Turystyka na obszarach chronionych

Wykad 1, 14.10.2014
1. Pireneje s jednym z najczciej odwiedzanym parkiem
narodowym.
Literatura:
Kurek W. (red) 2007, Turystyka (Turystyka na
przyrodniczych obszarach chronionych, Przemiany od
wpywem turystyki na obszarach recepcji turystycznej),
wyd. PWN, Warszawa. Do egzaminu przeczyta dwa
rozdziay z tej ksiki.
Moodle, haso: Tr2014
A tam: prezentacja z 1 wykadu,
IUCN Midzynarodowa Unia Ochrony Przyrody,
najwaniejsza organizacja ochrony przyrody, opracowuje
rne publikacje.
1873 r. powstanie Towarzystwa Tatrzaskiego
Pierwszy PN utworzony w 1872 (Yellowstone) aczkolwiek
wczeniej
ju powstaway koncepcje ale na zasadzie
cisych rezerwatw przyrody. Yellowstone zostao
zaoone dla przyjemnoci ludzi, czyli ochrona przeciw
zabudowaniu ale dla turystyki.
PN, ktre postaway w Szwecji w wikszoci byy
zlokalizowane w Laponii, wic mao turystw tam si
zapuszczao.
Wadysaw Szafer osoba, ktra silnie przyczynia si do
rozw. Turystyki.
Proponowane PN: Jurajski, Mazurski, Turski, Wczeniej byo
atwiej zakada nowe PN, bo bya to decyzja
administracyjna. Obecnie samorzdy miejscowe musz
wyrazi zgod. Po wprowadzeniu tej ustawy udao si
stworzy tylko PN Ujcie Warty, bo byy to tereny
bagienne, podmoke, mao zamieszkane. Tam wczeniej

by Rezerwat Przyrody (Sosk) ale samorzd stwierdzi, e

lepiej dla rozwoju turystyki aby to by PN.
Zna wszystkie formy ochrony.
Konwencja Ramsar dotyczy ochrony obszarw bagiennych
i podmokych.
W woj. Slskim nie ma NP ale jest duo PK, dlatego
wychodzi wysoko jeli chodzi o ochron przyrody. PK
lskie: Wyyna Krakowsko-Czstochowska, ywiecki,
Beskidu lskiego, Beskidu ywickiego
Wykad 2, 28. 10. 2014
1. Kategorie obszarw chronionych wg. wiatowej Komisji
IUCN ds. Obszarw Chronionych
Ia cisy rezerwat przyrody uytkowane gwnie do
elw naukowych i monitoringowych
Ib Obszar naturalny reprezentatywny ekosystem lub
twr przyrody nieuoywionej bd ustanowiony w celu
zachowania
naturalnych
ekosystemw
w
stanie
nienaruszonym lub sabo zmienionym
II Park narodowy ustanowiony w celu ochrony caych
ekosystemw i zapewnienia terenw do wypoczynku, ale
take w celach edukacyjnych i naukowych
III Pomnik przyrody ustanowiony w celu ochrony
pojedynczych zjawisk przyrodniczych, take obiektw o
znaczeniu krajobrazowym, kulturowym i estetycznym
IV

Obszar
ochrony
siedliskowej/gatunkowej

ustanowione w celu czynnej ochrony wybitnych biotopw,

siedlisk poszczeglnych gatunkw, ktre mogyby nie
przetrwa bez zabiegw ochronnych
V Obszar chronionego krajobrazu/morza ustanowione
gwnie w celu zachowania tradycyjnego krajobrazu i
zapewnienia terenw rekreacyjnych
VI Obszar chroniony o uytkowanych zasobach ktrych
gwnym
zadaniem
jest
ochrona
rnorodnoci
biologicznej, stwarzanie warunkw do wprowadzania
zasad trwaego i zrwnowaonego uytkowania ich

