INSTYTUCJE KULTURY I ANIMACJA KULTURY

Midzynarodowe stosunki kulturalne, red. Agata W. Zitek

Stosunki kulturalne
jedna z najstarszych interakcji zachodzcych midzy ludmi
pocztkowo miay charakter nieuwiadomiony, a z czasem staway si coraz bardziej doceniane, w
latach 60. XX wieku uznano je powszechnie za dziedzin stosunkw midzynarodowych
dotycz rnych procesw, w tym: tworzenie instytucji i organizacji, przyjmowanie norm prawnych,
prowadzenie polityki sucej promocji kultury, imprezy artystyczne itp.
midzynarodowe stosunki kulturalne obejmuj wszystkie ponadgraniczne interakcje kulturalne
realizowane s przez grupy spoeczne, ktre charakteryzuj si wasn tosamoci kulturow,
tradycjami, sposobami ycia, co odrnia te stosunki od innych stosunkw midzynarodowych, jak np.
politycznych, wojskowych czy ekonomicznych
musz by wzgldnie zrwnowaone
stosunki ywioowe niesformalizowane, niezorganizowane, nieograniczane, spontaniczne relacje
majce miejsce od pradziejw do XIX wieku oraz od przeomu XX i XXI wieku, dziki duej mobilnoci,
liberalizmowi gospodarczemu, wspzalenoci pastw oraz rozwojowi nowoczesnych mediw
przykadami wpywu stosunkw ywioowych na porozumienia midzynarodowe mog by pokj
oliwski (1660, zobowizywa Szwecj do zwrotu Polsce szczci zrabowanych upw) oraz
porozumienie zawarte podczas kongresu wiedeskiego (1815, dotyczyo ono restytucji dbr
kultury zagarnitych podczas wojen napoleoskich)
dwie fazy: pierwsza od najdawniejszych czasw do schyku wiata antycznego (policentryzm
kulturowy; rwnolege funkcjonowanie grup spoecznych o rnym zaawansowaniu
cywilizacyjnym; spontaniczno kontaktw kulturalnych; niewiadomo lub sabe uwiadomienie
zapoycze; wykorzystywanie jako instrumentw dyfuzji wojen i handlu) oraz druga od renesansu
karoliskiego (VIII-IX wiek) do poowy XIX wieku (odejcie od policentryzmu i dominacja Europy,
jako gwnego centrum kulturowego; pojawienie si 2 nowych religii zaliczanych do wielkich
religii wiata: chrzecijastwo i islam; instrumentem dyfuzji kulturowej stay si zwizki
dynastyczne; stosunki kulturalne miay charakter ywioowy i niezorganizowany, ale znacznie
podniosa si wiadomo kulturalna i wiadomo funkcji penionej przez kultur w
spoeczestwie)
instytucjonalizacja stosunkw kulturalnych podporzdkowywanie niesformalizowanych wczeniej
stosunkw reguom prawa midzynarodowego i wewntrznego oraz tworzenie instytucji
midzynarodowych
oglna instytucjonalizacja stosunkw midzynarodowych: rozwj pozytywnego prawa
midzynarodowego i tworzenie organizacji midzynarodowych (np. podpisana w 1874 roku
deklaracja brukselska zakazujca grabiey i transfery dbr kultury lub podpisana w 1886 roku w
Bernie konwencja o ochronie dzie literackich i artystycznych)
wzrastajca wiadomo roli kultury w yciu narodowoci oraz w stosunkach midzynarodowych:
promocja kultury poszczeglnych pastw za granic (np. zaoenie przez Francj w 1883 roku
Alliance Franaise lub w 1889 roku we Woszech Towarzystwa Dante Alighieri)
po I W stosunki midzynarodowe, w tym kulturalne, zdecydowanie si zdynamizoway
Liga Narodw pierwsza organizacja o zasigu uniwersalnym, powstaa w wyniku traktatu
wersalskiego, nie dziaaa idealnie, ale bya wanym ogniwem w powstawaniu kolejnych organizacji, w
jej ramach w 1922 roku utworzono Midzynarodow Komisj Wsppracy Intelektualnej, ktra miaa
by jej organem doradczym i w ktrej zasiaday najwiksze wczesne umysy
Midzynarodowa Komisja Wsppracy
z inicjatywy Komisji w 1922 utworzono take Midzynarodowe Biuro Muzew, ktre w 1946 roku
przeksztacio si w Midzynarodow Rad Muzew (ICOM International Council of Museums),
cile wsppracujc z UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)

jej saba efektywno zwizana bya z zasiadajcymi w niej wybitnymi osobistociami, ktre nie
zawsze posiaday zdolnoci organizacyjne oraz z problemami w finansowaniu
w celu wsparcia finansowego Komisji utworzono w Paryu w 1926 roku Instytut Wsppracy
Intelektualnej, ktry podczono pod ni, jako jej organ wykonawczy
w okresie midzywojennym zaczto podpisywa pierwsze dwustronne umowy kulturalne okrelajce
oglne zasady wsppracy
dokumenty dotyczce ochrony mniejszoci narodowych miay w duej czci aspekt kulturowy,
gwarantujcy im m.in. prawo posugiwania si wasnym jzykiem, wolno wyznania bd prawo do
posiadania odrbnego szkolnictwa
dwa rodzaje instytucji promujcych kultur poszczeglnych pastw:
organy rzdowe, podlegajce ministerstwom spraw zagranicznych lub ministerstwom kultury,
ktrych dziaalno opiera si na porozumieniu midzynarodowym
prywatne stowarzyszenia, finansowane w pewnej czci przez pastwo, stanowice alternatyw w
kontaktach midzynarodowych (szczeglnie przydatn podczas niestabilnoci politycznej danych
pastw)
przykady: Instytut Francuski (w Polsce od 1925), Instytut Woski (w Polsce od 1934), Instytut
Goethego, British Council
UNESCO
bezporednia inspiracja Konferencji Alianckich Ministrw Edukacji (CAME Conference of Allied
Ministers of Education)
pocztkowo tworzone przez 8 rezydujcych w Londynie przedstawicieli resortw edukacji rzdw
emigracyjnych oraz Francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia, rozwaajce problem
odbudowy po wojnie zdewastowanych systemw owiatowych
konferencja zaoycielska odbya si w Londynie w listopadzie 1945 roku i wziy w niej udzia 44
pastwa
Konstytucja UNESCO wesza w ycie 4 listopada 1946 roku
stao si organizacj wyspecjalizowan systemu Narodw Zjednoczonych
Rada Europy
utworzona w Londynie 5 maja 1949
jej statutowym celem byo osignicie wikszej jednoci jej czonkw, w oparciu o wsplne
dziedzictwo duchowe i moralne, wspomaganie rozwoju spoecznego i gospodarczego oraz
promowanie postrzegania fundamentalnych zasad demokracji, praworzdnoci i praw czowieka
jej siedzib jest Strasburg
9 grudnia 1954 podpisano Europejsk konwencj kulturaln
Stany Zjednoczone, silnie sprzeciwiajce si komunizmowi, rywalizoway z ZSRR na polu politycznym
i ekonomicznym, ale take kulturalnym, szczeglnie w zakresie baletu, teatru, szachw oraz muzyki
jazzowej
istotnym narzdziem wymiany kulturalnej byy radiostacje, w 1942 roku w USA utworzono Gos
Ameryki (VoA), ktry kierowany by wycznie do obcokrajowcw i mia na celu wzmacnia ich
wiadomo dotyczc kultury Stanw Zjednoczonych, w Europie wan rol kulturotwrcz peniy
Radio Wolna Europa, Radio Swoboda oraz RIAS
23 marca 1954 roku na 10 Midzynarodowej Konferencji w Caracas 21 pastw podpisao Konwencj o
promocji midzyamerykaskich stosunkw kulturalnych, w ktrej m.in. zobowizyway si do
corocznego przyznawania stypendium dla studentw pochodzcych z innych pastw podpisujcych
Konwencj
stosunki kulturalne midzy krajami oddzielonymi elazn kurtyn byy bardzo ograniczone i
sprowadzay si gwnie do kontaktw podczas wikszych imprez kulturalnych i sportowych, opierajc
si przede wszystkim na silnej rywalizacji midzy dwoma blokami
w drugiej poowie lat 50. zaznaczy si istotny przeom w kontaktach midzy Wschodem i Zachodem,
zaczto podpisywa umowy o wsppracy kulturalnej, co doprowadzio do wymiany artystycznej i
kulturalnej
4 listopada 1966 przyjto Deklaracj Zasad Midzynarodowej Wsppracy Kulturalnej, nastpnie za
miejsce miaa Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE), ktra doprowadzia do

