Professional Documents
Culture Documents
PRZEDMIOTU „FIZYKA I”
AUTOR:
TOMASZ STACHLEWSKI
(sonicool)
斗恵
Uwaga!
PoniŜsze rozwiązana mają jedynie pomóc w przygotowaniu się do egzaminu
po przedmiocie „Fizyka I”. Przygotowałem ten skrypt aby w jednym miejscu
kaŜdy mógł znaleźć poszukiwane przez niego informację i z nich się mógł
NAUCZYĆ. Nauka nie boli.
Zadanie 1
Iloczyn wektorowy w prawoskrętnym układzie współrzędnych kartezjańskich.
, ,
Niech dane będą dwa wektory:
,
,
̂ ̂
, ,
,
,
Jeśli wektory
i
są równoległe to wartość wektora wypadkowego jest równa zero, w
przeciwnym razie wektor wypadkowy jest prostopadły do tych dwóch wektorów a jego
zwrot moŜna wyznaczyć na podstawie zasady prawej ręki.
! " ,
̂ ̂ 0
̂ ̂ 0
0
̂ ̂
̂ ̂
̂ ̂
Zadanie 2
Zdefiniuj połoŜenie punktu w przestrzeni stosując układ współrzędnych
sferycznych i cylindrycznych.
$ % &
($ ( (% (&
' % & & * %
() () () ()
(%
+
()
(%
& + & ',
()
+ · & ',
(&
.
()
(&
% % . '/
()
'/ % . % % &
'/ % %
°& · % °%
· & %3 · &
', + &
'/ % .
56 5 7 8 9
:6 :8 <
4
;6 ;8
96 9
76 56 75 785
76 :6 7: <
4
7=;6 7;
96 9
A5 A=56
@
A: A=:6 <
? A; A=;6
> 96 9
Zadanie 5
Omów zagadnienie transformacji przyśpieszenia w obrotowym ruchu względem
układów
F =;=
6 Ĉ6 56 * D̂6 : * E
B
GB
GB = G5= G:= G;= GĈ6 GD̂6 F=
GE
7 Ĉ6 * D̂6 F=
*E * 56 * := * ;=
G9 G9 G9 G9 G9 G9 G9 G9
GĈ6
H Ĉ6
G96
GD̂
H D̂6
G9
GEF=
HE F=
G9
G5= G:=
F 6 G9 7
G;I
Ĉ6 * D̂6 *E =
G9 G9
7
7 6 * H
B
=
G7
G7 = GH 6
GB
A * 6 * H
B
G9 G9 G9 G9
=
G7
6 * H
A 7
6
G9
6
GB
H 7
H 6 * H
H
B
6
G9
GH
A 6 *
A 6 * JH
B 7
6 * H
H
B
6
G9
jest do niej prostopadła. Przyśpieszenie Coriolisa wyraŜa się wzorem 'K 2% . , gdzie
poruszające się w nieinercjalnym (obracającym się) układzie odniesienia z prędkością v i
Zadanie 7
Sformułuj ogólną metodę wyznaczania równania ruchu w przypadku stałej siły
wypadkowej.
(. M
() N
M
P ,
O (. O ()
N
PQ R
M
. .R * )
N
(&
.
()
M
S , ,
M 3
&) &R * .R ) * )
2N
Zadanie 8
Sformułuj ogólną metodę wyznaczania równania ruchu w przypadku siły
wypadkowej zaleŜnej od czasu.
(. M )
() N
,V
M )
P
O (. O ()
N
PQ R
,V ,X
1
&) &R * .R )3 * O O M )()
N
R R
Zadanie 9
Opisz siły bezwładności we względnym zmiennym ruchu obrotowym.
(%
Gdzie:
MZ N
&6 N+ & 6
()
^ ł' 0ę(ą1' &bcde)')bN cN '!f g&ę(hś1 ą)hjbk hg dką1bk &d1l jck'Nb!f h0d ł'(ój
M\] N%
%
&6 N%3 &n =
M[ 2N%
& 6
^ ł' !'('ką1b g&cfśg bcb! b, k' b N' 1 'łh gh&dc'ką1b ę j dł'(c b h0&'1'ką1fN
Zadanie 10
Omów siły tarcia statycznego
opqrs tp u
przeciwnym zwrocie. Maksymalną wartość siły tarcia statycznego wyznaczamy ze wzoru:
Jeśli wypadkowy moment sił zewnętrznych działających na układ wynosi zero, całkowity
moment pędu układu pozostaje stały.
