PRENUMERATA CZASOPISMA ,,JZYKI OBCE W SZKOLE

Czasopismo jest dostpne w CODNie i w prenumeracie. Wpaty na prenumerat przyjmujemy bezporednio na nasze konto: PKO BP S.A. X O/Warszawa 85 10201013 1226719223. (Redakcja Jzyki Obce
w Szkole, Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa).
W CODNie prowadzimy bezporedni sprzeda poszczeglnych numerw czasopisma rwnie wysykow (Warszawa, Aleje Ujazdowskie 28, pokj 105).
W staej sprzeday mamy numery specjalne:
Nauczanie wczesnoszkolne (nr 62000).
Nauczanie jzykw mniejszoci narodowych i etnicznych (nr 62001).
Nauczanie jzykw obcych uczniw niepenosprawnych (nr 72001).
Nauczanie dwujzyczne (62002).
i numery biece: 52002, 12003, 22003, 32003, 42003.
Prosimy wszystkich zainteresowanych prenumerat lub kupnem poszczeglnych numerw o wypenienie i przesanie poniszego zamwienia. Podajemy w nim ceny i terminy wpat.

Zamawiam czasopismo ,,Jzyki Obce w Szkole (prosz zaznaczy)

Numer
Numer
Numer
Numer
Numer

5/2002
12003
22003
32003
42003

12
16
16
16
16

z
z
z
z
z

Numery specjalne: (ceny dla staych prenumeratorw, dla pozostaych osb w nawiasach)
Nauczanie wczesnoszkolne (10 z)
9 z
Nauczanie jzykw mniejszoci narodowych i etnicznych (20 z)
9 z
Nauczanie jzykw obcych uczniw niepenosprawnych (18 z)
9 z
Nauczanie dwujzyczne (20 z)
9 z
Prenumerata 2003
Numery 5, 6
30 z do 20 padziernika 2003 r.
Numer 5
10 z do 20 padziernika 2003 r.
Imi ..................... Nazwisko ...................................................................
Instytucja ...............................................................................................
...........................................................................................................
Ulica ....................................................................................................
Kod pocztowy ........... Miejscowo ...............................................................
Telefon (z podaniem numeru kierunkowego) ......................................................
NIP ......................................................................................................
Konto: PKO BP S.A. X O/Warszawa 85 10201013 1226719223. ,,Jzyki Obce w Szkole
Wyraam zgod na wystawienie faktury VAT bez podpisu. Zaczam kopi dowodu wpaty.
Prosz przesa zamwienie i kopi dowodu wpaty do redakcji. Wkrtce przelemy zamwione numery
wraz z faktur.
Redakcja ,,Jzyki Obce w Szkole
Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli
Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa.

angielski
francuski
hiszpaski
aciski
niemiecki
polski
rosyjski
woski

Nr 4/2003
wrzesiepadziernik
Rok XLVII 4(239)
ISSN 0446-7965

Spis treci
PODSTAWY GLOTTODYDAKTYKI

KOMPUTERY, INTERNET, MULTIMEDIA

Ewa Domagaa-Zysk Czy istnieje ju

surdoglottodydaktyka? .............................. 3
Pawe Sobkowiak Studium przypadku
w dydaktyce jzykw obcych dla celw
specjalnych .............................................. 7
Anna Bczkowska Kognitywna analiza
angielskiego przyimka at oraz jej implikacje
pedagogiczne ......................................... 12

Marek Lotko Komunikacja internetowa

i nowe rodowiska psychokulturowe ....... 71
Anna Piotrowska Internet na lekcji jzyka
angielskiego ........................................... 75
Magorzata Putra Przemoc wrd
uczniw ................................................. 77
Anna Grzegorczyk Moje lekcje w pracowni
komputerowej ........................................ 79

METODYKA

SZKOA PODSTAWOWA, GIMNAZJUM

Alina Dziurgot NAMENSPIEL wiczenia

z wymowy niemieckiej ........................... 20
Izabela Bawej Nauczmy uczniw si uczy
Jak atwiej zapamita nowe swka ..... 25
Wioletta Piegzik Alchemia francuskiego
koloru .................................................... 31
Jacek Pradela ,,piewa kady moe...
rola piosenek w nauczaniu jzyka
obcego ................................................... 35

Maria Matyka Lekcja otwarta jzyka

niemieckiego dla rodzicw ...................... 82
Halina Steczuk Bawmy si po angielsku
Nauczmy uczniw si uczy ................. 85
Maria Kiszka Gry i zabawy na lekcjach
jzyka rosyjskiego ................................... 88
Joanna Kosowska For a living planet
tomorrow ............................................... 90
Grayna Lisiak, Dorota Maro, Ewa Norejko-Fornalczyk, Urszula Orliska-Maso Test
z jzyka niemieckiego ............................. 97

W
Z PRAC INSTYTUTO
Pawe Poszytek Certyfikaty jzykowe
EUROPEAN LABEL przyznane po raz
drugi ..................................................... 39
Maria Botruszko Kolejne spotkanie Zespou
roboczego ds. Europejskiego Portfolio Jzykw
i Centrum Jzykw Nowoytnych w Graz .. 54
Barbara Czarnecka-Cicha Jak korzysta
z informatora maturalnego 2005 ............ 55
Jadwiga Zarbska Powszechno
nauczania jzykw obcych w roku szkolnym
20022003 ........................................... 57
Magorzata Multaska Ksztacenie
nauczycieli w Wielkiej Brytanii przyczynek
do dyskusji ............................................. 68

WIADCZEN NAUCZYCIELI
Z DOS
Anna Piotrowska Szczypta humoru na lekcji
jzyka angielskiego ............................... 105
Beata Kaziska ,,Stationenlernen czyli
podr z przygodami ............................ 108
Anna Gieracha Przeprowadzka odgrywamy
przedzielone role .................................. 111
Monika Grabowska Passe compose
imparfait problem typu tekstu ............ 113
Grayna Wjcik Tekst literacki w nauce
jzyka francuskiego ............................... 115
Ewa Trzeszczkowska Tekst literacki
w nauce jzyka rosyjskiego ................... 121

Iwona Gabrysiak Analiza filmu na podstawie

Pianisty Romana Polaskiego ................. 127

SPRAWOZDANIA
Katarzyna Morzyska Halloween w szkole?
wietna zabawa! ................................... 175
Mirosawa Pietrzykowska Dni jzykw
obcych ................................................. 176
Katarzyna Morzyska Szkolny konkurs:
Lets visit the USA .................................. 177
Elbieta Bytniewska, Anna Koroza, Dorota
uchowska XXXIX Konkurs Jzyka
aciskiego .......................................... 178
Wioletta Lipiska-Koacz, Agnieszka
Wawrzyniak-Khan I Midzyszkolny
Interlingwistyczny Konkurs Sentencji ...... 180
Dorota Koziska O pracy szkolnej komisji
nauczycieli jzykw obcych ................... 181
Kazimiera Myczko Ksztacenie nauczycieli
jzykw obcych na pocztku XXI stulecia 182
Alina Nadolna-Pawlu Seminarium Literatur
im Unterricht w Monachium .................. 184

MATERIAY PRAKTYCZNE
Elbieta awniczak Z teki nauczyciela
praktyka ,,Jak uatwi uczniom nauk
zaimkw wzgldnych w jzyku
francuskim? ........................................ 135
Olga Drapaa aciskie kalambury .... 136
Anna Hassa Jak rozwija zainteresowania
jzykowe uczniw Halloween w szkole
podstawowej ........................................ 136
Magorzata Grzelczak, Mirosawa
Krajkowska-Macuk, Stefania Kruszewska-Kociuszenko ,,LOKOMOTYWA po polsku,
niemiecku i rosyjsku ............................. 139
Beata Kawczyska Jaseka klasyczne
pt. ,,Co to za dzieci? ......................... 142
KONKURS
Katarzyna Morzyska Lets visit the USA 146
Katarzyna Berus I Szkolny Konkurs Wiedzy
o Wielkiej Brytanii ................................ 149
Urszula Jucha Konkurs wiedzy
o Irlandii .............................................. 153

RECENZJE
Magdalena Bartkowiak


1 ............................................ 187
Izabella Lasota Angielski bez bdw
poradnik ........................................... 188
Ewa Rysiska Paul A. Davies i jego
Factfiles ................................................ 189
Dorota Chopek Wielki sownik
angielsko-polski PWN-Oxford ................ 191
Mikoaj Timoszuk Nowy rosyjsko-polski
i polsko-rosyjski sownik przysw
i powiedze ......................................... 195
Bogdan Bernacki Rosyjsko-polski sownik
homonimw midzyjzykowych ............ 197
Katarzyna Berus Team, Club, Current, czyli
Mary Glasgow Magazines ....................... 199

MATURA
Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka
aciskiego ........................................... 155
Pisemny egzamin dojrzaoci z jzyka obcego
kryteria oceny wypracowania ............. 158
Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka
niemieckiego ........................................ 159
Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka
rosyjskiego ........................................... 166
Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka
woskiego ........................................
170

Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli

ZESP REDAKCYJNY: Maria Gorzelak redaktor naczelna i redaktor dziau jzyka angielskiego,
Marek Zajc redaktor dziau jzyka francuskiego, hiszpaskiego i woskiego, Grayna Czetwertyska
redaktor dziau jzyka aciskiego, Hanna Bawej-Krajewska redaktor dziau jzyka niemieckiego,
Mikoaj Timoszuk redaktor dziau jzyka rosyjskiego.
Prenumerata: Renata Dzicio tel. (4822) 621 30 31 wew. 313.
ADRES REDAKCJI: Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa,
Tel. (48 22) 621 30 31 wew. 410, fax 621 48 00, 622-33-46, E-mail: jows@ codn.edu.pl Internet: www.codn.edu.pl
Redakcja nie zwraca nadesanych artykuw i zastrzega sobie prawo do dokonywania formalnych zmian
w tekstach artykuw; nie odpowiada za tre wydrukowanych reklam.
Ilustracje: Maja Chmura,
Skad i amanie: PHOTOTEXT, ul. Platynowa 4, 00-808 Warszawa
ul. Skadowa 9, 15-399 Biaystok
Druk i oprawa:
Nakad 3300

PODSTAWY
GLOTTODYDAKTYKI
Ewa Domagaa-Zyk1)
Lublin

Czy istnieje ju surdoglottodydaktyka?

jzykw obcych dla uczniw z rnymi dysfunkcjami pojawia si te konieczno poszukiwa w celu opracowania programw nauczania
dla uczniw z uszkodzeniami wzroku, suchu
czy uczniw dyslektycznych. Z glottodydaktyki
ju kilkanacie lat temu wyodrbnia si tyfloglottodydaktyka2), majca zaplecze naukowe
w postaci Zakadu Tyfloglottodydaktyki Jzyka
Angielskiego w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Z dorobku Zakadu korzystao ju wielu
niewidomych uczniw w Polsce, a niektrzy
z nich ukoczyli take studia wysze w zakresie
filologii angielskiej i znaleli zatrudnienie jako
tumacze i lektorzy jzykw obcych3).
Uczniowie z uszkodzeniami suchu, jako
majcy zaburzenia w zakresie porozumiewania
si werbalnego, do niedawna byli arbitralnie
zwalniani z nauki jzyka obcego. Obecnie, zgodnie ze swoimi potrzebami i rozporzdzeniem
Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 21
maja 2001 w sprawie podstawy programowej
i ramowych planw nauczania jzykw obcych
w szkoach publicznych, uczniowie z uszkodzeniami suchu s objci nauczaniem jzyka obcego. Trwaj take prace nad przystosowaniem
formy egzaminw gimnazjalnych i egzaminu
maturalnego tak, aby uczniowie niesyszcy
i niedosyszcy mogli w peni zaprezentowa
zdobyt wiedz i umiejtnoci.
Coraz wiksza liczba uczniw z uszko-

Pojecie ,,glottodydaktyka, powstae na

gruncie neofilologii polskiej, okrela to wszystko, co ma istotny zwizek z nauczaniem i uczeniem si jzykw obcych. Glottodydaktyka to
take samodzielna dyscyplina naukowa, korzystajca z dorobku takich dziedzin naukowych,
jak jzykoznawstwo, psychologia, pedagogika
czy kulturoznawstwo. Przedmiotem jej bada
jest przede wszystkim sam jzyk jako przedmiot
nauczania i uczenia si oraz nauczyciel i ucze
jako osobowe przyczyny edukacji. Zainteresowania przedstawicieli tej dyscypliny koncentruj si te na badaniach dotyczcych podej,
metod i technik stosowanych w nauczaniu jzyka obcego a take pomocy i materiaw uywanych na lekcjach. Glottodydaktyka zajmuje si
te zagadnieniami motywacji do uczenia si
oraz uwarunkowa powodzenia i niepowodzenia
w nauce jzyka (Janaszek 1995). Wrd szczegowych zagadnie glottodydaktyki znajduj si
rwnie badania nad wpywem wieku na sposb
i skuteczno nabywania jzyka i dostosowaniem
programw nauczania, metod i podrcznikw dla
okrelonych grup uczniw: dzieci, modziey i dorosych. Coraz czciej s te przygotowywane
specjalistyczne kursy jzykowe dla okrelonych
grup zawodowych czy te osb zainteresowanych pewn dziedzin wiedzy.
W zwizku z coraz powszechniej rozumian koniecznoci dostpnoci nauczania
1)
2)

3)

Dr Ewa Domagaa-Zyk jest asystentem w Katedrze Pedagogiki Specjalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Patrz: T. P. Krzeszowski (2001), Niewidomi a jzyki obce, czyli kilka sw o tyfloglottodydaktyce w: ,,Jzyki Obce
w Szkole, 7/2001 Nauczanie jzykw obcych uczniw niepenosprawnych, s. 512.
Wicej informacji: Bogusaw Marek (2001), Skd si bior niewidomi Anglici? Z dowiadcze Zakadu Tyflodydaktyki
Jzyka Angielskiego KUL, ,,Jzyki Obce w Szkole 72001 s. 7986.

Mwic o tyfloglottodydaktyce, T. P.
Krzeszowski (2001) prowadzi refleksje nad
podejciem (approach), metodami, jakimi si
posuguje i technikami stosowanymi w pracy.
W tworzeniu zrbw surdoglottodydaktyki wydaje si susznym skorzystanie z dorobku jej
,,starszej siostry i przyjcie w refleksji podobnego klucza.
Przez podejcie rozumie si w glottodydaktyce zesp oglnych twierdze, zaoe
teoretycznych z dziedziny psychologii, jzykoznawstwa, pedagogiki, ktre okrelaj podstawy dla nauczania jzyka obcego. W nauczaniu
jzykw obcych moemy wic spotka podejcia ustno-suchowe, czyli koncentracj na
ksztaceniu nawykw jzykowych, podejcie
polegajce na wiadomym uczeniu si kodu
jzykowego, czyli uczenie si regu gramatyki
danego jzyka i tworzenie wypowiedzi, czy te
podejcie podkrelajce konieczno ksztacenia
kompetencji komunikacyjnych. adne z tych podej nie zdominowao nauczania jzyka obcego
zgodnie z prawami sezonowoci mody przychodz one i przemijaj, za nauczyciele praktycy najchtniej stosuj podejcie autorskie, zoone z wybranych elementw kilku podej.
Metoda nauczania jzyka to konkretne
zastosowanie podejcia do nauki danego jzyka. Metoda moe by bezporednia, polegajca
na uywaniu w trakcie nauczania tylko jzyka
obcego, lub porwnawcza (kontrastywna),
opierajca si na badaniach porwnawczych
jzyka ojczystego i jzyka obcego. W obrbie
okrelonego podejcia moe funkcjonowa kilka metod i trudno jest przesdzi o wyszoci
ktrejkolwiek z nich.
Technika nauczania najprociej mwic
to wszystko, co dzieje si w klasie, stosowane
przez nauczyciela procedury uczenia si i nauczania, wybierane przez niego podrczniki, materiay, rekwizyty.

dzeniami suchu chce si uczy i uczy si jzykw obcych. Rodzi to potrzeb podjcia dyskusji nad najbardziej optymalnym podejciem
do nauczania, wyborem metod i technik pracy,
tworzeniem programw i wyborem podrcznikw do pracy z uczniem niesyszcym. Zajmowa tym powinna si, czy te zajmuje si tym,
surdoglottodydaktyka.

Definicja terminu
,,surdoglottodydaktyka

Surdoglottodydaktyka to dydaktyka nauczania jzyka obcego uczniw z uszkodzeniami

suchu. Przedmiotem jej zainteresowa jest
wic ucze z niepenosprawnoci suchu
w aspekcie przekazu jzyka, ktry jest rny od
jego jzyka ojczystego.
Aby powysz definicj uzna za precyzyjn, naley zastanowi si przede wszystkim
nad znaczeniem poj jzyk ojczysty i jzyk obcy
w odniesieniu do uczniw niesyszcych. Ze
wzgldu bowiem na rodzaj i stopie uszkodzenia suchu, a take sytuacj rodzinn, osoby
niesyszce wybieraj rne sposoby porozumiewania si. Komunikuj si wic albo przy
pomocy znakw jzyka migowego albo werbalnie, uywajc jzyka polskiego i odczytujc sowa z ust rozmwcy. Spora cz osb niesyszcych posuguje si w zalenoci od kontekstu
sytuacyjnego jednym lub drugim jzykiem, co
stanowi podstaw do twierdze o dwujezycznoci osb guchych. Niektrym osobom z uszkodzeniami suchu sprawia trudno pytanie, ktry
jzyk, migowy czy polski, jest ich pierwszym,
rodzimym jzykiem, a ktrego nauczyli si jako
,,obcego. W nauczaniu spotyka si za sytuacje,
kiedy na uczelniach wrd lektoratw jzyka
obcego spotyka si lektorat jzyka polskiego lub
polskiego jzyka migowego.
Wydaje si wic susznym doprecyzowanie uywanego w niniejszym artykule pojcia
surdoglottodydaktyka: oznacza ono metodyk
nauczania jzyka obcego, w warunkach polskich rnego zarwno od jzyka polskiego, jak
i polskiego jzyka migowego. Realnie surdoglottodydaktyka oznacza refleksj nad nauczaniem jzykw nowoytnych, chocia nie wyklucza si moliwoci uczenia si przez uczniw
niesyszcych take jzykw staroytnych.

Co rni surdoglottodydaktyk
od dydaktyki nauczania
jzykw obcych?

Zgadzam si z twierdzeniem T. P. Krzeszowskiego, i poszukiwanie i uznawanie rnic

midzy tyfloglottodydaktyk a nauczaniem jzykw obcych w ogle w planie podejcia i me-

w opisujcych kultur i histori spoecznoci

osb guchych kraju, ktrego jzyk ma zosta
poznany (Valgerdur 1999). Tak wic niesyszcy Polacy mieliby poznawa nie jzyk angielski Szekspira, Whartona i Microsoftu, lecz
wycznie jzyk angielski, ktry opisuje spoeczno osb guchych Wielkiej Brytanii i Stanw
Zjednoczonych.
Surdoglottodydaktyka rni si od glottodydaktyki technikami nauczania. Specyficzno techniki nie polega jednak na skrceniu
i uproszczeniu materiau, lecz na takim dostosowaniu, by wyrwnywa szanse osb z uszkodzeniami suchu. Odmienno polega wic bdzie nie na rezygnacji z uywania dostpnych
materiaw do nauczania angielskiego, lecz na
modyfikacji materiaw przeznaczonych do suchania i wzbogaceniu kursw materiaami wizualnymi.

tody byoby przejawem dyskryminacji uczniw

z uszkodzeniami wzroku. Podobnie wic surdoglottodydaktyka nie rni si od dydaktyki
nauczania jzyka obcego ani podejciem, ani
metod. Proponowanie specjalnego podejcia
czy innych ni powszechnie stosowanych metod
nie byoby wyrwnywaniem szans, ale tworzeniem swego rodzaju getta glottodydaktycznego,
co stanowioby zaprzeczenie jednego z najwaniejszych celw nauczania jzyka obcego, jakim
jest tworzenie wsplnej paszczyzny porozumiewania si midzy ludmi.
Nie ma potrzeby tworzenia specjalnych
programw nauczania dla uczniw z uszkodzeniami suchu czy te uywania specjalnych metod pracy. Nie istnieje inny wiat, wiat tylko
na uytek niesyszcych, dziki wic jzykowi
obcemu naley przekazywa wiat realny,
wiat, w ktrym yj i osoby syszce, i niesyszce.
Rzeczywisto w coraz wikszym stopniu
domaga si znajomoci jzykw obcych, tzw.
jzykw kongresowych. Zwaszcza angielski jest
uznanym jzykiem Internetu, programw i gier
komputerowych, piosenek, gazet i reklam. Tendencje zjednoczeniowe w Europie powoduj,
e coraz wicej wiemy o kulturze spoecznoci
Europy Zachodniej, z drugiej strony budzimy
zaciekawienie jako potencjalni czonkowie Zjednoczonej Europy. Jzyk angielski jest wic postrzegany jako klucz, ktrego posiadanie jest
niezbdne do wzajemnego poznania si. Konieczno znajomoci jzyka angielskiego dotyczy
te uczniw z uszkodzeniami suchu, jako e
oni take s czonkami ,,globalnej klasy szkolnej, Europejczykami, chccymi przedstawi
siebie i pozna innych mieszkacw kontynentu
(MacAulay 1997).
W tym kontekcie niepokj budz wic
prby wykorzystania nauki jzyka obcego do
pogbiania rozdwiku midzy rodowiskiem
osb syszcych i osobami niesyszcymi. Krytykuje si uywanie w pracy z uczniami niesyszcymi tych samych programw i metod, co
w pracy z innymi uczniami uznajc, e byy one
tworzone dla uczniw syszcych, uwzgldniaj
wic realia rodowiska i kultury osb syszcych, ich zainteresowania i potrzeby. Posuguj
si jzykiem, ktry nie jest charakterystyczny
dla wiata osb niesyszcych. Postuluje si
wic w nauczaniu korzystanie tylko z materia-

Praktyczne uwagi o nauczaniu

jzykw obcych uczniw
z uszkodzeniami suchu

Surdoglottodydaktyka to nie tylko termin oznaczajcy now dziedzin nauki, ale nazwa okrelajca praktyczne dziaania osb zaangaowanych w nauczanie jzykw obcych
uczniw niesyszcych. Podjam si nauczania
jzyka angielskiego czwrki uczniw z gbokimi uszkodzeniami suchu. ukasz, pierwszy
z uczniw, opanowa w trakcie indywidualnych
lekcji materia nauczania w zakresie liceum
oglnoksztaccego i w roku 2001 zda pomylnie egzamin maturalny z jzyka angielskiego.
Grayna, studentka pedagogiki, zdaa z wynikiem bardzo dobrym pisemny egzamin z jzyka
angielskiego obowizujcy studentw eksternistw, za studiujcy pedagogik Tomasz
i Aneta przygotowuj si do zaliczenia obowizujcego ich lektoratu z jzyka obcego. Postulaty zawarte w tej czci artykuu s wic rezultatem czteroletniej pracy dydaktycznej, poczonej z prb teoretycznej refleksji nad problematyk nauczania jzykw obcych uczniw
z uszkodzeniami suchu.

Podstawowym zagadnieniem w pracy

z uczniami niesyszcymi jest wypracowanie
takiego sposobu porozumiewania si, ktry

Dobitnym przykadem s wiadomoci SMS

wysane przez jednego z moich uczniw:
,,Im sorry, I cant come because I have to
leave for Warsaw i ,,Bd dzi przyj na lekcji
o 9.00. Wiadomo przekazana po angielsku, po kilkunastu miesicach nauki, jest
bezbdna. W polskiej, jak mona zobaczy,
nie udao si unikn bdw, mimo e
ucze zna go o wiele duej. Nauka jzyka
obcego jest jednoczenie okazj do lepszego
poznania jzyka ojczystego dziki poszerzaniu sownictwa i nabywaniu wiadomoci
o podstawowych zjawiskach gramatycznych.

zapewni efektywny przekaz nauczanych treci. Wane jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego z uczniem przez cay czas trwania
zaj, pomaga to utrzyma uwag i zachca
do udziau w lekcji. Porozumienie z uczniem
atwiej te osign, gdy wykorzystuje si
takie sposoby przekazu jak ,,odgrywanie
czasownikw, mimik, proste rysunki i schematy, kolorowe plansze, tabele, podkrelenia, ramki, pogrubione pismo itp. Przy okazji
warto zauway, e znajomo jzyka obcego
kompensuje w pewnym sensie utrat suchu,
umoliwiajc dotarcie do nowych informacji
z pominiciem uszkodzonego kanau sensorycznego, np. dziki korzystaniu z Internetu.

Konieczn zasad nauczania jest nadzwyczajne zindywidualizowanie nauki. Kady

z niesyszcych uczniw przychodzi na lekcje
z okrelonym bagaem wasnych dowiadcze yciowych, zasobem sownictwa z zakresu jzyka polskiego oraz znajomoci realiw rzeczywistoci i poj abstrakcyjnych.
Kady lubi wykonywa jakie czynnoci a nie
chce innych oraz jest motywowany do pracy
okrelonym rodzajem bodcw. Jak najlepsze
poznanie upodoba i ogranicze ucznia pomaga w stworzeniu indywidualnego planu
pracy i jego maksymalnej realizacji. Odnoszenie nowego materiau do ycia codziennego
i dowiadcze ucznia pozwala na lepsze zrozumienie omawianych treci. Wane jest te,
by pomc uczniom w wypracowaniu ich indywidualnych strategii uczenia si, czyli nauczy, jak uczy si.
Uczniowie z uszkodzonym suchem maj
ograniczone moliwoci dowiadczania poczucia sukcesu. Znajomo jzyka obcego
rozwija ich poczucie wasnej wartoci i zmienia na bardziej pozytywny obraz siebie
(kompensacja psychologiczna). Podnosi te
presti spoeczny, czyli stanowi kompensacj
deprywacji spoecznej. Uczniowie niesyszcy
czuj si szczeglnie mao kompetentni w zakresie biegego porozumiewania si w jzyku
polskim. Jzyk angielski, ktrego struktura
gramatyczna jest bardziej przejrzysta dla
osb niesyszcych (niewielki zakres stosowania kocwek fleksyjnych, stay szyk zdania),
daje poczucie poprawnego porozumiewania
si, nawet przy niewielkiej jego znajomoci.

Nauczanie jzyka obcego jest ,,praktyk dla

praktyki. Warto uczy nowych poj konkretnie, uywajc wyranych, czytelnych przykadw, a nowe informacje przekazywa precyzyjnie i nie zakada, e ucze co na pewno
wie (por. DomagaaZyk 2001). W nauczaniu dobrze jest te wskazywa na praktyczne
korzyci pynce ze znajomoci jzykw.
Posugiwanie si jzykiem obcym jest bowiem
czynnikiem uatwiajcym integracj z osobami
syszcymi, umoliwia wspdziaanie z osobami syszcymi w nauce, pracy, rozrywce.
Pozwala te na twrcze spdzanie czasu, daje
odczucie przyjemnoci uczenia si.

Nauka jzyka obcego daje te szans pogbienia wiedzy oglnej, poznania innej kultury, przeamania stereotypw, otwarcia si
na nowe wartoci, style ycia, poznanie innych tradycji. Poszerza wiedz ogln ucznia.
Warto w zwizku z tym zadba, by nawet
uczniowie z gbokimi, sprzonymi uszkodzeniami poznawali podstawy jzyka i kultury innych narodw, np. nie w formie tradycyjnych lekcji jzyka, ale w formie zaj prezentujcych kultur innych pastw w jzyku
ojczystym ucznia (Barr 1993).

Surdoglottodydaktyka polska dopiero

wcza si w bogat tradycj nauk obejmujcych problematyk nauczania jzykw obcych.
Bazuje na dowiadczeniach osb pracujcych
na co dzie z uczniami niepenosprawnymi suchowo. Czerpie z dowiadcze naukowcw innych krajw, ktrzy wczeniej ju podjli wyzwanie udostpniania jzykw obcych uczniom
niesyszcym. Jako nauka, musi wci poszukiwa, najbardziej optymalnych rozwiza, by

sprosta wyzwaniom stawianym przez zmieniajc si rzeczywisto i coraz bardziej dne

rnorakiej wiedzy rodowisko osb z uszkodzeniami suchu.

Janaszek, K. (1995), Niepowodzenia uczniw w procesie

glottodydaktycznym. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecuskiego.
Krzeszowski, T.P. (2001), ,,Niewidomi a jzyki obce, czyli
kilka sw o tyfloglottodydaktyce, Jzyki Obce
w Szkole, 7/2001 Nauczanie jzykw obcych uczniw
niepenosprawnych, s. 5-12.
MacAulay, M. (1997), Foreign languages and special needs
pupils. International Conference on Deaf Education in
Empower. www.ssc.mhie.ac.uk/docs/mmcaulay.html
Valgerdur, S. (1999). New approaches in teaching deaf
students. Workshop in Klagenfurt. http://eudeaf.uniklu.ac.at/referate/stefansdottir.htm.
(luty 2003)

Bibliografia:
Barr, V. (1993), Foreign language requirements and students with learning disabilities. ERIC Digest 355834.
Domagaa-Zyk, E. (2001), ,,O uczeniu jzyka angielskiego uczniw z uszkodzeniem suchu, Jzyki Obce
w Szkole, 7/2001 Nauczanie jzykw obcych uczniw
niepenosprawnych, s. 106-110.

Pawe Sobkowiak1)
Pozna

Studium przypadku w dydaktyce jzykw obcych dla

celw specjalnych
Case studies wywodzi si ze Szkoy Biznesu na Harwardzie, gdzie w latach 20. ubiegego wieku wprowadzono j jako element kursw biznesu w programach MBA. W latach 80.
zaadaptowano j do nauczania jzykw specjalistycznych w Anglii i USA. Akcentujc nauczanie rnego rodzaju poj typowych dla danej dyscypliny, analiz sytuacji i rozwizywanie
problemw, studium przypadku czy nauk
jzyka z przekazywaniem fachowych treci.
Zdaniem niektrych ekspertw jzyka naley
uczy za pomoc przekazywanych treci, a nie
rnorodnych wicze gramatycznych czy leksykalnych (content-based teaching, np. Brinton,
Snow, Wesche 19894)). Prac ucznia determinuje metoda zada zlecanych do wykonania
(task-based approach, np. Prabhu 1987). W toku ich opracowywania i prezentowania pojawia
si konieczno posugiwania si jzykiem ob-

Wikszo podrcznikw do nauki jzyka

dla celw profesjonalnych2) zawiera tzw. studium czy analiz przypadku (case studies). Najczciej jest to ostatnia cz danej jednostki
podrcznika, ktrej celem jest podsumowanie
i dalsze wiczenie poznanych ju wczeniej elementw jzyka, sprawnoci jzykowych i umiejtnoci niezbdnych do skutecznego komunikowania si w rodowisku zawodowym3). Analizujc konkretny, z ycia wzity lub wymylony
przypadek, studenci poszerzaj sw wiedz
z zakresu danej dyscypliny i rozwijaj specjalistyczny rejestr jzykowy. U podoa omawianej
metody ley stwierdzenie, i zdobywanie nowych informacji i poj przy uyciu jzyka obcego jest silnym bodcem motywujcym do
nauki. Gdy uczcy si dostrzeg, e jzyk obcy
moe by rdem wiedzy z wybranej przez
nich specjalnoci, bd si uczy go chtniej.
1)

2)

3)

4)

Dr Pawe Sobkowiak wykada Business English na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu.
Nauczanie jzykw obcych dla celw specjalistycznych (LSP Languages for Special/Specific Purposes) obejmuje midzy
innymi kursy jzyka biznesowego, prawniczego, medycznego, kursy dla inynierw i wielu innych profesji.
Istniej te podrczniki, ktre w caoci opieraj si na analizie przypadkw, np. Casler, K. Palmer, D. (1989), Business Assignments. Eight Advanced Case Studies With Video. Oxford: OUP; Huggett, R. (1990), Business Case Studies, Cambridge: CUP.
Najczciej mamy z tym do czynienia na etapie nauczania pomaturalnego i kursach dla dorosych. Program dostosowuje
si do potrzeb akademickich/zawodowych uczcych si przedmiot studiw/ wykonywany zawd determinuje wybr
i ukad materiau jzykowego. Eliminuje si w ten sposb sztuczny podzia midzy uczeniem si jzyka i przedmiotu. Nie
ma te gradacji jzyka zakada si, e mona si go nauczy ,,caociowo (ang. ,,in chunks).

ucznia nie zawsze id w parze, wykorzystanie

do nauki jzyka wanych dla niego treci podnosi motywacj i skuteczno procesu nauczania oraz stymuluje rozwj intelektualny. Wreszcie case studies odwouje si do wczeniejszych
dowiadcze ucznia zarwno wiedzy na temat danego przedmiotu, jak i znajomoci jzyka obcego i stwarza idealne warunki do aktywizowania uczcych si.
Kolejnym argumentem jest przekonanie,
i w nauczaniu jzyka najwaniejsze jest uczenie
si w kontekcie (dominacja use nad usage):
stwarzanie uczniom moliwoci uycia poznanych regu gramatycznych i sownictwa w komunikacji (use), a nie sama znajomo tych
regu i swek (usage), czy te posugiwanie si
jzykiem na poziomie zdania. Uwraliwia to
ucznia na istnienie wieloci form dyskursu czy
wzorw interakcji, ktrych znajomo jest tak
samo wana w komunikacji, jak np. poprawno gramatyczna.
Warto te przypomnie, e wyniki bada
nad akwizycj jzyka obcego pokazuj, e warunkiem koniecznym do opanowania jzyka jest zrozumiaa dla ucznia ekspozycja czy ,,wystawienie
na ten jzyk (ang. input, Krashen 1981)7). Oczywicie bd te w niej nowe elementy, nieznane
uczniowi, zrozumienie ktrych bdzie jednak
moliwe dziki pomocy kontekstu sytuacyjnego
czy werbalnego. Z pewnoci atwiej poczy
form ze znaczeniem, gdy poruszamy si w obrbie znanej nam dyscypliny czy zagadnie
atwiej studentowi ekonomii zrozumie tekst
ekonomiczny ni filozoficzny. Analiza przypadku moe peni rol wspomnianej ekspozycji.
Analiza przypadku obejmuje trzy fazy
(Dudley-Evans i St John 1998: 193194):
analiz danych (data input) zbir tekstw,
dokumentw, korespondencji handlowej, nagrania audio i wideo, materiay dostpne na
CD-Romie; uczniowie wyrabiaj sobie opini
o analizowanym przypadku i zastanawiaj
si, jakie podj dziaania;

cym. Jzyk nigdy nie stanowi celu sam w sobie,

a jedynie logicznie wynika z wymogw sytuacji
i jednoznacznie suy realizacji postawionych
uczniom zada pozajzykowych. Idealnie byoby, gdyby omawiany przypadek tak zaabsorbowa uczniw, by zapomnieli o wszelkich brakach w swej kompetencji jzykowej i spontanicznie wczyli si w jego omawianie.
Angaujc si w sytuacje typowe dla
danej profesji uczcy si nie posiadajcy dowiadczenia zawodowego (pre-experienced learners, np. studenci) poznaj swe rodowisko zawodowe w klasie, a rozwojowi kompetencji
lingwistycznej i komunikacyjnej towarzyszy rozwj poznawczy. Studium konkretnego przypadku staje si bodcem do odgrywania rnych
rl oraz penienia funkcji, ktre uczniowie bd
w przyszoci odgrywa/peni. Ponadto nabywaj tak wane dzi umiejtnoci pracy w grupie. Dla osb czynnych zawodowo (experienced
learners, np. menaderw) omawianie przypadkw jest impulsem do rozwijania kompetencji
jzykowych w dobrze znanym im rodowisku5).
Na kursach jzyka biznesowego analizuje si
jaki problem czy omawia konkretn sytuacj,
np. producent prbuje znale dystrybutora
swego towaru przy zachowaniu zasady wycznoci, omawia si biznes plan nowego przedsiwzicia, negocjuje warunki umowy eksportu/importu. Kursanci analizuj dostpne dane,
rozwizuj problem, czsto angaujc si w negocjacje. Studenci prawa analizuj precedensy
czy kazusy prawnicze, za na kursie jzyka medycznego omawia si postawion diagnoz lub
samodzielnie diagnozuje pacjenta.
Zwolennicy kursw jzykowych dla celw specjalnych twierdz, e aby nauczanie/
uczenie si jzyka zakoczyo si sukcesem,
program kursu musi obejmowa docelowe uycie jzyka osoby uczcej si6). Std zaleca si
akcentowanie tych form i funkcji jzyka, ktre
najbardziej przydadz si uczniom w przyszoci. Ponadto, cho potrzeby i zainteresowania
5)

6)

7)

Case studies umoliwia rozwj rnych sprawnoci i umiejtnoci (multi-skilled approach). Uwaga ucznia jest bardziej
skupiona na zadaniu/zadaniach jakie ma wykona, ni na samym jzyku (Krashen 1981).
W metodyce nauczania jzykw obcych znane jest okrelenie TENOR lub LENOR (Abbott, 1981) Teaching/Learning
English for No Obvious Reasons uczenie/nauczanie jzyka w celach nieokrelonych. Niestety, znaczna cz uczniw
i nauczycieli nadal funkcjonuje na takich wanie zasadach, cho analiza potrzeb to dzisiaj modne haso, nie tylko
w dydaktyce jzykw obcych.
Wiele kontrowersji budzi pytanie, czy istotnie ekspozycja znaczca (comprehendedcomprehensive input) w jzyku
docelowym jest wystarczajcym warunkiem do opanowania sprawnoci produktywnych. Istnieje jednak wiele dowodw, e jest konieczna do zdobycia sprawnoci receptywnych, tj. rozumienia ze suchu i czytania.

przetwarzanie danych (data processing) na

tym etapie sprawdza si zrozumienie dostpnych materiaw, zaleca si zadawanie
uczniom sterowanych pyta (guided questions), wyjanianie trudnych poj czy problemw jzykowych, ktre mog im uniemoliwia zrozumienie;
prezentacja wynikw przeprowadzonej analizy (output presentation) najczciej s to
ustne prezentacje, np. symulacja negocjacji
czy spotkania biznesowego, ale i zadania do
wykonania na pimie, np. pisanie raportu,
sprawozdania, faksu, listu itp. Etap interakcyjny warto rejestrowa na kasecie wideo,
gdy moe stanowi dobry punkt wyjcia do
analizy popenionych przez uczniw bdw.
Jako metoda nauczania jzyka case studies czy w sobie najnowsze techniki: symulacje, odgrywanie rl, obserwacje, dyskusje w parach i grupie, rozwizywanie problemw.
W centrum zainteresowania znajduje si ucze,
on sam bierze w znacznej mierze odpowiedzialno za to, co dzieje si w klasie (student-centered approach). Studium przypadku maksymalnie aktywizuje uczcego si, wymaga od niego
dokadnej analizy dostpnych materiaw: tekstw, danych, tabel, wykresw itp. oraz wczenia si w dyskusj w trakcie omawiania problemu/w. Uywajc jzyka aktywnie i wiczc
sprawnoci komunikacyjne uczniowie rozwijaj
kompetencj komunikacyjn8). Przez wykorzystanie kontekstw i sytuacji charakterystycznych
dla danej profesji oraz prowokujc/programujc okrelone zachowania w klasie mona wyksztaci u uczniw kompetencj pojciow i technologiczn, co jest jednym z celw nauczania
jzyka dla celw specjalistycznych. Wyekspono-

wanie roli ucznia nie umniejsza jednak roli

nauczyciela, ktry tradycyjnie znajduje si
w centrum uwagi w fazie definiowania kluczowych poj, wyjaniania czy precyzowania instrukcji analizowanego przypadku oraz w czasie
przeznaczonym na wyjanianie zawioci gramatycznych czy sownictwa.
Wykorzystywane materiay s zwykle autentyczne, co pozwala uczniom w naturalny sposb wej w wiat nieznanego rejestru jzykowego i poj. Nie musi oznacza to jednak, e
nie powstay z myl o sali lekcyjnej. Ich ,,autentyczno polega gwnie na tym, e s zbiene
z okrelonymi celami komunikacyjnymi uczcych si i pozwalaj im rozwin te same strategie, jakich potrzebowaliby do wykonania
zadania w swym rodowisku zawodowym.
O autentycznoci zadania przesdza to, czy wymaga ono od ucznia konkretnej reakcji zaangaowania si w dziaanie stymulujce komunikacj typow dla danej profesji9). Oryginalne
materiay nie gwarantuj autentycznej interakcji. W biurze np. przyjcie przez sekretark
wiadomoci staje si impulsem do nastpnej
rozmowy telefonicznej, oddzwonienia czy napisania listu lub faksu. Podobnie w materiaach
do nauczania jzyka przy uyciu case studies
wynik jednego zadania staje si czsto instrukcj do nastpnego (Arnold 1991). Dodatkowo
materiay te czsto stanowi cenne rdo informacji o kulturze kraju, jakiego dotyczy analizowany przypadek. Jest to o tyle wane, e w biznesie nieznajomo rnic kulturowych moe
opni podpisanie kontraktu, popsu relacje
midzy kontrahentami czy nawet zakoczy si
zerwaniem wsppracy, co w konsekwencji
oznacza straty finansowe10). W medycynie za

8)

Kompetencja, jak chc posi osoby uczce si jzyka dla celw profesjonalnych, oprcz czterech skadowych
kompetencji obcojzycznej, tj. kompetencji gramatycznej, socjolingwistycznej, strategicznej (zwanej te kompetencj
kompensacyjn) i kompetencji dyskursu, obejmuje kompetencj pojciow (conceptual competence) oraz kompetencj
procesow lub technologiczn (process or technological competence). Pierwsza odpowiada za treci specjalistyczne
w poszczeglnym typie kursu, druga dotyczy umiejtnoci uatwiajcych komunikacj w poszczeglnych dyscyplinach za
porednictwem mediw i nowych technologii, np. posugiwanie si komputerem (England 1995, Westerfield 1995).
9)
W przypadku zaawansowanych uczniw Business English prawdziwym wyzwaniem byoby wykorzystanie materiaw
przygotowanych dla rodzimych uytkownikw jzyka studiujcych biznes. Mona je znale np. w Directory of Cases and
Related Course Materials 1985-86. Boston: Harvard Business School, 1981 lub w regularnie wydawanym czasopimie
Harvard Business Review.
10)
To, co w jednej kulturze czy krgu spoecznym umoliwia skuteczne porozumiewanie si, w innej kulturze czy krgu
spoecznym moe zawie. Std te znajomo kultury kraju, w ktrym prowadzi si interesy, obowizujcych tam
norm, panujcych przekona czy zwyczajw oraz hierarchii wartoci jest niezbdna (np. w jakim zakresie akceptuje si
kontakt wzrokowy w trakcie rozmowy, uycie jzyka ciaa (body language), podejcie do pracy samodzielnej czy
zespoowej pracownikw, kwestia wspzawodnictwa, itp. Trompenaar, L. (1993), Riding the Waves of Culture:
Understanding Cultural Diversity in Business. London: Nicholas Realey Publishing).

nego, poprawnego modelu rozwizania, co

moe rodzi opory niektrych uczniw. W przypadku Business English elementem analizy jest
czsto ocena sytuacji danej firmy w szerszym
kontekcie ekonomicznym i zaproponowanie
takich rozwiza, ktre przynios najwiksze
zyski. Niestety, nie ma jedynie susznych rozwiza, a wszystkie propozycje zweryfikowaoby ycie. Na etapie szkolnym nie ma jednak
takiej moliwoci nigdy nie dowiemy si, czy
nasza propozycja rozwizania problemu bya
suszna czy nie.
Omawiana metoda stanowi due wyzwanie dla nauczyciela, gdy wie si ze zmian tradycyjnej relacji w klasie typu mistrz-ucze
na bardziej partnersk. Nauczyciel musi zaakceptowa i uszanowa to, e ucze jest czsto
rdem fachowej wiedzy, ktrej on sam nie
posiada, a jednoczenie zachca go do korzystania z niej i dzielenia si ni. wiadomo
posiadanego autorytetu bdzie z pewnoci dla
ucznia si motywujc. Nauczyciel na kursie
jzyka dla celw profesjonalnych nie jest ekspertem w danej dziedzinie, nie oczekuje si te
od niego, e bdzie jej naucza12). Gwnym
jego zadaniem jest organizowanie procesu nauczania i wspieranie procesu uczenia si. Nauczyciel peni rol koordynatora procesu dydaktycznego (ang. facilitator). Wymaga to oczywicie pozytywnego nastawienia do danej dyscypliny, silnej motywacji i staego pogbiania wiedzy z tej dziedziny. Warto te nawiza kontakt
z ekspertem, np. wykadowc danego przedmiotu (Hutchinson i Waters 1987, Robinson
1991).
Rola nauczyciela jest jednak bardzo wana. W czasie, gdy uczcy si analizuj konkretny
przypadek, nauczyciel monitoruje prac uczniw,
przysuchuje si prowadzonym rozmowom, dostarcza potrzebnych wskazwek, w miar moliwoci wyjania wtpliwoci. Do niego te naley
poskadanie wykonywanych przez uczniw zada
w cao, by pomc im zrozumie, czego si
nauczyli. Wymaga to niesamowitego skupienia
i uwagi. Uczniowie atwo odchodz od tematu,
irytuj si zawioci wpisan w nierozwizany

moe by rdem powanych nieporozumie

na linii pacjent/lekarz.
Analizowanie przypadkw uczy krytycznego czytania, a przede wszystkim samodzielnego i krytycznego mylenia. Uczniowie wicz
formuowanie opinii, zapoznawanie si z opiniami innych, porwnywanie i analizowanie
rnych pogldw. Trenuj interpretowanie tabel, diagramw i prezentacji statystycznych.
Ucz si te umiejtnoci analitycznego mylenia, logicznego budowania argumentacji
i wnioskowania.
Studium przypadku umoliwia integracj
czterech podstawowych sprawnoci jzykowych,
tj. rozumienia ze suchu, rozumienia tekstu pisanego, mwienia i pisania. Zadania, w ktre
angauj si uczniowie, s te doskonaym treningiem sprawnoci zawodowych (professional
skills), tj. negocjacji, spotka, prezentacji, rozmw telefonicznych czy korespondencji handlowej, niezbdnych do funkcjonowania nie tylko
w wiecie biznesu. Niezalenie od profesji wszyscy dzi uczestniczymy w spotkaniach, dyskutujemy, korespondujemy. Oprcz komunikacji werbalnej musimy wic zna reguy komunikacji
niewerbalnej, umiejtnoci organizacyjne czy
obowizujce konwencje korespondencji handlowej. Wszystko to mona pozna analizujc odpowiednio dobrane przypadki11).
Case studies wykonuje si indywidualnie,
w parach lub grupach. Studenci czciej wchodz w interakcj ze sob ni z nauczycielem.
Rnorodno form pracy pozwala unikn
w klasie monotonii, a w przypadku pracy w parach i grupie optymalizuje liczb i czstotliwo
wypowiedzi ucznia. Rozwija te autonomi, dajc uczcemu si narzdzia samoksztacenia jzykowego, tak istotne w dobie edukacji trwajcej cae ycie. Jednoczenie pozwala na indywidualizacj procesu nauczania uczniom bardziej zaawansowanym mona zleca zadania
trudniejsze.
Wikszo zada jest typu otwartego
(open-ended) nie mona przewidzie jak si
rozwinie dyskusja czy jaki bdzie efekt prowadzonych negocjacji. Dlatego te nie ma jed11)

12)

Aby skutecznie uczy komunikacji niewerbalnej, konieczne jest posiadanie materiaw nagranych na tam wideo (taki
wymg spenia np. wspomniany wczeniej podrcznik Business Assignments).
Uczniowie i nauczyciele przyzwyczajeni do tradycyjnego modelu nauczania jzyka, gdzie nauczyciel jest autorytetem
i jednym rdem wiedzy, bd musieli pokona rodzcy si opr. Podobnie uczniowie przyzwyczajeni do i oczekujcy
jednoznacznych rozwiza.

10

wanie pracy nad danym przypadkiem wymaga

od nauczyciela duych umiejtnoci.
Powanym problemem jest brak na rynku dobrych materiaw dydaktycznych zawierajcych cases. Analizowane przypadki s czsto
uproszczone, zawieraj zbyt mao informacji niezbdnych do przeprowadzenia analizy i podjcia
odpowiednich decyzji14). Uycie materiaw oryginalnych rodzi problemy z dopasowaniem ich
do moliwoci jzykowych ucznia i wymaga zaadaptowania do potrzeb uczcych si przygotowania wicze sprawdzajcych zrozumienie
materiaw (pobiene czytanie scanning i czytanie w celu znalezienia szczegowych informacji skimming) oraz wicze leksykalnych.
Podsumowujc, case studies stanowi ciekaw, alternatywn metod nauczania jzyka
dla celw profesjonalnych. Uczcym si dostarcza wielu okazji do rozwijania wanych dla nich
sprawnoci komunikacyjnych i umiejtnoci
akademickich. Umoliwia prac nad kad
z czterech sprawnoci jzykowych, pozwala trenowa sprawnoci zawodowe. Angaujc
ucznia w proces nauczaniauczenia si, czyni go
wspodpowiedzialnym za proces dydaktyczny
i promuje autonomi. Analizujc konkretny
przypadek uczniowie w kontekcie wybranej
dziedziny wicz rne funkcje jzykowe, sownictwo specjalistyczne i poznaj typowe dla niej
pojcia. Wykorzystane materiay autentyczne
dostarczaj odpowiedniego kontekstu. Wszystko to rozbudza zainteresowanie ucznia i podnosi motywacj do nauki. Cho uycie studium
przypadku niesie ze sob wiele trudnoci i problemw, jak choby wybr odpowiednich materiaw czy diametraln zmian rl ucznia i nauczyciela, stanowi olbrzymie wyzwanie dla obu
i jest z pewnoci obiecujc metod nauczania
w dydaktyce jzykw obcych dla celw specjalnych. Pozostaje mie nadziej, e propagowanie metody wrd nauczycieli i coraz wiksza
dostpno case studies na rynku przyczyni si
do jej rozpowszechnienia i zwikszy efektywno nauczania.

przypadek. Niektrzy mog nawet kwestionowa,

czy omawiajc dany problem ucz si jzyka.
Korzystajc z case studies nauczyciel musi
umiejtnie gospodarowa czasem (time management), gdy istnieje due zagroenie, e
uczniowie bd wykonywa powierzone im zadania w nieskoczono. Aby temu zapobiec
nauczyciel musi okreli limit czasowy i wiedzie, kiedy i jak interweniowa w razie potrzeby. Warto notowa wszelkiego typu problemy,
jakie napotykaj uczniowie w czasie wykonywania zadania wiadomo wwczas, na jakie elementy jzyka naley zwrci szczegln uwag13). Nie naley te ba si pyta, na ktre nie
znamy odpowiedzi. Trzeba wtedy zasugerowa
uczniowi kontakt z nauczycielem czy wykadowc przedmiotu lub ekspertem-praktykiem, odesa go do fachowej literatury czy sownikw.
Znalezienie odpowiedzi mona te potraktowa
jako kolejne zadanie zlecone uczniowi po jej
znalezieniu podzieli si ni z ca klas.
Podrcznikom wykorzystujcym studium
przypadku towarzyszy najczciej ksika nauczyciela, w ktrej znajdzie on szczegowe instrukcje dotyczce pracy nad przypadkami,
z kasetami audio i wideo oraz planowania zaj.
Czsto autorzy wyjaniaj w niej take rne zawioci zwizane ze specjalistycznymi treciami,
np. podstawy bilansu i innych analiz finansowych
czy wreszcie teoretyczne aspekty sprawnoci zawodowych. Mona te w nich znale przykadowe rozwizanie omawianego przypadku.
Duym zagroeniem dla efektywnoci zaj z uyciem omawianej metody jest czsto
ogrom materiau wyjciowego wysokospecjalistyczne teksty stanowice to przypadku, nadmiar
danych do zanalizowania i zinterpretowania, co
czsto zabiera mnstwo czasu. Dlatego te na
poziomie rednio zaawansowanym warto korzysta z mini-przypadkw [np. Hugget, R. (1990),
Business Case Studies, Cambridge: CUP.]. Na wyszym poziomie zaawansowania etap pierwszy, tj.
analizowanie danych, mona zleci uczniom do
przygotowania w domu. Odpowiednie zaplano13)

14)

Bdy i wszelkie wtpliwoci naley omawia po zakoczeniu analizowania przypadku. Daje to uczniom moliwo
auto-korekty i wzajemnego poprawiania si. Pamitajmy te, e wskazanie sukcesw i osigni podnosi morale
uczniw i motywuje do dalszej nauki.
Np. oczekuje si od studentw podjcia decyzji dotyczcych wprowadzenia na rynek nowej marki produktu bez
podania informacji o kondycji finansowej firmy czy kosztw takiej operacji, jak choby opaty za reklam w radiu czy
TV (,,Case study 2: Zumo creating a global brand s 20-21. w: Cotton, D., Falvey, D. i Kent, S, (2001), Market
Leader. Upper Intermediate Business English. London: Longman).

11

ing Business English, English for Special Purposes 7.

131-136.
Hutchinson, T. i Waters, A. (1987), English for Specific
Purposes: a Learning-Centered Approach, Cambridge:
CUP.
Krashen, S. (1981), Second Language Acquisition and Learning, Oxford: Pergamon Press.
Lynn, L. (1998), Teaching and Learning with the Case
Method, New York: Seven Bridges Press.
Prabhu, N. (1987), Second Language Pedagogy, Oxford:
OUP.
Robinson, P. (1991), ESP Today: a Practitioners Guide.
Hemel Hempstead: Prentice Hall.
Sobkowiak, P. (2000), Issues in ESP: Designing a Model for
Teaching English for Business Purposes, nieopublikowana praca doktorska, Pozna: UAM.
Westerfield, K. (1995), ,,Buiding a global workforce,
New Experiences in English International ESP Conference Valencia, Venezuela.
(padziernik 2002)

Bibliografia
Abbott, G. (1978), ,,Motivation, materials, manpower
and methods: some fundamental problems in ESP,
w: British Council, ELT Documents, 103.
Arnold, E. (1991), ,,Authenticity revisited: how real is
real? English for Special Purposes 10, 237-243.
Brinton, D.M, Snow, M.A, Wesche, M.B. (1989), ContentBased Second Language Instruction, New York: Newbury House Publishers.
Christensen, C., Moore, F. i Hansen, A. (1987), Teaching
and the Case Method, Boston: Harvard Business
School Publishing.
Dudley-Evans, T. i St. John, M. (1998), Developments in
English for Specific Purposes, Cambridge: CUP.
England, L. (1995), ,,International business and teacher
education, New Experiences in English International
ESP Conference Valencia, Venezuela.
Grosse, C.U. (1988), ,,The case study approach to teach-

Anna Bczkowska1)
Bydgoszcz

Kognitywna analiza angielskiego przyimka at

oraz jej implikacje pedagogiczne
trzeb konkretnej grupy uczniw. Nie wszystkie
konteksty bd przydatne do nauczania na kadym poziomie jzykowym. Kategorie 2, 3, 4, 7,
8, 9, 13, 17 mona wprowadzi na wyszych
poziomach jzykowych. Z kolei 1, 5, 6, 10, 11,
12, 14, 15, 16 to zagadnienia najczciej omawiane na poziomach mniej zaawansowanych.
Zdecydowana wikszo kategorii dotyczy uycia at w wyraeniach przyimkowych. Wyjtek
stanowi kategoria numer 8, ktra dotyczy uycia at w przyimkowych frazach przyczasownikowych, oraz kilka przykadw z at w wyraeniach
idiomatycznych. Wikszo kategorii dotyczy
grup wyrazw, s jednak i takie, ktre s charakterystyczne dla pojedynczych fraz; pomimo
to s wyszczeglnione jako oddzielna kategoria
ze wzgldu na istot danego problemu z punktu widzenia nauczania jzyka angielskiego.
Zatem rozrniam siedemnacie kontekstw,
w ktrych wystpuje przyimek at.

Celem niniejszego artykuu, adresowanego do nauczycieli jzyka angielskiego oraz

uczniw na poziomie rednio zaawansowanym
i wyszym, jest zaprezentowanie wybranych
kontekstw, w ktrych wystpuje przyimek at.
Ponisza analiza odwouje si do kognitywnego
podejcia do jzyka znanego jako gramatyka
kognitywna (Langacker 1987). Zaproponowane
kategorie, w ktrych wystpuje at, s wynikiem
przeprowadzonej przeze mnie analizy tego
przedimka. Niektre przedstawione konteksty
zostay ju wczeniej opisane przez innych jzykoznawcw (Dirven 1993, 1995, Lindkvist
1976, Svorou 1993). Przykady ilustrujce poszczeglne kategorie w wikszoci pochodz
z angielskich gazet oraz z korpusw jzykowych.

Analiza przyimka at

1. Czynnoci krtkotrwae

Chciaabym podkreli, e nazwy kategorii, ktre proponuj, s jedynie sugestiami

dla nauczycieli i mona je zmieni wedug po1)

Czynno krtkotrwaa moe by zilustrowana czasownikiem call (at), ktry czsto wy-

Dr Anna Bczkowska jest kierownikiem pracowni Metodyki Nauczania Jzyka Angielskiego w Katedrze Anglistyki
w Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

12

stpuje w podrcznikach do nauki jzyka angielskiego ju na niszych poziomach:

(4) He was excited at the suggestion of going

out for dinner.

(1) The train from Bydgoszcz to Pozna is

calling at Inowrocaw and Gniezno.
Pocig z Bydgoszczy do Poznania zatrzymuje si w kilku miejscowociach jedynie na
krtki postj, umoliwiajcy pasaerom wsiadanie i wysiadanie.

(5) He was excited about the prospect of

helping somebody else to achieve success.

Inny przykad wiadczy o krtkotrwaej

,,zdolnoci, takiej jak siedzenie nieruchomo
podczas sesji fotograficznej:

At moe rwnie sugerowa czynnoci

wykonywane popiesznie, np. at once, oraz
czynnoci wymagajce wykonywania serii krtkich ruchw, na przykad dab (LDOCE):
dab (at) 1. to touch lightly and quickly;
2. to apply (paint, cream, etc.) with
short tapping strokes;

2. Umiejtnoci praktyczne,
wiedza powierzchowna
(por. Dirven 1993):
Jak wida w przykadzie 6, at wystpujce
po good wyraa zwykle zdolnoci, tj. umiejtnoci
praktyczne, co ilustruje rwnie przykad 7:

(2) Move towards the centre to prevent the

stain spreading. Never rub. Dab at the stain.
Rigorous rubbing could damage the carpet.

(7) He is good at taking photographs at night.

Ten aspekt at dotyczy rwnie fraz przyimkowych, ktre s poprzedzone rzeczownikiem expert.

Czynno naga, na ktr skada si pojedynczy ruch, jest wyraona przez idiom at
a stroke (LDOEI):
at a stroke: suddenly and with a single action or
effort

(6) He is good at sitting still while being

taken a photograph.

(8) Piotr is an expert at setting the table.

W powyszym przykadzie bycie ekspertem brzmi raczej artobliwie, czynno ta bowiem nie wymaga rozlegej wiedzy teoretycznej. W celu wyraenia umiejtnoci intelektualnej (wiedzy) uyjemy przyimka in, np.

(3) Some companies are currently in trouble

because Mr. Heath changed strategy at
a stroke.

Jednorazowa, krtkotrwaa sytuacja,

w trakcie ktrej odczuwamy okrelony stan
emocjonalny w stosunku do danego obiektu,
moe by wyraona przez nastpujc grup
czasownikw, po ktrych wystpuje at: annoyed, excited, guilty, shocked, vexed (Dirven
1995:114). Czasowniki te mog rwnie czy
si z about, jednake wyraaj wwczas stany
trwajce duej ni w przypadku czynnoci wyraonych przez czasownik at, desygnuj czynnoci lub emocje rozproszone a nie ukierunkowane, oraz czsto odnosz si do stanw lub
czynnoci, ktre dopiero si wydarz, a nie do
takich, ktre ju trwaj (rys. 1).

(9) She is an expert in English medieval

literature.

3. Niedokadnatymczasowa
lokalizacja obiektw

(10) I saw Peter at the corner of Oxford Street

and Poland Street five minutes ago so he will
probably join us in a moment.

Obecno obiektu (tutaj Peter) w danym

miejscu jest krtkotrwaa, poniewa Peter przemieszcza si (jak wynika z drugiej czci zdania),
dlatego rg ulic Oxford oraz Poland, gdzie by
widziany Peter, stanowi punkt odniesienia sucy okreleniu lokalizacji obiektu jedynie w danej
chwili. Ponadto rg ulicy nie jest cile okrelony
nie ma wyznaczonego (choby umownie) promienia czy linii demarkacyjnej, ktre stanowiyby o tym, gdzie si koczy obszar nalecy do
rogu ulic. Pojcie rg ulicy pozostaje wic cakowicie subiektywne. Zatem at uywamy wwczas, kiedy lokalizacja obiektu jest nieprecyzyjna,
poniewa obiekt jest w ruchu.

Rysunek 1

13

 4. Obiekty fizyczne
Ta kategoria dotyczy obiektw, ktre
maj ontologiczne uzasadnienie, tzn. istniej
w otaczajcej nas rzeczywistoci. Przykadem
takiego obiektu moe by np. rynek:

osignicie przez rzucony obiekt (np. pik)

celu (ktrym jest na przykad osoba grajca
z nami w pik).

Inne przykady w obrbie tej kategorii,

ktre wyraaj negatywne konotacje, to at best
oraz at a pinch.

(11) I bought this dress at the local market.

Takiemu znaczeniu sowa market naley
przeciwstawi frazy in the market oraz on the
market, ktre dotycz rynku w sensie abstrakcyjnym, np. rynku komputerowego, lub wiatowego.

(15) Mary threw a beach ball to Peter.

(12) The 250-room Kensington Palace is

worth at least 20 million on the market, and
hundreds of thousands of pounds in annual
rent. (The Times, 3/06/02).

(16) Europes economic recovery is, at best,

feeble: compared with the euro area, America is now surging ahead (Independent,
5/12/2001).

7. Lokalizacja obiektw jako

punktw orientacyjnychodniesienia

5. Cel czynnoci
Niektre czasowniki poprzedzajce at,
np. aim, shoot, wskazuj na cel czynnoci. Nie
jest jednak oczywiste, czy zosta on osignity,
przyimek at bowiem ogniskuje nasz uwag na
pocztku drogi (trajektorii), ktr trzeba pokona, aby doj do celu. Trajektoria od punktu
rdowego do docelowego jest implikowana
przez to, natomiast jej ostatni etap jest podkrelany przez in:

(17) Mary and Kate are going to meet at the

bank.

Miejsce at the bank stanowi orientacyjny

punkt spotkania bank jest punktem odniesienia,
a obszar wok niego to potencjalne miejsce
spotkania. Pomimo e wielko tego obszaru moe by konceptualizowana z pewn dowolnoci,
istniej ograniczenia zewntrzne narzucone przez
topografi danego miejsca, na przykad jeli jest
ono gsto zabudowane, to bdzie wizualizowane
jako may obszar, jeli natomiast bank jest usytuowany w otwartej przestrzeni z dala od innych
zabudowa, to obszar wok niego bdzie zajmowa w naszym wyobraeniu znacznie wicej
przestrzeni. Do spotkania moe wic doj w okolicy banku, nie wiadomo jednak dokadnie, w jakiej czci obszaru przylegego do budynku. Bez
wzgldu na wielko obszaru dla naszych rozwaa wane jest, e wypowiadajc powysze
zdanie (przykad 17), lokalizujemy punkt cikoci na obszarze wok ,,banku (czyli tzw. regionie, por. Svorou 1993), a nie ,,banku jako
takim, poniewa bank jest jedynie punktem
orientacyjnym, tj. tem dla regionu. Uywajc
terminologii zapoyczonej z gramatyki kognitywnej, w obrazie, ktry tworzymy w naszej wyobrani, jest profilowany region (na rysunku zaznaczony jako obszar szary z pogrubion lini; rys. 3).

(13) a. I am aiming at getting a promotion.

b. He is going to school.
c. Playing truant may result in failing
the final exam.
Sytuacje, ktre przedstawiaj powysze
zdania, mog by zilustrowane nastpujco
(rys. 2):

Rysunek 2

6. Negatywne (skutki) czynnoci

(14) The mad crowd was throwing eggs at
the Minister of Labour.
W powyszym przykadzie at nie gwarantuje osignicia celu (tu: ministra), oznacza
bowiem jedynie, e obiekt zosta rzucony
w kierunku innego obiektu-celu. Nie oczekuje
si rwnie, e cel bdzie partycypowa w danej czynnoci, lecz raczej bdzie jej biernym
odbiorc. W przeciwiestwie do throw at fraza
throw to wyraa pozytywne asocjacje. To podkrela skuteczno zamierzonej czynnoci, tzn.