podpisania w 197 roku Aktu Kocowego, ktry po raz pierwszy uznawa oficjalnie midzynarodowe
stosunki kulturalne za samodzieln dziedzin stosunkw midzynarodowych
Midzynarodowa wsppraca kulturalna
na rozwj stosunkw kulturalnych ma wpyw wiele aspektw, takich jak: polityka, ekonomia, kwestie
spoeczne bd naukowo-techniczne
czynnik polityczny
przykadem zalenoci midzy polityk a kultur moe by m.in. przyjcie chrzecijastwa przez
pastwa europejskie, co odbio si zarwno na ich ustrojach i stabilizacji politycznej, jak i na ich
kulturze
w Polsce wpyw polityki na kultur widoczny jest na przykadzie germanizacji i rusyfikacji, w
Ameryce Poudniowej bd w Afryce wida to w przypadku polityki metropolii wobec jej kolonii
wspczenie polityka ma wpyw na procesy instytucjonalizacji midzynarodowych stosunkw
kulturalnych
zaleno kultury od polityki wida take w momencie izolacji politycznej pastw, ktre zaczynaj
wwczas popada w stagnacj, gdy uniemoliwia im si wymian kulturaln
wanym aspektem dziedzictwa kadego pastwa jest jego jzyk, ktry stara si kontrolowa za
pomoc ustaw, ktre maj dwa zadania: okrelenie jzyka urzdowego (co czsto wycza prawa
mniejszoci narodowych) oraz okrelenie kwestii dotyczcych czystoci jzyka narodowego (ma to
na celu m.in. oczyszczenie go z wulgaryzmw)
dla pastw wan rol peni take stacje telewizyjne (brytyjska BBC, woskie RAI, niemieckie ZDF
i ARD, francuskie France Tlvisions i Radio France), ktre wyznaczaj standardy, pokazuj
pluralizm pogldw oraz przekazuj treci informacyjne, kulturalne i edukacyjne
niegdy wojny miay silny wpyw na kultur pastw, szczeglnie widoczne to byo podczas duej
okupacji, w wyniku ktrej pastwo okupowane zaczynao przejmowa wiele wpyww od
okupanta, jednak z czasem zaczo si to zmienia i II W pokazaa odwrotn tendencj nie tylko
nie zmienia ona na podbitych terenach systemw kulturowych, ale wrcz potwierdzaa, w opozycji
do okupantw, wasn tosamo kulturow
wojny w Iraku i Afganistanie cho prowadzone pod hasem eliminacji rde terroryzmu i
niedemokratycznych reimw miay w efekcie zaszczepi w nich podstawowe wartoci kultury
zachodniej, takie jak rwno wobec prawa, demokracja, pluralizm polityczny, rwnouprawnienie
kobiet
uniwersalizm pewnych wartoci kulturowych naley postrzega przez pryzmat polityczny; w
Deklaracji przyjtej na wiatowej Konferencji w sprawie Polityki Kulturalnej w Meksyku w 1982 r.
okrelono, i kultura ma charakter obiektywny, nie mona jej wartociowa w porwnaniu z
innymi kulturami podejcie to okazao si problematyczne w momencie styku z innymi kulturami,
ktrych tradycje okazay si sprzeczne z normami politycznymi wielu pastw, co zrodzio pytanie
w jakich granicach dopuszczalna jest akceptacja tosamoci kulturowej grup
kultura staa si wanym narzdziem w dyplomacji, penic rol wanego instrumentu
politycznego, ktry zachca do zapoznania si z danym krajem, buduje jego presti na arenie
midzynarodowej i czsto neutralizuje negatywny wizerunek pastwa (w takim celu kultur
wykorzystyway Niemcy po II W)
legitymacj dla aktywnoci UE w dziedzinie kultury da Traktat z Maastricht oraz Traktat
amsterdamski, ktre rozpoczy seri programw kulturalnych; polityka UE w dziedzinie kultury
ma podwjny cel: ochron rnorodnoci kulturowej Europy oraz trosk o wzajemne poznawanie
si kultur, ich rozwj i akceptacj
wany wpyw na kultur danych pastw ma polityka wzgldem mniejszoci narodowych i
etnicznych, ktrych przedstawiciele formuj czsto w danych pastwach spoeczestwa
rwnolege i ktrych tradycje, prawa i wierzenia pozostaj niekiedy sprzeczne z prawami
pastwa, w ktrym rezyduj; w ramach kompromisu pastwa imigracyjne staraj si dostosowa
niekiedy do tradycji mniejszoci, nawet jeli ich prawo tego nie akceptuje
czynnik ekonomiczny
pienidze s bardzo istotne dla rozwoju kultury, gdy pozwalaj j finansowa i promowa poza
granicami pastwa
3

im bogatsze pastwo, tym wicej moe przeznaczy rodkw na wspieranie kultury, najwicej
funduszy w tym celu przeznaczaj takie pastwa jak Francja lub Niemcy, ktre postrzegaj kultur
jako bardzo wan wizytwk kraju
kultura pozwala rwnie generowa rodki finansowe w skali marko korzystaj na tym
midzynarodowe korporacje inwestujce swj kapita w kultur (wino, kino, radio, telewizj), za
w skali mikro inwestycje te mog przynosi tzw. efekt Bilbao (w maym miecie baskijskim
wybudowano due nowoczesne Muzeum Guggenheima, co wpyno na silny rozwj turystyki, a co
za tym idzie wzmocnio gospodark miasta)
wedle konwencji UNESCO przemys kulturalny obejmuje wszystkie sektory zwizane z
tworzeniem, produkcj i marketingiem dbr i usug kulturalnych
czynnik spoeczny
postp spoeczny ma duy wpyw na dynamik midzynarodowych stosunkw kulturalnych
dziki demokratyzacji ycia spoecznego, spoeczestwo ma coraz wikszy wpyw na kultur
w procesie uczenia si ludzie nie tylko podnosz swoje kompetencje kulturalne, ale take poznaj
literatur i sztuk innych pastw
grupy wczeniej marginalizowane staj si aktywnymi uczestnikami ycia kulturalnego
modzie zaczyna by traktowana jako partner do rozmowy, ktry moe gono artykuowa swoje
potrzeby i zainteresowania kulturalne
rozbudowa instytucji kulturalnych sprawia, e s one bardziej dostpne dla osb poszukujcych
dozna estetycznych
demokratyzacja kultury wyraa si w upowszechnieniu kultury masowej; kultura staa si dobrem
powszechnym oraz doprowadzia do podziau na kultur wysz i masow
masowy charakter kultury wie si z nieograniczon skal jej odbiorcw, z masowym
wytwarzaniem jej dbr a w konsekwencji z tanioci jej produkcji
podstawow pozycj na rynku ofert zajmuje wci kultura amerykaska, ktra jest atwa w
odbiorze i przyjemna (uniwersalno treci, zawsze z happy endem)
czynnik naukowo-techniczny
przeom w obszarze techniki bardzo sprzyja rozpowszechnianiu si kultury, wiat sta si
globaln wiosk, jak przewidywa Marshall McLuhan
wynalazek druku i prasy w XV wieku umoliwi produkcj ksiek na szerok skal
prasa poza wiadomociami politycznymi, zawieraa take treci kulturalne
w 1944 roku powstaa jedna z wikszych agencji informacyjnych: AFP (Agence France Presse),
obok niej najwaniejszymi agencjami s Associated Press i Reuters
obok prasy pojawiy si take internetowe wydania gazet, umoliwiajce dostp do nich w
nieograniczonej skali
radio penio wan funkcj w rozpowszechnianiu kultury, umoliwiao odbieranie audycji w wielu
miejscach, take za granic, przyczynio si do promocji muzyki modzieowej
kino, majce swoje pocztki w kocu XIX wieku, pozwolio rozpowszechnia obce kultury na
szerok skal, ukazywao to, co wczeniej przekazywano jedynie za pomoc pisma; w latach 80. XX
wieku pojawiy si kasety VHS umoliwiajce ogldanie filmw w domu, za festiwale filmowe
sprzyjay ich promocji na caym wiecie pierwszy z nich odby si w 1932 roku w Wenecji
telewizja stanowia poczenie radia i kina, umoliwiaa ogldanie filmw i programw w domu,
ale posiadaa zasig midzynarodowy; pierwszy program telewizyjny nadano w Berlinie w 1935
roku, jednak na szersz skal rozpowszechnia si ona od lat 50., od 1992 roku rozpoczto prace
nad telewizj cyfrow
telewizja satelitarna zdynamizowaa stosunki kulturalne, umoliwiaa odbieranie nieograniczonej
iloci programw w kadym miejscu na ziemi
internet umoliwia dostp do informacji z caego wiata, w nieograniczonym zakresie; jego gwn
usug jest WWW (World Wide Web), ktra zawiera zbir wiedzy ludzkiej; wiele krajw
wykorzystuje go do samoprezentacji, informujc turystw o miejscach wartych odwiedzenia oaz
najcenniejszym dorobku kulturalnym ich pastwa
wan rol w poznawaniu innych kultur odegra rozwijajcy si transport i komunikacja ju od
redniowiecza ludzie podrowali, najczciej pieszo lub dyliansem, udajc si na wyprawy
motywowane gwnie wzgldami religijnymi, od XIX wieku zacza si rozwija turystyka masowa,
4

w czym du rol odegraa rozwijajca si kolej; podre umoliwiaj zapoznanie si turystw z

obcymi kulturami, umoliwiaj im uczenie si jzykw obcych w naturalnym otoczeniu; rozwija si
obecnie take tzw. turystka popkulturowa, polegajca na podrowaniu szlakiem bohaterw
powieci i filmw
rozwj turystyki ma duy wpyw na zmiany zachodzce w lokalnych kulturach (przykadem moe
by Hiszpania w latach 60., gdy podczas trwajce wci frankizmu do kraju, dziki turystom,
docieray wpywy z zagranicy, co pniej przyoyo si do zmian w mentalnoci Hiszpanw i
pozwolio im zerwa ze skostniaym reimem); w wielu miejscach ycie towarzyskie kwitnie w
sezonie, kiedy ze wzgldu na turystw organizuje si wiele imprez, koncertw i wystaw

