Transformacja w kierunku

zielonej gospodarki
jako priorytet strategii zrwnowaonego
rozwoju Unii Europejskiej
Boena Ryszawska

Plan wystpienia
Definicja zielonej gospodarki
Ekonomiczny, ekologiczny i spoeczny wymiar zielonej
gospodarki
Zielona gospodarka a zrwnowaony rozwj
Brown economy green economy
Co jest nowego w koncepcji zielonej gospodarki?
Zielona gospodarka jako nowe ramy strategii rozwojowych
Zielona gospodarka w Polsce jako szansa rozwojowa
Problemy badawcze zwizane z zielon gospodark

Transformacja gospodarki
Gospodarka jako przedmiot zainteresowania ekonomii podlega w
ostatnich latach transformacji.
Przejcie od brown economy do green economy

Koncepcja zielonej gospodarki staje si priorytetem w nowych

strategiach rozwojowych pastw, organizacji midzynarodowych,
biznesu

Strategia Europa 2020,

Global Green New Deal, UNEP 2009,
Szczyt RIO+20 w czerwcu 2012,
Green Economy Coalition, 2011. Green, fair and productive: How the 2012 Rio Conference can
move the world towards a sustainable economy,
Raport Vision 2050. The new agenda for bussines, WBCSD, 2010 ,
Scenariusze dla gospodarki UE Scenarios for One Planet Economy in Europe. Project OPEN 2011.)
Green Economy Roadmap. A guide for bussiness, policymakers and society, International Chamber
of Commerce , June 2012
3

Definicje zielonej gospodarki

UNEP w trakcie przygotowa do szczytu w Rio+20 zaproponowa swoje rozumienie zielonej

gospodarki.

Zielona gospodarka to gospodarka, ktra wpywa na wzrost

dobrobytu ludzi i rwno spoeczn jednoczenie zmniejszajc
ryzyko rodowiskowe i zuycie zasobw naturalnych. (Green economy, 2011, s.2).

Mona powiedzie innymi sowy ,e zawiera ona aspekt ekologiczny wyraajcy si

gwnie redukcj emisji Co2 , zasobooszczdnoci oraz aspekt spoeczny
polegajcy na przeciwdziaaniu wykluczeniu spoecznemu

Zielona gospodarka moe odnosi si do sektorw gospodarki (energetyka,

transport),tematw (zanieczyszczenie, emisja Co2), zasad (zanieczyszczajcy paci)
lub polityk ekologicznych (jako instrument ekonomiczny)

Nowe aspekty zielonej gospodarki: wizja przyszoci i scenariusz rozwoju ,

environmental impact assessment/strategic impact assessment (EIA/SIA),
spoeczna odpowiedzialno biznesu (CSR), analiza cyklu ycia (LCA), finanse,
handel i turystyka.

UNEP, 2011, Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication - A Synthesis for Policy Makers,
www.unep.org/greeneconomy

niska emisja
gazw
oszczdno
materiaw i
energii

eko
innowacje

eko
technologie

Zielona
gospodarka

zielone
zamwienia
publiczne

odnawialne
rda
energii

spoeczna
odpowiedzialno

ekologiczna
konsumpcja

trwao
produktw
5

Zielona gospodarka- wartoci

odpowiedzialno za skutki spoeczne i rodowiskowe
podejmowanych dziaa zarwno przez przedsibiorstwa jak i
konsumentw,
sprawiedliwo i rwno w wymiarze globalnym ,
etyczno tworzca zaufanie,
szacunek wobec rodowiska naturalnego.

zaufanie
odpowiedzialno
przejrzysto

Zielona
gospodarka
etyczno
sprawiedliwo

szacunek

Zielona gospodarka a zrwnowaony rozwj

Koncepcja zielonej gospodarki nie zastpuje zrwnowaonego

rozwoju, jednake ronie przewiadczenie, e jest ona kluczowa
dla osignicia zrwnowaenia rozwoju we wszystkich
pozostaych obszarach