zasobw
przyrody
gospodarczych,

celu

zaspokajania

potrzeb

2. Parki narodowe i ich udostpnianie turystyczne

Parkw Narodowych nie tworzy si teraz aby je zamkn i
niech tam si rozwijaj formy pierwotne a maj tam si
rozwija biornorodnoci.
W Tatrach utrzymuj si krokusy dziki pasterstwu. Owce i
krowy jedz wszystkie inne krzewy wic las nie ronie.
Potem jest nieg a wczesn wiosn kwitn krokusy. Potem
wracaj owce.
WANE obecnie PN jest pastwow osob prawn.
Generalne zasady udostpniania PN s zapisane w
ustawie, natomiast kady park powinien mie swj Plan
Ochrony i tam jest operat udostpniania. Jeli nie ma
Planu Ochrony funkcjonuj Zadania Ochronne opracowane
kadego roku.
Najczciej odwiedzane parki to Tatrzaski (2-3 mln
rocznie) oraz Karkonoski (2 mln). Najmniej odwiedzane to
Narwiaski (9 tys.) czy Poleski (15 tys).
Liczy si dostpno PN oraz due atrakcje jak Morskie
Oko np.
Wykad 14. 01. 2015
TURYSTYKA WODNA NA POJEZIERZU MAZURSKIM
W pogodny dzie w Krainie Wielkich Jezior egluje 50 tys.
osb. Obszar ten objty jest Parkiem Krajobrazowym (jest
ich kilka Mazurski Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy
Wysoczyzny Elblskiej), postuluje si utworzenie Parku
Narodowego.
Skutki turystyki wodnej:
- haas (po wodzie dobrze si niesie)
- mieci i cieki (np. oprnianie toalet do wody)
- wycieki paliwa (np. przy tankowaniu)
- niszczenie brzegw, palenie ognisk
- zagospodarowanie turystyczne otoczenia jezior,
- karmienie zwierzt,

- kpiele zwierzt w jeziorach.

Przeciwdziaanie negatywnym zjawiskom agodzenia
skutkw rozwoju turystyki:
- akcje informacyjne, edukacja (w tym na kursach
eglarskich),
- zakazy (strefa ciszy, zakaz rozpalania ognisk,
biwakowania, cumowania),
- kary.
Rozwj odpowiedniej infrastruktury:
- atrakcyjne, dobrze wyposaone mariny (prysznice,
toalety zlewozmywaki w portach, moliwo oprniania
toalet chemicznych),
- zagospodarowane miejsca biwakowe,
- musi by atwo dostpna i tania, eby ludzie z tego
chcieli korzysta, oprnianie toalet najlepiej za darmo,
- kosze na mieci zabezpieczone przed zwierztami i
czsto oprnianie.
TURYSTYKA NA OBSZARACH WODNO BOTNYCH
W 1971 podpisane konwencj Ramsar w Iranie, ktr
objtych jest prawie 2 tys. obszarw wodno-botnych w
160 krajach, w Polsce 13 obiektw, np. PN Sowiski,
Biebrzaski, Narwiaski, Wigierski, Ujcie Warty, Poleski,
subalpejskie torfowiska w Karkonoskim PN, Jezioro
uknajno (jedyny rezerwat biosfery nie majcy PN w swojej
strefie centralnej), Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym
Dolina Baryczy (zaoone przez cystersw, obecnie
najcenniejsze ostoje ptasie)
BIEBRZASKI PARK NARODOWY
Jako przykad rozwoju produktw turystycznych opartych
na naturze.
Dolina i Bagna Biebrzy ostoja dzikiej przyrody, uznane ze
Modelowy europejski orodek turystyki wodnej 2010 w
Polsce nagroda EDEN. Park wsppracuje z grup ok. 20
przewodnikw.

PN Ujcie Warty by jedynym, co powsta z inicjatywy

ludnoci lokalnej i przy aprobacji wadz. Z punktu widzenia
mkt lepiej mie Park Narodowy ni Rezerwat, bo PN
zatrudnia wicej osb (50-100 osb w dyrekcji, plus firmy
wsppracujce
zajmujce
si
wycink
drewna,
porzdkowaniem cieek).
DELTA RODANU poudniowa Francja, peno koni.
DELTA DUNAJU mniej komercyjnie ale ciekawiej,
ogldanie ptakw (Rumunia si tym promuje).
TURYSTYKA W JASKINIACH
Eksploracja jaski:
odmienno
wiata jaskiniowego,
pikno
form
naciekowych, mineray, koci, zwierzta
- dua zainteresowanie ze strony poszukiwaczy skarbw,
naukowcw, gratoazw i turystw.
Negatywne oddziaywanie czowieka:
- niszczenie szaty naciekowej,
- zbieranie koci wymarych zwierzt (jedn z nielicznych
jaski w Polsce zachowanych w postaci niezniszczonej jest
udostpniona
dla
ruchu
turystycznego
jaskinia
Niedwiedza w Sudetach. Moemy w niech zobaczy
pikn szat naciekow oraz pokady koci zwierzt w
pierwotnej postaci,
- napisy na cianach oraz stosy mieci,
- zmiany mikroklimatu (np. przez montowane owietlenie
ale teraz instaluje si arwki mniej nagrzewajce si,
wygaszajce si po przejciu grupy),
- wybudzenie nietoperzy (zwaszcza nie wolno w zimie).
Formy ochrony jaski:
- Parki Narodowe (np. jaskinie tatrzaskie, ojcowskie)
- rezerwaty przyrody nieoywionej (np. j. Raj, j.
Niedwiedzia w Sudetach)
- pomniki przyrody (np. jaskinie Skiby i Maogoszcz w G.
witokrzyskich, jaskinia Solna Jama w Sudetach)