Podmioty midzynarodowych stosunkw kulturalnych

pastwo
wci stanowi najwaniejszy podmiot stosunkw midzynarodowych, jak rwnie kulturalnych,
cho obok niego pojawia si coraz wicej podmiotw o zrnicowanym charakterze
stanowi jedyny podmiot dysponujcy atrybutem suwerennoci
wojny i konflikty take sprzyjaj przepywowi kulturalnemu (w pozytywnym sensie, gdy niektre
wzorce przejmowane s przez okupantw bd okupowanych, a take w negatywnym, czego
dowodem jest masowy wywz dzie kultury materialnej przez armie okupanta)
kontakty handlowe midzy pastwami maj due znaczenie w przejmowaniu wpyww
kulturalnych
pastwo nie tylko przejmuje dobra kultury zewntrznej, ale take j upowszechnia
takie procesy jak germanizacja czy rusyfikacja byy wdraane przez organy pastwowe
w XIX wieku pastwa rozpoczy tworzy mechanizmy rozpowszechniania kultury (przykadem
moe by polityka Kulturkampfu wprowadzana przez Niemcy od pocztku lat 70. XIX wieku)
w 1945 roku MSZ Francji wyodrbnio w swojej strukturze Dyrekcj Generaln Stosunkw
Kulturalnych; w 1971 roku stworzono raport dotyczcy zewntrznej polityki kulturalnej Francji, w
ktrym wymieniano przede wszystkim:
wzmocnienie roli francuskich instytutw i centrw kultury
promowanie jzyka francuskiego
powizanie wsppracy kulturalnej z kooperacj techniczn i ekonomiczn
popularyzacja osigni sztuki francuskiej
promowanie literatury francuskiej
rezygnacja z egalitarnego traktowania promocji kultury francuskiej
przyjcie przez rzd odpowiedzialnoci za skuteczno promowania kultury
w 1889 roku stworzono Stowarzyszenie Dante Alighieriego, ktrego zadaniem byo
podtrzymywanie tosamoci woskiej oraz promocja jzyka i kultury woskiej
instytuty kultury rnych pastw zaczy si szczeglnie rozwija po zakoczeniu I W, nastpn
istotn cezur by koniec II W
w 1925 roku reaktywowano zaoon w 1880 roku niemieck Fundacj im. Aleksandra
Humboldta, wspierajc aktywno badawcz modych naukowcw
w 1934 roku stworzono British Council
w 1951 zaoono Instytut Goethego
Fundacja im. Ramona Llula utworzona w Andorze w 2008 roku ma na celu propagowanie
jzyka kataloskiego
kolumbijski Instytut Caro y Cuervo promuje kultur iberyjsk na kontynencie Ameryki
aciskiej
w 1991 roku rzd hiszpaski powoa organizacj non-profit majc na celu promocj kultury
i jzyka hiszpaskiego poza granicami kraju Instytut im. Miguela Cervantesa
w 1992 roku MSZ Portugalii utworzyo Instytut im. Luisa de Comesa
wanym punktem w stosunkach kulturalnych byo take zaangaowanie Stanw Zjednoczonych,
ktrym szczeglnie zaleao na neutralizacji propagandy faszystowskiej (czemu suy mia
Wydzia Stosunkw Kulturalnych w Departamencie Stanu), za nastpnie na propagowaniu kultury
5

amerykaskiej podczas zimnej wojny (w 1978 roku zaoono Agencj Komunikowania

Midzynarodowego)
due znaczenie w propagowaniu kultury danego pastwa za granic maj przedstawiciele
dyplomatyczni; podstaw do zawierania przez wadze pastw porozumie bi- i multilateralnych
s Konwencja wiedeska o stosunkach dyplomatycznych oraz Konwencja wiedeska o stosunkach
konsularnych
Polska take tworzya rne organy majce na celu wzmacnianie stosunkw kulturalnych, czego
przykadem moe by tworzony w 1919 roku Wydzia Propagandy, przeksztacony nastpnie w
Wydzia Informacji
liczne Instytuty Polskie podlegaj MSZ, w 2000 roku utworzony zosta Instytut Adama Mickiewicza
Polska zawara take liczne umowy dwustronne z pastwami, czego przykadem moe by polskoniemiecka umowa z 14 lipca 1997 roku, na mocy ktrej oba pastwa zobowizay si do wspierania
promocji kultury drugiego kraju, wsppracy w sferze wydawniczej, muzealnej i translacyjnej,
sprzyjania popularyzacji jzyka i kultury danego kraju oraz kooperacji uczelni wyszych i
instytutw badawczych
organizacje midzynarodowe
ich aktywno nie jest zalena od charakteru prawnomidzynarodowego czy zasigu, przejawia si
we wszystkich penionych przez nie funkcjach
Liga Narodw
utworzona w 1919 roku, bya pierwsz organizacj midzynarodow o aspiracjach
uniwersalnych
podejmowaa midzy innymi dziaania w zakresie kultury i informacji
dziki jej dziaalnoci przyjte zostay dwie wane konwencje: pierwsza, z 1933 roku,
dotyczya uatwie dla midzynarodowego obiegu filmw owiatowych a druga, z 1936 roku,
dotyczya wykorzystania radiofonii na rzecz pokoju
Organizacja Narodw Zjednoczonych (ONZ)
utworzona w 1945 roku
do jej kompetencji naley m.in. inicjowanie bada i udzielanie zalece w dziedzinie wsppracy
kulturalnej, wspieranie aktywnoci w dziedzinie kulturalnej i wychowawczej oraz afiliowanie
organizacji wyspecjalizowanych we wspomnianych kwestiach
Rada Gospodarczo-Spoeczna zajmuje si zagadnieniami kultury
UNESCO
konwencja dotyczca utworzenia tej organizacji podpisana zostaa 16 listopada 1945 roku w
Londynie
ONZ i UNESCO doprowadziy do podpisania wielu wanych aktw normatywnych dotyczcych
midzynarodowych stosunkw kulturalnych
14 maja 1954 roku w Hadze podpisano konwencj dotyczc ochrony dbr kultury w wypadku
konfliktu zbrojnego
Konwencja w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie owiaty
w 1948 roku uchwalono Powszechn Deklaracj Praw Czowieka
1966 roku przyjto Midzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spoecznych i Kulturalnych
w 1970 roku podpisano Konwencj dotyczc zakazu i zapobieganiu nielegalnemu transferowi
dbr kultury
w 1967 roku pod auspicjami ONZ utworzono w Sztokholmie wiatow Organizacj Wasnoci
Intelektualnej
w 1948 roku w Bogocie utworzona zostaa Organizacja Pastw Amerykaskich (OPA), ktra wrd
swoich zada wymienia take wspprac na rzecz rozwoju kultury
w 1950 roku w Genewie utworzono Europejski Orodek Kultury
bardzo wanym organem wspierajcym stosunki kulturalne w Europie jest Unia Europejska
du grup organizacji midzynarodowych stanowi organizacje kulturalne o charakterze
profesjonalnym, takie jak: Midzynarodowa Federacja Muzykw (Zurich, 1948), Midzynarodowa
Federacja Aktorw (Londyn, 1952), Midzynarodowa Federacja Stowarzysze Bibliotekarzy i
Bibliotek (Edynburg, 1927) i wiele innych ich celem jest doskonalenie umiejtnoci, wymiana

dowiadcze oraz organizacja kursw, sympozjw i konferencji dotyczcych wspieranych przez

nie dziedziny
pozapastwowe sieci midzynarodowej wsppracy kulturalnej
ich rozwj umoliwi efekt dezetatyzacji stosunkw midzynarodowych, rosnca waga orodkw
regionalnych umoliwia im czynny udzia w kontaktach kulturalnych z innymi orodkami
w Polsce kade wojewdztwo nawizuje kontakty kulturalne z innymi orodkami zagranicznymi,
czego przykadem moe by May Trjkt Weimarski, utworzony 3 maja 2006 roku, zakadajcy
wspprac midzy wojewdztwem mazowieckim, Krajem Zwizkowym Brandenburgia oraz
regionem Ile de France
w drugiej poowie XX wieku nastpia take aktywizacja spoeczna, gospodarcza i kulturalna
regionw przygranicznych, obejmujcych cz terytoriw przynajmniej dwch pastw, nadano
im nazw euroregiony, ich przykadami mog by: Euroregion Batyk, Euroregion Beskidy czy te
Euroregion Bug
wanymi sieciami s take porozumienia midzymiastowe, czego przykadem moe by Zwizek
Miast Batyckich, do ktrego naley 106 miast z 10 pastw