(
N
. M
v3 * Mvw * Mvx * y * Mv/
() v v
(
N
. M
/v * M/w * M/x * y * M//qv
() / /
/
(
z N{
.} M
v3 * M3v * y * M/qv/ * M//qv
()
{|v
M }~ M~}
/
(
z N{ .} 0
()
{|v
(
g 0
/
()
g zN{
.} 1h!)
{|v
Zadanie 12
Wyjaśnij pojęcie środka masy układu.
Punkt charakteryzujący rozmieszczenie masy w danym ciele lub układzie ciał albo
∑ N/ /
p
∑ N/
∑ N/ f/
fp
∑ N/
∑ N/ c/
cp
∑ N/
Siła nazywamy zachowawczą, jeŜeli praca wykonana przez tę siłę nad punktem
materialnym po dowolnej drodze zamkniętej jest równa zero.
M&
O M &°(& O &°(& | &°(& &(& | O M&(&
&
&
&
Praca nie jest zaleŜna od drogi całkowania, zatem jeśli B=A to:
PoniewaŜ praca na drodze zamkniętej wyszła zero, zatem siła centralna jest
zachowawcza.
Zadanie 14
WykaŜ, Ŝe pole grawitacyjne jest polem zachowawczym
Pole nazywamy zachowawczym, jeŜeli praca wykonana przez siłę w tym polu nad
punktem materialnym po dowolnej drodze zamkniętej jest równa zero.
M&
O M &°(& O &°(& | &°(& &(& | O M&(&
&
&
&
Praca nie jest zaleŜna od drogi całkowania, zatem jeśli B=A to:
PoniewaŜ praca na drodze zamkniętej wyszła zero, zatem pole grawitacyjne jest polem
zachowawczym.
Zadanie 15
Zdefiniuj pojęcie energii potencjalnej.
spełniają dla siły zachowawczej: M (& ( . Energia potencjalna to część energii
Energia potencjalna jest to ciągła, niezaleŜna od czasu, skalarna funkcja połoŜenia,
Gradient funkcji skalarnej (a taką jest energia potencjalna) jest co do wartości równy
maksymalnej wartości pochodnej kierunkowej tej funkcji i wskazuje kierunek
największych jej zmian.
Zadanie 17
Korzystając z pojęcia energii potencjalnej wyjaśnij i zilustruj pojęcia: stan
równowagi trwałej, stan równowagi nietrwałej i równowagi obojętnej układu.
t
JeŜeli funkcja f w danym punkcie posiada minimum (tzn. istnieje takie otoczenie na
prawo i lewo punktu x, w którym energia potencjalna jest większa niŜ w tym punkcie) to
układ jest w tym punkcie w stanie równowagi trwałej. Jeśli funkcja ta przyjmuje
maksimum w pewnym punkcie x (tzn. istnieje takie otoczenie na lewo i prawo punktu x,
w którym energia potencjalna jest mniejsza niŜ w tym punkcie) to układ pozostaje w
stanie równowagi nietrwałej. Natomiast jeśli funkcja jest w danym punkcie i jego
otoczeniu stała (tzn. energia potencjalna w tym punkcie i w pewnym jego otoczeniu jest
taka sama) to układ pozostaje w równowadze obojętnej.
Przyśpieszenie kątowe ruchu obrotowego bryły sztywnej wokół ustalonej osi obrotu jest
wprost proporcjonalne do wypadkowego momentu sił względem tej osi działającej na
bryłę a odwrotnie proporcjonalne do momentu bezwładności bryły
z z B
z B
7
z B
H
B
G
G9
G
z
z B z B
G9
7 8
G GB
G
G
z B z
* B
z B
G9 G9 G9 G9
G G G
z
z B z B
z
G9 G9 G9
G
G9
H
G
H
G9
Zadanie 19
Sformułuj i uzasadnij zasadę zachowania momenty pędu
Jeśli wypadkowy moment sił zewnętrznych działający na ciało jest równy zero, to
całkowity kręt układu pozostaje stały.
7 8
G GB
G
G
z B z
* B
z B
G9 G9 G9 G9
G G G
z
z B z B
z
G9 G9 G9
G5
5
G9
G:
:
G9
G;
;
G9
G
8 8 9
G9
Zadanie 20
Omów zjawisko precesji.