Sposoby minimalizacji negatywnych skutkw ruchu

turystycznego:
- udostpnianie jaski dla celw turystycznych w sposb
zorganizowany pod cigym nadzorem,
- kraty przy wejciach,
- budowa odpowiedniej infrastruktura w jaskiniach (kadki,
barierki),
- limitowana ilo zwiedzajcych, zamykanie jaski na
zim,
- wyczanie owietlenia po przejciu grupy (wiato
powodu wzrost glonw, podnosi temperatur),
- stae monitorowanie parametrw mikroklimatu oraz
kondycji fauny i flory w jaskini,
- edukacja.
WSPINACZKA SKAKOWA NA TERENACH CHRONIONYCH
Jeli skaa nie jest objta ochron, to po mona si po niej
swobodnie wspina, aczkolwiek w Polsce i tak jest bardzo
popularna nielegalna eksploracja ska. Powstaj wic
inicjatywy spoeczne towarzystwa peni dyury przy
skaach, oprowadzaj turystw i pilnuj, eby nikt tam nie
rozrabia.
Z punktu widzenia zmian w rzebie, wspinaczki nie s
szkodliwe bo naruszaj to co ju i tak jest zwietrzone.
Problemem jest skala zjawiska i zachowanie wspinaczy.
Ograniczenia gwnie wprowadza si ze wzgldu na
rolinno skaln i wok ska.
TATERNICTWO POWIERZCHNIOWE W TATRACH
Zdecydowana wikszo obszarw udostpnionych dla
taternictwa w T. Wysokich (np. dol. Piciu Staww
Polskich),
Obowizek zamieszczenia wpisu do Ksiki Wyj
Taternickich,
Dojcie i powrt do drg wspinaczkowych najkrtsz drog
od najbliszego szlaku turystycznego,
W tatrach wysokich w latach 2003-2006 liczba
osoboprzej wahaa si pomidzy 3000 a 4600, w rejonie

Doliny Gsienicowej, w sezonie letnim 2006 wyniosa 1916

osoboprzej (w rejonie Morskiego Oka 1610).
PARK NARODOWY GR STOOWYCH
Wspinaczkow eksploracj tych terenw rozpoczli
niemieccy wspinacze skalni w 1910r. Wspinaczka skakowa
dopuszczona
zostaa
w
miejscach
wyznaczonych
zarzdzeniem Dyrektora w sprawie udostpniania i
korzystania z zasobw przyrodniczych Parku Narodowego
Gr Stoowych.
TURYSTYKA W GRSKICH OBSZARACH CHRONIONYCH
Stopie udostpniania dostosowuje si do natenia
turystycznego.
KAUKAZ tereny dobrze chronione, zapowiedniki (?) czyli
najbardziej restrykcyjne, parki narodowe (nie ma
drastycznych regulacji). W partiach wyszych mae
zagospodarowanie, w partiach niszych do spore. Mona
tam wynaj przewodnika (tur. z Europy zachodniej to
czyni), Polacy, Czesi, Ukraicy chodz sami. Elbrus ma
5tys. co m.n.p.m. wic nie jest to turbo wysoka czy
trudna gra ale s zmiany pogody, brak te rozbudowanej
suby ratowniczej. Choroby wysokociowe zaczynaj si
ju od 3000 m. Tutaj turystyka nie jest bardzo intensywna,
jest sporo ciekawskich i towarzyskich krw.
SOCZI tutaj tur. bardziej popularna. Dotychczas letnia
wypoczynkowa, w zwizku z igrzyskami wybudowano
kurort narciarski na terenach chronionych.
W Azerbejdanie nie ma ruchu turystycznego.
W Gruzji polskie oznaczenia, logo PTTK w ramach projektu
Most do Gruzji. Oprcz turystyki trekkingowej (pieszej,
nielicznej), uprawia si turystyk konn, bo tam i tak
wszyscy jed komi gdzie chc i kiedy chc, autem te
wjedziemy gdzie chcemy. Ograniczenia s tylko w PN
Tuszeti. Ograniczeniem te jest krtki sezon (nieg we