Zagraniczna polityka kulturalna Polski

kultura jest bardzo wana dla danego kraju, poniewa zapewnia trwao substancji narodowej i
wartoci, do ktrych moe odwoywa si spoeczestwo, szczeglnie w czasach kryzysu lub wojny (w
przypadku Polski miao to miejsce podczas zaborw)
Polska czsto postrzegana bya w negatywny sposb, przez pryzmat licznych stereotypw, co
utrudniao jej wejcie do takich struktur midzynarodowych jak NATO lub Unia Europejska dlatego
te bardzo istotna staa si promocja kulturalna Polski za granic
obecno kultury polskiej w wiecie ma dwa wymiary zwizana jest z promocj Polski przez kultur
(dyplomacja kulturalna) oraz promocj kultury polskiej przez obecno i aktywno polskich instytucji,
rodowisk naukowych i artystycznych oraz realizacj midzynarodowych projektw (dyplomacja
publiczna)
dyplomacja publiczna
w Polsce jest ona utosamiana z dyplomacj kulturaln lub z brandingiem, czyli budowaniem
wizerunku pastwa za pomoc produktw i usug
wg MSZ dyplomacja publiczna to wysiki pastwa na arenie midzynarodowej, skierowane na
wpywanie na opini publiczn w innych krajach
Joseph S. Nye definiuje j jako instrument, ktry rzd wykorzystuje celem mobilizacji zasobw soft
power do komunikacji i przycigania spoecznoci w innych pastwach
dyplomacja kulturalna z kolei definiowana jest przez polskie MSZ jako promocja Polski przez
kultur, owiat i nauk
przykadami takiej promocji Polski moe by koncepcja roku Polskiego bd wczenie si do
programu Kultura 2000
istniej trzy wymiary dyplomacji publicznej:
codzienna komunikacja wane jest w niej umiejtne przekazywanie informacji, wyjanianie
decyzji, jakie podejmuje rzd, czemu su konferencje prasowe oraz notki; maj one na celu
pokazanie, e rzd radzi sobie w sytuacjach kryzysowych; coraz czciej do celw
promocyjnych Polska wykorzystuje internet, czego przykadem mog by strony
www.poland.gov.pl i www.ww2.pl
komunikacja strategiczna wany jest w niej wybr i przedstawienie katalogu tematw, przy
uwzgldnieniu potrzeb odbiorcy; nacisk kadzie si na promocj pastwa i tworzenie jego
marki (w tym sensie jest bliskoznaczna z PR); w ramach dyplomacji publicznej polega ona na
organizowaniu kampanii medialnych, tworzeniu wizerunku i marki pastwa, na ktre skada
mog si takie atrybuty jak: potencja gospodarczy, dynamika wzrostu, dziedzictwo kulturowe,
poziom wyksztacenia obywateli bd atrakcyjno turystyczna i kultura

* przykadem moe by zlecenie w 2003 roku przez Izb Gospodarcz hiszpaskiej firmie
Saffon opracowanie projektu Marka dla Polski
* polski hydraulik odpowiedzi Polski na obaw pastw czonkowskich UE dotyczc
przystpienia do niej Polski bya kampania reklamowa, w ktrej wykorzystano posta
przystojnego polskiego hydraulika, ktry zamiast emigrowa za granic, informowa z
bilbordw, i zostaje w Polsce, co zdecydowanie przyczynio si do wikszej liczb y turystw,
ktrzy w 2004 roku udali si do Polski
* na lata 2009-2015 przyjto now strategi promocji Polski, w ramach ktrej ma by ona
utosamiana z pastwem nowoczesnym, rozwinitym gospodarczo i naukowo
wymiana i rozwijanie dugofalowych midzynarodowych kontaktw suy ona budowaniu
trwaych kontaktw midzynarodowych; przykadem moe by program wymiany ERASMUS
cele, priorytety i adresaci zagranicznej polityki kulturalnej
pierwszy raz zostay one okrelone w dokumencie programowym Zagraniczna polityka kulturalna
Polski i jej priorytety na lata 2001-2003, w ktrym wyrniono:
cele bezporednie kreowanie wspczesnego obrazu kultury polskiej, reagowanie na
oczekiwania odbiorcw, pobudzanie ich zainteresowania i uatwianie dostpu do polskiego
dziedzictwa kulturowego
cele porednie obiektywizacja wizerunku Polski za granic w coraz szerszych grupach
spoecznych
cele te miay by realizowane przy uwzgldnieniu priorytetw zagranicznej polityki kulturalnej,
ktre dziel si na dwie grupy:
przedmiotowe promowanie Polski poprzez wydarzenia kulturalne (w 2010 roku byy one
gwnie zwizane z Rokiem Chopina), zwikszenie obecnoci polskiej oferty kulturalnej w
wybranych pastwach i regionach wiata, podkrelanie wkadu wybitnych polskich twrcw
w kultur europejsk i wiatow, rozwj edukacji kulturalnej
podmiotowe dotycz przede wszystkim pastw Unii Europejskiej, nastpnie Rosji, Krajw
Partnerstwa Wschodniego, pastw Azji i Dalekiego Wschodu, kolejno pastw europejskich,
USA, pastw Ameryki aciskiej, Kanady i na kocu Afryki, Australii i Oceanii
gwnymi adresatami zagranicznej polityki kulturalnej s przede wszystkim rodowiska
intelektualne i opiniotwrcze, jak rwnie krgi spoeczne potencjalnie zainteresowane
wspprac z Polsk
struktura organizacyjna zagranicznej polityki kulturalnej
Rada Ministrw

Minister Spraw
Zagranicznych

Placwki zagraniczne RP
Instytuty Polskie
Ataszaty kulturalne
Ambasady, urzdy
konsularne

Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego

Minister
Sportu i Turystyki

Polska Organizacja Turystyczna

Instytut Adama
Mickiewicza
Polskie Orodki Informacji
Turystycznej
Galerie, muzea,
filarmonie, teatry

Instytuty branowe

zakres wspdziaania resortw Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Kultury i

Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie promocji kultury okrela list intencyjny podpisany w 1999
roku przez wczesnych ministrw spraw zagranicznych Bronisawa Geremka oraz kultury i
dziedzictwa narodowego Andrzeja Zakrzewskiego
porednio promocj Polski zajmuj si dodatkowo: Ministerstwo Edukacji Narodowej (promocja
jzyka polskiego za granic), Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego, Komitet Bada
Naukowych, Polska Akademia Nauk oraz Ministerstwo Obrony Narodowej
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
jego dziaalno realizuje si w 4 podstawowych obszarach:
I. Koordynowanie wszelkich przedsiwzi promocyjnych o wymiarze midzynarodowym
MSZ inicjuje, tworzy lub prowadzi rnorodne formy wsppracy midzyresortowej
poprzez: programy rzdowe dotyczce promocji oraz regularne spotkania
midzyresortowej Rady Promocji Polski, ktrej przewodzi Minister Spraw
Zagranicznych
II. Zagraniczna polityka informacyjna i dyplomacja publiczna
wsppraca z odpowiednimi komrkami innych organw wadzy pastwowej, przede
wszystkim z Kancelari Prezydenta, Kancelari Prezesa Rady Ministrw oraz poprzez
wasne dziaania
III. Programowanie i realizowanie strategii polskiej dyplomacji kulturalnej
wsppraca z resortami kultury oraz edukacji i nauki
koncentruje si na interesach pastwa realizowanych poprzez kultur, nauk i
edukacj a take dysponuje unikalnym potencjaem wykonawczym za granic w
postaci ponad 170 placwek
kontroluje funkcjonowanie Instytutw Polskich, do ktrych zada naley m.in.
rozpowszechnianie wiedzy o Polsce i organizacja projektw promujcych jej kultur,
sztuk i jzyk
placwki zagraniczne prowadz promocj i dyplomacj kulturaln na 3 sposoby:
poprzez samodzielne inicjatywy, poprzez prac organiczn z miejscowymi
promotorami kultury oraz poprzez wspieranie imprez kulturalnych z udziaem
polskich artystw
IV. Wspieranie dziaa innych resortw i agend rzdowych w ich sektorowej dziaalnoci
promocyjnej
udzielaj wsparcia m.in. Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego
gwnym departamentem MSZ odpowiedzialnym za promocj Polski jest Departament
Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej, do ktrego zada zalicza si m.in. analiz i okrelanie
strategicznych kierunkw rozwoju dyplomacji publicznej i kulturalnej; dokonywanie analiz
wizerunku Polski w mediach zagranicznych; nadzorowanie dziaa placwek w obszarach
wsppracy kulturalnej, edukacyjnej i naukowej; prognozowanie rozwoju i zarzdzanie
stronami internetowymi ministerstwa oraz placwek zagranicznych; inicjowanie i
przygotowywanie projektw midzynarodowych; organizacja wizyt studyjnych w Polsce oraz
wsppraca z krajowymi i zagranicznymi instytucjami
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
odpowiedzialne jest za promocj polskiej kultury
zdecydowana wikszo rodkw finansowych przeznaczonych na promocj zagraniczn
polskiej kultury pochodzi z budetu Ministerstwa, w ich dystrybucji pomaga za MSZ
organem odpowiadajcym za promocj jest Departament Wsppracy z Zagranic, w ramach
ktrego funkcjonuj: Wydzia Wsppracy z Uni Europejsk oraz Wydzia Wsppracy
Dwustronnej
innym organem zaangaowanym w promocj jest take Departament Dziedzictwa
Kulturowego, ktry zajmuje si m.in. promocj polskich zbiorw muzealnych oraz literatury
Instytut Adama Mickiewicza
instytucja rzdowa, ktrej gwnym celem jest promocja kultury polskiej i wsppraca z
innymi instytucjami na wiecie
9