Precesja lub ruch precesyjny - zjawisko występujące wówczas, gdy ciało obracające się
dookoła osi zostanie poddane momentowi siły posiadającemu składową prostopadłą do
momentu pędu. Wtedy to oś obrotu ciała zaczyna wykonywać ruch kreśląc sobą
powierzchnię w kształcie bocznej powierzchni stoŜka (wcześniej tworzyła ona nieruchomą
prostą). Zjawisko to moŜe być zaobserwowane na przykładzie wirującego bąka, którego
spróbujemy wytrącić z równowagi. Zacznie się on wtedy charakterystycznie zataczać, co
jest spowodowane właśnie przez precesję. Precesja powoduje takŜe stabilność wirujących
obiektów. Dzięki precesji działają równieŜ Ŝyrokompasy.
Prędkość precesji:
∆
%
∆)
∆¡
∆ sin∆
¡ !
∆¡ ¢ N£ ! N£
%
∆)¡ ! ¡ ! ¡ ! ¡
Zadanie 21
Omów zagadnienie poślizgu w toczeniu ciał.
W Toczeniu bez poślizgu, punkt kontaktu ciała z podłoŜem przebywa w czasie t taką
samą drogę co środek masy. Warunkiem toczenia bez poślizgu jest
( (
.¤¥ £ £%
(N ()
(.¤¥ (£%
'¤¥ £+
(N ()
Zadanie 23
Ustal postać grawitacyjnej energii potencjalnej w polu wytworzonym przez
B B
§ § B §
masę punktową.
Zadanie 24
Ustal postać potencjału grawitacyjnego w polu wytworzonym przez masę
punktową.
B B
B © © § © § B § §
¨B O BGB O ª J « GB |¦
B B B B
¦ ¦
Zadanie 25
Sformułuj i omów równanie ruchu harmonicznego prostego.
* HJ 5 8 %3
GJ 5 r
G9J ~
gdzie
1 1
potencjalnej. Energia potencjalna wyraŜa się wzorem
3 3 1h 3 %) *
2 2
1 1
wzorem
~ N. 3 3 !3 %) *
2 2
Zadanie 27
Porównaj przedstawienia ruchów drgających: prostego, tłumionego i
wymuszonego w przestrzeni fazowej.
3 * N 3 3
v v ® v
3 3 ®, 3
równanie elipsy
Sprawdzenie:
(3
* %3 0
() 3
(
%b {²,³¯
()
(3
3 %3 b {²,³¯ %3 b {²,³¯ %3
() 3
Zadanie 29
Określ postać drgania wypadkowego w rezultacie superpozycji dwóch drgań
jednowymiarowych. Omów przypadki wzmocnienia i wygaszenia drgań.
takie same, tor powstałego ruchu jest linią prostą, o nachyleniu określonym przez
stosunek ´ . Jeśli fazy początkowe są róŜne, tor powstałego ruchu nie jest linią prostą. Na
µ
przykład, jeŜeli róŜnią się one o ¬, to maksymalne wychylenie x następuje wtedy, gdy
v
3
wychylenie y równa się zeru i na odwrót. Gdy amplitudy są równe, wtedy tor powstałego
ruchu jest okręgiem, gdy amplitudy są róŜne, wtedy tor powstałego ruchu jest elipsą.
Zadanie 30
Co to jest dudnienie? Jaka jest ich częstość?
cos%)
f cos%)
A· cos%)
1h!)
f A¸ cos%)
f
cos%) * ¬
f cos%)
A· cos%) * ¬
1h!)
f A¸ cos%)
f
Zadanie 32
Kiedy w wyniku superpozycji powstają drgania kołowo spolaryzowane
Zadanie 33
Sformułuj równanie ruchu drgającego tłumionego. Podaj i objaśnij parametry
rozwiązania.
dynamiki, M N'. W tym równaniu F jest sumą siły – sprowadzającej drgające ciało do
Równanie ruchu dla prostego tłumionego oscylatora harmonicznego daje nam zasada
M N'
( (3
0 N 3
() ()
( 3 0 (
* * 0
() 3 N () N
b qº, cos%′ ) *
» - współczynnik tłumienia
]
3r
%R - częstość początkowa
Zadanie 34
Wyjaśnij terminy: tłumienie krytyczne drgań, drgania przytłumione.
0 3
% ½%\ 2» 3 % ¾1 ª « – (c b 0 )h jgół1cf!! hgh&d hś&h('
2N%R
0¿
%0 1 0¿ 2N%R » %R
2N%R
0 À 0¿
Wychylenie wówczas jest równe: v bvqs, * 3 b qsX,
Zadanie 36
Wyjaśnij termin: dobroć rezonatora
Dobroć rezonatora jest miarą dostrojenia się rezonansu. Im większa dobroć tym mniejsze
tłumienie.