Zrwnowaony rozwj a zielona gospodarka

Zalet zielonej gospodarki jest wiksza konkretyzacja i operacjonalizacja
zrwnowaonego rozwoju.
W koncepcji zielonej gospodarki z jednej strony zawarte jest pewne
zawenie do procesw gospodarczych a z drugiej strony przymiotnik
zielona sugeruje sta obecno aspektw ekologicznych.
Nowym elementem zdefiniowania zielonej gospodarki jest umieszczenie w
niej odniesie spoecznych i wartoci.
Zielono oznacza bowiem uwzgldnienie aspektw rodowiskowych w
kadej decyzji i procesie produkcyjnym w caym jego cyklu a take
szacunek dla rodowiska naturalnego i jego zasobw, ch ochrony tych
zasobw dla przyszych pokole, czyli midzygeneracyjn sprawiedliwo
oraz dostpu do tych zasobw w skali globalnej.
Pojawienie si w aspektw aksjologicznych w tym m.in. szacunku dla
rodowiska naturalnego , szacunku dla potrzeb innych pokole, etycznoci,
zaufania i odpowiedzialnoci sprawia, e koncepcja zielonej gospodarki
staje si wielowymiarowa (wymiar ekonomiczny, spoeczny i
ekologiczny).

Zielona gospodarka wyraa wszystkie trzy

aspekty zrwnowaonego rozwoju:
ekonomiczny,
spoeczny
ekologiczny.

10

Nowe priorytety po RIO+20

Strategia zrwnowaonego
rozwoju UE
Zmiany klimatyczne i czysta
energia
Zrwnowaony transport.
Zrwnowaona konsumpcja i
produkcja.
Ochrona i zarzdzanie zasobami
naturalnymi.
Zdrowie publiczne.
Wykluczenie spoeczne, procesy
demograficzne, migracje.
Globalne ubstwo i wyzwania
ekologiczne

Strategia po RIO+20

GREEN ECONOMY

11

Idea zielonej gospodarki w gwnym nurcie debaty

politycznej.
Zielona gospodarka pojawia si w raportach i strategiach tworzonych po
ujawnieniu si kryzysu finansowego i staa si kluczowym tematem
konferencji RIO+20 w czerwcu 2012.
Wikszo rzdw krajw wiata, organizacje midzynarodowe, fundacje i
stowarzyszenia, korporacje i uniwersytety okrelay swoje stanowisko
wobec idei zielonej gospodarki jako priorytetu zrwnowaonego rozwoju i
ograniczaniu ubstwa.

Wzmocnienie zainteresowania zielon gospodark jest bez wtpienia

zwizane z szeroko rozumianym rozczarowaniem dominujcym
paradygmatem w ekonomii.

(Green economy, 2011)

12

Brown Economy

Green Economy

Nieograniczony wzrost gospodarczy

Oparta na paliwach kopalnych

Intensywne zuywanie zasobw

Odnawialne rda energii

naturalnych (energo- i

Efektywno energetyczna

materiaochonna)

Czysta produkcja

Emisja gazw cieplarnianych

Ochrona biornorodnoci

Niszczenie biornorodnoci

Zrwnowaona konsumpcja

Globalne nierwnoci spoeczne

Sprawiedliwo midzypokoleniowa i

Nadkonsumpcja

Bussines as usual

Brak odpowiedzialnoci

Osabienie zaufania spoecznego

Oddzielenie wzrostu gospodarczego od

zuycia zasobw naturalnych

midzyregionalna

Spoeczna odpowiedzialno
przedsibiorstw i inwestorw

Zaufanie spoeczne

13

Szczyt Ziemi RIO+20 w czerwcu 2012 roku

Transformacja w kierunku zielonej gospodarki
zielonym rozwojem gospodarki (green economy), w ktrym
szczegln uwag zwraca si na kwestie ochrony rodowiska.
W przeciwiestwie do obecnego modelu (brown economy), w
znacznej mierze opartego na wykorzystaniu paliw kopalnych i
innych surowcw nieodnawialnych

14

Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sob

powizane priorytety:
rozwj inteligentny: rozwj gospodarki opartej na wiedzy i
innowacji;
rozwj zrwnowaony: wspieranie gospodarki efektywniej
korzystajcej z zasobw, bardziej przyjaznej rodowisku i
bardziej konkurencyjnej;

rozwj sprzyjajcy wczeniu spoecznemu: wspieranie

gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniajcej
spjno spoeczn i terytorialn.

