Pogotowie opiekucze, formy jego dziaalnoci.

Pogotowie Opiekucze jest to interwencyjna placwka opiekuczo-wychowawcza,

ktra czy pomoc i wsparcie dla rodzin, ktrych dzieci zostay do placwki skierowane w
rnych sytuacjach kryzysowych, w oparciu o postanowienie sdu rodzinnego. Instytucja
zajmuje si wychowaniem i opiek modziey. Trafiaj do niej dzieci znajdowane na ulicy,
uciekajce z domw lub innych placwek wychowawczo-opiekuczych, niepenoletnie
ofiary przemocy domowej lub maoletni przestpcy, przebywajc w tej placwce w czasie
trwania procesu sdowego, formalnie maksymalnym okresem jest 6 miesicy.
Gwnym celem placwki jest pomoc dzieciom i modziey, ktra nie ukoczya 18
roku ycia, znajdujcej si w trudnej sytuacji i wymagajcych zapewnienia caodobowej
opieki. Celem dziaania pogotowia jest powrt dziecka do wasnej rodziny, umieszczenie go
w placwce zastpujcej rodzin czy te w innej, odpowiedniej placwce.
Zasadniczym zadaniem pogotowia opiekuczego jest zakwalifikowanie dziecka do
odpowiedniej placwki opiekuczo-wychowawczej lub do rodziny zastpczej oraz
doprowadzenie dziecka w czasie jego pobytu do normy w zakresie wychowania. Decyzj o
przyjciu dziecka do pogotowia opiekuczego podejmuje sd na podstawie orzeczenia
sdowego. Takie orzeczenie wydaje sd w nagych w przypadkach, ktre wymagaj
natychmiastowego zapewnienia dziecku cakowitej opieki, wnioskw dyrektorw szk,
inspektorw placwek opiekuczo-wychowawczych w celu ustalenia najkorzystniejszego dla
nich rodowiska wychowawczego, a take na prob rodzicw dziecko moe by przyjte do
takiej placwki, lecz ta powinna by poparta decyzj organu administracji owiatowej.
Funkcjonowanie tych placwek okrela bardzo dokadnie Rozporzdzenie Ministra
Polityki Spoecznej z

dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placwek opiekuczo-

wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy

spoecznej.
Pogotowie opiekucze zapewnia doran opiek na czas trwania sytuacji kryzysowej;
dostp do ksztacenia dostosowanego do jego wieku i moliwoci rozwojowych; opiek i
wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej
albo zastpczej, placwce opiekuczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego;

dostp do pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiedniej do zaburze i odchyle

rozwojowych lub specyficznych trudnoci w uczeniu si.
Do placwki interwencyjnej s przyjmowane dzieci od 11-go roku ycia na podstawie
rozstrzygnicia sdu w sprawach opiekuczych, niezalenie od miejsca zamieszkania. W
wyjtkowych przypadkach do placwki interwencyjnej mog by przyjmowane dzieci
modsze.
Placwka moe rwnie

specjalizowa si w opiece nad niemowltami

przygotowywanymi do adopcji.
Placwka interwencyjna sporzdza diagnoz psychologiczno-pedagogiczn dziecka i
diagnoz jego sytuacji rodzinnej oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.
Pobyt dziecka w placwce interwencyjnej nie moe trwa duej ni 3 miesice. W przypadku
gdy postpowanie sdowe w sprawie uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku,
pobyt w placwce interwencyjnej moe by przeduony, jednak nie moe to trwa duej
ni 3 miesice.
Placwka interwencyjna moe prowadzi hostel. Pod pojciem hostel naley rozumie ,,cz
organizacyjn

placwki opiekuczo-wychowawczej

dysponujc

baz

noclegow

zapewniajc opiek wychowawcz, czynn przez ca dob, wykorzystywan w sytuacjach

kryzysowych, kiedy dziecko ze wzgldw rodzinnych musi czasowo zamieszka poza swoj
rodzin za zgod rodzicw lub opiekunw prawnych albo kiedy rodzina musi czasowo
uzyska schronienie).1
Pogotowie zapewnia dziecku opiek caodobow i wychowanie oraz zaspokaja jego
niezbdne potrzeby. Organizowane s zajcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne,
logopedyczne, terapeutyczne, ktre rekompensuj brak wychowania w rodzinie i
przygotowuj do ycia spoecznego, a dzieciom niepenosprawnym, odpowiedni
rehabilitacj i zajcia specjalistyczne. Dzieciom zapewnione jest ksztacenie, wyrwnywanie
opnie rozwojowych i szkolnych. Placwka podejmuje dziaania w celu powrotu dziecka
do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiajcej lub umieszczenia w rodzinnych
formach opieki zastpczej, ale rwnie wsppracuje z rodzin dziecka.
1

