Ekonomia przestrzenna; Studia II stopnia

T. 2. Gospodarka a osadnictwo Waldemar W. Budner:

2.1. Uwarunkowania rozwoju osadnictwa i gospodarki
(powstawanie miast - przyczyny, uwarunkowania rozwoju miast, pojcia podstawowe,
znaczenie miast)
2.2. Miasta w nowym paradygmacie rozwoju
(wspczesne trendy i przeobraenia strukturalne gospodarki, wspczesne
ekonomiczne korzyci aglomeracji, przeksztacenia funkcjonalne miast, baza
ekonomiczna miast)
2.3. Ukady hierarchiczne versus ukady sieciowe miast
(tradycyjna organizacja hierarchiczna miast, idea sieci miast, mechanizm tworzenia
powiza sieciowych, nowa struktura systemu osadniczego)
2.4. Atrakcyjno lokalizacyjna i konkurencyjno miast
(pojcie atrakcyjnoci lokalizacyjnej/inwestycyjnej, czynniki atrakcyjnoci, pojcie
konkurencyjnoci, uwarunkowania konkurencyjnoci, paszczyzny konkurencyjnoci)

T. 2.1. Uwarunkowania rozwoju osadnictwa i gospodarki

Osadnictwo stanowi widoczny przejaw kultury materialnej, tworzy podstaw

egzystencji i dziaalnoci gospodarczej

Historia osadnictwa jest wpisana w aktywno gospodarcz czowieka i losy

kolejnych pokole ludzkoci

Osadnictwo zawsze towarzyszyo zawaszczaniu kolejnych terytoriw na

rnych kontynentach

Przez stulecia formy przestrzenne osadnictwa, (podobnie jak i wymiar

architektoniczny) zmieniay si, a jednostki osadnicze staway si coraz
wiksze i bardziej zrnicowane.

Rozwj cywilizacji jest w znacznej mierze rwnoznaczny z ewolucj

osadnictwa (od jaski po supernowoczesne osiedla XXIw.)

W procesie rozwoju osadnictwa mona wyrni 2 zasadnicze przeomy:

1. przejcie do osiadego trybu ycia w staych osiedlach (rolnictwo)

2. powstanie miast jako rezultat spoecznego podziau pracy i organizacji

spoeczestwa

Wygld i funkcje jednostek osadniczych s zalene od stopnia rozwoju

spoeczno-gospodarczego

Rozwj i zrnicowanie osadnictwa w czasie oraz przestrzeni stanowi

przedmiot zainteresowa wielu dyscyplin naukowych (poszukiwania zwizkw
zjawisk osadniczych z dziaalnoci czowieka

Jednostka osadnicza oznacza skupienie budynkw i urzdze technicznych

wykorzystywanych przez zamieszkaych mieszkacw [skanseny, same
budynki nie]

Przysiki, wsie, kolonie, miasta, aglomeracje

Jedn. osad. system funkcjonalnie powizanych skadnikw: spoeczno,

budynki, urzdzenia bdce rezultatem ich dziaalnoci

Osadnictwo jest te utosamiane z siedliskiem miejscem zamieszkania

[habitat habitare ac. mieszka]

Osadnictwo jako ukad wspzalenych elementw

Uwarunkowania rozwoju osadnictwa

Rozwj osadnictwa by rezultatem oddziaywania tendencji do koncentracji

ludnoci w miejscach dogodnych do zamieszkania i gospodarowania

Pocztkowo dominoway uwarunkowania przyrodnicze [klimat, uksztatowanie

terenu, warunki wodne, uksztatowanie terenu, jako gleb, szata rolinna].

Rola cz.pozaprzyrodniczych wzrastaa wraz z rozwojem j.o. i ich powiza, z

czasem postpu technicznego (szczeglnie industrializacja, usugi)

Wraz z rozwojem j.o. i rnicowaniem funkcji oraz struktur przestrzennych

nastpowao odpowiednie zasilanie cz.wzrostu:

zasoby pracy, kapita rzeczowy, kapita finansowy, zaplecze

instytucjonalne ,

Rozwj miast [i proces urbanizacji] s nierozcznie zwizane z rozwojem

spoeczno-gospodarczym oraz postpem technologicznym wzajemnie si
warunkujc.

Co przyczynio si do rozwoju miast (urbanizacji)?