zaoony w 2000 roku

jego dziaalno obejmuje: tworzenie i aktualizowanie zintegrowanego systemu informacji o
kulturze polskiej, dostpnego w zasobach internetowych; tworzenie i gromadzenie rnego
rodzaju materiaw promocyjnych; zaopatrywanie zagranicznych popularyzatorw kultury i
specjalistw w niezbdne materiay informacyjne o polskiej kulturze; organizowanie wizyt
studyjnych dla zagranicznych goci IAM-u, Ministerstwa Kultury oraz MSZ
IAM ma na swoim koncie zarwno sukcesy (zorganizowanie portalu www.culture.pl,
organizowanie sezonw lub dni polskich w rnych pastwach) jak i poraki bd
mankamenty (obranie za patrona Adama Mickiewicza, ktry nie jest a tak rozpoznawalny za
granic, czsto zmieniajca si dyrekcja, dua zaleno od ministra kultury oraz mae rodki
finansowe)
Midzynarodowe Centrum Kultury
funkcjonuje od 1991 roku, ma siedzib w Krakowie
jego celem jest przede wszystkim przyblianie osigni polskiej nauki, kultury, zwaszcza w
obszarze dziedzictwa kulturowego oraz wsppraca midzyregionalna
narzdzia i instrumenty wykorzystywane w promocji Polski
dni kultury polskiej
ich celem jest zaprezentowanie oferty kulturalnej Polski oraz nawizanie dugotrwaej
wsppracy
przykadem mog by Dni Kultury Polskiej w Rosji
wany jest take coraz szerszy udzia polskich artystw w imprezach midzynarodowych, czego
przykadem moe by widoczna obecno polskich artystw podczas EXPO 2010 w Szanghaju
wizyty studyjne
zapraszani s w ich ramach artyci, kuratorzy, menaderowie oraz dziennikarze, ktrzy maj
okazj zapozna si z kultur polsk
popularyzacja ikon kultury polskiej
polityka stypendialna, wymiany modziey
dziaalno wydawnicza publikacja materiaw dotyczcych Polski
Rok Polski
organizowany w wybranych, istotnych z punktu widzenia polityki zagranicznej Polski,
pastwach
multidyscyplinarna prezentacja Polski i jej dokona
organizuj go: MSZ, MKiDN, IAM, Polska Organizacja Turystyczna, Ministerstwo Gospodarki
oraz placwki dyplomatyczne
Polska w dziaaniach midzynarodowych
Polska naley do UNESCO od pocztkw jego dziaalnoci
na wiatowej Licie Dziedzictwa Kulturowego znajduje si 13 (teraz ju 14) obiektw z Polski, co
daje jej 9. miejsce w Europie (teraz ju 10.) i 15. na wiecie
Polska jako czonek Rady Europy angauje si w rne dziaania dotyczce ochrony kultury i
rnorodnoci kulturowej, ratyfikowaa m.in. Europejsk konwencj kulturaln
wcza si rwnie aktywnie w programy Unii Europejskiej, takie jak SOKRATES, ERASMUS, Youth,
Kultura 2000 bd Kultura 2007 a take wykorzystuje Fundusze Strukturalne na rozwj kultury
wiele zawdzicza Polska umowom dwustronnym, dziki ktrym moe promowa kultur i jzyk
polski za granic
Polska wci nie ma wypracowanej wsplnej, jednolitej strategii dotyczcej samopromocji, brak
jasnego podziau kompetencji oraz niski budet rwnie przyczyniaj si do jej zacofania wzgldem
innych pastw europejskich

Instytucjonalizacja midzynarodowej wsppracy kulturalnej na poziomie globalnym

interakcje na poziomie midzynarodowym maj najczciej na celu rozwizanie pojawiajcych si
problemw, takich jak przyrost demograficzny, zagroenia ekologiczne, dysproporcje rozwojowe i in.

10

 zakres relacji i wspzalenoci si poszerza, podobnie wzrasta liczba i rnorodno podmiotw

stosunkw midzynarodowych, do ktrych zaliczaj si ju nie tylko pastwa, ale i organizacje
midzynarodowe
dzieli si je na 2 typy:
midzynarodowa organizacja midzyrzdowa: wzgldnie trway zwizek suwerennych pastw,
powstay w wyniku umowy midzynarodowej, posiadajcy stae organy wyposaone w okrelone
w tej umowie uprawnienia, dziaajce dla realizacji wsplnego celu
midzynarodowa organizacja pozarzdowa (NGO non govermental organization): jest to
zorganizowane stowarzyszenie o wzgldnie trwaym charakterze, powstae zazwyczaj na mocy
aktu o charakterze porozumienia prywatnego (), ktrego czonkami s wycznie lub przede
wszystkim osoby fizyczne, zwizki osb, osoby prawne () z co najmniej trzech pastw,
posiadajce wasne, stae organy, ktrego dziaalno ma midzynarodowy charakter
organizacje midzyrzdowe (midzypastwowe) s podmiotami autonomicznymi, ich wola nie musi
odzwierciedla woli wszystkich pastw czonkowskich, podczas gdy organizacje pozarzdowe s z
reguy duo bardziej elastyczne i mniej sformalizowane, tworzone oddolnie
UNESCO Organizacja Narodw Zjednoczonych do Spraw Owiaty, Nauki i Kultury
cile powizana z ONZ
konwencja ustanawiajca organizacj zostaa podpisana 16 listopada 1945 roku
UNESCO stao si wkrtce jedn z najbardziej wyspecjalizowanych organizacji ONZ, stanowic
organ pomocniczy Rady Gospodarczo-Spoecznej
siedziba znajduje si w Paryu
oglne cele to umacnianie pokoju i bezpieczestwa midzynarodowego poprzez wspieranie
wsppracy midzy narodami w dziedzinie owiaty, nauki i kultury
UNESCO inicjuje wiele wanych przedsiwzi, takich jak program Pami wiata, Czowiek i
rodowisko bd specjalne akcje ratowania zagroonych zabytkw
wiele gwiazd angauje si w dziaalno organizacji jako Ambasadorowie Dobrej Woli
Polska jest jednym z pastw zaoycielskich
organizacje pozarzdowe (NGOs)
wzrasta ich ilo, dziki zwikszonej przenikalnoci granic oraz rozwojowi technologii
komunikacyjnych
s coraz czciej zatrudniane przez pastwa i organizacje midzynarodowe do realizowania
rnych celw i zada wiele z nich ma status konsultacyjny przy organizacjach
midzynarodowych i uczestniczy w ich obradach
czsto podejmuj dziaania w dziedzinach, ktrymi pastwa nie mog lub nie chc si zajmowa
w kontekcie dziaa zwizanych z kultur, wskaza mona 2 grupy:
pozarzdowe organizacje midzynarodowe ich dziaalno ma charakter midzynarodowy
pozarzdowe organizacje dziaajce na obszarze poszczeglnych pastwa
do ich gwnych zada naley:
pogbianie wsppracy midzy krgami kulturowymi
wsppraca w zakresie muzyki
upowszechnianie znajomoci jzykw obcych i literatury
wsppraca w zakresie teatru
pogbianie wiedzy historycznej i dbao o przeszo
wsppraca midzy bibliotekami
wan cech NGOs jest rnorodno tworzcych j podmiotw mog to by osoby fizyczne, jak
rwnie inne organizacje
przykady:
Midzynarodowe Stowarzyszenie Krytykw Sztuki
Midzynarodowa Rada Muzyki
Midzynarodowe Stowarzyszenie Nauk Politycznych (IPSA)
Europejskie Forum Studentw (AEGEE)
Europejskie Stowarzyszenie Studentw Prawa (ELSA)
organizacje religijne, jak np. YMCA bd Armia Zbawienia
11

 prawne podstawy wsppracy midzynarodowej pastw w dziedzinie kultury

wan rol w instytucjonalizacji prawnej wniosy konwencje haskie z 1899 i 1907 roku
wprowadzay ochron mienia przed zniszczeniem i grabie, wskazujc konieczno ochrony
w czasie oble i bombardowa wity, gmachw sucych celom nauki, sztuki i
dobroczynnoci, pomnikw, szpitali oraz miejsc, w ktrych gromadz si ranni, pod
warunkiem, e obiekty te nie s wykorzystywane w celach militarnych
I W pokazaa jednak, i ich ustalenia nie rozwizyway w peni problemu i nie byy do koca
przestrzegane
Pakt Roericha
zainicjowany przez koa muzealne Stanw Zjednoczonych
podpisany w 1935 roku przez 21 pastw amerykaskich
stwierdza, i obiekty zabytkowe, instytucje naukowe, artystyczne i kulturalne
uwaa si za neutralne
wprowadza konieczno identyfikacji obiektw podlegajcych ochronie przez
flag z odpowiednim symbolem

Konwencja haska o ochronie dbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego (1954)

okrelono w niej przedmiot ochrony, definiujc dobra kultury jako dobra ruchome i
nieruchome, ktre posiadaj wielk wag dla dziedzictwa kulturalnego narodu, gmachy,
ktrych zasadniczym przeznaczeniem jest przechowywanie lub wystawianie dbr kultury oraz
orodki obejmujce znaczn ilo dbr kultury
zakazywaa aktw grabiey i przywaszczania dbr kultury, jak rwnie wszelkich
aktw wandalizmu
wprowadzaa konieczno oznakowania dbr kultury odpowiednim znakiem (dobro
miao podlega ochronie dopiero po wprowadzeniu go do rejestru)
postanowienia konwencji obowizyway rwnie w przypadku konfliktw
wewntrznych
w 1999 roku przyjto II protok do konwencji po tym, jak wydarzenia na terenie
byej Jugosawii pokazay, i niektre zapisy konwencji nie byy wystarczajce mwi on o
koniecznoci stosowania sankcji za naruszenie zasad oraz odpowiedzialnoci karnej
Konwencja dotyczca rodkw zmierzajcych do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi,
wywozowi i przenoszeniu wasnoci dbr kultury (1970)
prawna ochrona dzie sztuki miaa przyczynia si do ochrony bogactwa narodowego narodu
za dobra kultury uznano dobra, ktre ze wzgldw religijnych lub wieckich uznawane s
przez pastwo za majce znaczenie dla archeologii, prehistorii, historii, literatury i sztuki
podkrelaa, e nielegalny wywz dbr przyczynia si do zuboenia dziedzictwa kulturalnego
pastwa
utworzone zostay suby ochrony dziedzictwa kulturowego
Konwencja w sprawie ochrony wiatowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego (1972)
podpisana 16 listopada 1972 podczas 17. sesji Konferencji Oglnej UNESCO w Paryu
uznano w niej, i dobra kulturalne i naturalne, bez wzgldu na to, gdzie si znajduj, stanowi
dziedzictwo caej ludzkoci i jako takie winny by objte midzynarodow ochron
do dziedzictwa kulturalnego zaliczono zabytki archeologiczne, architektury, rzebiarskie,
malarskie oraz inne dziea czowieka, ktre maj szczegln, uniwersaln warto z punktu
widzenia historii, sztuki i nauki
do dziedzictwa naturalnego zaliczono naturalne twory i formacje geologiczne i biologiczne,
habitaty zagroonych gatunkw i obszary przyrodnicze o szczeglnej, uniwersalnej wartoci
estetycznej i naukowej oraz ekologicznej
utworzono take Midzynarodowy Komitet Ochrony wiatowego Dziedzictwa Kulturalnego i
Naturalnego, ktry od 1977 roku ustala List wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i
Przyrodniczego Ludzkoci
Konwencja dotyczca podwodnego dziedzictwa kulturalnego (2001)
wynikaa z koniecznoci ochrony podwodnego dziedzictwa w postaci przedmiotw,
krajobrazw i miejsc, ze wzgldu na ich unikatowy charakter
12