Rozporzdzenie Ministra Polityki Spoecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie

placwek opiekuczo-wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca

2004 r. o pomocy spoecznej.

W placwce interwencyjnej dziaa stay zesp do spraw okresowej oceny sytuacji

dziecka, zwany ,,staym zespoem, ktry dokonuje okresowej oceny sytuacji dziecka, aby
przede wszystkim ustali aktualn sytuacj rodzinn dziecka, przeanalizowa stosowane
metody pracy z dzieckiem i rodzin, zmodyfikowa indywidualny plan pracy, zgosi do
orodka adopcyjno-opiekuczego dzieci z uregulowan sytuacj prawn umoliwiajc
adopcj, dokona oceny stanu zdrowia dziecka i jego aktualnych potrzeb oraz poinformowa
sd o potrzebie umieszczenia dziecka w innej placwce dziaajcej na podstawie odrbnych
przepisw dotyczcych ksztacenia i opieki zdrowotnej, takiej jak: orodek socjoterapii,
orodek wychowawczy, orodek leczniczo-wychowawczy.
Zesp dokonuje okresowej oceny sytuacji dziecka w miar potrzeb, nie rzadziej ni
co p roku. W jego skad ,,wchodz:
1) dyrektor placwki lub osoba przez niego wyznaczona;
2) pedagog, psycholog oraz pracownik socjalny, jeeli s zatrudnieni w placwce;
3) wychowawca kierujcy procesem wychowawczym dziecka.2
W skad staego zespou mog wchodzi inne osoby, w szczeglnoci lekarz i pielgniarka.
,,W celu uzyskania wiedzy o sytuacji socjalnej i prawnej oraz rodzinnej dziecka do
udziau w posiedzeniu staego zespou s zapraszani przedstawiciele: sdu waciwego ze
wzgldu na miejsce pooenia placwki, waciwego centrum pomocy, orodka pomocy
spoecznej, Policji, suby zdrowia, instytucji owiatowych, orodka adopcyjno-opiekuczego
oraz organizacji spoecznych statutowo zajmujcych si problematyk rodziny i dziecka, a
take mog by zapraszane osoby bliskie dziecku. 3 Po dokonaniu okresowej oceny sytuacji
dziecka stay zesp formuuje na pimie wniosek dotyczcy zasadnoci dalszego pobytu
dziecka w placwce.
Na podstawie wniosku ,dyrektor placwki informuje sd o zaistnieniu podstaw do
powrotu dziecka do rodziny naturalnej albo - wobec niemonoci powrotu dziecka do rodziny
naturalnej,

podejmuje

starania

zmierzajce

do umieszczenia

dziecka

w rodzinie

przysposabiajcej, rodzinie zastpczej lub w placwce rodzinnej.

Na wniosek wychowawcy lub dyrektora, po zasigniciu opinii staego zespou, dziecka i
jego rodzicw oraz centrum pomocy w powiecie waciwym ze wzgldu na miejsce
zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w placwce, powiat moe przenie dziecko do
innej placwki tego samego typu.

2
3

Krupiski A. Pogotowie opiekucze w systemie opieki nad dzieckiem, Warszawa 1990, s. 13.
Op.cit., s. 14.

