Historia teatru powtrka do ezgaminu

Teatr:

korze religijny (Dionizja Ateny Grecja; koci redniowiecze)

teatr do suchania
kostium do po. 18w. (gram w czym chodz) nie-historyczny
teatr elbietaski w wietle
17/18w. narodziny baletu

Teatr:
widz
konwencja (umowa twrca-widz)
np. monolog, dialog, mwienie na stronie, teatr w teatrze, komedia del arte
(improwizowana), czas i przestrze, chr, czwarta ciana (19w. - nie zauwaanie widza)
* del arte komedia woska, jeden z pierwszych teatrw zawodowych, brak tekstu,
jedynie zarys scenariusza (Arlekin kolorowe romby, Pierrot kryza)
Maska:
ukrywa i ujawnia
przejaskrawienie
Kurtyna:
- teatr rzymski, opada
Kostium (odnosi do rzeczywistoci poza scenicznej np. biao-czerwony krawat
Lepper/scenicznej):
typizuje, indywidualizuje, el. znaczcy
do po. 18w. nie ma kostiumu historycznego
ubir konwencjonalny (np. korona) vs. stylizacje vs. odwzorowywanie kostiumu
Johan Huizinga Homo ludens. Zabawa jako rdo kultury
zabawa odrnia nas od zwierzt (ludens zabawa) zatem jest rdem kultury
jest poza yciem (wcielanie si w rol, rywalizacja)
jest: swobodna, bezinteresowna, ograniczona czasem i miejscem, ma
zasady i s powtarzalne
podobna do rytuau (cel metafizyczny)
Teatr grecki (zrodzony z kultu Dionizosa):
kult Dionizosa wito kobiet, wsi zabawa, wino, bstwo orgiastyczne,
przynaleny do porzdku olimpijskiego i podziemnego, zwizany z ludmi, bg
niebezpieczny, bstwo wegetatywne podno, cykl pr roku
cykliczno wana w kontekcie misterium redniowiecznego
grany w okrelonym czasie i miejscu (teatr wito)

orchestra: tu wystpuje chr

theatron: widownia
proskenion: podwyszenie dla aktorw
skene: szatnia dla aktorw
parodos: boczne przejcie dla chru

Tragedia:
5w.p.n.e. - rozkwit tragedii i komedii (to samo rdo dwa oblicza)
geneza tragedii: dytyramb (pie intonowana przez chr, widownia, koryfeusz przewodnik chru, dramat od dzieje si, potem 1wszy(Tespis) i 2gi aktor.
nastpnie zinstytucjonalizowano teatr, by okiezna orgie, funkcja spoeczna
skadniki tragedii wedug Arystotelesa (Poetyka): fabua, charakter,
wysowienie, sposb mylenia, widowisko, piew (cel: wzbudzenie litoci i
trwogi = katharsis)
Tragedia c.d.:
przemiana ze szczcia w nieszczcie (wyjcie: mier)
dzieje si w obrbie bliskich
charakter przecitny (nie ajdak, nie wity = utosamiamy si)
bohater bdzi
naladowanie mitologii (adunek przeycia religijnego, znany przebieg zdarze,
historie modelowe)
teatr do suchania
kolorowe maski wzmacniaj emisj, koturny, waty pod spodem = statyczno
chr melorecytuje, dyskutuje z przewodnikiem chru
widownia bez wyodrbnionych miejsc (demokratyczna, wsplnotowa) w 18.w.
podzia na strefy i hierarchia miejsc
raczej brak scenografii
jedno czasu, miejsca i akcji (1 wtek)