Rysunek 3.

14

 8. Ograniczone zaangaowanie
w opisywane czynnoci

jemy miejsce przy play (np. w kawiarni). Istnieje due prawdopodobiestwo, e osoby,
ktre byy at the beach, nie znajdoway si
w strojach kpielowych na piasku przy morzu
i nie korzystay z kpieli sonecznych czy morskich (chocia nie mona cakowicie wykluczy
takiej sytuacji). Gdzie si w takim razie znajdoway? Potencjalnym miejscem jest np. deptak wzdu play lub jedna z kawiarenek przy
play. Plaa zminimalizowana jest w przestrzeni
mentalnej do wielkoci punktu, poniewa prawdopodobnie obserwatorzy znajduj si w tym
momencie daleko od opisywanego miejsca lub
te tak je subiektywnie postrzegaj. Ponadto
szczegy tego miejsca nie s prawdopodobnie
tak istotne, jak inne informacje z nim zwizane.
Natomiast kiedy mwimy on the beach, tworzymy wyobraenie play widzianej z bliska, z wieloma szczegami, ktre s zwykle zauwaane,
gdy jestemy na play. Tak wic rnica midzy
tymi dwoma wyraeniami przyimkowymi zaley od naszych subiektywnych odczu co do
odlegoci, dzielcej nas od play.

(18) My little son is pecking at his lunch.

Schemat ograniczonego zaangaowania

jest charakterystyczny dla czasownikw opisujcych jedzenie lub picie, takich jak: sip, gnaw,
pick, nibble, oraz wspomniany powyej peck.
Wszystkie te czasowniki opisuj jedzenie lub
picie jako czynnoci, ktre wykonujemy niechtnie, wbrew naszej woli, bez przekonania
lub powoli i ostronie (LDOCE):
sip:
to drink something slowly, taking very
small mouthfuls;
peck: to eat only a little bit of a meal because
you are not hungry;
pick:
to eat something taking small bites and
without much interest, because you
feel unhappy;
gnaw: to keep biting something hard;
nibble: 1. to eat small amounts of food by
taking very small bites; 2. to show
slight interest in an offer or suggestion;
Czasowniki te mog wyraa zarwno
pozytywne, jak i negatywne konotacje. Na
przykad sip, ktry desygnuje czynno picia
maymi yczkami, moe si kojarzy z degustacj, czyli czynnoci przyjemn.

Rnic znaczeniow kodowan przez te

dwa wyraenia przyimkowe ilustruj ponisze
rysunki:

(19) Mark sipped at his old French wine with

pleasure.

Moe on jednak rwnie sugerowa

uczucie niemiaoci lub ostronoci:

Rysunek 4

(20) Mary sipped at her hot tea.

Podobnie w przykadzie (24) miasto Lizbona stanowi jedynie may punkt mapy, ktry
stworzylimy w portretowanej scenie mapa to
rozlegy kontekst, ktry skada si z wielu podobnych punktw, a Lizbona jest jednym z nich,
wsptworzc w ten sposb cay obraz-map.
Konsekwencj miniaturyzacji miasta z jego realnych rozmiarw do punktu na mapie jest dystans (wirtualny) midzy obserwatorem a obserwowanym obiektem, co w jzyku jest kodowane przez przyimek at. Z tego powodu w poniszym przykadzie (24a) zastosowano at Lisbon zamiast bardziej typowego in Lisbon (24b).

Takie czasowniki, jak peck czy pick sugeruj czynnoci zdecydowanie nieprzyjemne
najczciej przymus jedzenia wbrew woli jedzcego. Na przykad:

(21) When people lose their appetites they

pick at their food.

Ograniczone zaangaowanie w wykonywane czynnoci moe rwnie oznacza krtkie,

szybkie i powierzchowne ruchy (por. 1.), co
moe by wyraone na przykad czasownikiem
nibble (por. definicj powyej).
9. Miejsca postrzegane jako punkty

(23) We lost my wedding ring in the sand on

the beach.

(22) Someone stole their car while they were

at the beach (FC Gold, s. 155).
W wyraeniu at the beach konceptualizu-

15

(24) a. But although the Stockholm summit

in March this year emphasised the strategy
agreed at Lisbon, progress has been minimal
(Economist, 171201).

b. The train arrived in Lisbon.

Punkt zwrotny stanowi may fragment
ilustrujcy krtkotrwae zdarzenie na naszej linii
czasu, ktr skonstruowalimy w naszym umyle. I w tym przykadzie konceptualizator wyranie ,,oddali si od opisywanego obiektu,
umieszczajc go w szerszym kontekcie (rys. 5):
Rysunek 6
Rysunek 5

12. Profilowanie funkcji opisywanych

obiektw (Lindkvist 1976: 266)

(25) The picture is confusing, encouraging

some at least to hope that the economy is
now at a turning point and that the bad
news will be only temporary (Economist
17/12/01).

10. Wydarzenia

(26) I saw Mary at the funeral yesterday

afternoon.

(30) Tom is sitting at the kitchen table eating

his breakfast.

(31) Mr Smith is sitting by the desk. He is

waiting for Jacks article.

13. Wyraanie emocji

Przyimek at wystpuje po czasownikach
wyraajcych emocje, np. shocked at, jump at,
amazed at, surprised at.

11. Podkrelenie kontrastw

(27) It is difficult to arrange anything at the
local level and much easier at the ministerial
level.

(32) Peter was amazed at his new colleague

Kate.

Funkcja at w takich frazach to profilowanie celu czynnoci (tutaj emocji). Warto zauway, e cel wyraanych emocji stanowi jednoczenie ich rdo (Dirven 1993: 93) (rys. 7),
tzn. Kate wywara takie wraenie na Piotrze, e
by on ni zachwycony. Stan emocjonalny Piotra zosta ,,przesany do Kate.

W przeciwiestwie do at the level, ktre

wyraa kontrast midzy opisywanym poziomem a innymi bdcymi powyej lub poniej,
on the level podkrela zbieno opisywanych
obiektw z innymi bdcymi na tym samym
poziomie, co wida wyranie w poniszym
zdaniu:

(29) Jack is sitting at his desk. He is busy

finishing his last article.

W pierwszych dwch przykadach przedmioty, przy ktrych siedzi osoba (table, desk),
s wykorzystywane zgodnie ze swoim przeznaczeniem (kitchen table do jedzenia; desk do
pisania, uczenia si itp.). W ostatnim przykadzie czytamy, e opisana osoba nie siedzi za
biurkiem pracujc, lecz przy biurku, oczekujc
na inn czynno. Z tego powodu uycie przyimka at w trzecim przykadzie jest wykluczone.

At uywamy rwnie w celu okrelenia

lokalizacji wydarze, takich jak: at a party, at
a funeral, at a wedding, at the exam, at the
meeting itp. Dokadna lokalizacja osb biorcych udzia w wydarzeniach nie jest wyraona
bezporednio, dlatego nasze wyobraenie miejsca (np. przyjcia) jest nieprecyzyjne. Nie to
jest jednak najwaniejsze (tj. profilowane). Profilowani s bowiem sami uczestnicy zdarze.
Z tego powodu nie jest moliwe okrelenie
miejsca (w sensie fizycznym) pobytu Mary
w zdaniu powyej lub nie jest takie wyrnienie
konieczne dla portretowanej sceny.

(28) All the students in my class are more or

less on the same language level.

Rysunek 7

16

tunity, to be surprised at seeing somebody at

a party) lub czynnoci (np. to point a gun at
somebody) (por. 1.).
Przyimki at i in mog wystpowa we
frazach z tym samym czasownikiem (np. delight
in/at), jednak zmienia si wwczas ich znaczenie. Jest wic niezwykle wane, aby nie przypisywa wyrazom tylko jednego z przyimkw,
z ktrymi mog wchodzi w zwizki.

We frazach z czasownikami, ktre nie

wyraaj emocji, po czasowniku rwnie wystpuje at, pomimo e rdo i cel to dwa rne
obiekty (rys. 8).

(33) Mark pointed his gun at Paul.

14. Czynnoci o niskiej frekwencji,

czsto wykonywane niesystematycznie
lub chaotycznie: at times, at intervals, at
random;

Rysunek 8

Bez wzgldu na to, czy rdo i cel stanowi ten sam czy rne obiekty, cel (np. Paul)
pozostaje oddalony od sprawcy (Mark). Dla
kontrastu moemy porwna uycie at oraz in
we frazach z czasownikami wyraajcymi emocje (np. delight, rejoice, revel, triumph; por.
Dirven 1993: 94):

15. Rytm, prdko: at a speed, at

a rate, at (regular) intervals, at once;
16. Nieokrelono dotyczca czasu:
at a later time, at a future date, at the
earliest, at an early stage, at first;

(34) Mark delights in my sister, which makes

my mother very happy.

17. Trudno w wykonaniu czynnoci:

at a pinch, at most, at best.

Przyimek in podkrela wiksze zaangaowanie sprawcy (tutaj: zainteresowanie i podziw) w osignicie celu (my sister). Warto
przypomnie, e prototypowe znaczenie in lokalizuje sprawc (trajektor) wewntrz celu
(landmark), co w przykadzie (34) podkrela
silne emocje trajektora (tj. zmian jego struktury) wywoane pod wpywem rodowiska
landmarka. Trajektor bowiem jest ,,otoczony
landmarkiem i pozostaje w obrbie jego dziaania (rys. 9).

Znaczenie at

Podsumowujc, moemy zauway, e

przyimek at czsto wyraa negatywne konotacje:

Rysunek 9

Jak wynika z powyszych schematw, at

implikuje dystans midzy trajektorem i landmarkiem, podczas gdy in, ilustrujc ,,wchonicie trajektora przez landmark, sugeruje blisko. Ponadto czasowniki, ktre wchodz
w zwizki z przyimkiem in, wyraaj czynnoci
lub stany emocjonalne raczej dugotrwae (np.
rado z odniesionego sukcesu). Czasowniki,
ktre cz si z at, z kolei, sygnalizuj krtkie
stany (np. zaskoczenie: to jump at an oppor-

Negatywne konotacje:

1. Czynnoci krtkotrwae (call at), czynnoci

wykonywane popiesznie (at once), serie
krtkich ruchw (dab at) lub czynno naga
skadajca si z pojedynczego ruchu (at
a stroke), jednorazowa sytuacja (surprised
at); krtkotrwaa zdolno (good at sitting).
2. Umiejtnoci praktyczne nie wymagajce
dogbnej wiedzy teoretycznej (expert at).

17

3. Niedokadna i/lub tymczasowa lokalizacja

obiektw (at the corner).
5. Nieosignity cel czynnoci (attempt at).
6. Czynnoci negatywnenaganne (throw at).
7. Punkt orientacyjny, a nie cel sam w sobie
(lets meet at the bank obszar wok banku
nie jest zdefiniowany).
8. Ograniczone zaangaowanie w opisywane
czynnoci (sip at).
9. Dystans midzy konceptualizatorem a obiektem konceptualizowanym (at Lisbon).
10. Wydarzenia, ktrych lokalizacja w wiecie
fizycznym jest nieprecyzyjna lub te nie
jest najistotniejsza (tj. profilowana) (at
a party).
13. Czasowniki wyraajce krtkotrwae emocje (surprised at).
14. Czynnoci o niskiej frekwencji, wykonywane niesystematycznie lub chaotycznie (at
random).
16. Nieokrelono czasowa (at a later time).
17. Trudno w wykonywaniu czynnoci (at
a pinch).

Implikacje pedagogiczne

Powysza analiza kognitywna wybranych kontekstw, w ktrych wystpuje at, ma

stanowi pomoc dla nauczyciela jzyka angielskiego. Wydaje si, e moe ona odpowiedzie
na wiele pyta dotyczcych uycia tego kopotliwego przyimka, pyta, ktre prawdopodobnie nurtuj nie tylko uczcych si jzyka, ale
rwnie samych nauczycieli. Wtpliwoci nauczycieli mogy powsta w czasie, kiedy sami
uczyli si jzyka angielskiego i nie otrzymywali
wyczerpujcych lub przekonujcych odpowiedzi na pytania zwizane z tym przyimkiem.
Brak wnikliwej analizy znacze konceptualnych
przyimkw w duej mierze wynika ze stanu
bada jzykoznawczych oraz zainteresowa jzykoznawcw trzydzieci czy nawet pitnacie
lat temu. Wwczas prym bowiem wiody badania nad skadni, a dopiero pniej (w latach
80. i 90.) nad zwizkami frazeologicznymi i kolokacjami. Badania te jedynie w wybranych
orodkach byy prowadzone w duchu teorii
jzykoznawstwa kognitywnego. Wraz z rosnc
popularnoci tej teorii wrd samych jzykoznawcw mona zauway coraz wiksze zainteresowanie przekadaniem jzykoznawstwa kognitywnego na nauki stosowane. Niedawno (w
roku 2001) ukazay si dwa tomy z zakresu
Applied Cognitive Linguistics, pod takim wanie
tytuem, w ktrych podstawowe zaoenia jzykoznawstwa kognitywnego posuyy jako podstawa do rozwaa na temat akwizycji jzyka
pierwszego (tom I) oraz do zalece dotyczcych
dydaktyki jzyka obcego (tom II). Zastosowanie
jzykoznawstwa kognitywnego w dydaktyce byo ju wczeniej sygnalizowane przez Taylora
(1993), ktry zaproponowa gramatyk pedagogiczn nawizujc do jzykoznawstwa kognitywnego. Do takiego rozumienia gramatyki pedagogicznej odwouje si rwnie niniejszy artyku.

Inne uycia:
4. Obiekty istniejce w wiecie fizycznym (at
the market).
11. Podkrelanie kontrastw (at the ministerial
level).
12. Profilowanie funkcji obiektw (sit at the
table).
15. Wyraanie rytmu lub prdkoci (at a high
speed).

Naley pamita, e powyszy schemat

nie obrazuje prototypowego znaczenia przyimka at wraz z jego wszystkimi uszczegowieniami i rozszerzeniami, lecz stanowi pewne
uproszczenie podsumowujce znaczenia konceptualne at opisane w niniejszym artykule.
Schemat ten ma suy jedynie przekazaniu
wyej opisanej charakterystyki at w prosty
sposb, tak aby pomimo pominicia wielu
istotnych szczegw (z punktu widzenia jzykoznawstwa kognitywnego), mona byoby
zauway pewn cz wspln charakterystyczn dla wikszoci kategorii. Takie celowe
uproszczenie uatwia bowiem zapamitanie
oglnych cech potencjalnych kontekstw,
w ktrych at moe by uyty, a tym samym
wspomaga zapamitanie znaczenia przyimka
at przez uczniw.

Bibliografia
Acklam, R. i Burgess, S. (2000), First Certificate Gold,
Harlow: Pearson Education.
Dirven, R. (1993), ,,Dividing up physical and mental
space into conceptual categories by means of English
prepositions, w: C. Zelinsky-Wibbelt (ed.). The Semantics of Prepositions, Berlin: Mouton de Gruyter.
Dirven, R. (1995), ,,The construal of cause: the case
of cause prepositions w: J.R. Taylor and R.E. Mac-

18

Laury. (eds). Language and the Cognitive Construal of the

World, Berlin: Mouton de Gruyter.
Langacker, R. (1987), Foundations of Cognitive Grammar,
Vol. I. Stanford: Stanford Univeristy Press.
Lindkvist, K-G. (1976), A Comprehensive Study of Conceptions of Locality in which English Prepositions Occur.
Stockholm: Almqvist and Wiksell.
Ptz, M. i S. Niemeier. (eds.), (2001), Applied Cognitive
Linguistics I: Theory and Language Acquisition, Berlin:
Mouton de Gruyter.
Ptz, M. i S. Niemeier. (eds.), (2001), Applied Cognitive
Linguistics II: Language Pedagogy, Berlin: Mouton de
Gruyter.

Svorou, S. (1993), The Grammar of Space, Amsterdam:

John Benjamins.
Taylor, J.R. (1993), ,,Some pedagogical implications of
cognitive linguistics w: R.A. Geiger i Rudzka-Ostyn,
B. (eds), Conceptualizations and Mental Processing in
Language, Berlin: Mouton de Gruyter.
Skrty nazw sownikw
LDOCE Longman Dictionary of Contemporary English,
1995.
LDOEI Longman Dictionary of English Idioms, 1989.
(listopad 2002)

KONKURS 2003
Tematem konkursu 2003 nawizujemy do prac prowadzonych w zespoach powoanych przy
Komisji Europejskiej opracowujcych dokument Education and training in Europe: diverse systems, shared
goals for 2010 (Edukacja i szkolenie w Europie: rne systemy, wsplne cele do roku 2010). W jednym
z zespow opracowujcych wymagania wobec nauczycieli wiele uwagi powicono spoeczestwu
wiedzy i umiejtnoci ,,odnalezienia si w nim.
Najwysz wartoci w takim spoeczestwie jest wiedza. Dostp do niej jest praktycznie nieograniczony i ma do niej kady. Kady te startuje od zera. Wiedza to nie jest co, co si dziedziczy, albo
z czym si rodzi. To jest to, co zdobywa si wasn prac. Ale dostp do wiedzy jest atwiejszy
w rodowiskach i pastwach bogatszych, bo zdobywanie jej to ksztacenie si, a jako ksztacenie wie
si ju z zamonoci spoeczestwa.
Wiedza to rwnie droga do sukcesu. Wydaje si, e bez niej nie bdzie on wkrtce moliwy.
Zdobywanie wiedzy to rwnie stres, przeradzajcy si w frustracj nie tylko, gdy inni s lepsi
i wygrywaj, ale i wtedy gdy koczymy prac w pitek wieczorem i nie wiemy co zrobi z czasem
w sobot i w niedziel. Wiedza, oprcz tego, e nas wzbogaca sieje pustk w naszym yciu, gdy dotyczy
tylko jednej dziedziny. Moe nie jest wic dobrze, gdy jest si wyspecjalizowanym tylko w jednym
przedmiocie i tylko z nim wi si nasze zainteresowania? Moe warto jest mie ich wiele?
Lekcje jzykw obcych s idealne do rozbudzania zainteresowa. Rozmawiamy przecie o tylu
rzeczach, czytamy tak rne teksty, nowoczesne podrczniki przecigaj si w atrakcyjnoci podejmowanych tematw. Napiszcie wic do nas Pastwo prac na temat:

Jak rozwijam zainteresowania uczniw na lekcjach jzyka obcego.

Nie interesuj nas jednak opisy projektw. Interesuj nas pojedyncze lekcje jedna, dwie, powicone
jakie tematyce, ktra rozwija ucznia i inspiruje go do dalszego ,,drenia tematu.
Zapraszamy do wzicia udziau w naszym konkursie.
Warunki konkursu:

praca powinna by napisana w jzyku polskim (przykady i wiczenia w jzyku obcym),

objto pracy nie moe przekracza 12 standardowych stron maszynopisu (30 wierszy 60
znakw w wierszu),
prac naley podpisa godem doczajc zaklejon kopert z imieniem, nazwiskiem i adresem,
prac prosimy przesa w dwch egzemplarzach do:
Redakcji czasopisma ,,Jzyki Obce w Szkole
Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli
Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa

termin nadsyania prac do 30 listopada 2003 roku,

jury konkursu zostanie powoane przez redakcj czasopisma,
niezalenie od nagrd, nagrodzone i wyrnione prace bd wydrukowane w czasopimie,
a honoraria autorskie zostan wypacone wedug obowizujcych stawek.

19

METODYKA
Alina Dziurgot1)
Mielec

NAMENSPIEL wiczenia z wymowy niemieckiej

Ktrzy uczniowie nie maj problemw

z wymow? Jakiemu nauczycielowi nie przeszkadza niepoprawna wymowa niemieckich nazwisk? A ciga zamiana dugich i krtkich samogosek lub w ogle brak ich rnicowania?
Jak brzmi umlauty i inne obce polskiemu jzykowi dwiki? A przecie nie tylko w yciu
codziennym, lecz take podczas obowizkowej
ju dla wszystkich matury z jzyka obcego wypowiedzi uczniw bd take oceniane pod
wzgldem poprawnoci wymowy! Bardzo sabe
wyksztacenie uczniw z zakresu fonetyki ogranicza proces uczenia si ju na pocztku poznawania nowego jzyka, gdy musi nastpi
przestawienie organw mowy na jzyk docelowy. Nawet jeeli opanuj struktury gramatyczne i zasb sownictwa w stopniu doskonaym,
to przez niemono zastosowania systemu
dwikw te umiejtnoci nie bd mogy by
w peni wykorzystane. Trudnoci wymowy, niepewno i co za tym idzie stae poprawianie
ze strony nauczyciela wpywaj hamujco na
uczenie si. Poza tym nabyte na pocztku ze
przyzwyczajenia jzykowe s w dalszym okresie nauki wyjtkowo trudne do wyeliminowania.
Trudno jest przy dwch godzinach lekcyjnych w tygodniu znale jeszcze czas na wiczenie wymowy. Na szczcie istnieje szereg
wicze, ktre naprawd pomagaj uczniom
rozrnia niemieckie samogoski zarwno
w trakcie suchania, jak i mwienia. Oto niektre z nich.
1)

Nazwiska NAMENSPIEL

Jako wprowadzenie do wicze wymowy mgby by uyty ju na pocztku kursu ten

dialog:

Wie heien Sie, bitte?

Erna Mhler.
Wie ist Ihr Familienname? Mhler.
Noch einmal bitte.
Mhler.
Wie schreibt man das?
Buchstabieren Sie!
m--h-l-e-r
Und wo wohnen Sie?
In Mnchen.
Wie ist Ihre Telefonnummer? Einen Moment, ...
Danke schn.
Bitte schn.
Auf Wiedersehen.
Themen neu 1, s. 10

Uczniowie czytaj gono dialog i maj za zadanie znale numer telefonu p. Mhler w doczonym fragmencie ksiki telefonicznej Monachium. W pracy indywidualnej zaznaczaj znaleziony numer wraz z szukanym nazwiskiem
i wpisuj cyfry numeru w odpowiednie miejsca
do dialogu. Z pewnoci zauwa (albo nauczyciel zwrci im na to uwag), e w samym
Monachium jest 10 podobnych nazwisk z rnymi samogoskami. Sprawia to zawsze cudzoziemcom ogromne trudnoci.
Nauczyciel odczytuje gono nazwiska,
a uczniowie maj je wiernie powtrzy. Na
rzutniku pisma pokazujemy ukad ust przy wymowie kolejnych samogosek i uczniowie prbuj naladowa to jak najdokadniej. Nauczy-

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w Zespole Szk Budowlanych w Mielcu.

20

Grupa poprawia, jeli trzeba, ale ekspertem jest

tu nauczyciel.
Nastpnym krokiem jest przedstawianie
si uczniw podanymi nazwiskami. Kady dostaje ,,wizytwk i powinien poprawnie wymwi ,,swoje nazwisko (Ich heie Muhler). Czasami nauczyciel musi poprawi (Nein, Sie heien
nicht Muhler, sondern Mhler). Potem uczcy
ustawiaj si w krgu i wykonuj polecenia prowadzcego (Muhler geht zu Miller). Wezwane
osoby szukaj si nawzajem i ustawiaj si obok
siebie. Caa grupa bierze aktywny udzia w tym
wiczeniu, wszyscy uwaaj i w razie koniecznoci poprawiaj si nawzajem.

ciel powinien przy tym ze szczegln uwag

akcentowa dugie i krtkie samogoski. Pomoe w tym ruch rki lub rk:
Przy krtkich
samogoskach:

Przy dugich
samogoskach

Miller

Mieler

Uczniowie te mog ruchem rki pomaga sobie w prawidowej artykulacji, ewentualnie w zapamitaniu. Nauczyciel zachca pozostaych uczniw do wspdziaania i uwiadamia im, e uczymy si rwnie za pomoc
sygnaw wzrokowych i ruchowych. Te ostatnie
zostaj nam szczeglnie dugo w pamici.
Uczniowie otrzymuj kart pracy nr 1.
S na niej zebrane wszystkie nazwiska monachijskiej ksiki telefonicznej w okrelonym
porzdku. Z lewej strony samogoski dugie,
z prawej krtkie. Nauczyciel czyta wyrywkowo
pojedyncze nazwiska, uczniowie pokazuj je
dugopisem na swoich kartach. Sprawdzenie
nastpuje przez wskazywanie na folii kolejno
przeczytanych.

Czas sprawdzenia
Przeprowadzamy test nr 1. Uczniowie
suchaj nauczyciela czytajcego 10 wybranych
nazwisk w dowolnej kolejnoci i wpisuj na
swojej karcie odpowiednio numery 1-10. Sprawdzamy znowu nazwiska na ulicy. Ochotnik dyktuje nazwiska zgodnie z zanotowan przez siebie kolejnoci, drugi ukada kolorowe numerki
przy waciwych nazwiskach. Grupa kontroluje,
koryguje, dyskutuje, porwnuje ze swoimi wynikami. Kady ucze moe oczywicie zachowa
swoje wyniki jedynie dla siebie. Nauczyciel ma
list odczytywanych nazwisk by mc poprawia
ich wymow i wyjania nieporozumienia.
Jeeli pojawi si w grupie okrelone
problemy, np. uczestnicy nie sysz lub nie
rozrniaj dwikw i , uywamy do pomocy dwukolorowych kartek sygnalizacyjnych.
Nauczyciel kadzie na pododze t kartk
obok nazwiska Mller, a czerwon obok Mller.
Uczniowie powtarzaj za nauczycielem poszczeglne sowa. Jeeli to jeszcze nie pomaga, wszyscy otrzymuj kartki w tych dwch kolorach.
Gdy nauczyciel woa Mller, powinni podnie
t kartk. Kiedy powie Mller podnosz
czerwon. wiczenie powtarzamy tyle razy, a
wszyscy s w stanie dobrze usysze rnic.
Nastpne wiczenie nie tylko utrwala
wymow, ale te i sownictwo. Uczniowie buduj zdania z t samogosk, ktra znajduje si
w ,,ich nazwisku. Mona tu powtrzy wedug
potrzeb sownictwo z zakresu ubrania, jedzenia,
podry itp. Prowadzcy rzuca pieczk. Ten,
kto zapie pik, buduje zdanie. Na przykad:
Herr Miller isst gern Kirschen. Herr Muhler isst
gerne Kuchen. Herr Ma
hler isst gerne Kse.

Karta pracy nr 1 Lista nazwisk

Lang

Nr.

Kurz

Maler

Maller

Mieler

Miller

Mehler

Meller

Mhler

Mller

Mohler

Moller

Muhler

Muller

Mhler

Mller

Mhler

Mller

Meiler

Meuler

Mauler

Muler

Nr.

Nauczyciel buduje na pododze ,,ulic

nazwisk. Kade nazwisko jest wydrukowane
na oddzielnej kartce A4 i uoone w tym samym porzdku na pododze jak na karcie nr 1.
Uczniowie ustawiaj si wok tej ,,ulicy. Kiedy nauczyciel odczytuje jedno nazwisko, stojcy
najbliej ucze staje na danej kartce z usyszanym nazwiskiem wasnym butem. Kartki szybko
si brudz, ale za to mamy lepsze rezultaty.

21

4. Inne pomoce:
yk wody i niemieckie ,,r (jzyczek pracuje),
przedstawienie graficzne (ukad ust,
podniebienie itd.),
rka jako zewntrzny jzyk i gimnastyka
rk,
gimnastyka gosek.

Herr Mller fhrt nach Mnchen. Herr Mieler

fhrt nach Kiel. Herr Mhler fhrt nach Kln.
Herr Mller trgt gern Mtze. Herr Mahler trgt
gern Schal. Herr Mohler trgt gern Hose.
Nadchodzi czas testu nr 2. Nauczyciel
dyktuje nazwiska, uczniowie wpisuj numery 110 na drugiej czci karty 1. Kontrol przeprowadzamy w ten sam sposb, a jeeli mamy
wraenie, e ponownie pojawiaj si problemy,
uywamy kartek sygnalizacyjnych. Wskazane
jest porwnanie rezultatw. Zazwyczaj uczniowie sami chwal si swoimi postpami. Im
czciej powtrzymy ten test, tym wyniki bd
trwalsze.
Na koniec wspaniay rap:

Ch. Ulreich, Lernerzentrierter Unterricht, Mnchen 1999, s. 1

Na rzutniku pojawia si schemat umieszczenia jzyka w czasie artykulacji. Nauczyciel

wymawia poszczeglne dwiki, uczniowie je
powtarzaj.

Guten Tag!

Tag. Wie
heien Sie?
Ich heie Miller.
Muller?
Nein, Miller ist mein Name. Miller! Meller?
Nein, Miller ist mein Name. Miller! Mller?
Nein, Miller ist mein Name!
Miller?
Genau!

Schemat umieszczenia jzyka w czasie artykulacji samogosek Moment mal, s. 112.

Tangram 1A, s. 11

Artykulacja

Gimnastyka rk

Uczniowie mwi i poruszaj rk naladujc nauczyciela. Ucz si atwiej waciwej

wymowy przy pomocy ruchw caego ciaa.

W artykulacji chodzi o wiadome zaangaowanie caego ciaa w czasie mwienia. Mwienie jest wspprac jzyka, ust, warg, jamy
nosowej, ustnej, gardowej, wizade gosowych, jzyczka, podniebienia, nagoni, krtani
itd. Nie tylko widzimy ruch organw mowy, ale
moemy go te uwiadomi sobie przez dokadny opis i naladowanie. A oto kilka sposobw,
jak mona to robi.

oben
i

u
in der
Mitte

vorne

1. Widzimy oczyma: czytanie z ust, spogldanie do lusterka, mwienie z otwartymi

ustami.
2. Dotyk rkami: odczuwanie ruchw artykulacyjnych za pomoc doni (do na
nosie, przed ustami, pod szczk doln, na
jabku Adama, sony paluszek w ustach).
3. Dotyk jzykiem: wysunicie jzyka, uywanie cukru i soli, pieczki, korka dla
wskazania pooenia jzyka.

o
hinten

a
unten
Arm-Gymnastik Ch. Ulreich, Lernerzentrierter, s. 9

Na folii ,,Ukad ust uczniowie widz,

jak powinny wyglda usta przy poprawnej
wymowie wszystkich samogosek.

22

wiczenia w rozpoznawaniu
dwikw

Dla oywienia lekcji mona wprowadzi

wiczenia rozumienia ze suchu. Mamy do dyspozycji kurs wymowy Ausspracheschulung
Deutsch2), ktry mona bezpatnie zamwi dla
szkoy przez Instytut Goethego. Zawiera on
oprcz 9 kaset ze wspaniaymi wiczeniami
rwnie folie z ukadem ust przy wymowie
wszystkich dwikw niemieckich oraz mnstwo
wicze fonetycznych pomagajcych cudzoziemcom w likwidowaniu kopotw z odmienn wymow.

Ukad ust przy wymowie samogosek Ch. Ulreich, Lernerzentrierter ..., s. 8

Kontroluj prawidowy ukad swoich ust w lusterkach. Nauczyciel odmienia czasownik i jednoczenie wykonuje odpowiedni ruch rk.
Uczniowie powtarzaj odmian czasownika, naladujc odpowiadajce im ruchy rk.
Pomoc przy koniugacji
a

e-ie

ich fahre du fhrst, er fhrt

ich lese

du liest

Pomoc przy tworzeniu liczby mnogiej

Singular

Plural

die Mutter

die Mtter

Folia z ukadem ust przy dwiku ,,e ,,Ausspracheschulung Deutsch...

Nauczyciel zaczyna od pierwszej osoby

liczby pojedynczej: ich lese i wszyscy pokazuj
rk pooenie e (patrz Arm-Gymnastik). Nastpnie nauczyciel pokazuje rk pooenie i,
a wszyscy uczniowie odmieniaj dalej: du liest.

Kada lekcja rozpoczyna si krtkim wierszykiem lub przysowiem, w ktrym stosunkowo czsto wystpuje dana goska. Uczniowie je
powtarzaj i staraj si zapamita wtedy
poytek jest jeszcze wikszy. Oto jeden z przykadw:

Czytanie z ruchu ust

(bezgona mowa)

Hhner haben mde Flgel

Sitzen lieber auf dem Hgel
Bei dem brigen Geflgel.

Nauczyciel mwi Ich fahre nach ...... (dalej bezgonie). Uczniowie czytaj z ruchu ust.
Kto zgadnie poprawnie moe sam zbudowa
podobne zdanie, zmieniajc miejscowo. Albo: Ich esse gern ....... Ich wnsche mir einen .....
Warto wskaza rnice i potencjalne rda bdw w pewnych typach sw:

Wprawdzie rymy te s przedstawiane w jzyku

dziecinnym, lecz powtarzanie ich sprawia przyjemno take dorosym.
Waniejsze bd jednak te wiczenia,
ktre trenuj u uczniw umiejtno suchania ze zrozumieniem. Ucze musi nie tylko
rozpozna waciw gosk, ale te rozrni j
wrd podobnie brzmicych. wiczenia skada-

pisz Hand, Strae

sysz Hant, Schtrae
2)

H. Gbel (1985), Ausspracheschulung Deutsch, Inter Nationes.

23

j si z nastpujcych po sobie podobnych

sw, rnicych si przewanie jednym fonemem.

Nauczyciel podaje polecenia syszane na

kasecie po polsku, czyta przykad i kae zakreli odpowiedni liter na schemacie odpowiedzi. Gdy uczniowie opanuj technik
Whrend bei der bung 1 das
wykonywania wiczenia, nie trzeba
wird in der bung 2 der
Wort aus einer Reihe von drei
entsprechende Laut aus vier
ju zatrzymywa kasety. Sprawdzenie
Wrtern wiedererkannt werden Beispielen diskriminiert:
poprawnoci arkuszy ewaluacyjnych
muss:
Wo hrst du das lange ?
nastpuje bd to bezporednio przez
Wo hrst du das erste Wort
nauczyciela, bd to wsplnie w pracy
wieder?
w parach lub nawet samodzielnie
1. Zge: Ziege- zge- Zge
1. Zge-: Ziege- zge- Zge
w formie samokontroli. Umoliwia to
zaczona folia z zaznaczonymi po2. splen: splen- splen2. Tren- Touren- Tierenprawnymi odpowiedziami. Nauczyciel
spielen
Tren
moe wywietli foli na rzutniku pis3. er lgt: er lgt- er liegt3. liegen- lgen- lgenma lub pooy j jako szablon na
er legt
legen
pracy kadego ucznia i przekona si
4. du st: du siehst-du st4. Hte- Htte- Tte- Btte
od razu o poprawnoci wykonanego
du st
wiczenia. Bezporednia ocena okazuje
5. Tre: Tre- Tiere- Tre
5. Bhnen-Buhnen-Bienensi tu szczeglnie efektywna. W sporBhnen
nych kwestiach mona powtrnie
przesucha tam.
6. fhlen: fhlen- fielen- fllen
6. fhlt- fllt- fehlt- fhlt
Powysze wiczenia rni si
,,Ausspracheschulung Deutsch von H. Gbel, Inter Nationes 1985
od innych tego rodzaju poniewa:
pary kontrastujcych wyrazw s dobrane
Mog by wykorzystywane zarwno jako wiw sposb wiadomie zawony, tzn. ucze
czenie, jak i test sprawdzajcy rozumienie ze
musi usysze nawet subtelne rnice,
suchu.
liczba przykadw w kadym wiczeniu jest
Ucze posiada arkusz ewaluacyjny, idenniewielka, poniewa moliwoci koncentrotyczny dla kadej lekcji. Wprowadzajc seri
wania uwagi s ograniczone,
wicze nieodzowne bdzie wykonanie kilku
do wicze wybrano moliwie czsto uywaprzykadw wsplnie na tablicy.
ne sowa, ktre powtarzaj si czsto w innych wiczeniach.
Kade z podanych w ksice wicze moe
sta si te bodcem dla nauczyciela do tworzenia
alternatywnych przykadw (na podstawie pokazanych tu modeli) i zajmowania si innymi ni tu
podanymi, problemami fonetycznymi stosownie
do potrzeb konkretnych uczniw. Celem nauczania nie moe by bowiem perfekcyjno opanowania nieistniejcego mwionego jzyka literackiego, ale tego ywego, ktry syszymy w rnych
miejscach rnych krajw niemieckojzycznych.
Nauczyciel powinien pamita przy tym, e
wiczenie wymowy nie moe tylko by celem
samym w sobie, lecz winno przyczynia si do
moliwie bezbdnej, pozbawionej niepotrzebnych zakce komunikacji.
Bibliografia:
Arkusz ewaluacyjny ,,Ausspracheschulung Deutsch von
H. Gbel, Inter Nationes 1985, s. 98.

H. Aufderstrae, H. Bock, M. Gerdes, J. Mller, H. Mller,

(2000), Themen neu 1, Max Hueber Verlag, Ismaning.

24

I. Alke, R. Dallapiazza, E. Jan, D. Maener (1999), Tangram 1A, Max Hueber Verlag, Ismaning.
H. Gbel (1985), Ausspracheschulung Deutsch, Inter Nationes.

M. Mller, P. Rusch, T. Scherling, L. Wertenschlag, H. Wilms

(1997), Moment mal! 1, Mnchen: Langenscheidt.
Ch. Ulreich (1999), Materialien aus dem Seminar ,,Lernerzentrierter Unterricht, Mnchen.
(marzec 2003)

Izabela Bawej1)
Bydgoszcz

Nauczmy uczniw si uczy Jak atwiej zapamita

nowe swka
Pracujc jako nauczyciel jzyka niemieckiego zauwayam, i w kadej klasie s uczniowie, ktrzy nie lubi tego przedmiotu tylko
dlatego, e maj trudnoci z jego nauk. Aby
lepiej zrozumie modzie i jej problemy, wystpujce w trakcie nauki jzyka niemieckiego,
przeprowadziam anonimow ankiet wrd
uczniw dwch wybranych klas (I klasa
2 godz. jzyka niemieckiego tygodniowo i III
klasa 4 godz. jzyka niemieckiego).
Na pytanie: Czy nauka jzyka niemieckiego jest wana i potrzebna? wszyscy badani
odpowiedzieli tak. Uczniowie pierwszej klasy
uzasadniali to m.in. w ten sposb: ,,Przyda si
w yciu, w wyjazdach za granic, ,,Aby znale
prac, ,,Umoliwia poznanie i zrozumienie ludzi
z innych krajw, ,,Mog korzysta z obcojzycznych informacji w Internecie, oglda telewizj
satelitarn. Uczniowie trzeciej klasy pisali,
m.in.: ,,Poniewa czowiek czuje si mdrzejszy,
,,Nauka jzykw ma przyszo, ,,Bez znajomoci jzykw obcych nie znajd dobrej pracy,
,,Daje moliwo poznania obcych krajw i zawierania nowych znajomoci, ,,Bo Polska wchodzi
do Unii Europejskiej, ,,Znajomo jzyka wie
si z rozwojem wiedzy i osobowoci, ,,Dla wasnej satysfakcji, ,,Uatwia kontakt ze wiatem,
,,Mog by samowystarczalna poza krajem, nie
potrzebuj tumacza.
Poniewa liczyam si z tak moliwoci, i uczniowie udziel twierdzcej odpowiedzi, postanowiam dowiedzie si, jakie czynniki hamuj motywacj licealistw do nauki
jzyka naszych zachodnich ssiadw. Informacj te uzyskaam, zadajc pytanie: Z niej poda-

O tym, e znajomo jzykw obcych

jest podstawow umiejtnoci, jak powinien
posiada kady mody czowiek, nie trzeba nikogo przekonywa. Wiemy rwnie, e nauka
jzyka jest wieloletnim procesem wymagajcym duego wysiku i skadajcym si z niezwykle zoonych mechanizmw. Dlatego zarwno uczcy si, jak i nauczajcy jzykw
obcych poszukuj sposobw, ktre uatwiyby
i usprawniyby zapamitywanie informacji obcojzycznych.
W niniejszym artykule chciaabym podzieli si moimi dowiadczeniami zdobytymi
podczas pracy z modzie licealn, pokazujc,
jak mona nauczy uczniw uczenia si niemieckiej leksyki przy wykorzystaniu technik mnemonicznych. Poniewa istotnymi czynnikami
w procesie uczenia si jzyka s motywacja,
sposb uczenia si oraz pami, swoje rozwaania rozpoczn od krtkiego wyjanienia ich
istoty.

Motywacja

Jednym z czynnikw warunkujcych sukces w nauce jzyka obcego jest waciwa motywacja ucznia, czyli wewntrzny impuls, potrzeba czy ch poznawania jzyka, pogbiania
jego znajomoci i pokonywania wszelkich trudnoci na drodze do jego opanowania. Modzie
powinna by wiadoma tego, jakie korzyci
moe da jej znajomo jzyka obcego, a co
traci, jeli zaniedba jego nauk.
1)

Autorka pracuje w Instytucie Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

25

nej grupy wybierz czynnik, ktry najsilniej zniechca ci do nauki jzyka niemieckiego: trudno
tego jzyka; sposb prowadzenia lekcji; tre
i ukad podrcznika; brak poczucia sukcesu w nauce; inne ...... (za Komorowska, 1978). Okazao
si, e wikszo ankietowanych najmocniej
zraa trudno jzyka niemieckiego, np. nauka
sownictwa (,,Niektre swka s za dugie i trudno si ich nauczy, ,,Niemcy maj takie trudne
sowa, ,,Nie potrafi zapamita tak dugich
wyrazw, ,,Angielski jest atwiejszy, bo tam nie
ma takich dugich swek, ,,Musz bardzo dugo
powtarza niemieckie swka, eby je zapamita, ,,Potrzebuj duo czasu, eby nauczy si
na pami wszystkich wyrazw, ,,Rodzice musz
mnie odpytywa ze swek przed kad klaswk). Uczniw demotywuje rwnie brak poczucia sukcesu w nauce. Wielu licealistw uwaa, e nie robi postpw lub wykazuje ich brak.
Warto doda, i win za taki stan rzeczy badani
obarczaj gwnie samych siebie, zarzucajc
sobie za may wkad w efektywno wasnej
pracy.
Zjawisko osabienia motywacji w procesie nauki jzyka obcego jest bardzo czste. Wiele osb uczy si jzyka przez kilka tygodni lub
miesicy. Nie mogc si w nim poprawnie
porozumie, zniechcaj si do dalszej pracy.
Osoby te mwi: ,,Ucz si, ucz i co z tego, jak
ja tyle rzeczy nie rozumiem, ,,Nie rozumiem
wiadomoci w telewizji, ,,Mam problemy z przeczytaniem niemieckiej gazety lub ksiki, ,,Jak
rozmawiaem z Niemcem, to nie widziaem, co on
do mnie mwi. Musimy pamita, e nauka
jzyka obcego w warunkach szkolnych to dugotrway i trudny proces, a jzyka nie mona
nauczy si tak szybko i tak samo, jak np.
historii czy biologii.

o maej intensywnoci, cz organizacji tego

procesu spada na ucznia, ktry musi sam opanowa znaczne iloci nowych jednostek leksykalnych. Kady obszerniejszy sownik dwujzyczny zawiera od kilkunastu do kilkudziesiciu
tysicy wyrazw. Liczba ta w znacznej mierze
dziaa zniechcajco i stwarza wraenie, e
przyswojenie sobie jzyka obcego jest niezwykle trudne i wymaga caych lat mudnej nauki.
Na drodze do sukcesu nie moe wic
zabrakn uatwiajcych nauk rad nauczyciela.
Poniewa modzie uwaa, e jzyk niemiecki
jest w porwnaniu z innymi przedmiotami trudny do opanowania, postanowiam przekona
moich uczniw, e tak nie jest i kady moe
nauczy si mowy Goethego. Potrzebna jest
tylko systematyczno i odpowiednia metoda
pracy.
Uczenie si jest aktywnym procesem,
ktry uczcy si musi w duej mierze sam
przeprowadzi. Poniewa proces przyswajania
informacji inaczej przebiega u kadego ucznia,
nawet jeli materia jzykowy jest identyczny,
istotne znaczenie ma organizacja jego nauki
i sposb zapamitywania. Kady z nas uczy si
nieco inaczej, wypracowujc sobie okrelon
metod lub metody pracy. Wasna strategia
pozwala za kierowa procesem swojej nauki
i by odpowiedzialnym za swoje postpy.
Rampillon (1985) definiuje strategie jako techniki uczenia si, techniki pracy, czyli
procesy ktre uczcy si stosuje wiadomie
i planowo, aby przygotowa si do nauki jzyka
obcego, aby mc tym procesem kierowa i go
kontrolowa.
Strategie naley rozumie zatem jako
planowe czynnoci, ktre podejmujemy mniej
lub bardziej wiadomie celem jakiego dziaania. W odniesieniu do procesu nauki jzyka,
strategie to podejmowane dziaania, ktrych
celem jest szybkie przyswojenie, trwae przechowywanie, sprawne i poprawne stosowanie
okrelonej struktury jzykowej.
Dlatego chciaam, aby moi uczniowie
poznali i wypracowali sobie wasne techniki
uczenia si, pozwalajce szybciej, lepiej i efektywniej przyswaja okrelone wiadomoci, by
w ten sposb mogli ,,kierowa procesem wasnej nauki, zwaszcza poza szko, gdy nie ma
nauczyciela, ktry mgby pomc. Warto tu
doda, e strategie wspomagaj nasze procesy

Strategie w nauce jzyka

Jak wspomniaam, niema trudno

w nauce jzyka niemieckiego sprawia moim
uczniom leksyka, czyli zapamitywanie znacznej liczby sw i zwrotw. Praca nad przyswajaniem sownictwa przez uczcego si jest mozoln, ale istotn czci procesu nauki kadego
jzyka obcego. Poniewa nauczanie jzyka obcego w polskiej szkole jest nadal nauczaniem

26

procesowi powtarzania i s one w niej przechowywane od kilku minut do wielu lat. Zapominanie w tym przypadku wie si nie
z wymazaniem wiadomoci i zanikaniem ladw pamiciowych, ale z utrat dostpu do
tych wiadomoci na skutek braku potrzebnych
informacji wywoawczych (za KurczPolkowska,
1990).
Jak wynika z powyszego, zapominamy
nie dlatego, e zapomnielimy, ale dlatego, e
nie potrafilimy ,,dosta si do potrzebnych
informacji. Posu si tu przykadem. Na pewno kady z nas spotka si ju z tak sytuacj, e
na egzaminie czy sprawdzianie nie potrafi odpowiedzie na jakie pytanie, a pniej odpowied sama przychodzia mu do gowy. Nie
wystarczy zatem umie, trzeba jeszcze zna sposb, jak si dosta do danej wiedzy. Dlatego
materia jzykowy powinien by zawsze tak
prezentowany i przyswajany, aby informacje
zostay waciwie utrwalone i zapamitane, czyli ,,przechodziy z pamici krtkotrwaej do
magazynu pamici dugotrwaej ucznia.
Budowanie
ladw
pamiciowych
w magazynie pamici dugotrwaej jest wspomagane przez rne procesy kontrolne. Przykadem operacji celowo stosowanych przez
ucznia jest tworzenie tzw. naturalnych mediatorw jzyka (por. Wodarski, 1985), czyli strategii uatwiajcych zapamitywanie materiau obcojzycznego, np. przy nauce niemieckich swek mediatorem mog by skojarzenia w jzyku ojczystym ucznia czy wizualne wyobraenia
danych wyrazw.
Materia, ktry chce zapamita ucze,
jest poddawany przez niego ,,obrbce. Informacje do zapamitania maj zawsze jak
struktur. Jeeli nie odpowiada ona uczcemu
si, jeeli nie jest zgodna z tym, jak on sam
zorganizowaby t tre, zostaje przez niego
przetworzona. Kady fragment otaczajcej rzeczywistoci mona bowiem dowolnie organizowa
w celu jej zapamitania, na przykad tak czc
nowe treci z dotychczasowym dowiadczeniem, by stanowiy one jak struktur odwoujc si do caej wiedzy ucznia.
Jak zauwaa Brzeziski (1987), obok pamici du rol w procesie nauki odgrywa rwnie system aktywacyjno-emocjonalny ucznia.
Decyduje on w znacznym stopniu o iloci przyjmowanych informacji i trwaoci ich magazyno-

mylowe. Stosujemy je w codziennym yciu,

starajc si na przykad zapamita numer telefonu, czyje nazwisko czy list zakupw. Tak
jest rwnie w nauce jzyka: stosujemy strategie podczas czytania, odcyfrowywania znaczenia jakiej struktury, przy zapamitywaniu regu
gramatycznych czy swek.
Rodzaj i skuteczno zastosowanej strategii zapamitywania materiau jzykowego zaley od indywidualnych cech kadego uczcego
si, jego dowiadcze jzykowych i pozajzykowych. Nie ulega wtpliwoci, e uczniowie atwiej zapamituj dany materia, jeeli procesowi temu towarzyszy czynne dziaanie. Do takich
strategii zalicza si techniki mnemoniczne,
wykorzystujce aktywno ucznia i ukryty potencja jego mzgu.

Pami a nauka jzyka obcego

Z punktu widzenia psychologii poznawczej, aby nastpio zapamitanie przyswajanej

informacji, musi ona zosta przetworzona przez
nasz umys. Odebrana przez ucznia informacja
przechodzi przez szereg blokw pamici, w ktrych jest przechowywana i analizowana w celu
trwaego zakodowania.
Pami jest z jednej strony tak waciwoci czowieka, ktra pozwala przypomina
sobie rzeczy przesze, ujmowa teraniejsze,
a take rozwaa przysze, z drugiej za jest
procesem powstawania, utrzymywania oraz odnajdywania ladw pamiciowych na najwyszym poziomie ukadu nerwowego czyli w mzgu (Czerniawska/Ledziska,1994).
Wedug tradycyjnego podziau wyrnia
si trzy rodzaje pamici: ultrakrtk, krtk
i trwa. I tak, w pamici ultrakrtkiej s przechowywane, do okoo 2 sekund, aktualne spostrzeenia zmysowe. Dziki uwadze, niektre
ze spostrzee s przenoszone do pamici krtkiej, w ktrej informacje s przechowywane do
okoo 30 sekund. Ten rodzaj pamici jest ograniczony do 7-10 prostych obiektw (litery, liczby, nieskomplikowane figury geometryczne).
Nowe spostrzeenia, przy braku moliwoci powtarzania, powoduj wymazanie z pamici
krtkiej poprzednich ladw. Pami trwaa
obejmuje informacje utrwalone z reguy dziki

27

cje lewej. Natomiast metoda gramatyczna koncentruje si na stronie formalnej jzyka, a wic
jest zorientowana na lew pkul. Sugestopedia za wykorzystuje szczeglnie waciwoci
prawej, korzystajc z muzyki i wywoywanych
przez ni emocji (za Lschmann, 1993).
Liczne badania wykazay jednak, e najlepsze efekty w zapamitywaniu i przyswajaniu
sobie okrelonych informacji osiga si wwczas, gdy wykorzystuje si rne umiejtnoci
obydwu pkul. Jeeli zsynchronizuje si ich
prac, wtedy wzrastaj nasze moliwoci mylenia. Bez interakcji midzy nimi nie byoby
moliwe pene zrozumienie w procesie komunikacji. Zapamitywanie i odtwarzanie obcojzycznej leksyki jest wiksze, jeeli poczy si
opozycyjne waciwoci obydwu pkul, np.
intuicj i emocje umiejscowione w prawej pkuli z logik i umiejtnoci analizy lewej.
Niektre rzeczy, np. silne wraenia szybko zatrzymujemy w swojej pamici. Natomiast
to, co poznajemy w szkole, musimy wielokrotnie powtarza. Czsto mamy trudnoci z przypominaniem sobie tego, czego si tak dugo
uczylimy. Mona zada sobie pytanie, czym to
jest spowodowane. Jeeli co przeywamy, to
patrzymy, suchamy, dotykamy, czujemy, analizujemy, zastanawiamy si nad tym, czyli uaktywniamy obydwie pkule naszego mzgu.
Tak samo trzeba wykorzystywa waciwoci
obydwu pkul w nauce szkolnej.

wania. Dlatego tak bardzo wane s rne techniki uczenia si, umoliwiajce lepsze ,,otwarcie si umysu ucznia na elementy jzyka obcego, jakimi s np. swka.

Rola pkul mzgowych

Wspczesny wiat jest zafascynowany

komputerami i ich moliwociami, np. pojemnoci pamici, szybkoci wykonywanych operacji. Natura jednak duo wczeniej wyprzedzia
ten techniczny wynalazek, a nawet go przewyszya, poniewa wyposaya czowieka w mzg,
ktry mona porwna z systemem przetwarzajcym informacje. Skada si on z milionw
wsppracujcych ze sob komrek nerwowych
(na podst. Decker, 1996), ktre umoliwiaj
nam mylenie, odbieranie bodcw, przeywanie, a przede wszystkim za uczenie si, czyli
przyswajanie informacji, ich przetwarzanie, zapamitywanie i przypominanie. W trakcie uczenia si dochodzi w okrelonych czciach naszego mzgu do czenia si wkien nerwowych.
Im intensywniejszy jest proces nauki, np. przez
czste powtarzanie materiau czy tworzenie
skojarze, tym lepiej s przekazywane sygnay
elektryczne midzy poszczeglnymi komrkami
mzgu, a tym samym s atwiej zapamitywane i przywoywane okrelone informacje.
Z punktu widzenia jzyka mzg czowieka skada si z dwch zasadniczych czci, tj.
pkul mzgowych. Pod koniec lat 60. amerykaski neuropsycholog Roger Sperry odkry, e
pkule specjalizuj si w okrelonych dziedzinach. Lewa pkula dominuje w zakresie logiki,
wiata liczb, znakw, poj, mylenia linearnego, rozpoznawania i analizowania krok po
kroku szczegw, kojarzenia faktw, wyszukiwania analogii, produkcji jzykowej czy gramatyki. Prawa natomiast specjalizuje si w interpretacji mowy ciaa, wyobrani, uczuciach, metaforach, rozumieniu dowcipw, myleniu caociowym i intuicyjnym, barwach, muzyce,
spontanicznych reakcjach. Z praw pkul s
take zwizane obrazy, wraenia, kreatywno
i fantazja (patrz Apeltauer, 1987; List, 1995).
W nauczaniu jzykw obcych metoda
audiowizualna wykorzystuje bardziej waciwoci prawej pkuli, zaniedbujc przy tym funk-

Techniki asocjacji

Jak wczeniej napisaam, zapamitujemy

szybciej i lepiej, jeli wykorzystujemy jednoczenie uczucia, emocje, obrazy, logik czy analiz. Bardzo czsto, jeeli kto chce odnale
w swojej pamici pewne informacje, np. imiona czy nazwiska kolegw szkolnych, wtedy stara si je przypomnie w okrelonym kontekcie,
tzn. w ktrej siedzieli awce, jak wygldali, czy
si czym wyrniali, jak si uczyli, czy byli
dowcipni, czy sprawiali kopoty wychowawcze.
Szukajc okrelonej informacji, prbuje si j
odnale w kontekstach sytuacyjnych, uatwiajcych przypominanie.
Pamitamy rzeczy przez skojarzenia. Kada informacja, w naszej pamici, jest w jaki

28

wzrokowo-suchowo-ruchowy moe by nie tylko postrzegany, ale i wyobraany.

Swka, ktre nie s powizane w jaki
sposb w naszej pamici, nie maj swojego
punktu zaczepienia. S one zatem szybciej zapominane. Dlatego skutecznym sposobem ich
zapamitywania jest tworzenie asocjacji, czyli
wizanie z tym, co jest nam ju znane i gboko
zakotwiczone w naszej pamici. Gdy poszczeglne informacje nie s w sposb oczywisty
powizane, musimy wykaza si odrobin
twrczego mylenia w czeniu ich razem.
Skojarzenia dotycz czsto rzeczy zupenie nieistotnych, ale wyrniajcych si czym
dla ucznia, np. jzykiem ojczystym, form, barw, ksztatem, sytuacj, gdy usyszeli dane sowo po raz pierwszy. Skojarzenia, ktre tworz
osoby uczce si jzyka, s bardzo rnorodne
i indywidualne. Jak twierdzi Komorowska
(1999), nie ma zych i dobrych skojarze,
a tworzenie czsto bardzo dziwnych asocjacji
jest czci strategii uczenia si jzyka.
Powysze rozwaania potwierdz przykadami skojarze, jakie tworzyli sobie uczniowie,
uczc si samodzielnie leksyki w domu. Przykady
te uczniowie ,,zbierali przez kilka tygodni, a potem na jednej specjalnie w tym celu powiconej
lekcji, wymieniali si swoimi dowiadczeniami.
Skojarzenia, jakie mona tworzy w trakcie
nauki niemieckiej leksyki podzieliam na cztery
grupy: dosowne tumaczenie niemieckich odpowiednikw na jzyk polski, sowa klucze z jzyka
polskiego, sowa klucze z jzyka niemieckiego,
skojarzenia emocjonalno-wizualne.

sposb powizana z innymi. Dla przykadu:

jeli podam sowo ,,jabko, to myl o czym
czerwonym, okrgym, sodkim lub kwanym.
Wikszo z nas ma naprawd dobr pami,
ale po prostu nie wiczymy uywania jej efektywnie. Musimy pamita, e nasza pami
dziaa przez asocjacje. Jeli nie ma oczywistego
skojarzenia midzy przedmiotami, bardzo trudno jest je zapamita. Czasem skojarzenie przychodzi bardzo szybko. Na przykad przypumy, e zostalimy przedstawieni panu Grskiemu, ktry mieszka w grach. Pan Grski i gry
to naturalne i atwe skojarzenie.
Aby pokaza modziey, e wielu niemieckich swek mona nauczy si bez wielokrotnego, mudnego i czasochonnego uczenia
si ich na pami, postanowiam wykorzysta
mnemonik, czyli ,,sztuczki pamiciowe. Ich
istota polega na zastosowaniu pewnych rodkw czy prawide uatwiajcych zapamitywanie i przypominanie na zasadzie skojarze i wykorzystywania wyobrani.
Techniki mnemoniczne stosowano ju
w czasach staroytnych, kiedy nie byo warunkw do zapisywania wanych informacji czy
przemyle, a niezbdne byo stworzenie technik uatwiajcych zapamitywanie dat, faktw
czy treci wykadw (Kubiak, 1999).
Arabski (1997) podaje, e techniki
mnemoniczne s obecnie na nowo odkrywane w nauce sownictwa obcojzycznego. Liczne
badania wykazay, e uczniowie z 60 sw
a 80% zapamituj przy zastosowaniu skojarze.
Wiemy, e jeeli nowe informacje wie
si z ju przyswojonymi treciami, wtedy szybciej mona je zapamita i w odpowiedniej
chwili wydoby z pamici. Analogicznie jest
przy nauce swek.
Wedug Bielajewa (1969) kady wyraz
jest zoonym bodcem, a take zoon reakcj
czowieka. Jako bodziec wyraz zawiera w swej
strukturze komponent wzrokowy i suchowy.
Jeeli przyjmie si, e wyraz jest odbiciem reakcji czowieka, to dochodzi jeszcze skadnik ruchowy (artykulacyjny i motoryczno-graficzny).
Przyswojenie kadego wyrazu zakada zatem
powstanie w korze mzgowej uczcego si zoonego kompleksu czasowych zwizkw nerwowych midzy wzrokowymi, suchowymi i ruchowymi jej odcinkami. Wyraz jako kompleks

Dosowne tumaczenie niemieckiego

odpowiednika na jzyk polski
Jzyk ojczysty ucznia moe by z jednej
strony rdem bdw interferencyjnych, z drugiej za czynnikiem uatwiajcym nauk, zwaszcza w takich przypadkach, gdy pozwala on zapamita jakie elementy jzyka obcego. Zestawianie form jzyka ojczystego z ekwiwalentnymi
formami w jzyku nauczanym pozwala szybciej
zapamita nowe jednostki leksykalne, np.:
Muttershnchen ,,synek mamusi maminsynek
Schnellstrae ,,szybka ulica droga szybkiego ruchu
Hochhaus ,,wysoki dom wieowiec
Sportplatz ,,plac sportowy boisko
Krankenschein ,,dowd choroby zwolnienie lekarskie

29

leiblich (rodzony) ,,kojarzy mi si z ,,Leben yciem,

ktre daj nam nasi rodzice;
Blut (krew) ,, mam skojarzenia ze swkiem ,,Wut
zo, bo czasami krew si w nas burzy ze zoci;
ertappen (przyapa) ,,cz z ,,Etappe etapem, bo
zodziei chwyta si na jakim etapie ucieczki;
gesund (zdrowy) ,, uwaam, e podstaw ,,Grund
jest bycie zdrowym i mwi sobie Grund to gesund;
Hahn (kogut) ,,cz z Kamm ,,grzebykiem, bo kady
kogut ma na gowie grzebie;
Ufer (brzeg) ,,kojarzy mi si z ,,Ufo, bo ufoludki
lduj na play;
Hand (rka) ,, przypomina mi si mj pies ,,Hund,
ktry lie mnie po rce;
Arm (rami) ,,cz z ,,Armee wojskiem, bo onierze stoj rami przy ramieniu na zbirce.

Hauptstadt ,,gwne miasto stolica

Lampenfieber ,,lampowa gorczka trema
Glhbirne ,,wiecca gruszka arwka
Handschuh ,,but na rk rkawiczka
Fahrrad ,,jedce koo rower
Khlschrank ,,zimna szafka lodwka
Kugelschreiber ,,piszca kulka dugopis
Abendessen ,,wieczorne jedzenie kolacja
Rollschuh ,,toczcy si but wrotka
Maiglckchen ,,majowe dzwoneczki konwalia
Sparschwein ,,oszczdzajca winka winka (skarbonka)
Zahnarzt ,,zbowy lekarz dentysta
Kofferraum ,,pomieszczenie na kufry baganik
Groeltern ,,wielcy rodzice dziadkowie
Krankenhaus ,,dom chorych szpital
Straenbahn ,,kolej uliczna tramwaj
Waschmaschine ,,piorca maszyna pralka
Schreibtisch ,,piszcy st biurko
Schlafsack ,,worek do spania piwr

Skojarzenia emocjonalno-wizualne
Poszczeglne sowa mog si wiza
z przedstawieniami czasowymi, przestrzennymi,
wizualnymi, jakimi przeyciami. Bardzo czsto
uczc si nowych swek, ucze ,,dopasowuje
je do konkretnych osb, do ich charakterystycznych cech. Syszc swka lub prbujc je sobie
przypomnie, kojarzy si je niejako automatycznie z dan osob, np.

Sowa klucze z jzyka polskiego

Uczc si swek, uczniowie kojarz rwnie niemieckie wyrazy za pomoc ,,sw-kluczy z jzyka polskiego, np.:
trampen (wczy si) ,,kojarz z trampkami
Feuer (ogie) ,,kojarzy mi si z fajerk, tak okrg
czci pieca
Tafel (tablica) ,,kojarzy mi si z tafl, po ktrej
piszemy
Boot (dka) ,,kojarz z butem, poniewa na dk
powinno si wchodzi boso
Licht (wiato) ,,mam skojarzenie z lichtarzem
Mtze (czapka) ,,kojarzy mi si z myck
Keller (piwnica) ,,kojarzy mi si z kelnerem, ktry do
piwnicy schodzi po wino
Laden (sklep) ,,kojarzy mi si z lad sklepow
Fenster (okno) ,,mam skojarzenia z firank
Drogen (narkotyki) ,,kojarz z cik drog, ktr
trzeba pokona, by wyj z naogu
herrschen (panowa) ,,kojarzy mi si ze swkiem
herszt przywdca

Teddybr (mi) Mein Bruder sieht wie ein Teddybr

aus. (Mj brat wyglda jak mi.)
Vogelscheuche (strach na wrble) Kasia sieht immer
wie eine Vogelscheuche aus. (Kasia zawsze wyglda
jak strach na wrble.)
Fuchs (lis) Romek ist schlau wie ein Fuchs. (Romek jest
cwany jak lis.)
zudringlich (natrtny) Meine Nachbarin ist so zudringlich mit ihren Fragen. (Moja ssiadka jest tak natrtna z tymi swoimi pytaniami.)
mollig (pulchny) Tante Zosia ist mollig. (Ciocia Zosia
jest pulchna.)
sterben (umiera) Meine Oma ist voriges Jahr gestorben. (Moja babcia zmara w tamtym roku.)
Pechvogel (pechowiec) Ich bin ein echter Pechvogel,
weil ich immer Probleme habe. (Jestem prawdziwym
pechowcem, bo wci mam problemy.)