O przeniesieniu dziecka umieszczonego w placwce na podstawie orzeczenia sdowego

powiat informuje waciwy sd.
Szczegow organizacj placwki opiekuczo-wychowawczej, a take specyfik i zakres
sprawowanej opieki okrela regulamin placwki, ktry opracowuje dyrektor placwki
opiekuczo-wychowawczej w porozumieniu z centrum pomocy. Z regulaminem zapoznawane
s dzieci przebywajce w placwce opiekuczo-wychowawczej.
Dzieci przyjmowane s do placwek przez ca dob.
Dyrektor placwki, do ktrej zostao przyjte dziecko powiadamia nie pniej ni w cigu 24
godzin, waciwy sd oraz centrum pomocy, ktre wsplnie z dyrektorem placwki
podejmuje niezbdne dziaania zmierzajce do uregulowania sytuacji dziecka.
,,Do skierowania do placwki opiekuczo-wychowawczej zacza si:
1) odpis aktu urodzenia dziecka, a w przypadku sierot lub psierot rwnie odpis aktu zgonu
zmarego rodzica;
2) orzeczenie sdu o umieszczeniu dziecka w placwce opiekuczo-wychowawczej albo
wniosek rodzicw o umieszczenie dziecka w placwce opiekuczo-wychowawczej;
3) dostpn dokumentacj o stanie zdrowia dziecka;
4) dokumenty szkolne, w szczeglnoci wiadectwo szkolne, karty szczepie;
5) kwestionariusz aktualnego rodzinnego wywiadu rodowiskowego wraz ze szczegowym
opisem sytuacji dziecka oraz dokumentacj dotychczasowych dziaa podjtych wobec
dziecka i rodziny.4
Doprowadzenie do placwki opiekuczo-wychowawczej maoletniego skierowanego
na podstawie orzeczenia sdu reguluj odrbne przepisy.
Wane jest, aby podczas kierowania do placwki opiekuczo-wychowawczej nie
powinno rozdziela si rodzestwa. Cia maoletniej nie stanowi powodu odmowy wydania
i przyjcia do placwki opiekuczo-wychowawczej.
Wedug rozporzdzenia liczba dzieci pozostajcych pod opiek jednego wychowawcy
w placwce opiekuczo-wychowawczej musi by odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju
prowadzonych zaj. W placwce opiekuczo-wychowawczej w czasie zaj odbywajcych
si na jej terenie pod opiek jednego wychowawcy moe przebywa do 10 dzieci, a w
placwce opiekuczo-wychowawczej, w ktrej przebywa do 14 dzieci, nie wicej ni 14
4

Rozporzdzenie Ministra Polityki Spoecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placwek

opiekuczo-wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej.

dzieci. W placwce opiekuczo-wychowawczej w czasie zaj specjalistycznych pod opiek

jednego specjalisty moe przebywa jedno lub nie wicej ni 6 dzieci; z jednym dzieckiem
lub z grup dzieci moe pracowa wicej ni jeden specjalista. W czasie zaj odbywajcych
si poza terenem placwki opiekuczo-wychowawczej pod opiek jednego wychowawcy nie
moe przebywa wicej ni 14 dzieci, a w przypadku dzieci do lat trzech lub dzieci
niepenosprawnych nie wicej ni 3 dzieci. W godzinach nocnych w placwce opiekuczowychowawczej, w ktrej przebywa do 14 dzieci, opiek sprawuje jeden wychowawca, a w
placwce opiekuczo-wychowawczej, w ktrej przebywa powyej 14 dzieci opiek sprawuje
co najmniej dwch pracownikw, w tym jeden wychowawca, natomiast w przypadku, gdy
warunki lokalowe nie pozwalaj na szybki kontakt wychowawcy z dzieckiem, liczba
wychowawcw sprawujcych opiek w placwce opiekuczo-wychowawczej musi
gwarantowa bezpieczestwo kadego dziecka. Dziecku przysuguje indywidualna opieka,
szczeglnie w trudnych dla niego sytuacjach.5
W placwce interwencyjnej dla kadego dziecka prowadzi si indywidualny plan
pracy; kart pobytu, ktra zawiera uzupenian co dwa tygodnie ocen relacji dziecka z
rodzicami, funkcjonowania spoecznego dziecka w tej placwce i poza ni, nauki szkolnej
dziecka, samodzielnoci dziecka, jego stanu emocjonalnego, stanu zdrowia dziecka oraz
informacj o szczeglnych potrzebach dziecka i znaczcych dla dziecka wydarzeniach; kart
udziau w zajciach specjalistycznych z opisem ich przebiegu; oraz arkusze bada i
obserwacji psychologicznych oraz pedagogicznych.
Obowizkiem pogotowia opiekuczego jest zapewnienie dziecku:
1) wyywienia dostosowanego do ich potrzeb rozwojowych;
2) dostpu do opieki zdrowotnej;
3) dostpu do zaj wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych;
4) wyposaenia w:
a) odzie, obuwie, bielizn i inne przedmioty osobistego uytku, stosownie do wieku i
indywidualnych potrzeb,
b) zabawek odpowiednich do wieku rozwojowego,
c) rodkw higieny osobistej;
5) zaopatrzenia w:
a) leki,
5