wrzeniu).
S
obiekty
zakwaterowania
ale
najpopularniejszy jest namiot. Tuszetia jest krain totalnie
na zadupiu, nie ma marszutek, tylko jeepami przez krte
drogi. Tam ju jest oznakowanie gruziskie, nie PTTK.
Park Narodowy Waszlowani (Gruzja) jedyne w kraju
formacje stepowe. Parkw pilnuj rengersi (?) i w ich
stacjach mona nocowa. Nocowanie w namiotach
niebezpieczne, s mije, inne dzikie zwierzta oraz granica
z Azerbejdanem.
KIRGIZJA. Sporo obszarw chronionych, stosunkowo sporo
turystw. pi si w namiotach albo czyi jurtach (ale tam
mierdzi). W najczciej odwiedzanym PN azi facet i
zbiera jakie mieszne opaty.
TYBET te brak ogranicze dot. ochrony przyrody ale s
ograniczenia podyktowane obsesj Chin odnonie
kontrolowania Tybetu trzeba mie przepustk, ktra jest
wydawana tylko dla biur. Wtedy wycieczki s drogie, z
chiskim przewodnikiem. Polacy sobie radz i albo id na
nielegalu albo si odczaj od wycieczek.
PARKI NARODOWE W AFRYCE
PN Krugera (RPA jest najstarszy w Afryce 1898 r. Duo
turystw przyjeda i wyjeda stamtd.
wietnie
rozwinity przemys turystyczny. PN maj tam duo wpyw
na gospodark. Poruszanie si po PN wyczanie z
lokalnymi biurami podry i przewodnikami. Gwnym
powodem regulacji nie s kwestie przyrodnicze a kwestie
finansowe.
KILIMANDARO wykupuje si wycieczk w biurze i
oprowadza nas caa banda przewodnikw jak si ktry z
turystw le poczuje to jeden z przewodnikw z nim
schodzi. Sprzty turystw nios murzyny, oni te rozbijaj
namioty, gotuj i serwuj jedzenie.
Wykad 21.01.2015

ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE NA OBSZARACH

CHRONIONYCH
I. Najlepsza infrastruktura w PN USA:
- W USA jest 59 PN zarzdzanych przez National Service.
- W 2011 r. 279 mln turystw, ktrzy wydali 13 mld USD,
dajc prac 252 tys. osb.
- W USA parki s znacznie wiksze ni w Polsce, nie s
otoczone skupiskami ludzkimi.
- Due recepcje, parki zwiedza si autem. Kupuje si bilet
czasowy na samochd, dlatego kondensacja duej iloci
osb w jednym aucie. W cenie biletu mapka i pakiet
informacji. Pomidzy waniejszymi miejscami w parku
jedzi darmowy autobus dlatego parkuje si auto w
jednym miejscu a dalej autobusem (wszystkie
dostosowane la potrzeb osb niepenosprawnych, wzdu
caego Grand Canyon biegnie alejka, po ktrej mona
jedzi na wzkach inwalidzkich).
- Fantastyczne wystawy tematyczne, wszystko super
ciekawe.
- S restauracja, sklepy z pamitkami (wikszo robione
w Chinach ale stricte zwizane z danym parkiem, duo
sprztw turystycznych).
- Wszystkie parki wybudowane wg jednej koncepcji,
widoczne jest zarzdzanie przez jedn firm.
- S kpieliska, miejsca do grillowania, spania inaczej ni
w Polsce.
- Nie wolno nigdzie zostawia jedzenia, bo niedwied si
nauczy e czowiek to jedzenie i bdzie atakowa. Wtedy
trzeba go odstrzeli albo zamkn w zoo, gdzie umiera.
II. Andora
- Ciko dostrzec schroniska, bo s zbudowane z lokalnego
kamienia.
- Brak koszy na mieci (zasada generalna jest taka, eby
kosze umieszcza tylko w duych skupiskach ludzi np. przy
parkingach zwierzta nie podchodz).
- PN bardzo czyste.
III. Pireneje, Hiszpania
- Bezpatne schrony.