2

Postp w rolnictwie (wzrost produktywnoci);

Rewolucja przemysowa (nowa organizacja produkcji: fordyzm i
postfordyzm);
Rozwj komunikacja (szybki i masowy transport).
Aby j.o. waciwie spniay swoje funkcje , nie mog dziaa wycznie na
potrzeby wasne i na podstawie wasnych zasobw. Jednostka musi
utrzymywa zwizki z obszarem j otaczajcym.

Zbir wszystkich jednostek osadn. na danym obszarze tworzy sie

osadnicz [ich wielko i rozmieszczenie s okrelone].

Sie miast w Polsce

Pojcie sieci osadniczej jest zawone

System osadn. okrelony zbir jedn. osadn. wraz z ich powizaniami

funkcjonalnymi i relacjami.

Zwizki j.o. przyjmuj posta transferw dbr, zasobw pracy, informacji i

wiedzy, kapitau

Im sprawniejsze s kanay przepywu tym bardziej efektywne

ekonomicznie [szybka kolej, autostrady, poczenia lotnicze, wiatowody ]

Pojcie miasta Miasto (ac. civitas) jedn. osadn. powstaa historycznie w wyniku
skupiania si ludzi w celu wykonywania zawodw nierolniczych
Miasto charakteryzuje si:
du intensywnoci zabudowy,
ma iloci terenw rolniczych,
ludnoci pracujc poza rolnictwem (w przemyle lub w usugach)
prowadzc specyficzny miejski styl ycia.
Obszary o najwyszej koncentracji ludnoci i dziaalnoci.
Miasta wyodrbnia si na podstawie kryteriw:

wielkoci (demograficzne),

morfologiczne (urbanistyczne), zagospodarowanie (sposb i intensywno

zabudowy), gsto zaludnienia,

funkcjonalne,

prawno-administracyjne (prawo miejskie).,

socjologiczne.
3

definicja miasta K. Dziewoski (1990) Def. uwzgldniajca rne kryteria:

miasto jako uksztatowany historycznie typ osiedla, wyznaczony istnieniem

konkretnej spoecznoci lokalnej, skoncentrowanej na pewnym obszarze o
odrbnej organizacji, uznanej i okrelonej prawnie, oraz wytwarzajcej w
ramach swej dziaalnoci zesp trwaych urzdze materialnych o specyficznej
fizjonomii, ktr mona uzna za odrbny typ krajobrazu.

Urbanizacja zoony proces cywilizacyjny przejawiajcy si w rozwoju miast,

wzrocie znaczenia miast, upowszechnianiu si miejskiego stylu ycia
U. obejmuje rne paszczyzny (aspekty) rozwoju:

demograficzna,
ekonomiczna,
przestrzenno-techniczna,
spoeczno-kulturowa.
Przestrzenno-czasowy charakter urbanizacji obejmuje 4 fazy; Okrelaj je
wspzalenoci zmian:
ludnociowych,
gospodarczych,
przestrzennych.
Na przebieg urbanizacji skadaj si 4 fazy, obejmujce swoisty cykl
rozwoju (ycia) miasta:

1. urbanizacja (koncentracja);2. suburbanizacja (dekoncentracja); 3dezurbanizacja;

4. reurbanizacja (rekoncentracja)
wyhamowanie procesw dezurbanizacji i ponowny wzrost obszarw centralnych
miast (na skutek ich przebudowy, modernizacji, rewitalizacji ).

Znaczenie miast - wzrost udziau ludnoci miejskiej na wiecie

Urbanizacja wyraa si odsetkiem ludnoci miejskiej w stosunku do caego

spoeczestwa, okrelanym jako wskanik urbanizacji.

Poziom urbanizacji jest zrnicowany zarwno midzy wielkimi regionami

wiata jak i wewntrz poszczeglnych krajw.

Istnieje cisa korelacja dodatnia midzy poziomem urbanizacji i poziomem

rozwoju gospodarczego. W krajach najlepiej rozwinitych, odsetek ludnoci
miejskiej jest najwyszy i stanowi on nawet ponad 90%. Kraje sabo rozwinite
s zurbanizowane w znacznie niszym stopniu.