Rozporzdzenie Ministra Polityki Spoecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placwek

opiekuczo-wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej.

b) podrczniki i przybory szkolne;

6) kwoty pieninej do wasnego dysponowania przez dzieci od 5. roku ycia,
7) dostpu przez ca dob do podstawowych produktw ywnociowych oraz napojw;
8) dostpu do nauki, ktra w zalenoci od typu placwki opiekuczo-wychowawczej
odbywa si:
a) w szkoach poza placwk opiekuczo-wychowawcz,
b) na terenie placwki opiekuczo-wychowawczej,
c) w systemie nauczania indywidualnego;
9) pomocy w nauce, w szczeglnoci przy odrabianiu zada domowych, oraz w miar
potrzeby przez udzia w zajciach wyrwnawczych;
10) uczestnictwa, w miar moliwoci, w zajciach pozalekcyjnych i rekreacyjnosportowych;
11) opaty za pobyt w bursie lub internacie, jeeli dziecko uczy si poza miejscowoci, w
ktrej znajduje si placwka opiekuczo-wychowawcza;
12) pokrycia kosztw przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza placwk
opiekuczo-wychowawcz.
Placwka organizujc dziaalno kulturaln i rekreacyjn, uwzgldnia wita i inne
dni wynikajce z tradycji i obyczajw. Stwarza warunki do:
1) fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju dziecka;
2) poszanowania podmiotowoci dziecka, wysuchiwania jego zdania i w miar moliwoci
uwzgldniania jego wnioskw we wszelkich dotyczcych go sprawach oraz informowania
dziecka o podejmowanych wobec niego dziaaniach;
3) zapewnienia poczucia bezpieczestwa;
4) dbaoci o poszanowanie i podtrzymanie zwizkw emocjonalnych dziecka z rodzicami,
rodzestwem i z innymi osobami, zarwno spoza placwki opiekuczo-wychowawczej, jak i
przebywajcymi lub zatrudnionymi w tej placwce;
5) uczenia nawizywania wizi uczuciowych oraz zwizkw interpersonalnych;
6) poszanowania potrzeb religijnych dziecka;
7) zapewnienia dzieciom warunkw sprzyjajcych utrzymywaniu osobistych kontaktw z
rodzin;
8) uczenia poszanowania tradycji i cigoci kulturowej;
9) uczenia planowania i organizowania codziennych zaj stosownie do wieku dziecka;
10) uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajciach kulturalnych,
rekreacyjnych i sportowych;

11) ksztatowania u dzieci nawykw i uczenia zachowa prozdrowotnych;