- W ostatniej duej wiosce zorganizowane jest centrum

recepcyjne. Zostawia si tam auto, przesiada w autokar i
ten dowozi turystw za opat do atrakcji.
IV. Karkonoski PN
- dua nasilenie, zwaszcza pod niek, tam te kolejka
linowa dla turystw spacerowiczw
- wszdzie porobiono cieki otoczone metalowymi
barierkami aby powstrzyma turystw od deptania zieleni,
- ogromna presja ruchu turystycznego, due, stopniowo
rozbudowane schroniska,
- ta infrastruktura, tak rozbudowana, powstaa jeszcze za
Niemcw przez utworzeniem PN trzeba przeciwdziaa
negatywnym skutkom poprzez oczyszczalnie ciekw,
panele solarne itp.
- by plan rozbudowy kurortu narciarskiego powyej
Szklarskiej Porby a do Szreniecy ale ze wzgldu na wiele
programw ochrony przyrody (PN, rezerwat biosfery,
Natura2000 cenne zespoy kowe) plan ten zosta
ograniczony.
V. Park Krajobrazowy Beskid lski
- Bielsko Biaa, Szczyrk, Wisa, Ustronie wchodzi w kilka
orodkw miejskich szok.
- Infrastruktura poniemiecka take na grze.
VI. Jaworzyna Krynicka
- bezsens, na obszarze PK zdewastowano najbardziej
atrakcyjn gr,
- pocignito kolejk gondolow: piesi rozdeptali szczyt,
kupa bota i wielkie klepisko wic szczyt wybrukowano
chamsk kostk, narciarze wyjedzili wszelk rolinno
(bo jedzili jak niegu nie byo),
- stay tam dugo dinozaury, teraz je wymieniono na
niedwiedzie,
- wybudowano hotel ktry rzuca si w oczy,
- duo budek z gastronomi i duo reklam,
- sprzeczno pomidzy ide PK a tym co si dzieje,
- w USA te jest sporo turystw ale ingerencji nie wida.
VII. Tatry
- mierdzce ToiToie,

10

- PTTK pozyskuje pienidze z UE aby obniy negatywne

oddziaywanie infrastruktury PTTK na rzecz przyrody
(wymiana okien, panele solarne, oczyszczalnia ciekw),
- Dolina Piciu Staww budowa wasnej hydroelektrownii
i oczyszczalni ciekw,
VIII. Popradzki PK
- Hala abowska byo beznadziejne schronisko ale kolega
pani wyremontowa, zrobi wietlice i zrobio si wesoo
IX. Babiogrski PN
- duo projektw za due pienidze
X. Gorczaski PN
- mao turystw wic nie ma konfliktw z ochron
przyrody,
- turystyka konna i wdrownicza, spanie w namiotach
- s stojaki na rowery i koniowizy,
- cieki dydaktyczne s w prawie wszystkich PN w Polsce,
ale w gorczaskim jest ich szczeglnie duo, nie pokrywaj
si z trasami turystycznymi
- ogrd zmysw w Babiogrskim PN dla osb
niepenosprawnych,
- ogromna jest rola wolontariatu w Parkach (zbieranie
mierci ale te pomiary ruchu turystycznego,
przygotowanie materiaw reklamowych). Wolontariat jest
najpopularniejszy w Tatrzaskim ale dla PN to te koszt, bo
trzeba zorganizowa ca t baz dla wolontariuszy.
Najwaniejsze w wolontariacie jest ksztatowanie postaw
proekologicznych wrd spoeczestwa.
XI. Przykady renowacji infrastruktury w Polsce:
- Markowe Szczawiny najstarsze schronisko w
Bieszczadach, obecnie zostaa z niego tylko belka,
wszystko byo dobudowywane. To co rozburzono i
wybudowano adne nowe schronisko.
- zmniejszenie uciliwo schroniska na Szrenicy nowe
systemy cieplne, ocieplono, wymieniono, adaptacja
pomieszcze piwnicy na kotowni.
- Schronisko PTTK w Dolinie Piciu Staww wasna
hydroelektrownia, biologiczna oczyszczalnia ciekw wic

11

adnego negatywnego oddziaywania na stanowisko,

wszystko czyste adne i nowe. Problemem tutaj byo
doprowadzenie wody rurami z pooonego niej jeziora,
musia wic wjecha ciki sprzt budowlany, ekolodzy
zrobili awantur ale ich uciszono, udao si.
- coraz wicej inwestycji na poziomie europejskim, dba si
o upodobnienie elementw infrastruktury do przyrody,
cigniecie turystw aby zostawili pienidze,
- trzeba turystyk planowa i w ni inwestowa.

12