zdefiniowaa podwodne dziedzictwo kulturalne jako wszelakie lady egzystencji ludzkiej

majce kulturalny, historyczny czy archeologiczny charakter, ktre znajdoway si czciowo
lub cakowicie pod wod, cigle lub okresowo, przez co najmniej 100 lat
Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003)
podpisana w Paryu 17 padziernika 2003
pierwszy midzynarodowy dokument dotyczcy tego wymiaru dziedzictwa kulturowego
odwouje si do regulacji dotyczcych praw czowieka oraz do konwencji z 1972 roku
stwierdza, e niematerialne dziedzictwo kulturowe jest istotnym czynnikiem rnorodnoci
kulturowej i rozwoju zrwnowaonego, a jednoczenie istnieje wspzaleno midzy
niematerialnym dziedzictwem kulturowym a dziedzictwem kulturalnym i naturalnym
niematerialne dziedzictwo kulturowe definiuje si jako praktyki, przedstawienia, formy
wyrazu, wiedza, umiejtnoci, rwnie narzdzia, obiekty, artefakty i przestrzenie kulturowe
z nimi powizane, ktre wsplnoty i grupy uznaj za cz swojego dziedzictwa kulturowego
w ramach UNESCO powoano take Komitet ds. Ochrony Dziedzictwa Niematerialnego, w
ramach ktrego tworzona jest lista Arcydzie Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa
Ludzkoci
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promocji rnorodnoci form wyrazu kulturowego (2005)
podpisana 20 padziernika 2005 roku w Paryu
jej fundamentem jest przekonanie, e rnorodno kulturowa ksztatuje i wzbogaca
dziedzictwo ludzkoci, jest istotna z punktu widzenia podstawowych wolnoci i praw
czowieka, stanowi te jeden z czynnikw bezpieczestwa midzynarodowego
podkrela potrzeb wczenia kultury, jako elementu strategicznego, do polityki rozwojowej
na szczeblu narodowym i midzynarodowym
jako cele wymienia si: ochron rnorodnoci kulturowej wyrazu; tworzenie warunkw do
rozwijania wzajemnie korzystnych warunkw do interakcji midzy kulturami; zachcanie do
dialogu midzy kulturami; poszanowanie rnorodnoci i podnoszenie wiadomoci jej
znaczenia; uznanie dbr kultury za noniki tosamoci i wartoci oraz wzmacnianie i
wspieranie wsppracy midzynarodowej w tym zakresie
rnorodno kulturowa to rnorakie sposoby, dziki ktrym kultury grup i spoeczestw
znajduj swj wyraz umoliwiajcy obieg kultury wewntrz i midzy spoeczestwami
inne inicjatywy UNESCO
jednym z podstawowych zada UNESCO jest wspieranie dialogu, w zwizku z czym organizowano
takie akcje jak:
rok 2001 rokiem Dialogu Midzy Cywilizacjami
program Szlaki (przypominanie i celebracja wanych spotka odmiennych cywilizacji)
Projekt Europa-Mundi
Projekt Kaukaz
Plan Arabski
Program Dialogu Euro-Arabskiego

Midzynarodowe stosunki kulturalne, R. Zenderowski

Uczestnicy i kreatorzy midzynarodowych stosunkw kulturalnych
pastwa
rzdzcy coraz czciej uwiadamiaj sobie wag kultury i jej rol w budowaniu prestiu pastwa,
w zwizku z czym zaczynaj o ni bardziej dba i oy na ni wicej funduszy
eksport kultury, poza rodkami finansowymi, wymaga take odpowiedniej logistyki dotarcie do
konkretnych odbiorcw w innych krajach wymaga znajomoci ich obyczajw i preferencji
dyplomacja kulturalna
stanowi oficjalny instrument polityki zagranicznej pastwa

13

jest zjawiskiem wtrnym w odniesieniu do midzynarodowych stosunkw kulturalnych, ktre

miay miejsce rwnie przed wyksztaceniem si pastwowoci
we wspczesnym wiecie opiera si ona na wzajemnoci, uznawaniu pluralizmu kulturowego
i poszanowaniu wartoci i wzorcw innych kultur
jej zadania s rne, w zalenoci od jej adresatw: spoeczestwa en bloc (w tym przypadku
chodzi o tworzenie pozytywnych stereotypw i obalanie tych negatywnych) oraz wybranych
przedstawicieli elit kulturalnych i politycznych (w ich przypadku rwnie moe chodzi o
podobny zabieg, ale moliwa jest wiksza otwarto oraz odpowiedni intelektualny dyskurs na
temat kultury)
* stereotyp okrela powszechnie wystpujce formy wiadomoci spoecznej, bdce
uproszczonym i arbitralnym ogldem rzeczywistoci

promujc swoj kultur, pastwa uywaj odpowiednich narzdzi, ktre mona podzieli na:
stae instytucje kulturalne rnego rodzaju instytuty kulturalne oraz wydziay kulturalne
funkcjonujce w ramach placwek dyplomatycznych
instytucje kulturalne ad hoc rnego rodzaju inicjatywy np. organizacji pozarzdowych lub
samorzdw lokalnych
przykady instytucji kulturalnych:
Instytut Goethego (Goethe Institut) zaoony w 1951 roku, instytut kultury Republiki
Federalnej Niemiec; kultywuje tradycje Akademii Niemieckiej; realizuje zadania wyznaczane
przez niemieck polityk zagraniczn w sferze kultury i edukacji; zajmuje si
upowszechnianiem znajomoci jzyka niemieckiego za granic, a take popularyzuje
kompleksowy wizerunek Niemiec
Alliance Franaise powstaa w 1883 roku w celu propagowania na wiecie osignie kultury
francuskiej; kady jej orodek proponuje 3 formy aktywnoci: kursy jzykowe, przedsiwzicia
kulturalne oraz dokumentacj (biblioteka itp.); od 2007 roku funkcjonuje take Fundacja
Alliance Franaise, ktra ma wzmacnia dziaanie AF w poszczeglnych pastwach
Instytut Cervantesa (El Instituto Cervantes) hiszpaska instytucja pastwowa zaoona w
1991 roku w celu upowszechnienia i nauczania jzyka hiszpaskiego oraz propagowania
kultury hiszpaskiej i hispanoamerykaskiej
British Council instytucja reprezentujca Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Pnocnej w zakresie wsppracy kulturalnej i edukacyjnej; jego celem jest budowanie
opartych na wzajemnych korzyciach relacji midzy spoeczestwem brytyjskim i
mieszkacami innych krajw oraz promowanie brytyjskiej myli twrczej i osigni
cz z tych instytucji w ramach swoich celw zajmowa ma si take propagowaniem turystyki,
ale istniej rwnie oddzielne instytucje, ktrych zadaniem jest wycznie promocja turystyki
masowa turystyka zjawisko spoeczne charakterystyczne dla XX i XXI wieku, polegajce na
masowym podrowaniu za granic, bez wikszej refleksji nad ich kultur i histori; w jej wyniku
obce kultury zaczynaj uboe, gdy zamiast rozwija si w naturalnym rodowisku i tempie,
zaczynaj dostosowywa si do potrzeb turystw (tanie pamitki, makdonaldyzacja kultury)
organizacje midzynarodowe
stanowi one odpowied na globalizacj oraz potrzeb wyjcia poza narodowe opotki
przyczyn ich powstawania jest w duej mierze pragnienie zaspokojenia okrelonych potrzeb,
wystpujcych w skali ponadpastwowej
kolosaln rol w ich powstawaniu i funkcjonowaniu odegra postp techniczny oraz dynamiczny
wzrost wymiany gospodarczej
wyrni mona 4 fazy powstawania organizacji midzynarodowych:
1815-1914 od utworzenia Midzynarodowej Komisji ds. eglugi do wybuchu I W
1918-1939 tworzenie organizacji o wskich i okrelonych cile kompetencjach o
charakterze techniczno-administracyjnym
1845-lata 60. XX wieku powoanie i ukonstytuowanie si Narodw Zjednoczonych (jako
organizacji uniwersalnej) dekonstrukcja starego adu wiatowego
lata 60. XX wieku pojawienie si i dynamiczny rozwj korporacji transnarodowych
wydzieli mona nastpujce rodzaje organizacji midzynarodowych:

14

midzynarodowe organizacje rzdowe uczestnicy pastwowi (IGOs International

Government Organizations)
midzynarodowe organizacje pozarzdowe uczestnicy niepastwowi (INGOs International
Non-Government Organizations)
klasyczne organizacje w skadzie pozarzdowym (INGOs sensu stricto)
organizacje transnarodowe (TNOs Transnational Non-Government Organizations)
INGOs sensu stricto dotycz klasycznych organizacji o skadzie pozarzdowym, za INGOs sensu
largo dotycz wszystkich organizacji midzynarodowych niebdcych IGOs

Organizacje midzyrzdowe (IGOs)

UNESCO

zajmuje si kwestiami midzynarodowej wsppracy kulturalnej

ju od 1942 roku zaczto wypracowywa koncepcj przyszej midzynarodowej organizacji
wsppracy intelektualnej
w 1946 roku podjto w Paryu uchwa o wsppracy z ONZ, dziki czemu UNESCO staa si jedn
z wyspecjalizowanych organizacji systemu Narodw Zjednoczonych
czonkowie stowarzyszenia nie dysponuj prawem gosu
gwnym organem decyzyjnym jest Konferencja Generalna UNESCO, ktr tworz przedstawiciele
wszystkich krajw czonkowskich; wybiera ona czonkw Rady Wykonawczej i co 4 lata mianuje
dyrektora generalnego
Rada Wykonawcza skada si z przedstawicielu krajw czonkowskich, jej skad ma odzwierciedla
ich rnorodno kulturaln
Sekretariat Organizacji tworzy Dyrektor Generalny wraz z podleg mu administracj
UNESCO jest organizacj multilateraln, koordynujc dziaania suce rozwojowi
midzynarodowej wsppracy kulturalnej, owiatowej i naukowej
aktywnie zabiega o rozwijanie kultury pokoju na wiecie, promuje dialog midzy narodami i
cywilizacjami a take prowadzi liczne dziaania w sferze edukacji
w ramach dziaa UNESCO zainicjowano kilka wanych konwencji:
Konwencja haska z 1954 roku
Konwencja paryska z 1970 roku
Konwencja paryska z 1972 roku
Konwencja dotyczca ochrony podwodnego dziedzictwa kulturalnego z 2001 roku
Konwencja w spawie ochrony i promowania rnorodnoci form wyrazu kulturowego z 2003
roku
Lista wiatowego dziedzictwa jej celem jest wspomaganie wewntrzpastwowej ochrony dbr
uznanych za wane dla caej ludzkoci
funkcjonuje take Lista dziedzictwa zagroonego
w 1992 roku UNESCO zainicjowao program Pami wiata, w ramach ktrego stworzono List, na
ktr wpisywane s obiekty o wiatowym znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym
w poszczeglnych pastwach funkcjonuj take Narodowe Komisje UNESCO, ktrych celem jest
zapewnienie staej obecnoci UNESCO w pastwach czonkowskich
Polski Komitet ds. UNESCO ukonstytuowa si w 1956 roku i ma status organu doradczego Rady
Ministrw

Rada Europy

przykad organizacji zajmujcej si wspprac kulturaln w skali regionalnej

zaoona w 1949 roku przez 10 pastw zachodnioeuropejskich, obecnie naley do niej 47 pastw
ide jej zaoenia bya wola europejskiej integracji i ch zapobieenia konfliktom w Europie

15

podstawow sfer jej dziaalnoci jest umacnianie demokracji, rzdw prawa i ochrona praw
czowieka
popiera i promuje uwiadamianie i ugruntowywanie europejskiej tosamoci kulturowej
swoje zadania realizuje przez spotkania Komitetu Ministrw oraz posiedzenia Zgromadzenia
Parlamentarnego
wana jest take dziaalno Kongresu Wadz Regionalnych i Lokalnych
caoci prac Rady Europy zarzdza Sekretarz Generalny, ktry stoi na czele Sekretariatu
Generalnego
do organw Rady naley rwnie Komisarz Praw Czowieka Rady Europy
naley do niej take wiele instytucji niebdcych jej organami, jak np. Europejska Komisja
Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji lub Europejskie Obserwatorium Audiowizualne
Rada przyja prawie 200 konwencji, do ktrych naley m.in. przyjta w 1954 roku Europejska
konwencja kulturalna, do realizacji jej postanowie powoano Rad Wsppracy Kulturalnej oraz
Fundusz Kultury
w ramach Europejskiej Konwencji Kulturalnej zorganizowano wiele programw, takich jak Dni
Dziedzictwa Europejskiego, Europejskie Szlaki Kulturowe bd program Pami Europy; do jej
instytucji nale:
Europejski Fundusz Wspomagania Koprodukcji i Dystrybucji Dzie Kinematograficznych i
Audiowizualnych Eurimages
Europejskie Centrum wiatowej Wspzalenoci i Solidarnoci Centrum Pnoc-Poudnie
Europejskie centrum Jzykw Wspczesnych
deklaracja wiedeska z padziernika 1993 roku wspomina o wspieraniu i przywizywaniu wagi
do wsplnej spucizny kulturowej, wzbogaconej przez swoj rnorodno
Ramowa konwencja o ochronie mniejszoci narodowych (1992) stanowi fundament dziaalnoci
Rady zwizanej z zachowaniem pluralizmu kultur i tradycji
inne , wybrane konwencje Rady to:
Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego
Konwencja o uznaniu kwalifikacji zwizanych z uzyskaniem wyszego wyksztacenia w Regionie
Europejskim
Europejska konwencja w sprawie przemocy i ekscesw widzw w czasie imprez sportowych, a w
szczeglnoci meczw piki nonej
Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej

Unia Europejska

zrzesza obecnie 28 pastw

jej dziaania maj nieco inny charakter, co zwizane jest z jej genez porozumieniami o
charakterze gospodarczym
przez wiele lat jedyn regulacj prawn dotyczc kultury by art. 36 z Traktatu rzymskiego, w
ktrym zwracano uwag na konieczno wprowadzenia ogranicze w przepywie przedmiotw
artystycznych majcych warto historyczn i archeologiczn
zaoyciele UE wielokrotnie podkrelali jednak wag wsppracy kulturalnej dla caej organizacji,
nazywali Europ kontynentem kultury
Deklaracja tosamoci europejskiej
1973, Kopenhaga
dokument ten stanowi pierwsz prb definicji tosamoci europejskiej na podstawie
wsplnych wartoci
Rezolucja o ochronie dbr kultury europejskiej
1974
uchwalona przez Parlament Europejski, ktry nastpnie w 1979 roku stworzy Komisj ds.
polityki kulturalnej
Uroczysta deklaracja stuttgarcka o Unii Europejskiej
1983
16

podkrelano w niej konieczno cilejszej wsppracy w dziedzinie kultury

w jej konsekwencji zwoano pierwsze posiedzenie ministrw kultury pastw czonkowskich
(spotkania te odbywaj si do dzisiaj, najczciej 2 razy do roku)
dziki tej kooperacji zainicjowano w 1985 roku przedsiwzicie pod nazw Europejskie Miasto
Kultury (od 1999 Europejska Stolica Kultury), ktrego najwaniejszym celem byo
wzmocnienie wsppracy w dziedzinie kultury; od 2009 roku wybiera si dwie stolic jedn
z tzw. starej Unii i jedn z nowej (w 2016 roku tymi miastami bdzie Wrocaw i San
Sebastin)
w latach 80. XX wieku dziaania kulturalne w UE nasiliy si, przyjto wwczas zasad
subsydiarnoci zgodnie z ni Wsplnota wspiera i uzupenia dziaania pastw na rzecz kultury,
ale tylko tam, gdzie jest to niezbdne (prowadzi dziaania, ktrych same pastwa nie s w stanie
przeprowadzi)
powoano do ycia Komitet ds. Kultury
zapisy dotyczce kultury pojawiy si w Traktacie o Unii Europejskiej z Maastricht oraz w Traktacie
amsterdamskim
do programw Unii na rzecz kultury byy m.in.:
Kaleidoscope (1996-1999)
Ariane (1998)
Raphael (1996-1999)
Kultura 2000 (2000-2006) i Kultura 2007-2013
Kreatywna Europa 2014-2020
Komisja Europejska ogosia rok 2008 Rokiem Dialogu Kulturowego

Midzynarodowe Biuro Wystaw wiatowych

powoane do ycia w 1928 roku wyniku umowy midzynarodowej ratyfikowanej przez wikszo
pastw Ligi Narodw
obecnie liczy 167 pastw czonkowskich, Polska jest jednym z pastw zaoycielskich (chocia w
1950 roku wystpia z Biura, aby w 1960 do niego powrci)
Biuro zajmuje si organizacj wystaw wiatowych, ktre organizowano jeszcze przed jego
powstaniem pierwsza Wielka Wystawa wiatowa miaa miejsce w Londynie w 1851 roku
celem wystaw jest prezentowanie dorobku naukowego i technicznego poszczeglnych pastw
obecnie wystaw wiatowe okrelane s mianem EXPO
Biuro dzieli wystawy na wiatowe i midzynarodowe

Organizacje pozarzdowe (INGOs)

organizacje zajmujce si kwestiami kultury, nauki i techniki stanowi bardzo du grup

mona je podzieli na rne grupy:
organizacje ekologiczne (np. Midzynarodowe Stowarzyszenie Ekologiczne, Obywatele
Planety i in.)
organizacje pokojowe (np. Midzynarodowa Konfederacja Rozbrojenia i Pokoju, wiatowa
Rada Pokoju i in.)
organizacje ochrony i promocji praw czowieka (np. Organizacje Midzynarodowego
Czerwonego Krzya, Amnesty International i in.)
organizacje wsppracy kulturalnej (np. Europejskie Stowarzyszenie Festiwali Muzycznych,
Midzynarodowa Akademia Ceramiki i in.)
organizacje promujce turystyk (np. National Geographic, Towarzystwo Turystyczne i in.)
organizacje naukowo-techniczne (np. Midzynarodowa Komisja Wielkich Zapr, Europejskie
Towarzystwo Socjologii Wsi i in.)