katharsis oczyszczenie
bez tabu (seksu i morderstw), ale mona o tym opowiada
pathos bolesne lub zgubne zdarzenie, wika si nim fabu
mythos (fabua), ethos (charakter), lexis (wysowienie), dianoia (sposb
mylenia), opsis (widowisko), melos (piew)
teatr nie zawodowy, aktor to presti
Odrodzenie teatru w redniowieczu w Europie:
z kultem religijnym, misterium nt. zmartwychwstania
10w. inscenizacja Nawiedzenie grobu, graj mczyni
* dygresja: teatr rzymski zosta zlaicyzowany, graj trupy niewolnikw *
2ga scena: Piotr i Pawe gnaj do grobu (scena komiczna)
teatr drogi: publiczno poda za aktorami
Sobr Trydencki zakaza przedstawie, gdy coraz bardziej niezgodne z doktryn,
tak samo misteria (historia wita, b.rozbudowana, nie tylko na Ewangelii, na
apokryfach, kazaniach redniowiecznych = niereligijne)
pieko to mki fizyczne/wyrzuty sumienia
Misteria:
3 czasy (uniwersalny historia wita, historyczny historia prawdziwa,
wspczesny bez przebra, wspczesny jzyk)
William Shakespeare Hamlet
tragedia zemsty - teatr elbietaski, vendetta (morderstwo zdarzenie, ktre si
nie zatrzymuje
Hamlet odwrcona tragedia zemsty, robi wszystko by odwlec zemst
Stary Hamlet: typ krla redniowiecznego, polityka mordu, rozkad Danii za jego
czasw le si dzieje w pastwie duskim
Klaudiusz: wadca renesansowy, polityka dyplomacji
Horacjo: przyjaciel Hamleta, razem studiowali
Rosenkrantz, Guidenstern kumple Hamleta ze szkoy dworacy, ulegli wadzy
Ofelia: marionetka w rkach Poloniusza: ojca
sztuka odkrywa prawd
Molier Don Juan
Molier vs. komedia dell arte (typy postaci, okrelony styl, maski)
uwodziciel estetyczny (pierwowzr: uwodziciel z Sewilli)
posta nieogldna, manifestuje pogldy, zaduona, im trudniej tym lepiej - gdy
uwodzi, uwodzi kad zobowizuje go natura, racjonalista (2 i 2 = 4, 4 i 4 = 8),
jest libertynem (17w. nurt filozoficzny, deici/ateici, kwestie przyjemnoci, dzi
rozwizo)
typ (osobowo niezmienna, bez ewolucji, np. Arlekin) vs. charakter postaci
(samowiadomo, zmienno postaci)
napisany zaraz po zakazanym witoszku bo przegldaa si w nim publiczno
do lat 70. 20w. grany jak komedia

Don Juan:
gboko wierzcy jawny grzesznik do koca
okamuje ojca (e si poprawi, e rozumie bd)
Ludwik obraa publiczno: szlachectwo nie z krwi lecz z czynw
prowokuje ebraka aby przekl niebiosa, on si nie zgadza, ale Don Juan daje mu
jamun (rys dobroci?)
postawa transgresywna doprowadzenie grzechu do granic
znudzony intelektualista, wyrachowany, owca wraa (wyrwa Elwir z klasztoru i
rzuci), kobieta jest rodkiem nie celem
Jan Klata H.
miejsce: stocznia, odwoanie do historii Polski, miejsce symboliczne
graj w turbo golfa (Horacjo i Hamlet)
ojciec to husarz (!) na biaym koniu
groteskowy casting na aktorw
sztuka narzdziem nieskutecznym: Klaudiusz zasypia
stroje do szermierki (sport indywidualny) kady sobie, odwzorowanie relacji
dworu
Gertruda renesansowe nakrycie gowy
walentynkowe kartki kicz wykorzystany w sztuce
Nicoll W wiecie Arlekina
Komedia dell arte:
po. 16w. Wochy, komedia ludowa
typy komiczne o charakterystycznym stroju i zachowaniu
szkic scenariusza, improwizacja
maski powane (Pierrot, Kolombina) i komiczne (Arlekin, Brighella, Kapitan)
Misteria:
mansion: miejsce dla aktorw
diabe przedstawiany z goym poladkiem (bo moe wydali zo)
dyrektor przedstawienia
Przestrze:
przestrze drogi widzowie si przemieszczaj
symboliczny wymiar przestrzeni (prawo: niebo, lewo: pieko)
efekt deziluzyjny (wczenie wiata na widowni, wyjcie spord widowni)
przestrze: kula (np. plac, przemieszanie widzw z aktorami, lata 70. 20w. w
Europie, teatry awangardowe, offowe, teatr grecki)
przestrze: szecian: scena pudekowa, aktorzy oderwani od publicznoci
(renesans), dekoracja malowana z uyciem perspektywy, Teatr Szekspirowski,
scenografia naturalistyczna, czwarta ciana (aktor nie widzi widzw)
Inne:
realizm scenografii (prawdziwe krzesa, stoy)
inscenizacja romantyczna wzgrze, zamek gotycki, jezioro, ksiyc, sceny
zbiorowe
dramat naturalistyczny (czowiek jest wytworem rodowiska) - dlatego z tak
starannoci pokazujemy scenografi