15

Europa efektywnie korzystajca z zasobw

uniezalenienie wzrostu gospodarczego od
wykorzystania zasobw, przejcia na gospodark
niskoemisyjn,
wiksze wykorzystania odnawialnych rde energii,
modernizacja transportu oraz propagowanie
efektywnoci energetycznej;

16

Zazielenianie gospodarki
rozwj czystych technologii,
odnawialnych rde energii,
popraw efektywnoci energetycznej i materiaowej,
zmian modelu konsumpcji i produkcji na bardziej zrwnowaony,
zintegrowan polityk produktow,
zielone zamwienia publiczne,
spoeczn odpowiedzialno przedsibiorstw,
zielone miejsca pracy,
czy ekologiczn reform podatkow.
Dodatkowo take zielona gospodarka moe by definiowana poprzez
zestaw wartoci i zasad, do ktrych nale odpowiedzialno za skutki
spoeczne i rodowiskowe podejmowanych dziaa zarwno przez
przedsibiorstwa jak i konsumentw, sprawiedliwo i rwno w
wymiarze globalnym , etyczno tworzca zaufanie, szacunek wobec
rodowiska naturalnego.
17

Zielona gospodarka jako rewolucja

Ekologiczne firmy bd w nadchodzcych dziesicioleciach
ksztatowa rozwj wiata.
Zielona gospodarka to pewien rodzaj rewolucji, poniewa jej
wpyw siga daleko poza sfer ekonomiczn.
Rzdy, przedsibiorstwa i spoeczestwa ramie w rami
zajmuj si gigantycznymi problemami, w obliczu ktrych stoi
cay wiat, tworzc nowe strategie zwalczania destrukcyjnych
praktyk.
() ekologiczna gospodarka ksztatuje cae otoczenie
gospodarcze i wpywa na modele prowadzenia dziaalnoci
przez wszystkie firmy, we wszystkich zaktkach wiata.
Uczestnicz w niej wszystkie brane gospodarki, od przemysu
motoryzacyjnego , poprzez chemiczny , po sektor usugowy

(Zielony wzrost, zielony zysk, Henzelmann, Schaible, Stoever i Meditz, 2011)

18

Priorytety zielonego rozwoju w gwnym nurcie dziaa.

Inwestycje w
zielon
infrastruktur
Nowa
perspektywa
finansowa

Zielona
gospodarka

2014-20

Europa 2020
Strategia
rozwoju
spoecznej
odpowiedzialno
ci
przedsibiorstw
2011-14

Krajowe
strategie
Europa 2020 i
programy
zielonej
gospodarki
Badania
naukowe i ekoinnowacje

19

Europa liderem zielonej gospodarki

Obecnie chce wykorzysta szans na rozwj i tworzenie
nowych miejsc pracy oraz na now warto dodan wanie w
ramach zrwnowaonego i zielonego rozwoju gospodarczego.
Fundusze strukturalne oraz inne rda finansowania w latach
2014-20. bd jeszcze bardziej ni kiedykolwiek wczeniej
podporzdkowane celom strategii Europa 2020 a w
szczeglnoci idei zrwnowaonego rozwoju, ktry ma by
motorem rozwoju gospodarczego i spoecznego Unii
Europejskiej