17

organizacje religijne (np. wiatowa Rada Kociow, Konfederacja Kociow Europejskich,

Rada Konferencji Episkopatw Europy, wiatowy Kongres ydw, wiatowy Kongres Islamski
i in.)
krajowe organizacje pozarzdowe (trzeci sektor)
tzw. NGOs
Fundacja Konrada Adenauera
niemiecka fundacja polityczna
jej gwnym celem jest prowadzona na poziomie narodowym i midzynarodowym edukacja
polityczna na rzecz pokoju, wolnoci i sprawiedliwoci a take wzmacnianie demokracji i
wspieranie jednoci europejskiej
wiele inicjatyw ma na celu zacienia wizi midzy Polakami a Niemcami
Niemiecki Instytut Historyczny (NIH)
w Warszawie dziaa od 1993 roku
cz fundacji Niemieckie Instytuty Humanistyczne za Granic
zajmuje si badaniem stosunkw polsko-niemieckich, zagadnie z historii porwnawczej oraz
historiografii
Stowarzyszenie Wsplnota Kulturowa Borussia
powstaa w 1990 w Olsztynie
dziaa na rzecz budowania i pogbiania kultury dialogu i tolerancji midzy ludmi rnych
narodowoci, wyzna i tradycji
Fundacja Pogranicze w Sejnach Orodek Pogranicze Sztuk, Kultur, Narodw
powoany do istnienia w 1991 roku przez wojewod suwalskiego
prowadzi dziaalno kulturalno-artystyczn, edukacyjn, dokumentacyjn i wydawnicz,
ktrej celem jest odbudowywanie i tworzenie tosamoci kulturowej regionu Sejn
przyznaje nagrod Czowieka Pogranicza
inne podmioty
podmioty zinstytucjonalizowane
Koci Katolicki
skupia przedstawicieli wielu narodw i kultur
jego podstawowym zadaniem jest ewangelizacja, za podstawow zasad inkulturacja, tj.
prba ewangelizowania przy wykorzystaniu kodw kulturowych obecnych w danej kulturze
przedstawiciele KK, w tym gwnie papiee, czsto podkrelali rol kultury jako wanego
elementu stosunkw midzynarodowych (mwi o tym m.in. JPII w ordziu z 1.01.2001 Dialog
midzy kulturami drog do cywilizacji mioci i pokoju)
KK organizuje take wiatowe Dni Modziey oraz Europejskie Spotkania Modych

Korporacje wielonarodowe

zalicza si je do podmiotw zinstytucjonalizowanych, poniewa rozwijaj one kultur

organizacyjn oraz propaguj pewne wzorce zachowa o charakterze etycznym, a take
wiadomie angauj si w dziaalno kulturaln

podmioty niezinstytucjonalizowane
grupy nieformalne propagujce jaki typ kultur
wybitne jednostki (JPII, Dalajlama, Mahatma Gandhi, Indira Gandhi, Nelson Mandela i in.)
wanym wyznacznikiem okazuje si czsto Literacka i Pokojowa Nagroda Nobla

Udzia Polski w midzynarodowych stosunkach kulturalnych

Polska wesza do UE 1 maja 2004 roku, od tego momentu rozpocz si proces integracji z Uni, ktry
by nierozerwalnie zwizany z przemianami ustrojowymi zachodzcymi w Polsce
18

integracja europejska bazuje na trwaym dorobku cywilizacyjnym Europy, uksztatowanym gwnie

przez:
kultur greck
prawo rzymskie
uniwersalistyczne idee chrzecijaskie
Europa jest pojciem:
geograficznym
jej wschodnie granice stanowi efekt zawartej setki lat temu umowy
z punktu widzenia geografii fizycznej, dzieli si na 4 jednostki: Poudniow, Zachodni,
Pnocn i Wschodni
cywilizacyjno-kulturowym
narody europejskie znaczco rni si od siebie w kwestii jzyka, usposobienia,
temperamentu, ideaw wolnoci i honoru itp., lecz wszystkie je czy wsplna wi i cechy,
ktre odrniaj je od narodw nieeuropejskich
elementy wsplnoty kulturalnej krajw europejskich widoczne s przede wszystkim w
instytucjach i rozwizaniach prawnych, ktre zapocztkowao ju prawo rzymskie
idea integracji nie bya wytworem XX-wiecznym, powstaa duo wczeniej i mona wyrni
jej 5 etapw: tradycja Cesarstwa Rzymskiego i Pax Romana; redniowieczna koncepcja
wsplnoty wiata chrzecijaskiego; postanowienia pokoju westfalskiego z 1648 roku;
przemiany zachodzce w XIX i XX wieku; okres po II W
ekonomiczno-politycznym
jej znaczenie zdecydowanie zmalao po II W, kiedy na pierwszy plan wyszy dwie inne potgi
USA i ZSRR, jednak Europa wci pozostawaa silnym partnerem w negocjacjach
sytuacja w Europie po II W sprzyjaa integracji zachodnich pastw europejskich, powstao wwczas
wiele ruchw zjednoczeniowych
w 1947 roku powoano Komitet Koordynacyjny Ruchw Zjednoczenia Europy, ktry przygotowa
kongres haski
kongres zwolennikw integracji europejskiej odby si w dniach 7-10 maja 1948
przyjto 3 zasadnicze rezolucje:
kulturaln: wskazywaa na wsplne dziedzictwo cywilizacji europejskiej i potrzeb wsplnych
de w gwarantowaniu praw czowieka
polityczn: postulowaa utworzenie unii politycznej, powoanie Zgromadzenia Europejskiego,
przyjcie Karty Praw Czowieka oraz powoanie Europejskiego Trybunau Praw Czowieka
ekonomiczno-spoeczn: postulowaa, aby wszystkie rzdy tworzyy jedno ekonomiczn
kontynentu, likwidoway bariery handlowe i dyy do podniesienia poziomu ycia
w jego wyniku 25 padziernika 1948 roku powoano Ruch Europejski, ktry wpyn na
utworzenie 5 maja 1949 Rady Europy oraz doprowadzi do utworzenia Zgromadzenia Doradczego
(quasi-parlamentu europejskiego)
przez 40 lat Ruch Europejski rozwija si tylko na zachodzie ekspansj na wschd uniemoliwiaa
elazna kurtyna
Polska po 1989 roku musiaa przej wiele przemian, aby dostosowa si do innych pastw
europejskich, co wynikao z charakterystyki polityki komunistycznej
lata 90. dla kultury i jej promocji byy okresem poszukiwa i powolnych przemian
w powstaym Raporcie na temat konstruowania si polskiej polityki kulturalnej po 1989 roku
wykazano ponisze etapy:
lata 1989-1998: okres stagnacji, brak reform w zakresie kultury
lata 1998-2000: okres przyspieszonego poszukiwania rozwiza w dziedzinie organizacji polityki
kulturalnej w zwizku z deniem przez Polsk do czonkostwa w strukturach europejskich
lata 2000-2004: okres intensywnej promocji polskiej kultury w zwizku z akcesj do struktur
europejskich (powstaj strategie dotyczce promocji Polski)
od 2005: okres powolnego przechodzenia od biurokracji kulturalnej do zarzdzania i wspierania
kultury
autorzy Narodowej Strategii Rozwoju Kultury podkrelaj, i inwestycje w obszarze kultury maj take
wymiar ekonomiczny, ktry mona podzieli na dwa rodzaje:
19

bezporednia rozbudowa regionalnej bazy ekonomicznej, impuls rozwojowy przez popraw

sytuacji rynkowej
stymulujce oddziaywanie wydatkw publicznych przez mnoniki dochodowo-popytowe
pastwo spenia szczegln rol jako mecenas kultury, jako jedyne posiadajc skuteczne i
dugoterminowe narzdzia do tworzenia z kultury systemu identyfikacji i promocji na arenie
midzynarodowej
w sektorze kultury poszczeglnych krajw da si wykaza 3 podsystemy: administracji publicznej,
mechanizmu wolnorynkowego oraz organizacji non-profit
oblicze kulturowe Polski zaley od 3 elementw: tendencji w wymiarze globalnym, integracji
europejskiej oraz wewntrznych procesw transformacyjnych
zagraniczna promocja kulturalna Polski vs. promocja kultury polskiej za granic
pierwszy termin jest szerszy, gdy dotyczy nie tylko promocji kultury polskiej w innych krajach, ale
take oferuje ofert kulturaln przygotowan dla zagranicznych goci w kraju (turystyka)
gwnymi organami odpowiedzialnymi za promocj kultury polskiej s:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego: zajmuje si sprawami rozwoju i opieki nad
materialnym i niematerialnym dziedzictwem narodowym oraz sprawy dziaalnoci kulturalnej nad
t dziaalnoci
Ministerstwo Spraw Zagranicznych: zajmuje si kultur w wymiarze stosunkw
midzynarodowych

20