Znaczenie miast - wzrost udziau ludnoci miejskiej na wiecie

4

Poziom zurbanizowania mona te okreli przez cechy dotyczce stopnia

rozwoju przemysu i usug [% ogu zatrudnionych, jaki przypada na P, U].

Wybr tych cech jest uzasadniony, poniewa korelacja poziomu

zurbanizowania (wyraona odsetkiem ludnoci miejskiej) z poziomem rozwoju
przemysu i usug jest bardzo wyrana i istotna statystycznie.

Zmiany struktury zatrudnienia w kolejnych fazach rozwoju gospodarczego

Przyczyna zmian postp techniczny (wydajno)

Proporcje udziau w poszczeglnych sektorach zmieniaj si wraz z

przeksztaceniami struktury gospodarki

struktura zatrudnienia odzwierciedla rozwj gospodarczy

Proporcje udziau w poszczeglnych sektorach zmieniaj si wraz z

przeksztaceniami struktury gospodarki
teoria trzech sektorw, wyjania cieki rozwoju gospodarczego, jakimi
podaj wszystkie gospodarki narodowe [bryt. Fisher (1935) Clark (1940)]

T. 2.2. . Miasta w nowym paradygmacie rozwoju;

Waldemar W. Budner

Gospodarcza struktura miast

Przeksztacenia gospodarki wiatowej w coraz wikszym stopniu znajduj swoje

odzwierciedlenie w strukturze gospodarczej miast.
Miasta - szczeglnie wielkie i due, stanowi gwne wzy struktury gospodarczej
regionu i kraju.

Miasta powstaj i rozwijaj si dziki penionym przez nie funkcjom

5

Funkcje to rodzaje dziaalnoci pogrupowane wg zblionych cech [produkcja,

mieszkalnictwo, handel, ochrona zdrowia, owiata itp.]

Funkcje miejskie: rozumie si kad dziaalno spoeczno-gospodarcz

wykonywan w miecie, niezalenie od jego rangi ekonomicznej, rozpatrywan
zarwno z punktu widzenia tego miasta, jak i systemu osadniczego, w skad
ktrego ono wchodzi.

Funkcje pozostaj we wspzalenociach:

Poda energii energochonna dziaalno

cikie towary transport,
nauczyciele akademiccy studenci itd.
Funkcje mona rozpatrywa w trojaki sposb:
1. w kontekcie miejsca zamieszkania [M] i miejsca pracy [P],
2. okrelajc rol, jak peni poszczeglne rodzaje funkcji w dziaalnoci
spoeczno-gospodarczej miasta ujmowanego jako pewna cao, tzn.
traktowanego jako obszar zamknity,
3. okrelajc rol miast - jako obszarw otwartych, jak peni w systemie
osadniczym regionu (kraju) poprzez ustalenie relacji funkcjonalnoprzestrzennych z otoczeniem.

Ad.1. miejsce zamieszkania/miejsce pracy:

1. miasto wykazuje przewag funkcji mieszkaniowych (M), nie posiadajc
wasnych podstaw gospodarczych (niedobr miejsc pracy - miasta
satelity, sypialnie); wyrazem tego s codzienne dominujce wyjazdy do
pracy poza miasto (M>P),
2. miasto wykazuje przewag funkcji pracowniczych (P) oraz przyjazdw
do pracy do tego orodka, ze wzgldu na du koncentracj funkcji
produkcyjnych przy niedoborze siy roboczej (P>M),
3. miasto ma zrwnowaony ukad miejsc pracy (P) i zamieszkania (M) czyli wystpuje rwnowaga funkcji miejsca pracy z mieszkaniow
(P=M).

Ad.2. O funkcji miast decyduje dominujce zatrudnienie i zwizana z nim

infrastruktura.
Wyrnia si miasta o funkcji:

przemysowej - gdzie wikszo ludzi znajduje zatrudnienie w przemyle,

obojtnie czy jest to przemys ciki, lekki, grniczy czy chemiczny; np.
Katowice

transportowej - podkategorie, jest to kategoria, ktra nigdy nie wystpuje

samodzielnie, miasto o tej funkcji spenia co najmniej jeszcze jedn:
1. transportowa lotnicza - w miecie znajduje si co najmniej mae lotnisko
midzynarodowe (np. Warszawa)
2. transportowa portowa - miasto posiada port eglugi (np. Szczecin,
Gdask, Gdynia)
3. transportowa kolejowa - kade miasto posiadajce dworzec kolejowy o
wikszym znaczeniu

usugowej - miasto z przewaajc liczba sklepw, marketw, szpitali,

przedszkoli, lekarzy itp. (np. d)

religijnej - miejsce kultu jakiej religii (np. Czstochowa, Liche, Mekka)

uzdrowiskowej (np. Ciechocinek, Naczw).

