolosow

RAND.
39

Uwierzytelnienie abonenta systemu GSM

2.

Zarwno w sieci jaki i w stacji ruchomej (w karcie SIM), za pomoc

algorytmu szyfracyjnego A3 i indywidualnego klucza abonenta Ki
jest wyliczany elektroniczny podpis 32-bitowa liczba SRES
(signed response).

3.

SRES jest transmitowany przez stacj ruchom do czci staej

sieci, gdzie jest porwnywany ze SRES wyliczonym przez sie;
jeeli wynik jest pozytywny, proces uwierzytelnienia uwaa si za
zakoczony.

4.

Rejestr VRL przyporzdkowuje abonentowi czasowy numer

identyfikacyjny TMSI oraz identyfikator pooenia LAI, ktre
transmitowane s w postaci zaszyfrowanej do stacji ruchomej i
zapamitane w karcie SIM.
40

Szyfrowanie danych w systemie GSM

41

Szyfrowanie danych w systemie GSM

W procesie szyfrowania wykorzystuje si publiczny algorytm
szyfrowania A5 standard europejski, do ktrego dostp
maj jedynie wytwrcy sprztu radiokomunikacyjnego.
Zapewnienie tajnoci przesyanych informacji nie polega
jednak na trudnej dostpnoci do publicznego algorytmu
szyfrowania, lecz na nie przesyaniu klucza Ki tego
algorytmu.
Algorytm szyfrowania jest realizowany wewntrz stacji
ruchomej.
Aktywacja algorytmu nastpuje na rozkaz sieci.

42

Szyfrowanie danych w systemie GSM

W karcie SIM, na podstawie indywidualnego klucza Ki oraz
liczby RAND przesanej przez sie w procesie
uwierzytelniania, nastpuje wyznaczenie klucza szyfrowania
Kc algorytmu A5.
Do tego celu wykorzystany jest zapisany w karcie SIM
algorytm A8.
Na podstawie klucza Kc i aktualnego numeru ramki TDMA (o
dugoci 22 bitw), algorytm A5 generuje 114 bitw, ktre s
sumowane modulo 2 z bitami informacyjnymi pakietu
normalnego.
W czci staej nastpuje proces odwrotny.
43

Transmisja danych w systemie GSM

Klasyczny system GSM
Moliwa jest transmisja danych z wykorzystaniem
pojedynczego kanau z szybkoci 9,6 kbit/s oraz
przesyanie krtkich wiadomoci SMS (do 160 znakw).

44

Transmisja danych w systemie GSM

Podsystem HSCD (High Speed Circuit Switched Data)
Programowe rozszerzenie moliwoci systemu GSM,
umoliwiajce jednoczesne uycie kilku kanaw czasowych
(szczelin) jednego kanau czstotliwociowego do przesyania
danych w trybie komutacji kanaw przez okres trwania
poczenia.
Wykorzystanie 4. takich kanaw (o przepywnoci 14,4 kbit/s
kady zamiast 9,6 kbit/s) umoliwia uzyskanie staej
szybkoci 57,6 kbit/s.
Zwikszenie przepywnoci pojedynczego kanau czasowego
(z 9,6 do 14,4 kbit/s) osignito przez zastosowanie bardziej
efektywnego sposobu kodowania kanaowego.
45

Transmisja danych w systemie GSM

Podsystem GPRS (General Packet Radio Service)
Umoliwia szybkoci transmisji w trybie pakietowym (z
protokoem IP) do 171,2 kbit/s. Uzyskano to przez czenie
kanaw czasowych jednego kanau czstotliwociowego
(maksymalnie 8) i nowym kodowaniem transmisji
umoliwiajcym osignicie szybkoci o wartociach: 9,05 /
13,4 / 15,8 / 21,4 kbit/s.

46

Transmisja danych w systemie GSM

Podsystem EDGE (Enhanced of Data Transmission
for GSM Evolution rozszerzona transmisja danych)
Jest to ewolucja podsystemu GPRS (EGPRS) polegajca na
zmianie metod modulacji w kanale radiowym na 8PSK i
zmianie sposobu przetwarzania sygnaw w kanale
radiowym; umoliwia transmisj z szybkoci do 384 kbit/s.