%R
Á %R ¼
2∆%
Zadanie 37
Sformułuj równanie ruchu drgającego wymuszonego. Podaj i objaśnij
parametry rozwiązania.
Mv * M3 * Mw 'N
( 3 » ( Mr
* * cos%) 0
() 3 N () N N
R cos%) *
Faza: sin
q²]
Ä
Zadanie 39
Przedstaw i omów w przestrzeni fazowej drgania harmoniczne, tłumione i
wymuszone.
3 * N 3 3
v v ® v
3 3 ®, 3
równanie elipsy
Zadanie 40
Wyjaśnij terminy: fala podłuŜna, poprzeczna, powierzchnia falowa.
Fale poprzeczne powstają gdy ruch cząsteczek materii przenoszącej falę jest prostopadły
do kierunku rozchodzenia się tej fali. Fale podłuŜne powstają jeŜeli cząsteczki
przenoszące falę mechaniczną poruszają się do przodu i do tyłu wzdłuŜ kierunku
rozchodzenia się fali. Falami podłuŜnymi są np. fale dźwiękowe w ośrodku gazowym.
Powierzchnia falowa (czoło fali) to zbiór punktów w których w danej chwili faza fali
przyjmuje tę samą wartość.
Fala rozchodząc się w ośrodku wywołuje drgania kaŜdego punktu ośrodka. Za fazę fali w
danym punkcie określa się fazę drgań w tym punkcie przestrzeni.
Zadanie 42
Wyprowadź równanie jednowymiarowej biegnącej fali harmonicznej.
6 2¬ 6
f !%) %) 6 ! T% %)U Asin %)
. .o
2¬
f ! ª %)« ! %) ! .) t .)
Ç
f ! %) * Ì
Zadanie 43
Wyprowadź jednowymiarowe równanie falowe.
f
1h %)
Ì 3f
3 ! %) 3 f
Ì 3
1 Ì 3f
f
3 Ì 3
1 Ì 3f 1 Ì 3f
3 Ì 3 % 3 Ì) 3
Ì 3f 3 Ì 3f
Ì 3 % 3 Ì) 3
%
.
Ì 3f 1 Ì 3f
3 3
Ì 3 . Ì)
Zadanie 44
Wyjaśnij pojęcia dyspersji prędkości fali.
JeŜeli prędkość fazowa i grupowa fali nie zaleŜy od częstotliwości fali (. Æ t%; . Æ tÇ),
Dyspersję fali obserwuje się w ośrodu, którego właściwości zaleŜą od częstotliwości fali.
wówczas o takiej fali mówi się, Ŝe nie ulega dyspersji, a ośrodek nazywa się
%
. cj ącb (fgb&fk!f
Zadanie 45
Wyprowadź wyraŜenie na prędkość jednowymiarowej fali poprzecznej w
napręŜonej strunie
Na rysunku przedstawiony pojedynczy imuls fali przesuwający się z prawej strony w lewo
z prędkością v. Zmieńmy teraz układ odniesienia: niech lina porusza się w prawo z tą
samą prędkością v. Wówczas umuls spoczywa w przestrzeni, cząstki tworzące line
przechodzą wówczas kolejno przez obszar impulsu.
Mały fragment odkształconej liny ma kształt łuku koła o promieniu R o długość ∆ . Masa
tego elementu wynosi Í∆ (Í - gęstość liniowa). NapręŜenie F na obu końcach tego
małego elementu ma kierunek styczny do liny.
1
MS 2M
2
∆ 1 ∆
Î
2¬£ 2¬ 2 2£
∆
MS 2M
2£
Zatem:
∆ .3
2M N
2£ £
N
M .3
∆
M .3Í
M
.¾ – g&ę(hść t'e j )&d! b
Í
Zadanie 46
Określ pojęcie natęŜenia fali i jego zaleŜności od amplitudy i odległości od
źródła.
Í2¬ 3 t 3 3 .
Ò
^
Ò Ó 3
Zatem
^ 4¬& 3
I tak np. dla fali kulistej:
Í2¬ 3 t 3 3 .
Ò
4¬& 3
1
ÒÓ
&3
Zadanie 47
Określ falę powstającą w wyniku superpozycji fal o jednakowych częstościach i
amplitudach
Êv ! %)
Niech dane będą dwie fale o równaniach:
Ê3 ! %)
Fala wypadkowa ma tą samą częstość co składowe, inną amplitudę oraz jest przesunięta
w fazie.