Itp.. Itd.. Miasta staj si coraz bardziej zoonymi kompleksami grup

funkcji

Ad.3. Funkcje miasta w koncepcji bazy ekonomicznej miast

podzia na dwie grupy:

1. Funkcje endogeniczne to funkcje miasta skierowane do wewntrz

(administracja miejska, cz handlu) obejmuj dziaalnoci majce na celu
zaspokojenie wasnych potrzeb miasta, maj charakter lokalny,
2. Funkcje egzogeniczne to funkcje skierowane na zewntrz miasta (przemys,
turystyka, handel morski itp.) obejmuj dziaalnoci ponadlokalne, na rzecz
wiata zewntrznego, one stanowi o istocie miasta i dziel si na:
funkcje centralne - usugi, handel i drobna wytwrczo skierowane do
cile okrelonego, zdefiniowanego i na og lecego wok miasta
zaplecza (por. teoria Christallera),
funkcje wyspecjalizowane - funkcje o zasigu zmiennym, czsto
trudnym do zdefiniowania, niehierarchicznym, dziaalno przemysu,
turystyka itp.
funkcje mieszane - oba wspomniane typy nakadaj si na siebie.
7

Oba rodzaje funkcji wykazuj du wspzaleno

wspczesne ekonomiczne korzyci [efekty] aglomeracji

Miasta rozwijaj si i przeksztacaj dziki siom przycigania, ktre si w nich

tworz i powikszaj.

rdem tych si s wzy transportu i komunikacji, zasoby informacji, korzyci

aglomeracji

Dziki aglomeracji (skupieniu ludnoci i dziaalnoci gospod.) pojawiaj si

korzyci przybierajce rne formy.

KORZYCI AGLOMERACJI
wynikaj z koncentracji funkcji i ludnoci w obszarze miasta
Korzyci aglomeracji wystpuj w trzech postaciach:
1. KORZYCI SKALI - wewntrzne wzgldem przedsibiorstwa
2. KORZYCI wsplnej LOKALIZACJI - zewntrzne wzgldem
przedsibiorstwa,
pozostaj poza jego kontrol
3. KORZYCI URBANIZACJI
Korzyci skali to korzyci, ktre osiga jednostka gospodarcza przez wzrost
produkcji czy usug.
Koszty produkcji lub usug zmniejszaj si wraz ze wzrostem skali, jednake tylko do
pewnego optymalnego poziomu.

Zmiana jednostkowych kosztw produkcji

wraz ze zmian skali produkcji

Hipotetyczne korzyci skali przy rnej wielkoci miast wielko miasta

moe zmienia funkcj kosztw produkcji!

Korzyci lokalizacji gdy przedsibiorstwa prowadzce t sam lub podobn

dziaalno lokalizowane s blisko siebie. Polegaj one na:
1. korzystaniu z wyksztaconego ju rynku pracy (wyspecjalizowanej w danej
dziedzinie dziaalnoci wykwalifikowanej siy roboczej);
2. podziale pracy i wspdziaaniu przedsibiorstw w wytwarzaniu jednego
wyrobu lub 1-nej grupy wyrobw [efekty kooperacji];