47

Architektura systemu GPRS

48

Architektura systemu GPRS

SGSN (Serving GPRS Support Node) wze
obsugujcy GPRS
jest odpowiedzialny za dostarczanie i odbir pakietw do i od
stacji ruchomych znajdujcych si w jego obszarze obsugi,
dziaa podobnie jak centrala MSC w standardowym systemie
GSM.
okrela tras transmitowanych pakietw i przesya je do
odpowiednich wzw,
zarzdza mobilnoci stacji ruchomych i jest odpowiedzialny
za zarzdzanie czami logicznymi,

49

Architektura systemu GPRS

wykonuje funkcje potwierdzania autentycznoci stacji
ruchomych i przechowuje ca informacj o abonentach
systemu GPRS zarejestrowanych w rejestrze lokalizacji
danego wza SGSN.

GGSN (Gateway GPRS Support Node) wze

wejciowy GPRS
jest urzdzeniem poredniczcym midzy sieci szkieletow
GPRS i zewntrznymi pakietowymi sieciami danych,
dokonuje konwersji pakietw GPRS do odpowiedniego
formatu danych, obowizujcego w sieci zewntrznej.
Wszystkie wzy sieci GPRS s poczone sieci szkieletow
stosujc protok IP.
50

Modyfikacje i ulepszenia systemu GSM

Istotnym ulepszeniem systemu GSM jest wzbogacenie go o
system DCS 1800 zaliczany do klasy sieci komunikacji
osobistej.
DCS 1800 jest przewidywany do dziaania w rodowisku
miejskim, gdzie ruch telekomunikacyjny jest najwikszy.
DCS 1800 rni si do GSM 900 moc stacji ruchomych i
bazowych, co w konsekwencji wie si z ich zasigiem, a
wic z wielkoci komrek.
Zasadniczym wzbogaceniem DCS 1800 w stosunku do GSM
900 jest wprowadzenie zasady roamingu wewntrz kraju.

51

Modyfikacje i ulepszenia systemu GSM

Oznacza to, e gdy wewntrz kraju dziaa wicej sieci DCS
1800, abonent moe skorzysta z zasobw innej sieci ni
jego macierzysta, gdy ta nie zapewnia mu na danym
obszarze usugi.
Powrt do sieci macierzystej nastpuje automatycznie, gdy
abonent znajdzie si w obszarze pokrywanym przez t sie.
W systemie GSM 900 jest to niemoliwe z przyczyn
organizacyjnych (nie technicznych).

52

System UMTS czstotliwoci i tryby pracy

Zakresy przeznaczone do transmisji naziemnej
1900 1920 MHz i 2010 2025 MHz (szerokoci zakresw: 20 i
15 MHz, odstp midzykanaowy: 5 MHz, transmisja w trybie
dupleksu czasowego TDD i technice szerokopasmowego
wielodostpu czasowo-kodowego TD-CDMA),
1920 1980 MHz (szeroko zakresu: 60 MHz, odstp
midzykanaowy: 5 MHz, transmisja w trybie dupleksu
czstotliwociowego FDD i technice szerokopasmowego
wielodostpu kodowego i rozpraszaniem bezporednim WCDMADSSS, w gr),
2110 2180 MHz (szeroko zakresu: 60 MHz, odstp
midzykanaowy: 5 MHz, transmisja w trybie dupleksu
czstotliwociowego FDD i technice szerokopasmowego
wielodostpu kodowego i rozpraszaniem bezporednim WCDMA53
DSSS, w d).

System UMTS czstotliwoci i tryby pracy

Zakresy przeznaczone do transmisji satelitarnej
1980 2010 MHz i 2170 2200 MHz (szeroko zakresu: po 30
MHz szerokoci; pierwszy jest przeznaczony do transmisji w gr, a
drugi w d; transmisja jest w trybie FDD).
Transmisja satelitarna stanowi uzupenienie czci naziemnej na
obszarach o maej gstoci ruchu telekomunikacyjnego.

54

Przypomnienie FDMA
FDMA (ang. Frequency-Division Multiple Access)
wielodostp z podziaem czstotliwoci.
Dostpne pasmo czstotliwoci podzielone jest na kanay o
okrelonej szerokoci.
System wspdzieli medium poprzez przydzia odpowiednich
kanaw.
Ten rodzaj wielodostpu stosowany by w pierwszych
generacjach analogowych telefonw komrkowych.
Ma zastosowanie w systemach szerokopasmowych.
Umoliwia atw realizacj transmisji full-duplex.

55

Przypomnienie TDMA
Technologia wielodostpu z podziaem czasowym umoliwia
realizacj transmisji half-duplex (transmisja danych w jedn
stron w danym momencie czasowym).
Transmisja danych nastpuje w momencie przydzielenia
uytkownikowi kanau transmisyjnego na okrelony czas
tzw. szczelinach czasowych.