Sowa klucze z jzyka niemieckiego

Mona rwnie tworzy skojarzenia ze
znanym ju niemieckim sowem, np.:

Mndung (ujcie rzeki) ,,swko kojarzy mi si z ,,Mund

ustami, przez ktre rzeka wpada do morza;
Nachtigall (sowik) ,,kojarz sobie z ,,Nacht noc,
kiedy to piewaj sowiki;
Schranke (szlaban) ,,kojarz z du szaf ,,Schrank,
ktra zagradza przejcie i zawadza;
stottern (jka si) ,,kojarz ze sowem ,,Storch
bocianem, bo klekot tego ptaka przypomina mi,
e kto si zacina;

Podsumowanie

Uczniowie szybciej zapamituj i duej

przechowuj w pamici dany materia, jeeli
zjawisko, ktre miao by przyswojone, zostanie
wzbogacone o znaczn liczb rozmaitych skojarze, take tych nie majcych bezporedniego

30

staje si efektywniejszy. Ucze wie bowiem, jak

powinien postpowa, aby sprawniej si uczy.
Jeli za osiga on szybciej okrelony cel, wzrasta w nim wiara w swoje moliwoci, jest motywowany do dalszej pracy, a opanowane strategie moe przenie do nauki innego jzyka lub
innych przedmiotw, np. zapamitywania dat
czy faktw z historii.

zwizku z tym, czego ucze si uczy. Wszystkie

dodatkowe skojarzenia pomagaj lepiej zapamita, jak brzmi dany wyraz, jak si go wymawia, czy jaka jest jego forma graficzna.
Uczenie si nowego sownictwa, powinno
polega na uaktywnianiu wszelkich odczu
i zwizanych z nimi dowiadcze, zapamitywaniu wedug pewnych schematw, co uzasadnia
si prac ludzkiego mzgu. Dziki asocjacjom,
obrazom, wyobraeniom stymulujemy prac
prawej pkuli. Przez takie elementy jak sowa
klucze, symbole wykorzystujemy moliwoci lewej. W ten sposb zapamitujemy lepiej, trwalej, a take szybciej przywoujemy z naszej pamici okrelone informacje. Te waciwoci naszej pamici modzie moe wykorzystywa,
uczc si, np. syntagm konwencjonalnych:

Literatura
Apeltauer, E. (1987), Gesteuerter Zweitspracherwerb,
Mnchen: Max Hueber Verlag.
Arabski, J. (1997), Przyswajanie jzyka obcego i pami
werbalna, Katowice: Wydawca ,,lsk Sp. z o. o.
Bielajew, B. (1969), Zarys psychologii nauczania jzykw
obcych, Warszawa: PZWS.
Brzeziski, J. (1987), Nauczanie jzykw obcych dzieci,
Warszawa: WSiP.
Czerniawska, E., Ledziska, M. (1994), Ja i moja pami,
Warszawa: WSiP.
Decker, F. (1996), Die neuen Methoden des Lernens und
der Vernderung. Lern- und Organisationsentwicklung
mit NLP, Kinesiologie und Mentalpdagogik, Mnchen:
AOL Lexika Verlag.
Komorowska, H. (1978), Sukces i niepowodzenie w nauce
jzyka obcego, Warszawa: WSiP.
Komorowska, H. (1999), Metodyka nauczania jzykw
obcych, Warszawa: WSiP, S.A.
Kubiak, B. (1999), ,,Wykorzystanie rodkw mnemotechnicznych w nauce jzykw obcych, w: Jzyki Obce
w Szkole, nr 4.
Kurcz, I., Polkowska, A. (1990), Interakcyjne i autonomiczne przetwarzanie informacji jzykowych. Na przykadzie
procesu rozumienia tekstu czytanego na gos, Wrocaw:
Zakad Narodowy im. Ossoliskich.
List, G. (1995), Zwei Sprachen und ein Gehirn, Fremdsprache Deutsch. Sondernummer.
Lschmann, M. (1993), Effiziente Wortschatzarbeit. Alte
und neue Wege, Frankfurt/Main: Peter Lang Verlag.
Rampillon, U. (1989), ,,Lerntechniken w: K.R. Bausch,
H. Christ, W. Hllen, H. J. Krumm, Handbuch
Fremdsprachenunterricht, Tbingen: Francke.
Wodarski, Z. (1985), Z tajemnic ludzkiej pamici, Warszawa: WSiP.
(listopad 2002)

neue Katoffeln (mode kartofle) ,,nowe w danym sezonie ogrodniczym

junges Gemse (modzie) ,,modzi, niedowiadczeni i zieloni jak warzywa
Zhne putzen (my zby) ,,pucowa zby
szczoteczk, eby byy czyste
bleierner Schlaf (kamienny sen) ,,sen ciki jak
ow
Ucze musi by kreatywny i sprytny, wic w mylach informacje, najlepiej w co niezwykego a nawet niemdrego. Im mieszniejsze,
dziwaczniejsze czy absurdalniejsze obrazy zapamitujemy, tym jest to atwiejsze. Jest to wyprbowana metoda dziaajca na duej i spjna
z tym, co psycholodzy odkryli na temat ludzkiej
pamici. Pami dziaa najlepiej przez skojarzenia
i wykorzystujmy t waciwo naszego mzgu do
zapamitywania leksyki obcojzycznej.
Stosujc wasne strategie uczenia si
struktur jzyka obcego, ucze moe kierowa
procesem swojej nauki, przez co ten proces

Wioletta Piegzik1)
Wrocaw

Alchemia francuskiego koloru

Pierwsze koo barw narysowa w XVII
wieku Isaac Newton. Z bada fizykw nad
wiatem wynika, e kolory dziel si na pod1)

stawowe: niebieski, czerwony i ty oraz na

pochodne: zielony, pomaraczowy i fioletowy.
Prawdziwej rewolucji koloru dokonali impres-

Autorka jest nauczycielk jzyka francuskiego w Liceum Oglnoksztaccym nr VII we Wrocawiu.

31

Inne jeszcze badania nad zwizkiem

nazw kolorw i percepcj barw przeprowadzia
Eleonor Roch (1972). Badaczka wybraa plemi
Dani z Nowej Gwinei, ktre uywa tylko dwch
nazw na oznaczenie caej palety barw. Z bada
wynika, e poddani eksperymentowi z plemienia Dani zachowuj si podobnie do badanych
posugujcych si jzykiem angielskim tj. zapamituj lepiej barwy czyste i nasycone ni mieszane. Ponadto wyniki bada dowodz, e percepcja barw nie ma adnego zwizku z bogactwem zbioru nazw oznaczajcych kolory w jzyku osb percypujcych je.
Czemu suy zatem wymylanie coraz to
innych sposobw nazywania kolorw? Czy
uytkownicy gwnych jzykw indoeuropejskich maj inne potrzeby ekspresji od uytkownikw jzykw mniejszociowych?
Przyjrzyjmy si sposobom nazywania
barw w jzyku francuskim.

jonici niekwestionowani mistrzowie barwy

czerpicy z odkry naukowych fizykw. Odtd
istota koloru jest zwizana z barw wiata,
pochanianiem i odbiciem, a take z pigmentem. Kolor stanowi inspiracj. Dziki tczowym
blaskom przeywamy peniej wiat, inaczej take opisujemy rzeczywisto.
W niniejszej pracy chciaabym wskaza
na rnice w oznaczaniu barw w poszczeglnych jzykach, nastpnie skupi si na wybranym jzyku jzyku francuskim w celu ukazania rnych sposobw na nazywanie kolorw. W dalszej czci pracy przeprowadz
rwnie analiz jzykow francuskiego koloru
(morfologi koloru) oraz zaproponuj wiczenia do wykorzystania na lekcjach jzyka obcego
w celu zwikszenia uczniowskich kompetencji
poprzez uwraliwienie i rozwijanie kreatywnoci jzykowej.

Klasyfikacja kolorw

Jzyki i barwy

BIAYSREBRNYSZARY
gris anthracite kolor lodowatej, arktycznej szaroci
blanc cass zamany biay
gris doux delikatna, subtelna szaro
porcelaine porcelanowy
faence fajansowy
ivoire ko soniowa
neige dore zocony nieg
cru kremowy

Jzyki rni si midzy sob bogactwem nazw oznaczajcych barwy. Wedug bada antropologw B. Berlina i P. Kaya (1969)
minimalny zbir zawiera dwie nazwy, za najbardziej rozwinity kilkanacie (chodzi oczywicie o barwy podstawowe wyraane za pomoc
sowa prostego, a nie zoonego jak np. zototy). Po przestudiowaniu licznych jzykw wiata wspomniani badacze doszli do wniosku, e
w wyborze podstawowych nazw na oznaczenie
kolorw obowizuje nastpujca hierarchia:2)

TYZOTY
dor zoty
dor-jaune to-zoty
dor-blanc zoto-biay
miel miodowy
ambre bursztynowy
or lzard zota jaszczurka
soleil soneczny

Brzowy Purpurowy
Biay Czerwony ty
Rowy
czarny
Zielony
Pomaraczowy
Niebieski
Szary

POMARACZOWY
orange-iris pomaraczowo-irysowy

peeche
brzoskwiniowy
abricot givre morelowy szron

Z przedstawionego powyej schematu

wynika, e s jzyki w ktrych zbir nazw oznaczajcych barwy ogranicza si do dwch: biay
i czarny (inne tumaczenie jasny i ciemny) jeli
za w danym jzyku wystpuj trzy nazwy, to
trzeci nazw jest czerwony, jeli cztery, to
jedna z trzech nazw: ty, zielony lub niebieski. Bogactwo zbioru nazw wzrasta zawsze wedug przedstawionego schematu.
2)

CZERWONY
fuhsia kolor fuksji
framboise malinowy
rouge grill przypiekany czerwony
pourpre purpurowy
rouge de Chine chiski r

Proponowany schemat pochodzi z ksiki: I. Kurcz (1992), Pami, uczenie si, jzyk, Warszawa: PWN.

32

rouge fonc przyciemniany r

bordeaux bordowy
gitano hiszpaski
flamme pomienisty czerwony

CZARNY
iris noir czer irysa
radis noir rzodkiewkowa czer
` hebanowy
beene

ROWY

Bogactwo i rnorodno proponowanych nazw sucych do okrelania kolorw

wydaje si we wspczesnym jzyku francuskim
zjawiskiem godnym uwagi, tym bardziej, e
przedstawiony materia zosta opracowany na
podstawie czytanych powszechnie periodykw
oraz reklam rnych produktw konsumpcyjnych. Liryzm nazewnictwa jest bez wtpienia
urzekajcy; sw lekkoci i zmysowoci okrelenia zdaj si ,,uwodzi wraliwo jzykow
uytkownika jzyka.

rose nature r natury

mauverose bladorowa malwa
bois de rose kolor drzewa ranego
vieux rose kolor starej ry
rose indien brudnorowy
rose matin r poranka
rose dor pozacany r
FIOLETOWY
lilas liliowy
prune liwkowy
violet fonc przyciemniony fiolet
violet royal krlewski fiolet
violet de fable bajeczny fiolet

ZIELONY
kaki kolor kaki
vert cuivre zielona mied
olive ziele oliwki
pistache pistacjowa ziele
vert pomme zielone jabko
vert de Paris paryska ziele
vert tilleul ziele kwiatu lipy
vert malachite ziele malachitowa
vert tendre kolor wieej zieleni

Analiza jzykowa okrele

Wikszo poj okrelajcych barw

jest zbudowana z rzeczownika oznaczajcego
jeden z kolorw palety i towarzyszcego mu
przymiotnika. Przymiotnik suy do manipulacji
przyciemniania lub rozjaniania barwy w ten
sposb, e powstaje nowa jako danego koloru lub nawet nowa barwa tj. barwa z pogranicza dwch innych np. blanc cass. Stosowanymi
najczciej przymiotnikami s: fonc, profond,
clair, clair, grill, cass, vieux itp.

NIEBIESKI
bleu iris bkitnoirysowy
bleu italien woski bkit
bleu pass przechodni bkit (delikatny)
bleu fonc siny
bleu parisien bkit paryski
bleu glacier lodowaty bkit
bleu lave et ciel bkit w odcieniu lawy i nieba
bleu profond gboki bkit
bleu-vert niebieskozielony
azur lazurowy
turquoise turkusowy
pluie sur la mer deszczowe morze
piscine bkit basenu

Rzeczownik (kolor) + przymiotnik

Inne pojcia oznaczajce kolor skadaj
si z dwch rzeczownikw bdcych desygnatami dwch rnych kolorw. W efekcie powstaje
wyraz zoony np. brun-rose, bleu-vert.

Rzeczownik (kolor) + rzeczownik (kolor)

Niektre z uytych przymiotnikw maj
form imiesowu czasu przeszego (participe
pass) np. grill, cass.

Rzeczownik (kolor) + przymiotnik w formie imiesowowej

Zdarza si, e nazw barwy stanowi zapoyczony rzeczownik pospolity samodzielnie
okrelajcy kolor np. miel, framboise, pee che,
orange,

ZOTYBRZOWY
brun-rose brzowo-rowy
beige naturel naturalny be
beige satin satynowy be
dune wydma morska
nature naturalny
sable piaskowy
canelle cynamonowy
chocolat czekoladowy
caf kawowy

Rzeczownik pospolity kolor

bd te rzeczownik pospolity towarzyszy rzeczownikowi okrelajcemu barw np. vert-cuivre.

33

Rzeczownik (kolor) + rzeczownik pospolity

duktw konsumpcji na inne rynki i zapoyczenia

jzykowe z ni zwizane.

Zapoyczony rzeczownik pospolity jest

najczciej desygnatem owocu (orange), cho
rwnie warzywa (radis), wina (bordeaux),
zwierzcia (lzard) lub nawet minerau (cuivre).
Odrbn grup stanowi okrelenia skadajce
si z rzeczownika wasnego bd przymiotnikowej formy nazwy wasnej np. rouge de Chine,
bleu parisien.

Rzeczownik (kolor) + de + rzeczownik

(nazwa wasna)

Rzeczownik (kolor) + przymiotnik od nazwy wasnej

Kolor w dydaktyce

W celu rozbudzenia uczniowskiej wyobrani oraz zwikszenia kompetencji jzykowych

proponuj nastpujce wiczenia do wykorzystania na zajciach:
wiczenie nr 1.
Accordez, quand il le faut, les adjectifs entre
parenthee` ses. Ensuite, traduisez en polonais les
adjectifs de couleur donne ci- dessous.

fois,
Lorsque je lai vue pour la premieere
jen ai eu le souffle coup. Sur ses cheveux
(brun) aux boucles presque (fauve) elle portait
une coiffe (bleu marine) qui contrastait a` merveille avec sa robe (meuraude) orne de
fleurs (orange). Des rubans (ivoire) accrochs
a` sa ceinture (saumon) volaient au vent. Des
chaussures (violet) et des bas (turquoise) rendaient lensemble dsastreux.

Uwagi kocowe

Z przytoczonych powyej przykadw oraz

analizy jednostek leksykalnych wynika, e we
wspczesnym jzyku francuskim nie brakuje wyraanych na rne sposoby poetyzmw. Na podstawie omawianego zagadnienia leksykalnego
mona take zaobserwowa, e francuski nadal
pozostaje jzykiem eleganckim i salonowym znajdujcym upodobanie w tym co wykwintne, urzekajce i zmysowe. Omawiany jzyk jawi si po
raz kolejny jako rodek wyrazu zarezerwowany
dla sztuki tej wielkiej oraz tej, ktra towarzyszy
nam na co dzie. Zaryzykuj stwierdzenie, e
dla uytkownikw francuszczyzny, wychowanych na swoistego rodzaju estetyce, sposb
ekspresji (forma ) ma t sama warto co tre.
By moe w zwizku z powysz refleksj
pokusz si o jeszcze inne stwierdzenie, a mianowicie e istnieje sprzenie zwrotne midzy
bogactwem jzyka a potrzebami ekspresji ludzi
posugujcych si danym jzykiem. Koncepcja
determinizmu jzykowego tj. wpywu jzyka na
sposb postrzegania i wyraania rzeczywistoci,
znajduje w omawianym zagadnieniu istotny
czynnik potwierdzajcy ten pogld. Korzystanie
z rnorodnoci form leksykalnych, jak rwnie
cige tworzenie nowych jednostek dla okrelenia rzeczy codziennego uytku, wiadczy o wysoko rozwinitym konsumpcjonimie jzykowym
bdcym najprawdopodobniej rezultatem wysokiego poziomu ycia, przy czym poziom ten
dotyczy licznych i rnych sfer. Nie bez znaczenia pozostaje tutaj ekspansja francuskich pro-

Solution: bruns, fauves, bleu, meraude, orange, ivoire,

saumon, violettes, turquoise.
Fauve powy, bleu marine granatowy, meuraude
szmaragdowy, ivoire koloru koci soniowej, saumon
ososiowy. (wiczenie z testu do zawodw II stopnia
XXII Olimpiady Jzyka Francuskiego).

wiczenie nr 2.
Reliez les lments donns dans les deux colonnes pour expliquer la signification de ceux de la
premiee` re colonne.
1. Carte orange
` bleue
2. Coleere
3. Humour noire
4. Carte blanche
5. Langue verte

A.
B.
C.
D.

qui donne toute lautorisation

qui atteint son point culminant
qui est morose
qui permet de voyager en transport en
commun
E. qui est propre pour un groupe de gens
Solution 1D, 2B, 3C, 4A, 5E

wiczenie nr 3.

Compltez en utilisant lune des couleurs suivantes: vert bleu noir rouge blanc gris

34

1. Malgr son age,

a
il est toujours..............:
tous les matins, il fait son footing.
` fois
2. Cest un ...................., cest la premieere
quil saute en parachute.
3. Un petit ............. sil vous plat! Sans sucres
et avec deux croissants!
4. Mon compte en banque est dans le ..........:
Je suis a` moins 8000 euros.
5. Faites ce que vous voulez! Vous avez une
carte ..............
6. Jai vu ..........; pourtant, tu me connais, je
`
ne me mets pas souvent en coleere.
7. Tous les indicateurs conomiques sont
au..............: lanne 98 devrait etre
e celle de
la reprise.
8. Je vais me mettre quelques jours au ........
Jai lou une petite maison a` la campagne.
9. Il ma fait une peur ........!
10. Je viens de passer une nuit ........ Je nai
pas dormi!
11. Hier soir, chez Marc et Brigitte, jtais un
peu ........... Je ne supporte pas les alcools
forts.
12. Cest un excellent jardinier. Il a la main
..........
13. Il tait ......... de peur.
14. Jtais ....... de honte.

wiczenie nr 4.

Esseyez de prsenter vos associations personnelles

de certaines couleurs donnes ci dessous.
Par exemple: jaune joie, vitamine C, chaud,
rire etc.
bleu ............................................................
blanc ..........................................................
noir ............................................................
orange ........................................................
gris .............................................................

wiczenie nr 5.

Prsentez le tableau impressioniste choisi en essayant de se concentrer sur les couleurs de la

toile.

wiczenie nr 6.

Essayez de nommer les couleurs de votre entourage ou les couleurs que vous aimez, immaginez que vous e tes poee` te.
`
Solution proposition a` base des exemples des leeves:
rouge souriant, bleu fort rflexion, sable ensoleill, lait
caill, douce orange, ptales de violette, prairie dt etc.
rda przykadw:
Marie-Claire Automne 2000
Femme actuelle Nr 719-811
Etykiety produktw konsumpcyjnych

Solution 1. vert, 2. bleu, 3. noir, 4. rouge, 5. blanche, 6. rouge, 7. vert, 8. vert, 9. bleue, 10. blanche,
11. gris, 12. verte, 13. blancvert, 14. rouge.
(
rdo: Tempo 2, cahier dexercises)

Bibliografia :
Kurcz J. (1992), Pami, uczenie si, jzyk, Warszawa: PWN.
(stycze 2003)

Jacek Pradela1)
Gliwice

,,piewa kady moe... rola piosenek w nauczaniu

jzyka obcego

obyczaje, bawi, ucz, przypominaj o wanych wydarzeniach z ycia rodziny, regionu czy
narodu. Peniy one donios rol ju w okresie
zaborw, kiedy przyczyniay si do budzenia
patriotyzmu i utrwalenia polskiej mowy.
Wan cech wspczesnego ycia muzycznego jest uznanie muzyki za jzyk uniwersalny. I rzeczywicie jest to jzyk powszechnie

Wprowadzenie

W dziejach kultury polskiej popularne

piosenki, przeznaczone dla szerokiego ogu
spoeczestwa, zajmuj pikn kart. Towarzysz nam one od najdawniejszych czasw tworz swoist wi midzy pokoleniami, agodz
1)

Autor jest nauczycielem metodyki w Nauczycielskim Kolegium Jzykw Obcych w Gliwicach.

35

dzielnej twrczoci. Dziki piosenkom mona

ciekawie przeprowadzi lekcje.
Jest wiele piosenek majcych znaczenie
ponadczasowe (np. Blowing in the wind Odpowie ci wiatr, Yesterday, Where have all the
flowers gone? Gdzie s chopcy z tamtych lat?).
Te nigdy si nie starzej i s piewane z pokolenia na pokolenie, bez wzgldu na to, kto je
wykonuje i w jaki sposb. Wsplne piewanie
zblia ludzi do siebie i sprawia te, e uczniowie
piewaj po zakoczeniu zaj dla wasnej przyjemnoci w domu, przy ognisku lub na konkursie. Nie jest to bez znaczenia, gdy w wielu
szkoach s organizowane konkursy wiedzy
o krajach obcojzycznych, w ktrych jednym
z obowizkowych zada jest zapiewanie piosenki. To z kolei moe zachci niektrych
uczniw do podjcia wasnych prb pisania tekstw. Dlatego wane jest, aby uczniowie mieli
swj udzia w doborze piosenek. Nauczyciel moe poprosi ich, aby przynosili wasne kasety lub
te teksty, ktre uwaaj za interesujce.
Warto te przyjrze si roli nauczycieli
w tym procesie. Wielu z nich niezbyt przychylnym okiem patrzy na t metod doskonalenia
jzyka obcego. Uwaa j za mao przydatn ze
wzgldu na brak suchu, nieporadno muzyczn,
trudnoci w doborze repertuaru, nieznajomoci
wiatowych standardw itp. Nic bardziej mylnego. We wspczesnym wiecie muzyka daje
nam szerokie moliwoci korzystania z tej formy
pracy, pomimo niedoskonaoci muzycznych nauczyciela. Wykorzystanie magnetofonu, cieki
dwikowej z komputera, suchanie audycji muzycznych, akompaniament ucznia uzdolnionego
muzycznie to tylko niektre moliwoci, jakie ma
nauczyciel prowadzc lekcj z wykorzystaniem
piosenki. Zdarza si czsto, e ktry z uczniw,
a moe i wicej osb, jest uzdolniony muzycznie
i potrafi gra na jakim instrumencie. Wielu jest
uczniw uczszczajcych do szk muzycznych.
Moe si take zdarzy, e niektrzy uczniowie
graj w rnych zespoach, a piosenki angielskie s w ich repertuarze muzycznym.

zrozumiay, nie wymaga bowiem tumaczenia.

Polak moe doskonale odbiera folklor i muzyk Argentyny, a Argentyczyk muzyk Polski.
Dlaczego wic nie skorzysta z tej naturalnej
metody nauki jzyka ojczystego i nie wprowadzi jej do nauki jzyka obcego?

Rola piosenek w nauce jzyka

obcego

Wrd nauczycieli utaro si przekonanie,

e nauka piosenki jest dobra jako wiczenie
wypeniajce czas lub jako nagroda za aktywn
prac, jak uczniowie woyli w czasie lekcji.
Jednake piosenka moe by nie tylko tak nagrod, lecz wan czci skadow zaj. Jest
rzecz oczywist, e motywacja uczniw i ich
zainteresowania nale do jednych z najwaniejszych czynnikw w nauce jzykw obcych.
Istnieje wiele sposobw na ich urozmaicenie i utrwalenie, a piewanie piosenek jest jednym z nich. Zdarza si czasami, e autorzy niektrych podrcznikw szkolnych zamieszczaj
piosenki specjalnie skomponowane dla celw dydaktycznych, by uczniowie wiczyli dan struktur gramatyczn czy sownictwo. Zazwyczaj s to
jednak melodie mao ciekawe i atrakcyjne, ktre
nie budz wikszego entuzjazmu wrd uczniw.
Dlatego te du rol odgrywaj piosenki piewane przez profesjonalnych wykonawcw, gdy zawieraj w sobie wiele autentyzmu
i prawdy w przekazywaniu uczu. Utwory te s
przede wszystkim obrazem ycia codziennego
ludzi i odzwierciedleniem ich uczu, takich jak:
gniew, rozpacz, zwtpienie, a take szczcie,
dobro, mio i zadowolenie. To sprawia, e
uczniowie staj si o wiele bardziej wraliwi,
tolerancyjni, zaangaowani, prbujc zrozumie teksty obcojzyczne nie tylko na lekcji, ale
rwnie w domu, suchajc kaset lub uczestniczc w koncertach. Istotne jest take to, e
piosenki waciwie dobrane s bogatym rdem sownictwa, wyrae i idiomw, s pomocne w ksztaceniu poprawnej wymowy i dykcji.
Nie oznacza to jednak, e piosenki s jedynym
sposobem na zapewnienie atrakcyjnoci lekcji,
ale ich analizowanie czy te piewanie powoduje entuzjazm wrd uczcych si jzyka. Oprcz
tego budz wiadomo kulturow, rozwijaj
wraliwo artystyczn i zachcaj do samo-

Kryteria doboru piosenek

Aby lekcja z piosenk bya udana i efektywna, naley wzi pod uwag kilka czynnikw:

36

 Skal trudnoci piosenki

Warto zada sobie nastpujce pytania:
Czy piosenka jest szybka, czy wolna?
Czy piosenka jest duga, czy krtka?
Czy artysta wyranie artykuuje sowa?
Czy piosenka zawiera powtrzenia?
Czy linia melodyczna jest goniejsza ni sowa?
Czy piosenka zawiera interesujce sownictwo, idiomy oraz wyraenia?
Czy znajdziemy w piosence jak struktur
gramatyczn odpowiadajc naszym celom?

cie suchajc uwanie piosenki. Jeli piosenka

ma wiele prostych i powtarzajcych si sw,
moemy wtedy zamaza wicej wyrazw. Ten
sposb moe by rwnie uyty w wiczeniach
poprzedzajcych suchanie. Uczniowie mog
sprbowa przewidzie sowa piosenki.
Ukadanie sw w odpowiedniej
kolejnoci
Nauczyciel tnie tekst piosenki na pojedyncze paski. Zadaniem uczniw jest uoenie
sw piosenki w odpowiedniej kolejnoci od
pocztku do koca. Dla uatwienia pocztek
moe by podany przez nauczyciela.

Stopie zaawansowania jzykowego

klasy
Jeli uczniowie s pocztkujcy, to przygotowujemy piosenki atwiejsze i z mniejsz liczb zada do wykonania.

Ukadanie obrazkw w odpowiedniej

kolejnoci

Muzyk
W doborze odpowiedniej piosenki istotnym
czynnikiem jest take muzyka. Musi ona
przemawia do uczniw i by atwa do zapamitania tak, eby nie mieli oni problemw
z odtworzeniem linii melodycznej i bez obaw
mogli j zapiewa.

Nauczyciel moe poprosi uczniw, aby

uoyli obrazki prezentujce tre wydarze
w tekcie. Liczba obrazkw bdzie zalee od
liczby wydarze w tekcie. Ten typ wiczenia
dobrze wykonuje si w grupie kilkuosobowej.

Cel
Dobr piosenki nie powinien tylko zalee od
wieku i poziomu jzykowego uczniw. Nauczyciel powinien wzi pod uwag take cel,
jaki piosenka ma spenia: powtrzenie sownictwa, uycie idiomw, przyspieszenie tempa lekcji lub te powtrzenie gramatyki.

Kiedy uczniowie naucz si oryginalnych

sw, to mog je sprbowa zastpi wasnymi
sowami w rytm danej melodii. Jest to wiczenie
dosy trudne, gdy wymaga uoenia sw, ktre
bd miay tak sam liczb sylab jak sowa
oryginalne. Niemniej, moe ono sprawi wiele
radoci, przyjemnoci i satysfakcji. Jest atwiejsze
do wykonania w pracy grupowej.

Zastpienie sw piosenki wasnymi

sowami

Czynniki praktyczne
Czy sprzt grajcy jest odpowiedni?
Czy kaseta lub pyta CD nie s uszkodzone?

Dodawanie sw do piosenki
Nauczyciel moe zaproponowa uczniom
wyduenie piosenki przez dodanie nowych wersw. Dobrym przykadem s tu dwie angielskie
piosenki: If you are happy, Shell be coming
round the mountain, do ktrych mona doda
kolejne wersy. Dziki temu piosenka moe si
skada z kilkunastu zwrotek. Przykad: If you are
happy and you know it, clap your hands, albo
zamiast clap your hands, wink an eye, say hallo,
touch my nose itd.

Kiedy rozwaymy ju te kryteria i wybierzemy odpowiedni piosenk dla naszych

uczniw, zaczynamy przygotowywa odpowiednie typy wicze.

Sposoby na wykorzystania
piosenek w klasie

Jest ich wiele. Oto niektre z nich:

Napisanie streszczenia piosenki

Uzupenianie tekstu z lukami

Po kilkakrotnym wysuchaniu piosenki

uczniowie mog sprbowa streci piosenk.
Oto kilka przykadw piosenek: Cockles and Mussels, The wild rover, Clementine.

Jest to chyba najbardziej rozpowszechniony sposb prezentacji piosenki, w ktrym

uczniowie musz wypeni sowami luki w tek-

37

 Posuchaj i odpowiedz na pytania

Imperative:
Love Me Tender (E. Presley), Imagine (J. Lennon), If you are happy,

Uczniowie suchaj piosenki raz lub

dwa. Potem prbuj j zinterpretowa, opowiedzie, co si wydarzyo.

Id rather:
El Condor Pasa (P. Simon)

Czytanie tekstu ze zrozumieniem

No Matter:
No matter what (Boyzone)

Sowa piosenki mog by wykorzystane

jako zwyky tekst do czytania, po ktrym nastpuj pytania odnoszce si do tekstu.

Second Conditional:
If I had a hammer (T. Lopez), Tears in Heaven (E.
Clapton)

Projekty
Niektre piosenki mog by wykorzystane przez nauczyciela jako punkt wyjcia do
wykonania projektw przez uczniw dotyczcych rnych tematw: geografia, niewolnictwo, wojna itp. Du role odgrywaj tutaj tzw.
piosenki protestu, np.: Blowing in the wind.

A oto piosenki o atwej linii melodycznej, ktre mona wykorzysta nawet z nieumiejcymi piewa grupami:
San Francisco (Scott McKenzie), Words (Bee Gees Boyzone), Have you ever seen the rain (Credence Clearwater Revival), Walk of life (Dire Straits), Ob la di ob la da (The Beatles), Yellow river
(Christie), Mull of Kintyre (The Wings), Let it be
(The Beatles), All my loving (The Beatles), What
a wonderful world (L. Armstrong), No woman no
cry (B. Marley), Knocking on Heavens door (B.
Dylan/ GnR), I shot the sheriff (B. Marley E.
Clapton), Dont look back in anger (Oasis),
Without you (Nilsson/M. Carey), All I have to
dream (Everly Brothers), Alice (Smokie)

Piosenki szczeglnie przydatne

Poniej przedstawiam niektre tytuy

piosenek wykorzystujce rne angielskie struktury gramatyczne.
Present Continuous:
Kumbayah, Massachusetts (Bee Gees), I am sailing (R. Steward), Toms Dinner (S. Vega)

Jak wida z przedstawionych przykadw

piosenek, moemy je wykorzysta do rnych
celw dydaktycznych. Kada z nich moe by
wykonywana, opracowywana w rnoraki sposb i by pomocna nie tylko przy utrwalaniu
materiau jzykowego. Nauczyciel moe tak zaplanowa ca lekcj, aby sowa piosenki byy
rdem ciekawych dyskusji, wsplnych refleksji, a take zbliyy do siebie zarwno nauczyciela, jak i uczniw. Nic bardziej nie oddaje
wartoci piosenki w yciu ludzi jak cytat sawnego niemieckiego wieszcza J. W. Goethego:

Present Simple:
Wonderful tonight (E. Clapton), When the saints
go marching in, My Bonnie, Love is all around
(Wet Wet WetThe Troggs), Blowing in the wind
(B. Dylan), Yellow submarine (The Beatles),
Simple Past:
Yesterday (The Beatles), Clementine, Seasons in
the sun (T. Jacks), The Sound of silence (P.
Simon), Streets of Philadelphia (B. Springsteen),
Whiskey in the jar (The SeekersThin Lizzy
Metallica), The Wild rover

Gdzie syszysz piew, tam wchod,

Tam dobre serca maj,
li ludzie, wierzaj mi,
Ci nigdy nie piewaj.

Present Perfect:
We are the Champions (Queen), I still havent
found what Im looking for (U2), Where have all
the flowers gone? (J. Baez), The wild rover, My
Bonnie

Bibliografia:
Komorowska, H. (2001), Metodyka nauczania jzykw
obcych, Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Papa, M., Iantorno, G. (1990), Famous British and American Songs. Essex: Longman.
Scrivener, J. (1994), Learning Teaching. Oxford: Heinemann.
(grudzie 2002)

Past Continuous:
Jealous Guy (J. Lennon),

38

Z PRAC INSTYTUTW
Pawe Poszytek1)
Warszawa

Certyfikaty jzykowe EUROPEAN LABEL przyznane

po raz drugi2)
Certyfikaty jzykowe EUROPEAN LABEL,
ktrymi s nagradzane nowatorskie inicjatywy
w nauczaniu jzykw obcych zostay przyznane
po raz drugi w Polsce w kolejnej edycji konkursu organizowanego przez Fundacj Rozwoju Systemu Edukacji. Konkurs EUROPEAN LABEL jest
organizowany w Polsce od 2002 r. na zlecenie
Komisji Europejskiej i Ministerstwa Edukacji
Narodowej i Sportu.
Do konkursu mog zgasza si wszelkiego rodzaju instytucje publiczne i prywatne, takie jak:
przedszkola, szkoy, kolegia, uczelnie, placwki
doskonalenia zawodowego, stowarzyszenia, wydawcy itp. Warunkiem zgoszenia si do konkursu jest zaplanowanie i wdroenie ciekawej
inicjatywy dotyczcej nauczania jzyka obcego,
ktrej rezultatem jest trwaa zmiana kontekstu
edukacyjnego na danym terenie lub w obrbie
danej instytucji owiatowej. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej otrzymanie certyfikatu jest uzalenione od tego, czy dana inicjatywa:
ma wielostronny charakter co oznacza, e
powinna zrodzi si z rozpoznania konkretnych potrzeb edukacyjnych uczcych si,
oraz odwoywa si w swoim nowatorskim
1)

2)

podejciu do wszystkich osb (nauczyciele,

uczniowie, rodzice) i elementw (metody,
podrczniki, materiay itp.) zaangaowanych
w proces dydaktyczny,
przynosi dodatkowe korzyci inicjatywa powinna prowadzi do ilociowej i jakociowej
poprawy nauczania jzykw obcych. Zmiana
ilociowa oznacza, na przykad, poszerzanie
oferty nauczanych jzykw lub zachcanie do
uczenia si kilku jzykw. Natomiast zmiana
jakociowa moe wyraa si zastosowaniem
lepszej metodologii,
jest motywujca inicjatywa powinna dostarcza motywacji nie tylko uczcym si, ale
rwnie nauczajcym,
jest oryginalna i twrcza inicjatywa powinna wykorzystywa wczeniej nieznane podejcie w danym kontekcie edukacyjnym lub
w odniesieniu do konkretnej grupy odbiorcw,
ma wymiar europejski inicjatywa powinna
wpisywa si w rnorodno jzykow i kulturow Unii Europejskiej, tzn. poprawia rozumienie innych kultur poprzez uczenie si
jzykw,
zapewnia atwy transfer inicjatywa powinna
z powodzeniem da si zastosowa dla innego jzyka lub w obrbie innej grupy odbiorcw.
Oprcz powyszych wymogw, Komisja

Autor jest koordynatorem programu SOCRATES-LINGUA i konkursu EUROPEAN LABEL w Fundacji Rozwoju Systemu
Edukacji w Warszawie.
Autor artykuu pragnie serdecznie podzikowa prof. Hannie Komorowskiej za przewodniczenie Komitetowi Selekcyjnemu EUROPEAN LABEL, oraz za wsparcie caej inicjatywy swoim autorytetem.

39

wadzenie nauki jzyka przez stosowanie zabaw

ruchowych, dydaktycznych, nauk wierszy
i piosenek. Wykorzystanie materiaw dydaktycznych z udziaem bohatera ksiki, najwikszego przyjaciela dzieci Misia przytulanki.
Prowadzenie zaj w terenie w ogrodzie
przedszkolnym. Zapraszanie na zajcia goci
lektorw anglojzycznych native speakers. Organizowanie w roku szkolnym kilku wyjazdw
do Centrum Jzyka Angielskiego w ywcu
udzia w zajciach. Suchanie kaset z nagranym materiaem do utrwalania w przedszkolu
i w domu.

Europejska ogosia rwnie priorytety konkursu na rok 2003. S to:

rodowisko przyjazne jzykowi,
dziaania prowadzce do uwiadamiania wagi uczenia si jzykw.
W numerze 52002 Jzykw Obcych
w Szkole zostay opisane niektre z inicjatyw
nagrodzonych w roku 2002. Przyjrzyjmy si,
zatem inicjatywom, ktre uzyskay akceptacj
Komitetu Selekcyjnego konkursu EUROPEAN
LABEL w tym roku. Jest ich a 20 i zostay
wybrane z 53 nadesanych wnioskw.

Przedszkola

Przedszkole nr 8 w ywcu

Szkoy

Zesp Szkolno-Przedszkolny nr 6,
Szkoa Podstawowa nr 6
im. T. Kociuszki, ory

Nazwa projektu: Przekraczamy prg szkolny

z podstawow znajomoci jzyka angielskiego

Nazwa projektu: Okno na wiat

Cele projektu: stworzenie w przedszkolu rodowiska przyjaznego jzykowi angielskiemu, prowadzenie dziaa uwiadamiajcych znaczenie
uczenia si jzykw obcych ju w przedszkolu,
ksztatowanie motywacji do poznawania jzykw obcych za pomoc zabawy, zaj otwartych, udziau w spotkaniach i uroczystociach,
czynienie stara umoliwiajcych nauk jzyka
angielskiego wszystkim dzieciom (zdobywanie
rodkw finansowych), uwiadamianie rodzicom sensu wczesnego rozpoczynania nauki jzykw obcych przez dzieci, pogbianie posiadanej wiedzy jzykowej oraz zachcanie rodzicw do wsplnej nauki.

Cele projektu: ksztatowanie motywacji

uczniw do nauki jzykw przez realizacj zada szkolnego Programu Wychowawczego
Ucze-Polak-Europejczyk, przygotowanie do ycia we wspczesnym wiecie ,,bez granic,
nabycie sprawnoci w posugiwaniu si jzykiem obcym w bezporednich kontaktach eliminacja ,,niemiaoci jzykowej, uwiadomienie znaczenia znajomoci jzykw obcych w poznawaniu historii, tradycji i kultur europejskich
w yciu spoecznym, dzielenie si swymi dowiadczeniami z innymi szkoami, rodzicami
i w rodowisku lokalnym, przeamanie negatywnych skojarze z nauk jzyka obcego.

Jzyk projektu: angielski

Jzyk projektu: angielski, w przyszoci jzyk

niemiecki

Wykaz podjtych dziaa w ramach realizacji

projektu: spotkanie przedstawiciela Centrum
Jzykw Obcych w przedszkolu z rodzicami
dzieci, ktre nie korzystay z nauki jzyka angielskiego. Omawianie programu, metod i technik nauczania oraz sposobu sprawdzania efektw. Ukazanie drogi przepywu informacji:
dziecko-nauczyciel-rodzic. Wsppraca z domem rodzinnym dziecka. Wczenie programu
jzyka angielskiego do realizacji zada przedszkola. Wykorzystanie do nauki 2-czciowych
podrcznikw dla dzieci, ktre nie potrafi jeszcze pisa, Super Me Lucia Tomas, Vecky Gil
(zatwierdzonych przez MEN nr 48/99). Pro-

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: projekt Okno na wiat skada si z projektw rocznych:
1999/00: projekt Sucham-rozumiem-rozmawiam zorganizowano zajcia pozalekcyjne
z jzyka angielskiego dla uczniw. Wprowadzono obowizkow nauk tego jzyka od
klas I-III. Zorganizowano Szkolne Halloween,
koncert kold i prezentacje zwyczajw boonarodzeniowych w Anglii i Niemczech.
Uczniowie i nauczyciele opracowali angielskojzyczn stron internetow szkoy.

40

2000/01: projekt Europa nie jest nam obca

koo jzyka angielskiego Bingo opracowao
scenariusze imprez w jzyku angielskim.
Przygotowano przedstawienie My first day at
school, inscenizacj dla rodowiska lokalnego
przestawiajc argumenty za i przeciw integracji. W czasie Dnia Europy uczniowie przedstawili wasn prezentacj kultury greckiej
i hiszpaskiej.
2001/02: projekt Ja ci rozumiem ty mnie
nowo zaoony Klub Europejski organizowa dziaania propagujce jzyki i kultur
Europy. Nawizano kontakt ze szkoami
w Grecji i Hiszpanii, uczniowie prowadzili
midzynarodow
korespondencj
(twin
towns). Wizyta przygotowawcza partnerw
w orach daa moliwo wykorzystania angielskiego w autentycznych sytuacjach.

Zesp szk nr 3 im. ks. prof.

J. Tischnera, Wadowice
Nazwa projektu: Promowanie niekonwencjonalnych metod nauczania jzykw obcych
Cele projektu: w ostatnich latach znacznie
wzrosa ranga jzykw obcych. Zoyo si na to
wiele czynnikw, np. otwarcie granic, dostp
do telewizji satelitarnej i Internetu, moliwoci
ksztacenia za granic, powszechniejsze wyjazdy
turystyczne. Modzie polska wiadoma koniecznoci znajomoci jzykw obcych chciaaby te
umiejtnoci zdobywa przy zastosowaniu nowoczesnych metod nauczania.
Starsze pokolenie nauczycieli nie zawsze
jest przekonane do wielu propozycji nowoczesnych metod, dlatego postanowiono podj
dziaania zmierzajce do zmiany dotychczasowego schematu zaj w Zespole Szk nr 3 oraz
w szkoach w najbliszej okolicy. Szereg podjtych inicjatyw pokazujcych rne metody
oraz efekty pracy miao zachci innych do
stosowania podobnych metod i technik motywujcych uczniw do pracy.

Jzyk projektu: angielski, francuski, rosyjski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu:

cykl lekcji otwartych prowadzonych przez nauczycieli z zastosowaniem nowoczesnych metod nauczania, kady z nauczycieli prowadzi
w czasie trwania projektu ok. 56 zaj otwartych,

41

cykl szkole metodycznych w ramach Komisji

Jzykw Obcych pozwoliy na wypracowanie wsplnych zasad prowadzenia zaj aktywizujcych i wspierajcych rozwj uczniw,
Dzie Jzykw Obcych 31.10.2001 jako
wyraz poparcia dla Europejskiego Roku Jzykw,
dni otwarte szkoy 21.02.2002, 21.03.2003
pokazanie nowatorskich metod nauczania
jzykw obcych stosowanych w szkole zachcio wielu gimnazjalistw do kontynuowania
nauki wanie w Zespole Szk nr 3,
majwki z Ekonomikiem cykliczne imprezy
organizowane dla caej spoecznoci miasta
i okolicy,
staym i istotnym elementem programu jest
prezentacja Komisji Jzykw Obcych oraz
szkolnego klubu Unii Europejskiej, ktre
przygotowujc inscenizacje w jzykach obcych, konkursy znajomoci wybranych jzykw, konkursy wiedzy o UE, prezentacje wybranych krajw unijnych, ekspresowe kursy
jzykowe dla najmodszych, podkrelaj rang jzykw obcych w dzisiejszej rzeczywistoci i pokazuj, e taka nauka ,,nie boli,
szkolny klub Unii Europejskiej dziaa
w szkole od 1997 modzie uczestniczy
w imprezach umoliwiajcych nawizywanie
kontaktw z rwienikami w kraju i za granic, uczniowie otrzymuj szereg wanych informacji o funkcjonowaniu struktur unijnych,
wcza si w szereg wanych inicjatyw, np.
European House,
wsppraca z Towarzystwem Polsko-Francuskim oraz z Liceum Joanny dArc w Hawrze
we Francji dwukrotnie goszczono modzie
francusk w Wadowicach, a uczniowie wadowickiej szkoy mieli take okazj podziwia
Francj i jej kultur. Kontakty te s szczeglnie istotne dla uczniw Technikum Hotelarskiego, gdy umoliwiaj im odbycie praktyk zawodowych we Francji w roku 2002
byy to 2 osoby, w roku 2003 ju 6 osb,
kontakty z IB-BZ Dresden uczniowie klas
gastronomicznych bd mogli odbywa praktyki zawodowe w Niemczech, pierwsza grupa
w lecie 2003 r.,
wsppraca z FOS BOS Rosenheim w Niemczech jej efektem bdzie pierwsza wymiana
uczniw klas liceum socjalnego we wrzeniu
2003.

 Szkoa Podstawowa z Oddziaami

Integracyjnymi nr 53
im. M. Skodowskiej-Curie,
Czstochowa

Show, St. Valentines Day Party oraz Mothers

Day. W czasie przedstawie uczniowie maj
moliwo zaprezentowania zaproszonym gociom wiedzy zdobytej w czasie zaj. Szkoa
zorganizowaa take trzy spotkania z obcokrajowcami, ktre byy doskona okazj do
konwersacji. Nawizano take wspprac ze
szkoami z Niemiec i Woch, ktra zaowocowaa korespondencj midzy uczniami.
Aby wzbogaci wspprac midzynarodow, szkoa zoya wniosek o przyznanie
grantu na realizacj projektu w ramach programu Socrates Comenius.

Nazwa projektu: Rozwijanie zainteresowa

anglojzycznych poprzez zajcia pozalekcyjne
Cele projektu: popularyzacja nauki jzyka angielskiego przez jego praktyczne uycie. Priorytetem szkoy jest stwarzanie uczniom warunkw
do praktycznego wykorzystania wczeniej zdobytej wiedzy przez m.in. zajcia z obcokrajowcami, korespondencj z rwienikami z innych
krajw, udzia uczniw w specjalnie organizowanych przedstawieniach. Czynione s take
starania, aby motywowa uczniw do systematycznej pracy, nauczyciele pomagaj im pokona lk przed posugiwaniem si jzykiem
obcym. Rnorodno zaj pozalekcyjnych
umoliwia dotarcie do wikszej grupy uczniw,
co rwnie jest celem nauczycieli. W rezultacie
poziom nauczania jzyka angielskiego w szkole
podnosi si a uczniowie osigaj coraz lepsze
wyniki.

Zesp Szk w Ropicy Polskiej

Nazwa projektu: Ludzie i kultury moja ojczyzna krajem twojego urlopu projekt realizowany w ramach Programu Socrates Comenius Akcja I ze szkoami z Niemiec i Hiszpanii.
Cele projektu:
wzajemne poznanie i uzyskanie penej wiedzy o partnerach, ksztacenie umiejtnoci
porozumiewania si w jzyku niemieckim
mimo rnic jzykowych,
ksztacenie umiejtnoci porozumiewania si
w jzyku obcym (w kontaktach listowych,
mailowych, bezporednich i przez udzia
w inscenizacjach),
poznanie legend i poda regionalnych,
promowanie wsppracy midzy uczniami ze
szk partnerskich, ksztatowanie systemu
wartoci w uniwersalnych kontaktach wzajemnych,
budzenie aktywnoci poznawczej przez samodzielne poszukiwanie i gromadzenie oraz
opracowywanie materiaw,
budzenie aktywnoci twrczej w nauczaniu
jzyka obcego przy przygotowaniu inscenizacji, poda i innych wytworw plastycznych,
porwnanie wsppracy midzy szkoami europejskimi.

Jzyk projektu: angielski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: od wrzenia rozpoczto w szkole prac
w czterech koach jzyka angielskiego o rnym
profilu. S to: English and American Culture Club
powicony kulturze angloamerykaskiej; English Song Club zajcia, w czasie ktrych
uczniowie suchaj piosenek w jzyku angielskim, tumacz je i piewaj; English Grammar
Club kko zaadresowane do uczniw lubicych gramatyk w czasie zaj uczniowie
rozwizuj testy, sami je tworz, redaguj wasne teksty; The World of English uczniowie
maj moliwo ogldania filmw i bajek w angielskiej wersji jzykowej, dyskutuj o nich oraz
poszerzaj zakres swojego sownictwa. Rnorodno form poszerzania i rozwijania kompetencji jzykowych pozwala nauczycielom dotrze z ofert do uczniw o rnych zainteresowaniach.
W wyniku wsppracy midzy nauczycielami prowadzcymi wymienione koa zainteresowa, przygotowano cztery przedstawienia
w jzyku angielskim z cyklu ,,Spotkania z kultur
angloamerykask: Halloween Evening, Christmas

Jzyk projektu: niemiecki

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: projekt opracowyway i realizoway
4 szkoy Zesp Szk w Ropicy Polskiej,
Wrfelturmschule, Colegio Publico Santiago
Ramon y Cajal, Escuela Oficial de Idiomas.
W listopadzie 2000 przygotowano dla
szerszej publicznoci (take zagranicznej) prezentacj naszego pastwa oraz regionu w jzy-

42

ku niemieckim. Uczniowie zapoznali goci z podaniami zwizanymi regionem, zaprezentowali

wystaw albumw, prac projektowych, plakatw, folderw, collage, prezentacji multimedialnych promujcych nasz ma ojczyzn.
Uczniowie kl. 6 przygotowali inscenizacj bani
Braci Grimm Dornrschen w wersji oryginalnej.
Prace nad przygotowaniem i wystawieniem tego przedstawienia day uczniom duo satysfakcji. Spektakl spodoba si zaproszonym widzom
i dostarczy niezapomnianych wrae.
W kolejnym 2001 roku projekty Zespou
Szk przybray form konkursw wiedzy krajoznawczej i jzykowej. Nauczyciele doszli do
wniosku, e najbardziej atrakcyjn form zaangaowania uczniw do nauki jzyka niemieckiego i poznania kultury Niemiec jest udzia
w konkursach. Przeprowadzono szkolny Turniej
wiedzy o krajach niemieckojzycznych, konkurs
plastyczno-jzykowy Niemiec w moich oczach
a take konkursy: ortograficzny, w ktrym wzili udzia uczniowie klas starszych oraz konkurs
na najlepszego lektora jzyka niemieckiego.
Cykl ten zosta zakoczony midzyszkolnym
konkursem Szansa na sukces podczas ktrego
uczniowie mieli moliwo prezentacji wasnych moliwoci wokalnych, recytatorskich oraz
aktorskich w jzyku niemieckim. W jury konkursu zasiedli nauczyciele ze szkoy zaprzyjanionej z Niemiec.
Zgodnie z tematem projektu Ludzie i kultury zosta zrealizowany projekt Europejskie Ferie wycieczka po krajach Europy (w jzyku
niemieckim) oraz Festiwal Kultur, ktrego gwn atrakcj bya prezentacja pastw europejskich i mniejszoci narodowych ich folkloru,
muzyki, kultury, sztuki, historii, kuchni, atrakcji
turystycznych i zabytkw, a przede wszystkim
jzyka, ktry by potrzebny podczas zwiedzania, robienia zakupw, czy zamawiania przysmakw narodowych w kafejce europejskiej.

wykorzysta potencja prezentowanych tematw dla zbadania stereotypw dotyczcych

kultury narodowej oraz innych narodw,
zbada czy nasze wyobraenia dotyczce kraju oraz jego kultury s czsto niekompletne
oraz czsto prowadz do nieporozumie,
wyjania pochodzenie stereotypw,
motywowa uczniw w kierunku autonomii,
samodzielnych poszukiwa, rozwijania zintegrowanych sprawnoci jzykowych czytania
i pisania oraz czytania i mwienia,
podnie wiadomo kulturow w celu:
porwnania oraz skontrastowania rnic
w interpretacji oraz przekona dotyczcych rodzimej i obcej kultury;
pogbienia wiedzy uczniw dotyczcej
zwyczajw i obyczajw;
rozgraniczenia prawdy obiektywnej od
mitw dotyczcych Europejczykw.

Jzyk projektu: angielski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: projekt jest ukierunkowany na ksztacenie
wiadomoci tolerancji uczniw w obrbie nauczanego jzyka obcego oraz kultury jego rodowitych uytkownikw w szeroko pojtym
aspekcie kulturowym. Jego podstaw s prace
Task-Culture-Based Lessons (prowadzone metod zadaniow) oraz metod projektu. Uczniowie maj moliwo autonomicznego dochodzenia do faktw oraz obalania mitw o narodach, ich kulturze, obyczajowoci i jzykach,
porwnujc z rodzim kultur oraz zwyczajami.
Tym samym ksztatuj wiadomo europejsk,
ucz si tolerancji dla odmiennoci, rnorodnoci kultur w Unii Europejskiej poprzez
podnoszenie wiadomoci jzykowej oraz jej
znaczenia w yciu spoecznym.
ycie zmienia si tak szybko, e najszybszym przekazem informacji s media i prasa
prezentujce fakty w sposb ywy oraz aktualny. W przekazie informacji w jzyku obcym
istotna jest sama kultura danego obszaru
jzykowego, obyczajowo oraz sposb bycia
jej uytkownikw, std te jzyk nie moe by
nauczany w oderwaniu od kultury danego
kraju.
S to powody, dla ktrych jzyk nie
moe by traktowany oddzielnie jako narzdzie
komunikacji od norm i wartoci spoeczestwa,
ktre si nim posuguje. Dlatego uczc jzykw

Zesp Szk Technicznych Nr 1

im. W. Korfantego, Chorzw
Nazwa projektu: Culture in Language, Language versus Culture
Cele projektu: motywowanie uczniw do czytania magazynw angielskojzycznych (tu: The
World of English Fundacja Kopernikaska,
Warszawa), aby:

43

Jzyk projektu: francuski, angielski, niemiecki,

polski

obcych musimy ksztaci i rozwija umiejtnoci spostrzegania, rozumienia i interpretowania faktw z perspektywy kultury danej narodowoci.
Interkulturalne podejcie czasopisma
The World of English i zamieszczone w nim
teksty autentyczne daj uczniom i nauczycielom
moliwo wyraania wasnych opinii, porwnania oraz ucz kreatywnoci.

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu:

ustalenie, w jaki sposb ,,wymiar europejski powinien by wprowadzony do istniejcych programw ksztacenia, zwaszcza w ramach przedmiotw kulturacywilizacja oraz
metodyka nauczania jzykw obcych,
przygotowanie studentw (przyszych nauczycieli) do zmieniajcych si warunkw
w Europie przez propagowanie znaczenia
rnych jzykw i kultur w yciu spoecznym.
Zapoznawanie studentw ze sposobami
wsppracy z instytucjami i organizacjami europejskimi. Wspomaganie studenckich inicjatyw wymiany informacji midzy uczestnikami
projektu (wsppraca ze studentami innych
krajw Europy),
zapoznanie studentw z systemami edukacji
i metodami nauczania w Europie jako cz
uczenia si przez cae ycie,
rozpowszechnianie i wspieranie idei uczenia
si przez cae ycie wrd nauczycieli pracujcych w zawodzie na poziomie midzynarodowym,
wymiana dowiadcze w stosowaniu technik
wideo, multimediw i Internetu w nauczaniu,
prezentacja wasnego regionu, kraju i wasnej
szkoy oraz sposobu, w jaki mog uczestniczy w integracji europejskiej (na poziomie
instytucji, w zakresie kultury i gospodarki);
wypracowanie nowych moduw ksztacenia,
materiaw i pomocy dydaktycznych,
prezentacje projektu i materiaw dydaktycznych dla nauczycieli szk podstawowych
i rednich (gimnazja i licea) w trakcie:
praktyk pedagogicznych (szkoy podstawowe, gimnazja, licea) od 2000 r.,
kursw doskonalcych nauczycieli jzykw
obcych w latach 2001, 2002 i 2003,
I i II Festiwalu Nauki, Techniki i Sztuki,
odbywajcego si w odzi w latach 2001
i 2002.

Kolegia Jzykowe

Kolegium Jzykw Obcych

Uniwersytetu dzkiego
Nazwa projektu: Nauczyciele jzykw obcych
jako liderzy idei zjednoczonej Europy
Cele projektu: ten midzynarodowy projekt
zmierza do poczenia wysikw i dowiadcze
orodkw ksztaccych nauczycieli w Polsce,
Francji i Niemczech, aby przygotowa program
i materiay dydaktyczne do ksztacenia ustawicznego nauczycieli. Programy, ktrym zosta
nadany ,,wymiar regionalny i europejski s
wykorzystywane przez nauczycieli jzykw obcych w szkoach podstawowych i rednich.
W instytucji koordynujcej Kolegium
Jzykw Obcych U w odzi oraz w instytucjach
partnerskich, program europejski zostanie
wprowadzony w roku akademickim 20032004
do programu ksztacenia nauczycieli.
Oglne cechy projektu:
pooenie wikszego nacisku na problematyk regionaln i europejsk w przygotowaniu
zawodowym nauczycieli jzykw obcych,
poszerzenie wsppracy midzy orodkami
krajowymi i zagranicznymi w procesie ksztacenia nauczycieli,
wymiana wiedzy i dowiadcze midzy orodkami partnerskimi,
wspieranie inicjatyw w opracowaniu i realizacji programu: Edukacja europejska w nauczaniu jzykw obcych na wszystkich poziomach ksztacenia,
wprowadzenie nowych metod pracy (projekty pedagogiczne), wykorzystanie nowej technologii (Internet, prezentacje multimedialne)
w komunikacji, nauczaniu i szkoleniu oraz do
przepywu informacji.

Nauczycielskie Kolegium Jzykw

Obcych w Jastrzbiu Zdroju
Nazwa projektu: Konkurs na tablic edukacyjn krajw frankofoskich Frankofoskie
rendez-vous

44

y wszystkim jako punkt odniesienia. Jzykiem

opisu tablicy edukacyjnej jest jzyk francuski,
dlatego te szczeglna odpowiedzialno spoczywa na nauczycielu jzyka francuskiego. Do
wsppracy z nauczycielami i uczniami zgosia
si lektorka JFP jzyka francuskiego p. Bouchard. Plakaty maj wrci do szk i by interdyscyplinarnymi pomocami dydaktycznymi stanowicymi jednoczenie wystrj klasopracowni
jzykowych. Nagrody ksikowe ufundoway
Ambasada Francji, Instytut Francuski w Krakowie, NKJO, MKO oraz wydawnictwa.

Cele projektu:
popularyzowanie wiedzy o krajach francuskojzycznych,
zachcenie
nauczycieli do wsppracy
w szkole, wprowadzanie integracji midzyprzedmiotowej, prowadzenie korespondencji
w jzyku obcym z partnerami z krajw frankofoskich,
ksztacenie umiejtnoci korzystania z nowoczesnych technologii, pozyskiwania informacji z Internetu, edu-romw itp. w tym rde
francuskojzycznych,
krzewienie tolerancji, eliminowanie uprzedze i stereotypw etnicznych, rozbudzanie
w modziey chci nawizywania kontaktw
z innymi, otwartoci na inne nacje,
zachcenie uczniw i nauczycieli do wsppracy z ambasadami rnych krajw w Polsce oraz instytucjami wspierajcymi owiat
i promujcymi kultur,
przyblienie uczniom pracy biur podry, zapoznanie z ich ofert, uczenie korzystania
z folderw.

Uczelnie

Szkoa Wysza Psychologii Spoecznej,

Warszawa
Nazwa projektu: Certyfikat profesjonalnej znajomoci jzyka angielskiego w psychologii
Cele projektu: wzbudzanie motywacji studentw do pogbiania wiedzy z zakresu specjalistycznego jzyka angielskiego w zakresie psychologii spoecznej, klinicznej, psychologii rnic
midzykulturowych oraz nauk pokrewnych
przez wprowadzenie do ksztacenia studentw
specjalistycznego jzyka angielskiego. Nastpnie przeprowadzenie egzaminu, oceniajcego
znajomo tego jzyka, dajcego studentom
moliwo zdobycia certyfikatu profesjonalnej
znajomoci jzyka angielskiego w naukach psychologicznych. Wiedza zdobyta przez studentw suyaby lepszemu wykorzystaniu wszelkich prac badawczych powstaych na wiecie
w dziedzinie psychologii oraz artykuw w prasie specjalistycznej do wasnej pracy naukowej, rozwijaniu kontaktw midzynarodowych,
a take w sytuacjach bardziej praktycznych
w moliwoci podjcia pracy zawodowej za
granic, wszdzie tam, gdzie jzykiem nauki
jest jzyk angielski.

Jzyk projektu: francuski, ewentualnie polski,

jeli w szkole nie uczy si jzyka francuskiego.
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu:
W grudniu 2002 roku do szk zosta
wysany folder konkursu. Na spotkaniu organizacyjnym nauczyciele zapoznali si z zaoeniami i wymaganiami projektu, otrzymali komplet
materiaw, list ciekawych adresw internetowych, publikacji itp. oraz zobaczyli prezentacj
multimedialn przedstawiajc histori i struktur Midzynarodowej Organizacji Frankofonii
i krajw nalecych do grupy pastw frankofoskich.
W trakcie warsztatw zostaa przedstawiona praca metod projektu edukacyjnego,
omwiono zasady pracy w grupach i z grup.
Zasugerowano nauczycielom, by opierali si na
podstawach programowych i ksztacili umiejtnoci kluczowe. Nauczyciele byli take proszeni
o opracowanie scenariusza lekcji, z wykorzystaniem tablicy edukacyjnej, ktra ma przedstawia w sposb obrazowy wybrany kraj frankofoski, informacje oglne, dane statystyczne,
geografi, ciekawostki przyrodnicze, tradycj,
kuchni itp. Nauczyciele pracowali w grupach
nad modelowym rozwizaniem, majcym su-

Jzyk projektu: angielski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: do tej pory w ramach realizacji projektu
stworzono specjalne programy nauczania (sylabusy) dla grup objtych projektem. Opracowano i wybrano materiay, ktre najlepiej nadaway si do celw nauczania, stworzono skrypt

45

do nauczania jzyka specjalistycznego, sprowadzono filmy o tematyce psychologicznej i opracowano testy sprawdzajce wiedz. Wykadowcy akademiccy jzyka angielskiego wsplnie
z pracownikami naukowymi-psychologami pracowali nad stworzeniem materiaw nauczania
i wdroeniem ich na zajciach ze studentami.
Wszystkie dostpne rda byy wykorzystywane zarwno w czasie zaj warsztatowych, jak
i w czasie samodzielnej pracy studentw.
Inicjatywa wyranie przyczynia si nie
tylko do poszerzenia wiedzy z jzyka angielskiego wrd studentw, ale rwnie dostarczya dodatkowe bodce do lektury tekstw
psychologicznych, a take zachcia wykadowcw do wasnego rozwoju w zakresie sownictwa specjalistycznego oraz metod nauczania.

Pastwowa Wysza Szkoa

Zawodowa w Tarnowie
Nazwa projektu: Italia Italiani Italiano
Cele projektu: celem nadrzdnym jest uwiadomienie uczcym si znaczenia znajomoci jzykw obcych dla porozumienia midzy narodami. Zmierza on do wyksztacenie kompetencji
u studentw, przyszych nauczycieli i tumaczy,
aby:
potrafili by porednikami midzy wasn
i obc kultur,
rozumieli rnice kulturowe, spoeczne, gospodarcze, historyczne, jzykowe a jednoczenie wsplne cechy wystpujce na obszarze
Woch,
poznali aktualnoci kulturalne, spoeczne, polityczne i gospodarcze Woch,
lepiej zrozumieli yjcych tam ludzi, ich zachowanie, pogldy i system wartoci.
Studenci rozwijaj w ramach projektu
strategie, umiejtnoci i techniki poznawania,
rozumienia i analizowania obcej kultury. Projekt pozwala nie tylko na poznanie faktw i zagadnie, ktrymi yj przedstawiciele danej kultury, ale te na skuteczne obalanie i przezwycianie uprzedze, wyksztacanie postawy tolerancji i zrozumienia, akceptacji, oswojenia si
z nieznanymi zjawiskami obcej kultury.

dydaktycznych dla potrzeb kursu jzyka woskiego prowadzonego wedug programu autorskiego. Opracowanie podrcznika, ktry
jest obecnie przygotowywany do druku (wiczenia autorstwa Barbary Quirino-Biekowskiej, rysunki autorstwa Roberta Biekowskiego, materiay na CD dialogi, wiczenia,
scenki fragmenty filmw, reportay),
dziaania studentw wykonane w ramach
projektu:
prace dyplomowe z zakresu jzyka i kultury woskiej przygotowane we wsppracy z Universita per Stranieni di Perugia
(studenci specjalnoci jzyk francuski),
udzia w szkoleniach jzykowych na Uniwersytecie w Perugii,
wykonywanie kolay i innych prac plastycznych zgodnie z tematyk zaj. Prace
te su te jako dokumentacja i dodatkowo jako materiay dydaktyczne dla kolejnych studentw,
prace pisemne referaty i opracowania.