20

Partnerstwo i wsppraca na rzecz zielonej gospodarki

Obywatele-konsumenci
NGO/gospodarstwo
domowe

Biznes

Rzd

Uniwersytety
21

Szanse i bariery dla zielonego wzrostu w Polsce

raport OECD
UE oraz inne organizacje midzynarodowe, w tym OECD,
zapocztkoway seri prac nad identyfikacj szans i przeszkd dla
zielonego wzrostu, przy jednoczesnym utrzymaniu tempa rozwoju
gospodarczego i tworzeniu nowych miejsc pracy.
OECD definiuje zielony wzrost jako denie do wzrostu i rozwoju
gospodarczego przy jednoczesnym zapobieganiu degradacji
rodowiska, utracie rnorodnoci biologicznej i
niezrwnowaonemu wykorzystaniu zasobw naturalnych.
Zielony wzrost oznacza oddzielenie efektw dziaalnoci
gospodarczej od efektw dziaalnoci rodowiskowej, a take
denie do tego, by inwestowanie w rodowisko stanowio si
napdow wzrostu gospodarczego.
Dla kraju takiego jak Polska, w ktrym rodowisko tradycyjnie
postrzega si raczej jako kwesti ekologiczn ni szans
ekonomiczn, takie podejcie stanowi wyzwanie. (OECD, 2011)
22

Diagnoza sytuacji w zakresie zielonej gospodarki w Polsce

Raport Zatrudnienie i rozwj lokalny w Polsce w kontekcie zmian klimatycznych
przygotowany przez ekspertw OECD, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, wrzesie 2011

W Polsce brakuje solidnej i spjnej strategii w odniesieniu do

zielonej gospodarki, co pozwolioby na jasny przekaz dla
reszty sektora produkcyjnego, funkcjonujcego na poziomie
centralnym, regionalnym czy lokalnym.
Oglny niski stopie wiadomoci na temat zielonej
gospodarki w Polsce
Ekologia nadal bardziej postrzegana jest jako koszt
ekonomiczny ni jako szansa do wykorzystania. (OECD, 2011S.35)

23

Raport Zatrudnienie i rozwj lokalny w Polsce w kontekcie

zmian klimatycznych cd.

W Polsce brak jest spjnej i przekrojowej strategii, ktra czyaby rne

obszary polityki zwizane z zielon gospodark.
Poczy trzeba ze sob takie sektory jak: energia, przemys, innowacyjno,
rolnictwo i rodowisko, gospodarka, rynek pracy, szkolenia, edukacja i polityka
wsparcia biznesu w kontekcie denia do osignicia zielonych celw.
rodowisko i gospodarka musz by postrzegane jako wyjtkowa szansa do
wykorzystania.
potrzebny jest silny orodek decyzyjny oraz zwikszanie wiadomoci na temat
zielonej gospodarki - rwnie w ramach struktur regionalnych, gdzie wadze
lokalne i regionalne powinny by wanymi podmiotami zaangaowanymi w
opracowywanie i realizacj strategii
Konieczne jest opracowanie definicji zielonej gospodarki w Polsce we
wsppracy z sektorem publicznym i partnerami spoecznymi, oraz wczenie
definicji zielonej gospodarki do regionalnych strategii rozwoju
gospodarczego i programw operacyjnych,
Zatrudnienie i rozwj lokalny w Polsce w kontekcie zmian klimatycznych, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, wrzesie
2011, przygotowany w ramach Komitetu Programu Rozwoju Lokalnego i Zatrudnienia (LEED) Organizacji Wsppracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

24

Analiza SWOT dotyczca zielonej gospodarki w Polsce

Mocne strony
1. Znaczce efekty programw oszczdzania energii,
widoczne zarwno na poziomie krajowym jak
i regionalnym.
2. Obecno w wikszoci wojewdztw silnych
orodkw akademickich posiadajcych due
moliwoci dostosowania do nowych warunkw,
gotowych do wprowadzenia nowych szkole i
projektw edukacyjnych w zakresie zielonej
gospodarki.
3. Rosnca wiadomo modszych pokole w
odniesieniu do ycia i konsumpcji w sposb przyjazny
dla rodowiska (ekologiczne oznaczenia i standardy).
4. Rosnce zainteresowanie konsumentw zakupem
sprztu i produktw speniajcych kryteria
efektywnoci energetycznej (np. ograniczone zuycie
energii elektrycznej, wody czy paliwa).
5. Rosnca wiadomo i gotowo wprowadzania
zielonych zamwie publicznych na poziomie
krajowym, regionalnym i lokalnym.
6. Due zainteresowanie zakadaniem elektrowni
wiatrowych, zarwno ze strony krajowych i
zagranicznych inwestorw