56

Przypomnienie CDMA
CDMA (ang. Code Division Multiple Access) metoda
dostpu do medium transmisyjnego polegajca na
przypisaniu poszczeglnym uytkownikom korzystajcym z
tego samego kanau do przesyania danych, sekwencji
rozpraszajcych.
Odbiornik jednoznacznie identyfikuje przeznaczon dla niego
transmisj na podstawie uytej sekwencji rozpraszajcej
(sygna uyteczny wraca do oryginalnego pasma, szumy i
zakcenia zastaj rozproszone).
Transmisja z rozpraszaniem ma charakterystyk podobn do
sygnaw szumowych (waciwoci statystyczne powinny by
zblione do szumu biaego).
CDMA wykorzystywana jest w telefonii komrkowej w
standardach trzeciej generacji.

57

System UMTS interfejs radiowy UTRA

Interfejs radiowy naziemnego segmentu sieci UMTS (UTRA
UMTS Terrestial Radio Access) jest czsto oznaczany za
pomoc skrtu WCDMA (Wideband CDMA).
Funkcjonuje on wg dwch zasad transmisji dupleksowej.
W pasmach tworzcych pary, styk WCDMA dziaa w trybie
dupleksu z podziaem czstotliwoci (FDD), natomiast w
pasmach nie majcych drugich pasm do pary, standardem
jest tryb dupleksowy z podziaem czasu (TDD).

58

System UMTS przepywnoci transmisji

Szybkoci transmisji w I i II wersji standardu R.99 i R.4
do 2 Mbit/s w pikokomrkach (w odlegoci do 0,2 km od
stacji bazowych), dla terminali nieruchomych lub
poruszajcych si z szybkoci pieszego,
do 384 kbit/s w mikrokomrkach (w odlegoci do 2 km od
stacji bazowych), dla terminali poruszajcych si z
szybkoci do 120 km/h,
do 144 kbit/s w makrokomrkach, dla terminali
poruszajcych si z szybkoci do 500 km/h

59

Szybka transmisja pakietowa HSDPA

Prace nad szybk transmisj pakietow w czu w d (HSDPA
High Speed Downlink Packet Access) rozpoczy si w 2002
roku, a pierwsze wersje specyfikacji pojawiy si w ramach wersji
R5 systemu UMTS.
Przewidziano stosowanie ich zarwno w zakresach skojarzonych
(w trybie FDD), jak i w nieskojarzonych (w trybie TDD).
Technika HSDPA stworzona zostaa z myl o usugach, w ktrych
konieczne jest zapewnienie bardzo duych przepywnoci tylko w
jednym czu radiowym w d (do stacji ruchomej).
Implementacja transmisji HSDPA w istniejcych sieciach UMTS
pozwala na zwikszenie przepywnoci w czu w d teoretycznie
do 14,4 Mbit/s.
System UMTS, w ktrym stosowana jest transmisja HSDPA
nazywany jest systemem generacji 3.5 (3.5G).

60

Szybka transmisja pakietowa HSUPA

W wersji R.6 standardu UMTS (2004 r.) wprowadzono szybk
transmisj pakietow w czu w gr HSUPA (High Speed
Uplink Packet Access) z docelow przepywnoci do 5,76
Mbit/s.
Sie, w ktrej zastosowano oba tryby szybkiej transmisji
pakietowej (HSDPA i HSUPA, czyli cznie HSPA High Speed
Packet Access) bywa okrelana mianem sieci generacji 3.75G).
Tryby transmisji HSPA s rozwijane w kolejnych wersjach
standardu UMTS; w R.7 i R.8 HSPA+ (Evolved HSPA) do 84
Mbit/s downlink i do 22 Mbit/s uplink.
Istotn nowoci w technice HSPA jest zastosowanie hybrydowej
transmisji z powtrzeniami (HARQ Hybrid Automatic Repeat
Request), ktra czy w sobie zalety tzw. korekcji bdw ze
sprzeniem zwrotnym wyprzedzajcym FEC (Feed-forward Error
Correction) oraz automatycznego dania powtrze transmisji
61
ARQ (Automatic Repeat Request).