Inna ciekaw form dziaa podejmowanych w ramach zaj w projekcie s:

wsplne tworzenie historii wizanych (kolejne osoby lub grupy studentw kontynuuj
myl, tworzc na ywo historyjk, w formie
bajki),
zajcia praktyczne gotowanie potraw kuchni woskiej oraz przygotowanie projektw
mody zgodnych z najnowszymi trendami
woskich kreatorw.
Techniki pracy stosowane przez studentw:
zdobywanie materiaw w kraju i za granic
(prowadzenie korespondencji z instytucjami,
osobami prywatnymi i organizacjami),
zakadanie teczek z materiaami,
wykorzystywanie prasy krajowej i zagranicznej,
planowanie i organizacja wycieczek,
pozyskiwanie materiaw audiowizualnych
(nagrania filmw, audycji, suchowisk, przeprowadzanie wywiadw w jzyku obcym),
praca ukierunkowana na powstanie konkretnego produktu (kolae, gazetki cienne, gazety, wystawy, dokumentacje, scenariusze itp.),
gotowanie,
dziaania artystyczne wystpy w ramach
inscenizacji, piew, projektowanie mody,
prace plastyczne.

Jzyk projektu: woski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu:
dziaania kadry przygotowanie materiaw

46

Wyselekcjonowano 12 dawnych pieni

i ballad francuskich, ktre miay sta si wspln kanw dla dydaktycznej i artystycznej czci
projektu. Zrekonstruowano ich kompletne teksty, ktre w wersji wspczesnej znalazy si
w tekcie sztuki i w opracowanych materiaach
glottodydaktycznych.
Projekt realizowano rwnolegle w dwch
orodkach akademickich: Universit de Savoie
i Uniwersytecie dzkim, wczajc do niego
studentw specjalnoci nauczycielskiej oraz
suchaczy kursw jzykowych na poziomie zaawansowanym. Nawizano wspprac ze rodowiskami, w ktrych maj by prezentowane efekty realizowanego projektu: dom kultury, redakcje czasopism i dziennikw, rozgonie radiowe.

Tematyka zaj obejmuje: ycie kulturalne, zagadnienia polityczne i gospodarcze pastwa i spoeczestwa, organizacj ycia publicznego, organizacje, instytucje i organa wadzy,
najwaniejsze wydarzenia historyczne rzutujce na teraniejszo, aktualne wydarzenia
i problemy.
Forma zaj: konwersatorium, wykad, lektura
i analiza tekstw, prezentacja filmw i dostpnych nagra audiowideo, aktywnoci podejmowane przez studentw.
Uniwersytet dzki Katedra
Filologii Romaskiej
Nazwa projektu: Nauka i sztuka: La belle
amour
Cele projektu: promocje dziedzictwa kulturowego Francji i jzyka francuskiego w rnych
rodowiskach spoeczno-zawodowych w Polsce
w dobie akcesji do Unii Europejskiej.
Celem edytorskim projektu byo opracowanie i opublikowanie, na kanwie dawnych
pieni i ballad francuskich, wspczesnej sztuki
teatralnej oraz materiaw praktycznych do nauki jzyka francuskiego na poziomie zaawansowanym.
Jedno z gwnych zada polegao na
wczeniu technik teatralnych do procesu formacji studentw romanistyki w celu zoptymalizowania procesu ksztacenia jzykowego,
ksztatowania i rozwoju zachowa interaktywnych oraz uwraliwienia przyszych nauczycieli
jzyka francuskiego na potrzeb promocji jzykw i kultur innych narodw w yciu spoeczestwa polskiego.

Zakad Sinologii Instytutu

Orientalistycznego Uniwersytetu
Warszawskiego
Nazwa projektu: Pozna jzyk i kultur Integralne nauczanie jzyka chiskiego
Cele projektu: celem integralnego nauczania
jzyka chiskiego jest opanowanie przez studentw wspczesnego jzyka od podstaw oraz
nabycie umiejtnoci poruszania si w obszarze
chiskojzycznym na paszczynie komunikacji
werbalnej i spoecznej. Specyfika jzyka wymaga koordynacji nauczania nie tylko jzyka mwionego, ale take pisma ideograficznego.
Ostatecznym celem projektu jest doprowadzenie do zaawansowanej znajomoci jzyka
chiskiego w mowie i pimie tak, aby w nastpnym etapie na tym fundamencie mogo by
prowadzone szkolenie kulturoznawczo-jzykowe zmierzajce do poziomu profesjonalnej znajomoci jzyka i regionu.

Jzyk projektu: francuski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: nawizano blisz wspprac midzy Zakadem Nauczania Jzykw Romaskich w KFR
U a sekcj dydaktyki jzyka francuskiego jako
obcego na Universit de Savoie. Wypracowano
wsplnie ogln koncepcj projektu zakadajc wczenie do procesu ksztacenia przyszych
nauczycieli jzykw obcych, technik psychodramaturgicznych, ze szczeglnym zwrceniem
uwagi na rol, jak moe odgrywa nauczyciel
jzyka w promowaniu jzyka i kultury innego
narodu nie tylko wrd zbiorowoci szkolnych,
ale take poza szko.

Jzyk projektu: wspczesny jzyk chiski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: pierwsze trzy lata nauki przewiduj konsekwentne poznawanie struktur jzyka, wiczenie i zastosowanie go na odpowiednich poziomach podczas zaj. Pracownicy naukowo-dydaktyczni Instytutu Orientalistycznego UW oraz
lektorzy, Chiczycy o wysokich kwalifikacjach
nauczyciele jzyka przebywajcy w Polsce,
dziel midzy sob nastpujce treci programowe: fonetyka artykulacyjna, kalendarz i tra-

47

ksztacenia jzykowego. Podrczniki dostpne

na rynku nie w peni odpowiadaj potrzebom
tej specyficznej grupy odbiorcw. Trudno byo
znale taki jzyk mwienia o sztuce, ktry
wprowadzaby w takie zagadnienia, jak umiejtno wyraania emocji wywoanych przez
kontakt ze sztuk, precyzowanie sdw, orientacj w terminologii zwizanej z histori i krytyk sztuki.
rdem takim okazaa si by filmowa wersja historii malarstwa siostry Wendy
Beckett. Sama posta zakonnicy mwicej
o sztuce bya dla studentw sposobem przeamania wielu stereotypw, w tym przypadku nie
tylko jzykowych. Pierwszy etap pracy polega
na przygotowaniu materiaw dydaktycznych na
podstawie filmowej prezentacji siostry Beckett.
Sprowadzio si to do:
skonstruowania jednostek lekcyjnych z wykorzystaniem kadego przedstawionego przez
siostr tematu lub malarza,
przygotowania tekstu od strony sownikowej
(wprowadzenie nowych zwrotw i sw),
stworzenia zestaww pyta, ktre pozwoliy
na lepsze zrozumienie tekstu, a take byy
pocztkiem dyskusji,
skonstruowania wicze o rnorodnym charakterze: multiple choice, ,,fill-in gaps exercises, listening comprehension,
prowadzenia dyskusji wok zagadnie poruszanych przez siostr, prowokowanych odmiennoci pogldw itp.
Trzyletnie dowiadczenie i praktyka skoniy autorw projektu do modyfikacji materiau
wyjciowego. Chronologiczne przedstawienie historii malarstwa stawao si replik nauczania historii sztuki, prowadzonego rwnolegle w innych
salach uczelni. Studenci s zainteresowani przekrojowym ujciem materiau, wydobyciem z niego zagadnie kulturowych i socjologicznych. Dlatego podjto prace nad przeksztaceniem materiau wedug pewnych poj, starajc si wzbogaci go o elementy literatury, teorii sztuki itp.

dycja w znakach chiskich, pismo chiskie (klucze i leksemy), struktura jzyka fraza i zdania
(odpowiednio poziom I, II, III), leksyka (odpowiednio poziom I, II, III), wspczesne Chiny
i Tajwan (konwersacje), sztuka (teksty, filmy
i dyskusje nawizujce do miejsc i wydarze
zwizanych z kultur i sztuk).
Czwarty rok to zajcia jzykowe prowadzone przez Chiczykw w orodkach nauczania jzyka chiskiego przy renomowanych
uczelniach ChRL i Tajwanu. Podczas 9-12 miesicznego pobytu w Chinach lub na Tajwanie
uczestnicy wyjazdw stypendialnych maj szeroki dostp do dziedzictwa kulturowego, ywy
kontakt z jzykiem w rodowisku chiskojzycznym na co dzie i moliwo poznania miejsca
i regionu.
Akademia Sztuk Piknych
we Wrocawiu
Nazwa projektu: program autorski nauczania
jzyka angielskiego na Uczelni Plastycznej
z wykorzystaniem filmu wideo ,,Sister Wendy Story of Painting
Cele projektu: nauczanie jzykw obcych w ramach lektoratu powinno mie form specjalistycznego ksztacenia jzykowego, ktrego charakter jest okrelony przez kierunek i profil
uczelni. Podstaw programu jest przekonanie,
e absolwent wyszej uczelni musi zna jzyk
nie tylko na poziomie komunikacyjnym, ale
posugiwa si nim w rnych dziedzinach swojego przyszego zawodu. A zatem wprowadzajc nauczanie historii sztuki w jzyku angielskim
autorzy projektu chc zaproponowa studentom takie podejcie do nauki jzykw, ktre
jest jednoczenie uyteczne i zgodne z ich zainteresowaniami zawodowymi.
Jzyk projektu: angielski
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: program nauczania jzyka specjalistycznego obejmuje okoo 30-40% godzin dydaktycznych na I roku i okoo 50% na II roku.
Konkretny program jest punktem wyjcia do
prowadzenia ksztacenia specjalistycznego obejmujcego inne elementy (na przykad: technologie procesw twrczych, czy autoprezentacja
artysty). Kontekst uczelni artystycznej narzuci
autorom projektu szersze spojrzenie na proces

Szkoa Jzykw Obcych Uniwersytetu

Warszawskiego
Nazwa projektu: Dyskutowanie w grupie po
angielsku
Cele projektu: w odpowiedzi na zapotrzebowanie studentw, doktorantw i pracownikw
Uczelni, a take szerokiego grona osb niezwi-

48

su tematu do dyskusji dostarczya wojna w Iraku. W poprzedniej dyskutowano o roli i znaczeniu Internetu w yciu czowieka uczcego si.
Dyskusje s kadorazowo zwizane z koniecznoci przeczytania materiaw znajdujcych
si na wskazanych stronach internetowych.
Uczestnicy kursu kontaktuj si z prowadzcymi w kwestiach technicznych, organizacyjnych oraz merytorycznych za porednictwem
e-maila.
Poczta elektroniczna jest take wykorzystywana do przekazywania prac domowych: cv
(w formacie europejskim) oraz autoprezentacji.
Zaliczenie kursu odbywa si w czasie
rzeczywistym we wskazanym miejscu na Uniwersytecie Warszawskim i polega na uczestniczeniu w dyskusji na zadany temat. Uczestnicy
odgrywaj role opisane na karcie w jzyku
polskim. W ostatniej edycji kursu uczestnicy
wcielili si w czonkw organizacji studenckich
debatujcych nad propozycjami wydania kwoty
grantu z jednej z instytucji europejskich. Dodatkowym elementem kursu, stanowicym jednak
jego sta cz, jest blok psychologiczny pt. Jak
przeama lk przed wystpieniami publicznymi.
Uczestnicy kursu odpowiadaj na pytania testu
psychologicznego, ktry jest nastpnie analizowany przez psychologa. Psycholog przekazuje
e-mailem swoj opini do uczestnikw kursu.
Na stronie www odbywa si take dyskusja nad
skutecznymi formami przeamywania lku.
Prowadzcy czuwaj nad przebiegiem
kursu. Maj wpyw na przygotowanie i uaktualnianie materiaw. Reaguj na bieco na uwagi, sugestie i pytania zgaszane przez uczestnikw.

zanych z Uczelni, w zwizku z reform ksztacenia jzykowego na lektoratach na Uniwersytecie Warszawskim, zaprojektowano internetowy kurs jzyka angielskiego majcy na celu
przeamanie lku przed wystpieniami publicznymi w jzyku obcym oraz poznanie i przyswojenie okoo 300 typowych zwrotw angielskich, ujtych w strukturach typowych dla wystpie publicznych oraz przydatnych w dyskusjach grupowych. Podstaw przeamania lku
jest przeuczenie si materiau. Przyjto, i
proces uczenia si zachodzi najefektywniej,
gdy dua liczba powtrze jest rozoona
w czasie. Na kurs skadaj si tradycyjne materiay w formie tekstowej i testy on-line, a take nagrania dwikowe. Jednoczene zaangaowanie zmysu wzroku i suchu przyczynia
si do zwikszonej skutecznoci procesu uczenia si.
Tematyka kursu obejmuje takie zagadnienia jak: zasady prowadzenia dyskusji grupowych, rozpoczcie spotkania, udzielanie gosu,
przerywanie wypowiedzi, wyraanie opinii, odpowiadanie na pytania, podsumowanie, konkludowanie, zamykanie dyskusji itd.
Kurs odbywa si w okrelonym czasie (9
tygodni), jest przeznaczony dla uczestnikw,
ktrzy opanowali jzyk na poziomie B2 wedug
kryteriw biegoci okrelonych w dokumencie
Rady Europy pt. Common European Framework
of Reference for Languages; Learning, teaching,
assessment i jest odpowiednikiem 60 godzin
lektoratu prowadzonego technikami konwencjonalnymi na Uniwersytecie Warszawskim.
Decyzj Rektora UW zaliczenie internetowego
kursu jzyka obcego ma tak sam rang jak
zaliczenie kursu prowadzonego w klasie.
Materiay s udostpniane sukcesywnie
na stronach www kursu. Nowa porcja materiau do nauki jest udostpniania uczestnikom co
tydzie. Uczestnicy kursu kontaktuj si midzy
sob, a take z prowadzcymi zajcia za pomoc listy dyskusyjnej, chatu oraz e-mailem. Na
kurs skadaj si zwroty do nauki uoone
w bloki tematyczne opatrzone wzorcowymi nagraniami dwikowymi, testy on-line z lektorem i testy on-line bez lektora. Uczestnicy kursu
poza prac w sobie waciwym tempie i czasie
z materiaami kursu, maj za zadanie take
uczestniczenie w dyskusjach w grupie dyskusyjnej na aktualne tematy. W ostatniej edycji kur-

Jzyk projektu: angielski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu:
dla celw projektu oraz innych kursw prowadzonych przez Internet za porednictwem
COME stworzono specjaln platform edukacyjn,
zainicjowano i wprowadzono na stae praktyk wsppracy ponadinstytucjonalnej na
UW,
poczono elementy metodyki ksztacenia jzykowego oraz analizy psychologicznej
podmiotw procesu ksztacenia.

49

Koordynatorzy Regionalni zostali wybrani na podstawie oceny ich dowiadcze i osigni dydaktycznych. Wymagana jest od nich
wiedza i umiejtnoci z zakresu andragogiki
i dydaktyki oglnej. Rwnorzdnie z prac koordynatorsk peni oni funkcje konsultantw
lub doradcw jzyka francuskiego, uzyskali stopie specjalizacji zawodowej, posiadaj dyplom edukatora lub studiw podyplomowych.
Docelowy projekt COFRAN jest adresowany do wszystkich czynnych nauczycieli jzyka
francuskiego pracujcych w szkoach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
w caej Polsce.

Orodki doskonalenia

Centralny Orodek Doskonalenia

Nauczycieli, Warszawa
Nazwa projektu: COFRAN (coordinateurs de
franc,ais): Oglnopolska Sie Koordynatorw
Szkole Regionalnych dla Nauczycieli Jzyka
Francuskiego
Cele projektu: gwnym celem projektu COFRAN jest umoliwienie nauczycielom jzyka
francuskiego ze wszystkich typw szk (podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych) w caej Polsce doskonalenia si w ramach
szkole warsztatowych powiconych najwaniejszym i najaktualniejszym tematom zwizanym z metodyk i dydaktyk jzyka francuskiego. Oferta szkole regionalnych jest przygotowywana i realizowana przez 13 Koordynatorw Regionalnych w odpowiedzi na lokalne
potrzeby nauczycieli oraz waciwe dla danego
regionu uwarunkowania i dynamik nauczania
tego jzyka. Bliski i bezporedni kontakt z Koordynatorem Regionalnym umoliwia nauczycielom wspdecydowanie o tematyce szkole.
Kolejnym celem dziaa prowadzonych
przez Koordynatorw Regionalnych w ramach
tego projektu jest uatwianie modym nauczycielom zintegrowania si ze rodowiskiem nauczycielskim oraz stworzenie im sprzyjajcych
warunkw dla realizacji wasnej drogi rozwoju
i awansu zawodowego.
W celu zwikszenia efektywnoci i atrakcyjnoci oferty szkole Koordynatorzy Regionalni
wsppracuj z orodkami zajmujcymi si doskonaleniem nauczycieli, orodkami kultury francuskiej, polskimi orodkami kultury oraz uczelniami
wyszymi integrujc w ten sposb lokalne rodowisko i promujc w nim jzyk i kultur francusk.

Samorzdowe Centrum Doradztwa

i Doskonalenia Nauczycieli, Siedlce
Nazwa projektu: Nauczyciel polski obywatelem Europy
Cele projektu:
opanowanie jzyka obcego przez nauczycieli
doradcw metodycznych, w celu dobrego
funkcjonowania w systemie owiatowym
w Unii Europejskiej,
umiejtno korzystania z obcojzycznych informacyjnych zasobw kulturalnych i edukacyjnych,
czynne posugiwanie si jzykiem obcym w czasie kontaktw z nauczycielami z innych krajw,
zachcanie wasnym przykadem nauczycieli
do nauki jzykw obcych przez doradcw,
przygotowanie pracownikw administracji
do komunikowania si w jzyku obcym.
Jzyk projektu: angielski i niemiecki
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: w padzierniku 2002 podjto w jednej ze
szk jzykowych w Siedlcach nauk jzykw obcych: niemieckiego (grupa liczca 6 osb) oraz
angielskiego (grupa liczca 12 osb). Uzupenieniem pracy z lektorem jest wprowadzenie przez
dyrektora placwki dnia, w ktrym wszyscy uczestnicy projektu porozumiewaj si w wybranym
jzyku. W pierwszych tygodniach istniaa bariera
w porozumiewaniu si, wynikajca z rnego
stopnia znajomoci jzyka oraz maego zasobu
sownictwa. Nauczyciele pocztkowo niezbyt
chtnie odzywali si, ale w miar poznawania
nowych swek i zwrotw opory zmniejszay
si. Uczestnicy projektu zaczli traktowa nauk
jzyka jako zabaw, dziki czemu stres wyst-

Jzyk projektu: francuski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: pierwszy etap realizacji projektu COFRAN
obejmowa szkolenie grupy 13 wykadowcw
jzyka francuskiego, ktrych przygotowano
do pracy koordynatorskiej. W styczniu 2002
roku komisja mieszana utworzona z reprezentantw MENiS, Ambasady Francji w Polsce,
CODN oraz NKJF w Warszawie wybraa Koordynatorw Regionalnych reprezentujcych
wszystkie regiony Polski.

50

pujcy na pocztku min. W trakcie dnia w jzyku niemieckim czy angielskim dochodzio do
wielu zabawnych sytuacji. Na przykad cz
konwersacji odbywaa si z wykorzystaniem komunikacji niewerbalnej (na migi). Wprowadzony zosta zwyczaj podawania informacji biecych na tablicy ogosze take w jzyku angielskim i niemieckim. W widocznych miejscach
zostay umieszczone napisy z podstawowymi
zwrotami uatwiajcymi komunikacj. Kady
uczestnik projektu by zobowizany do koca
czerwca 2003 r. do stworzenia w jzyku obcym
informacji dotyczcej jego zakresu dziaa w celu umieszczenia ich na stronach internetowych
naszej placwki. Zesp ds. upowszechniania informacji pedagogicznej zajmuje si tworzeniem
anglojzycznego serwisu internetowego.
Po procznej nauce przeprowadzono ankiet, z ktrej wynika, e ta forma nauki jzyka
przyja si wrd doradcw metodycznych i zyskaa zainteresowanie nauczycieli ze szk i placwek miasta Siedlce, ktrzy od wrzenia 2003
deklaruj ch nauki jzyka w podobny sposb
i upowszechnienia jej w swoich szkoach.

gramu nauczania w grupach dziecicych i modzieowych s przeprowadzane cyklicznie dwa

razy w roku zim (winter projects) i wiosn
(spring projects). Kady projekt ma charakter
pracy zespoowej uczniw danej grupy i jest
realizowany na podobnych zasadach.
W ramach kadego projektu:
s organizowane warsztaty metodyczne dla
nauczycieli, ktrzy otrzymuj rwnie pisemne informacje na temat realizacji projektu,
powstaj zestawy tematycznych materiaw
dodatkowych dla nauczycieli, ktrzy otrzymuj
rwnie pisemne informacje na temat projektu,
s przeprowadzane lekcje wprowadzajce temat projektu,
grupy dzieci i modziey czynnie uczestnicz
w decyzjach odnonie ostatecznej formy jzykowej treci projektu i realizuj go na zajciach z jzyka obcego,
prace powstae w wyniku projektu s zgaszane do konkursu,
s organizowane prezentacje projektw i rozdawane nagrody. Organizatorzy staraj si,
aby kady uczestnik pracy na projektem
otrzyma choby symboliczn nagrod za
,,wzicie udziau.

Pozostae instytucje

English Unlimited Sp.z.o.o., Gdask

Nazwa projektu: The life and times of Partycja Gbek and Vickys adventures (Przygody
Sistr Gbek Patrycji, modej absolwentki Wydziau Zarzdzania na amach Gazety Wyborczej
w Trjmiecie poniedziakowy dodatek PRACA,
oraz jej modszej siostry Vicky licealistki na
amach Gazety Wyborczej w Trjmiecie wtorkowy Kujon Trjmiejski).

English Unlimited Sp. z.o.o., Gdask

Nazwa projektu: Projekty jzykowo-plastyczne dla dzieci i modziey
Cele projektu:
propagowanie twrczych metod nauczania
jzykw obcych przez wykorzystanie potencjau umiejtnoci wielorakich (multiple inteligencie) wrd uczniw,
czenie treci jzykowych, poznawczych, kulturowych i edukacyjnych podczas zaj
uczniw jzyka obcego,
motywowanie uczniw do postrzegania jzyka obcego nie w kategoriach sztywnego
przedmiotu szkolnego, ale jako dynamicznego rodka komunikacji i ekspresji wasnej,
powtrzenie i utrwalenie materiau jzykowego na podstawie tematw poruszajcych
wyobrani dzieci i modziey.

Cele projektu: nauka jzyka angielskiego w nowy, oryginalny sposb z wykorzystaniem mediw (Gazeta Wyborcza) oraz Internetu. Na amach Gazety Wyborczej ukazuj si przygody
dwch sistr Patrycji i Vicky Gbek, wraz ze
sownikiem, oraz odniesieniem do strony internetowej www.eu.com.pl, gdzie s zamieszczone wiczenia do kadego odcinka wraz z kluczem. Patrycja i Vicky maj swoje wasne konto
e-mailowe. Kady z czytelnikw moe do nich
napisa, oczywicie po angielsku. Projekt ma za
zadanie poszerzy znajomo jzyka angielskiego
wspczesnych idiomw, przydatnych zwrotw
wrd modziey, studentw, osb dorosych,

Jzyk projektu: angielski

Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: projekty jako forma uzupenienia pro-

51

obcego dla duchowiestwa (misjonarzy),

przewodnikw turystycznych i celnikw

pracujcych, a take ma za zadanie pomc nauczycielom jzyka angielskiego dostarczajc im

nowych materiaw napisanych ywym, kolokwialnym jzykiem.
Jzyk projektu: angielski
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: w ramach pracy nad projektem spord
pracownikw English Unlimited wyoni si zesp, ktry cyklicznie pracuje nad jego realizacj.
Wraz z pojawieniem si przygd Vicky i Patrycji
na amach Gazety Wyborczej, zosta uruchomiony specjalny portal internetowy, na ktrym znajduj si wszystkie aktualne odcinki przygd obu
sistr, wraz z wiczeniami i odpowiedziami. Zostao rwnie uruchomione specjalne konto emailowe, aby mona byo pisa listy do Vicky
i do Patrycji. Wszystkim tym dziaaniom przywieca nastpujcy cel Vicky i Patrycja to nie
s adne wirtualne, papierowe postacie. Vicky to
licealistka, mieszkajca ze swoj starsz siostr
Patrycj i rodzicami w Gdasku. Ma te same
problemy co jej rwienicy. Patrycja, natomiast,
to moda, ambitna absolwentka Wydziau Zarzdzania, ktra stawia swoje pierwsze kroki
w yciu zawodowym. Do kadego odcinka jest
doczony odpowiedni obrazek przedstawiajcy
najwaniejsza sytuacj z danego epizodu. Obrazki te wykonuje specjalnie dla potrzeb projektu
Marek Lachowicz. Autorami przygd obu sistr
s lektorzy English Unlimited: Robert Urbaski
(Patrycja) i Eimear Kelly-Wodarczyk (Vicky).
W Gazecie Wyborczej rwnolegle z odcinkami Vicky, ukaza si konkurs dla modziey na
napisanie wasnego odcinka wakacyjnych przygd Vicky, oczywicie po angielsku. Konkurs zosta poprzedzony rozesaniem listw do nauczycieli wybranych licew, aby zachcili oni
uczniw do wzicia w nim udziau. Najlepsze
i najciekawsze prace zostan nagrodzone. W ten
sposb czytelnik bdzie mg mie wpyw na
losy swojej bohaterki, a take bdzie mia okazj
sprawdzi znajomo jzyka angielskiego. Prace
oceni komisja skadajca si z nauczycieli English
Unlimited oraz przedstawicieli Gazety Wyborczej.

Cele projektu: umoliwienie cudzoziemcom

szybkiej adaptacji w rodowisku zawodowym
oraz penej realizacji profesjonalnej (np.
w przypadku duchowiestwa penienie misji)
przez specjalnie opracowane programy do zintegrowanego nauczania jzyka polskiego jako
obcego oglnego i specjalistycznego, z uwzgldnieniem rnic kulturowych.
Jzyk projektu: polski
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: program, metody i pomoce dydaktyczne
do realizacji intensywnych, specjalistycznych
kursw jzyka polskiego jako obcego dla duchowiestwa, przewodnikw turystycznych
i celnikw zostay opracowane na potrzeby
przedstawicieli konkretnych rodowisk: ksiy,
sistr i braci zakonnych z rnych stron wiata,
pracujcych w Polsce (m.in. ze Zgromadzenia
Misjonarzy Kombonianw, klerykw z Archidiecezjalnego Seminarium Misyjnego ,,Redemptoris Mater, Zgromadzenia Sistr Misjonarek
Mioci Matki Teresy z Kalkuty oraz Sistr Misjonarek Kombonianek), dla przewodnikw izraelskich opiekujcych si polskimi turystami
w Izraelu, a take dla celnikw Niemieckich
Sub Granicznych.
Projekt ten przyczyni si do zmiany jakociowej w metodyce nauczania jzyka polskiego jako obcego, wczajc jzyki specjalistyczne do programu oglnego jzyka polskiego.
W ten sposb cudzoziemcy rwnolegle nabywaj umiejtnoci komunikowania si w sytuacjach
ycia codziennego oraz (co jest dla nich bardzo
istotne) mog w peni uczestniczy w yciu zawodowym i nawizywa nowe, profesjonalne
kontakty. Jest to niezwykle wane zwaszcza
w przypadku ksiy i misjonarzy, ktrych posuga jest zalena od bezporednich i pogbionych kontaktw z ludmi. Podobne socjolingwistyczne uwarunkowania charakteryzuj prac
przewodnikw turystycznych i celnikw.
Specyfika projektu polega take na wykorzystaniu jzyka polskiego jako obcego do
poznawania, a przez to rozumienia kulturowej,
religijnej i krajoznawczej rnorodnoci Polski,
a take do poszukiwania w rzeczywistoci europejskiej wartoci uniwersalnych, ktre zbliaj
ludzi i narody.

Fundacja Nauki Jzykw Obcych

Centrum Nauczania Jzyka Polskiego
dla Cudzoziemcw Linguae Mundi,
Warszawa
Nazwa projektu: Programy intensywnych specjalistycznych kursw jzyka polskiego jako

52

wprowadzaj podstawowe pojcia z zakresu

geografii zaznajomienie z map wiata i Afryki, dostarczaj podstawowych wiadomoci
o yciu codziennym plemion afrykaskich,
ich tradycjach, wierzeniach, muzyce i sztuce;
zajcia polegaj na aktywnym udziale uczestnikw w tworzeniu historii wasnej ,,wyprawy: s oni odpowiedzialni za kupno biletw, okrelenie celu podry oraz jej przebieg;
zajcia mog by uzupenione o dodatkowe
spotkania: ,,Od rysunkw naskalnych do wspczesnych hoteli, ,,Kultura i ycie codzienne,
warsztatach zwizanych z formami rzemiosa
afrykaskiego:
warsztaty garncarskie wykorzystujce tradycyjne techniki afrykaskie. Maj one
na celu zaznajomienie uczestnikw nie tylko
z technik wytwarzania naczy w Afryce Zachodniej, ale daj take moliwo wykonania
wasnej formy ceramicznej, wicz zdolnoci
manualne oraz wyobrani przestrzenn,
warsztaty tkackie, w trakcie ktrych uczestnicy poznaj powstawanie bawenianych
banderoli przechodz przez kolejne etapy
ich poznawania. Poczwszy od roliny rosncej na polu, przez obrbk bawenianych
wkien, przdzenie nici, tkanie i farbowanie
a do zszycia i przeobraenia tkaniny w charakterystyczne dla Afryki Zachodniej ubrania.
Warsztaty skadaj si rwnie z zaj praktycznych zwizanych ze sposobami wytwarzania tkanin artystycznych ich zdobieniem,
uyciem charakterystycznych farb i technik,
warsztaty wokalno-taneczne: ,,piewa i taczy kady moe prowadzone przez zaproszonych Afrykaczykw,
gra planszowa Wielka wyprawa podsumowujca prac w Muzeum dla przedszkoli
i szk podstawowych wymagana jest znajomo prezentowanej tematyki, ale rwnie
refleks i sprawno,
konkurs ,,Bliej Afryki adresowany do gimnazjalistw i licealistw, w ktrym gwn
nagrod za wykazanie si inteligencj i zdobyt wiedz jest wyjazd do jednego z krajw
Maghrebu.
W czasie zaj w sposb ludyczny jest
wprowadzane sownictwo w jzyku francuskim.
Wczeniejsza znajomo tego jzyka nie jest
konieczna. Zajcia ukazuj moliwoci, jakie
daje znajomo jzyka w podrach i kontak(lipiec 2003)
tach z innymi ludmi.

Programy s innowacyjne i twrcze. Do

ich przygotowania i realizacji wykorzystano nowatorskie metody, ktre opracowano na podstawie wynikw szczegowej analizy potrzeb
komunikacyjnych uczcych si oraz wyodrbnionej listy sprawnoci do wyksztacenia w danej grupie zawodowej, a take uzupeniono
o opracowania tematyczno-leksykalne.
Muzeum Miejskie w orach
Nazwa projektu: JA TY MY
MOI TOI NOUS
Cele projektu: projekt edukacyjny JA TY MY
o konstrukcji wyprawy podrniczej ma na celu
odkrycie prawdziwego pikna Czarnej Afryki,
wzbudzenie zainteresowania jej bogactwem
i rnorodnoci. Przez szereg zaj i warsztatw pokazuje si jak rne i niezrozumiae
moe czasami by ycie ludzi na tym kontynencie, a jednoczenie jak podobne i ,,normalne.
Uczy rozpoznawa zmiany zachodzce w przyrodzie, urbanistyce, yciu codziennym ludzi,
zmuszajc do wnikliwych analiz i porwna
materiau przyswojonego z ksiek i telewizji
oraz opracowa multimedialnych. Przez podkrelenie rnic i podobiestw pozwala otworzy si na inne kultury, uwraliwi na reakcje,
szczeglnie w sytuacjach, gdy nasze zachowanie
mogoby by zbyt negatywne w odbiorze,
wzbudzi dobrze pojt tolerancj i szacunek.
Warunkiem zrozumienia nie tylko na poziomie
werbalnym, ale przede wszystkim emocjonalno-duchowym jest znajomo jzyka i otwarto umysu. Jzyk francuski jako niezbdne
narzdzie do poznania Afryki Zachodniej zostaje wprowadzony nie jako przedmiot nauczania, ale jako rodek zdobycia wiedzy i osignicia zamierzonego celu ,,podry.
Jzyk projektu: francuski
Opis podjtych dziaa w ramach realizacji projektu: w ramach projektu edukacyjnego zwizanego z wprowadzeniem w wiat kultur Afryki
Zachodniej grupy zgoszone mog wybra zajcia, ktre bd, wedug nauczycieli, najbardziej
wartociowe i inspirujce dla uczestnikw. Cay
projekt obejmuje cykl zaj skadajcych si ze
spotka o charakterze konwersatoryjnym i warsztatowym. Uczestnicy mog wzi udzia w:
zajciach wstpnych w formie wyprawy podrniczej ,,Od Morza rdziemnego przez
piaski Sahary do Zatoki Gwinejskiej, ktre

53

Maria Botruszko1)
Warszawa

Kolejne spotkanie Zespou roboczego ds. Europejskiego

Portfolio Jzykw i Centrum Jzykw Nowoytnych
w Graz
Zesp przyj z aprobat wersj pilotaow
Portfolio oraz oceni bardzo pozytywnie terminow realizacj zaoonego harmonogramu
dziaa.
Planowane s dalsze nastpujce dziaania:
po uwzgldnieniu wnioskw popilotaowych
wersja do pilotau waciwego zostanie przygotowana przez Zesp opracowujcy do
koca sierpnia br. i przesana do opinii Zespoowi ds. Europejskiego Portfolio Jzykowego w MENIS;
po uwzgldnieniu ewentualnych uwag Zespou, ostateczna wersja Portfolia Jzykowego
do pilotau na terenie caej Polski zostanie
opracowana do 10 wrzenia 2003;
w dniach 8-10 wrzenia 2003 r. odbdzie si
w Biaymstoku szkolenie nauczycieli zgoszonych ze szk zainteresowanych wziciem
udziau w pilotau waciwym z terenu caej
Polski. Szkolenie bdzie prowadzone przez
eksperta Rady Europy, R. Perclov;
do poowy padziernika 2003 r. CODN wyda
wersj Portfolia Jzykowego z przeznaczeniem
do pilotau waciwego. Pilota waciwy zosta zaplanowany na okres od okoo 15 padziernika 2003 do koca marca 2004 r.
Na spotkaniu Zesp zdecydowa, i cae
polskie Portfolio Jzykowe bdzie tumaczone na
4 jzyki: tj. angielski, francuski, niemiecki i rosyjski; natomiast dla podkrelenia znaczenia
wielojzycznoci, tabele oglne (skala globalna,
siatka samooceny) zostan przetumaczone na
wszystkie jzyki mniejszoci tj.: jzyk ukraiski,
litewski, biaoruski, emkowski, sowacki, romski, hebrajski, kaszubski oraz jzyki obce mniej
upowszechnione w polskiej edukacji tj. woski,
hiszpaski i portugalski. Tabele te zostan
umieszczone w przewodniku dla nauczycieli
pracujcych z Europejskim Portfolio Jzykowym

30 czerwca br. odbyo si w gmachu

MENiS trzecie posiedzenie Zespou ds. Europejskiego Portfolio Jzykw i Centrum Jzykw
Nowoytnych w Graz. Podczas spotkania, po
zatwierdzeniu sprawozdania z poprzedniego
posiedzenia (tj. z dnia 20 grudnia 2002), zapoznano si ze stanem prac zwizanych z wydaniem polskiej wersji dokumentu Rady Europy
na temat nauczania, uczenia si i oceny znajomoci jzykw obcych (Common Framework
Cadre Commun).
Oywion wymian zda budzi zaproponowany polski tytu dokumentu: Europejski
system opisu ksztacenia jzykowego: uczenie si,
nauczanie, ocenianie. Na zaproponowanej okadce publikacji zostan umieszczone tytuy w jzykach Rady Europy tj. w jzyku francuskim
i angielskim. (Common European Framework of
Reference for languages: learning, teaching, assessmentUn Cadre europen de rfrence pour
les langues: apprendre, enseigner, valuer). Ostateczna redakcja publikacji winna zakoczy si
do 15 sierpnia i ma by przesana do akredytacji do Strasburga. Dopiero po jej uzyskaniu
moe zosta wydana w Polsce.
W dalszej czci spotkania dr Barbara
Gowacka zapoznaa zebranych z wnioskami
z dotychczasowych prac w zakresie pilotau
wstpnego polskiej wersji Europejskiego Portfolio Jzykowego. W ramach prac zostay przeprowadzone trzy szkolenia dla nauczycieli ze
szk pilotaowych, opracowano egzemplarz pilotaowy Portfolio Jzykowe oraz Instrukcj dla
nauczycieli. W kwietniu 2003 zosta wydany
egzemplarz pilotaowy Portfolio Jzykowe a nastpnie przeprowadzono pilota wrd 446
uczniw ze szk podstawowych i gimnazjw
wojewdztwa podlaskiego. Dr Gowacka przedstawia wnioski i uwagi merytoryczne uczniw
i nauczycieli biorcych udzia w pilotau.
1)

Autorka jest gwnym specjalist w Departamencie Wsppracy Midzynarodowej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu.

54

skich Kolegiw Jzykw Obcych UW) oraz Portfolia Jzykowego dla dorosych (prawdopodobnie przez Oglnopolskie Stowarzyszenie na
rzecz Jakoci w Nauczaniu Jzyka Angielskiego).
W przypadku Portfolia dla dorosych zasugerowano konieczno wczenia do zespou opracowujcego osb z publicznego szkolnictwa redniego.

dla uczniw od 10 do 15 lat, za ktrego publikacj jest odpowiedzialny Zesp Redakcyjny

czasopisma Jzyki Obce w Szkole Centralnego
Orodka Doskonalenia Nauczycieli.
Podczas spotkania zastanawiano si rwnie nad piln potrzeb rozpoczciu prac nad
opracowywaniem Portfolia Jzykowego dla dzieci (prawdopodobnie przez Centrum Nauczyciel-

(lipiec 2003)

Barbara Czarnecka-Cicha1)
Warszawa

Jak korzysta z Informatora maturalnego 2005

W kolejnym rozdziale jest przedstawiona
struktura i forma egzaminu, z podziaem na
cz ustn i pisemn oraz s opisane poszczeglne grupy zada wraz z punktacj i kryteriami oceny. Ten rozdzia powinien by dokadnie
przeanalizowany przez nauczyciela, gdy moe
mu pomc w dalszej pracy.
Zapoznanie si z rnymi rodzajami zada egzaminacyjnych uatwi nauczycielowi wybr podrcznika, z ktrym bdzie dalej pracowa. Dobry podrcznik, powinien bowiem pomc mu w ksztatowaniu w uczniach rwnie
tych umiejtnoci, ktre bd sprawdzane na
egzaminie. Jak atwo mona si przekona,
wikszo zada egzaminacyjnych sprawdza
umiejtnoci komunikacyjne potrzebne w yciu
i prezentowane w wielu podrcznikach obecnych na rynku.
Dobra znajomo kryteriw oceniania
moe ponadto ukierunkowa prac z uczniem.
Wiedzc jakie aspekty wypowiedzi uczniowskiej
(ustnej i pisemnej) s brane pod uwag na
egzaminie i jak wag punktow ma kady
z nich, nauczyciel moe rwnie zwraca na
nie uwag, zarwno w czasie wicze, jak i oceniania.
Kady nauczyciel oczywicie wie, e nie
chodzi o to, aby wiczy z uczniami tylko zadania typu egzaminacyjnego, ale aby tego typu
zadania te czasami wprowadza do procesu
nauczania. Mona w ten sposb pomc
uczniom wypracowa odpowiednie strategie

Zakoczone zostay prace nad now matur 2005. Informatory maturalne, opisujce
egzamin i przedstawiajce przykadowe arkusze
egzaminacyjne, trafiy ju do szk. Warto wic
zastanowi si teraz jak najlepiej wykorzysta
zawarte w nich informacje, aby egzamin maturalny nie by zaskoczeniem dla nauczycieli
i uczniw.
Nowa matura jest, przede wszystkim,
egzaminem zewntrznym, to znaczy przygotowywanym i ocenianym poza szko, w ktrej
jest przeprowadzany. Wszyscy uczniowie zdaj
obowizkowo egzamin z jzyka obcego w czci
ustnej i pisemnej. Zadania egzaminacyjne, jednakowe w caym kraju, s zgodne z ustalonymi
wczeniej standardami wymaga egzaminacyjnych. Nowoci tego egzaminu maturalnego
jest te to, e moe on by zdawany na poziomie podstawowym lub rozszerzonym. Wyboru
poziomu dokonuje zdajcy, niezalenie od programu realizowanego w szkole. Ocena egzaminu jest wyraona w skali procentowej, co pozwala na wiksze zrnicowanie wynikw uzyskanych przez poszczeglnych zdajcych, ni
przy stosowanej dotychczas szeciostopniowej
skali ocen.
Zestawienie aktw prawnych w rozdziale II Informatora i ich oglne omwienie w postaci pyta i odpowiedzi w rozdziale III, porzdkuje i przyblia najwaniejsze przepisy prawne dotyczce matury, bez koniecznoci wgbiania si w tekst rozporzdze MENiS.
1)

Autorka jest kierownikiem Pracownii Jzykw Obcych w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie.

55

3. Tworzenie tekstu (produkcja)

Ten obszar przedstawia umiejtnoci
tworzenia wasnego tekstu w jzyku obcym,
zarwno w mowie, jak i w pimie. Rnice
midzy poziomami stan si bardziej przejrzyste, jeeli przyjrzymy si typom zada przewidzianych do sprawdzania tych umiejtnoci,
opisanym w rozdziale IV ,,Struktura i forma
egzaminu. Zobaczymy tam, e np. w ramach
wypowiedzi pisemnej na poziomie podstawowym ucze ma napisa dwa teksty uytkowe
(np. notatk i list), a na poziomie rozszerzonym
wypracowanie w okrelonej formie na jeden
z trzech tematw do wyboru. Zupenie inne s
te kryteria oceniania tych prac, zwaszcza wymagania dotyczce poprawnoci i bogactwa jzykowego.
4. Reagowanie jzykowe (interakcja)
W tym obszarze zawarto umiejtnoci
reagowania na usyszany lub przeczytany tekst
obcojzyczny oraz wywoywania oczekiwanej
reakcji u interlokutora. Te umiejtnoci s potrzebne np. do prowadzenia rozmowy i korespondencji.
5. Przetwarzanie tekstu (mediacja)
Umiejtnoci z tego obszaru dotycz
przekazywania w jzyku obcym okrelonych informacji otrzymanych w jzyku polskim, obcym
lub w formie materiaw ikonograficznych.
Umiejtno mediacji jest sprawdzana na egzaminie ustnym i pisemnym wedug kryteriw
dotyczcych uwzgldnienia w wypowiedzi treci
wszystkich informacji podanych w poleceniu.

ich rozwizywania, co, niewtpliwie, zaowocuje

lepszym wynikiem egzaminu.
Rozdzia V Informatora pt. ,,Wymagania
egzaminacyjne zawiera standardy wymaga
i zakres struktur gramatycznych dla poziomu
podstawowego i rozszerzonego egzaminu. Standardy wymaga egzaminacyjnych okrelaj zakres wiedzy i umiejtnoci, ktre mog by sprawdzane na maturze. Standardy te s pogrupowane w piciu obszarach, zgodnie z Europejskim
systemem opisu ksztacenia jzykowego. S to:
1. Wiadomoci
Najwaniejsz czci tego obszaru jest
katalog tematw, w zakresie ktrych ucze powinien opanowa potrzebne struktury leksykalno-gramatyczne. Pomimo niewielkiej rnicy
w zapisie tych tematw dla poziomu podstawowego i rozszerzonego, nie oznacza to, e wymagania dla obu poziomw s zblione. Sowaklucze w tym standardzie to ,,proste i ,,rnorodne. I tak w podpunkcie ,,nauka, technika
w ramach obsugi i korzystania z urzdze technicznych, na poziomie podstawowym ucze powinien zrozumie prost instrukcj obsugi np.
parkometru, czyli zwroty typu ,,press the button,
a na poziomie rozszerzonym powinien zrozumie tekst popularno-naukowy, nie zawierajcy
jednak zbyt wielu okrele specjalistycznych.
Drugi standard z tego obszaru zwraca
uwag na formy wypowiedzi ustnych i pisemnych, ktrych zasady konstruowania ucze powinien opanowa. Oznacza to, e ucze powinien zna np. typowe zwroty uywane przy
powitaniu i poegnaniu oraz zasady pisania
listw czy ankiet.
Trzeci standard wymaga od ucznia pewnej wiedzy o kraju, ktrego jzyka si uczy.
Wiadomoci z obszaru pierwszego s najczciej
sprawdzane za pomoc umiejtnoci z pozostaych obszarw.
2. Odbir tekstu (recepcja)
Ten obszar zawiera w sobie dwie tradycyjne sprawnoci jzykowe, czyli rozumienie ze
suchu i rozumienie tekstu czytanego. Umiejtnoci szczegowe, sprawdzane w ramach tych
sprawnoci, do precyzyjnie okrelaj jakie pytania mog pojawi si w zadaniach. Rnica
midzy poziomem podstawowym i rozszerzonym w tym obszarze polega, przede wszystkim,
na stopniu trudnoci tekstu, ktrego rozumienie
sprawdzamy.

Wikszo zada egzaminacyjnych sprawdza wicej ni jedn umiejtno, podobnie jak

w wikszoci sytuacji komunikacyjnych w yciu
przeplataj si umiejtnoci z poszczeglnych
obszarw. Forma zapisu standardw suy jedynie uporzdkowaniu i ukierunkowaniu wymaga egzaminacyjnych.
Zakres struktur gramatycznych dla poziomu podstawowego i rozszerzonego ma uatwi nauczycielowi zaplanowanie rozkadu materiau lub zweryfikowanie ju przygotowanego, tak aby zostay uwzgldnione podstawowe
zagadnienia umieszczone w tym spisie.
Dwa kolejne rozdziay informatora zawieraj przykadowe zestawy na egzamin ustny
i przykadowe arkusze egzaminacyjne. Ich celem jest przyblienie, na konkretnych przyka-

56

ich przykady. Prace te zostay zamieszczone

w celu zwikszenia motywacji zarwno uczniw
dobrych, ktrym powinny uwiadomi, e przy
rekrutacji na studia kady dodatkowy punkt
bdzie wany, jak i uczniw sabszych, ktrzy
mog zobaczy, e s w stanie zrealizowa t
cz egzaminu i e ich umiejtnoci, nawet
niezbyt due, bd docenione.
Zadaniem Informatora nie jest zastpienie podrcznika czy rozkadu materiau, a jedynie przyblienie wszystkim nowego egzaminu
maturalnego i w zwizku z tym ukierunkowanie
w przygotowaniu do niego uczniw.

dach, idei caego egzaminu Wan spraw przy

czytaniu tych zestaww i arkuszy jest uwiadomienie sobie, e s to tylko przykady, a nie
wzorce i zamieszczone tam zadania nie s ani
najlepsze, ani jedyne moliwe.
Rozdzia VI przypomina o najwaniejszych terminach przygotowania i przebiegu egzaminu, w tym skadania przez ucznia deklaracji dotyczcych np. wyboru przedmiotu.
Kolejna cz Informatora zawiera autentyczne prace uczniowskie sprawdzone i ocenione przez egzaminatorw. Tu rwnie naley
podkreli, e nie s to wzory prac, a jedynie

(lipiec 2003)

Jadwiga Zarbska1)
Warszawa

Powszechno nauczania jzykw obcych w roku

szkolnym 200220032)
specjalnym). Udzia uczniw szk specjalnych
w roku biecym w nauczaniu czterech podstawowych jzykw obcych (angielskiego, francuskiego, niemieckiego i rosyjskiego) jako
przedmiotu obowizkowego jest bardzo may
w stosunku do ogu uczniw uczcych si tych
jzykw.

Prezentowane w opracowaniu procentowe wskaniki powszechnoci nauczania poszczeglnych jzykw obcych s mierzone stosunkiem liczby uczniw uczcych si danego
jzyka do liczby uczniw ogem. Wskaniki te
nie dopeniaj si do 100% poniewa:
cz ogu uczniw nie uczy si adnego
jzyka obcego np. w najmodszych klasach
szkoy podstawowej.
uczniowie uczcy si jzykw obcych w niektrych szkoach (np. w liceach oglnoksztaccych) s liczeni dwukrotnie.

Udzia uczniw szk specjalnych w nauczaniu

jzykw obcych
Stan 2002

angielski francuski niemiecki rosyjski

Udzia szk 0,96%

Nauczanie jzykw obcych

wedug typw szk

2)

0,52%

0,98%

Dla kadego z jzykw obcych udzia

uczniw szk specjalnych jest niszy od 1%.
Uwzgldnienie szk specjalnych nie ma wic
praktycznie wpywu na obliczane wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych.
Tabela 1 przedstawia sytuacj uczniw,
uczcych si obowizkowo jzykw obcych
w kraju we wszystkich typach szk cznie.

Niniejsze opracowanie zawiera dane dotyczce uczniw uczcych si jzykw obcych

w biecym roku szkolnym 2002/2003. S to
dane GUS wedug stanu w dniu 31 grudnia
2002 roku. Uwzgldniaj one uczniw ze wszystkich typw szk (cznie ze szkolnictwem
1)

0,32%

Dr Jadwiga Zarbska jest kierownikiem Zespou Prognozowania Kadrowego w Centralnym Orodku Doskonalenia
Zawodowego w Warszawie.
Artyku jest skrcon wersj raportu Powszechno nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 20022003. Dynamika
przemian. Warszawa, CODN, 2003. Cay raport jest zamieszczony na stronie internetowej www.codn.edu.pl.

57

Tabela 1. Uczniowie uczcy si jzyka obcego we wszystkich typach szk cznie jako przedmiotu
obowizkowego [w tys. osb]

Stan w 2001
Stan w 2002
Zmiana (osoby)
Zmiana w %

Angielski

Francuski

Niemiecki

Rosyjski

acina

Hiszpaski

Woski

Inny

3944,83
4116,37

257,74
248,95

2279,88
2295,27

772,45
642,57

44,05
46,48

7,36
8,65

7,64
8,52

14,45
12,85

171,54
4,3%

8,80
3,4%

15,39
0,7%

129,88
16,8%

2,43
5,5%

1,29
17,6%

0,88
1,60
11,5% 11,1%

Uwzgldniono w niej zarwno cztery najbardziej popularne jzyki w Polsce (angielski, niemiecki, rosyjski, francuski), jak i jzyki mniej
popularne np. hiszpaski czy woski. Dynamik
przemian w nauczaniu jzykw obcych pokazano te na rys. 1. W roku szkolnym 2002/2003
w porwnaniu z rokiem 2001/2002 liczby

uczniw uczcych si jzykw: angielskiego

i niemieckiego wzrosy. Przyrost wzgldny jest
dla jzyka angielskiego prawie dwa razy niszy, a dla jzyka niemieckiego trzy razy wikszy, ni w latach wczeniejszych 2000/2001
i 2001/2002. Liczby uczniw uczcych si jzyka rosyjskiego i francuskiego zmalay.

Najwikszy spadek bezwzgldny i wzgldny wystpi dla jzyka rosyjskiego.

W przypadku pozostaych jzykw: hiszpaskiego, woskiego i aciny liczby uczniw
uczcych si ich zwikszyy si. Szczeglnie
widoczne jest to w przypadku: aciny, jzyka
hiszpaskiego i woskiego. Najwikszy przyrost wzgldny 17,6% w stosunku do poprzedniego roku szkolnego wystpi dla uczniw
uczcych si obowizkowo jzyka hiszpaskiego.
Tabela 1A przedstawia liczb uczniw

uczcych si jzyka obcego jako przedmiotu

nadobowizkowego.
Tabela 1A. Uczniowie uczcy si jzyka obcego
jako przedmiotu nadobowizkowego we
wszystkich typach szk razem [w tys. osb]
Jzyk

Ang.

Stan w 2001 r. 337,21

Stan w 2002 r. 401,12
Zmiana (osoby)
Zmiana w %

58

Fr.
28,60
34,48

63,91
5,88
19,0% 20,6%

Niem.

Inne

159,22 80,94
243,64 104,15
84,42 23,21
53,0% 28,7%

rosyjskiego. Natomiast powszechno nauczania

jzyka francuskiego oscyluje w granicach 4%.
Peny obraz powszechnoci nauczania
jzykw obcych w Polsce w okresie ostatnich
jedenastu lat [19922002] przedstawia tabela 2. W tabeli brakuje wartoci wskanikw
powszechnoci w dwch kolejnych latach szkolnych 1994/95 i 1995/96. Zwizane to jest z faktem, e GUS nie zbiera w tym okresie informacji o uczniach uczcych si jzykw obcych.

Wzgldne przyrosty liczby uczniw s tutaj bardzo wysokie dla wszystkich rozwaanych jzykw: najwyszy przyrost dla jzyka niemieckiego 53%.
Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego
(wyraona w procentach ogu uczniw) zmienia si nastpujco na przestrzeni ostatniego
roku szkolnego.
rok 2002
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski
acina
jzyk hiszpaski
jzyk woski
inne jzyki

62,4%
34,8%
9,7%
3,8%
0,7%
0,1%
0,1%
0,2%

rok 2001
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski
acina
jzyk hiszpaski
jzyk woski
inne jzyki

58,2%
33,7%
11,4%
3,8%
0,7%
0,1%
0,1%
0,2%

Tab. 2. Wskaniki powszechnoci nauczania

jzykw obcych Szkoy razem nauczanie
obowizkowe [w procentach ogu uczniw]
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
1992/93
1993/94
1994/95
1995/96
1996/97
1997/98
1998/99
1999/00
2000/01
2001/02
2002/03

Uwzgldniajc take nauczanie jzykw

obcych jako przedmiotu nadobowizkowego, procentowe wskaniki powszechnoci nauczania podstawowych jzykw zachodnioeuropejskich we
wszystkich typach szk cznie byy nastpujce:
rok 2002
jzyk angielski 68,5%
jzyk niemiecki 38,5%
jzyk francuski 4,3%

rok 2OO1
jzyk angielski 63,2%
jzyk niemiecki 36,1%
jzyk francuski 4,2%

18,2
23,1

30,2
32,5
34,5
46,9
53,6
58,2
62,4

3,2
16,0
3,7
18,8
brak danych GUS
brak danych GUS
4,0
22,4
4,0
23,9
4,0
25,2
4,2
30,7
4,3
33,4
3,8
33,7
3,8
34,8

34,0
27,6

21,6
19,7
18,1
16,0
13,4
11,4
9,7

Tendencje rozwojowe w zakresie powszechnoci nauczania czterech najbardziej popularnych jzykw obcych s dobrze widoczne
na rysunku 2. W latach 1992 i 1993, a wic

Z powyszego wida, e powszechno

nauczania jzyka angielskiego i niemieckiego nad
a
l
ronie kosztem powszechnoci nauczania jzyka

59

Pokazano w nim liczby uczniw uczcych si obowizkowo jzykw obcych w szkole

podstawowej ogem oraz z podziaem na miasto i wie. Liczba uczniw w szkole podstawowej w roku szkolnym 2002/2003 zmniejszya
si w stosunku do roku ubiegego 2001/2002
z przyczyn demograficznych. Natomiast liczba
uczniw uczcych si jzyka angielskiego w tym
okresie wzrosa o 44,6 tys.osb tj. o 2,9%.
Rwnoczenie zmalay liczby uczniw uczcych
si pozostaych jzykw obcych: niemieckiego,
rosyjskiego i francuskiego; najwikszy spadek
dla jzyka rosyjskiego.
Uczniowie szk podstawowych w roku
szkolnym 2002/2003 ucz si obowizkowo
rwnie innych jzykw obcych oprcz czterech
najbardziej powszechnych:

w okresie pocztkowym po przemianach jzykiem dominujcym w Polsce by jzyk rosyjski,

a jzyk angielski zajmowa drug pozycj z du
strat do jzyka rosyjskiego. Trzecie miejsce zajmowa jzyk niemiecki. W roku szkolnym
1996/97 struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych w kraju diametralnie si zmienia;
jzyk angielski wysun si na pierwsze miejsce,
drugie miejsce zaj jzyk niemiecki, a jzyk rosyjski znalaz si dopiero na trzeciej pozycji w skali
powszechnoci z niewielk strat do jzyka niemieckiego. Takie uszeregowanie jzykw obcych
w szkoach ogem utrzymuje si do dnia dzisiejszego w skali kraju, ale wskaniki jzyka angielskiego i niemieckiego systematycznie wzrastaj.
Procentowe wskaniki powszechnoci
nauczania jzykw obcych w poszczeglnych
typach szk s bardzo silnie zrnicowane
i znacznie odbiegaj od urednionej struktury
powszechnoci dla wszystkich typw szk. Podobnie silnie zrnicowana jest dynamika przemian w nauczaniu jzykw obcych. Dla uzyskania zatem obrazu bardziej adekwatnego do
rzeczywistoci analiz przemian i osignitego
stanu w zakresie nauczania jzykw obcych
naley przeprowadza odrbnie dla poszczeglnych typw szk.

jzyka hiszpaskiego 1,1 tys. uczniw

jzyka woskiego
0,26 tys. uczniw
innego jzyka
7,88 tys. uczniw

Razem uczy si obowizkowo innych jzykw obcych (cznie z hiszpaskim i woskim)

9,24 tys. uczniw tych szk. W porwnaniu do
poprzedniego roku szkolnego ta grupa zwikszya si o 1,8%. Uwzgldniajc take nauczanie jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego we wszystkich klasach cznie procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w szkoach podstawowych wygldaj nastpujco:

Szkoy podstawowe
Dynamik przemian w nauczaniu jzykw obcych w szkoach podstawowych obrazuje zestawienie w tabeli 3.

rok 2002

rok 2OO1

Tab. 3. Uczniowie uczcy si jzyka obcego

w szkoach podstawowych jako przedmiotu
obowizkowego [w tys. osb]

jzyk angielski 62,1%

jzyk niemiecki 23,0%
jzyk francuski 1,4%

OGEM

Interesujcym zagadnieniem jest analiza

nauczania jzykw obcych w poszczeglnych
klasach szkoy podstawowej.
W tabeli 4 zestawiono wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych w szkole podstawowej wedug kolejnoci klas, od
pierwszej do szstej. Zestawienie dotyczy
dwch kolejnych lat szkolnych 2001/2002
i 2002/2003. Rok szkolny 1999/2000 by
rokiem przeomowym w nauczaniu jzykw
obcych w klasach pocztkowych I-III. Zanotowano w nich gwatowny wzrost wskanikw
powszechnoci jzykw obcych; gwnie jzyka
angielskiego i niemieckiego. To pozytywne
zjawisko utrwala si nadal w grupie najmod-

Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski

Stan 2001 r. 1528,30
Stan 2002 r. 1572,95

35,04
29,22

634,40
604,09

175,83
143,75

MIASTO
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
Stan 2001 r. 958,11
Stan 2002 r. 974,71

27,94
23,14

384,82
359,88

41,65
33,73

WIE
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
Stan 2001 r. 570,19
Stan 2002 r. 598,24

7,10
6,08

249,58
244,21

134,19
110,01

60

jzyk angielski 57,1%

jzyk niemiecki 22,4%
jzyk francuski 1,4%

Liczba uczniw uczcych jzyka hiszpaskiego jako przedmiotu obowizkowego

w szkoach podstawowych w roku szkolnym
2002/2003 wynosi cznie 1,1 tys. osb.
W tym roku szkolnym wskaniki powszechnoci
s najwysze w klasach pitej i szstej, gdzie
wynosz 0,05%, a najnisze w klasie drugiej
szkoy podstawowej tylko 0,02%.

szych uczniw. W biecym roku szkolnym dla

wszystkich klas szkoy podstawowej wzrosy
wskaniki powszechnoci jzyka angielskiego
(duy wzrost). Wskaniki jzyka niemieckiego
wzrosy w klasach IIII, a jzyka rosyjskiego
w klasach I i II. W klasach starszych IV-VI
wskaniki powszechnoci: francuskiego, rosyjskiego i niemieckiego zmalay.

Tabela 4. Wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego

Szkoa podstawowa wedug klas
Klasa

Rok 2001/2002

Rok 2002/2003

angielski

francuski

niemiecki

rosyjski

angielski

francuski

niemiecki

rosyjski

I
II
III
IV
V
VI

28,40%
32,10%
34,90%
68,00%
66,20%
62,90%

0,30%
0,60%
0,60%
1,40%
1,70%
2,00%

7,90%
10,00%
11,60%
29,00%
30,20%
31,60%

0,10%
0,10%
0,20%
8,80%
10,80%
12,40%

32,65%
36,65%
38,48%
71,62%
69,35%
66,85%

0,31%
0,44%
0,58%
1,31%
1,48%
1,64%

8,81%
10,48%
12,14%
27,93%
29,87%
30,50%

0,13%
0,12%
0,16%
7,78%
8,91%
10,28%

Razem I-VI

49,70%

1,10%

20,70%

5,70%

53,71%

1,00%

20,62%

4,87%

Gimnazja

Struktura powszechnoci nauczania obowizkowego jzykw obcych w gimnazjach,

wyraona w procentach ogu uczniw wyglda nastpujco:

Od roku szkolnego 2001/2002 w gimnazjach ucz si uczniowie wszystkich klas: I, II

i III. Tabela 5 pokazuje liczby uczniw uczcych
si jzykw obcych w roku szkolnym
2002/2003.

jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski

Tabela 5. Uczniowie uczcy si jzyka obcego

jako przedmiotu obowizkowego w gimnazjach

68,33
62,94

752,79
708,01

193,76
149,71

Od roku 2002 liczba gimnazjalistw

w Polsce bdzie malaa przez wiele lat z przyczyn demograficznych. Dlatego w okresie
20012002 obserwujemy zmniejszenie si liczby uczniw uczcych si wszystkich jzykw
obcych. Najwicej gimnazjalistw w roku szkolnym 2002/22003 uczy si jzyka angielskiego
i niemieckiego.
Znaczna grupa gimnazjalistw uczy si
rwnie nadobowizkowo jzykw obcych:

jzyka angielskiego
jzyka niemieckiego
jzyka francuskiego
innych jzykw obcych

73,3%
41,4%
8,8%
3,7%

Wskaniki powszechnoci wszystkich jzykw obcych w gimnazjach s znacznie wysze

ni w szkoach podstawowych.
Po uwzgldnieniu nauczania jzykw
obcych jako przedmiotu nadobowizkowego
wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w gimnazjach w roku
2001/2002 bd odpowiednio wysze:

Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski

Stan 2001 r. 1265,23
Stan 2002 r. 1253,20

jzyk angielski 79,6%

jzyk niemiecki 50,4%
jzyk francuski 4,9%

W gimnazjach wiejskich jzykiem dominujcym jest jzyk angielski ze wskanikiem

75,9%, kolejne miejsca zajmuj: niemiecki, rosyjski i francuski. W gimnazjach miejskich kolejno powszechnoci nauczania jzykw obcych
jest taka sama jak w gimnazjach na wsi, ale
wskaniki powszechnoci nauczania jzyka nie-

106,96 tys. osb

154,68 tys. osb
20,18 tys. osb
60,29 tys. osb

61

i czwarta uczniowie po szkole podstawowej

omioletniej. Brakuje klasy drugiej w zwizku
z reform szkolnictwa ponadpodstawowego
i ponadgimnazjalnego. Dlatego liczby uczniw
w liceach oglnoksztaccych s porwnywalne
z rokiem 2001/2002, kiedy brakowao klas pierwszych. W tabeli 7 pokazano liczby uczniw
uczcych si obowizkowo jzykw obcych
w tych szkoach. Wzgldne zmiany jakie nastpiy w cigu ostatniego roku s nastpujce:
kilkuprocentowy wzrost dla jzyka angielskiego
i niemieckiego, duy spadek dla rosyjskiego
i may dla francuskiego.

mieckiego i francuskiego s znacznie wysze ni

szkoach wiejskich.
Szkoy zasadnicze
Tabela 6 obrazuje dynamik przemian
w nauczaniu jzykw obcych w szkoach zasadniczych.
Tabela 6. Uczniowie uczcy si jzyka obcego
jako przedmiotu obowizkowego [w tys. osb]
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
Stan 2001 r.
Stan 2002 r.