3. innowacyjnoci przedsibiorstw tej samej gazi konkurujcych midzy sob

[atwo uczenia si od ssiadw];
4. specjalizacji w ramach okrelonej dziaalnoci przedsibiorstw obsugowych
(zakadw naprawczych, orodkw badawczych, firm transportowych, bankw,
firm ubezpieczeniowych itp. ).
Korzyci urbanizacji gdy przedsibiorstwa (prowadzce rnorodn
dziaalno) zlokalizowane blisko siebie i instytucji, s powizane midzy sob
oraz gospodark lokaln wielkiego miasta. Polegaj na:
1. moliwociach korzystania z istniejcej ju infrastruktury technicznej i
spoecznej stworzonej przez gospod. lokaln,
2. zmniejszeniu kosztw budowy nowego zakadu, o koszty tworzenia caej
infrastruktury od podstaw;
3. istnieniu zrnicowanego i zasobnego rynku pracy;
4. udogodnieniach transportowych i redukcji kosztw transportu
5. duej dostpnoci do informacji i innowacji (istnienie w duych miastach
orodkw badawczo-rozwojowych, firm doradczych, informacyjnych,
wdroeniowych itp.).
Po przekroczeniu pewnego progu wielkoci miasta (progu rozwojowego) korzyci
aglomeracji zaczynaj si przeradza w niekorzyci [efekty negatywne].
(powody rne: wzrost cen terenw budowlanych, ograniczenie dostpnoci wolnych
terenw, wzrost kosztw utrzymania, wzrost pac i cen powierzchni biurowej,
kongestia w sieci transportowej, pogorszenie jakoci rodowiska)

Ograniczenia powodujce niekorzyci aglomeracyjne maj rne rda:

1. Ograniczenia fizyczne,
2. infrastrukturalne,
3. demograficzne,
4. spoeczne,
9

5. funkcjonalne,
6. ekonomiczne,
7. rodowiskowe.
KONKLUZJE:

Sia tradycyjnych czynnikw aglomeracji sabnie, wraz z tym degradacji

ulegaj stare miasta szczeglnie te ktre nie potrafiy zrekonstruowa
podstaw swego rozwoju przez rozwj sektora usugowego i zasobw informacji

Zastpuje je nowa generacja miast, ktrych gospodarka opiera si na bardziej

zrnicowanej strukturze gospod., nowych czynnikach aglomeracji (sektor
usugowy, telekomunikacja, przemys hi-tech, rekreacja/rozrywka)

Korzyci zewntrzne w miastach s szczeglnie cenne dla maych firm. Wielkie

przedsibiorstwa dysponuj znacznie wikszymi rodkami i moliwociami
oddziaywania poredniego. Mog wpywa na przeksztacenie otoczenia,
tworzy systemy infrastruktury i zaopatrzenia. Korzyci zewntrzne stanowi
rdo zysku dla jednostek gospodarczych.

Gospodarka rynkowa wymaga od miasta i zlokalizowanych w nim przed-stw

dostosowywania si do zmiennych warunkw tworzonych przez
przeksztacenia strukturalne i wahania koniunkturalne. Dostosowywanie si
(adaptacja) jest atwiejsze, gdy struktura jest zrnicowana.

T. 2.3. Ukady hierarchiczne versus ukady sieciowe miast

Tradycyjna hierarchiczna organizacja miast

Kade miasto stanowi funkcjonalne centrum otaczajcego obszaru, a

jednoczenie jest zalene od miast wyszego rzdu

W rezultacie istnieje hierarchiczny ukad miast, w ramach ktrego miasta

niszego rzdu s podporzdkowane funkcjonalnie orodkom wyszego rzdu

Istotn cech wyznaczajc rang miasta jest zasig przestrzenny jego funkcji;
im wikszy tym wysza ranga

Pojcie hierarchii miast ma swoje podstawy teoretyczne w teorii miejsc

centralnych

Funkcje centralne s rezultatem koncentracji pewnych dziaalnoci

(produk. i sprzeda) dbr centralnych, w stosunkowo nielicznych miejscach

Ze wzgldu na rnorodne znaczenie miast wane jest ustalenie prawidowoci

wystpujcych w ich rozmieszczeniu
10

Udan prb sformuowania takich prawidowoci podj Niemiec W.

Christaller (1933)

Punkt wyjcia stwierdzenie: w procesie formowania si osadnictwa

obowizuje zasada centralnoci

Christaller wyrni dobra centralne wyszego rzdu wytwarzane i

sprzedawane tylko w miastach wyszego rzdu

Dobra centralne niszego rzdu wytwarzane i sprzedawane w orodkach

niszego rzdu ale i w miastach wyszego rzdu

Kade dobro ma waciwy sobie zasig rynkowy ktry okrela jego rang

Istnienie rnych rodzajw dbr o rnych zasigach rynkowych wyznacza

hierarchi miast

Hierarchiczno miast charakteryzuje wystpowanie w tym systemie 3 rodz.

zalenoci:

1 hierarchiczny podzia funkcji

2 zjawisko piramidy funkcji
3 relacji podporzdkowania hierarchicznego
Obszary uzupeniajce w systemie orodkw centralnych

W rezultacie teoria ta zakada istnienie hierarchicznego systemu miast, w

ktrym obszary rynkowe rnego rzdu orodkw nakadaj si na siebie w ten
sposb, e kady obszar rynkowy niszego rzdu stanowi cz innego
wyszego regionu rynkowego

Mimo odchyle od modelu nie kwestionuje si istnienia hierarchii miejskiej

Powszechnie przyjmuje si co najmniej 3 szczeble hierarchiczne:

krajowe; 2. orodki regionalne; 3. mae miasta.

1. orodki

Idea sieci miast

Krytyka tradycyjnej teorii sieci osadniczej

Nie wyjaniaj specyfiki wspczesnych procesw urbanizacyjnych

Postp technologiczny, gospodarczy i spoeczny oraz zmiany w organizacji

produkcji i zarzdzana przedsibiorstwami powoduj przeksztacanie powiza
midzy miastami zmiany w systemie hierarchicznym

Prowadzi to do dwch odmiennych tendencji w procesach osadniczych

11

Odmienne tendencje w procesach osadniczych:

1. utrwala si wzmacnianie pozycji orodka centralnego w stosunku do orodkw

maych; tzn. utwierdza si ukad hierarchiczny miast z dominacj orodka
gwnego;
2. tradycyjna hierarchiczna organizacja miast zmienia sw struktur, postpuje
rozwj systemu powiza poziomych midzy miastami, tzn. tworz si sieci
miast;

Sie miast holenderskich Randstad

Mechanizm tworzenia powiza sieciowych. Kiedy pojawia si sie miast?

Gdy 3 i > wczeniej niezalenych miast, potencjalnie komplementarnych pod

wzgldem funkcji, dy do wsppracy i osiga z niej znaczce efekty gospodarcze,
wspomagane przez wydajn i nowoczesn infrastruktur transportow i
telekomunikacyjn.
Mechanizm wsppracy gwnie nasilenie sieci powiza, np. midzy
przedsibiorstwami, ktre swj rozwj chc opiera na wzajemnych korzyciach i
efektach synergii.
Wybrane cechy miast

System orodkw centralnych

Centralno
Zaleno od wielkiego miasta
Tendencja do dominacji i
podporzdkowania
Jednorodny charakter dbr i
usug
Dostpno pionowa
(hierarchia)

System sieci
Wzowo
Neutralne znaczenie wielkoci
miasta
Tendencja do dostosowywania
si
i komplementarnoci
Wieloraki charakter dbr
i usug
Przewaga dostpnoci poziomej
(sieci)

Powizania sieciowe miast w przeszoci: handel Chiny Europa

XIII/XIVw. ;Powizania usug kurierskich m.miastami Europy koniec
XVw. ;Sie miast Hanzy na 3 poziomach XV/XVIw

Nowa struktura systemu osadniczego :

12

Powizania sieciowe w przestrzeni midzynarodowej najpeniej realizuj

wielkie metropolie - miasta globalne,
szczeglnie w krajach wysoko rozwinitych

Przyjmujc, ze metropolizacja jest zwizana ze zdobywaniem przewagi

okrelonego miasta nad innym w obrbie jakiego terytorium mona
wnioskowa, e istnieje hierarchiczna struktura metropolizacji.

Ukady hierarchiczne i sieciowe miast mog funkcjonowa jednoczenie i

niezalenie od siebie, wzajemnie si przenikajc.

Tworzy si specyficzna struktura systemu osadniczego bdcego odpowiedzi

na wymagania wspczesnej gospodarki,

Rozwijaj si rwnolegle: powizania poziome midzy przedsibiorstwami, a

jednoczenie mona rwnie obserwowa pionowo zorientowane struktury
organizacji i zarzdzania wewntrz przedsibiorstw.