Szybka transmisja pakietowa HSUPA

62

Modem iPlus USB Option Icon 225 HSDPA 7,2

Specyfikacja modemu
praca w sieciach HSDPA/3G/EDGE/GPRS
(850/900/1800/1900/2100 MHz)
technologia HSDPA: maksymalna prdko 7,2 Mbit/s
technologia 3G: maksymalna prdko 384 kbit/s
technologia EDGE: maksymalna prdko 236,8 kbit/s
technologia GPRS: maksymalna prdko 53,6 kbit/s

63

System LTE
Standard LTE Long Term Evolution (dugoterminowa
ewolucja).
Opracowywanie standardu: grupa 3GPP (3rd Generation
Partnership Project), ktr tworzy kilka organizacji
standaryzacyjnych.
LTE jest nastpc systemu UMTS/HSPA.
Spowoduje cakowite przejcie na ruch pakietowy oparty na
protokole IP, co bardzo ograniczy koszty transmisji w
przeliczeniu na 1Mbit/s.
LTE jest okrelany systemem prawie czwartej generacji
(3.9G), gdy tak naprawd nie spenia on wymogw
stawianych przez ITU dla technologii 4G/IMT-Advanced.
64

System LTE
Pen zgodno z wymaganiami dla systemw czwartej
generacji (4G) posiada bdzie dopiero standard AdvancedLTE, nad ktrym trwaj jeszcze prace normalizacyjne.
Olbrzymi przewag tego systemu nad pozostaymi, jest
duo wiksza maksymalna prdko przesyania danych.
Dziki temu moliwe bdzie wiadczenie takich usug jak:
bardzo szybki dostp do Internetu, mobilna telewizja oraz
szybkie transfery plikw.
Interfejs radiowy LTE uywa modulacji OFDM do transmisji danych
w d (do telefonu). W gr (od telefonu) wykorzystuje SCFDMA (DFTS-FDMA). Jest to jedna z najbardziej widocznych
rnic w stosunku do UMTS, ktry bazuje na WCDMA.
65

System LTE
Usuga

System
GSM

UMTS

LTE

Poczenia gosowe

Wiadomoci SMS / MMS

Wysyanie i odbieranie poczty e-mail

Moliwo wygodnego przegldania stron WWW

Odczytywanie i przetwarzanie plikw audio

Odczytywanie i wywietlanie wideoklipw

Usuga VoIP

Wideokonferencja

Transmisja wideo w jakoci HD

Szybka transmisja danych

Telewizja na yczenie (VoD)

Gry sieciowe on-line

+
66

Porwnanie prdkoci przesyu danych

w rnych systemach
Technologia
Prdko
maksymalna

GSM (GPRS)
64 kbit/s

EDGE
473 kbit/s

UMTS (HSPA)
14,4 Mbit/s

LTE
150 Mbit/s

Prdko maksymalna prdko, jaka moliwa jest

teoretycznie do osignicia w systemie, w optymalnych
warunkach i bez udziau innych uytkownikw, ktrzy mogliby
zabiera cz transferu.

67

Techniki w systemie LTE

Wprowadzono protok odpowiadajcy za bezbdn
transmisj o nazwie HARQ.
Zmieniono technik wielodostpu, dziki czemu otrzymano
niszy pobr mocy przez telefony komrkowe (dla cza w
gr stosowany jest wielodostp SC-FDMA).
MIMO (Multiple Input Multiple Output) technika radiowa
polegajca na zastosowaniu do nadawania i odbioru
sygnau zestawu kilku anten, w celu uwzgldnienia i
wykorzystania sygnaw dochodzcych do odbiornika
rnymi drogami; dziki kilku antenom moliwa jest
separacja poszczeglnych sygnaw i ich poprawne
zsumowanie, przez co wielodrogowo nie wpywa na
pogorszenie jakoci cznoci a wrcz przeciwnie, do
odbiornika zwykle dociera sygna o wyszym poziomie. 68

Techniki w systemie LTE

Stosowanie tej techniki pozwala na zwikszenie
maksymalnej przepustowoci; MIMO wykorzystuje matryce
antenowe 2 x 2 (2 anteny nadawcze, 2 anteny odbiorcze)
oraz 4 x 4.
W LTE stosowana jest rwnie technika SISO (Single Input
Single Output), ale system oferuje wtedy mniejsze
przepustowoci.
Zmianie ulega architektura systemu (zmniejszya si liczba
funkcji, za ktre odpowiedzialny by szkielet sieci zostay
one przeniesione na obrzea sieci), co zapewnio mae
opnienie i usprawnio przenoszenie pakietw przez sie
(tzw. ruting).
69