41,49
47,38

9,44
6,82

90,18
77,52

181,42
117,88

Tabela 7. Uczniowie uczcy si jzyka obcego

jako przedmiotu obowizkowego [w tys. osb]

W szkoach zasadniczych w roku szkolnym 2002/2003 funkcjonuj klasy pierwsze

i trzecie, brakuje klas drugich. Dlatego w tabeli
6 obserwujemy due spadki wzgldne liczby
uczniw uczcych si jzykw: rosyjskiego,
francuskiego i niemieckiego oraz kilkunastoprocentowy wzrost dla jzyka angielskiego. Prawdopodobnie jest on spowodowany zainteresowaniem jzykiem angielskim uczniw w pierwszych klasach. Najwiksza liczba uczniw uczy
si obowizkowo w szkoach zasadniczych jzyka rosyjskiego 117,88 ty. osb. Drugie miejsce zajmuje jzyk niemiecki, a trzecie angielski.
Struktura powszechnoci nauczania obowizkowego jzykw obcych w szkoach zasadniczych w latach 2001 i 2002 jest rna ni
w innych typach szk.
jzyk rosyjski
jzyk niemiecki
jzyka angielski
jzyk francuski

rok 2002
44,8%
29,5%
18,0%
2,6%

Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski

Stan 2001 r. 649,68
Stan 2002 r. 687,97

100,79
99,44

440,63
465,79

131,75
115,06

Dodatkowo w roku szkolnym 2001/2002

w liceach oglnoksztaccych modzie uczy si
obowizkowo jeszcze innych jzykw obcych,
poza wymienionymi w tabeli 7:
aciny
hiszpaskiego
woskiego
innego

43,76 tys. uczniw

5,29 tys. uczniw
6,29 tys. uczniw
0,9 tys. uczniw

W porwnaniu do roku szkolnego

2001/2002 liczby uczniw uczcych obowizkowo: aciny, hiszpaskiego i woskiego wzrosy. Zmniejszya si natomiast liczba uczniw
uczcych si innych jzykw obcych o okoo
16%.

rok 2001
52,5%
26,1%
12,0%
2,7%

Uwaga! W liceach oglnoksztaccych obowizuj

dwa jzyki obce. W zestawieniach tabelarycznych
uczniowie tych szk s wic liczeni dwukrotnie.

Jak wida przemiany, zachodzce w nauczaniu jzykw obcych w tych szkoach nastpuj bardzo wolno.
Podobnie powszechno nauczania jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego w szkoach zasadniczych jest znikoma. cznie uczy si w nich nadobowizkowo jzyka
obcego 430 uczniw w caym kraju.

W liceach oglnoksztaccych modzie

uczy si rwnie jzykw obcych nadobowizkowo. W roku szkolnym 2002/2003 wyglda to
nastpujco:
jzyk angielski 2,22 tys. uczniw
jzyk francuski 1,17 tys. uczniw
jzyk niemiecki 2,05 tys. uczniw

Licea oglnoksztacce

Najwiksza grupa licealistw okoo 9,11

tys. osb uczy si nadobowizkowo innego jzyka.

W liceach oglnoksztaccych w roku

szkolnym 2002/2003 funkcjonuj trzy klasy:
pierwsza uczniowie po gimnazjach, trzecia

62

Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego (w % ogu uczniw) wyglda nastpujco:
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski
acina
jzyk woski
jzyk hiszpaski

rok 2002
92,5%
62,6%
15,5%
13,4%
5,9%
0,8%
0,7%

2002 r.
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski

rok 2001
90,6%
61,5%
18,4%
14,1%
5,9%
0,8%
0,6%

Uczniowie licew profilowanych ucz si

rwnie nadobowizkowo jzykw obcych, ale
liczba uczcych si jest tu o wiele mniejsza ni
w rednich szkoach zawodowych (cznie 640
osb). Najchtniej ucz si oni jzyka: niemieckiego, francuskiego, angielskiego i na kocu
innych jzykw.
Jeeli uwzgldnimy uczniw uczcych
si jzyka obcego jako przedmiotu nadobowizkowego wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w tych
szkoach bd nastpujce

Wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego w liceach oglnoksztaccych s bardzo
niskie w porwnaniu do innego typu szk np.
szkoy podstawowe, gimnazja. Dlatego czne
wskaniki powszechnoci dla jzykw zachodnioeuropejskich s tylko nieznacznie wysze od
obowizkowych.
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk francuski

Rok 2002
92,8%
62,9%
13,6%

2002 r.
jzyk angielski
93,0%
jzyk niemiecki
76,8%
jzyk francuski
8,1%

Rok 2001
90,8%
61,7%
14,2%

rednie szkoy zawodowe

W rednich szkoach zawodowych, podobnie jak w liceach i szkoach zasadniczych
brakuje w roku szkolnym 2002/2003 klas drugich. Do szk rednich zawodowych nie s
wliczone szkoy artystyczne, dajce uprawnienia zawodowe. Oglna liczba uczniw w tych
szkoach zmniejszya si o kilka procent w stosunku do ubiegego roku.
Dynamik przemian w nauczaniu jzykw
obcych w rednich szkoach zawodowych przedstawia tabela 8. Najwiksza liczba uczniw
w tych szkoach uczy si obowizkowo jzyka
angielskiego 420,63 tys. osb oraz niemieckiego 351,55 tys. osb. Wzrosa znacznie liczba
uczniw uczcych si jzyka rosyjskiego wzrost
o 10,2%. Popularno innych jzykw obcych
jako przedmiotu obowizkowego np. aciny, hiszpaskiego i woskiego jest bardzo niska, w przeciwiestwie do licew oglnoksztaccych. cznie
uczy si ich w tym roku szkolnym 0,66 tys. osb
tj. trzy razy mniej ni w zeszym roku.

Licea profilowane
Licea profilowane to nowy typ szkoy,
ktry funkcjonuje w polskiej owiacie od l wrzenia 2002 roku. Szko t zaliczamy podobnie
jak licea oglnoksztacce, zasadnicze szkoy zawodowe i technika do szk ponadgimnazjalnych.
W tabeli 9 pokazano liczby uczniw
uczcych si obowizkowo jzykw obcych
w liceach profilowanych tylko dla biecego
roku szkolnego. Pewna grupa uczniw uczy si
take obowizkowo innych jzykw obcych,
cznie jest ich 270 osb.
Tabela 9. Uczniowie uczcy si jzyka obcego
jako przedmiotu obowizkowego [w tys. osb]
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
Stan 2001 r.
Stan 2002 r.

0
86,13

0
7,32

0
70,89

92,9%
76,4%
18,7%
7,9%

0
17,35

Tabela 8. Uczniowie uczcy si jzyka obcego

jako przedmiotu obowizkowego [w tys. osb]
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski

Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych w liceach profilowanych wyglda

nastpujco:

Stan 2001 r. 414,49

Stan 2002 r. 420,63

63

36,57
35,39

344,23
351,55

86,7
95,58

Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego:

jzyk
jzyk
jzyk
jzyk

angielski
niemiecki
rosyjski
francuski

2002 r.

2001 r.

60,4%
50,5%
13,7%
5,1%

54,2%
45,0%
11,3%
4,8%

Tabela 10. Uczniowie uczcy si jzyka obcego

jako przedmiotu obowizkowego [w tys. osb]
Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski
Stan 2001 r.
Stan 2002 r.

3,76
2,47
1,10
1,69

tys.
tys.
tys.
tys.

Rok 2002
jzyk angielski 44,0%
jzyk niemiecki 14,7%
jzyk francuski 4,8%
jzyk rosyjski 2,4%

uczniw
uczniw
uczniw
uczniw

jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk francuski

2001 rok

60,9%
50,9%
5,3%

54,7%
45,5%
5,0%

12,75
12,56

1,85
2,05

Rok 2001
jzyk angielski 45,6%
jzyk niemiecki 16,2%
jzyk francuski 4,8%
jzyk rosyjski
2,4%

Jeeli uwzgldnimy nauczanie jzykw

zachodnich jako przedmiotu nadobowizkowego wskaniki powszechnoci bd miay nastpujce wartoci:

Wszystkie wskaniki powszechnoci jzykw obcych, ktrych uczniowie ucz si obowizkowo wzrosy w rednich szkoach zawodowych w stosunku do roku szkolnego
20012002.
Jeeli uwzgldnimy uczniw uczcych
si jzyka obcego jako przedmiotu nadobowizkowego wskaniki powszechnoci nauczania
jzykw zachodnioeuropejskich w tych szkoach
bd nastpujce:
2002 rok

3,77
4,10

Wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego

wygldaj nastpujco w roku szkolnym biecym i ubiegym:

Dua grupa uczniw rednich szk zawodowych, bo a 9,02 tys. osb uczy si jzyka
obcego jako przedmiotu nadobowizkowego.
W roku szkolnym 20022003 wyglda to nastpujco:
jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk francuski
inny jzyk

35,76
37,53

Rok 2002
jzyk angielski 50,1%
jzyk niemiecki 15,8%
jzyk francuski 5,4%

Rok 2001
jzyk angielski 51,4%
jzyk niemiecki 17,7%
jzyk francuski 5,3%

W szkoach policealnych i pomaturalnych nastpi niewielki spadek powszechnoci

nauczania jzyka angielskiego i niemieckiego
w tym roku w stosunku do roku poprzedniego.
Uczniowie w szkoach policealnych ucz
si rwnie obowizkowo innych jzykw obcych. Wskaniki powszechnoci nauczania tych
jzykw wynosz odpowiednio: aciny 1,6%;
hiszpaskiego 0,5%, woskiego 0,2% oraz
innych jzykw obcych poza wymienionymi
0,4%.

Jak wida struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych w rednich szkoach

zawodowych zmienia si bardzo korzystnie
na przestrzeni ostatniego roku szkolnego.
Dotyczy to wszystkich czterech podstawowych jzykw obcych, ktrych ucz si uczniowie.

Szkoy policealne i pomaturalne

Przestrzenny rozkad
powszechnoci nauczania
jzykw obcych

Powszechno nauczania poszczeglnych

jzykw obcych w ukadzie wojewdzkim jest
silnie zrnicowana.
Rozpitoci przedziaw, w ktrych mieszcz si procentowe wskaniki powszechnoci
nauczania jzykw obcych (jako przedmiotu
obowizkowego i nadobowizkowego we wszystkich typach szk cznie) w poszczeglnych

czna liczba uczniw w roku szkolnym

20022003 wynosi w tych szkoach 85,29 tys.
osb i wzrosa ona w stosunku do ubiegego
roku. Najwiksza grupa uczniw 37,53 tys.
uczy si tutaj obowizkowo jzyka angielskiego,
a najmniejsza 2,05 tys. jzyka rosyjskiego
(por. tab. 10).

64

ich stopnia powszechnoci jzyk rosyjski nie zajmuje pierwszej i drugiej pozycji w adnym wojewdztwie. W 11 wojewdztwach jzyk rosyjski
zajmuje trzeci pozycj. W piciu wojewdztwach
zachodniej i poudniowej Polski jzyk francuski
wyprzedzi jzyk rosyjski. Dla wojewdztwa lskiego rnica wskanikw powszechnoci midzy
jzykiem francuskim a rosyjskim wynosi a 3,2
punkt proc. na korzy jzyka francuskiego.

wojewdztwach w roku szk. 20022003 obrazuje ponisze zestawienie. Rozpitoci wyraono w procentach ogu uczniw:
jzyk
jzyk
jzyk
jzyk

angielski
francuski
niemiecki
rosyjski

47,8%
1,7%
25,5%
2,7%

79,7%
7,8%
62,7%
21,4%

Przy duym zrnicowaniu wskanikw

regionalnych wskaniki oglnokrajowe praktycznie nie daj adnych informacji o nauczaniu
jzykw obcych w poszczeglnych wojewdztwach. W takiej sytuacji, w rozwaaniach dotyczcych nauczania jzykw obcych nie mona
pomin analizy rozkadu przestrzennego.

Jzyk angielski
Przestrzenny rozkad wskanika powszechnoci nauczania jzyka angielskiego (jako
przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 2002/03 przedstawia ponisza tabela 12. Wida z nich, e
powszechno nauczania jzyka angielskiego
w 16 wojewdztwach jest silnie zrnicowana.

Jzyk rosyjski
Rozpito wojewdzkich wskanikw
powszechnoci jzyka rosyjskiego w tym roku
wynosi 18,7%. W porwnaniu do roku szkolnego 2001/2002 rozpito ta zmalaa o 1,9
punkt proc.
Do wojewdztw o najwyszych wskanikach powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego nale w tym roku szkolnym:

Tabela 12. Wskaniki powszechnoci nauczania

jzyka angielskiego wedug wojewdztw w roku
szkolnym 20022003.
wskanik powszechnoci
(w % ogu uczniw)
wojewdztwo

lubelskie
21,4% ogu uczniw
mazowieckie 19,9% ogu uczniw
podlaskie
16,5% ogu uczniw

Najnisze wskaniki powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego maj wojewdztwa:

opolskie
dolnolskie
lubuskie

2,7% ogu uczniw

3,1% ogu uczniw
4,1% ogu uczniw

We wszystkich 16 wojewdztwach wskanik powszechnoci nauczania tego jzyka w roku szkolnym 20022003 obniy si w stosunku
do roku szkolnego 20012002.
Najwikszy spadek wartoci wskanika
wystpi w wojewdztwach: lubelskim (o 3,0
pkt. proc.) i witokrzyskim (o 2,9 pkt. proc.).
Zmalaa take warto wskanika krajowego
z 11,4% w roku 2001/2002 do 9,7% w roku
20022003.
W wojewdztwach o najniszych wskanikach powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego proces przemian przebiega dynamicznie
i osignity zosta stan w zakresie nauczania jzykw obcych porwnywalny z puapem potrzeb.
W uszeregowaniu jzykw obcych wedug

obowiz- nadkowo obowiz.

cznie

dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie

52,4
60,7
65,0
43,9
60,2
67,8
65,7
62,7
69,0
74,2
62,5
71,5
64,2
56,5

4,5
4,1
9,5
3,9
6,9
5,3
8,0
7,3
5,2
5,5
4,7
4,8
9,7
6,1

56,9
64,8
74,5
47,8
67,1
73,1
73,7
70,0
74,2
79,7
67,2
76,3
73,9
62,6

51,1
57,1

6,1
6,0

57,2
63,1

Polska

62,4

6,1

68,5

W roku szkolnym 20012002 wojewdztwami o najwyszych wskanikach powszechnoci nauczania tego jzyka byy: podlaskie i lskie. Najniszy wskanik powszechnoci miao
woj. lubuskie.

65

W biecym roku szkolnym 2002/03 dominuj w zakresie powszechnoci te same wojewdztwa, co w roku poprzednim, ale wartoci
wskanikw w tych wojewdztwach odpowiednio wzrosy; dla woj. podlaskiego wzrost wskanika powszechnoci o 4,8 punkt proc. Dziesi
wojewdztw w kraju na szesnacie ma teraz
wskanik powszechnoci wyszy od 65%. W wojewdztwie lubuskim, zajmujcym ostatnie miejsce w skali powszechnoci jzyka angielskiego
wskanik powszechnoci wzrs w cigu jednego
roku od wartoci 43,2% do 47,8%.
W uszeregowaniu jzykw obcych wedug stopnia powszechnoci jzyk angielski zajmuje pozycj pierwsz w pitnastu wojewdztwach, a pozycj drug tylko w woj. lubuskim
(por. tabele 12 i 13).

Powszechno nauczania jzyka niemieckiego w ukadzie wojewdzkim jest w tym roku

szkolnym 20022003 bardziej zrnicowana
ni jzyka angielskiego. Rozpito wartoci
skrajnych wojewdzkich wskanikw powszechnoci wynosi 37,2% i jeszcze si zwikszya
w stosunku do roku 20012002.
W roku szkolnym 20022003 wskaniki
powszechnoci jzyka niemieckiego s najwysze
dla dwch wojewdztw: lubuskiego i dolnolskiego, a najnisze dla mazowieckiego i podlaskiego. W stosunku do roku szkolnego 20012002
wskaniki powszechnoci nauczania jzyka niemieckiego wzrosy we wszystkich 16 wojewdztwach. Nadal dominuj w dziedzinie powszechnoci wojewdztwa w zachodniej czci Polski
w wojewdztwie dolnolskim wskanik wynosi
55%, a w lubuskim wzrs do 62,7%.
W uszeregowaniu jzykw obcych jzyk
niemiecki zajmuje pierwsz pozycj w jednym
wojewdztwie, a pozycj drug w pozostaych
pitnastu wojewdztwach.

Jzyk niemiecki
Przestrzenny rozkad wskanika powszechnoci nauczania jzyka niemieckiego (jako
przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 200203
przedstawia ponisza tabela 13.

Jzyk francuski
W tym roku szkolnym, podobnie jak
w ubiegym w zakresie powszechnoci jzyka
francuskiego dominuj dwa wojewdztwa: lskie i maopolskie. Wskanik dla woj. lskiego
wzrs o 0,3 punktu proc., a dla woj. maopolskiego nieznacznie si zmniejszy w stosunku do
roku 20012002. Najniszy wskanik ma nadal
wojewdztwo warmisko-mazurskie 1,7%, ale
i on minimalnie si zwikszy na przestrzeni
ostatniego roku.
W roku szkolnym 20002001 jzyk francuski zajmowa czwart pozycj na skali powszechnoci nauczania we wszysykich 16 wojewdztwach, spord czterech najbardziej popularnych jzykw obcych w Polsce. W tym roku
szkolnym 2002/2003 w piciu wojewdztwach:
lskim, maopolskim, opolskim, lubuskim i dolnolskim wskanik powszechnoci jzyka francuskiego wysun si na trzecie miejsce przed
jzyk rosyjski. Takie zmiany dokonay si na
przestrzeni dwch ostatnich lat.

Tabela 13. Wskaniki powszechnoci nauczania

jzyka niemieckiego wedug wojewdztw w roku
szkolnym 20022003.
wskanik powszechnoci
(w % ogu uczniw)
wojewdztwo

dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmiskomazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
Polska

obowiz- nadkowo obowiz.

cznie

51,3
33,4
22,4
58,9
37,8
32,9
22,7
35,7
36,2
23,1
39
30
26,3
34,1

3,7
2,1
5,0
3,8
4,2
4,3
2,8
5,3
4,0
3,2
2,8
3,9
4,4
3,3

55,0
35,5
27,4
62,7
42,0
37,2
25,5
41,0
40,2
26,3
41,8
33,9
30,7
37,4

44,8
46,2

3,4
4,7

48,2
50,9

34,8

3,7

38,5

Struktura nauczania jzykw

obcych

Prezentowane uprzednio procentowe

wskaniki powszechnoci nauczania jzykw

66

jzykw w nauczaniu jzykw obcych ogem

(w % ogu uczniw uczcych si dowolnego
jzyka obcego).
Struktura nauczania jzykw obcych
w rnych typach szk (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie)
w roku szkolnym 2002/2003 zostaa przedstawiona w tabeli 15.

obcych (w % ogu uczniw) nie daj bezporedniej odpowiedzi na pytania: Jaki jest udzia
poszczeglnych jzykw w nauczaniu jzykw
obcych ogem w rnych typach szk? Jaka
jest wzgldna popularno poszczeglnych jzykw? Odpowiedzi na te pytania daje tzw.
struktura nauczania jzykw obcych, tj zestawienie procentowych udziaw poszczeglnych

Tabela 15. Struktura nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 2001/02 w procentach uczcych si
jzyka obcego w danej szkole
angielski

francuski

niemiecki

rosyjski

acina

inne

szkoy podstawowe
gimnazja
szkoy zasadnicze
licea oglnoksztacce
szkoy rednie zawodowe
licea profilowane
szkoy policealne
i pomaturalne

67,1%
53,9%
18,9%
48,0%
46,5%
47,2%
64,0%

1,5%
3,3%
2,7%
7,0%
4,0%
4,1%
6,9%

24,8%
34,2%
31,1%
32,5%
38,8%
39,0%
20,3%

5,2%
5,9%
47,0%
8,0%
10,5%
9,5%
3,1%

0,0%
0,0%
0,0%
3,0%
0,0%
0,0%
2,1%

1,5%
2,6%
0,2%
1,5%
0,3%
0,1%
3,7%

szkoy ogem

55,3%

3,5%

31,1%

7,9%

0,6%

1,6%

Jzyk rosyjski dominuje w szkoach zasadniczych, podobnie jak w latach poprzednich.

Wskanik strukturalny tego jzyka wynosi
w nich 47%. Na drugim miejscu s szkoy
rednie zawodowe udzia jzyka 10,5%.
Najmniejszy jest teraz udzia jzyka rosyjskiego w szkoach policealnych 3,1% oraz
w szkoach podstawowych 5,2%.
Udziay innych jzykw, w tym: aciny,
hiszpaskiego i woskiego w nauczaniu jzykw
obcych s w szkoach bardzo mae. Najwyszy
wskanik strukturalny aciny wystpuje w liceach
oglnoksztaccych (3,0%), a innych jzykw obcych (w tym hiszpaskiego i woskiego) w szkoach policealnych i gimnazjach (por. tab. 15).
Struktura nauczania 4 podstawowych jzykw obcych we wszystkich typach szk cznie
zmieniaa si nastpujco w trzech kolejnych latach szkolnych: 2000/01, 2001/02 i 2002/2003:

Z zestawienia wskanikw strukturalnych, dotyczcych nauczania jzykw obcych

wynikaj nastpujce wnioski:

Jzyk angielski ma najwyszy udzia powyej 60% w nauczaniu jzykw obcych

w szkoach podstawowych 67,1% oraz
w szkoach policealnych 64%. Przewysza
on znacznie udzia w gimnazjach i pozostaych typach szk. Natomiast najniszy jest
udzia jzyka angielskiego w szkoach zasadniczych 18,9%, podobnie jak w poprzednich latach.

Jzyk francuski ma najwikszy udzia w liceach oglnoksztaccych 7,0%, a najmniejszy

w szkoach podstawowych tylko 1,5%. W porwnaniu do poprzedniego roku szkolnego
udzia jzyka francuskiego zmniejszy si we
wszystkich typach szk, oprcz policealnych.

Jzyk niemiecki ma najwikszy udzia w rednich szkoach zawodowych 38,8% oraz w liceach profilowanych 39%, a na trzecim miejscu s gimnazja. Najmniejszy jest udzia jzyka niemieckiego w szkoach policealnych
i pomaturalnych 20,3%. W stosunku do roku
szkolnego 20012002 udzia jzyka niemieckiego wzrs w gimnazjach oraz w szkoach
zasadniczych.

jzyk angielski
jzyk niemiecki
jzyk rosyjski
jzyk francuski

Rok 2000 Rok 2001

51,2%
54,0%
30,9%
30,7%
11,7%
9,7%
4,1%
3,6%

Rok 202
55,3%
31,1%
7,9%
3,5%

Struktur nauczania jzykw obcych

w szkoach ogem w roku szkolnym
20022003 przedstawia rys. 9.

67

Udzia innych jzykw obcych cznie

z acin w roku szkolnym 20012002 wynosi

2,0%, natomiast w biecym roku szkolnym

20022003 wynosi 2,2%.
(sierpie 2003)

Magorzata Multaska1)
Warszawa

Ksztacenie nauczycieli w Wielkiej Brytanii przyczynek

do dyskusji
ny przydatnoci tamtejszego systemu ksztacenia nauczycieli do wypracowania wsplnych
rozwiza, ktre mog by zalecane przez
Komisj Europejsk wszystkim krajom czonkowskim.
Uczestnicy wizyty studyjnej mieli okazj
pozna system ksztacenia nauczycieli, a w szczeglnoci zmiany, ktre dokonay si po roku
2000.
Do poowy lat 80. szkoy wysze ksztacce nauczycieli miay pen autonomi i ksztaciy nauczycieli wedug swoich programw nauczania. Niezadowalajca jako nauczania
w szkoach oraz liczne skargi rodzicw przy-

W pracach grupy roboczej Komisji Europejskiej 1.1. Poprawa jakoci ksztacenia i szkolenia nauczycieli i osb szkolcych (Improving education and training for teachers and trainers
por. Jzyki Obce w Szkole nr 3/2003) s
przewidziane wizyty studyjne do wybranych
krajw europejskich w celu szczegowego zapoznania si z dobrymi rozwizaniami przykadami tzw. best practice dotyczcymi ksztacenia, pracy dydaktycznej i rozwoju zawodowego nauczycieli. W kwietniu wraz z picioma
ekspertami z innych krajw uczestniczyam
w wizycie studyjnej w Wielkiej Brytanii, ktrej
celem byo zapoznanie si oraz dokonanie oce1)

Autorka jest kierownikiem Pracowni Jzykw Obcych Centralnego Orodka Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie.

68

woduj cofnicie akredytacji na wszystkie specjalnoci nauczycielskie. Instytucje ksztacce

szkoy wysze s autonomiczne w wyborze
programw ksztacenia i w ich praktycznej realizacji. Przygotowuj one do nauczania
uczniw na przynajmniej dwch poziomach
wiekowych od 3 do 19 lat.
W Wielkiej Brytanii uwaa si, e rwnie
wane jak wiedza akademicka jest praktyczne
przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela, dlatego zgodnie ze standardami
programy ksztacenia musz uwzgldnia minimum 1832-tygodniow praktyk w co najmniej dwch szkoach rnego typu. Praktyki
studenckie s realizowane wedug cile okrelonego programu wdraania do zawodu nauczyciela pod kierunkiem dowiadczonych nauczycieli (tutorw) w szkole. Warto zauway,
e program ten okrela szczegowo zadania,
prawa i obowizki wszystkich zainteresowanych: studentw-praktykantw, tutorw, szkoy
i instytucji ksztaccej, tzn. szkoy wyszej czy
uniwersytetu.
Cech charakterystyczn funkcjonujcego obecnie systemu ksztacenia nauczycieli
Wielkiej Brytanii jest cisa wsppraca midzy
jej poszczeglnymi ogniwami, majca na celu
zapewnienie wysokiego poziomu wyksztacenia
nauczycieli. Wszyscy zaangaowani w proces
ksztacenia: przedstawiciele instytucji rzdowych, takich jak Ministerstwo Edukacji, TTA,
OFSTED, szk wyszych i uniwersytetw oraz
samych wizytowanych szk podkrelaj istotne
znaczenie modelu partnerskiej wsppracy uniwersytetw ze szkoami. Uniwersytety grantobiorcy s odpowiedzialne za efekty caego procesu ksztacenia, nie tylko podczas kursu uniwersyteckiego, ale take praktyki szkolnej, szkoy
za s wczone w proces rekrutacji, mentoring,
monitoring procesu ksztacenia oraz ocen studentw.
Angielski student spdza okoo 13 czasu
ksztacenia na uniwersytecie, a 23 w szkole.
Bardzo ceni si tzw. sprawdzone rozwizania
metodyczno-dydaktyczne nauczycieli praktykw,
ktrzy nie tylko opiekuj si studentami w macierzystej szkole, ale s take wykadowcami
uczelni. Absolwenci, ktrzy chc uzyska status
nauczyciela wykwalifikowanego (QTS Qualified Teacher Status) musz przystpi podczas
pierwszego roku pracy pedagogicznej do trzech

czyniy si do podjcia decyzji o koniecznoci

opracowania krajowego programu ksztacenia
nauczycieli, jasno okrelajcego podane kompetencje. By to bardzo szczegowy program.
Okrela w sposb restrykcyjny zadania szk
wyszych. O stopniu szczegowoci wprowadzonych rozwiza wiadczy objto curriculum, liczcego a 187 stron. Nowe regulacje
napotkay na ostry sprzeciw szk wyszych,
ktre nie chciay zrezygnowa z jake cenionej
autonomii, pozwalajcej na samodzielne tworzenie systemu ksztacenia nauczycieli. W tym
systemie nie byo miejsca dla innych partnerw. Szkoy wsppracujce z uczelniami byy
postrzegane jedynie jako ,,dostawcy miejsc na
praktyki studenckie. W zwizku z niepowodzeniem nowej polityki ksztacenia nauczycieli
opracowano now strategi. Jej celem byo
wczenie szk w tworzenie tej polityki. Opracowano oglnie obowizujce standardy ksztacenia nauczycieli (mieszczce si na 16 stronach), zorientowane wynikowo i opisujce podane kompetencje. W gestii szk wyszych
pozostaje sposb ich wyksztacenia.
Rozwizanie to zostao poddane szerokim konsultacjom. Trway one okoo dwch lat
i objy wszystkich zainteresowanych ksztaceniem, nauczaniem i uczeniem. Obecnie w Wielkiej Brytanii nauczyciele s ksztaceni wedug
tych samych standardw, cho przez rne instytucje systemu ksztacenia, w toku:
studiw licencjackich,
studiw magisterskich,
przez tzw. przyspieszon ciek przeznaczon dla kadry kierowniczej,
w miejscu zatrudnienia, w szkole, w trakcie
specjalistycznych kursw ksztaceniowych.
Uczelnie straciy monopol na ksztacenie
nauczycieli. Rol t speniaj take tzw. ,,SCITTs
School-centred Initinial Teacher Training
Providers, czyli szkolne centra ksztacenia nauczycieli.
Programy ksztacenia musz by zgodne
z oglnie obowizujcymi regulacjami, opracowanymi przez centralny urzd TTA Teacher
Training Agency. Ich wdraanie podlega rygorystycznej kontroli urzdu nadzorujcego OFSTED (Office for Standards in Education), udzielajcego akredytacji placwkom ksztacenia nauczycieli. Jest ona udzielana na zaakceptowane
programy ksztacenia. Wszelkie uchybienia po-

69

nia nauczycieli w prace nauczycieli akademickich (np. nauczyciele praktycy prowadz

zajcia z praktycznej metodyki nauczania,
uczestnicz w seminariach) w ten sposb s
ksztaceni ,,wiadomirefleksyjni nauczyciele, ktrzy z powodzeniem bd odgrywa
rol organizatorw procesu nauczania,
stworzenia takich rozwiza systemowych,
ktre wymagayby od orodkw naukowych
i badawczych, czyli wyszych uczelni aktywnego wczenia si w system ksztacenia i doskonalenia nauczycieli, tak by wysze uczelnie byy odpowiedzialne za efekty ksztacenia
nauczycieli wszystkich szczebli,
monitorowania stosowanych rozwiza systemowych.
A wszystko po to, aby wyksztaci kompetencje, obecnie uznawane za niezbdne do
penienia roli nauczyciela. Poniej przytaczam
niektre2):
umiejtno wykorzystywania wszystkich dostpnych rde wiedzy i nauczanie uczniw
korzystania z nich,
umiejtno wykorzystania w pracy dydaktycznej technologii informacyjnej,
tworzenie programw nauczania uwzgldniajcych rozwj uczniw, rozszerzanie ich horyzontw i zainteresowa,
umiejtno wsppracy z rodzicami i rodowiskiem lokalnym,
umiejtno nauczania metod dostrzegania
i rozwizywania problemw (tzw. Problemorientierung),
promowanie takiego rozwoju kompetencji
uczniowskich, ktre pozwol im z sukcesem
funkcjonowa w spoeczestwie wiedzy.
Czy uczelnie wysze w Polsce ksztac
nauczycieli przygotowanych do penienia roli
eksperta, doradcy i organizatora procesu nauczania? Czy nauczanie metodyki danego przedmiotu, podstaw psychologii i pedagogiki oglnej pozwoli na wyksztacenie przedstawionych
kompetencji? Czy programy ksztacenia nauczycieli s dostosowywane do zmieniajcej si rzeczywistoci i uwzgldniaj konieczno cisej,
partnerskiej wsppracy ze szkoami? Pozostawiam te pytania bez odpowiedzi i zachcam do
refleksji.

egzaminw, opracowanych przez Teacher Training Agency, tzn. do:

egzaminu z umiejtnoci pracy dydaktycznej
z wykorzystaniem technologii informatycznych,
tzw. ,,numeracy podstaw matematyki,
nauk przyrodniczych i technologii informacyjnej,
tzw. ,,literacy czytania i liczenia jako podstawy dla pozostaych umiejtnoci.
Efektem przedstawionych rozwiza, ktre maj zapewni wysoki poziom wyksztacenia nauczycieli, jest wyrane podniesienie ich statusu.
S oni czsto lepiej opacani ni wykadowcy
akademiccy. Dotyczy to szczeglnie nauczycieli
niektrych przedmiotw (zazwyczaj cisych),
wykadanych na trzecim i czwartym etapie nauczania. Jest ich zbyt mao w stosunku do potrzeb. Brytyjski nauczyciel zosta take odciony
od tzw. pracy biurowej oraz wszelkich prac
niezwizanych z prac dydaktyczn. Prac t
wykonuj tzw. asystenci nauczyciela (teacherassistants). Najlepsi i wyrniajcy si nauczyciele mog ubiega si o najwyszy stopie
w awansie zawodowym, tzw. Advanced Skills
Teacher. Nauczyciele ci ksztac swoich nastpcw jako wykadowcy w szkoach wyszych. Jak
widzimy, dewiza uczenia si przez cae ycie
(life-long learning) jest realizowana take
w kontekcie awansu zawodowego nauczyciela.
Przedstawiony system ksztacenia nauczycieli zosta poddany ewaluacji. Jej wyniki s
pozytywne i wiadcz o uzyskaniu zakadanych
celw. Obecnie Wielka Brytania ma najlepszych
nauczycieli w swojej historii, co z dum podkrelali organizatorzy wizyty studyjnej. Brytyjski
model programu ksztacenia nauczycieli, ,,nauczycieli staystw i ich mentorw realizowany przy cisej wsppracy instytucji ksztaccych ze szkoami zosta bardzo pozytywnie
zaopiniowany przez Komisj Europejsk. Stanowi on bowiem wyraz praktycznej realizacji
polityki edukacyjnej pastw stowarzyszonych
w zakresie:
wsppracy wyszych uczelni jako orodkw
ksztacenia i doskonalenia nauczycieli ze
szkoami rnego typu nie tylko w przeprowadzaniu praktyk studenckich, ale i wcze2)

(czerwiec 2003)

Szczegowy opis patrz: M. Gorzelak Ksztacenie i szkolenie w Europie rne systemy, wsplne cele, ,,Jzyki obce
w szkole, nr 3/2003, s. 47.

70

KOMPUTERY, INTERNET,
MULTIMEDIA
Marek Lotko1)
Gliwice

Komunikacja internetowa i nowe rodowiska

psychokulturowe
pokolenie znacznie czciej siga po Internet, poszukujc informacji i przegldajc rne
WWW. Tak zwana ,,satysfakcja przebywania3) w Internecie pociga za sob przypadki
uzalenienia od tego medium4). Maleje za zainteresowanie tradycyjnymi mediami.
Zalet Internetu jest atwo, z jak
umoliwia on komunikacj. Unikajc bezporedniego kontaktu z inn osob moemy z ni
zawrze znajomo, nawiza wirtualn przyja a nawet zwizek intymny. Korzystajc
z Internetu robimy w kilka chwil zakupy, dokonujemy przeleww bankowych, wszelkich patnoci nie tracc czasu na stanie w dugich kolejkach, docieramy do zasobw bibliotecznych
w odlegych dla nas miejscach w wiecie itp.
Pojawia si jednak zasadnicze, wci otwarte
pytanie Czy to oznacza, e personalne, bezporednie kontakty z drugim czowiekiem nie
s ju nam potrzebne? Czy Internet jest jedynie zastosowaniem tradycyjnych form wyrazu
w nowych ramach technologicznych i nie
zmienia jakociowo zalenoci nadawca odbiorca, czy te prowadzi do powstania nowych
form wyrazu oraz do zmiany relacji midzy
partnerami? Odpowied, jak nie trudno si do-

Moim zamierzeniem w niniejszej pracy

jest dokonanie prby na podstawie dowiadcze, fachowej wiedzy technicznej, literatury
socjologicznej i psychologicznej wyodrbnienia nowych rodowisk psychokulturowych rodzcych si w zwizku z istnieniem i wykorzystaniem Internetu.
Koniec XX i pocztek XXI wieku jest
okrelany jako era informatyki i Internetu. Nie
ulega wtpliwoci fakt, i komputer, a wraz
z nim Internet, naley we wspczesnym wiecie do zintegrowanego i najbardziej popytnego,
cho nie zawsze jeszcze tak atwo i powszechnie
dostpnego medium, o szerokim wachlarzu
usug2). atwo jest dostrzec dno do wszechstronnego zdobywania wiedzy coraz gbszej
i bardziej rozlegej czsto za pomoc elektronicznego medium komputera. Porozumiewanie si za pomoc sieci komputerowej stwarza
rwnie nowe moliwoci komunikacyjne,
tak w sferze docierania do informacji, jej wymiany, jak i zachowa, ktre do tej pory miay
bezporedni spoeczny charakter. Komputer
tworzy tym samym cay szereg rodowisk, do
ktrych dostp zapewnia wybr waciwej usugi. Istnieje powszechne przekonanie, i mode
1)

2)

3)

4)

Autor artykuu jest germanist doktorantem na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Opolskiego w Opolu, oraz
dyrektorem Midzywydziaowego Instytutu Praktycznej Nauki Jzykw Obcych na Wydziale Humanistycznym Akademii
Polonijnej w Czstochowie z fili w Gliwicach.
Wrd usug mona wyrni usugi telefoniczne, poczty e-mailowej, funkcje faksu, telewizora, magnetofonu, gazety
itd. Poczta elektroniczna jest popularna nawet w grupach zawodowych majcych niewiele wsplnego z informatyk.
Por. Nijakowski Lech (2002), Dyskursy o lsku. Ksztatowanie lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie
publicznym, Warszawa, s.. 212.
Przypado ta zostaa oficjalnie uznana za jednostk chorobow.

71

nych rodowiskach, wizualizacj wynikw chociaby eksperymentw naukowych, psychologi, pedagogik, medycyn (edukacja, leczenie
niektrych fobii, rehabilitacja zaburze ruchu)
oraz przemys rozrywkowy6).
Multimedia i sie Internetu s obecnie
gwnymi skadowymi technologii informacyjnej7). Komputer oraz Internet wprowadzaj
w zreformowanym szkolnictwie daleko idce
zmiany w dotychczasowej pracy zawodowej nauczycieli i uczniw wymuszaj zmian metod
uczenia si i nauczania. Stosowanie techniki
multimedialnej w przestrzeni cybernetycznej
i przeogromnego zasobu Internetu na zajciach
w szkole (szczeglnie w dydaktyce jzykw obcych) gwarantuje uksztatowanie pozytywnych
motyww uczenia si, rozwijanie zainteresowa poznawczych, uwiadamia te uczniom
wasne potrzeby poznawcze8). Samo sprawdzanie stopnia opanowania przez ucznia materiau
gramatyczno-leksykalnego nie zawsze musi
ogranicza si tylko do pisemnych prac klasowych czy domowych, odpowiedzi ustnych. Inny
sposb bezstresowy sprawdzajcy ich wiadomoci to wanie wspczesne rodki technologii informacyjnej, rodki techniczne i programistyczne. Wspzawodniczc z innymi rwienikami w klasie zaangaowany ucze ujawnia
swj potencja wiedzy. Niewtpliwie modzie
uczca si jest tym zafascynowana. Wycinki
z gazet, widokwki, slajdy, prywatne zdjcia,
albumy prezentowane dotychczas na zajciach
jako pomoc w przekazie informacji powoli
,,id do lamusa. Pamitajmy jednak o sztuce

myli, nie jest ani zbyt prosta, ani jednoznaczna.

Komputer moe by i jest traktowany,
w zalenoci od intencji oraz wymaga uytkownika (ucze, nauczyciel, pracownik administracyjny), jako maszyna do pisania, telewizor
lub wywietlacz ksiek, czasopism i wszelkich
dokumentw, jako aparat do prezentacji multimedialnych5). Strony internetowe za mog si
jawi jako specyficznego typu gazety, e-maile
natomiast jako listy. Nie mona jednak przy
tym zapomnie, e nowe media funkcjonuj
w ,,starej strukturze spoecznej, ktra determinuje zachowania uytkownikw nowego medium.
Niewtpliwie Internet jest medium elektronicznym, a rzeczywisto w nim przedstawiona wirtualna, sztuczna. Mwi si o przestrzeni
cybernetycznej, symulacji, tworzeniu wraenia
przebywania w sztucznie wykreowanym wiecie. Urealnia si prezentowan fikcj fabularn
czy wirtualn rzeczywisto spoeczn. Rzeczywisto wirtualna jest przedstawiana w telewizji, w grach komputerowych, w internetowym
wiecie ma wic z punktu widzenia odbiorcy
bardzo rzeczywisty charakter. W ten sposb
Internet wykazuje wiele cech wsplnych z innymi mediami elektronicznymi. W systemach
rzeczywistoci wirtualnej komunikacja z komputerem przyjmuje formy wizualne symulowanego rodowiska za pomoc grafiki komputerowej, formy dwikowe i dotykowe. Zastosowania rzeczywistoci wirtualnej obejmuj m.in.
operowanie w niebezpiecznych lub niedostp5)

6)

7)
8)

Np. na zajciach dydaktyczno-wychowawczych w szkole, podczas konferencji w zakadach pracy, szkole czy kursw
doskonalcych.
Doskonalenie umiejtnoci komunikowania si ma szczeglne znaczenie u osb, ktre wykonuj zawody wymagajce
skutecznego porozumiewania si, np.: psychologowie, nauczyciele, pracownicy sub socjalnych, duchowni.
Technologia informacyjna jest now dziedzin poznawcz, jak i rdem wielu pomocy w nauczaniu innych dziedzin.
,,Gwnym argumentem za stosowaniem multimediw w edukacji jest zwikszenie jakoci ksztacenia i szkole
[nauczycieli M.L.], jak rwnie wzbogacenie uczcych si o przygotowanie do stosowania TI [technologii informacyjnej
M.L.] w pracy i poza ni. Natura pomocy multimedialnych wymusza przesunicie nacisku z nauczania (czyli ksztacenia
kierowanego przez nauczyciela) ku uczeniu si (czyli pracy ucznia). Samo wyposaenie szk w sprzt komputerowy nie
pociga za sob jego integracji z procesem nauczania ani nie powoduje automatycznie zmian w podejciu do
nauczania. Nauczanie za pomoc multimediw powinno mie charakter wielokodowy i wielostronnie aktywizujcy,
czyli powinno wykorzystywa rne kanay przekazu i zmusza ucznia do czynnego udziau w procesie ksztacenia. (...)
Warunkiem integracji multimediw z dziaaniami uczniw i nauczycieli jest niewtpliwie uwzgldnienie uczcego si,
jego potrzeb, przygotowania, moliwoci itp. Powinno to mie miejsce w caym procesie tworzenia produktu.
W raporcie unijnym ocenia si, e zmianom w systemie ksztacenia wzbogaconym multimediami nie sprzyjaj czsto
sami nauczyciele. Wielu z nich zostao bowiem przygotowanych do roli kogo, kto uczy, a nie jako przewodnik lub
doradca wasnego uczenia si uczcych si. Uznajc siebie za autorytet, wielu nauczycielom trudno jest przyj rol
jednego z elementw multimedialnego rodowiska ksztacenia. Gwne przesunicie w pracy nauczyciela polega teraz
na przejciu od nauczania kierowanego przez niego ku ksztaceniu z uczniem w roli gwnej. Maciej Syso (2002),
,,Multimedia w edukacji w: Multimedia w dydaktyce, red. Joachim Bednorz, Gliwice, s. 8.

72

prezentacji9) i roli, jak zaczyna w niej peni

komputer. Zauwamy, i komputer bdzie
w przyszoci z pewnoci jednym z najwaniejszych instrumentw pracy i w pracy zawodowej
(take w kontakcie z jzykami obcymi) naszych
uczniw, czyli obecnych i przyszych obywateli
rodzcego si spoeczestwa informacyjnego.
Internet jest medium, ktre dziki technikom komputerowym integruje tradycyjne
media: obejmuje wspomniany ju wczeniej
przekaz audio, wideo (telewizja, transmisje specjalne), przekaz tekstowy (WWW, e-mail)10)
oraz telefoni internetow. Symulowanie rnych spoecznych praktyk komunikacyjnych, takich jak plotkowanie, dyskusja, gry i zabawy
czy spotkania towarzyskie, to zupenie nowe
usugi dostarczane przez Internet. Tym samym
treci nabiera pojcie teleputera, czyli poczenia telewizora i komputera osobistego, integrujcego wszystkie funkcje obu tych urzdze
oraz funkcje aparatu telefonicznego, faksu, magnetofonu itd. Technika ,,idzie naprzd. Teleputer wic ma sta si w niedalekiej przyszoci
podstawowym sprztem medialnym prawie
kadego gospodarstwa domowego.
Internet pretenduje niewtpliwie do
miana medium o charakterze ponadnarodowym i ponadkontynentalnym, zdecentralizowanym11). Przy tym jest szybki12), tani13) i anonimowy chocia eksperci maj wiele moliwoci
demaskowania uytkownikw14). Podejmowane s prby kontrolowania Internetu, w tym
take cenzury, lecz s to dziaania o ograniczonej skutecznoci. Spoeczno midzynarodowa

robi za wszystko, aby przeciwdziaa prbom

ograniczania wolnoci sowa w Internecie.
W wyodrbnianiu waciwoci Internetu
nie sposb pomin jego charakteru segmentowego. Internet jako zintegrowane medium
oferuje wiele rnych usug, dlatego tworzy
cay szereg rodowisk, do ktrych dostp zapewnia wybr danej usugi. Przykadami rodowisk s World Wide Web, e-mail, grupy dyskusyjne czy Internet Realy Chat. Odbiorca sam
decyduje, do ktrego z audytoriw chciaby
nalee. Ma on przy tym moliwo brania
udziau jednoczenie w kilku audytoriach (dla
przykadu w grupach dyskusyjnych). Konsekwencj tego jest mnogo audytoriw, na ktre
dzieli si spoeczno internetowa.
Jak powszechnie wiadomo, komunikacja
w Internecie polega w gwnej mierze na wymianie tekstw pisanych. Fakt istnienia kamer
internetowych i ich popularno decyduje
o tym, i przekaz audiowizualny nie jest wyjtkiem. Internet staje si przez to olbrzymim
hipertekstem. Tylko cz jego tekstw jest tworzona z myl o trwaym rozpowszechnianiu15).
Uytkownik Internetu moe zatem tworzy swj
portret przewanie tylko za pomoc tekstu.
Koncentrujc si na tekcie dochodzimy do
wniosku, e pozawerbalne formy komunikacji
jak gesty, ruchy i ,,jzyk ciaa16), wygld, postawa, kontakt wzrokowy17), ekspresja mimiczna czy dotyk ,,odpadaj. Dlatego te czsto
odnosimy wraenie, jakoby uytkownicy Internetu, skazani jedynie na wyraanie myli pismem, byli osobami charakterologicznie chod-

9)

Czowiek w procesie komunikacji peni zarwno funkcj nadawcy przekazujcego wiadomo, jak te i odbiorcy
obserwuje bowiem, jakie wraenie na rozmwcy wywouje przekazywana wiadomo, jednoczenie odbiorca
przyjmujcy wiadomo przekazuje nadawcy swj stosunek do odbieranych treci (ptla sprzenia zwrotnego).
10)
Podstawow zalet WWW (World Wide Web) jest zastosowanie hipertekstu. Autorem tego przeomowego projektu
(1989) jest Tim Berners-Lee brytyjski informatyk.
11)
Nie podlega kontroli pastwa, dziki czemu rne ,,mniejszoci mog w nim ,,y niezalenie od woli suwerenw. Por.
Nijakowski Lech (2002), ,,Nowe media nowe dyskursy? lski dyskurs wobec przemian spoecznych i pokoleniowych
w: Dyskursy o lsku. Ksztatowanie lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie publicznym, Warszawa, s. 202.
12)
Pozwala uytkownikom prowadzi rne dziaania w czasie rzeczywistym, nawet na bardzo duym obszarze.
13)
Koszty eksploatacji sieciowych w przypadku staego cza s niskie. Zaoenie rozbudowanej strony oraz wysyanie
sporej liczby listw jest mao kosztowne, ze wzgldu na fakt istnienia wielu portali bezpatnie, udostpniajcych
uytkownikom konta e-mailowe i miejsca na strony WWW, koszt dziaalnoci w Internecie to najczciej regularnie
uiszczana dostawcy opata za usugi Internetu. Internet w Polsce jest taszy ni na Wgrzech czy w Czechach.
14)
W oglnoci internauta moe poczu si uwolniony ze swego ciaa i spoecznej historii: pci, wieku, koloru skry,
pochodzenia spoecznego itd. A jak pokazuj badania, tak jest w istocie.
15)
Por. Nijakowski Lech (2002), ,,Czowiek Internetu: Internet jako nowe rodowisko psychokulturowe w: Dyskursy
o lsku. Ksztatowanie lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie publicznym, Warszawa, s. 203.
16)
Kinezjetyka mowa ciaa
17)
Kontakt wzrokowy jest jedn z najwaniejszych niewerbalnych wskazwek. Odwrcenie wzroku sygnalizuje brak
zainteresowania lub wycofanie si z sytuacji.

73

dzyludzkich dozna. Internauta siedzcy za

biurkiem w dowolnym miejscu na ziemi swobodnie wyraa swoje myli czujc si niejednokrotnie bezkarnym. Pozbawiony konfrontacji fizycznej z rozmwc nie odczuwa skrpowania,
nabiera pewnoci siebie. Ujawnia si kto, kto
w rzeczywistym wiecie maskuje swoj osobowo.
Jak jednak rozumie interakcje w sieci?
Proponuje si wyrnienie trzech typw interakcji, czyli wzajemnie na siebie skierowanych
dziaa dwu lub wicej jednostek (wymiany
symboli, znacze zachodzcych midzy wiadomymi partnerami):
bezporedniej (wspobecno),
poredniej (medialnej) za porednictwem korespondencji listowej, rozmowy telefonicznej
poredniej (medialnej) quasi-interakcji ksika, telewizja24).
Pierwsze dwie interakcje cechuje dialogowo (dyskurs, rozmowa), ostatni za monologowo25). Jeli suchamy przez Internet radia, czytamy gazet lub ogldamy telewizj, to
uczestniczymy w poredniej (medialnej) quasiinterakcji26). Idc za Jamesem Lynchem, autorem ksiki Language of the Heart, to wanie
dialog nadaje ciau czowieczestwo: dzielimy
si mylami, wraeniami fizycznymi, ideami,
ideaami, nadziejami i uczuciami27). Z racji
uczestnictwa w czasie pogaduszek na IRC proponuje si take wprowadzenie nowego typu
interakcji: cakowicie regulowan (manipulowan) interakcj poredni28). To tu prowadzimy

nymi i draliwymi. Z drugiej za strony podaje

si przykady minimalizowania gestw i przypadkowych ruchw. Naduywajc ich, tak
wiadomie jak i niewiadomie, komunikujemy
niecierpliwo (wiercenie si, przypadkowe ruchy), znudzenie, nerwowo. Nowe tosamoci
(przewanie chodzi o zmian pci lub wieku) s
najczciej zwyk zabaw lub strategi towarzysk18). Poza tym ujawnianie wasnego Ja moe by dla wielu czym przeraajcym, powstrzymujemy si przed nim obawiajc si odrzucenia lub dezaprobaty19). Te moliwoci Internetu sprawiaj, i jest on nieprzejrzystym
rodowiskiem wysokiego interpersonalnego ryzyka. Czsto zdarza si, i komunikacja mczyzn z kobietami przypomina komunikacj
midzykulturow20). Otwarta i jawna komunikacja sprzyja nie tylko dobremu porozumiewaniu si, lecz take satysfakcji z kontaktw. Osiganiu tych celw sprzyja rwnie empatia emocjonalna21) i poznawcza22).
Internet jako forum dyskusyjne zapewnia moliwo wolnej dyskusji midzy uytkownikami Internetu (internautami) z caego wiata. Nie jest przestrzeni cakowicie bezpieczn
i podlega wielu negatywnym tendencjom.
Z pewnych powodw nieograniczona wolno
sowa moe dziaa destrukcyjnie na wartoci
obywatelskie. Przykadami moe by szerzenie
pornografii, treci faszystowskich itp.23) Take
stosunkowo czciej ni w czasie rzeczywistym
dyskusji s uywane wulgaryzmy i personalne
ataki, a brak jest setek innych subtelnych mi18)
19)

20)
21)
22)
23)

24)
25)
26)
27)

28)

Tame, s. 204.
W celu lepszego zrozumienia owego Ja, ktre jest przedmiotem ujawniania, moemy sobie wyobrazi, e caa nasza
istota to okrg podzielony na cztery czci w nastpujcy sposb: pierwsza wiartka to nasze Ja Odsonite obejmuje
ono wszystkie nasze wiadome dziaania i wypowiedzi. Druga wiartka to nasze Ja lepe, w skad ktrego wchodzi to,
czego inni mog si o nas dowiedzie, lecz czego my sami nie jestemy wiadomi: nasze nawyki, sposb bycia,
mechanizmy obronne, strategie walki. Trzecia wiartka to Ja Ukryte. Tu znajduj si wszystkie nasze sekrety wszystko
to, o czym mylimy, co czujemy i pragniemy zachowa dla siebie. Czwarta wiartka to nasze Ja Nieznane. Jest to cz
nieznana, moemy jedynie zakada jej istnienie i nadawa jej takie nazwy, jak niewiadomo lub podwiadomo.
Sny, stany narkotyczne oraz dowiadczenia mistyczne s najmocniejszym dowodem tego, e Ja Nieznane istnieje. w:
Stewart John (2002), Mosty zamiast murw. O komunikowaniu si midzy ludmi., Warszawa, s. 268.
Stewart John (2002), Mosty zamiast murw. O komunikowaniu si midzy ludmi, Warszawa, s. 269.
wczuwanie si w odczucia rozmwcy.
zdolno do przyjmowania sposobu mylenia rozmwcy.
Nijakowski Lech (2002), Dyskursy o lsku. Ksztatowanie lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie
publicznym, Warszawa, s. 204.
Thompson, J. B. (2001), Media i nowoczesno. Spoeczna teoria mediw, Wrocaw: s. 90.
Ibid., s. 93.
stosunki spoeczne wytworzone przez rodki komunikowania masowego ksiki, telewizja itd.
Lynch, James (2002), ,,Langue of the Heart (Jzyk serca): The Human Body in Dialogue w: Stewart, John: Mosty
zamiast murw. O komunikowaniu si midzy ludmi, Warszawa: s. 270.
Por. Goffman, Erving (1981), Czowiek w teatrze ycia codziennego, Warszawa: s. 292.

74

ycie w nim toczy si nieustannie. Internet jest

caodobowym laboratorium dostpnym prawie
dla kadego.

dialog, w sposb dowolny manipulujc

w miar kompetencji i inteligencji wasn
deklarowan pci, jzykiem, wiekiem, przynalenoci rasow, generacyjn, kulturow czy
polityczn. Zdecydowanie zapewnia to wiksze
moliwoci manipulacyjne ni pozostae grupy
interakcji dialogowych. Wszystko to sprawia, e
Internet jako sie czca ludzi tworzy nowe
mechanizmy spoeczne i instytucje. Fenomen
tego rodowiska polega na pozorowaniu rzeczywistej przestrzeni spotkania si ludzi, zapewniajc przy tym moliwo manipulacji wasnym wizerunkiem. W nowym rodowisku dochodzi do ewolucji, ktrej podlegaj behawior
uytkownikw oraz ramy instytucjonalne komunikacji internetowej29). To nowe rodowisko
jest w nieustajcej interakcji z otoczeniem spoecznym Internetu.
Podsumowujc: Internet nie jest prostym medium. To jakby cigle wczone urzdzenie, zoone z telewizora, radia, telefonu
i komputera osobistego. Internet nigdy nie pi,

Bibliografia
Joachim Bednorz (red) (2002), Multimedia w dydaktyce,
Gliwice.
Berger, Peter (1995), Zaproszenie do socjologii, Warszawa:
PWN.
Goffman, Erving (1981), The Presentation of the self in
Everyday Life. Garden City, NY: Anchor. Wyd. pol.:
Czowiek w teatrze ycia codziennego, Warszawa: PIW.
Nijakowski, Lech (2002), Dyskursy o lsku. Ksztatowanie
lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie
publicznym, Warszawa.
Perspektywy. (2003) Matura-Studia-Kariera. Modzieowy
miesicznik edukacyjny, nr 1/2 stycze/luty 2003.
Stewart John (2002), Mosty zamiast murw. O komunikowaniu si midzy ludmi, Warszawa.
Thompson, J. B. (2001), Media i nowoczesno. Spoeczna
teoria mediw, Wrocaw.
(marzec 2003)
29)

Nijakowski Lech (2002), Dyskursy o lsku. Ksztatowanie lskiej tosamoci regionalnej i narodowej w dyskursie publicznym, Warszawa, s. 205.

Anna Piotrowska1)
Krakw

Internet na lekcji jzyka angielskiego

ba ju godzinami szuka w czasopismach odpowiednich zdj, widokw czy postaci, ktre
pasowayby do tematu zaj z atwoci mona je znale w Internecie. Internet to rwnie
miejsce, gdzie wiele wydawnictw ma swoje
strony. Mona z nich zaczerpn informacje nie
tylko na temat nowoci na rynku wydawniczym, ale rwnie skorzysta z dodatkowych,
bezpatnych materiaw oferowanych dla nauczycieli. Zalet tych materiaw jest fakt, e s
one pomylane jako rozwinicie danego kursu,
a wic rzeczywicie operuj gramatyk i sownictwem zawartym na danym poziomie konkretnego podrcznika. Niektre wydawnictwa
zamieszczaj rwnie testy dostosowane do
podrcznika i do konkretnych jego rozdziaw.
Ale nie tylko wydawnictwa oferuj rne wiczenia. Istnieje wiele stron, na ktrych mona
zaznajomi si z gotowymi scenariuszami lek-

W chwili obecnej, kiedy coraz wicej

szk posiada dostp do Internetu, warto zada
sobie pytanie, czy warto z niego korzysta podczas zaj z jzyka angielskiego i jeeli odpowied brzmi twierdzco w jaki sposb. Nie
ulega wtpliwoci, e Internet w przewaajcej
czci oferuje strony w jzyku angielskim, nie
oznacza to jednak automatycznie, e trzeba
z niego korzysta. Za wykorzystaniem Internetu
przemawia raczej fakt, e jest on rdem biecych informacji, sposobem na doksztacanie
si nauczycieli, skarbnic wiadomoci. Moe
by wykorzystany bezporednio podczas lekcji,
a dozowany z umiarem urozmaici je tak samo,
jak ogldanie wideo czy suchanie piosenek.
Internet stanowi doskonae narzdzie
pracy nauczyciela przygotowujcego si do zaj. I mowa tu nie tylko o tekstach, ale rwnie
o klipach muzycznych czy obrazkach. Nie trze1)

Autorka jest lektork jzyka angielskiego w Szkole Biznesu i Jzykw Obcych w Krakowie.

75

W przypadku pierwszego zadania uczniowie

musz wykona wszystkie polecenia zwizane
z zakadaniem konta wymagane jest od nich,
aby uzupenili podstawowe wiadomoci o sobie, jak w kadym formularzu. Zadanie drugie
jest trudniejsze. Ucilam zawsze, e zaley mi
na pokoju dwuosobowym w Hawanie w okresie letnim, ze niadaniem i to za jak najnisz
cen, ok. 25 dolarw za noc. Stron wyjciow
w przypadku tego zadania jest wyszukiwarka
altavista. Mimo do duej trudnoci zadanie to
sprawia ogromn przyjemno wykonujcym.
Zadania tego typu cz umiejtno posugiwania si jzykiem (co sprawia, e uczcy dostrzegaj sens uczenia si jzyka) z umiejtnoci uytkowania Internetu.
Wykorzystanie Internetu podczas lekcji
to nie tylko plusy, ale te moliwe niebezpieczestwo tzw. rozbicia lekcji.
le dobrane pod
wzgldem trudnoci teksty mog si okaza
bd za atwe (rzadziej) lub za trudne i zniechci uczniw. Mimo ogromnej atrakcyjnoci
pewnych tematw naley z du rozwag podchodzi do kwestii ich doboru. Drugim zagroeniem jest pokusa ze strony uczcych si, by
uywa w czasie zaj stron polskich. Cz
uczniw wykorzystuje lekcj, by sprawdzi swoj poczt mailow, by wej na chat lub zgoa
poszuka stron niedozwolonych dla nich ze
wzgldu na swoj zawarto. Trzeba by wiadomym tych pokus i nie dopuci, by lekcja
angielskiego przerodzia si w lune zajcia
z komputerem.
Jeeli szkoa nie dysponuje dostpem do
Internetu, bd nie stwarza warunkw do przeprowadzenia zaj w pracowni komputerowej,
mona wprowadzi pewne pojcia jzykowe
zwizane z Internetem podczas lekcji w sali
lekcyjnej. Uczcy si bd mogli wykorzysta
tak zdobyt wiedz ju indywidualnie. Oto zestaw kilku wicze z odpowiedziami. Mona je
wykorzysta jako przerywniki lekcji lub wprowadzenie do zaj z Internetem lub te jako
zwyk ciekawostk sprawdzajc, jak biegli
w posugiwaniu si Internetem s nasi uczniowie.

cyjnymi, lub co moim zdaniem cenniejsze samemu spreparowa wiczenie z uyciem sownictwa, ktre chcemy przewiczy. Przygotowujc
si do zaj, warto wic zajrze do Internetu
niejednokrotnie uatwi on nasz prac.
Jak korzysta z Internetu podczas samych zaj? Istnieje wiele rozwiza, zawsze
jednak trzeba pamita o wieku uczcych si,
profilu klasy, stopniu zaawansowania zarwno
jzykowego, jak i umiejtnoci poruszania si
w Internecie. Podstawowym czynnikiem, ktry
musimy uwzgldni, jest liczba stanowisk komputerowych jakie mamy do dyspozycji. Sytuacja idealna jest oczywicie wtedy, kiedy kady
ucze moe pracowa sam z komputerem lub
kiedy uczcy si pracuj w parach. Przy mniejszej liczbie komputerw naley zastanowi si
nad celowoci takich zaj. Zakadajc jednak,
e przeszkody techniczne nie stanowi problemu, moemy traktowa Internet jak podrcznik, tj. zaproponowa przeczytanie tekstu lub
biecych wiadomoci i dalej postpowa tak,
jak z tekstem z podrcznika. Jest to sposb
nauczania w sumie bardzo tradycyjny, ale cigle skuteczny. Ciekawsza wydaje si jednak sytuacja, w ktrej Internet traktujemy jako sposb
komunikacji. Zamiast pisa wypracowanie
w zeszytach, mona poprosi uczniw o zaoenie konta mailowego (na polskim serwerze)
i napisanie listu do kolegi/koleanki obok.
W ten sposb jest wiczona nie tylko umiejtno pisania, ale rwnie rozumienia tekstu
pisanego. Mona te poprosi o napisanie opinii o przeczytanym wanie w Internecie tekcie
i podzielenie si t opini z reszt klasy za
pomoc poczty internetowej po podliczeniu
gosw pozytywnych i negatywnych otrzymamy
wynik oglny. Najtrudniejszym, ale zarazem
dajcym najwicej satysfakcji sposobem na wykorzystanie Internetu podczas zaj, jest miniprojekt. Polega on na wyznaczeniu grupie zadania do zrealizowania. wiczone s wtedy waciwie wszystkie sprawnoci jzykowe. Podstawowym warunkiem jest jednak wykorzystywanie tylko i wycznie stron anglojzycznych.
Najczciej w swej praktyce wykonuj nastpujce mini-projekty:
1. zaoenie wasnego konta mailowego na
serwerze angielskim bd amerykaskim,
np. na yahoo.com
2. odnalezienie oferty hotelowej na Kubie.

Label this typical e-mail address

kruchecka@ argos. com. pl

(kruchecka = userid, @ = at, argos = domain, com. = type
of organization, pl = country)

76

What do they mean?

Canada
Switzerland
Germany
Spain
France
Italy
Poland

com (or co) = commercial organization

edu
= education
gov
= government
int
= international organizations
mil
= military
net
= network provider
org
= non profit organization

=
=
=
=
=
=
=

ca
ch
de
es
fr
it
pl

Internet wdar si przebojem w nasze

ycie codzienne. Z czasem zagoci na dobre
i w naszych szkoach. Dobrze jest by przygotowanym na t chwil i ju obecnie zacz go
uywa na zajciach rwnie z jzyka angielskiego, pamitajc wszake o pozytywnych, jak
i negatywnych aspektach tego medium.