TOTALNE PRZECIWIESTWO:
Adolphe Appia (1862 1928, razem z Kreigiem ojciec reformy teatru) ywa przestrze
surowa, twarda przestrze, scenografia 3wymiarowa, niemalowana, kolumny,
kubiki, umowna scenografia, wane ywe wiato
ciao way, poci si, jest kanciaste, uwydatnienie tych cech (vs. balet: lekko, nic
nie waymy, latach na flugach, stanie na palcach, paczka)
Teoretycy/reformatorzy teatru:
Konstant Stanisawski (1863 - 1938):
rosyjski reyser teatralny
Naley kocha Teatr w sobie, a nie siebie w Teatrze
praca aktora nad sob, etyka
zaoy Moskiewski Teatr Artystyczny (McHAT)
Wsiewood Meyerhold (ucze Stanisawskiego):
skontrastowa metod Stanisawskiego z biomechanik (intensywny trening
fizyczny)
Jerzy

Grotowski (1933 1999)

teatr awangardowy
reformator teatru 20w.
Opole > Wrocaw
teatr ubogi (pozbycie si wszystkiego poza aktorem i widzem; muzyki, scenografii)

Edward Gordon Craig (1872 1966)

teatr mierci
3 pragnienia Craiga: wykluczenie realizmu, reakcja przeciw miernocie niektrych
aktorw, zadouczynienie metafizycznym zaoeniom sztuki (usunicie ze sceny
aktora z krwi i koci i wprowadzenie konstrukcji "artystycznej" )
McHAT:
teatr zaoony przez Stanisawskiego
narodowa scena rosyjska w 20/30. latach 20w.
pocztek wielkiej reformy teatru (Appia, Craig tam wystawiali sztuki)
Mewa w logo teatru od pierwszego przedstawienia (Mewa Czechowa)
Metoda aktorska Konstantego Stanisawskiego. Efekt obcoci Bertolta Brechta
Stanisawski:
aktor jak pd rozwija si, ewoluuje, rola si ksztatuje
tekst jest wany, wierny autorowi
teatr aktora i autora
prby stolikowe: czytanie tekstu ze zrozumieniem (na propsie aktor erudyta), nie
powiedzie si w przypadku aktora-zwierzcia scenicznego lub doskonale si
odnajdzie
aktor musi polubi rol, wgry si w posta
autentyzm, prawdziwo

 od dziaa fizycznych do duszy

Kochaj sztuk w sobie, a nie siebie w sztuce
Konstanty Puzyna, Craig i zadania reysera
Craig:
wizja reysera (np. Kantor), reyser te ma co do wiedzenia
teatr nie jest syntez sztuk, lecz jest sztuk syntetyczn, z ktrej nie da si
wydzieli czci skadowych
Brecht:
myle i czyta w 3ciej osobie o roli, dystans
przenomy wszystko do czasu przeszego
gono mwione komentarze reysera w trakcie spektaklu
efekt obcoci - teatr ma czyni obcym to, co dzieje si na scenie
techniki deziluzyjne: pozbycie si 4tej ciany, angaowa i mwi do publicznoci,
streszczenia epizodw z rzutnika, pokaza orkiestr, brudne dwiki, owietlenie
publicznoci, bebechy sceny - przedstawienie el. Scenograficznych, jawna scena
przebrania w kostium
Tadeusz Kantor Umara klasa
buda jarmarczna - o twrczoci Kantora
I wojna wiatowa
nawizania do Gombrowicza (Ferdydurke, luby)
wstrzsajce kule w koysce
posta wonego (mczyzna przebrany za kobiet) - mier
brzydota podkrela ludzko
martwe staje si ywe, ywe staje si martwe
scenografia: rzeczy najniszej rangi (rzeczy biedne, stare, zniszczone)
odtworzenie czowieka w plastiku (manekin) przeraa
jzyk: mieszanka odejcie od starego wiata, pomieszanie porzdkw (informacja
o zamachu zaraz po informacji o pigukach)
multikulturowo: walc, hymn austriacki
Kantor:
dyrygent, by obecny na kadym przedstawieniu
nienawidzi sowa scenografia (mwi: te tak zwane dekoracje)
Kalkwerk, re. Krystian Lupa
Krystian Lupa:
Stary Teatr w Krakowie
aktorstwo przeroczyste
Kalkwerk:
na podstawie dziea Bernharda (austriackiego pisarza nienawidzcego Austrii)
stara wapniarnia Kalkwerk
Konrad pisze prac o suchu (geniusz/szaleniec)
stosuje metod urban-czicza
ona to osoba dowiadczalna (wiczenia od niadania do obiadu)

 chce stworzy studium totalne, ale nie moe

przedmiotowo traktuje on (poszturchuje, rzuca w ni kocem, sukienk, traktuje j
jak kuk)
ona: rozkazujcy ton, rozlewa herbat, drani si z nim
Krum,

re. Krzysztof Warlikowski

symultaniczno scen
obco bohaterw
zburzenie iluzji teatralnej (zdjcia z publicznoci, wiato na widowni, ciasto dla
publicznoci)