LTE kategorie urzdze mobilnych

3GPP zdefiniowao pi kategorii urzdze mobilnych
(telefony komrkowe, modemy komputerowe) wspierajcych
LTE.
Gwn cech rozrniajc poszczeglne kategorie, a
bdc bardzo istotn z punktu widzenia uytkownika jest
maksymalna przepustowo cza w gr i w d.
Kategoria
Maksymalna
szybko
[Mbit/s]

cze
w d

10

50

100

150

300

cze
w gr

25

50

50

75

70

Parametry systemu LTE

Maksymalna przepustowo
W d (do MS)
100 Mbit/s przy uyciu techniki SISO (Single Input
Single Output)
173 Mbit/s przy uyciu techniki 2 x 2 MIMO (Multiple
Input Multiple Output)
326 Mbit/s dla 4 x 4 MIMO i szerokoci kanau 20 MHz
W gr (z MS)
58 Mbit/s
86 Mbit/s warunkiem osignicia takiej prdkoci
jest brak lub wystpowanie tylko niewielkich zakce
w otoczeniu
71

Parametry systemu LTE

Wydajno widmowa w porwnaniu z HSPA
W danej komrce istnieje moliwo wysania 3 4 razy
wicej bitw dla cza w d (do MS) oraz 2 3 razy wicej
bitw dla cza w gr (z MS) ni w UMTS/HSPA.
Opnienie
dla przesyu pakietw mniejsze ni 10 ms
Pojemno komrki
200 uytkownikw dla kanau 5 MHz
Optymalny zasig komrki
5 km (moliwe jest rwnie osignicie zasigu 30 km z
72
rozsdn wydajnoci)

Parametry systemu LTE

Szerokoci kanaw
1,4 MHz; 3 MHz; 5 MHz; 10 MHz; 15 MHz; 20 MHz
mniejsze szerokoci kanaw umoliwiaj wspprac ze
starszymi systemami, za szersze kanay umoliwiaj
osiganie duych przepustowoci
Zakres czstotliwoci
450 MHz 2,6 GHz czyli pokrywa cay zakres
dotychczas istniejcej telefonii komrkowej
Typ przesyanych danych
Dane pakietowe oparty na protokole IP

73

Usugi w systemie LTE

Rodzaj usug

Charakterystyka

Gos

VoIP, wysokiej jakoci wideokonferencje

Wiadomoci

Zdjcia, wideo, maile

WWW

Szybkie przegldanie stron

Patne informacje

e-gazety, wysokiej jakoci wiadomoci audio

Gry

Moliwo wsplnego grania zarwno w sieciach

stacjonarnych jak i mobilnych

TV / video on
demand (wideo na
yczenie)

Transmisje serwisw telewizyjnych, telewizja na

yczenie, wysokiej jakoci strumienie wideo

Muzyka

Moliwo szybkiego cigania plikw muzycznych oraz

ich archiwizowania

Mobilna patno

Moliwo pacenia przy uyciu telefonw komrkowych

(sieci o duej przepustowoci, pozwalaj na
natychmiastowe przeprowadzenie transakcji)

Transfer danych

74
Moliwo szybkiego przesyu wikszych iloci danych

Modem Huawei E398

obsugiwane technologie: LTE, HSPA+, HSUPA, HSDPA,

UMTS, EDGE, GPRS, GSM
prdko pobierania danych (od Internetu do uytkownika):
LTE do 100Mbit/s, HSPA+ do 21,6 Mbit/s
prdko wysyania danych (od uytkownika do Internetu):
LTE do 50 Mbit/s, HSPA+ do 5,76 Mbit/s
gniazdo karty pamici: tak, obsuga kart pamici o
pojemnoci do 32 GB
wspierane systemy operacyjne: Windows 2000, XP (SP2),
75
Vista (SP1), MAC OS, Windows 7

LTE Advanced wymagania techniczne*

Parametry

Dane

Przepustowo down link (w d)

1 Gbit/s

Przepustowo up link (w gr)

500 Mbit/s

Maksymalna szeroko pasma down link (w d) 100 MHz

Maksymalna szeroko pasma up link (w gr)

40 MHz

Opnienie (sterowanie)

< 50 ms

Opnienie (uytkownik)

5 10 ms

Wydajno widmowa down link (w d)

30 bit/s/Hz

Wydajno widmowa up link (w gr)

15 bit/s/Hz

Zasig

do 1 km

Mobilno

taka sama jak w LTE

Pojemno

3-krotnie wiksza ni w
LTE
76

* wg dokumentu TR 36.913 z czerwca 2008 r.