What is the difference between a web page

and a web site? Which one is bigger?
(A web site is a set of a few web pages)

Guess the abbreviations for these countries

Austria
= at
Australia
= au

(kwiecie 2003)

Magorzata Putra1)
Dziaoszyn

Przemoc wrd uczniw

sownictwo dotyczce przemocy, wsppracuje
w grupie, rozwizuje problemy na drodze negocjacji,

Niezmiernie wanym elementem w nauczaniu jzyka obcego jest praca z oryginalnymi

tekstami, ktre stanowi rdo wspczesnego
jzyka i dostarczaj wiedzy o kulturze i obyczajach. Chciaabym poleci wszystkim germanistom stron internetow www.goethe-institut.de,
na ktrej mona znale obszerny materia jzykowy, wraz z odpowiednio dobranymi wiczeniami. Modzie jest ywo zainteresowana prac z takimi tekstami, co skonio mnie do przeprowadzenia lekcji z wykorzystaniem tych autentycznych materiaw.
Opisana poniej lekcja zostaa przeprowadzona w klasie IV LO (grupa przygotowujca
si do matury ustnej z jzyka niemieckiego)
o profilu podstawowym (3 godziny jzyka niemieckiego w tygodniu). Oto jej przebieg:

Pomoce dydaktyczne: tekst ze strony internetowej www.goethe-institut.de, sowniki niemiecko-polskie, mazaki, papier, rzutnik, foliogram
Formy pracy: praca w grupach, ,,burza mzgw
Przebieg lekcji:
Wprowadzenie: (ok.15 minut) Dziel uczniw
na cztery grupy, nastpnie zapoznaj ich z tematem lekcji (Wir sprechen heute ber Gewalt.
Was fllt euch ein, wenn ihr das Wort ,,Gewalt
hrt? Ihr bekommt jetzt ein Blatt Papier, auf dem
es verschiedene Wrter gibt. Nicht alles passt zum
Thema. Unterstreicht die Wrter, die ihr mit der
Gewalt verbindet. Wenn ihr die Vokabeln nicht
versteht, da knnt ihr natrlich das Wrterbuch
benutzen.
Uczniowie otrzymuj kartk papieru
z rnymi wyrazami. Ich zadaniem jest podkreli
te swka, ktre pasuj do tematu ,,przemoc.

Temat lekcji: ,,Gewalt unter Schlern Arbeit

am Text.
Czas trwania: 90 minut
Cel oglny: rozumienie tekstu czytanego
Cele szczegowe: ucze: rozumie globalnie
tekst, potrafi wyszuka odpowiedzi na pytania
szczegowe dotyczce tekstu, stosuje poznane
1)

das Opfer, freundlich, die Wunde, verletzt, der

Freund, aggressiv, brutal, die Drogen, grausam,

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w Zespole Szk w Dziaoszynie.

77

Langeweile oder Komplexe. Das bedeutet dann, sie

fhlen sich den anderen unterlegen und knnen dann
nur mit Gewalt reagieren.
Es sind aber auch brutale Computerspiele, die
Kinder zu solchen gefhrlichen Taten bringen. Einige
kommen dann auf die Idee, die Welt sei ein harmloses
Spiel. Sie denken dann nicht an die Verletzungen, die
sie dem anderen zufgen, sondern nur an den Sieg. (...)
Gegen Langeweile oder Komplexe kann man
aber etwas tun. Man sollte zum Beispiel mehr Projekte anbieten, die Schler in der Mittagspause beschftigen. Gruppenarbeit zum Beispiel frdert das soziale
Verhalten. Es ist auch wichtig, dass man einen Schulpsychologen oder eine Vertrauensperson aufsuchen
kann, wenn es ntig ist. (...)
Gekrzt nach:

die Angst, die Liebe, die Ruhe, nachsichtig, der

Alkohol, der Streit, der Frieden, schlagen, der
Tod, hflich
Grupy porwnuj swoje wyniki. Nastpnie
uczniowie odpowiadaj na pytania typu:

Warum meinst du, dass Alkohol mit der Gewalt

verbunden ist?
Warum fllt dir das Wort ,,Drogen ein, wenn wir
ber die Gewalt sprechen?
Gibt es immer Gewalt, wenn es zu einem Streit
kommt?
Nastpnie rozdaj uczniom kopie tekstu ,,Gewalt unter Schlern. Praca z tekstem trwa okoo 30 minut. (Ihr sollt jetzt diesen Text leise lesen
und unbekannte Wrter und Wendungen notieren und erklren. Ihr habt fr die Aufgabe 10
Minuten Zeit.).

Agatha Seaty, Kopernikus-Gymnasium, Niederkassel,

Klasse 8d
,,General-Anzeiger Bonn, September 2000

Uczniowie czytaj po cichu tekst, wyjaniaj

w grupach sownictwo. Nastpnie pokazuj na
folii wyjanienia swek i prosz ich o dopasowanie podkrelonych wyrazw do przedstawionych wyjanie.

Gewalt unter Schlern

jemand, der etwas mit angesehen oder angehrt

hat / etwas, was ganz normal ist,
Film, in dem sich nicht reale Figuren bewegen/,
Leute, die Angst haben /, eine Person, an die man
sich gern wendet, wenn man Probleme hat /, das
Benehmen zwischen Menschen, das Handeln innerhalb der Gesellschaft /, glauben, weniger zu
knnen, weniger wert zu sein/,
Sprawdzam zrozumienie tekstu za pomoc
wicze:

Text
(...) Im Alltag der Kinder ist Gewalt schon fast eine
Selbstverstndlichkeit geworden. Nur der, der am
strksten und grausamsten ist, kann berleben. Sehr
verwunderlich ist das eigentlich nicht. Tglich finden
wir berall Gewalt: in den Nachrichten, in Zeichentrickfilmen, in Comics oder auf Hrspielkassetten. In
den meisten Fllen richtet sich Gewalt gegen die
Schwcheren wie zum Beispiel Kinder, Behinderte,
ltere Menschen, Auslnder oder gegen ngstliche
Leute.
Nicht nur am Arbeitsplatz oder zu Hause gibt
es Gewalt, sie geschieht meistens in der Schule oder
auch auf offener Strae. Als Opfer von Gewalttaten
sollte man mglichst offen darber reden. Auch wenn
man nur Zeuge ist, sollte man helfen, die Tat schnell
aufzuklren. (...)
Es kann viele Grnde geben, dass Schler aggressiv werden auch ihren Lehrern gegenber. Vielleicht sind sie selbst zu Hause schon Opfer von Gewalt
geworden. Es knnen aber auch Grnde sein wie

Aufgabe 1: Welche der Aussagen sind richtig,

welche sind falsch?
richtig falsch
a) Man wundert sich nicht darber, dass es so viel Gewalt
unter Schlern gibt.
b) Im Fernsehen, in Zeitschriften und Trickfilmen findet
man viel Gewalt.
c) Kinder, schwache Menschen
oder Auslnder sind meist
gewaltttig.
d) Es ist besser, nicht ber die
Gewalt zu sprechen.

78

Kontynuujemy prac w grupach przez okoo

25 minut. Dwie grupy otrzymuj na kartkach
papieru opis sytuacji:
Gruppe 1. Ein Junge hat von seinem Kollegen
50 Euro geliehen und will ihm das Geld nicht
zurckgeben, obwohl dieser es braucht.

richtig falsch
e) Schler werden manchmal
auch ihren Lehrern gegenber aggressiv.
f) Manche Kinder sind vielleicht
zu Hause schon geschlagen
worden.

Gruppe 2. Ein Junge hat seinem Kollegen das

Butterbrot aus der Schultasche rausgenommen
und es aufgegessen.

g) Durch brutale Computerspiele (Anm. der Redaktion:

Computerspiele, die den Einsatz von virtueller Gewalt erfordern) denken die Kinder
manchmal, dass Gewalt auch
nur ein Spiel ist.

berlegt euch nun in der Gruppe eine mgliche

Konfliktsituation. Zwei oder drei von euch knnten das dann im Rollenspiel vortragen. Die anderen zwei bis drei Schler sollen versuchen, den
Streit zu schlichten, das heit, den Konflikt zu
lsen, bevor es zu Gewalt kommt.
Dwie nastpne grupy otrzymuj inne zadanie:

h) Die Schler sollen sich in der

Mittagspause selbst beschftigen.

Im letzten Abschnitt wird vorgeschlagen, Projekte anzubieten, die die Schler in der Mittagspause beschftigen. Was fr Projekte knnen das
sein? Sammelt Ideen.

Aufgabe 2: Beantwortet jetzt die folgenden Fragen:

1. Wo kann man die Gewalttaten sehen?
2. Wer sind oft die Opfer von Gewalttaten?
3. Nenne die Grnde des aggressiven Verhaltens!
4. Warum sind Computerspiele oft gefhrlich?
5. Wie sollen sich Menschen benehmen, wenn
sie Gewaltt sehen?
6. Welche Mglichkeiten gibt es, gegen Langeweile oder fr das Selbstbewusstsein etwas zu tun?

Nastpnie prezentujemy wyniki pracy w grupach, co trwa okoo 15 minut. Jako prac
domow zadaj im przygotowanie si do rozmowy na temat tekstu ,,Gewalt unter Schlern.
Lekcj koczy ocenienie przez nich zaj.
Stwierdzili, e lekcje bardzo ich zainteresoway.
Tekst by ciekawy, a wiczenia dobrze dobrane.
Nauczyli si duo nowych swek, a prace
w grupach i odgrywanie rl pozwoliy im wszystkim posugiwa si jzykiem niemieckim.

(stycze 2003)

Anna Grzegorczyk1)
Trzebnica

Moje lekcje w pracowni komputerowej

nych stron internetowych. Jedn z nich jest
strona Inter Nationes, ktra oferuje gotowe
zdydaktyzowane materiay do lekcji. Du zalet jest ich aktualno.
W moich poniszych propozycjach korzystam z tekstw ze strony Inter Nationes Landeskunde Online zwizanych ze witami Boe-

W czasie roku szkolnego przypadaj czsto wita i uroczystoci, ktrych treci mona
bardzo atwo wkomponowa w lekcj jzyka
obcego. Tak jest np. z Boym Narodzeniem czy
witami Wielkanocnymi. Planuj wtedy zwykle lekcje w pracowni komputerowej, korzystajc
czy to z programw komputerowych czy z r1)

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w Liceum Oglnoksztaccym w Trzebnicy.

79

suchen und sie auf denselben Zettel schreiben.

Diesen Zettel erhlt das fragende Paar zur Kontrolle. Dann macht bitte diese bung in umgekehrter Richtung.

go Narodzenia. Moe bd mogy by wykorzystane przez innych nauczycieli w okresie

przedwitecznym.

wiczenia utrwalajce (15 min. praca frontalna) bardzo wanym etapem pracy s dla
mnie zawsze wiczenia utrwalajce i podsumowanie lekcji. W tej lekcji stosuj nastpujc
technik. Uczniowie czytaj z kartek pytania
i odpowiedzi, bd odpowiadaj z pamici
i wyjaniaj pozostaym niejasnoci. Polecenie
dla uczniw brzmi:

Lekcja w klasie II:

Nikolaus und Weihnachtsmann

Cele lekcji: ucze:

potrafi posugiwa si technologi komputerow i technik informacyjn,
doskonali sprawnoci jzykowe: rozumienie
tekstu czytanego, pisanie i mwienie,
poznaje realia ycia w Niemczech.

Nun prsentieren alle Paare ihre Fragen und

Antworten. Falls ihr etwas nicht versteht, fragt
bitte gleich das jeweilige Paar.

Przebieg lekcji:
Wstp (2 min. praca frontalna) pytam
uczniw jakie skojarzenia nasuwaj im si przy
pojciu ,,Nikolaus. Moje pytanie brzmi: Welche Assoziationen habt ihr mit dem Begriff ,,Nikolaus? Uczniowie podaj swoje skojarzenia.

Zakoczenie (3 min. praca samodzielna):

czasami, gdy chc pozna opinie uczniw na
temat lekcji, jej przebiegu, skutecznoci czy atmosfery na niej panujcej, przeprowadzam pod
koniec zaj krtk ewaluacj. Rozdaj kartki
z maksimum 3 pytaniami w jzyku polskim, na
ktre uczniowie udzielaj odpowiedzi anonimowo. Moje pytania mog brzmie:

Praca z tekstem (25 min. praca w parach):

uczniowie wchodz na stron internetow Inter
Nationes Landeskunde Online, klikaj w zakres
tematyczny: Feste/Bruche/Feiertage i otwieraj
spord bogatej oferty plik ,,Nikolaus und Weihnachtsmann. Przed przystpieniem do czytania
tekstw otrzymuj ode mnie nastpujce zadanie. Maj wyszuka w tekcie jak ciekaw
informacj o Mikoaju i zapisa j w zeszycie.
Nastpnie kada para otrzymuje kolorow karteczk, na ktrej pisze pytanie do znalezionej
przez siebie informacji. Gdy wszystkie pary maj ju pytania, przekazuj je parze siedzcej
obok. Teraz uczniowie szukaj w tekcie odpowiedzi na pytania i zapisuj je na tej samej
karteczce. Oddaj j nastpnie do sprawdzenia
parze pytajcej i wiczenie jest powtarzane.
Cay czas pomagam i koordynuj prac tak, aby
pytania nie powtarzay si. Zawsze staram si
formuowa polecenia w jzyku niemieckim,
tak aby byy one dla uczniw zrozumiae. Przy
powyszym wiczeniu mwi:

Co mi daje lekcja jzyka niemieckiego w pracowni komputerowej?

Czy nie jest to stracony czas?
Czy chciabychciaaby mie czciej takie
lekcje?

Lekcja w klasie IV na temat:

Weihnachtsmrkte in Deutschland

Cele lekcji: s takie same jak w lekcji poprzedniej, czyli posugiwanie si technologi komputerow i technik informacyjn, doskonalenie sprawnoci jzykowych: rozumienia tekstu
czytanego, pisania i mwienie, a take poznanie realiw ycia w Niemczech.
Przebieg lekcji:
Wstp (3 min. praca frontalna) na kadej
lekcji staram si zaktywizowa uczniw do za
prezentowania wiedzy bd umiejtnoci, ktre
ju posiadaj. W pracowni komputerowej korzystam z technik, ktre zabieraj jak najmniej
czasu, w tym przypadku s to pytania i odpowiedzi. Moje pytania brzmi:
Was ist ein Weihnachtsmarkt?
Was kann man dort machen?

Sucht im Text eine interessante Information ber den Weihnachtsmann oder Nikolaus
und schreibt sie ins Heft. Dann formuliert eine
Frage fr das Paar nebenan und schreibt sie auf
den farbigen Zettel. Wenn alle Paare fertig sind,
bekommt jedes eine Frage von seinem Nachbarpaar. Die Antwort auf die Frage soll man im Text

80

Hat jemand von euch mal einen Weihnachtsmarkt gesehen?

Uczniowie odpowiadaj na te pytania.

Stellt jetzt bitte eure Fragen als Rtsel an die

Gruppe, indem ihr einen Satz baut, der so beginnt: Wer wei,....................?

Praca z tekstem (20 min. praca samodzielna) uczniowie, jak w lekcji poprzedniej,
wchodz na stron internetow Inter Nationes
Landeskunde Online, z katalogu: FesteBrucheFeiertage otwieraj plik Weihnachtsmrkte
in Deutschland i otrzymuj ode mnie zadanie
wyszukania w tekcie ciekawych informacji na
temat kiermaszy witecznych. Robi w zeszycie notatk. Moje polecenie brzmi:

Moim zadaniem jest czuwanie nad prawidowym przebiegiem wiczenia i korygowanie bdw utrudniajcych komunikacj.
Z form gramatycznych poprawiam tylko zdania
podrzdne.
Jeli uczniowie nie znaj odpowiedzi na
pytanie, maj moliwo odszukania jej w tekstach ,,Weihnachtsmrkte in Deutschland na
stronie Inter Nationes. Zwykle towarzyszy temu
zadaniu rywalizacja, ktra motywuje uczniw
do bardziej efektywnej pracy.

Sucht interessante Informationen ber Weihnachtsmrkte in deutschen Stdten und macht Notizen.

Zakoczenie: (2 min. praca frontalna) zadaj i objaniam uczniom prac domow. Jest
ni wykonanie wiczenia 4 na stronie internetowej Inter Nationes pod tekstem ,,Weihnachtsmrkte in Deutschland. Jeli uczniowie
nie maj dostpu do Internetu w domu, mog
skorzysta z biblioteki szkolnej.

W czasie samodzielnej pracy uczniw chodz midzy stanowiskami, pomagam w zrozumieniu tekstw oraz w sporzdzaniu notatek.
wiczenia utrwalajce (20 min. praca samodzielna, pniej frontalna) gdy notatki s
gotowe uczniowie tworz pytania do zebranych
przez siebie informacji i zapisuj je w zeszytach.
Moje polecenie brzmi:

Lekcj w pracowni komputerowej prowadz do czsto. Moim zamiarem jest bowiem przyzwyczajenie uczniw do korzystania
z materiaw do nauki jzyka niemieckiego ze
stron internetowych. Jeli to polubi, by moe
zaczn rozszerza swoj znajomo jzyka samodzielnie i moe stanie si to ich nawykiem.
A oto przecie nam wszystkim chodzi.

Bildet jetzt Fragen zu diesen Informationen und

schreibt sie in die Hefte.
W kolejnej fazie tego wiczenia uczniowie stawiaj przygotowane pytania pozostaym
czonkom grupy formuujc z nich zagadki, majce form zda zoonych podrzdnie. Moje
polecenie brzmi:

(sierpie 2003)

PRZYSALI NAM KSIKI

Publikacje EURYDICE

WYDAWNICTWO WIEDZA POWSZECHNA

European Glossary on Education Volume 4

Management, monitoring and support staff

Teresa Jackowska (2003 wyd. XX), Rozmwki

angielskie, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Lefteris Cirmirakis, Micos Konstantopulos (2003,
wyd IV), Rozmwki nowogreckie, Warszawa: Wiedza
Powszechna.
Janina Jalan, Jan Stanisawski (2003 wyd.
XVIII), Kieszonkowy sownik angielsko-polski, polskoangielski, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kazuko Adachi (2003 wyd. V), Sownik minimum japosko-polski i polsko-japoski, Warszawa:
Wiedza Powszechna.

Key topics in education in Europe Volume 3 The

teaching profession in Europe: Profile, trends and
concerns Report II: Supply and demand. General lower secondary education

Kluczowe problemy edukacji. Tom I Pomoc

materialna dla studentw w Europie. Stan obecny
i kierunki rozwoju

81

SZKOA PODSTAWOWA,
GIMNAZJUM
Maria Matyka1)
Wrocaw

Lekcja otwarta jzyka niemieckiego dla rodzicw2)

W mojej pracy zawodowej ceni sobie
bardzo dobry kontakt z rodzicami. Przy kadej
okazji staram si informowa ich o osigniciach ich dzieci, i o postpach w nauce jzyka
niemieckiego. Kade dziecko osiga przecie
w roku szkolnym jakie sukcesy robi postpy
w nauce na miar swoich moliwoci. Rodzice
s zawsze dumni ze swoich pociech, ale ...
Odnosiam czsto wraenie, e chcieliby
oni usysze jak ich dzieci mwi po niemiecku.
Pomylaam wiec, e naleaoby przygotowa
tak prezentacj. Oczywicie zdawaam sobie
spraw z tego, e rodzice w wikszoci nie bd
rozumie o czym mwi ich dzieci i czy mwi
poprawnie, ale celem takiego spotkania nie
byoby przecie sprawdzanie poprawnoci ich
wypowiedzi.
Powodzenie takiej prezentacji w duym
stopniu zaley od odpowiedniego doboru tematu, formy pracy i tekstw.
Temat powinien by tak dobrany, aby rodzice cho czciowo go rozumieli i by dla nich
w miar interesujcy. Zdecydowaam, e tematem mojej prezentacji bdzie ,,MAMA
temat bliski zarwno dzieciom, jak i dorosym.
Forma prezentacji te nie jest bez znaczenia
kade dziecko musi mie moliwo cho
raz zabra gos. Nie powinna wic to by
lekcja tzw. ,,robocza, gdy najczciej gos
zabieraj te same osoby. Mogaby to by,
np. praca w parach (chtni rodzice mogliby
1)
2)

nawet pracowa razem z dziemi w grupach),

gry i zabawy jzykowe czy inscenizacja.
Teksty powinny by krtkie, a stopie trudnoci odpowiedni do moliwoci uczniw.

Mam taki prywatny zbir rnych tekstw, materiaw dydaktycznych, wycinkw

z czasopism, starych ksiek gromadzony przez
wszystkie lata pracy. Czsto z niego korzystam
przygotowujc lekcje dla moich uczniw. Wertujc swoje ,,zbiory natrafiam na tekst (z
wydania z 1989 r. czasopisma austriackiego dla
modziey Jugendpost), ktry wydawa mi si
wprost idealny i na kilka innych wierszy. Byy
one w miar zrozumiae dla uczniw nie majcych problemw jzykowych i oni otrzymali
trudniejsze kwestie do nauczenia, pozostali
uczniowie korzystajc ze sownika dwujzycznego i konsultacji rwnie nie mieli kopotw
z opanowaniem swoich kwestii. Tekst nadaje
si do realizacji we wszystkich klasach szkoy
podstawowej. Mona go te wykorzysta przy
okazji realizacji innych tematw, np. Alltag.
Moe te posuy jako tekst utrwalajcy czynnoci lub czasowniki zoone rozdzielnie. Mona go skrci lub rozszerzy, w zalenoci od
tego, co zamierzamy wiczy.
,,Mtter haben es schn, sie haben fast gar
nichts zu tun
sie brauchen nur
dem Vater den Anzug ausbrsten,
die Blumen gieen,

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 108 we Wrocawiu.

Patrz rwnie: Ewa Marszakowska (2002), Doce swoje dziecko forma zebra z rodzicami, ,,Jezyki Obce w Szkole nr
6/2002 ,,Nauczanie dwujzyczne, s. 118.

82

nauczenie si swojej kwestii, przygotowanie rekwizytw i obmylenie sposobu prezentacji

przydzielonej czynnoci. Liczyam na pomysowo dzieci i nie zawiodam si, wszyscy doskonale si przygotowali.
Przygotowania prezentacji trway dwa tygodnie, odbyy si 4 prby. Rwnie na lekcjach
jzyka niemieckiego, poszczeglni uczniowie
wiczyli swoje role. Przygotowanie sali zostawilimy na sam koniec. awki zsunlimy pod cian (na awkach uczniowie wyeksponowali swoje
jzykowe osignicia3): zeszyty, krzywki ukadane do niemieckojzycznej gazetki szkolnej,
ksieczki Laporello, prace plastyczne zwizane
z krajami niemieckojzycznymi), krzesa ustawilimy w podkow, do tablicy magnesami przypilimy laurki dla mam, na biurku przykrytym
obrusem, sta duy wazon z 26 rami.
W umwionym dniu, o umwionej godzinie (ustalilimy godzin 17.00 istotne byo, aby wszyscy rodzice mogli uczestniczy
w prezentacji) spotkalimy si wszyscy w gabinecie jzyka niemieckiego. Mamy przyszy prawie
w komplecie (w zastpstwie przyszy dwie babcie), byo nawet kilku ojcw. Byo radonie,
odwitnie i sodko (ciasto od babci jednej
z uczennic). Byy umiechy i zy wzruszenia.
Rodzice z podziwem patrzyli na swoje pociechy.
Spotkanie przyczynio si rwnie do
promocji szkoy, rodzice mogli si przekona,
e nie jest to szkoa jak pamitaj z dziecistwa, ale taka, w ktrej stosuje si ju nieco inne
metody nauczania. Zacienia si te wsppraca rodzicw z nauczycielem i ze szko.
Zachcam wszystkich do takiej wsppracy z rodzicami, dla dzieci to te frajda i inna
forma pracy nad jzykiem obcym. Oto scenariusz tej lekcji:

den kleinen Helmut aufs Tpfchen setzen,

die Fenster putzen,
Stefan den Kopf waschen,
Wsche aufhngen,
mit Margit die Aufgabe machen,
bgeln,
zum Elternsprechtag gehen,
Knpfe annhen,
den Garten besorgen,
dem Vater das Frhstck richten,
die Betten berziehen,
die kranke Oma besuchen,
das Abendessen richten,
abstauben,
die Kinder in den Kindergarten fhren,
dem kranken Peter etwas vorlesen,
staubsaugen,
zur Sparkasse gehen,
einkaufen,
die Kartoffeln aus dem Keller holen,
aufwischen.
Das ist alles, sonst nichts.
Das ist alles, sonst nichts?
Teraz nadszed czas na rozmow z uczniami i przekonanie ich o celowoci takiej prezentacji dla rodzicw. Moim uczniom pomys bardzo si spodoba. Chciaam jednak, aby byli
wspautorami prezentacji. Z dowiadczenia
wiem, e jeeli co same wymyl, chtniej to
potem wykonuj. Poprosiam ich wic najpierw
o podanie swoich propozycji. Wsplnie ustalilimy, e wylemy do wszystkich mam zaproszenia
(w starszej klasie mogyby by napisane po niemiecku), zrobimy dla nich laurki, z zebranych
wczeniej pienidzy kupimy kwiaty, ubierzemy
si odwitnie. Kto zaproponowa te, aby zoy mamom yczenia po polsku i po niemiecku.
Kiedy ju wszyscy ,,zapalilimy si do
tego pomysu, od razu zabralimy si do jego
realizacji. Najpierw rozdzielilimy role. Klasa
liczy 26 uczniw: jedna osoba witaa rodzicw,
dwch uczniw rozpoczynao i koczyo wiersz,
23 osoby przedstawiay konkretn czynno
z wiersza. W ten sposb kady mia swoj rol
w inscenizacji, kady co mwi i przedstawia.
To bardzo wane, aby kady rodzic mg usysze swoje dziecko. Uczniowie mieli za zadanie
3)

Lekcja otwarta dla rodzicw

uczniw klasy IV

Temat: Muttertag
Cele dydaktyczno-wychowawcze: wzbogacanie
leksyki uczniw, ksztacenie umiejtnoci mwienia, rozwijanie umiejtnoci pracy ze sownikiem, rozbudzanie odpowiedzialnoci w pra-

Patrz: Maria Matyka (2003), Zabawa w redaktorw gazetki szkolnej, ,,Jzyki Obce w Szkole nr 1/2003 , s. 61, Maria
Matyka (2003), Lekcje ze szkoln gazetk niemieckojzyczn, ,,Jzyki Obce w Szkole nr 2/2003, s. 82.

83

mwi swoj kwesti. Kocz narratorzy przy stoliku, najpierw po niemiecku, potem po polsku.

cy zespoowej, motywowanie dzieci do przemyle na temat roli matki w ich yciu, kultywowanie tradycji obchodw Dnia Matki, zacienianie wsppracy rodzicw z nauczycielem,
motywowanie rodzicw do zainteresowania si
czego i jak ucz si ich dzieci.

Recytacja wierszykw
Uczniowie wychodz na moment z klasy,
zakadaj galowe koszulki z logo szkoy. W tym
czasie upewniam si, e tekst przedstawiony
przez uczniowi zosta waciwie zrozumiany.
Uczniowie wracaj, ustawiaj si naprzeciw rodzicw. Troje uczniw recytuje wiersze4).

Metody pracy: inscenizacja tekstu, recytacja

wierszy.
Pomoce dydaktyczne: tekst Mtter haben
es schn.... wiersze o mamie, rekwizyty do
tekstw, laurki dla mam, kwiaty, prace prezentujce osignicia uczniw w roku szkolnym.
Przygotowanie sali: stoliki przesunite pod cian, krzesa ustawione w podkow.

Dein klainer Klaus

,,Mutter, liebe Mutter, sag!
Was ist heute fr ein Tag?
Muttertag! Das wissen wir!
Darum kommen wir zu dir.
Blumen wollen wir dir bringen
und ein schnes Liedchen singen!

Przebieg lekcji:
Powitanie przybyych goci
Nauczyciel wita (w jzyku polskim) przybyych goci, przedstawia cel spotkania, wyraa
nadziej, e inscenizacja przygotowana przez
dzieci bdzie im si podobaa i prosi o docenienie ich wysiku, potem oddaje gos dzieciom.
Jeden z uczniw wita rodzicw po niemiecku
i yczy im Viel Spa.

,,Meine Mutti ist die beste

und die schnste Frau der Welt.
Mutti ist ja immer fleiig,
und die Arbeit ihr gefllt.
Heute ist nun Muttis Festtag,
Alle gratulieren froh.
Meine Mutti ist die beste,
und das ist nun immer so!

Przedstawienie wszystkich mam

Jeden z uczniw mwi: Meine Mutter
heit Grayna, potem za nim kilka osb informuje, jak ma na imi ich mama. Inny mwi:
Meine Mutter ist 34 Jahre alt. Kto inny zaczyna:
Meine Mutter ist Lehrerin, za nim doczaj si
inni. Jeszcze inny: Meine Mutter ist gro und
blonds, za nim ochotnicy. Na koniec kto mwi:
Meine Mutter kocht gern i znowu kilku innych
uczniw podaje ulubione zajcie swoich mam.
Kady powinien powiedzie chocia dwa zdania. Nastpnie, wczeniej wyznaczeni uczniowie
podchodz do swojej mamy, wskazuj na ni
i opisuj j w jzyku niemieckim. Ten fragment
lekcji nie wymaga tumaczenia, bo rodzice
szybko si orientuj o czym mwi dzieci.

Liebe Mutti!
Hier stehe ich, ein kleiner Mann,
der noch nicht alles sagen kann.
Doch heute wnscht dein ,,bestes Stck
zum Muttertag dir sehr viel Glck.
Ich weiss, ich bin nicht immer brav,
am liebsten hast du mich im Schlaf;
das sagst du manchmal zu Papa,
und du hast recht, das weiss ich ja.
Doch bse sein, das will ich nie,
ich gab mir auch die grte Mh
und heut versprach ich feierlich:
dein kleiner Junge bessert sich!
So, das Gedicht war zimlich schwer,
ich mache Schluss, ich weiss nichts mehr.
Nimm meinen kleinen Blumenstrau!
Behalt mich lieb!

Inscenizacja
Dwch uczniw siedzi przy stoliku i rozmawia (w jzyku polskim ) o tym, jak to mamom jest dobrze, bo nic nie maj do roboty.
Wypowiadaj kilka zda, po czym rozpoczynaj
jeszcze raz, tym razem ju w jzyku niemieckim
(mwi podobnym tonem gosu, aby rodzice
zrozumieli, e jest to tumaczenie). Kady ucze

4)

,,Ein Brief an die Mutter

Josef Guggenmos

Es kommt von mir,

es geht zu dir.
Es ist kein Mensch,

Wiersze pochodz ze zbioru opracowanego przez Jana Gralczyka (1984), Materiay pomocnicze do nauczania jzyka
niemieckiego na stopniu podstawowym, Rzeszw: IKN-ODN.

84

kady nastpny ucze yczy czego innego (kilka osb). Na koniec wystpuje dwoje uczniw,
jeden mwi wiersz po niemiecku, drugi tumaczy go na jzyk polski:

es ist kein Tier.

Es ist nur dies:
ein Stck Papier.
Ein Stck Papier,
jedoch es spricht.
Es bringt von mir
dir den Bericht:
Ich hab dich lieb,
vergi mich nicht.

,,Ich wnsche dir Glck und Frhlichkeit,

die Sonne soll dir lachen!
So gut ich kann und allezeit
will ich dir Freude machen.
Denn Muttertage, das ist wahr,
die sind an allen Tagen.
Ich hab Dich lieb das ganze Jahr!
Das wollte ich Dir sagen5).

Przed kadym wierszem, ucze ktry go

recytuje, objania jednym, dwoma zdaniami
w jzyku polskim, o czym bdzie mwi (lepiej
objani rodzicom tre przed recytacj, bo
wtedy wiersz jest bardziej przekonujcy i ciekawy). Wiersze do recytacji otrzymali chtni
uczniowie, ktrzy radz sobie dobrze z jzykiem. Musieli oni sami je opracowa, przez co
wzbogacili swoj leksyk.

Ursula Wlfel

Teraz wszyscy podchodz do swoich

mam z laurkami i r i skadaj indywidualnie
yczenia.
Zakoczenie lekcji spotkania z rodzicami
Dzikuj rodzicom ze przyjcie i uczniom
za udzia w lekcji. Zapraszam rodzicw do obejrzenia wystawy prac uczniw. Jedna z matek
dzikuje nam za przygotowany program, czstuje wszystkich ciastem. Wszyscy s zadowoleni
i umiechnici.

Skadanie ycze w jzyku niemieckim i polskim

Uczniowie podchodz do tablicy, zabieraj swoje laurki i kady po jednej ry z wazonu.
Ustawiaj si na rodku. Jeden z uczniw rozpoczyna skadanie ycze w jzyku niemieckim:
Liebe Mtter, wir wnschen Euch alles Gute und
viel Glck und Gesundheit. Potem inny ucze:
Liebe Mutter, ich wnsche Dir viel Glck ......,

(sierpie 2002)

5)

Wiersz pochodzi ze zbioru Das Deutsch Spiel, Materialien fr kreative Spracharbeit mit kindern 1994.

Halina Steczuk1)
mud

Bawmy si po angielsku Nauczmy uczniw si uczy

w tym jzyku, czego nie badaj klasowe testy,
ani nie uczy si przez cay czas w klasie.
By sprosta temu zadaniu staram si by
,,pedagogiem-wdrowcem, ktry poszukuje raczej drogowskazu, anieli mapy w deniu do
celu. Jestem bowiem pierwszym i jedynym przewodnikiem pracy ucznia w warunkach szkolnych
i na mnie spoczywa cay ciar odpowiedzialnoci
za waciwe przekazanie mu sposobw zdobywania wiedzy o samym sobie, samooceny i w konsekwencji indywidualnego doboru najlepszych
dla poszczeglnych uczniw stylw uczenia si.

Nauczanie jzykw obcych to priorytetowe zadanie i wany cel reformy systemu edukacji, skaniajcy do poszukiwania waciwej
i skutecznej metody, by wsplnie z uczniami
odnie sukces. Jest wiele czynnikw wpywajcych na sukcesy (i poraki) w procesie uczenia
si i nauczania jzyka. Jednym z nich jest osoba
nauczyciela. Od niego w duym stopniu zale
sukcesy bd niepowodzenia uczniw, gdy
znajomo jzyka to co wicej ni dobre wyniki z jzykowych zada klasowych. Jest to przede wszystkim umiejtno porozumiewania si
1)

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Publicznym Gimnazjum w mudzi. Braa udzia w naszym Konkursie
2002 Nauczmy uczniw si uczy.

85

W kolejnym wiczeniu ,,Zosta idolem, wykorzystaam najwiksze zainteresowania modziey. Wszyscy przynieli zdjcia swoich idoli, ktre umiecili w pudle. Wszystkie
fotki dokadnie wymieszaam. Nastpnie kady
z uczniw wyciga jedno i przypina szpilk do
plecw kolegi siedzcego z przodu, opisujc kto
jest na tym zdjciu bez podawania nazwiska.
Zadanie polegao na formuowaniu takich zda,
by jak najczciej wystpoway w nich czasy
Present Simple i Continuous. I tak kady z nich
stawa si na chwil ,,idolem, ktrego celem
byo trafne odgadnicie swojej nowej tosamoci. Za poprawne odgadnicie postaci otrzymywa kolejny punkt. W tej przyjaznej, zabawowej
atmosferze lekkiego wspzawodnictwa zostay
wykorzystane ich zainteresowania i umiejtnoci jzykowe.
Korzystajc z okazji posiadania okazaej
kolekcji gwiazd estrady, nastpnym zadaniem
uczniw byo uoenie dla nich horoskopw na
najbliszy tydzie. Nazwy zodiakw umieciam
dla uatwienia na tablicy, a uczniom rozdaam
kolorowe kartki. Wynik by oszaamiajcy. Indywidualne zamiowania do ledzenia ycia
gwiazd pozwoliy na stworzenie zbiorowego
,,Zodiac Star Chart, ktry upamitni indywidualn twrczo uczniw, dekorujc jednoczenie wystrj klasy w najbliszym miesicu.
Przygotowaam take wiczenie WIZARD
posugujc si tradycyjnymi kartami do gry,
wiedzc, i wikszo z nich uwielbia spdza
przy nich czas. Kadej karcie przyporzdkowaam pewn cech charakteru, i tak sporzdziam w domu ,,legend kart. Uczniowie siedzc
w kilkuosobowych grupach odgadywali nawzajem swj charakter. Tutaj liczba liter w imionach uczniw bya rwna liczbie wykadanych
kart. W ten sposb np. Ania posiadaa tylko
4 najwaniejsze cechy charakteru, za Katarzyna
a 9. Zabaw t urozmaiciam take w ten
sposb, i figurom gwnym pozostawiam nadane im wczeniej cechy charakteru, za liczbom i kolorom uczniowie sami nadawali znaczenie na lekcji, zapisujc wsplnie na tablicy. Byy to czynnoci, ktre s ju dla nich
,,zapisane w gwiazdach bd ich zamiowania
i preferencje. Tutaj ucze zdolny i saby wykazywa si wiedz, pomysowoci i odwag
rozmawiania z koleg w innym jzyku ni ojczystym.

Pracujc z modzie gimnazjaln, cigle

dostrzegam konieczno dostarczania rnych
bodcw, a przy tym ogromnej kreatywnoci
w przedstawianiu i utrwalaniu nowego materiau. Naley przy tym pamita, e wiek uczniw
gimnazjalnych to wiek szukania pewnych wzorcw, ogromnych oczekiwa oraz atwych rozczarowa. To take wiek modzieczego buntu
i przekory. Aby sprosta swojemu zadaniu postanowiam wykorzysta to, co da im rwn
szans wykazania si w procesie uczenia si,
i to w takiej formie, w jakiej s najlepsi, czyli
we wspzawodnictwie. Wierzc w swoj intuicj oraz kilka lat dowiadcze, zdecydowaam
si na ,,pokonanie ich wasn broni dobr
zabaw.
Swj eksperyment rozpoczam od klasy
I, gdzie czekao na mnie mudne powtrzenie
czasu Present Simple i Present Continuous oraz
sownictwa potrzebnego do opisu postaci. Oto
lekcja, jak przeprowadziam.
Przygotowaam zestaw rnych wicze,
ktre miay zachci nawet tych najbardziej
,,odpornych na wiedz. Monotonne wiczenia
typu Fill-in czy Label the pictures utrwalajce
gramatyk angielsk zastpiam piosenk Wonderful tonight, ktr rozpoczam lekcj. ,,piewany angielski jest przecie prosty, rymowany, atwo zapada w pami, nie ma nic wsplnego z monotoni zaj, a co najwaniejsze,
ucze z pewnoci bdzie powraca do niego
w domu. wiczeniem wprowadzajcym do piosenki by konkurs, polegajcy na odgadniciu
i zapisaniu na kartkach w kilkuosobowych grupach, jak najwicej sw i wyrae, ktre kojarz si z tytuem piosenki. Rywalizujc, dopingowali siebie nawzajem, obarczajc si jednoczenie odpowiedzialnoci za moliwo poraki. Grupy wymieniy si kartkami i suchajc
nagrania, zakrelay te sowa, ktre pojawiy si
w piosence. Grupa, ktra ,,przewidziaa najwicej zwrotw, zwyciya. Nastpnie, rozdaam tekst piosenki. Uczniowie zdolniejsi otrzymali tekst z ,,dziurami do uzupenienia czasem Present Simple lub Continuous, sabsi za
rozsypank wersow. W ten sposb wszyscy
pracowali nad poprawnoci gramatyczn syszanego tekstu, ktry w finale wsplnie zapiewali. Piosenka okazaa si doskonaym materiaem leksykalnym oraz wiczeniem wprowadzajcym do tematu.

86

13. Precisely! And now how about:

I ................. the soup to see if it needs more salt.
a) am trying (go to 2)
b) try (go to 11)
14. You hit the nail on the head! Go ahead and try:
Excuse me, ...... you ....... for the bus to Newcastle?
a) Do; wait (go to 15)
b) Are; waiting (go to 13)
15. Another nonsense! Be careful ....... Or get some
more practice.
(Go back to 14)
16. Try again. (Back to 6)
17. You are absolutely right. But what about:
I ............ what you mean.
a) am knowing (go to 18)
b) know (go to 26)
18. Have mercy! If I say: ,, know it must be in
Present Simple.
(go back to 17)
19. Right! Now think about:
Who ....... Sue ....... with? Thats not her brother,
is it?
a) is; dancing (go to 29)
b) does; dance (go to 24)
20. Congratulations!!!! You are the champion!!!!
21. Try again once more. (go back to 29)
22. Yes! I couldnt agree more. And now:
Water .........at 100C
a) are boiling (go back to 5)
b) boils (go to 30)
23. The rest is silence. (go back to 29)
24. You must be joking! Go back to 19 and think
again!
25. What a nonsense! (Go back to 30)
26. Right. I see you understand it. Go on and try:
A lot of people think that the Sun ............
around the Earth.
a) goes (go to 4)
b) is going (go to 12)
27. Exactly! Now think about:
Helen ............. a bath at the moment.
a) has (go back to 8)
b) is having (go to 6)
28. What a mistake!!! Go back to 2 and try again.
29. You are really good! How about:
You can make the tea. The water ..................... .
a) is boiling (go to 20)
b) boils (go to 23)
c) boiling (go to 21)
30. I couldnt agree more. Now think about:
I always ............. sugar in coffee.
a) am taking (go to 25)
b) take (go to 17)

Na koniec tej lekcji podzieliam uczniw

w pary. Kada z nich miaa napisa list goczy za
kolegkoleank z klasy. Uczniowie musieli
zwrci uwag na wygld swoich kolegw oraz
ich cechy charakteru. Prace odczytywano w klasie
na gos, by pozostali mogli wskaza osob poszukiwan. Uczniowie wykazali si du inwencj
twrcz oraz ogromnym poczuciem humoru.
Podsumowujc, rozdaam wykonan przez
siebie gr, w ktrej kady indywidualnie sprawdza swoje wiadomoci i umiejtnoci w uyciu
obu czasw teraniejszych. Kady z uczniw mg
pracowa bez popiechu, korygujc tylko siebie
i oceniajc obiektywnie tylko swoje postpy.
GRAMMAR GAME
1. Ready to do the exercise? Go ahead:
What sort of work.........................?
a) do you do (go to 3)
b) are you doing (go to 7)
2. Very intelligent! Now try:
Do be quiet! I ............. to hear what the man is
saying.
a) am trying (go to 27)
b) try (go to 28)
3. You are right! And what would you say to:
I cant talk now. I ............... the dinner.
a) I cook (go to 10)
b) I am cooking (go to 22)
4. Bingo! And how about:
............. you ............. in God?
a) Are; believing (go to 9)
b) Do; believe (go to 14)
5. Sorry, but its not exactly the right answer.
(go to 22)
6. You couldnt be more right. Try:
Look! Sue ............... that Mercedes!
a) drives (go to 16)
b) is driving (go to 19)
7. I think you are mistaken about it. You know
exactly what is YOUR JOB.
(go to 1)
8. Youre wrong, go to 27 and think. It doesnt hurt.
9. You should remember that BELIEVE cannot be
used with Present Continuous!
(go back to 4)
10. Who ever told you that Now goes with Present
Simple?
(go back to 3)
11. Its a big mistake! Go back to 13 and think more
what you do.
12. What a nonsense! Its the scientific fact and its
not exactly what Present Continuous likes best.
(Go back to 26)

Uczenie si jzyka obcego wzbogaca

uczcego si zarwno o wiedz i zdobywane

87

nego na lekcj. Samodzielne wyszukiwanie informacji, czy przygotowywanie prostych pomocy dydaktycznych zwiksza kontakt ucznia z jzykiem angielskim. Co wicej wykorzystujemy
wszechstronne umiejtnoci uczniw, zarwno
jzykowe, artystyczne, intelektualne oraz manualne, a tym samym wiczymy wszystkie sprawnoci (mwienie, suchanie, czytanie, pisanie)
w naturalny sposb.

umiejtnoci, jak te daje mu moliwo poznania samego siebie. Istotne jest wic, aby
typowo werbalne nauczanie jzyka obcego zastpi bardziej praktycznym i bliszym uczniowi
,,robieniem czego za pomoc jzyka. Lekcja
ta bya dowodem na to, e uczniowie atwiej
przyswajaj sobie wiedz, gdy nauka ma form
zabawy, nie ogranicza si tylko do pracy w klasie lecz take przybiera form stymulujc
w przygotowaniu w domu ,,czego, potrzeb-

(listopad 2002)

Maria Kiszka1)
Stary Zamo

Gry i zabawy na lekcjach jzyka rosyjskiego

po osiem osb w kadej. Uczniowie otrzymuj
po jednej kartce trzymaj j przed sob tak,
aby wszyscy j widzieli. Nauczyciel (lub ucze)
podaje wyraz, ktry mona utworzy z liter
napisanych na kartkach, np.
. Uczniowie,
ktrzy maj na swoich kartkach litery potrzebne
do utworzenia tego wyrazu, ustawiaj si tak,
aby powsta dany wyraz. Grupa, ktra pierwsza utworzy wyraz, otrzymuje punkt.
Przykadowe wyrazy: , , ,
, 
, 
...

Gry i zabawy aktywizuj uczniw, zachcaj do udziau w zajciach. Uatwiaj

utrwalanie i rozszerzanie wiadomoci, dokadniej wprowadzaj w specyfik jzyka. Grarywalizacja wzmaga u ucznia skupienie, zapobiega rozproszeniu uwagi, ponadto uczy odpowiedzialnoci i wytrwaoci oraz ksztatuje nawyk
szybkiego reagowania.
Gry i zabawy s nie tylko ciekawym elementem jednostki lekcyjnej, ale przede wszystkim doskonaym sposobem ksztacenia najwaniejszej umiejtnoci, jak winien posi ucze
na lekcjach jzyka obcego. Jest to moliwo
sprawnego komunikowania si z drugim czowiekiem uytkownikiem jzyka obcego.
Oto gry, ktre stosuj od lat i ktre lubi
moi uczniowie.

Drabinka piszemy pionowo dziesi razy

liter a. Do kadej dopisujemy w poziomie
a dodajc do kadej linii o jedn liter wicej
Do kadej poziomej linii dopisujemy wyraz
skadajcy si z tylu liter, ile jest w nim liter a.
Na przykad: a , 
aa , 
aaa 
aaaa  , 

Anagram to wyraz, od ktrego mona

utworzy inny, przestawiajc litery lub sylaby
np.
  
. Klas dzielimy na dwie grupy
i wymawiamy jakie sowo. Wygrywa ta grupa,
ktra pierwsza utworzy nowy wyraz. Za kad
prawidow odpowied grupa otrzymuje punkt.
Przykadowe wyrazy to: , 
,
, , , ,  , , ,
, ...

Rodzina wyrazw wszyscy biorcy udzia

w grze otrzymuj jednakow liczb kartek. Nauczyciel bd ucze mwi wyraz. Uczniowie
dobieraj sowa o takim samym rdzeniu. Zwycia ten, kto pierwszy uoy wszystkie kartki.
Przykady:    ,  ,
 
, 
,  ;
   ;  
, ;
   , ,  
,  .

Kto pierwszy? Do gry naley przygotowa

dwa komplety kartek, po osiem w kadym. Na
kadej kartce wielkimi literami piszemy litery:
, , , ,
, , , . Tworzymy dwie grupy
1)

Autorka jest nauczycielk jezyka rosyjskiego w Gimnazjum w Starym Zamociu.

88

 Skadanka nauczyciel pisze na tablicy dowolny wyraz kad liter oddzielnie. Zadaniem uczniw jest utworzy jak najwicej wyrazw z tych liter w cigu 5 minut.
Na przykad: , , , , , ,   ,
,  itd.

cy. Ten ucze, ktry nie potrafi wykona polecenia, wchodzi do krgu.
Na przykad: ucze w krgu mwi: 
 , , 
! i liczy do trzech ucze
dotknity winien powiedzie np. ,  ,
 .

Sztafeta uczniowie ustawiaj, si w grupach, po 6 do 8 w grupie. Pierwszy ucze

z grupy mwi wyraz skadajcy si z tylu liter,
ile jest osb w grupie i pisze pierwsz liter.
Przechodzi na koniec kolejki, kolejni uczniowie
podchodz, dopisuj po literce. Wygrywa ta
grupa, ktra pierwsza poprawnie napisze wyraz. Mona powtarza kilkakrotnie, ustalajc
czas.

Niewiadoma ucze pisze na tablicy dowoln liter. Drugi dopisuje z prawej lub z lewej strony znowu liter i tak podchodz kolejni
uczniowie i dopisuj po literze. Kady dopisuje
tak liter, aby nie zakoczy wyrazu. Kto zakoczy wyraz, odpada z gry.
U poprawnie nauczyciel dzieli tablic
na poow. Po jednej stronie zapisuje temat
przymiotnikw, w drugiej czci tablicy pisze
przyrostki. Zadaniem uczniw jest uoy prawidowo przymiotniki. Wygrywa ten ucze,
ktry pierwszy prawidowo uoy wyrazy.
Na przykad:  -, -, -,
- - , -

, -.

acuch wyrazw w grze bior udzia

wszyscy uczniowie. Nauczyciel bd ucze mwi wyraz dwusylabowy, wszyscy zapisuj, a nastpnie tworz acuch wyrazw w ten sposb,
aby ostatnia sylaba bya pocztkiem nowego
wyrazu. Wygrywa ten, kto w okrelonym czasie
napisze najduszy acuch.
Przykad: -, -
- , - -,
-, --...

Kto pierwszy nauczyciel zapisuje na tablicy zaimki nieokrelone z przyimkami. Uczniowie dopisuj czasowniki. Wygrywa ten, kto
pierwszy dopisze prawidowo czasowniki do
wszystkich zaimkw.
Na przykad:  -
  

 -
  .

Kto pierwszy? wyznaczony ucze mwi

dowoln liter. W okrelonym czasie uczniowie
pisz wyrazy zaczynajce si od tej litery. Wygrywa ten ucze, ktry napisze najwicej wyrazw. Mona nie ogranicza czasu, ale ustali
liczb wyrazw, mona te pisa wyrazy do
podanego tematu.

Kto wicej? nauczyciel zapisuje na tablicy

czasowniki niedokonane. Uczniowie dopisuj
czasowniki dokonane.
Na przykad: 
  
,
  .

acuch wyrazw ustnie uczniowie siadaj w krgu. Jeden z uczniw rozpoczyna zabaw, mwi dowolny wyraz. Kolega powinien
szybko powiedzie nowy wyraz, zaczynajcy si
na ostatni liter poprzedniego wyrazu, np.
, 
, .

ZABAWY TEMATYCZNE
Jaki to sklep? nauczyciel przygotowuje
kartki z napisami sklepw. Klas dzielimy na
dwie grupy. Na stoliku s uoone rekwizyty.
Zadaniem kadej grupy jest dobra i uoy
rekwizyty pod waciwym ,,sklepem. Wygrywa ta grupa, ktra pierwsza prawidowo uoy
,,towary.

Taka sama kocwka nauczyciel poleca

uczniom napisa wyrazy z podanym zakoczeniem. Ustala czas. Wygrywa ten ucze, ktry
napisze najwicej wyrazw.
Przykad: : , ,  .

Warzywa, owoce nauczyciel zapisuje na

tablicy pierwsze sylaby nazw warzyw i owocw. Wygrywa ten z uczniw, ktry pierwszy
dopisze brakujce sylaby.

Licz do trzech uczniowie siadaj w krgu

i wycigaj rce do przodu domi do wierzchu. Wyznaczony ucze chodzi w krgu i usiuje
dotkn czyjej doni, uczniowie opuszczaj
rce. Jeli uda si dotkn kogo, ucze mwi
trzy sowa i liczy do trzech. Dotknity ucze
powinien powiedzie to, o co prosi prowadz-

Potrawa klas dzielimy na dwie, trzy grupy trzy-czteroosobowe (w zalenoci od liczebnoci klasy). Przedstawiciel kadej grupy losuje
kopert. W kopercie znajduj si kartki z naz-

89

Mikki znak nauczyciel mwi wyrazy.

Uczniowie suchaj uwanie. Jeeli potrzebny
jest mikki znak na kocu wyrazu, uczniowie wstaj. Wygrywa ten, kto ani razu nie
pomyli si.
Na przykad: 
, , ,
.

wami skadnikw potraw. Zadaniem uczniw

jest ustalenie, jak potraw mona przygotowa z podanych skadnikw oraz zapisa sposb jej wykonania. Wygrywa ta grupa, ktra
pierwsza poprawnie wykona zadanie. Mona
rwnie ustali czas wykonania zadania.

Jaki to rodek lokomocji? dzielimy uczniw

w klasie na grupy. Jeden z czonkw grupy losuje
kopert. W kopercie s puzzle rnych rodkw
lokomocji. Wygrywa ta grupa, ktra w okrelonym czasie uoy, podpisze i potrafi powiedzie, gdzie mona porusza si tym pojazdem.

Jeden wyraz nauczyciel zapisuje na tablicy

wyraenia. Uczniowie maj je zapisa jednym
sowem przyswkiem. Wygrywa ten, kto poprawnie napisze wszystkie wyrazy.
Przykady:







    
 
 
 
       
" 
  
 
     

Czy znasz miasta? uczniowie siadaj

w krgu. Kady ucze posiada kartk z dowoln
liter. Rozpoczyna nauczyciel bd ucze toczy pik. Do ktrego ucznia trafi pika, ten
podaje nazw miasta, zaczynajcego si na liter jak ma na kartce i toczy pik do kolegi. Ten
mwi nazw miasta na swoj liter, toczy pik
do nastpnego kolegi itd. Ucze, ktry nie potrafi poda nazwy miasta, otrzymuje punkt ujemny (-1). Wygrywa ten ucze, ktry zgromadzi
najwicej punktw. W grze mona zmieni podawane wyrazy. Mog by: pastwa, gry, rzeki itp. w zalenoci od sytuacji, od potrzeby na
danej lekcji.

Czarne, biae, tak, nie nauczyciel prowadzi rozmow z uczniem, prowokujc do odpowiedzi sowami: czarne, biae, tak lub nie.
Ucze powinien szuka innych sw. Jeeli uyje w/w sowo odpada z gry. Rozmow moe
rwnie prowadzi ucze.
Przykad rozmowy: # 

  ?
$   ? %    

? #     
?
To tylko niektre z gier i zabaw, ktre
stosuj na lekcjach. Robi to czsto, bo nie
tylko uatrakcyjniaj one lekcje, ale rwnie uatwiaj nauk.
(marzec 2003)

Zabawa czy znasz czasowniki? wyznaczony ucze wchodzi do klasy i wykonuje rne
czynnoci. Pozostali uczniowie zapisuj nazwy
tych czynnoci. Nastpnie okrelaj czas, liczb,
osob, koniugacj. Wygrywa ten ucze, ktry zapisa wszystkie czynnoci i poprawnie je okreli.

Joanna Kosowska1)
Chrzanw

For a living planet tomorrow

Projekt edukacyjny w nauczaniu jzyka angielskiego
Nie zmuszaj dzieci do aktywnoci, lecz wyzwalaj aktywno.
Nie kamy myle, lecz twrzmy warunki do mylenia. Nie dajmy, lecz przekonujmy.
Pozwlmy dziecku pyta i powoli rozwijajmy jego umys tak, aby samo wiedzie chciao.
Janusz Korczak

Szkoa jest jedynie przejciowym etapem

w yciu kadego z nas. Gwnym celem nauczania powinno by przygotowanie ucznia do
1)

aktywnego udziau w dorosym yciu przez

uwiadomienie mu koniecznoci cigego pogbiania wiedzy i umiejtnoci. Tylko osoba

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 14 w Jaworznie. Braa udzia w naszym
Konkursie 2002 Nauczmy uczniw si uczy.

90

zdolna do samodzielnej pracy, umiejca doIstota procesu pozytywnego motywowatrze do rde informacji oraz dokona prawinia jest rwnie zwizana z uwiadomieniem
dowej selekcji materiau i obiektywnej samosobie faktu, e nasi uczniowie przejawiaj inoceny wasnych osigni, zdoa znale swoje
dywidualne style uczenia si. Dotarcie do momiejsce w zjednoczonej Europie.
liwie duej liczby uczniw jest uwarunkowane
Nawet najlepszy nauczyciel nie stanowi
nie tylko stosowaniem rnych metod i technik
gwarancji opanowania przez ucznia jakiegokolpodczas lekcji, ale rwnie pozostawieniem im
wiek przedmiotu. Warunkiem koniecznym do
wyboru metody czy tempa pracy. Uwiadamiaosignicia sukcesu jest samodzielna praca
jc uczniom istniejce midzy nimi rnice,
ucznia poza pracowni jzykow. Pocztkiem
uwraliwiamy ich na potrzeby innych, z drugiej
dugiej drogi wiodcej do osignicia autonomii
strony wskazujemy konieczno wiadomej praw nauczaniu jest przede wszystkim przyjcie
cy nad swoimi sabociami.
przez nauczyciela, jako priorytetu, koniecznoci
Podsumowujc:
Na pocztku roku szkolnego warto zawrze
maksymalnego dostosowania technik i form praz kad klas kontrakt (decyzja o jego podcy do moliwoci i potrzeb danej grupy uczniw
pisaniu jest oczywicie dobrowolna), w ktrym
i poszczeglnych jej czonkw. Budowanie motyustalimy zasady rzdzce nasz wspprac;
wacji ucznia, ksztatowanie pozytywnego obrazu
Wsplnie z uczniami zastanwmy si: dlaczesiebie, wiary we wasne moliwoci, stanowi
go uczymy si jzykw obcych, a szczeglnie
podstawowy warunek rozwoju samodzielnoci.
tego konkretnego jzyka. Pamitajmy, e nie
Cige doskonalenie umiejtnoci rozpoznawachodzi tutaj o zbiorowe cele czy odpowiedzi,
nia swoich sabych i mocnych stron oraz podale indywidualne wnioski;
krelenie znaczenia strategii przyswajania jzyka,
Przed rozpoczciem (np. dugoterminowego
ktre odpowiadaj danemu stylowi uczenia si,
projektu) warto zbada preferencje uczniw.
s pierwszymi krokami ku autonomii.
Zebrane dane pomog w planowaniu dziaUcze nie moe by jedynie biernym
a. Najprostszym sposobem s krtkie anuczestnikiem procesu nauczania. wiadomo,
kiety, ktre pozwol zdiagnozowa potencjale wybr drogi rozwizania danego problemu
ne problemy. Wyniki przedstawmy uczniom.
zaley od niego, wpywa niewtpliwie dodatnio
Poczuj wwczas, e s postrzegani jako partna motywacj. Stajc si partnerem, jest duo
nerzy, ktrzy zmierzaj do wsplnego celu
mocniej zaangaowany w prac, szczeglnie je jak najlepszego opanowania jzyka;
li jest przekonany o celowoci swego dziaania.
Po zakoczeniu pewnego etapu (np. ostatniej
Zdolno do cigej samooceny i refleksji
fazy projektu edukacyjnego) dokonujemy jepowinna by rozbudzana w uczniach od pocztku
go ewaluacji. Oceny i podsumowania dokonauki. Nie wolno nam jednak zapomnie o konuje nauczyciel i uczniowie;
niecznoci poddawania systematycznej samooce Nie dziaajmy autorytarnie; tam, gdzie jest to
nie rwnie naszej pracy. Nauczyciel, ktry nie
moliwe, pozostawmy uczniom wybr zdojest wiadomy swoich sabych i mocnych stron, nie
pinguje ich to do dziaania.
bdzie w stanie nauczy tej umiejtnoci innych.
Metoda projektu edukacyjnego umoliIstotn rol w motywowaniu uczniw do
wia respektowanie powyszych zaoe. Oto
dalszej pracy odgrywa informacja zwrotna, jak
projekt For a living planet tomorrow. Bior
otrzymuj od nauczyciela. Nasz komentarz nie
w nim udzia 3 rne gimnazja. Kade z nich
moe jednak ograniczy si do wypunktowania
opracowuje inne tematy w zakresie kadego
bdw, co dziaa demotywujco na ucznia.
z 3 moduw tematycznych.
Due znaczenie ma natomiast wyjanienie, co
ucze zrobi dobrze, co
Module A Animals in Danger!
le i jak powinien pracowa, aby w przyszoci unikn podobnych
bdw. Dobrze te,
gdy uczniowie nawzajem poprawiaj swoje
bdy.

Group a

Group b

Why save endangered

species.
Zoos advantages and
disadvantages; discuss.
Save the tiger song

91

Biodiversity... what
is it?
Animals make the
world a richer place.
Save the tiger song

Group c

Threatened and endangered animals.

A coat from a dead animal is not beautiful today.
Save the tiger song

 Module B When the last tree is cut....

rozwizywania problemw ekologicznych

Group a
Group b
Group c
w innych pastwach
Take actions for ancient fo- Seven things you can do Medical treasures of the
(obszary chronione
rests ideas to get started
to save the rainforest!
rainforests.
w Wielkiej Brytanii
Poster: destroyed de- Poster: destroyed de- Poster: destroyed dei w Stanach Zjednograded fragmented
graded fragmented
graded fragmented
czonych).
Projekt realizuje
jeden z podstawo Module C Taking action for a living planet!
wych celw postaGroup a
Group b
Group c
wionych przed now,
The
Millennium Seed The rainbow Warriors Get ready to recycle
zreformowan szko
Bank Noahs Ark for
Greenpeace
Joshua Tree national Park
nauczanie zintegrothe worlds plants
Lake District National
(the USA)
wane. Polega ono na
Death
Valley National
Park (the UK)
Bieszczadzki Park Naroszukaniu zwizkw
Park (the USA)
dowy
Ojcowski Park Narodomidzy poszczeglny Tatrzaski Park Narodowy
Heal the World song
wy
mi przedmiotami na Heal the World song
Heal the World song
uczania. Ma na celu
caociowe postrzeganie czowieka i otaczajcej go rzeczywistoci
Rezultatem kocowym projektu s trzy
w procesie nauczania. Zgodnie z najnowszymi
wydania szkolnego magazynu ekologicznego:
tendencjami w metodyce nauczania jzykw
YOU CAN MAKE A DIFFERENCE! Kade wydanie
obcych (New Humanistic Approach) nauczanie
jest opracowywane przez inne gimnazjum na
jzyka obcego to nie tylko uczenie owego jzypodstawie materiaw otrzymanych przez poka, ale dodatkowo, a moe przede wszystkim,
zostae szkoy. Wymiana informacji odbywa si
pomoc uczniom w rozwijaniu ich osobowoci
jedynie za pomoc poczty elektronicznej. Naji wraliwoci na otaczajcy ich wiat.
atwiej bdzie przesya wszystkie maile na jedDuy nacisk zosta pooony na rozwijano konto (np. nauczyciela), z ktrego nastpnie
nie umiejtnoci samokontroli i samooceny
wiadomoci zostan rozesane w sieci lokalnej.
(gwnie przez samodzielne dokonywanie seTakie rozwizanie uatwia kontrol nad postlekcji materiaw i wasnych wytworw, ktre
pem prac. Redagowanie magazynu jest atwe
ucze zamierza przedstawi do oceny portprzy pomocy programu Microsoft Publisher.
folio) oraz na poszukiwanie informacji w doPrzygotowaniu wersji drukowanej wydania tostpnych rdach elektronicznych, przede
warzyszy praca nad prezentacj danego zagadwszystkim w Internecie. Wykorzystanie na leknienia za pomoc programu Microsoft Powercjach jzyka angielskiego materiaw autentyczPoint.
nych (ulotek, broszur czy fragmentw publika Zaoenia wstpne
cji internetowych) poza oczywistym ksztaceniem sprawnoci jzykowych, uwiadamia
Powoli przejmujemy normy obowizujuczniom, e przyswajany przez nich jzyk jest
ce wrd pastw czonkowskich Unii. Sprawy
sposobem przekazywania i otrzymywania inforochrony rodowiska, zagadnienia ekologiczne
macji oraz zdobywania wiedzy z innych przeds wanym punktem ich dziaalnoci, a due
miotw.
poczucie odpowiedzialnoci za rodowisko ma
Cele projektu koncentruj si na umiejwpyw na prowadzon przez kraje zrzeszone
tnociach midzyprzedmiotowych. Proponowapolityk oraz stosunki z innymi pastwami.
ny program jest jedynie prb naszkicowania
Rwnie istotnym elementem programu szkologlnego kierunku, w jakim powinni pracowa
nego jest nauczanie jzykw obcych. Poniszy
nauczyciele zdecydowani na wykorzystanie go
projekt edukacyjny przyblia tematy zwizane z
w swojej pracy. U podstaw tego zaoenia ley
ochron rodowiska w Polsce, Europie i na
przewiadczenie, e projekt edukacyjny (nawet
wiecie. Doskonaleniu sprawnoci jzykowych
jeli jest realizowany wedug czyjego sprawtowarzyszy zdobywanie wiadomoci na temat

92

dzonego pomysu) nosi w sobie zawsze cechy

dziaania nowatorskiego jest przedsiwziciem, ktre nie powtarza si w identycznej
formie. Trudno jest okreli z gry rezultaty
niektrych krokw podjtych w czasie realizowania projektu. Moe a nawet powinien by
kadorazowo modyfikowany i dostosowany do
gwnych zaoe nauczyciela, ktry zdecyduje,
na co pooy wikszy nacisk (kwestie jzykowe
i treci nauczania z ekologii i przyrody). Zadaniem nauczyciela jest przygotowa dziaania
najwaciwsze dla warunkw, w ktrych pracuje konkretna grupa uczniw oraz zdecydowa,
w ktrym momencie zastosuje dan technik
czy metod nauczania. Zaproponowane piosenki i hasa przeznaczone do zaprezentowania na
plakatach s jedynie propozycjami. Ja zdecydowaam skupi si na umiejtnociach interdyscyplinarnych, z naciskiem pooonym na
kwestiach zwizanych z zagadnieniami kluczowymi: samodoskonaleniem si i poszukiwaniem informacji we wszelkich dostpnych
rdach.