Jeśli
2!¬ ! Ù Ú
Y 2 jcNh1! b! b
geometryczna dróg ∆ obu fal jest równa zeru lub całkowitej wielokrotności długości fali
spotykających się w punkcie A mamy: maksymalne wzmocnienie, jeśli róŜnica
(∆ v 3 !Ç, gdzie v 3 - odległości punktu spotkania się fal od źródeł fal, n=0,1,2…,
Ç - długość fali), maksymalne osłabienie, jeśli róŜnica dróg jest równa nieparzystej
wielokrotności połowy długości fali (∆ 2! * 1 )
É
3
Zadanie 49
Opisz zjawisko powstawania fali stojącej
Zadanie 50
Określ częstość drgań własnych (podstawową i alikwoty) słupa powietrza o
długości L zamkniętego jednostronnie.
Ü
Ý
7
Þ
Ü
7
Þ ;ę9ść G9AßßA
Ý
àÜ
Ý
Þá áÞ á ©, à, â …
Zadanie 51
Określ częstość drgań własnych (podstawową i alikwoty) pręta o długości L
zamocowanego w połowie długości.
W punkcie zawieszenia utrzymuje się węzeł, zaś na obu końcach pręta strzałki.
Ü
J
7
Þ
Ü
7
Þ
J
àÜ
J
7
Þ
Ü
7
Þ à àÞ
J
7
Þ¨ â âÞ
J
Þá áÞ á ©, à, â …
Zadanie 52
Wyjaśnij pojęcia: paczka falowa, prędkość grupowa.
v 3 ; äv ä3 ; %v %3
fv 1h%v ) v
f3 1h%3 ) 3
fY fv * f3 1h%v ) v * 1h%3 ) 3
%v %3 v 3 %v * %3 v * 3
fY 21h ) cos )
2 2 2 2
g'1c' zawartość g'1c
∆%
% – 1cę)hść g'1c
2
∆
e 1c0' t'ehj' g'1c
2
∆% ∆
) t'c' g'1c
2 2
Zadanie 53
Określ częstość fali rejestrowanej przez nieruchomego obserwatora w
przypadku gdy źródło fali porusza się w kierunku do obserwatora (przypadek
ruchu współliniowego).
W tym przypadku skraca się odstęp pomiędzy odbieranymi czołami fali, zatem:
Ç6 Æ Ç
Ƃ . t
. . 1
Ç6 Ç ∆Ç . .
t t t
.
Ç
6
t=
. 1
. .
t= t
.
t6 t Àt
. .
(wzrost częstości odbieranej fali)
Zadanie 54
Autor: Tomasz Stachlewski
sonicool@interia.pl
http://sonicool.w.interia.pl Strona 25
Określ częstość fali rejestrowanej przez nieruchomego obserwatora w
przypadku gdy źródło fali porusza się w kierunku od obserwatora (przypadek
ruchu współliniowego).
W tym przypadku wydłuŜa się odstęp pomiędzy odbieranymi czołami fali, zatem:
Ç6 Æ Ç
Ƃ . t
. . 1
Ç6 Ç * ∆Ç * . * .
t t t
.
Ç
6
t=
. 1
t 6 t. * .
.
t6 t "t
. * .
(spadek częstości odbieranej fali)
Zadanie 55
Określ częstość fali rejestrowanej przez ruchomego obserwatora w przypadku
jego ruchu w kierunku nieruchomego źródła (przypadek ruchu współliniowego).
u=
W tym przypadku następuje wzrost liczby fal napotykanych w jednostce czasu
t6
)
u 6 u * ∆u
.)
u
Ç
.R )
∆u
Ç
.) .R )
u= *
t6 Ç Ç . * .R . * .R
) ) Ç Ç Ç
.
Ç
t
. * .R
t6 t Àt
.
(wzrost częstości odbieranej fali)
u=
W tym przypadku następuje wzrost liczby fal napotykanych w jednostce czasu
t6
)
u 6 u ∆u
.)
u
Ç
.R )
∆u
Ç
.) .R )
u=
t6 Ç Ç . .R . .R
) ) Ç Ç Ç
.
Ç
t
. .R
t6 t Àt
.
(spadek częstości odbieranej fali)
Zadanie 57
Wyjaśnij terminy: stoŜek Macha, fala uderzeniowa.
.) . .
! (c b )hd!b cj'!f kb) e 1c0ą ¢'1l'
. ) . .