Sabe strony
1. Zbyt oglna i nieznana polityka dotyczca energii ze
rde odnawialnych, co blokuje rozwj tego sektora.
2. Bariery administracyjne w odniesieniu do instalacji i
inwestycji w zakresie energii ze rde odnawialnych.
3. Nieumiejtno wypracowania racjonalnej strategii
dotyczcej wydobycia wgla i energii wglowej w
Polsce.
4. Silny opor spoeczny przeciwko zamykaniu
tradycyjnych elektrowni zasilanych wglem oraz
nieumiejtno jasnego okrelenia polityki w tym
obszarze przez wadze publiczne.
5. Saba wsppraca pomidzy agencjami
wykonawczymi a ministerstwami
6. Brak jasno okrelonych mechanizmw
pozwalajcych na przeoenie opat z tytuu
korzystania ze rodowiska oraz opat za wiadectwa
pochodzenia energii na nowe inwestycje w energi
odnawialn.
7. Brak programw szkole o praktycznym podejciu
do tworzenia instalacji, zakadw czy firm w ramach
zielonego biznesu.

25

Analiza SWOT cd.

Szanse

Zagroenia

1. Budowanie koncepcji zielonej gospodarki w

Polsce, w oparciu o efektywno kosztow.
2. Ustanowienie nowego podatku i opat, ktre skoni
konsumentw do ograniczenia zakupw towarw o
wysokim zuyciu wgla i wybierania bardziej
zielonych produktw.
3. Zaangaowanie wolnych zasobw siy roboczej,
ktre istniej w Polsce, do pracy w zielonej
gospodarce.
4. Rozszerzenie definicji zielonej gospodarki na nowe
obszary, zakadajce zmniejszenie zuycia towarw
wysoko-przetworzonych, na rzecz produktw bardziej
naturalnych, co przyczyni si do poprawienia jakoci
ycia.
5. Wykorzystanie rodkw pomocowych dla rolnictwa
w celu ograniczenia emisji gazw z tego sektora.
6. Moliwo zaoferowania dobrej jakoci, waciwie
zaplanowanych programw. szkoleniowych dla
przedsibiorcw i osb bezrobotnych w kontekcie
rozwoju zielonej gospodarki.

1. Nieosignicie przez Polsk celw zakadajcych

redukcj emisji gazw cieplarnianych.
2. Jako ycia mieszkacw Polski nie bdzie si
zwiksza w tak szybkim tempie jak w krajach, ktre
poprawiaj jako rodowiska dziki osigniciom w
obszarze zielonej gospodarki.
3. Polska nie bdzie w stanie wykorzysta moliwoci
technologicznych i innowacyjnych pyncych z
odnawialnych rde energii w takim stopniu jak inne
kraje.
4. Zaleno Polski od importu gazu ziemnego bdzie
rosa, z uwagi na niewystarczajcy rozwj wasnych
rde energii odnawialnej.
5. Polsce nie uda si podwyszy bezpieczestwa
energetycznego na podstawie wykorzystania energii
odnawialnej.
6. Zbyt wysokie koszty produktw ekologicznych oraz
produkcji ekologicznej w porwnaniu z produktami
tradycyjnymi i tradycyjnym procesem ich wytwarzania.
7. Kryzys gospodarczy jako gwna bariera
transformacji w kierunku zielonej gospodarki.

rdo: (OECD, 2011) s.27

26

Wyzwania badawcze
Diagnoza sytuacji powstaej na skutek wielowymiarowego
kryzysu gospodarczego, rodowiskowego i spoecznego
Krytyczna analiza dotychczasowego modelu gospodarczego
Przedstawienie wizji nowej, alternatywnej koncepcji
gospodarki uwzgldniajcej aspekty spoeczne i rodowiskowe
(zielona gospodarka)
Zdefiniowanie celw, wartoci, narzdzi polityki UE
prowadzcej do transformacji w kierunku zielonej gospodarki
Zielone zmiany strukturalne w gospodarce
Zielona gospodarka jako priorytet strategii rozwoju Polski

27

 Dzikuj za uwag

28