T. 2.4. Konkurencyjno miast i ich atrakcyjno; Waldemar W.

Budner
Konkurencyjno i konkurowanie miast
Pojcie konkurencyjnoci nie zostao cile zdefiniowane w teorii ekonomii

13

 Konkurencyjno (oglnie w ekonomii) - zdolno do dugookresowego,

efektywnego wzrostu. Zdolno do osigania sukcesu w gospodarczej
rywalizacji
Problem konkurencyjnoci sta si jednym z podstawowych zagadnie nauk
ekonomicznych, a w ostatnich latach zosta uznany za istotny take na
poziomie obszaru [miasto/region]
Konkurencyjno to: zdolno obszarw do wytwarzania staego wzrostu
wartoci dodanej i wynikajcego std wzrostu regionalnego dobrobytu.
W odniesieniu do okrelonego miasta konkurencyjno mona definiowa w
dwojakim znaczeniu:
1) zesp cech decydujcych o atrakcyjnoci miasta dla alokacji kapitau i jako
miejsca zamieszkania; paszczyzna konkurencji miast/gmin,
2) wyraz atrakcyjnoci produktw i usug wytwarzanych w miecie w porwnaniu
z analogicznymi produktami i usugami w innych miastach; -paszczyzna
konkurencji
przedsibiorstw zlokalizowanych w danej jednostce.
Konkurencja i konkurencyjno miast
Gdzie naley szuka si konkurencyjnych miast?
Jedn z moliwoci jest poszukiwanie tych sfer gospodarki miasta, ktre s
najbardziej dynamiczne lub o najwikszej efektywnoci
Miasta poszukuj nisz gospodarki/atrakcyjnoci w ktrych bd konkurencyjne
/ nisz sprzyjajcych osigniciu sukcesu
Atrakcyjno inwestycyjna a imprezy masowe
Konkurencyjno miast [regionu] naley rozumie jako konkurowanie
porednie i bezporednie:
konkurowanie porednie - istnienie lub tworzenie warunkw otoczenia dla firm,
pozwalajcych na uzyskanie przewagi konkurencyjnej w elementach pozostajcych
poza kontrol ich dziaania.
konkurowanie bezporednie oznacza rywalizowanie upodmiotowionych jednostek
terytorialnych, o rnego typu korzyci szeroko rozumiane jako rozwj spoeczny i
gospodarczy oraz wysok jako ycia, np. o dostp do rodkw finansowych, o
ciganie zewntrznych inwestorw, o utrzymanie kapitau w regionie, o lokalizacj
agend i instytucji rzdowych, o imprezy sportowe.
14

Megaprodukt miejski: (1) elementy materialne (2) formy niematerialne

(1) teren inwestycyjny, zasoby pracy, rynek zbytu (wielko i chonno), system
transportowy, wielko i sposb zagospodarowania, ;
(2) klimat kulturowy miasta i jego wizerunek (image), powab, klimat
przedsibiorczoci, zdolno do samoorganizacji, tworzenie sieciowych powiza
pomidzy podmiotami itp.
(1) + (2) = atrakcyjno miasta
KONKURENCJA przedmiotowa i podmiotowa:
K. przedmiotowa przedmiotowe zaspokajanie potrzeb mieszkacw,
rozwizywanie problemw, organizowanie ycia spo.;
wynika z wartoci materialnych i niematerialnych zasobw miasta/regionu
potwierdzonych potencjaem gospodarczych jednostek uytkujcych te zasoby
K. podmiotowa zwizana z podmioty publiczne, prywatne,
instytucjonalne na danym obszarze + ich dziaania na rzecz wzmacniania
konkurencyjnoci
Uwarunkowania konkurencyjnoci
Wewntrzne: Prawne, Przyrodnicze, Ekonomiczne, Infrastrukturalne,
Spoeczne.
Zewntrzne: Regionalne, Krajowe, Ponadkrajowe.
Konkurencyjno jako czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego to zdolno do:
Skutecznego konkurowania [rywalizowania, wspzawodnictwa].
Przystosowania si do zmieniajcych si warunkw, z punktu widzenia
utrzymania si lub poprawy pozycji w toczcym si wspzawodnictwie.
Uczestnictwa w midzyregionalnym i midzynarodowym podziale pracy.
Czynniki konkurencyjnoci [oglne]:
Usugi publiczne (administracyjne, edukacyjne, komunikacyjne, medyczne,
kulturalne, rekreacyjne, techniczne)
Dobra publiczne (zagospodarowanie przestrzeni, nieruchomoci, lokale
uytkowe, walory pooenia, itp.)