Szczegowe cele edukacyjne:

Rozwijanie zainteresowa biologicznych
i skanianie do samodzielnego poznawania
wiata ywego.
Ksztatowanie zachowa ukierunkowanych
na ochron rodowiska przyrodniczego.
Uwiadomienie zagroe rodowiska przyrodniczego w skali globalnej i lokalnej.
Budzenie szacunku do przyrody, ksztatowanie proekologicznej motywacji uczniw.
Przygotowanie uczniw do wykorzystania jzyka angielskiego w sytuacjach yciowych oraz
zapewnienie uczniom maksimum kontaktu z jzykiem obcym, midzy innymi przez umoliwienie dostpu do materiaw autentycznych.
Wspieranie rozwoju ucznia tak, aby mg on
zacz korzysta z materiaw w jzyku
angielskim przy wykonywaniu grupowych
projektw o charakterze midzyprzedmiotowym.
Rozwijanie umiejtnoci rozwizywania problemw za pomoc programw uytkowych
oraz redagowania dokumentw zawierajcych tekst, grafik i tabele.
Przygotowanie uczniw do wykorzystania
komputera jako narzdzia dostpu do rozproszonych rde informacji i komunikacji
na odlego.
Rozwijanie aktywnoci plastycznej i muzycznej uczniw.

Adresaci projektu modzie gimnazjalna (klasa 2 i 3).

Cele oglne projektu:

Rozwijanie umiejtnoci komunikowania si:

skutecznego porozumiewania si w rnych
sytuacjach (podczas dyskusji, negocjacji, autoprezentacji), wysuchiwania innych i brania
pod uwag odmiennych pogldw, punktw
widzenia.
Ksztacenie umiejtnoci korzystania ze rde informacji; poszukiwania, rozumienia,
porzdkowania, przetwarzania informacji
i jej oceny oraz samodzielnej selekcji materiaw i wasnych wytworw, ktre uczcy
zamierza przedstawi do oceny zewntrznej.
Rozwijanie umiejtnoci wsppracy i efektywnego wspdziaania w zespole.

Rozwijanie ciekawoci poznawczej i aktywnoci intelektualnej uczniw.

Rozwijanie spoecznie podanych postaw.
Dostarczenie uczniom pozytywnego i konstruktywnego dowiadczenia, ktre bdzie
sprzyja ich dalszej nauce.
Rozwijanie umiejtnoci uczenia si, dziaania i samooceny, ktre umoliwiaj stae uzupenianie wiedzy i rozwj zdolnoci oraz dokonywanie samooceny.
Doskonalenie umiejtnoci odpowiedzialnego planowania, projektowania i organizowania wasnej pracy oraz racjonalnego gospodarowania czasem.
Ksztacenie umiejtnoci samodzielnego kreatywnego mylenia, rozwizywania problemw,
umiejtnoci dokonywania wyborw i brania
odpowiedzialnoci za swoje decyzje, waciwego postpowania w sytuacji nietypowej.
Wspieranie rozwoju ucznia tak, aby mg on
zacz rozumie swj wasny proces uczenia
si oraz prowadzi zapis wasnej pracy, ocenia wasne postpy i bra odpowiedzialno
za wasn nauk.

Stopie ingerencji nauczyciela

w realizacj projektu (rola nauczyciela)
U podstaw niniejszego projektu ley przekonanie, e podmiotem procesu nauczania jest
ucze. Zadaniem nauczyciela jest pomaganie

93

uczniom w odkryciu najbardziej efektywnych

technik uczenia si oraz wspieranie kadego
ucznia w prbach wykorzystania wasnych moliwoci. Podczas trwania projektu ucze powinien si w niego zaangaowa tak, aby przej
odpowiedzialno za wikszo istotnych decyzji, a szczeglnie tych zwizanych z wyborem
metod pracy i efektem kocowym. Do nauczyciela naley wic przede wszystkim suenie
rad i pomoc, rozstrzyganie sporw czy kontrola postpu prac. W kocowym stadium pracy
nauczyciel ocenia prac uczniw oraz sam projekt (zasadno wyboru tej formy pracy, jej
zalety i wady w danym, konkretnym przypadku, wyciga wnioski, ktre pomog udoskonali
t form w przyszoci).

Przykadowa lekcja
Oto przykad lekcji jednej z wielu, jak
przeprowadziam w ramach tego projektu z wykorzystaniem materiaw autentycznych ze stron
internetowych www.nps.govjotrindex.htm

Podsumowanie caoci prezentacja

projektu
Po zakoczeniu projektu, w gimnazjach
biorcych w nim udzia, odbdzie si uroczyste
podsumowanie midzyszkolnego projektu edukacyjnego. Idealnym terminem byby Dzie Ziemi. Uroczystej akademii w wybranej szkole,
w ktrej uczestnicz delegacje gimnazjw, towarzyszy wystawa wszystkich edycji szkolnego magazynu ekologicznego i najlepszych prac plastycznych. Wwczas ma rwnie miejsce podsumowanie caoci projektu (tzn. wynikw wszystkich szk) oraz pokaz prezentacji multimedialnych (o ile pozwol na to warunki techniczne).

Module C Group C Joshua Tree National Park

Temat: The solitude and the purity of the desert
Czas: 2 x 45 minut.
1. Klasa zostaje podzielona na 4 grupy.
Kada z grup otrzymuje inn cz zdjcia (fragment parku z dobrze widoczn Yucca brevifolia)
oraz kartk z jedn fraz:
A haunting corner of the USA
An experience totally different from Alpine climbing
A natural environment for many species
Excellent views of Lost Horse, Queen and Pleasant
Valley

rda

Literatura uproszczona readersy korzystaam gwnie z publikacji Oxford University

Press: Animals in Danger (Andy Hopkins and
Joe Potter), Rainforests (Rowena Akinyemi),
Recycling (Rosemary Border).
Materiay autentyczne w jzyku angielskim
i polskim: ulotki, broszury, mapy (opisujce
ogrody botaniczne, parki narodowe czy ogrody zoologiczne).
Polskie wydania National Geographic (szczeglnie przydatne okazay si ilustracje).
Artykuy publikowane w magazynie Yes,
Newsweek (wydanie polskie), w Polityce.

Wikszo informacji pochodzi z Internetu.

W celu zaoszczdzenia czasu i uniknicia bezcelowego surfowania w sieci nauczyciel ciga wczeniej potrzebne strony tak, by mona
byo z nich korzysta w trybie offline. Uczniowie bd wtedy pracowa nad tym, co zostao im zadane.
Przykadowe rda internetowe na kadej z tych stron znajduj si linki, z ktrych rwnie moemy korzysta, nie ma
wic koniecznoci ich wypisywania
www.kew.org
www.yellowstone.net,
www.wwf.org
www.wwf.pl
www.earth911.org
www.greenpeace.org
endangered.fws.gov/kids
http:www.panda. orgaboutwwf
whatwedospeciesindex.cfm

Na podstawie fragmentu zdjcia oraz

podanej frazy grupa ma zdecydowa, co moe
przedstawia cae zdjcie. Po upywie 5 minut
(narzucony czas zmusza do zwizoci wypowiedzi) kada z grup prezentuje swoj hipotez.

94

2. Nauczyciel zapisuje na tablicy:

Joshua Tree National Park lies 140 miles east of

Los Angeles, California.

Uczniowie zaznaczaj na mapce USA pooenie parku.

one of the small leaves directly under a flower

the coloured part of a flower that is shaped
like a leaf
the part of a male flower which contains
pollen
the male part of a flower that produces pollen
the coloured part of
a plant or tree that produces seeds or fruit
a fine powder produced by flowers, which
is carried by the wind
or by insects to other
flowers of the same type
making them produce
seeds
Podpisz czci kwiatu.

3. Uczniowie suchaj opisu Joshua tree

i decyduj o poprawnoci zda:
True/false questions.
1. The Joshua tree lives at height of between
600 and 2100 metres above sea level.
2. Yucca brevifolia was used to build fences.
3. The life cycle of the Joshua tree is not very
complex.
4. The tree grows only 2 inches each year.
5. The Joshua tree blooms every year because
it is sensitive to annual variations in temperature and rainfall.

Dopasuj polskie terminy do ich angielskich odpowiednikw.

Kwiat, prcik, pylnik, odyga, patek,
dziaka kielicha, znamiona supka, pyek
5. Uczniowie otrzymuj peen opis
Joshua tree, po jego przeczytaniu maj sporzdzi
notatki dotyczce najwaniejszych cech roliny.

4. Uczniowie wykonuj nastpujce

wiczenia:
Dopasuj definicje do nazw czci kwiatu.

What exactly is a Joshua Tree?

Along with the giant saguaro cactus, the Joshua tree is
a symbol of the desert of North
America. In the United States the species is found
only in the high desert regions of California, Arizona,
Nevada and Utah, living at height of between 600
and 2000 metres above sea level.
A member of the yucca family, the Yucca
brevifolia, tree-like, to a height of between 10 and 20
metres. Their use by early settlers for firewood and

Pollen, stalk, flower, anther, stigma, petal,

sepal, stamen

a long narrow part of a plant that supports

leaves, fruits, or flowers; stem
the top of the centre part of a flower that
receives the pollen that allows it to form new
seeds

95

they hatch. Even dead trees provide food for the

fences means that today there are not many large
desert termite. Thus, each Joshua tree is in itself
specimens of this slow-growing tree still surviving.
a natural environment for many species.
However, because of their protection in the biosphere
reserve, the trees of Joshua
National Park will once
Na podstawie przeczytanego tekstu uzupenij najwaniejsze informacje
again be able to form their
o Yucca brevifolia
unique desert woodland.
The life cycle of the
Joshua tree is complex.
A new tree can grow either
from a seed or from part of
the root system of an existing plant. As has already
been mentioned, the tree
grows very slowly, at the
most growing only a centimetre each year. It is very
difficult to determine the
age of a Joshua tree. Unlike
most trees, the Joshua does
not add a growth ring each
year. The trunk is instead
made up of many thousands of small fibres. It has
very shallow roots and its
top is frequently heavier
than its base, with the re6. Korzystajc z notatek (wycznie)
sult that these often fall over in storms or high winds.
If it survives in the harsh desert environment, a tree
uczniowie przygotowuj streszczenie przeczytacan live for several hundred years. Because it is
nego tekstu.
sensitive to annual variations in temperature and
7. Korzystajc ze strony parku narodowerainfall, the Joshua tree doesnt bloom every year.
go: http:www.nps.govjotrpphtmlbasics.html
But when it does, in February to April, its flowers
uczniowie uzupeniaj tabel podstawowymi
appear like white candles at the end of the branches.
informacjami dotyczcymi parku.
It is a beautiful sight to see in the desert.
The Joshua tree provides a home or shelter for
Location
many desert animal species. Desert wood rats often
build their nests in the holes in the trunks of the tree.
Natural features
Ground squirrels and cactus wrens feed on blossoms
or insects near or on the trees, and red-tailed hawks
Animals
often perch on the highest branches while on the
Plants
lookout for their next meal. The yucca night lizard
lives in the cracks in the bark of the tree, feeding on
Ten top attractions
insects that escape the desert heat by hiding in these
cracks. Finally, the yucca moth has a special relationsWeather and climate
hip with the Joshua tree. It collects the trees pollen
into a ball and forces it deep into the flower to
Recreationactivities
fertilize the seeds. Then the moth lays her eggs in the
flower and the young eat some of the seeds when
(grudzie 2002)

Prosimy osoby zainteresowane umieszczeniem reklamy na amach czasopisma

o skontaktowanie si z redakcj.

96

Grayna Lisiak, Dorota Maro, Ewa Norejko-Fornalczyk, Urszula Orliska-Maso1)

Dbrowa Grnicza

Test z jzyka niemieckiego

ocen dobr powinien zdoby dodatkowo
6 punktw z zada z poziomu ponadpodstawowego (PP), a ocen bardzo dobr dodatkowo
9 punktw z poziomu ponadpodstawowego
(PP). Ocen celujc moe otrzyma ucze, ktry speni wymagania na ocen bardzo dobr
i rozwie zadanie o najwyszym stopniu trudnoci (poziom wykraczajcy W). W kadej
wersji testu jest to zadanie numer 14 opatrzone
trzema gwiazdkami.
Karta odpowiedzi zawiera rozwizania
zada zamknitych oraz propozycje odpowiedzi
przy zadaniach otwartych. Przy tych ostatnich
naley uzna take inne poprawne wersje zgodne z poleceniem.

Celem testu jest sprawdzenie kompetencji gramatycznych i umiejtnoci z jzyka niemieckiego w klasach drugich gimnazjum oraz
w klasach pierwszych liceum oglnoksztaccego. Zosta on opracowany wedug kryteriw
pomiaru dydaktycznego. Uwzgldnia wymagania programowe i treci do realizacji wynikajce z programu nauczania. Test zosta opracowany w dwch wersjach (A i B). Kada wersja
posiada kartotek testu, instrukcj dla ucznia
oraz kart odpowiedzi.
Kartoteka testu zawiera sprawdzane
umiejtnoci, poziom wymaga (P, PP, W),
kategorie celw (A, B, C, D) i numer zadania.
Sprawdzane umiejtnoci obejmuj zagadnienia gramatyczne (takie jak: zaimki dzierawcze,
przyimki, liczebniki gwne, liczebniki porzdkowe, czasowniki nieregularne, posikowe, rozdzielnie zoone, modalne w czasie teraniejszym) oraz materia leksykalny dotyczcy nastpujcych tematw: dane osobowe, zainteresowania czas wolny, zakupy, posiki, przebieg
dnia, ubir, pogoda).
Zadania posiadaj rny stopie trudnoci i w zwizku z tym s opatrzone jedn,
dwiema lub trzema gwiazdkami. Jedna gwiazdka oznacza, e zadania dotycz umiejtnoci
z poziomu wymaga podstawowych (P), dwie
z poziomu wymaga ponadpodstawowych
(PP), a trzy z poziomu wykraczajcego (W).
Kategorie celw uwzgldniaj wiadomoci i umiejtnoci ucznia. Opatrzone s literami:
A, B, C, D i oznaczaj A: zapamitywanie wiadomoci, B: zrozumienie wiadomoci, C: stosowanie
wiadomoci w sytuacjach typowych, D: stosowanie wiadomoci w sytuacjach problemowych.
Kada wersja testu posiada instrukcj dla
ucznia, ktra zawiera informacje odnonie zamieszczonych zada, sposobu oceniania i punktacji. By uzyska ocen dopuszczajc i dostateczn ucze nie musi rozwizywa zada z poziomu ponadpodstawowego (PP). By uzyska
1)

Kartoteka testu sprawdzajcego

kompetencje gramatyczn i umiejtnoci z jzyka niemieckiego klasy II
gimnazjum lub klasy I (1 semestr)
szkoy ponadgimnazjalnej
L.p.

Sprawdzana umiejtno

Poziom KateNumer
wy- goria
zadania
maga celw

1. Ucze zna podstawowy materia leksykalny z zakresu:

dane osobowe, czynnoci
dnia codziennego i potrafi
je zastosowa.

P/PP

1a/1b

2. Ucze potrafi stosowa formy osobowe czasownikw

w czasie teraniejszym na
podstawie bezokolicznika.

P/PP

2a/2b

3. Ucze potrafi wybra i zastosowa waciwy czasownik modalny w zdaniu.

P/PP

B, C

3a/3b

4. Ucze potrafi utworzy tematyczne grupy leksykalne.

P/PP

4a/4b
/4c

5. Ucze potrafi udzieli odpowiedzi na skierowane do

niego pytania dotyczce tematyki codziennej.

P/PP

C, D

5a/5b

6. Ucze potrafi zastosowa

waciwy zaimek dzierawczy.

B, C

Autorki s nauczycielkami jzyka niemieckiego w Dbrowie Grniczej Grayna Lisiak w Zespole Szk Ekonomicznych,
Dorota Maro i Ewa Norejko-Fornalczyk w Zespole Szk Oglnoksztaccych nr 2, a Urszula Orliska-Maso w Nauczycielskim Kolegium Jzykw Obcych w Sosnowcu.

97

Zad. IX 1. sechzehn 2. vier 3. einundzwanzig

4. hunderteins 5. zweihundertfnfunddreiig 6. zweitausendeins 7. neunzehnhundertachtundfnfzig
Zad. X 1. Ich bin am vierundzwanzigsten Februar
neunzehnhundertsiebzig geboren. 2. Der Heilige Abend
ist am vierundzwanzigsten Dezember. 3. Am ersten Januar zweitausendeins. 4. Am einunddreiigsten Dezember
Zad. XI 1. gesund 2. schwarz 3. kalt 4. dunkel 5. kurz
6. spt 7. billig
Zad. XII a 1. auf 2. dusche 3. frhstcke 4. Kse
5. packe 6. gehe 7. zur Schule 8. beginnt 9. Ende
Zad. XII b Proponowane odpowiedzi: 1. Nach der
Schule fahre ich nach Hause. 2. Um 14 00 Uhr esse ich zu
Mittag. 3. Nach dem Mittagessen mache ich meine Hausaufgaben. 4. Dann besuche ich meine Freunde. 5. Nach
dem Abendbrot spiele ich mit dem Computer. 6. Um
23 00 gehe ich schlafen (oraz wszystkie inne wersje zgodne z poleceniem)
Zad. XIII 1, 4, 8 richtig, 2, 3, 5, 6, 7 falsch
Zad. XIV Propozycje:
Gr dich, Jacek!
Ich lade dich herzlich zu meinem Geburtstag ein.
Die Party findet am fnfzehnten Januar 2001 um 1900
Uhr bei mir zu Hause statt. Bring deine CD-S mir!
Du kannst natrlich mit deiner Freundin kommen.
Wir drfen bis sechs Uhr morgens feiern.
Also, bis Samstag.
Dein Marek

Poziom KateNumer
L.p. Sprawdzana umiejtno wyma- goria
zadania
ga celw
7.

Ucze potrafi wybra

waciwy przyimek.

P/PP

B, C

7a/7b

Ucze potrafi prowadzi

rozmow, posugujc si
waciw form osobow
w zalenoci od rozmwcy.

PP

Ucze zna liczebniki gwne.

P/PP

A/A

9a/9b

10. Ucze potrafi okreli dat dzie, miesic, rok.

PP

A, C

10

11. Ucze potrafi dobra odpowiednie antonimy.

P/PP

12a Ucze potrafi uzupeni

tekst w oparciu o podane
sownictwo.

B, C

12a

12b Ucze potrafi opisa swj

dzie.

PP

C, D

12b

B, D

13a/
13b

8.

9.

13. Ucze potrafi czyta ze

zrozumieniem tekst i dokonywa selektywnej oceny zawartych w nim informacji.
14. Ucze potrafi zredagowa
tekst na zadany temat.

P/PP
W

B/C, D Lla /llb

(oraz wszystkie inne poprawne moliwoci zgodne z poleceniem)

Karta odpowiedzi Wersja B

Zad.I 1. Vorname 2. Wohnst 3. zu 4. Bist 5. Lieblingsfach 6. arbeite 7. Schwester

Zad. II 1. Habt 2. gibt 3. meldet 4. trifft 5. schlft 6.
sieht fern 7. ldst ein
Zad. III 1. kann 2. darf 3. willst 4. soll 5. kann, will
Zad. IV A: 2, 6, 10 B: 1, 5, 7 C: 3, 8, 11, 4
Zad. V Proponowane odpowiedzi: 1. Ich esse meistens
Brot oder Brtchen mit Butter, Kse oder Marmelade.
2. Mein Lieblingssport ist Radfahren 3. Ich gehe meistens
zu Fu in die Schule. 4. Vor Weihnachten kaufe ich vor
allem Geschenke fr meine Familie und Freunde, auch
Sigkeiten ,,Weihnachtsschmuck fr das Haus, Weihnachtskarten u. a. 5. Ich gehe zur Disko oder zu meinen Freunden und wir gehen zusammen in ein Caf oder zur Pizza
(zum Schwimmen) (lub wszystkie poprawne na ten temat)
Zad. VI 1. lhren 2. meine 3. ihrer 4. eure
Zad. VII 1. auf 2. Zu 3. nach 4. Ohne 5. um 6. Mit
Zad. VIII Proponowane odpowiedzi:
B: Guten Tag Anette hier Bernd
B: Was machst du in den Winterferien?
B: Wir knnen zusammen nach Zakopane zum Schilaufen
fahren.
B: Ja, natrlich.
B: Das ist toll.
B: Ja, in einem Hotel.
B: bermorgen frh. Was meinst du?
B: Morgen Vormittag bei uns. Bis dann, tschs!
(lub kada inna poprawna odpowied)
Zad. IX 1. siebzehn 2. fnf 3. einunddreiig 4. zweihundertzwlf 5. dreihundertsechsundvierzig 6. vierzehnhundertzehn 7. neunzehnhundertneunundneunzig

14

Karta odpowiedzi Wersja A

Zad. I 1. Woher 2. nach 3. Um 4. Am 5. Wie 6. ist 7.

Geschwister
Zad. II 1. seid 2. isst 3. wird 4. wartet 5. wei 6. lernen
kennen 7. fngt an
Zad. III 1. soll 2. will 3. sollst 4. sollt 5. kann, darf
Zad. IV A: 12, 3, 6 B: 4,7, 8, 9 C: 2, 5, 10
Zad. V Proponowane odpowiedzi: 1. Ich interessiere
mich fr Sport und Musik. 2. Mein Lieblingsfach ist
Polnisch. 3. Man sagt ,,Guten Appetit vor dem Essen. 4.
Ich sage ihr zum Beispiel: ,,Herzlichen Glckwunsch zu
Deinem Geburtstag, viel Glck und Erfolg in der Schule
und im Privatleben. 5. Ich rume mein Zimmer auf,
koche manchmal eine Suppe, mache Einkufe im Gemseladen u.s.w. (lub wszystkie inne poprawne odpowiedzi).
Zad. VI 1. seinem 2. Ihre 3. deine 4. unsere
Zad. VII 1. um 2. ohne 3. Bei 4. in 5. an 6. auf
Zad. VIII Proponowane odpowiedzi:
B: Hier Sandra.
B: Du, was machst du am Wochenende?
B: Hast du am Samstag Zeit?
B: Schade! Und am Sonntag?
B: Da knnen wir uns treffen.
B: Vielleicht ins Kino.
B: Um 17 00 Uhr vor dem Kino.
B: Mach s gut, bis dann!
(lub kada inna poprawna odpowied)

98

Aby otrzyma
ocen:

Zad. X 1. Ich bin am dritten Mrz neunzehnhundertzweiundachtzig geboren. 2. Am einundzwanzigsten Mrz.

3. Am ersten Juni. 4. Am vierzehnten Juni vierzehnhundertzehn.
Zad. XI 1. gro 2. schwer 3. langsam 4. wenig 5.
unpnktlich 6. hart 7. arm.
Zad . XIIa 1. Bus 2. zu Mittag 3. esse 4. Hausaufgaben
5. Freunde 6. spielen 7. 1900 8. Abendessen 9. Bett
Zad. XII b Proponowane odpowiedzi: 1. Um 600 Uhr
stehe ich auf. 2. Ich wasche mich und putze meine Zhne.
3. Danach esse ich mein Frhstck. 4. Ich packe meine
Schultasche und gehe aus dem Haus. 5. In der Schule bin
ich um 700 Uhr. 6. Meistens habe ich Unterricht bis 1400.
(oraz wszystkie inne wersje zgodne z poleceniem)
Zad. XIII 1, 2, 4, 5, 6 richtig 3, 7, 8 falsch
Zad XIV Propozycje:
Liebe Ania!
Ich verbringe meine Sommerferien an der Ostsee.
Das Wetter ist herrlich. Ich gehe jeden Tag schwimmen. Am
Strand sonne ich mich und spiele Strandball. Abends gehe
ich mit meinen Freunden zur Disko oder in die Spielhalle.
Auf Wiedersehen zu Hause.
Dein Robert

Poziom PP
(suma 11 pkt.)

dopuszczajc

8 pkt.

dostateczn

11 pkt.

dobr

11 pkt.

6 pkt.

bardzo dobr

11 pkt.

9 pkt.

celujc

11 pkt.

9 pkt. i zadanie
nr 14

yczymy Ci powodzenia!

Zadanie I a 5 b 7
Uzupenij zdania:
1. ......... kommst du? Aus Polen.
2. Wir gehen .......... Hause.
3. ....... wieviel Uhr beginnt der Unterricht?
4. Wie viele Stunden habt ihr ..... Montag?
5. ........ heit du?
6. Er ....... Arzt von Beruf.
7. Hast du .........? Ja, einen Bruder.

(oraz wszystkie inne poprawne moliwoci zgodne z poleceniem)

Test sprawdzajcy kompetencj

gramatyczn i umiejtnoci
z jzyka niemieckiego

Liczba zaliczonych zada

Poziom P

Zadanie II a 5 b 7

Uyj waciwej formy osobowej czasownika od

bezokolicznika podanego w nawiasie.
1. Wir ...... Schler. (sein)
2. Was ....... du zum Frhstck? (essen)
3. Es ....... dunkel. (werden)
4. Auf wen ..... Andreas? (warten)
5. Hat Frau Baumann Telefon? Ja, aber
ich ..... die Nummer nicht. (wissen)
6. Die Studenten ..... neue Computerprogramme ..... (kennen lernen)
7. Das Konzert .... gleich .... (anfangen)

klasa II gimnazjum i klasa I szkoy ponadgimnazjalnej WERSJA A

Ocena

Musisz uzyska co najmniej:

Poziom P
(suma 13 pkt.)

Poziom PP

Czas pracy: 90 minut

Zadanie III a 4 b 5
Wybierz waciwy czasownik modalny i wstaw go
w odpowiedniej formie osobowej: drfen, knnen, wollen, sollen.
1. Sie mchte schlank werden. Sie .........
keine Sigkeiten essen.
2. Ich habe heute Abend Zeit und .........
meinen Freund besuchen.
3. Deine Zensuren sind in diesem Semester
schlecht. Du .......... mehr lernen.
4. Kinder, ihr spielt zu laut! Ihr ....... jetzt
ruhig bleiben!
5. Rolf hat verrenkten Fu. (skrcon nog)
Er .... gut Ski fahren, aber jetzt .... er nicht.

Drogi uczniu
Otrzymujesz do rozwizania test skadajcy si
z 14 zada.
Zadania te sprawdzaj, w jakim stopniu opanowae wymagany programem materia gramatyczny i leksykalny.
Zadania opatrzone s jedn, dwiema lub trzema
gwiazdkami.
Jedna gwiazdka oznacza, e zadania dotycz umiejtnoci reprezentujcych poziom wymaga podstawowych P (ocena dopuszczajca i dostateczna).
Dwie gwiazdki oznaczaj, e zadania dotycz
umiejtnoci reprezentujce poziom wymaga ponadpodstawowych PP (ocena dobra i bardzo dobra).
Zadanie z trzema gwiazdkami dotyczy umiejtnoci z poziomu wykraczajcego (ocena celujca).
Za kade poprawnie rozwizane zadanie otrzymasz
1 punkt. W przypadku braku odpowiedzi, odpowiedzi
bdnej lub niepenej nie otrzymasz punktu (nie bd
stosowane miary porednie, np. 0,5p.).

Zadanie IV
Przyporzdkuj kadej grupie tematycznej ( oznaczonej liter) wszystkie rzeczowniki z ni zwiza

99

ne, (oznaczone cyfr). Za prawidowe przyporzdkowanie rzeczownikw do kadej grupy tematycznej otrzymasz po jednym punkcie razem
3 punkty.
A) Kleidung
1. der Suppenteller
B) Sport
2. das Ksebrot
C) Essen
3. der Pulli
4. der Wasserski
5. die Bratwurst
6. der Rock
7. das Schwimmen
8. die Joggingschuhe
9. der Training
10. die Gulaschsuppe
11. die Spielhalle
12. der Hut
Grupa
tematyczna

Zadanie VIII
Uzupenij dialog:
A: Oliver Schulze, hallo?
B: .................................................................
A: Gr dich Sandra! Was ist denn los?
B: .................................................................
A: Am Wochenende? Warum fragst du?
B: .................................................................
A: Am Samstag, am Samstag... Nein, am Samstag kann ich nicht. Da fahren wir zu meiner
Oma.
B: .................................................................
A: Am Sonntag muss ich babysitten. Aber am
Nachmittag habe ich Zeit.
B: .................................................................
A: Gut, und wohin gehen wir?
B: .................................................................
A: Wann und wo treffen wir uns?
B: .................................................................
A: Einverstanden. Also bis Sonntag Nachmittag! Machs gut!
B: .................................................................

Rzeczowniki z ni zwizane

A
B
C

Zadanie IX a 5 b 7
Napisz sownie podane liczebniki:
1. 16
............................................
2. 4
............................................
3. 21
............................................
4. 101
............................................
5. 235
............................................
6. rok 2001 ............................................
7. rok 1958 ............................................

Zadanie V a 3 b 5
Odpowiedz jednym zdaniem.
1. Wofr interessierst du dich? .................
2. Was ist dein Lieblingsfach? ...................
3. Was sagt man vor dem Essen? ..............
4. Wie gratulierst du deiner Freundin zum
Geburtstag? .........................................
............................................................
5. Wie hilfst du zu Hause? .......................
............................................................

Zadanie X
Podaj sownie dzie, miesic i ewentualnie rok.
1. Wann bist du geboren?
.................................................................
2. Wann ist der Heilige Abend? (24. XII)
.................................................................
3. Wann beginnt das 21.Jahrhundert?
(1.I 2001)
.................................................................
4. Wann feiern wir den Silvester? (31. XII)
.................................................................

Zadanie VI

Uyj waciwego zaimka dzierawczego zgodnie

z osob i w odpowiednim przypadku.
1. Herr Alt geht mit ............. Hund spazieren.
2. Helga ruft ............................. Freundin an.
3. Wann schreibst du ............ Hausaufgaben?
4. Wir besuchen morgen ............. GroBeltern.

Zadanie VII a 4 b 6

Spord podanych przyimkw wybierz waciwy:

ohne, bei, zu, an, auf, in, nach, um, mit.
1. Die Apotheke ist .................... die Ecke.
2. Geh nicht ........................... Mtze aus!
3. ..................... wem bleibst du so lange?
4. Die Leute reisen ............... die Schweiz.
5. Das Bett steht ..................... der Wand.
6. Er antwortet .................... meine Frage.

Zadanie XI a 5 b 7
Do podanych przymiotnikw podaj antonimy (okrelenia o przeciwstawnym znaczeniu).
1. krank ................................................
2. wei .................................................
3. warm ...............................................
4. hell ...................................................

100

 5. eng ...................................................
6. frh ..................................................
7. teuer ................................................

Sportler kmpfen gegeneinander. Die Kmpfer

tragen einen Anzug wie beim Judo. Sie springen und reagieren sehr schnell.
Yabusame
Dieser Sport kommt aus Japan. Es ist
eine traditonelle Form des Bogenschieens. Im
Yabusame reiten die Sportler auf einem Pferd
und schieen mit Pfeil und Bogen auf ein Ziel.
Der Sport ist schon 1 500 Jahre alt.

Zadanie XII a

Uzupenij tekst dokonujc wyboru waciwych

okrele: spiele, dusche, Ende, beginnt, auf, packe, zur Schule, gehe, frhstcke. Kse, schlafe.
1. Ich stehe um 600 Uhr ................................
2. Dann ............. ich und putze meine Zhne.
3. Ich ........................................ um 700 Uhr.
4. Ich esse Brtchen mit Marmelade, .............
oder Wurst.
5. Nach dem Frhstck .................. ich meine
Schultasche.
6. Dann ....................... ich zur Bushaltestelle.
7. Mit dem Bus fahre ich ......... um 755 Uhr.
8. Mein Unterricht ..................... um 815 Uhr.
9. Um 1200 Uhr ist die Schule zu ...................

Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Zadanie XII b

Richtig

Falsch

1. Der Sport Vovinam Viet Vo Dao kommt

aus Vietnam.
2. Yabusame ist ein afrikanischer Tanz
3. Auf dem Weltsportfestival kann man
Snowboarder sehen.
4. Beim Weltsportfestival zeigen die Sportler
traditionelle Sportarten.
5. Das Sportfestival ist in Berlin.
6. Zum Sportfestival kommen 150 000 Besucher.
7. Solone kommt aus Europa.
8. Solone ist ein Tanz zur TrommelMusik.

Opisz w 6 zdaniach przebieg swojego dnia po

skoczonych zajciach w szkole.
...........................................................................
...........................................................................
Zadanie XIII a 6 b 8
Przeczytaj uwanie tekst, a nastpnie dokonaj oceny zda ktre z nich jest zgodne, a ktre
sprzeczne z treci tekstu (,,richtig albo ,,falsch).
Das Weltsportfestival
In Hannover im Bundesland Niedersachsen kann man in diesem Jahr viel sehen. Hier
gibt es die Weltausstellung Expo 2000 und ein
interessantes Weltsportfestival:
Auf dem Sportfestival in Hannover kann
man traditionelle Sportarten aus der ganzen Welt
sehen. 1000 Sportler aus Asien, Amerika, Europa,
und Afrika kommen im Juni hierher. Sie zeigen
500 000 Besuchern ihre Sportarten. Denn viele
traditionelle Sportarten sind nicht sehr bekannt.

Zadanie XIV

Zredaguj w 67 zdaniach tekst zaproszenia dla

Twojego kolegi/Twojej koleanki na przyjcie
urodzinowe. Poinformuj go/j, gdzie i kiedy si
ono odbdzie. Popro, eby przynis/przyniosa
ze sob pyty CD (kasety). Zaznacz, e moe
przyj z koleank. Pamitaj o nagwku i o zakoczeniu zaproszenia.
...........................................................................
...........................................................................

Solone
Der Sport mit dem interessanten Namen
kommt aus Afrika, aus dem Land Ghana. Es ist
ein Tanz zur Trommel Musik. Die Musiker
trommeln und tanzen. Auch das Publikum tanzt
zum Rhytmus der Musik.

Vovinam Viet Vo Dao

Aus Vietnam kommt der Sport Vovinam
Viet Vo Dao. Es ist ein KampfSport. Zwei

Test sprawdzajcy kompetencj

gramatyczn i umiejtnoci
z jzyka niemieckiego

klasa II gimnazjum i klasa I szkoy ponadgimnazjalnej WERSJA B

101

Ocena

4. Unsere Gruppe ................ sich vor dem

Theater. (treffen)
5. Das Baby ........... schlecht in der Nacht.
(schlafen)
6. Familie Faber .................... stundenlang
.......................................... (fernsehen)
7.Wen ............... du fr Sonntag .............?
(einladen)

Liczba zaliczonych zada

Poziom P

Poziom PP

Czas pracy: 90 minut

Drogi uczniu
Otrzymujesz do rozwizania test skadajcy si
z 14 zada.
Zadania te sprawdzaj, w jakim stopniu opanowae
wymagany programem materia gramatyczny i leksykalny.
Zadania opatrzone s jedn, dwiema lub trzema
gwiazdkami.
Jedna gwiazdka oznacza, e zadania dotycz umiejtnoci reprezentujcych poziom wymaga podstawowych P (ocena dopuszczajca i dostateczna).
Dwie gwiazdki oznaczaj, e zadania dotycz
umiejtnoci reprezentujce poziom wymaga ponadpodstawowych PP (ocena dobra i bardzo dobra).
Zadanie z trzema gwiazdkami dotyczy umiejtnoci z poziomu wykraczajcego (ocena celujca).
Za kade poprawnie rozwizane zadanie otrzymasz
1 punkt. W przypadku braku odpowiedzi, odpowiedzi
bdnej lub niepenej nie otrzymasz punktu. (nie bd
stosowane miary porednie, np. 0,5p.

Zadanie III a 4 b 5
Wybierz waciwy czasownik modalny i wstaw go
w odpowiedniej formie osobowej: drfen, knnen, wollen, sollen.
1. Ich habe heute viel Arbeit und .... zu dir
nicht kommen.
2. In der Stadt .. man nur 60 km/h fahren.
3. Was ................. du in Zukunft werden?
4. Der Patient ................ die Tabletten vor
dem Essen nehmen.
5. Angela ............. gut Klavier spielen und
......... an der Musikakademie studieren.

Zadanie IV
Przyporzdkuj kadej grupie tematycznej (oznaczonej liter) wszystkie rzeczowniki z ni zwizane.
(oznaczone cyfr) Za prawidowe przyporzdkowanie rzeczownikw do kadej grupy tematycznej
otrzymasz po jednym punkcie razem 3 punkty.
A) Getrnke
1. der Kuli
B) Schreibzeug
2. der Orangensaft
C) Haushaltsgerte 3. die Kaffeemaschine
4. der Gasherd
5. der Bleistift
6. der Rotwein
7. der Fller
8. die Waschmaschine
9. die Sahne
10. das Mineralwasser
11. der Khlschrank
12. der CD-Player

Aby otrzyma
ocen:

Musisz uzyska co najmniej:

Poziom P
(suma 13 pkt.)

Poziom PP
(suma 11 pkt.)

dopuszczajc

8 pkt.

dostateczn

11 pkt.

dobr

11 pkt.

6 pkt.

bardzo dobr

11 pkt.

9 pkt.

celujc

11 pkt.

9 pkt. i zadanie
nr 14

yczymy Ci powodzenia!

Zadanie I a 5 b 7
Uzupenij zdania:
1. Wie ist dein ........................... ? Peter.
2. ..... du in Berlin? Ja, Schillerstrae 20.
3. Es regnet und Karin bleibt ......... Hause.
4. ................................... du 15 Jahre alt?
5. Mein .................................. ist Fuball.
6. Sind Sie berufsttig? Ja, ich ...............
als Journalistin.
7. Hat er eine .......? Nein, einen Bruder.

Grupa
tematyczna

Rzeczowniki z ni zwizane

A
B
C

Zadanie II a 5 b 7

Uyj waciwej formy osobowej czasownika od

bezokolicznika podanego w nawiasie.
1. ...................... ihr einen Hund? (haben)
2. Was ................... es zu Mittag? (geben)
3. Wer ........... sich zur Antwort? (melden)

Zadanie V a 3 b 5
Odpowiedz jednym zdaniem:
1. Was isst du meistens zum Frhstck?
2. Was ist dein Lieblingssport? ..................

102

3. Wie kommst du zur Schule? .................

4. Was kaufst du vor Weihnachten? ..........
5. Wohin gehst du in deiner Freizeit? .......

Zadanie VI

Uyj waciwego zaimka dzierawczego w odpowiednim przypadku:

1. Frau Monika, buchstabieren Sie .... Namen!
2. Ich schreibe an ............................... Eltern.
3. Inge hilft ......................................... Oma.
4. Kinder, wo sind ........................... Sachen?

212
............................................
346
...........................................
rok 1410 ...........................................
rok 1999 ...........................................

Zadanie X

Podaj sownie dzie, miesic i ewentualnie rok.

1. Wann bist du geboren?
.................................................................
2. Wann beginnt der Frhling? (21. III)
.................................................................
3. Wann feiert man den Kindertag? (1. VI)
.................................................................
4. Wann war die Schlacht bei Grunwald?
(14. VII 1410)
.................................................................

Zadanie VII a 4 b 6

Spord podanych przyimkw wybierz waciwy:

ohne, bei, zu, an, auf, in, nach, um, mit.
1. Der Teppich liegt ......... dem Fuboden.
2. ............. wem geht ihr am Nachmittag?
3. Die Touristen reisen ............ Frankreich.
4. ................ seine Hilfe repariere ich den
Walkman nicht.
5. Die Partygste sitzen ........... dem Tisch.
6. Er telefoniert ............... seinem Freund.

4.
5.
6.
7.

Zadanie XI a 5 b 7

Do podanych przymiotnikw podaj antonimy (okrelenia o przeciwstawnym znaczeniu).

1. klein .................................................
2. leicht ................................................
3. schnell ..............................................
4. viel ...................................................
5. pnktlich ...........................................
6. weich ...............................................
7. reich .................................................

Zadanie VIII

Uzupenij dialog:
A: Anette Stolz, ja, bitte?
B: .................................................................
A: Hallo, Bernd! Was gibt es?
B: .................................................................
A: In den Winterferien? Warum fragst du?
B: .................................................................
A: Das ist eine super Idee! Fahren deine Eltern
mit?
B: .................................................................
A: Meine Eltern arbeiten in den Ferien. Aber
ich frage sie. Ich glaube, sie sagen ja.
B: .................................................................
A: Habt ihr schon in Zakopane Ferienpltze?
B: .................................................................
A: Wann fahren wir los?
B: .................................................................
A: Der Termin pat mir gut. Ich freue mich
sehr. Wann knnen wir uns treffen und alles
besprechen?
B: .................................................................
A: Bis dann, tschs!

Zadanie XII a

Uzupenij tekst dokonujc wyboru waciwych

okrele: spielen, zu Mittag, 1900, Bus, Abendessen, Hausaufgaben, Bett, Freunde, Frhstck, esse, Freude.
1. Nach dem Unterricht fahre ich mit dem
...................... nach Hause.
2. Zu Hause esse ich .....................................
3. Ich ........... eine Suppe oder etwas anderes.
4. Danach mache ich meine ...................
5. Nach den Hausaufgaben treffe ich
meine .......................................................
6. Wir gehen in den Park oder ................ mit
meinem Computer.
7. Um .................. gibt es bei uns Abendbrot.
8. Nach dem ........................... sehe ich fern.
9. Und dann gehe ich ins ..............................

Zadanie IX a 5 b 7
Napisz sownie podane liczebniki.
1. 17
...........................................
2. 5
...........................................
3. 31
...........................................

Zadanie XII b

Opisz w 6 zdaniach przebieg swojego dnia od

przebudzenia do chwili skoczenia zaj w szkole.
...........................................................................
...........................................................................

103

Zadanie XIII a 6 b 8

Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Przeczytaj uwanie tekst, a nastpnie dokonaj

oceny zda ktre z nich jest zgodne, a ktre
sprzeczne z treci tekstu. (,,richtig albo
,,falsch).
Die besten Sportarten
Ist Fuball die beliebteste Sportart bei
jungen Deutschen? Nein! Die populrste Sportart ist Basketball. 70% der Jugendlichen finden Basketball oder Streetball am besten. Sie
spielen in der Schule oder in der Freizeit Street
ball oder Basketball. Und sie sehen die Basketballspiele im Fernsehen.
Fuball ist nicht so beliebt wie Basketball oder Streetball. Aber Fuball ist auch sehr
populr. 60% der jungen Leute finden Fuball
am besten. Fuball ist beliebter als InlineSkaten. 59% der jungen Deutschen mgen Inline
Skaten am liebsten.
Viele junge Deutsche finden Schwimmen, Snowboarden und Mountainbiken super.
Schwimmen ist genauso beliebt wie Snowboarden: 53% der Jugendlichen finden
Schwimmen oder Snowboarden am besten.
Mountainbiken ist bei 43% der jungen Deutschen am populrsten.
Welchen Sport mgen junge Deutsche
nicht so gern?
Leichtathletik! Nur fr 38% der jungen
Deutschen ist Leichtathletik der beliebteste
Sport.

Richtig

1. Fuball ist beliebter als Leichtathletik.

2. Der beliebteste Sport ist Basketball.
3. Mountainbiken ist genauso populr wie
Snowboarden.
4. Fuball ist nicht so beliebt wie Basketball
oder Streetball.
5. InlineSkaten ist populrer als Leichtathletik,
6 Schwimmen ist genauso beliebt wie Snowboarden.
7. Deutsche Jugendliche mgen Mountainbiken nicht.
8. Schwimmen ist nicht so populr wie
Leichtathletik.

Zadanie XIV

Zredaguj w 57 zdaniach pozdrowienia z letnich

wakacji dla Twojego kolegiTwojej koleanki. Poinformuj goj, gdzie wypoczywasz, jak spdzasz
czas i jaka jest pogoda. Pamitaj o nagwku
i o zakoczeniu.
...........................................................................
...........................................................................
(listopad 2002)

WYDAWNICTWA CODN
Polecaj:

Falsch

KOLEGIA NAUCZYCIELSKIE
W POLSCE

Niniejsza publikacja jest pierwsz edycj informatora powiconego kolegiom nauczycielskim

w Polsce. Informator zawiera dane dotyczce: kierunkw ksztacenia,
wykadowcw, uczelni patronackich, organw prowadzcych i bazy
dydaktycznej kolegiw nauczycielskich oraz nauczycielskich kolegiw
jzykw obcych.
Dane o kolegiach zostay udostpnione Zespoowi Informacji
pedagogicznej CODN przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
oraz dyrektorw kolegiw i s zgodne ze stanem na sierpie 2003 roku.

104

Z DOWIADCZE
NAUCZYCIELI
Anna Piotrowska1)
Krakw

Szczypta humoru na lekcji jzyka angielskiego

wypisujemy pytania, a na osobnych odpowiedzi.
Zadaniem uczniw jest odnalezienie prawidowych pocze. Mona ich wtedy podzieli na
wspzawodniczce ze sob grupy i rozda im ten
sam zestaw dowcipw. Konkurencja oywia zabaw. Oto kilka ,,two-line jokes, zaczerpnitych Fun
Class Activities P. Watcyn-Jonesa

Humor na lekcji sprzyja rozadowaniu

napicia, umileniu trudnych sytuacji, a niejednokrotnie moe posuy jako fantastyczny rodek na polepszenie koncentracji uczniw. Jak
z kad przypraw, naley uwaa, eby z humorem na lekcji jzyka nie przesadzi. Podawany w umiarkowanych dawkach i dozowany
umiejtnie, okae si niezastpionym elementem udanej lekcji. Nauczyciel jzyka pozbawiony poczucia humoru lub nie czujcy si zbyt
pewnie w opowiadaniu dowcipw nie musi
czu si przegrany. Wykorzystanie humoru na
lekcji jzyka nie polega bowiem na sypaniu
artami z rkawa. Miejsce na umiech powinno
by przewidziane, a wiczenia bazujce na grze
sw czy komicznych skojarzeniach starannie
przygotowane. T. Misztal (1990) susznie zauway, e arty nauczyciela s najlepiej zapamitywane przez uczcych si. Przez odpowiednie ich wykorzystanie mona pozytywnie
wzmocni efekt uczenia. Dowcipy doskonale
te nadaj si do ilustrowania problemw gramatycznych lub do powtrzenia sownictwa. Co
wicej s wietnym materiaem do wiczenia
wymowy angielskiej
Humor doskonale sprawdza si jako
podstawa do tzw. fillers i warmers. Rwnie
wiczenia i zabawy bazujce na nim mog okaza si niezwykle przydatne podczas lejszych
zaj, kiedy uczestnicy prosz o piosenk lub
jakie gry. Dobrze jest wtedy mie przygotowane wczeniej zestawy dwulinijkowych dowcipw. Najczciej s to pytania z niespodziewan odpowiedzi. Na osobnych karteczkach
1)

Do you have any trouble making decisions?

Yes and no.
What do you do for a living?
As little as possible.
Is this letter for you? The names all smudged.
No, my names Jones.
How can you help a starving cannibal?
Give him a hand.

Dowcipy te posiadaj rwnie wersj

z pytaniem ,,dlaczego? i odpowiedzi typu
,,poniewa:
Why did the sheep say ,,Moo?
Because it was learning a foreign language.
Why do giraffes have such long necks?
Because their feet smell.
Why is the letter E lazy?
Because its in bed.
Why was the Egyptian boy confused?
Because his daddy was a mummy.

Do pracy indywidualnej nadaje si wiczenie zatytuowane ,,Sort out the joke. Ucze
otrzymuje pocity tekst duszego dowcipu i jego zadaniem jest uoy go w cao. Zbiorem
dowcipw, ktre mona uy do tego celu, jest
publikacja T. Misztala Life in jokes. Dla utrud-

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w XIII Liceum Profilowanym w Krakowie.

105

dla uczniw nie lada wyzwaniem. Przy okazji

powtarzaj znane struktury gramatyczne.

nienia mona pomiesza dwa dowcipy, wwczas ucze musi w pierwszej kolejnoci ustali,
ktre fragmenty odnosz si do ktrego dowcipu. Proponuj na przykad nastpujcy dowcip ze wspomnianego zbioru. Zaznaczone jest
w nim pierwsze zdanie:

Knock, knock
Whos there?
Bean.
Bean who?
Bean working hard lately.

lub

her engine stalled, and when she had restarted it the colour

began to hoot. While she was waiting for the

green the third time

A lady who was a very uncertain driver stopped her car

1
,,Those are the only colours showing today,
madam.

at traffic signals which were against her. As

the green flashed on,

returned she again stalled her engine and the

cars behind her

the policeman on the duty stepped across and

with a smile said:

was again red. This flurried her so much that

when green

Knock, knock
Whos there?
Gladys.
Gladys who?
Gladys Friday.

Po takiej rozgrzewce problemem nie bdzie zrozumienie nastpujcego dowcipu, przy

okazji ktrego powtrzymy nazwy wasne wielu
pastw:
Waitress: ,,Hawaii, mister? You must be Hungary?
Gentleman: ,,Yes, Siam. And I cant Rumania long
either. Venice lunch ready?
Waitress: ,,Ill Russia table. Whatll you Havre? Aix?
Gentleman: ,,Whatevers ready. But cant Jamaica
cook step on the gas?
Waitress: ,,Alaska
Gentleman: ,,Dont do me favours. Just put a Cuba
sugar in my coffee.
Waitress: ,,Dont you be Sicily, big boy. Sweden it
yourself. Im only here to Serbia.
Gentleman: ,,Denmark my check and call the Bosphorus. I hope hell Kenya. I dont Bolivia know
who I am!
Waitress: ,,You sure Ararat! Pay your check and
scram, Abyssinia!

Dysponujc kilkoma artami, mona

umieci je na jednej stronie, ale wymiesza ich
zakoczenia, tzw. punch line. Uczniowie s
zmuszeni poszuka odpowiedniego zakoczenia, eby zrozumie dowcip. Pracujc z grup
bardziej zaawansowan warto pokusi si o poproszenie uczcych o wymylenie wasnej pointy dowcipu. Jest to zadanie trudne, gdy znalezienie odpowiedniego pomysu nie zawsze udaje si nawet w jzyku ojczystym. Sprbowa
jednak opaca si, efekty bowiem s niekiedy
niezwykle zaskakujce. Niektrzy uczniowie potrafi stworzy dowcip lepszy od oryginalnego.
Poprosiam kiedy o dopisanie zakoczenia do
nastpujcego dialogu:
,,Did you wash the fish before cooking it?
,,No.
,,Why not?
Otrzymaam tak byskotliw odpowied:
,,So you can smell something fishy in the air.
W oryginale brzmiaa ona nastpujco: ,,Well
whats the point in washing the fish when its
been swimming around in water all its life?
Niektre dowcipy polegaj na wymowie
i ich zrozumienie wymaga lepszej znajomoci
jzyka. Caa seria artw typu ,,knock, knock
bazuje wanie na odpowiednim ich powiedzeniu. Wytumaczenie, rozszyfrowanie sensu jest

Jeeli nie dysponujemy odpowiedni liczb artw, dla uatrakcyjnienia lekcji moemy
poprosi modzie o poprawne i szybkie wypowiedzenie znanych tongue twisters. Przy tej okazji jest zawsze duo miechu, bo przecie nie
jest atwo powiedzie np.:
Theres no need to light a night-light on a night like
tonight.
She says she shall never sew a sheet.
Thirty free flowers for three lucky thieves.
Which switch is a switch for Ipswich?
Peter Piper picked up a piece of paper.

Bardzo wdzicznym materiaem s wycinki prasowe z literwkami, ktre zmieniaj

sens poszczeglnych wyrazw. Odnalezienie
,,niewaciwego sowa i skorygowanie daje
duo satysfakcji. Przy okazji trudno powstrzyma si od umiechu, kiedy czyta si tego
rodzaju nekrolog:

106

to wymaga jednak wielu przygotowa ze strony

nauczyciela. Na koniec chciaabym zaproponowa dwie zabawne gry towarzyskie, ktre mona przeprowadzi zawsze i wszdzie, a sprawiaj mnstwo radoci zarwno prowadzcemu,
jak i uczniom. Pierwsz jest zabawa znana
w Polsce jako ,,flirt towarzyski. Wystarczy kartka papieru i dugopis. Pierwsza osoba wpisuje
dowolne zdanie zaczynajce si od swka she,
po czym zawija kartk w taki sposb, e kolejna
osoba nie widzi pierwszego zdania. Nastpna
osoba wpisuje dowolne zdanie zaczynajce si
od sowa he, zagina kartk. Nastpne zdania
mog zaczyna si na przykad tak:

PUTTENHAM
Florence
Late of 153 Henton Road, Colchester.
A simple, kind lady who died with great dignity at
,,Amblepark, Colchester, April 4, at 3.10pm. Loved
by family and friends who knew her will.

lub ogoszenia:
WANTED: Single woman to share fat with two others.
Central London.
EXTREMINATING: We are trained to kill all pets.

czy notatki prasowe:

SEARCH ABANDONED
Police at Peebles yesterday called off a search
for a 20-year-old woman who is believed to have
frowned after falling into the swollen River Tweed.

She was wearing .....................................................

He was wearing ......................................................
They met in ............................................................
She said: .............................................................
He said: ..............................................................

NO BACKING FOR STRIKE

While sympathising with the miners and arguing that
the British government could have acted to end the
strike, Jessica Larive Groenendaal said she and her
Liberal colleagues could not support a strike called
without a ballet.

Odczytanie powstaej historyjki naley

powierzy uczniom. Zwykle prosi si te, by
wpisay imiona znanych osb, tak by wszyscy
zrozumieli dowcip.
Drug zabaw popularn w Polsce jest
tzw. ,,guchy telefon, w Anglii znany jako ,,Chinese whispers. T zabaw mona uatrakcyjni
dzielc klas na dwie jednakowo liczebne grupy. Nauczyciel przekazuje jednoczenie haso
obu grupom, a zwycia ta, ktra pierwsza
bezbdnie przekae je a do koca.
Z praktyki wiem, e nawet najlepsze intencje nauczyciela nie zawsze spotykaj si
z akceptacj uczniw. Przed kilkoma laty koczyam kad lekcj z pewn uczennic dajc
jej do przeczytania dowcip. Znajdowaa si
w nim najczciej struktura gramatyczna poznana na danej lekcji, albo, ale to ju rzadziej,
materia leksykalny. Ku mojemu zaskoczeniu
uczennica nie miaa si z tych dowcipw,
a przecie powinna. Dopiero pniej, kiedy
zaprzestaam tego zwyczaju na zakoczenie lekcji, zrozumiaam, e przeczytanie artu byo dla
niej znakiem, e ju si moe rozpry, bo
lekcja jest skoczona. To dowiadczenie kazao
mi szuka lepszych, bardziej efektywnych moliwoci wykorzystania humoru na lekcji. Okazao si, e w swoich poszukiwaniach nie byam
odosobniona, bo jak pisze P. Watcyn-Jones
w przedmowie do zbioru Fun Class Activities,
wielu nauczycieli zwracao si do niego z prob o udostpnienie artw, zabawnych histo-

Prasa jest rdem humoru wynikajcego z dwuznacznoci niektrych sformuowa.

Zrozumienie dowcipu wymaga wtedy chwili zastanowienia. Uczniowie, ktrzy uchwycili przyczyn dowcipu, mog postara si wytumaczy
tym, ktrzy nie widz w danym zdaniu nic
miesznego.
The death of the Prime Minister was the turning point
in his life.
We saw many bears driving through Yellowstone Park.
Our bikinis are exciting and different. They are simply
the tops!
Two cars were reported stolen by the police yesterday.
For sale: Bulldog. Will eat anything. Loves children.

Z humorem moe si czy doskonaa

gimnastyka umysu, kiedy zaproponujemy
uczniom, by sprawdzili sw logik, odpowiadajc na podchwytliwe pytania.
Why cant a person living in London be buried in
Scotland?
S/He is still alive.
How many times can you take 4 from 33?
Only once.

atwiejsz wersj jest poproszenie

uczniw o rozszyfrowanie skrtw:
7 D of the W = seven days of the week
12 M in the Y = twelve months in the year itd.

Duo zabawy moe dostarczy dopasowanie cytatw z bajek z ich tytuami. wiczenie

107

naszych wasnych pomysw. Przerywnik na

lekcji jzykowej w postaci szczypty humoru bywa bowiem nie do przecenienia.

ryjek itd. Sam autor uywa zreszt tego ,,lekkiego materiau na zasadzie przerywnika podczas prowadzonych przez siebie warsztatw
i prezentacji. Oprcz powyszych pozycji P. Watcyn-Jonesa i T. Misztala, warto poleci publikacje Have Fun with Vocabulary. Quizzes for English
Classes autorstwa A. Barnes, J. Hines, i J. Weldon oraz Top Class Activities. 50 Fun games and
Activities pod redakcj P. Watcyn-Jonesa. Zaproponowane tam dowcipy, gry sowne, arty
mona wykorzysta zgodnie z intencj autorw,
ale mog si rwnie sta jedynie kanw do

Bibliografia
A. Barnes, J. Hines, J. Weldon (1996) Have Fun with
Vocabulary. Quizzes for English Classes, Penguin Books.
T. Misztal (1990), Life in jokes, Warszawa: WSiP.
P. Watcyn-Jones (2000), Fun Class Activities 1, Penguin
Books.
P. Watcyn-Jones (2000), Fun Class Activities 2, Penguin
Books.
P. Watcyn-Jones (red.)(1997), Top Class Activities. 50 Fun
games and Activities, Penguin Books.
(sierpie 2000)

Beata Kaziska1)
Zielona Gra

,,Stationenlernen czyli podr z przygodami

Opowiedz mi, a zapomn,
Poka mi, a zrozumiem.
Pozwl mi zrobi, a naucz si.
chiskie przysowie

cych. Stosuj j ju czsto nauczyciele jzyka

niemieckiego.
,,Stationenlernen to nic innego jak nauka przez dowiadczenie, przez samodzielne
lub grupowe wykonywanie zadadowiadcze przygotowanych przez nauczyciela na
kilku stanowiskach (Stationen). W jzyku polskim brak jest adekwatnego odpowiednika
tej nazwy, dlatego proponuj nazwa j roboczo ,,Podr z przygodami. Dlaczego podr? Ot uczniowie przemieszczaj si,
tzn. ,,podruj midzy stanowiskami, a rol
nauczyciela jest takie przygotowanie zada,
aby sta si one mogy przygod dla uczcych
si!

Majc na uwadze fakt, e wrogiem

uczenia si jest rutyna, chtnie sigam w swojej pracy po rne nowinki, ktre wnosz ycie w szkoln codzienno, a tym samym mobilizuj uczniw do wikszej aktywnoci. Od
dawna te wiadomo, e wiedza jest najlepiej
przyswajana wtedy, kiedy trafia do uczcego
si rnymi ,,kanaami, tzn. kiedy aktywizowane s wszystkie lub wikszo jego zmysw. Celem mojej pracy jest zaprezentowanie
pewnej ciekawej metody, ktra stosowana od
czasu do czasu sprawi, e lekcja jzyka obcego
bdzie przeyciem motywujcym do dalszej
nauki.
Z metod t zetknam si na zorganizowanym w Krakowie w 2001 r. przez Goethe
Institut oraz Fundacj Roberta Boscha, midzynarodowym seminarium dla nauczycieli jzyka niemieckiego. Przypada ona do gustu
wszystkim uczestnikom seminarium, a co najwaniejsze dostarczya nam wielu emocji, dlatego te sdz, e zasuguje na rozpowszechnienie nie tylko wrd nauczycieli jzykw ob1)

Jak funkcjonuje ,,podr

z przygodami?
W sali lekcyjnej zostaje ustawionych kilka stanowisk, przy ktrych uczniowie indywidualnie lub grupowo rozwizuj przygotowane
zadania. Prac uatwia szereg rozmaitych pomocy dydaktycznych, ktre powinny wpywa

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w III Liceum Oglnoksztaccym im. prof. T. Kotarbiskiego w Zielonej
Grze.

108

na atrakcyjno wykonywanych zada oraz aktywizowa rne zmysy uczcych si.

Laufzettel zum Thema ,,Eine Ferienreise

Gruppe:

Przygotowanie stanowisk

Namen:

Na kadym stanowisku le oznakowane

karty z zadaniami. Taka karta zawiera: numer
zadania, polecenia, wskazwki dotyczce pracy
oraz odpowiednio dobrane pomoce, np.:
przedmioty, rysunki, mapy, papier, pisaki. Proponuj do kadego zestawu doczy rwnie
sownik.

Station 1: Beliebte Reiseziele

Ergebnis: Im Sommer fahren wir am liebsten
weil
Station 2: Was nimmt Familie Klein zum Camping mit?
Ergebnis: Familie Klein nimmt folgende Sachen mit:

Przebieg zaj

4.
5.

1.
2.
3.

Uczniowie zostaj podzieleni na tyle grup,

ile przygotowalimy stanowisk. Kada grupa rozpoczyna prac przy innym stanowisku wsplnie rozwizujc zadania, a nastpnie zamienia si miejscami z dowoln grup. Innym wariantem tej metody jest praca indywidualna. Kady ucze rozwizuje wwczas zadania samodzielnie, podchodzc
do poszczeglnych stow, przy czym kolejno
rozwizywanych zada powinna by dowolna.
Kady ucze lub kada grupa otrzymuje
tzw. kart obiegow, na ktrej notuje rozwizanie zada. Pod koniec lekcji s prezentowane
oraz omawiane wyniki prac. W przypadku pracy grupowej nauczyciel powinien zadba o to,
aby kady czonek grupy przedstawi rozwizanie jednego zadania. Liczb stanowisk naley
tak przemyle, aby uczniowie zdyli rozwiza i zaprezentowa wszystkie zadania w cigu
jednej lub dwch nastpujcych po sobie lekcji.

Station 3: Kofferpacken
Ergebnis:
Familie Klein braucht zum Urlaub an einem See:

Familie Bauer braucht zum Urlaub in den Alpen:

Familie Peters braucht zum Urlaub im Forsthaus:

Familie Schmidt braucht zum Urlaub an der Ostsee:

Station 4: Fu
uhlkino
Ergebnis: Im Karton sind:
Nr.
Nr.
Nr.
Nr.
Nr.

Propozycja ,,podry z przygodami

dla uczniw liceum
Skoro nazwaam t metod ,,podr,
niech wanie motyw podry posuy mi do
jej zilustrowania. Pragn jednak doda, e metoda ta znakomicie nadaje si do utrwalenia
wiadomoci z gramatyki. Moliwoci jej zastosowania zale ju tylko od inwencji nauczyciela.
A oto konkretna propozycja: uczniowie
zostaj podzieleni na pi grup. Grupa pierwsza
siada przy stanowisku nr 1, druga przy stanowisku nr 2 itd. Nastpnie uczniowie zostaj zapoznani z tematem lekcji Eine Ferienreise oraz
z zasadami pracy. Wszystkie grupy otrzymuj
kart obiegow, ktr mona nazwa te ,,biletem podry, na ktr bd nanosi rozwizania zada. Oto przykad takiej karty:

Wir brauchen das zu:

1:
2:
3:
4:
5:

Station 5: Textpuzzle
Ergebnis: Die richtige Reihenfolge der Textteile ist:
, , , .

Propozycja przygotowania stanowisk

Station 1: Beliebte Reiseziele

Materiay: Karta z tematem i opisem zadania,

45 widokwek przedstawiajcych: morze, gry, jezioro, las, zabytki architektury itp., pojedyncze kartki ze sownictwem dotyczce form
wypoczynku (np. segeln, besichtigen, wandern)
liczba swek i ich rodzaj zaley od nauczyciela.

109


Campingausru
ustung:
Wanderschuhe
Segel
Rucksack
kleines Boot
Gummistiefel
Wasserball
Spielkarten
Landkarten
Surfbrett
Regenjacken
Rettungsringe
Taschenmesser
Luftmatratze
Strandmatte
Angelzeug
Sonnenschirm
Gartengrill
Fupumpe
Angelhocker
Fotoapparat

Aufgabe: Auf den Ansichtskarten gibt es verschie

dene Reiseziele. Wo moochtet
ihr am liebsten eure
Ferien verbringen? Was kann man dort machen?
Diskutiert mit den Stationenpartnern uber
u
eure

perso
onliche
Wahl!