12) przygotowywania dzieci do ponoszenia odpowiedzialnoci za wasne postpowanie oraz
uczenia samodzielnoci w yciu;
13) wyrwnywania deficytw rozwojowych dzieci;
14) uzgadniania istotnych decyzji dotyczcych dziecka z jego rodzicami lub opiekunami
prawnymi.
Placwka:
,, 1) umoliwia dzieciom regularne, osobiste i bezporednie kontakty z rodzicami oraz z
innymi osobami bliskimi, z wyjtkiem przypadkw, w ktrych sd zakaza lub ograniczy ich
prawo do osobistych kontaktw z dzieckiem;
2) wsppracuje, w zakresie opieki i wychowania dzieci, w szczeglnoci z:
a) centrami pomocy i orodkami pomocy spoecznej waciwymi ze wzgldu na miejsce
zamieszkania lub pobytu rodzicw dzieci,
b) orodkami adopcyjno-opiekuczymi prowadzcymi poradnictwo i terapi dla rodzicw dzieci,
c) szkoami, do ktrych uczszczaj, i szkoami, do ktrych uczszczay dzieci przed
umieszczeniem ich w placwce opiekuczo-wychowawczej,
d) sdami rodzinnymi,
e) kuratorami sdowymi,
f) organizacjami zajmujcymi si statutowo pomoc rodzinom, dziaajcymi w rodowisku
rodzicw dzieci,
g) parafiami Kocioa katolickiego i jednostkami organizacyjnymi innych kociow i zwizkw
wyznaniowych, waciwymi ze wzgldu na miejsce zamieszkania oraz deklarowan
przynaleno wyznaniow rodzicw i siedzib placwki opiekuczo-wychowawczej.6
Pogotowie opiekucze peni trzy funkcje:
- opiekuczo- wychowawcze- majce na celu przede wszystkim zapewnienie przyjtym
dzieciom poczucia bezpieczestwa, udzielenie pomocy w odreagowaniu negatywnych
przey i zaakceptowaniu pobytu w placwce
- diagnostyczno- kwalifikacyjne- pogotowie opiekucze jest jedyna instytucj, ktrej
podstaw dziaa jest wykonywanie tej funkcji
- wyrwnawczo- korekcyjna- nawizujca do dziaa wyrwnawczych.
6

Rozporzdzenie Ministra Polityki Spoecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie placwek

opiekuczo-wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej.

Warto rwnie zwrci uwag na samo diagnozowanie, gdy jest ono jednym z
najwaniejszych dziaa prowadzonych przez pogotowie. W tym

celu powoywany jest

zesp diagnostyczny. Zesp ten prowadzi szereg bardzo wanych zada, zajmuje si m.in.
organizowaniem sposobu poznawania wychowankw, przygotowaniem indywidualnych
planw dla kadego z wychowankw w zakresie zaj kompensacyjnych, bada, koczc na
waciwym przydzieleniu dziecka do konkretnej placwki opiekuczo- wychowawczej lub
innej formy opieki czy decyzji o moliwoci powrotu do domu.
,,Proces przygotowujcy diagnoz rozpoczyna si rozmow z osobami, ktre
przyprowadziy dziecko do placwki, nastpnie analizowane s jego dokumenty,
przeprowadzane wywiady rodowiskowe. Niezbdny jest stay kontakt z rodzin i posiadanie
informacji o ewentualnych zmianach jej sytuacji. Przeprowadzane s rwnie badania
lekarskie, pedagogiczne jak te psychologiczne.7
Diagnozowanie skada si z 3 etapw:
1. Diagnoza wstpna

odbywa si w cigu pierwszych 3-4 tygodni pobytu dziecka w

placwce, obejmuje przyjcie, wybr grupy wychowawczej, adaptacj wychowanka,

przeprowadzenie wywiadw rodowiskowych, przeprowadzenie bada. Zebranie posiedzenia
zespou diagnostycznego i omwienie na nim spraw dziecka. Kiedy ju niezbdne informacje
s zebrane, ustala si wtedy indywidualny plan pracy z wychowankiem uwzgldniajcy
konkretne zalecenia.
2.Wielokierunkowa

praca kompensacyjna

zintegrowana

z procesem obserwacyjno-

badawczym trwa ok. 2 miesicy, ma rwnie na celu sprawdzenie czy przyjte metody s
skuteczne.
3.Diagnoza

kocowa.

Kwalifikacja

stanowi

opracowanie

zebranego

materiau

zakwalifikowanie dziecka do odpowiedniej dla niego formy opieki. Odbywa si ona w

ostatnim tygodniu pobytu dziecka w placwce, a decyzja podejmowana jest na kocowym
posiedzeniu zespou diagnostycznego.
Kade dziecko, ktre trafia do pogotowia opiekuczego najpierw przebywa na
oddziale izolacyjnym, gdzie poddawane jest zabiegom higienicznym oraz badaniom
lekarskim. W wielu placwkach nie istniej oddziay izolacyjne. ,,Dzieci przyjmowane s
bezporednio do grup wychowawczych. Z oddziau izolacyjnego dziecko jest kierowane do
7

Michnik G. Z praktyki pogotowia opiekuczego [W:] Problemy Opiekuczo-Wychowawcze, 2005, nr 8, s. 3035.

grupy wychowawczej w internacie. Z tej grupy bezporednio uczszcza na zajcia szkolne.