15

 Zasoby niematerialne (elity polityczne i zawodowe, organizacje pozarzdowe,

poziom wyksztacenia mieszkacw, zasoby informacyjne, otoczenie biznesu,
zdolno j.s.t. do generowania dochodw)
Zasoby materialne (mieszkaniowe, usugowe, sieci infrastruktury technicznej,
strefy biznesu, centra nauki itd.)
Czynniki konkurencyjnoci szczegowe dziaania
1. Innowacyjno technologiczna (postp naukowo-techniczny i zrnicowanie
gaziowo-branowe struktur gospodarczych).
2. Otwarto relacji i powiza spoecznych, gospodarczych na absorpcj
innowacji, powizana z generowaniem wasnych dziaa innowacyjnych,
wykorzystujcych skutecznie globaln sie informacyjn.
3. Ustawiczne rozwijanie wiedzy i ksztacenie siy roboczej w deniu do jak
najlepszego dostosowania si do zmieniajcych si wymaga rynku pracy
(jako kapitau ludzkiego).
4. Podnoszenie efektywnoci bazy ekonomicznej, gwnie przez inwestowanie w
modernizacj istniejcych i w budow nowych obiektw dla zaspokojenia
zmieniajcych si potrzeb spoeczestwa.
5. Doskonalenie struktur organizacyjnych wspomagajcych rozwj z
wykorzystaniem nowoczesnych rodkw przetwarzania informacji.
6. Ksztatowanie adu przestrzennego w aspekcie ekonomicznym, spoecznym,
kulturowym, ekologicznym i funkcjonalnym, podnoszcego ogln jako
rodowiska ycia czowieka.
Ryzyko inwestycyjne potencjalny stopie zagroenia uzyskania
oczekiwanych przez inwestora efektw ekonomicznych.
Atrakcyjno inwestycyjna zesp przewag
Wysoki
poziom
atrakcyjnoci

i niedostatkw miejsca inwestycji.

Wysoki
poziom
ryzyka

Z AG R O E N I A

AT U T Y

16

Ryzyko inwestycyjne a atrakcyjno obszaru

Atrakcyjno kraju

5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1

Rosj

Polsk

Czec

Wgry
Sowe
Sowa

Ukrain

Moda
Rumu
Esto
Litw
Bugari
otwa

Biaoru

3
4
5
Poziom ryzyka inwestycyjnego

Atrakcyjno inwestycyjna
zdolnoci skonienia inwestorw do wyboru regionu jako miejsca lokalizacji
inwestycji
Kombinacja korzyci lokalizacji moliwych do osignicia w trakcie
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej i wynikajcych ze specyficznych cech
obszaru, w ktrym dziaalno ma miejsce.
Korzyci te okrelane s mianem czynnikw lokalizacji. O atrakcyjnoci
inwestycyjnej danego obszaru decyduje zatem kombinacja czynnikw
lokalizacji.rdo: Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw i podregionw
Polski 2005 Instytut Bada nad Gospodark Rynkow
Klimat inwestycyjny og warunkw charakteryzujcych obszar czy
miejsce lokalizacji z punktu widzenia potencjalnego inwestora.
Na pojcie to skadaj si:
klimat polityczny;
klimat spoeczny;
klimat ekonomiczny (A sytuacja gospod.);
klimat ekonomiczny (B infrastr tech i bizn);
klimat administracyjny;
klimat prawny.
Wieloaspektowy charakter atrakcyjnoci inwestycyjnej
Nie mona mwi o absolutnej atrakcyjnoci inwestycyjnej obszarw
Rzeczywista atrakcyjno inwestycyjna danego obszaru moe by okrelona
jedynie dla przypadku konkretnej inwestycji w okrelonym momencie czasu.
17

 Trzeba pamita, e na decyzj lokalizacyjn, oprcz czynnikw obiektywnych

wpywaj rwnie subiektywne, zalene od systemu wartoci decydentw, ich
wiedzy, a take obrazu ksztatowanego przez media.
Czynniki warunkujce atrakcyjno miast
Kapita Ludzki i Spoeczny
Kapita Techniczny i Infrastrukturalny
Kapita Instytucjonalno-Demokratyczny
Kapita rde Finansowania
Kapita Jakoci ycia
Kapita Kultury i Wizerunku
Atrakcyjno inwestycyjna miast wojewdzkich
Atrakcyjno inwestycyjna maych miast polskich

18