Jeeli dziecko ma poniej 7 lat wtedy trafia do grupy przedszkolnej. Dzieci poniej 7 lat
najczciej trafiaj do Domu Maego Dziecka.8
Organizacja ycia w internacie pogotowia opiekuczego i podzia wychowankw na
grupy jest zalene od wieku dzieci ( dzieci starsze powinny by odizolowane od modszych,
poniewa maj wikszy baga dowiadcze negatywnych, s zaniedbane wychowawczo,
dzieci modsze s niedoywione, opnione w nauce, na pobyt w pogotowiu reaguj apati, z
kolei dzieci starsze agresj i niezdyscyplinowaniem).
Pogotowie

opiekucze

skupia

najczciej

wychowankw

wymagajcych

zindywidualizowanych oddziaywa. Kady z nich ma odrbn, niepowtarzaln biografi i

przykre dowiadczenia yciowe.
,,Do zasadniczych przyczyn, z jakich dzieci trafiaj do placwki to przede wszystkim
nieodpowiednia atmosfera wychowawcza w rodzinie, niewaciwy stosunek rodzicw do
dziecka, brak opieki nad dzieckiem i zaniedbania wychowawcze. Czynniki te s najczciej
spowodowane: rozpadem rodziny, patologi i dysfunkcjonalnoci rodziny, gdzie wystpuje
alkoholizm, demoralizacja, przestpczo czy prostytucja. Niski poziom kulturalny rodzicw,
ich niezaradno yciowa, trudnoci materialne to cz powodw z jakich dzieci trafiaj do
instytucji.9
Ponadto szereg przyczyn upatruje si w organizmie dziecka, co jest najczciej
zwizane z opnieniami i zaburzeniami rozwoju fizycznego i psychicznego, jak rwnie w
rodowisku,

gdzie

istnieje

przestpczo

niedostosowanie

spoeczne,

trudnoci

wychowawcze, ale take w problemach szkolnych.

Przyjmowane dzieci maj najczciej zaburzone funkcjonowanie w rnych obszarach
co

skutkuje

zachowaniami

agresywnymi,

destrukcyjnymi,

mylami

samobjczymi,

nieposuszestwem, nadmiern aktywnoci, zalegociami w szkole.

Podsumowujc, pogotowie opiekucze jest placwk, ktra ma specyficzny charakter,
a kady pobyt w nim dziecka jest dla niego zawsze traumatycznym przeyciem. Przede
wszystkim powinno wic zapewnia dziecku potrzeb bezpieczestwa, a osoby pracujce
powinny by profesjonalistami w swoich dziedzinach, bowiem to od nich w duej mierze
zaley skuteczno oddziaywa opiekuczych, wychowawczych i socjalizacyjnych.
8

Dawidowicz D. Praca oddziau izolacyjnego w pogotowiu opiekuczym [W:] Problemy

Opiekuczo-Wychowawcze, 1992, nr 9, s. 399-404.
9

Michnik G. Praca pedagoga w pogotowiu opiekuczym [W:] Problemy Opiekuczo-Wychowawcze, 2002, nr

4, s. 31-34.

Bibliografia:
1. Dawidowicz D. Praca oddziau izolacyjnego w pogotowiu opiekuczym [W:]
Problemy Opiekuczo-Wychowawcze, 1992, nr 9.
2. Krupiski A. Pogotowie opiekucze w systemie opieki nad dzieckiem, Warszawa
1990.
3. Michnik G. Praca pedagoga w pogotowiu opiekuczym [W:] Problemy OpiekuczoWychowawcze, 2002, nr 4.
4. Michnik G. Z praktyki pogotowia opiekuczego [W:] Problemy OpiekuczoWychowawcze, 2005, nr 8.
5. Rozporzdzenie Ministra Polityki Spoecznej z dnia 14 lutego 2005 r. w sprawie
placwek opiekuczo-wychowawczych, na podstawie art. 81 ust. 10 ustawy z dnia 12
marca 2004 r. o pomocy spoecznej.