Station 2: Was nimmt Familie Klein

zum Camping mit?

Materiay: magnetofon, kaseta z nagraniem dialogu Vor dem Campingurlaub2), ilustracje w kilku kopiach

folAufgabe: Versucht die Campingausru

ustung
fu
ur
gende Familien zu komplettieren!
Arbeitet mit euren Stationenpartnern zusammen!

den Text ,,Vor dem CampingurAufgabe: Ho

ort
laub. Schaut euch die Bilder an, und entscheidet

waahrend
des Ho
orens,
was Familie Klein zum Camping mitnimmt!

Station 4: Fu
uhlkino
Materiay: zamknity karton po butach, z wycitymi po bokach otworami, przez ktre
uczniowie wkadaj rce i dotykaj zgromadzonych w nim przedmiotw. Proponuj, by byy
to: latarka, zapaki, maa pika, mydo, parasolka (np. taka do dekoracji deserw).

Aufgabe: Steckt eure Haande

durch die Lo
ocher
des

Pappkartons. (Achtung: Nicht schauen, nur fu

uhlen!)
Tastet die einzelnen Gegenstaa nde ab und versucht

zu entscheiden, was das sein ko

onnte
und wozu man
das im Urlaub braucht.

Station 5: Textpuzzle
Materiay: kilka kopii pocitego na 4 czci
dowolnego tekstu, np. Wo waren Sie denn?4)

B. Hallo, Herr Meier, wie gehts? Wir haben

uns lange nicht mehr gesehen. Danke, gut, und
Ihnen? Sie sind ja ganz braungebrannt!

Ja, wir sind gestern aus dem Urlaub zuru

uckgekommen. Wir haben uns gut erholt. Wir
hatten wunderbares Wetter, jeden Tag Sonne,
wie an der Adria.
gehabt. Ich war in
Da haben Sie aber Glu
uck
Italien, und da hat es geregnet. Wo waren Sie
denn?

Station 3: Kofferpacken

Materiay: kilka kopii nastpujcego wiczenia: 3)

folgende
Versucht die Campingausru
ustung
fu
ur
Familien zu komplettieren:
Urlaubsziel
Familie:

und Beschaaftigungen:
Familie Klein
an einen See zum Angeln
und Pilzesuchen
Familie Bauer
in die Alpen zum Wandern
Familie Peters
zum Urlaub im Forsthaus
Tiere fotografieren
Familie Schmidt zum Badeurlaub an der
Ostsee zum Surfen
2)
3)
4)

D. Ich war mit meiner Familie am Rhein und in

Norddeutschland.
Sind Sie mit dem Wagen gefahren?
Nein, ich wollte einmal vierzehn Tage ohne
Auto verbringen. Wir sind von Frankfurt nach

Nagranie dialogu oraz wiczenie pochodz z: Stypiska Magorzata (1997), Spitz deine Ohren!, Warszawa: WSIP, s. 52.
Magorzata Stypiska (1997), Sptz deine Ohren!; Warszawa: WSiP, s. 54.

Deutsch (2000), Eine Einfu

uhrung
in die moderne Umgangssprache, Band 1, von Roland Schaapers,
(1972), Max Hueber

Verlag Mu
unchen,
s. 106.

110

Mainz mit dem Zug gefahren. Von Mainz nach

haben wir eine Dampferfahrt gemacht,
Ko
oln
und dann sind wir mit dem Zug nach Hannover
und Hamburg weitergefahren. Von Hamburg
sind wir gestern nach Hause geflogen.
Das war ja eine Rundreise durch die halbe
Bundesrepublik!
C. Ja. Wissen Sie, ein Urlaub in Spanien oder

Sache, aber die

Italien ist natu
urlich
eine scho
one
Kinder sollen auch die Bundesrepublik kennen
lernen. In Ru
udesheim
haben wir die Dampferfahrt
unterbrochen und sind drei Tage dort geblieben.
Da haben Sie sicher den neuen Wein probiert,
nicht wahr?
Richtig, er ist ubrigens
u
ausgezeichnet. Wir sind
haben die
aber auch viel gewandert. In Ko
oln

Kinder den Dom besichtigt, und ich bin fu

ur
einen Tag nach Aachen gefahren. Da habe ich

einen Geschaaftsfreund.
Und was haben Sie in Hamburg gemacht?

A. Natu
urlich
eine Hafenrundfahrt. Das war sehr
interessant. Meine Frau und die Kinder wollten
hatten wir keine
nach Helgoland, aber dafu
ur
Zeit mehr. Wir sind nur zwei Tage in Hamburg
den Hafen,
geblieben. Das reichte gerade fu
ur
das Museum in Altona und einen Bummel
durch die Innenstadt.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

dostosowa tempo pracy do indywidualnych moliwoci.

Atrakcyjne materiay dydaktyczne powoduj
uaktywnienie rnych kanaw przyswajania
wiedzy, a przy okazji s wiczone rne
sprawnoci.
Dla nauczyciela jest to jedna z nielicznych
moliwoci poznania uczniw z innej strony
ich strategii uczenia si, preferencji, funkcjonowania w zespole klasowym.
Estetycznie przygotowane materiay mog
by uyte wielokrotnie, wwczas finansowy
i czasowy wkad pracy nauczyciela opaca si.
Element zabawowy pobudza wszystkich
uczniw, przede wszystkim sabszych jzykowo do duej aktywnoci, rozbudzajc szereg
pozytywnych emocji zwizanych z rywalizacj.
Otwarty charakter niektrych zada umoliwia zaprezentowanie rnych, czsto bardzo oryginalnych rozwiza.
W maej grupie pracuj nawet sabsi uczniowie, ktrzy w takich warunkach czuj si lepiej.

Wady:
1. Przygotowanie poszczeglnych stanowisk
bywa bardzo czasochonne, czasami wymaga te pewnych nakadw finansowych (ale
patrz: zalety, pkt. 4).

By moe niejeden czytajcy pragnby

zada teraz pytanie: po co to wszystko? Te
same wiczenia mona przeprowadzi przecie
znacznie mniejszym nakadem pracy. Caa klasa
moe np. wsplnie wysucha dialogu i rozwiza wiczenia nie ruszajc si z miejsc. Mona rwnie siedzc w awkach opisa swj cel
podry itp. Oczywicie, mona i tak. Ale prosz najpierw uda si w tak podr z uczniami,
a potem zada pytanie, czy nasi podopieczni
rwnie nie widz rnicy...
(padziernik 2001)

Aufgabe: Ko
onnt
ihr die vier Abschnitte des Textes
zusammensetzen? Tragt die Reihenfolge der Abschnitte auf eurem Laufzettel ein!

Podsumowanie
Jeeli kto nie jest jeszcze przekonany do
proponowanej metody, proponuj przeczyta
krtkie zestawienie jej zalet i wad.
Zalety:
1. Wszyscy uczniowie s aktywni przez cay
czas trwania lekcji, przy czym mog oni

Anna Gieracha1)
Katowice

Przeprowadzka odgrywamy przydzielone role

Zainspirowana kursem Aktywne metody
pracy z grup oraz techniki szybkiego uczenia
si zorganizowanym przez katowicki Orodek
1)

Usug Socjalno-Pedagogicznych, w ktrym

uczestniczyam, przeprowadziam na zajciach
test. Pozwoli mi on okreli wrd moich

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w Zespole Szk Oglnoksztaccych nr 1 im. Mikoaja Kopernika
w Katowicach.

111

Ojciec Zastanawia si nad zasadnoci wyjazdu. Nie zna dobrze jzyka kraju, do
ktrego ma wyjecha, boi si te
o swoj pozycj w rodzinie. Niepokoi
go zmiana szkoy przez dzieci i konieczno wynajmu mieszkania.
Crka Jest caym sercem za wyjazdem. Nie al
jej straconego roku w szkole. Cieszy si,
e nauczy si dobrze jzyka, pozna nowych ludzi, bdzie mie lepsze moliwoci uprawiania sportw wodnych itp.
Syn Nie moe si zdecydowa. Jest w maturalnej klasie. Chciaby pojecha,
gdy jest ciekaw nowego kraju, ludzi,
ale niepokoi si o szko. Ostatecznie
moe zosta i mieszka u zaprzyjanionej rodziny.
Faza 4 Przygotowanie argumentacji w obrbie grup rodzin, przemawiajcej za wyjazdem lub pozostaniem w kraju. Konieczno
podjcia decyzji. Kady zesp przygotowuje
swoje argumenty zapisujc je mazakiem na kartonie innego koloru. Czonkowie rodzin pracuj
ze sownikami.

uczniw liczb wzrokowcw, suchowcw oraz

kinestetykw. Stwierdzajc, e w klasie jest spora grupa kinestetykw przygotowaam zajcia z wykorzystaniem metody aktywnej typu
,,Drama, metody rozwizywania konfliktw
,,Bez poraek oraz technik szybkiego uczenia
si. Oto ich przebieg:
Cele dydaktyczno-wychowawcze:
poznanie i praktyczne stosowanie sownictwa
zwizanego z przeprowadzk,
powtrzenie i praktyczne stosowanie zda
podrzdnie zoonych ze spjnikami: weil,
wenn, dass, ob,
zintegrowanie grupy,
ksztacenie umiejtnoci dokonywania wyboru, umiejtnoci argumentacji, oraz podejmowania waciwych decyzji,
zapewnienie pojedynczym czonkom grupy
wsparcia i poczucia bezpieczestwa,
ksztatowanie pewnoci siebie w prezentowaniu argumentw na forum klasy.
Czas trwania zaj 2 godziny lekcyjne w klasie
IV LO
Formy pracy: w czteroosobowych grupach rodzinach
Metoda: aktywna typu ,,Drama oraz metoda
rozwizywania konfliktw ,,Bez poraek
Materiay pomocnicze: sowniki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie, kopie z dokadnym
opisem sytuacji w jzyku niemieckim, kartki
papieru.
Przebieg zaj:
Faza 0 Sprawdzenie obecnoci przy dwikach cichej muzyki relaksacyjnej.
Faza 1 Powtrzenie sownictwa z ostatniej
lekcji zwizanego z przeprowadzk.
Faza 2 Podzia klasy na czteroosobowe rodziny, ktre siadaj w rnych punktach sali.
Faza 3 Szczegowe przedstawienie tematu:
kady z czonkw rodziny ma przygotowa argumentacj do nastpujcej sytuacji:

Uwaga! Bardzo wana jest rola nauczyciela, ktry przez cay czas przygotowywania argumentacji
chodzi od grupy do grupy, pomaga dobra waciwe sowa lub zwroty, suy pomoc.
Faza 5 Prezentacja. Rodziny przedstawiaj
kolejno scenki (dyskusje, sprzeczki, ktnie),
siedzc przy ustawionym na rodku sali stoliku.
Faza 6 Rekapitulacja. Rodziny zawieszaj kolejno swoje prace na tablicy. Pozostali uczniowie maj jeszcze raz 23 minuty na przyjrzenie
si argumentom, porwnanie ich, poszukanie
podobiestw itp. W tej fazie dokonuj oceny
pracy poszczeglnych grup i wystawiam stopnie.
Podobne zajcia przeprowadziam rwnie w klasie III, lekko je modyfikujc. Rnica
polegaa na podaniu kopii z opisem sytuacji dla
poszczeglnych czonkw rodzin nie w jzyku
niemieckim, lecz w polskim. Argumentacja natomiast bya przygotowywana w jzyku niemieckim. W trakcie zaj obserwowaam bardzo
due zaangaowanie wszystkich uczniw zarwno dobrych, jak i sabszych oraz bardzo du
wspprac w obrbie grup.

Matka z zawodu inynier, otrzymaa ciekaw

propozycj pracy na jeden rok nad
nowym projektem w jednym z krajw
poudniowych. Wie si to jednak
z przeprowadzk caej rodziny. Bdc
przez cae ycie podporzdkowan rodzinie, teraz jest zdecydowana na wyjazd bez wzgldu na przeszkody.

(stycze 2002)

112

Monika Grabowska1)
Wrocaw

Pass ComposImparfait problem typu tekstu

pass compos jest wprowadzone wczenie, bo
ju w lekcji czwartej (s. 36), imparfait za pojawia si w lekcji sidmej (s. 64). Wtedy to, w lekcji sidmej, nauczyciel moe wyjani uczniom,
e czas imparfait jest rodkiem umoliwiajcym zawieszenie narracji, opowieci o wydarzeniach, ktr dotychczas budowali przy
uyciu pass compos, i wprowadzenie do
niej elementw opisowych.
Omwmy wic pokrtce najwaniejsze
cechy charakterystyczne tekstu narracyjnego
i tekstu opisowego. Dodajmy, e obok tekstu
argumentacyjnego i tekstu informacyjnego s
to dwa podstawowe typy tekstu wyrniane
tradycyjnie w typologii tekstw (na ten temat
zob. np. liczne prace Jean-Michel Adama), ktrych warto dydaktyczna jest w nauce jzyka
francuskiego jako jzyka obcego moim zdaniem
niedoceniana.
Narracja jest typem tekstu, w ktrym
narrator opowiada pewn histori. Kluczowe
jest tu pojcie wydarze bdcych udziaem
bohatera, ktre to wydarzenia wystpuj w pewnym porzdku chronologicznym3) i ukadaj
si w cig ,,od sytuacji pocztkowej do sytuacji
kocowej. Jzykowymi wyznacznikami narracji s uycie czasu pass compos (lub pass
simple), ewentualnie czasu teraniejszego (tzw.
prsent de narration), oraz licznych okolicznikw czasu (alors, apree` s, plus tard...).

Rozrnienie midzy pass compos a imparfait w jzyku francuskim jest zmor wikszoci
uczniw. W praktyce pedagogicznej zagadnienie
to pojawia si ju w pierwszym roku nauki
jzyka i niejednokrotnie stawia samego nauczyciela w kopotliwej sytuacji. Bo jak wytumaczy
uczniowi, e zdanie Jai attendu ma copine z czasownikiem w pass compose ma sens, kiedy
ucze, niewtpliwie nie bez racji, upiera si przy
imparfait: ,,Przecie ja czekaem dugo!.
Strategie pedagogiczne s rne. Zwykle
mwimy, e czas pass compos odnosi si do
czynnoci dokonanej, zakoczonej, podczas gdy
imparfait suy do wyraania czynnoci lub stanw trwajcych w przeszoci, bdcych tem do
innych wydarze, ewentualnie czynnoci rutynowych, powtarzajcych si przez duszy okres.
O tym, e taka eksplikacja nie zawsze zdaje
egzamin, przekona si kady z nas. Bo przecie
moemy rwnie powiedzie Je suis all plusieurs
fois a` Paris w pass compose, cho w samym
zdaniu jest zawarta informacja, e czynno ta
powtarzaa si, co z reguy podajemy jako jeden
z wyznacznikw imparfait.
W mojej propozycji eksplikacji rnicy
midzy uyciem czasu pass compos i imparfait
chciaabym odwoa si do wymienionego powyej pojcia wydarzenia, ktre stanowi zarazem podstaw opozycji dwch typw tekstw:
tekstu opisowego i narracyjnego. Metoda ta zostaa wyprbowana na uczniach klasy II
filologicznej (5 godzin jzyka francuskiego w tygodniu) w VIII Liceum Oglnoksztaccym we
Wrocawiu z nienajgorszymi wynikami. Jej zalet
jest to, e, odwoujc si do pewnego stopnia
abstrakcji, unika szeregu drobnych regu, ktre
w toku nauki wielokrotnie wymagaj wprowadzenia kolejnych niuansw i uszczeglnie.
Podrcznikiem uywanym w wyej wymienionej klasie II by Panorama de la langue
franc,aise2). W podrczniku tym tworzenie czasu
1)

2)
3)
4)

Oto prbka tekstu narracyjnego4):

,,Je fis trois choses en me levant le lendemain, vers huit heures. Je pris un caf avec
Honorine sur la terrasse. On parla de tout et de
rien (...). Je rdigeai ensuite ma lattre de dmission. Concise, lanconique. (...). Puis je nageai,
trente cing minutes. (...) En sortant de leau, je
regardai mon bateau

Deskrypcja jest z kolei typem tekstu,

w ktrym narrator opisuje pewien element

Dr Monika Grabowska jest adiunktem w Zakadzie Dydaktyki Jzyka Francuskiego Instytutu Filologii Romaskiej
Uniwersytetu Wrocawskiego oraz nauczycielem w VIII liceum Oglnoksztaccym we Wrocawiu.
Girardet J., Gudlig J.M. (1996), Panorama de la langue franc,aise, Paris: CLE International.
Porzdek chronologiczny moe by oczywicie zaburzony.
J330 J.-C., Total Khops, Gallimard (1995), s. 281.

113

tacyjnym. Oto przykad zaczerpnity z powieci

J.M.G. Le Clzio6) (czasowniki nalece do narracji s pogrubione, a suce do opisu podkrelone):
,,Autrefois, il ny avait pas de rats sur
Agalega. Ctait aussi un peu comme un petit
paradis, comme Saint Brandon, parce que les rats
sont des animaux du diable, il ny en avait pas au
paradis. Et un jour un bateau est arriv sur ll le,
venant de la Grand-Terre, personne ne sait plus
son nom, un vieux bateau que personne ne
connaissait. Il a fait naufrage devant ll le, et on
a sauv les caisses de la cargaison, mais dans les
caisses il y avait des rats. Quand on a ouvert les
caisses, ils se sont rpandus dans ll le, ils ont
fait des petits, et ils sont devenus tellement
nombreux que tout tait a` eux. (...)
Zobaczmy teraz, czy nasza wiedza na
temat uycia pass compos jako wyznacznika
narracji i imparfait jako wyznacznika opisu wystarczy, aby poprawnie uzupeni nastpujce
krtkie wiczenie7):

wiata rzeczywistego lub wiadomo bohatera.

Jego podstawowym wyznacznikiem jzykowym
jest bogactwo przymiotnikw, porwna i metafor, a take punkt widzenia wyraajcy si
zmiennym kadrowaniem i wyborem perspektyw wyraonym przez okoliczniki miejsca. Ten
typ tekstu charakteryzuje si rwnie uyciem
czasu imparfait (lub prsent, kiedy opis dotyczy
teraniejszoci). W opisie brak bowiem organizacji czasowej: rozwija si on gwnie w przestrzeni.
Oto przykad tekstu opisowego5):
,,Le pee` re et la mee` re de Julien habitaient
un chaa teau au milieu des bois, sur la pente dune
colline.
Les quatre tours aux angles avaient des
toits pointus recouverts dcailles de plomb, et la
base des murs sappuyait sur les quartiers de
rocs, qui dvalaient abruptement jusquau fond
des douves.
Les pavee s de la cour taient nets comme
le dallage dune glise. De longues gouttiee` res
figurant des dragons la gueule en bas, crachaient leau des pluies vers la citerne; et sur le bord
des fenee tres, a` tous les tages, dans un pot
dargile peinte, un basilic ou un hliotrope
spanouissait.
Kiedy jako nauczycieleuczniowie stajemy przed wyborem: imparfait czy pass compos, najwaniejsza jest jednak wiadomo, e
oba typy tekstu rzadko wystpuj w czystej
postaci. Opowiadajc, zwykle koncentrujemy
si na wydarzeniach, a elementy opisu dodajemy, kiedy potrzebujemy precyzji dotyczcych
czyjego wygldu, stanu ducha, pogody lub
jakiego przedmiotu. Tekst opisowy w dynamicznej narracji stanowi wic pauz, oddech, rodzaj stop-klatki zogniskowanej na jednym z elementw opowiadania. W literaturze ten typ
tekstu czy si regularnie z tekstem narracyjnym i dialogiem tworzc opowiadania, nowele,
powieci i inne gatunki epickie. Moe on ilustrowa rwnie tekst o charakterze argumen

5)

6)
7)
8)

9)

Polecenie: Mettez le texte au pass.

Il est (1) neuf heures du matin; cest (2)
lhiver. Une fois de plus Pauline va (3) arriver en
retard au lyce parce quelle sest couche (4) tard
et que son rveil na pas sonn (5). Elle shabille
(6) vite, avale (7) une tasse de caf et prend (8)
son gros manteau car elle sait (9) quil fera (10)
froid dehors. Au moment ou
u` elle entre (11) dans la
station de mtro, elle saperc,oit (12) quelle a oubli (13) sa carte orange. Elle vient (14) dacheter
un ticket quand elle tombe (15) sur une camarade
de classe qui remonte (16) lescalier du mtro.
Celle-ci lui annonce (17) que le cours naura (18)
pas lieu parce que le professeur est (19) malade.

W tekcie tym identyfikujemy najpierw

gwny wtek narracji: kolejne wydarzenia z ycia Pauline. Wtek ten zaczyna si dopiero
szstym czasownikiem: Pauline sest vite habille, a aval une tasse de caf (7), a pris son
gros manteau (8), nastpnie est entre dans la
station de mtro (11)9), sest aperc,ue (12)
quelle avait oubli sa carte orange, wreszcie est

Gustave Flaubert, La Lgende de saint Julien lHospitalier, cyt. za: Labouret D., Meunier A., Les mthodes de franc,ais au
lyce, Bordas, Paris 1994.
J.M.G. Le Clzio, 1985, Le chercheur dor, Gallimard, Paris, s. 130.
Tzw. prsent de vrit gnrale.
wiczenie 251, s. 113 w: Delatour Y. et al. (1987), Grammaire. Cours de Civilisation franc,aise de la Sorbonne, Paris:
Hachette.
Imparfait jest tu rwnie moliwy, jako zatrzymanie w kadrze sytuacji, w ktrej to Pauline zauwaya brak carte orange:
Au moment ou
u` elle entrait dans la station de mtro, elle sest aperc,ue.

114

lescalier du mtro oraz stan nauczyciela: le professeur tait (19) malade. aden z tych elementw (z wyjtkiem 11, entrer) nie moe zosta
uznany za wydarzenie. S one elementami opisu i nie ewoluuj w czasie.
Dodatkow trudnoci powyszego tekstu jest wyraenie czynnoci uprzednich: elle
stait couche (4) tard, son rveil navait pas
sonn (5), elle avait oubli (13) sa carte orange
oraz zmiany wynikajce ze zgodnoci czasw:
Une fois de plus Pauline allait (3) arriver en
retard au lyce, il ferait (10) froid dehors, elle
venait (14) dacheter un ticket i le cours
naurait (18) pas lieu, jednak nie stanowi one
przedmiotu naszego artykuu, a ponadto podlegaj jednoznacznym reguom.

tombe (15) sur une camarade de classe, a ta

z kolei a annonc (17) que le cours naurait pas
lieu. Czasowniki w pass compos przedstawiaj wydarzenia, ktre mogyby stanowi kanw
scenariusza filmowego, rodzaj instrukcji dotyczcych czynnoci, ktre bohater ma wykona
przed kamer.
Nasz tekst nie zaczyna si jednak akcj,
lecz opisem sytuacji: Il tait (1) neuf heures du
matin; ctait (2) lhiver. Nastpnie pojawia si
opis wiadomoci Pauline: elle savait (9) quil
ferait froid dehors oraz, ewentualnie, sytuacji,
w ktrej spostrzega brak karty przejazdowej
(por. przypis 9): Au moment ou
u` elle entrait (11)
dans la station de mtro (...). Opisana jest rwnie sytuacja koleanki z klasy w momencie,
kiedy Pauline j spotkaa: [elle] remontait (16)

(grudzie 2000)

Grayna Wjcik1)
Krasnystaw

Tekst literacki w nauce jzyka francuskiego

nego jest fascynujce i daje uczniowi poczucie
wasnej wartoci, duych moliwoci jzykowych oraz ukazuje cel pracy w klasie. Stopniowo jednak wkrada si nuda i niedosyt innych tekstw. O tym rwnie pomyleli autorzy
podrcznikw wprowadzajc stopniowo teksty
literackie. Na pocztku nauki praca z nimi byaby zbyt trudna, polegaaby na wypisywaniu caej listy swek, tumaczeniu i zadawaniu pyta.
Mogoby to wywrze efekt odwrotny do tego,
ktry pragniemy uzyska, czyli ukazanie pikna
literatury, jego treci i formy. Sdz wic, e
susznie zakadaj autorzy wprowadzajc stopniowo teksty literackie, przyzwyczajajc wczeniej do rozumienia globalnego i proponujc rne techniki wykorzystania literatury na lekcji.
Pragn przytoczy przykady kilku sposobw nauczania jzyka francuskiego wiadczce
o tym, e proza i poezja nie s zapomniane.
W LIBRE CHANGE II2) w czci Culture kadego
prawie rozdziau autorzy prezentuj fragmenty
utworw takich pisarzy jak Joseph Prigot, Chateaubriand, Bachelard, Cohen, Hugo, Beaude-

Program nauczania kadego jzyka obcego zakada wszechstronny rozwj osobowoci

i twrczoci ucznia. Jednym z elementw sucych osiganiu kompetencji jzykowych jest
praca nad rnymi dokumentami oraz ksztatowanie wraliwoci modego czowieka przez
kontakt z dzieami kultury i sztuki. Zastosowanie metody komunikacyjnej ma pomc
uczniom w opanowaniu podstawowej leksyki
i nauczy ich reagowania w rnych sytuacjach
yciowych. Program podaje tematyk, dajc
jednoczenie nauczycielowi swobod w wyborze podrcznikw i tekstw. Std wachlarz podrcznikw jest tak duy, a autorzy przecigaj
si w propozycjach pracy. Prawie wszystkie
podrczniki, przeznaczone dla rozpoczynajcych nauk jzyka w szkole redniej, podkrelaj jego funkcj komunikacyjn, a teksty
w nich zawarte to przede wszystkim dialogi
i scenki, wiczenia na rozumienie ze suchu lub
gramatyczne. Na pocztkowym etapie nauki
teksty literackie zazwyczaj nie pojawiaj si.
Oczywicie odgrywanie scenek z ycia codzien1)
2)

Autorka jest nauczycielk jzyka francuskiego w I Liceum Oglnoksztaccym w Krasnymstawie.

J. Conrtillon, G. D. de Salins (1995), Libre Exchange, HatierDidierWSiP.

115

laire. Notatki gramatyczne i leksykalne oraz

wiczenia typu questions, reformulations pomagaj nauczycielowi kierowa prac uczniw.
Teksty literackie s dopasowane treciowo do
tematyki danego rozdziau i wzbogacaj sownictwo uczcych si. Inaczej zosta wprowadzony
tekst literacki w podrczniku CAF CRME II3).
Odpowiednio wybrane fragmenty ze sztuki Jules Romain Knock ou le Triomphe de la mdecine czy powieci Georges Simenon Maigret et la
tee te dun homme stanowi podstaw pracy jzykowej, pozwalaj uzyskiwa kompetencje komunikacyjne, a jednoczenie poszerzaj wiedz
uczniw o elementy kulturoznawcze. W podrczniku Tempo II4) powicono rwnie duo
miejsca prozie i poezji. Na wyodrbnionych
stronach zatytuowanych Litrature znajdujemy
fragmenty utworw takich autorw: jak: Lamartine, Flaubert, Camus, Saint-Exupry, Fallet,
Desnos, Prevert, luard, Allais. Materia literacki jest wic dostpny rwnie w podrcznikach.
Niestety przy dwch godzinach tygodniowo,
w licznych klasach, czsto z uczniami mniej
zdolnymi i niechtnie uczcymi si, przewiczenie podstawowych zagadnie gramatycznych
i wielu sytuacji z ycia codziennego jest wprost
karkoomnym wyczynem. A gdzie jest miejsce
na nasze marzenia o ukazaniu pikna i przejrzystoci tego jzyka?
Pragn podzieli si uwagami na temat
moich prb ukazania literatury na lekcji jzyka
francuskiego. Po kilkumiesicznej obserwacji
klasy pierwszej i wprowadzeniu uczniw cho
czciowo w sownictwo i gramatyk francusk,
zaproponowaam klasie humanistycznej program innowacyjny do koca edukacji w szkole
redniej. Rozbudowaam program nauczania
DKO-401593 o treci realizowawcze i literackie tak, by poczy nauczanie jzyka francuskiego z jzykiem polskim poprzez poznawanie
fragmentw lektur obowizujcych wedug
programu naszego jzyka ojczystego. Byo to
moliwe od klasy drugiej, gdy uczniowie poznali ju najprostsze sownictwo, wic w dalszym etapie atwe jest realizowanie nastpujcych celw:
ksztatowanie wraliwoci ucznia poprzez
kontakt z dzieami literatury francuskiej,
3)
4)

intensywniejsze rozwijanie kompetencji jzykowych: czytania, pisania, mwienia za pomoc tych tekstw,
wiczenie ekspresji, motywowanie do nauki
jzyka, zachcanie do czytania ksiek i ogldanie przedstawie teatralnych.
Z mojej strony realizacja programu wymagaa wikszego wysiku, gdy lektury czy ich
fragmenty musz by dobrane, na miar moliwoci uczniowskich, a czas opracowania konsultowany z nauczycielem jzyka polskiego.
W klasie drugiej zaproponowaam wic zdobycie podstawowych informacji o Pieni o Rolandzie i Dziejach Tristana i Izoldy. Teksty te uczniowie ju znaj, ciekawe bdzie wic zaprezentowanie fragmentw w wersji oryginalnej i porwnanie prb tumaczenia uczniw z fachowym. Proponuj te analiz kilku wierszy Villona i wsplne przygotowanie wieczorku poetycko-recytacyjnego. Gdy uczniowie pracowali
na lekcjach jzyka polskiego nad utworami
Ignacego Krasickiego, pomylaam, e korzystne bdzie nawizanie do La Fontaine. Pod koniec klasy drugiej uczniowie analizuj jedn ze
sztuk Molirea, nieche wic na mojej lekcji
poznaj jego krtki yciorys i przygotuj inscenizacj skrconej wersji tej sztuki w oryginale. W klasie trzeciej, analogicznie do programu
jzyka polskiego, zamierzam zapozna modzie
z biografiami V. Hugo, H. Balzaca, G. Flauberta,
G. de Maupassanta, A. de Saint-Exupryego.
Chciaabym te ukaza fragmenty takich arcydzie jak Ndznicy, Ojciec Goriot, Pani Bovary,
Ziemia planeta ludzi. W dziedzinie poezji przewiduj analiz wierszy Apollinaira, Beaudelaina
i Rimbaud. Teatr Ionesco i przygotowanie fragmentw przedstawienia Nosoroec zakoczy
prac nad lekturami w oryginale w klasie trzeciej. Program klasy czwartej wzbogac biografi
A. Camusa i fragmentami Dumy oraz sztuk
Becketa Czekajc na Godota. Na tak rozbudowany program uzyskaam zgod wszystkich
stron oraz jedn, dodatkow godzin tygodniowo. Baam si tego przedsiwzicia, ale
ywiam nadziej, e w tej klasie wiadomoci zdobyte na lekcjach jzyka francuskiego bd
procentowa na lekcjach jzyka polskiego, powiconych literaturze wiatowej. Podstaw

E. Brard, Y. Canier, Ch. Lavenne (1996), Tempo 2, DidierHatier.

S. Trevisi i inni (1997), Caf-cree` me 2, Hachette.

116

do codziennej pracy bdzie podrcznik Tempo,

ale materia morfosyntaktyczny utrwal czy poszerz za pomoc dodatkowych treci. Marz,
aby wsplna praca satysfakcjonowaa uczniw,
zachcia ich do czytania dzie literackich i zwikszya ich moliwoci jzykowe. Aktualnie pracujemy te nad przeprowadzeniem konkursu
Mickiewicz a Francja w zwizku z 200-tn rocznic urodzin wieszcza, bdzie wic rwnie pora na przedstawienie fragmentw Pana Tadeusza w tumaczeniu Roberta Bourgeois. Moje
propozycje stanowi prb nauczania integracyjnego w zakresie szkoy redniej. wiadoma
jestem trudw, ktre nas czekaj, ale jak powiedzia La Fontaine: Patience et longueur de
temps font plus que force ni que rage.
Oto opis dwch lekcji powiconych temu bajkopisarzowi, przeprowadzonych w przedstawionej powyej klasie.

Rozdzieliam potem wrd uczniw karteczki z nastpujcymi wydarzeniami:

naissance `a ChateauThierry narodziny,
refuge a` Paris ucieczka,
publication du premier recueil des ,,Fables
zbir bajek,
lection a` lAcadmie Franc,aise wybr,
mort a` laa ge de 74 ans.
Uczniowie dopasowali wydarzenia z ycia La Fontaine do dat w tabelce.
Po uzupenieniu tabelki utrwaliam te
wiadomoci porwnujc obie biografie, uczniowie odpowiadali na zadawane pytania.
Opis fotografii:
Przed opisem fotografii poprosiam o przedstawienie dwch rnych osb z klasy. Wyszukalimy pewne antonimy i zapisalimy je na
tablicy.
Mog by nastpujce: grand petit, gros
mince, les cheveux courtsles cheveux longs,
vieuxjeune, gaitriste, corpulentmince, fragile.
Pokazuj teraz fotografi La Fontaina i prosz
o jej opis. Zmierzam do tego, aby uczniowie
wychwycili dobroduszno i yczliwo starszego pana.

Lekcja 1
` insouciant
Temat: LA FONTAINE un poeete
Cele: jzykowy: poznanie nowego sownictwa
dotyczcego biografii i przedstawienia poety,
uycie czasw przeszych: imparfait, pass compos i pass simple, czytanie;
kulturowy: ukazanie jednego z najwikszych poetw francuskich i porwnanie go z naszym
bajkopisarzem Krasickim.
Materiay: fotografia La Fontaina, kolorowa kreda, kserokopie tekstu Jean Claretie Nos grands
crivains, wiczenia przygotowane na kartkach
przez uczcego.
Przebieg lekcji
Czynnoci wstpne: powitanie, sprawdzenie listy
obecnoci, rozgrzewka jzykowa typu ,,pytanieodpowied.
Comment tappelles-tu? Quand es-tu n?
Quel age
a as-tu? Aimes-tu lire? Connais-tu Krasicki?
Qui tait-il? Quand est-il n? Quand est-il mort?

Rozdaam uczniom kserokopie tekstu

Prezentacje:
porwnanie biografii. Na tablicy podaam
nastpujc tabelk:
I. Krasicki

La Fontaine

1735 naissance
1776 publication de
Mikoaja Dowiadczyskiego Przypadki
1778 publication de ,,Monachomachia
1779 publication de ,,Bajki i satyry

1621
1654

Praca z tekstem
` insouciant
Un poe
ete

` Et il rimait.
Il tait n poeete.
Un homme ni grand, ni petit, loeil bleu et
naif, la figure franche, avec une expression de

bonhomie, cravate laache,

bas mal tirs, le nez au
vent, lallure gauche, le parler timide et amusant.
` fois
Un soir, on jouait pour la premieere
au thaa tre une piee` ce dont il tait lauteur,

1692
1695

117

powiedniej mimiki. Uczniowie szukaj tych

zda w tekcie, czytaj je i zapisuj pod odpowiednim czasem. Zwracam uwag uczniw
na dugo poszczeglnych czynnoci. Kolorow kred zaznaczam kocwki, aby uczniowie szybciej zapamitali tworzenie tych czasw.

,,Astre. Il tait dans la salle. Il baillait et de

temps en temps, il disait: Cest dtestable.
` de lui protesteerent
`
Des dames, auprees
sans le connaitre:
Enfin, M. de La Fontaine est homme
desprit.
` rpondit: Je le sais bien,
Le poeete
puisque cest moi.
Et il sortit. Il entra dans un caf voisin et
`
sendormit. Des amis le trouveerent
laa` et lui dirent:
Comment! Vous, ici, pendant quon
`
joue votre pieece!
Et endormi!
Oui, le premier acte ma tellement
ennuy, que je suis parti! Ces parisiens ont
vraiment bien de la patience.
Il ne se souciait de rien, et vivait au jour
le jour log et hberg par ses amis, qui furent
` bons pour ce grand enfant inconscient.
trees
` de ses fables il avait t lu
Graa ce au succees
membre de lAcadmie Franc,aise.

Zakoczenie lekcji: Proponuj uczniom wybr

jednego z trzech tematw:
a) przedstawi w wypowiedzi ustnej J. de La
Fontaine,
b) przedstawi swojego ulubionego poet,
c) uzupeni pisemnie tekst z lukami, ktry rozdaj uczniom.

`
Jean de La Fontaine..... poeete-fabuliste
Il..... en 1621. Il tait de taille..... Il..... les yeux
bleus. Il ne........... pas attention a` llgance.
Il ntait jamais triste, il tait toujours....... En
1663 il.... les fables. Il... en 1695... 74....
Jeli uczniowie pracowali intensywnie
i mamy jeszcze chwilk czasu do wykorzystania,
moemy zaproponowa wyszukanie przymiotnikw w tekcie un poee` te insouciant i uoenie
z nimi zda.

(fragment Jean Claretie ,,Nos grands crivains z ksiki

F. Jumgman, H. ebek ,,Jzyk francuski dla lektorw s. 223)

Uczniowie czytaj go samodzielnie po

cichu, nastpnie czytam go jeszcze raz maymi
fragmentami, sprawdzam rozumienie za pomoc pyta i odgrywam niektre czynnoci. Do
nowych sw, ktrych nie mog objani za
pomoc gestw, podaj synonimy. Po tym objanieniu nastpuje konwersacja. Uczniowie odpowiadaj na nastpujce pytania:

Podsumowanie
Uczniowie przypominaj cele lekcji i zadan prac domow. Nagradzam najaktywniejszych
dobrymi ocenami i zachcam innych do ciekawego przygotowania si do nastpnej lekcji.

`
Que fait un poeete?
Pourquoi La Fontaine
` Comment etait-il?
etait-il
e
nee poeete?
e
Ou
u` etait-il
e
un
soir? Quest-ce quon y jouait? Comment a-t-il

` Quelle exreeagi?
Quest-ce quil a fait aprees?
plication a-t-il donnee a` ses amis? Pourquoi le titre
` insouciant.
de cette anecdote est-il ,,un poeete
Praca
nad zagadnieniami
utrwalenie czasw przeszych.

Temat: La morale dans les fables de La Fontaine.

Cele: jzykowe: utrwalenie czasw przeszych,
dat w biografii, praca nad sownictwem bajek,
praca nad prawidow wymow;
kulturowe: ukazanie pikna bajek La Fontaine
i zachcenie do czytania ich w wersji polskiej
i do czstszego korzystania z biblioteki.

gramatycznymi,

Rysuj na tablicy wykres przypominaj

cy rnic midzy imparfait i passee composee.
Objaniam te czas passee simple, szczeglnie
jego stosowanie. W programie jest wymagana
tylko bierna znajomo tego czasu umiejtno rozpoznawania go w tekcie.

Imparfait

Lekcja 2

Przebieg lekcji:
Czynnoci wstpne: powitanie, sprawdzenie listy obecnoci, zapisanie tematu i daty na tablicy.
Rozgrzewka jzykowa Aby wprowadzi do
tematu, zadaj uczniom nastpujce pytania:
Aimez-vous les fables? Les lisez-vous ou regar e?
Comment sont les fables de Krasidez a` la teele
cki longues ou courtes?

passee composee = passee simple

Odgrywam nastpnie niektre zdania

z tekstu lub przedstawiam je za pomoc od-

118

 Sprawdzenie pracy domowej.

Uczniowie przedstawiaj prac
zaproponowan na poprzedniej
lekcji.
Praca zwizana z nowym tematem: dziel uczniw na grupy
czteroosobowe. Kada z nich
otrzymuje tekst jednej bajki, obrazki przedstawiajce tre oraz
kartk z nowymi sowami i ich
synonimami. Oto wykaz wykorzystanych bajek:

1. La Cigale et la Fourmi
dpourvu=pauvre
la bise=le vent de nord
subsister=survivre
le dfaut=la qualit
jen suis fort aise=jen suis content
2. Le Corbeau et le Renard
lodeur=le parfum
se rapporter=ressembler

le bois=la foreet
le ramage=la voix
le dpens=les prix, frais
honteux, confus=troubl,
dconcentr

3. La Grenouille...
envieuse=jalouse
chetive=pauvre
crever=mourir
senfler=balloner
la pcore=femme stupide

119

4. Le Loup et le Chien
navoir que les os et
maigre
la peau=eetre
misrables=pauvres
suivez-moi=allez avec moi
le destin=lavenir, le futur
complaire=satisfaire
se forger=se fac,onner,
fabriquer
faire bonne
garde=faire attention

la construction de la fable? (Kada bajka ma

charakter narracyjny, skada si z przedstawienia, akcji, perypetii i zakoczenia). W nastpnym etapie lekcji uczniowie otrzymuj kserokopie analizowanych bajek w wersji polskiej
i odczytuj je rwnie z podziaem na role.

Obrazki i synonimy maj pomc w zrozumieniu tekstu bajki bez szczegowego tumaczenia. Nie zabraniam jednak korzystania ze
sownikw. Zwracam uwag uczniw na czas
passee simple. Precyzuj cele lektury i pracy
grupowej:
uzupeni tabelk,
przeczyta bajk odgrywajc role.

Zadanie pracy domowej

Proponuj prac pisemn utrwalajc

poznane na lekcji sownictwo. Zadaniem
uczniw bdzie streszczenie bajki w czasie przeszym. Przypominamy czasy, ktre naley za Nie mostosowa: imparfait i passee composee.
na stosowa czasu passee simple. Dla ochotnikw proponuj rwnie nauczenie si bajki na
pami i zaprezentowanie recytacji na dowolnej lekcji w nastpnym tygodniu.

Fable 1 Fable 2 Fable 3 Fable 4

titre
hee ros
action
morale
Grupy pracuj okoo 10 minut, uzupeniaj tabelk, odgrywaj role.
Na podsumowanie tej pracy zadaj
uczniom jeszcze kilka pyta:
auQuels sont les titres des fables analysees
jourdhui?

Quels sont les heeros

les hommes ou les
animaux?

Que font-ils? (Ils parlent et reeagissent

comme
les gens).
Quelles morales donne La Fontaine? La morale
erale

geene
peut-elle etre
e
positive ou neegative?
Quest-ce que vous proposez? ,,Faites attention,
prenez garde dans la vie!. Quelle est

Podsumowanie lekcji

Wymieniamy uwagi na temat bajek

w jzyku polskim, odczytujemy jeszcze dla porwnania bajki Krasickiego i La Fontaina ze
zbiorkw wypoyczonych w szkolnej bibliotece.
Bibliografia
F. Jungman, H. ebek (1965), Jzyk francuski dla lektorw,
Warszawa: PWN.
I. Krasicki (1956), Bajki, Ossolineum.
J. de La Fontaine (1976), Bajki wybr, Pastwowy
Instytut Wydawniczy.
(grudzie 1998)

120

Ewa Trzeszczkowska1)
Warszawa

Tekst literacki w nauce jzyka rosyjskiego

tu literackiego, mog wreszcie wyj z wasnym
pomysem, propozycj. Uwanie wysuchuj
ich wypowiedzi o tym, co bezporednio lub
tylko porednio jest zwizanie z twrczoci
rosyjskich pisarzy. I jeli na przykad sysz, e
obecnie na zajciach z jzyka polskiego jest
omawiana powie Georgea Orwella Rok 1984
i e utwr ten cieszy si zainteresowaniem,
skrztnie korzystam z okazji i opowiadam modziey o rosyjskim autorze Siergieju Zamiatinie
i jego powieci My. Ksika tego ostatniego
moe bez wtpienia uchodzi za pierwowzr
Roku 1984. Czy Orwell dokona plagiatu? Nie
wiem, lecz ju ta lakoniczna informacja jest
w stanie zaintrygowa uczniw; i jeli jeden
z nich w konsekwencji signie po Zamiatina, to
uwaam, e mam powd do satysfakcji.
Proponowanie modziey lektury konkretnej ksiki nie jest dla mnie celem samym
w sobie. Uczniowie maj odmienne zainteresowania. Staram si pamita rwnie o tych,
ktrzy w ogle nie czytaj. Myl, e w zwizku
z tym warto si wybra z nimi do kina, choby
na film Anna Karenina. Dla niektrych to jedyna
okazja, by zetkn si z dzieem Lwa Tostoja.
A pniej na lekcji trzeba tylko uwanie wysucha rnych ich zda na temat filmu oraz
gwnych postaci i odpowiedzie na pytania
zwizane z sam powieci i jej autorem. Mona wspomnie rwnie o innych ekranizacjach.
Dla bardziej opornych, lecz cho odrobin zainteresowanych, przygotowaam materia internetowy. Byy to recenzje, wywiady i zdjcia
z planu filmowego. Doskona okazj sprzyjajc temu, by zainicjowa temat literacki, s aktualne wydarzenia teatralne lub programy telewizyjne bd informacje podawane w prasie.
Pytam na przykad o to, kto oglda ostatni
spektakl telewizyjny Rewizor, lub o to, czy
uczniowie syszeli, i teatr MChAT obchodzi
niedawno setn rocznic swojego istnienia.
Uwiadamiam w ten sposb, e to, czego si
uczy, ma realne odniesienie i zastosowanie do

Chciaabym opowiedzie, jak udaje mi

si zachca modzie, z ktr pracuj, do czytania literatury obcojzycznej. Jeli miaabym
uzasadnia dydaktyczn celowo takich dziaa, powtrzyabym za innymi, e kontakt
z wartociowym tekstem literackim w oryginale
jest najwysz nagrod za trud woony w poznawanie i opanowywanie jzyka. Jest take bardzo pozytywnym przeyciem emocjonalnym,
prawdziwie satysfakcjonujcym i motywujcym
do dalszego wysiku.
Istotnym czynnikiem sprzyjajcym przycigniciu i utrzymaniu uwagi moich uczniw
rzecz dotyczy nie tylko techniki wprowadzania tekstw literackich, ale nauczania jzyka
w ogle jest osobiste zaangaowanie, mwienie z pasj. Wany jest kontakt wzrokowy
z uczniem, trzeba mwi do niego, a nie gdzie
obok. Dziki takiemu kontaktowi wytwarza si
pozytywne napicie, uatwiajce rozumienie
wypowiedzi i sprzyjajce zapamitywaniu.
Modzie powinna czu, e bez wzgldu na to,
czy mwimy o autorach z odlegej przeszoci,
czy o nam wspczesnych, chcemy przekaza
uczniom co bardzo istotnego od siebie. Modzi
ludzie powinni wiedzie, e s dla nas partnerami w dyskusji, e kad ich sugesti potraktujemy z naleyt uwag, a adne z pyta
nawet tych niewygodnych nie pozostanie
bez odpowiedzi. Nagradzam aktywno (bardzo motywujco dziaa na ucznia taka, na przykad, moja pochwaa: ,,Ciesz si, e zwrcie
na ten fakt uwag, albo: ,,Bardzo dobrze, e
postawie to pytanie. Ukierunkowae w ten
sposb moj wypowied.) i zachcam do dalszej pracy. Dobrze jest te od czasu do czasu
bysn humorem. Jako nauczyciele, musimy
by aktorami na scenie naszej klasy. Musimy
i zaskakiwa, i bawi, i zmusza do refleksji,
i do samodzielnego wycigania wnioskw.
Moi uczniowie wiedz, e na zajcia mog przygotowa wybrany przez siebie wiersz,
mog sprbowa swoich si w tumaczeniu teks1)

Autorka jest nauczycielk jzyka rosyjskiego w LXIV Liceum Oglnoksztaccym imienia St. I. Witkiewicza.

121

  ""  ""'.


$ ), ' " '   
 "0  
%,   "
 
'
...    "'
%"
 '  %
.
- 
%#,  ',  "0/,
&# ) ), ( 

'

""  
)  
"
 
 
 %.  
/ 
 
"  , "' 
%# ) 
" "& " 
/, "  
'/ 
%
/. 8  # ' " ##".  
/ 
  '
"'0 # 
%1%# #
, 
%  0  '' "&   $
4- " )0 "".
8  "   
" 
"
#
. 6
 # "/
 ": ,, #, ) 
  '
  '".  4,  
/

  '' ,  " //,
!%/ %" )/ .
6& ) , #'1''
 "  "
#  (%.  $
 "  6&#
%,

, "&/ 
 

  9#, 
, ,  '1
. 6  0,
 6&#  ", )  

#' "&   
 '.
;"' -
'    
, 6& ) , ,,... 
"0 4%,  !,  0;  
/,  "  4 .
6

%/ 
#  ,   $%"
    '. 9   #,
 

%#  ", "'
$  '... 6& )

).
6 '4  
"''
 . * 
 "   6&,
 /
/,  !  "0$4  $""' 
... ;"'  &
)  $% ". 8    
 . $%    ),
 
/ "%/ . =

"!  -: *

 (", #"   ". = 
/
! 
 %%  '
44    
'. 6-

otaczajcej rzeczywistoci. Poza tym, kiedy zaczynam zajcia od takiej rozmowy, peni ona
jednoczenie funkcj nieszablonowej rozgrzewki jzykowej.
Kiedy na zajciach dodatkowych zaprezentowaam moim olimpijczykom poruszajcy,
jednoczenie doskonale zrealizowany i w oglnej wymowie bardzo ludzki film-reporta o rosyjskim pisarzu wspczesnym Benedykcie Jerofiejewie. Nawet nie przypuszczaam, e odzew
bdzie tak duy. Uczniowie jeszcze wielokrotnie
wracali do tematw poruszanych w reportau
i pytali o twrczo samego Jerofiejewa. Poniewa jakakolwiek ksika tego autora bya dla
mnie wwczas nieosigalna, si rzeczy moja
odpowied musiaa by lakoniczna i pobiena.
Do dyspozycji miaam tylko nagranie spektaklu
zrealizowanego na podstawie powieci zatytuowanej Moskwa Pietuszki. Modzie bya coraz bardziej zaintrygowana. Pniej udao nam
si zdoby jeden egzemplarz tego utworu. Pi
lat pniej jedna z osb ogldajcych tamten
reporta pisaa prac magistersk o Wieniczce
Jerofiejewie. Oto fragment pisemnego komentarza dotyczcego m.in. Moskwy Pietuszek,
opracowanego pod ktem olimpiady przez wczesn uczennic klasy czwartej Magorzat Majewsk.
 
 
  
,
!  "
 # $%# &'#  

,     . (

!' 

'   , 
!   
 ) "'   ". * 
  " $
 
"% "'  %%'. +/ -$ ',
01'  (   %"
$') 
, "  
!.
+"0
"    0
"  "%/ ", '%/ $
 "4
 5-5-*.
6" 

   
"'

,  #"   
$"&
 
  
'.
7  
0, ! )
&" - 
 "0$ %. ( - 
"  "-"", "' 

"&/ "/  
/ 
 $%"
.  
&" 
&
  ,  0 
4

122

, '  %

) $$"' "'
$'. *1  $1 

 
 
 (.   ! 
' 
'1/'
  )  '/ '4. 
1 '"'' "". 6 
"'  ) !
  
 . ! >"%/ $
' .
 "0$ 5, 4 . 8 
: ,, " 
   !
,   " %
"  
 "&,   ...
?

   ! .
 &'  10 "
 "' 
  %
$" 
 
#
/, #
 % (
 " " )  
("" @
. ;"' # ""
  %# ""0/  . 8

0 $'  # $"#.   
',
 %/ "01/    #  ,  "
 "$  % .
;"'  "" ) #' 1,
01' 
  $1'  5, ",   '",
  $ " "'. 
',  4
$"'  6&,  %',    
 . ! 
'  
"  *
"4   
 ", 
%/
$%"     ,  "

"... 8    /
 ,
#' #" 0 ( "   
!,

%/   #"'.  
 '
 &!",      
%/ #

$""'  4...

o Wodzimierzu Wysockim. Tematy te wywoyway i wci wywouj cho nie nosz ju

przecie znamion owocu zakazanego spory
rezonans. A przecie wymagaj od uczniw duego zaangaowania i nakadu pracy (najpierw
bowiem trzeba sporzdzi ze suchu notatk,
potem wystpi z odtworzonym albo lepiej
przetworzonym przez siebie komentarzem
o Wodzimierzu Wysockim i jego twrczoci).
Uczniowie zadaj mnstwo pyta, s zainteresowani nie tylko twrczoci, ale i pogmatwanymi, burzliwymi losami rosyjskich bardw.
Suchaj utworw, prbuj je tumaczy, porwnuj z polsk pieni autorsk (J. Kaczmarski
i inni), ucz si wybranych przez siebie pozycji
na pami.



 2)
"
%4/ 
25 0'
1980 . G   ), 25 0"',  

" $' 
4  "
%#. ( %0 ) "/ 
0.  0,
' $%"

...    #
 '" %' 
,  "0 "  " !,

'  "'1 "4,
$%  "  /  
9
  9 " #' $% '
 #  
 / $ 4.
 , 0 $"0 
  

  "$1 %' "0/

" , ' " "4, "''
 $",  
%& /. 811 $"& $1 
' $>" "0/. !
) $%" "  

'. 1! "
 
 '"'" "& "% 
"%  %4,  
!%
   
 $%" $"&/

0. G " % "
$"4/
&"  
 !,
 
  
. 6'
 #  
"#  %  '  !  
/ 
%#,

1/ 
$,  
, 
 
, "  '. 
 % "  
%/ 
".

 $"& # '"/  

" /, #
 "%/, %/,

Ktry z moich uczniw chcia kiedy

porozmawia ze mn na temat ksiki rosyjskiego autora o tematyce filozoficzno-religijnej.
Pozycja ta nie bya mi wczeniej znana, ale
nadrobiam braki. Uwiadomiam sobie wwczas, jak rnorodne s poszukiwania i oczekiwania modych ludzi.
Lata temu, jeszcze przed upadkiem
ZSSR, wzbogaciam program klasy drugiej o informacje dotyczce ycia i twrczoci Buata
Okudawy, a w klasie trzeciej opowiadaam
2)

8/ : H
$' " (1998):  !, / '%, Wiedza Powszechna.

123

8$   

'#
'1!%# 
/ 
/ /. %  )  " 

"%# $%/, " 
" 4
$', / '&/ , 


)# $%/. =  "0"% $'",  
%# '
 
'"'0'  
40' 
%
"%. 6) &  

%/ '
 $ %#  $&#,  $
,  " # 
 
. 8 $
1'  & &
(4
 
, %    , % 
  
). "
%4/ 
"  /,     "4
&#.    
0 )
" : ' 
   ",
       
!

    
,   "5"

     
! 
,
",   - , .   , "  "

,  "  
 ,

 .

' 4, &

/ /"  $1  '& 0   ##: 2
...

..., 3
 , % 
 5  , ,   &..., *    , ) 

 
, 6   , %  

, %    , %"


" ..., & 
  ..., %     , $ "

 


...,
 .
*" %4/ " 600 .
 
  4"' "' '"/,
0  
. ;"' )  "', "/; 
 
,

!, 
 .   ", " $%,   #
$1
, $1,  '
 " %"' /
$"#  
$".   
   %$
 . ,   "
 
", %"%'
"0, 
4.  $%   )
%, 

%  ""  "&"/ 

 " . (  #
  " $"&# 
.  
$
1"   $",
 "-


&/'   
 
,

&/  
0   
,
 $%  / 1 .
6
%  "
 %4
'"  60-% %. 8 " 

,  % "% 
%. 8
" #   
'. *

#
 $%" "%  '% 
,

%/ $%"   
 "
%# )", "0/ 01#
& 
  
. =
 
"   %4  )
%"  "&0 " )  
. 8 "   #
 
 #

", $
&


" %#, .

  "0,
#'1
 
 $%',

% ,
$1'  %# 
%'#, %
"%   " ! ) "" "'
)
$ 
". *  "
'"''  $" "$ 
  " 
'.  #
" ! $"&
", 
 )   
'"  ,

. 8  "%#  $"

!%#  ) %" &'
 
   #  ) 
, )
 
  (*
 


, & ,  ..., % ,
%, +  "", '
, %  !
 
 , 


, /   0 , ' ! , % 
 ). 6
"""
' 4"' 
. *0   0
 $%% 
, 

% 

% 
'%# "0&, "'  . 8 % 

"0/,   # #. 8 

,
%& " "$     " (%  
  , #
, % !,
2
  
). + " ,
#, 1 %, 
#%   
%  " '.
* 
 "0  %4 $%
!% (+  "", %    ).
 "
 %4/ 
"' %

&$ ,  $

(3

, 4  "
, %   , 2  , 4  "
).

124

, 
%/ #
& " , ",

 !  " .
  "" ;, 
 9
  9: ,, !
)
'

, ) " 
' 
4. %4/    #
!
,   /
 %/

!
, 
%/ ' / !"
0 ... ;0,  "'

 
4%     !
, ),
 "" .  '#  $%" !
,  4 "' ). *"&'
, 11&,  8
/ 

/, 
01/  
# $

4  ' )  %,  '
'1'
.
6"' ,  " "'
&# 1#', &" ! 

  ,   
 ). *

"'   $%"  %#, 

/. %4/  

%#
%"'  0  
&
' 
", 
0 %
"  !

 / (# 2
... 
...).
;" 8"$
%#, %/ "/
!
, 
%/ '"
 $

 %

 &!,   

0 
"  ,  $
&",  #" $'

'%. + $"
'  "', 
8  %4/,  $/ "
" # 
 '% .
8"$
%#  "   , 
 ) 
'  $%" 
,  
/ $%

 -  #"   8
" %4. 6"', 

)# ) "
"  101 $

%. ',  "
/ "  
  " "  ##
  "/& )4. 8""/ 
/ $%"
 
   # 
.

jest autentyczny zarwno pod wzgldem treci, jak i jzyka, nieprzetworzony dla potrzeb
szkolnych;
pokazuje prawdziwego czowieka barda
zdjtego z piedestau, wtpicego, poszukujcego, buntujcego si, cierpicego; std zapewne
bierze si atwo, z jak si z nim utosamiamy;
dotyczy czowieka, ktry odegra istotn rol
w literaturze, teatrze; ktry deprecjonowa system komunistyczny i porednio wpyn na jego
obalenie;
porusza tak jak i sama twrczo Wysockiego
kwestie uniwersalne: mio, nienawi, wiara,
wolno, odpowiedzialno;
istotny czynnik motywujcy stanowi temat
Polski i Polakw;
jest wnikliwy (na miar moliwoci percepcyjnych uczniw), daje moliwoci analizowania, dywagacji, wyraania sdw;
doskonali umiejtno rozumienia tekstu ze
suchu, pisania (sporzdzania notatek) i wreszcie mwienia;
po takim wprowadzeniu modzie, ktra czuje,
e jest traktowana jak powany partner w dyskusji, chce i jest w stanie gboko i wnikliwie
analizowa wiersze Wodzimierza Wysockiego.
Oto przykad wykorzystania tekstu literackiego na lekcji praca z pieni Wysockiego



. W fazie wstpniej moim
celem jest, by uczniowie osuchali si z muzyk,
zapoznali ze sposobem interpetacji utworu, poczuli jego atmosfer i sprbowali zrozumie
przesanie. Zamierzenie swoje realizuj przez
wprowadzenie wiczenia z lukami. Dziel klas
na grupy i rozdaj tekst do uzupenienia. Na
tablicy pojawiaj si najtrudniejsze swka z rosyjskimi objanieniami, na przykad: 

  
 ; -    ,   "5  
, ;     
;   : 
, ; 
  ,
  ,
;     . Modzie, ktra
zapragnie jak najpoprawniej wykona to zadanie, bdzie prosia o wielokrotne odtworzenie
pieni. Odpadnie zatem element znuenia, poza
tym muzyka i sowa utrwal si uczniom. Bdzie
to procentowa na kolejnych zajciach. Zespoy
pracujce dobrze, nagradzam wysokimi ocenami
(jest to jedna z nielicznych okazji, by i uczniowie sabi mieli powd do satysfakcji).

Powysz informacj, ktr zazwyczaj

prezentuj uczniom klas trzecich, naley chyba
uzna za do obszern i jzykowo trudn.
W moim jednak odczuciu stopie zainteresowania tematem i w konsekwencji przedmiotem
oraz poziom zaangaowania i motywacji
uczniw po jego zaprezentowaniu odczuwalnie
wzrasta. Ponadto tekst:

125

'  "  0 
  1! 0
 
0...


 
" $
% -
 0,  
 
0
7 / # /0 0, '0...
- #  "  
0, 
"0, 
0  $"% 
:
 0,

 0!
 ", , 
"!
% 0  "&/ "!
+ -    "


"% 
    ",      .
7 /  0,
'  "  0 
  1! 0
 
0...

Nastpnie proponuj podjcie prby

dokonania tumaczenia. Uczniowie bardziej zaawansowani mog poprzesta tylko na zapoznaniu si z tumaczeniem dokonanym przez
profesjonalist. Udzielajc odpowiedzi na pytania, podsumowujemy nasze spostrzeenia. 
% # $1  %%
"
 
'  0  )?
 -& 

"%? * /
$/ $
1'   "
/

/?     "%  %?
;" "  0?   '
 / $/ 
? G " %,
   (%  '


"%# /? Dopuszczam kad
odpowied na pytania zwizane z interpretacj
wiersza. Poprawiam tylko nieprawidowo
brzmice konstrukcje jzykowe, szczeglnie
wtedy, gdy bd uniemoliwia zrozumienie
osoby wypowiadajcej si. Natomiast kade
skojarzenie, ktre powstaje w gowie ucznia,
zasuguje na uwag. Ucze moe usysze ode
mnie: ,,To ciekawe, e o tym pomylae, lecz
w adnym wypadku nie: ,,Nie zgadzam si
z tob. Gdzie ty to wyczytae?. Ucze omieszany nie zechce si ju wczy do dyskusji, za
ucze potraktowany przyjanie jest w stanie
skorygowa swoje wczeniejsze sdy.
Na zakoczenie proponuj wczeniej zapowiedziane tumaczenie opowiadania Iwana
Turgieniewa ,,Wrbel, dokonane przez uczennic klasy czwartej Dorot Czaplisk.

* '  ' &/ 
 !

 ",
  '# ' "  "  

, 
%  & 
 "%/ 
/, 
,
 , 
" 
 "
0!
 ", ,  "!
+     ".
+ -    "


"% 
    ",      .
7 /  0,
'  "  0 
  1! 0
 
0...
(%  ":    5  $%
 /, 
   "% 0  "%
"?!
" ) ""  &!"' 

%/,
" ' 
 ', $  " 
$%
 ?!

Wrbel
Iwan Turgieniew
Wracaem z polowania ogrodow alej.
Przede mn bieg pies. Nagle zwolni kroku
i zacz si skrada najwyraniej przed sob
wyczu zwierzyn. Spojrzaem w d alei i ujrzaem modego wrbla z tawym dziobem i puchem na gowie. Zerwa si taki wiatr, e leciutki ptak wypad z gniazda i lea nieruchomo,
bezradnie rozoywszy swoje skrzyda. Mj pies
powoli zblia si do niego, ale wtem z pobliskiego drzewa stary, czarny na piersi wrbel jak
kamie upad przed samym jego pyskiem
i z rozpaczliwym aosnym piskiem skoczy dwa

 ", ,  "!

"'0    "!

+ -    "


"%...
"    ",  #' $%   !
7 /  0,

126

" 
$'  "/ " "0

 #  ". 8  "   

    ", $ 1

 %
  
%"%&. (' $
"
$""  ,  

 $" 
 
%/ 
"%/

$/  " 
 / ! 
/  
 '% 
%"
 
 
" $/ . 8 $
"'
 ,  "" $0 ! 1...
+ !  " " 
 " 
, " #
 ,  
", 

" $0!
 
% 1 " $%"  ' $!  !- 
    / %/, $/ ... *", " ", $
"
 . (/ 9

"',
 '"'... ,  
" ) ".
7  &"    "',
$"'. ;,  /. 7 $""

 / "/ 
/ 4/,

 "0$% ! 
%.
@0$, " ', " 

 
# 
. 9" 0, "
"0$0 
'  ' .

razy w kierunku zbatej paszczy. Stary wrbel

rzuci si na ratunek swoj kruch postaci
zasoni dzieci... Ale cae jego malutkie ciao
drao z przeraenia, gosik ochryp umiera,
powica siebie!
Jakim ogromnym potworem musia wydawa si mu pies! A jednak nie mg usiedzie
na swojej wysokiej, bezpiecznej gazi... Jaka
sia, silniejsza od jego woli, wypchna go stamtd. Mj Trezor zatrzyma si, cofn... Widocznie i on poczu t si. Przywoaem psa i oddaliem si, odczuwajc peen czci podziw. Tak,
nie miejcie si. Byem peen podziwu dla tego
malekiego ptaka-bohatera i dla jego miosnego porywu.
Mio, pomylaem, jest silniejsza od
mierci, od strachu przed mierci. Tylko na
niej, tylko na mioci oparte jest ycie.




 # 
7 
1"'  #%  &!" 
"" . *$ $"  
 '.

  &"  &  "

',  
 $0 .
7

" " ""  "

(grudzie 1998)

Iwona Gabrysiak1)
Ostrw Wielkopolski

Analiza filmu na podstawie Pianisty Romana Polaskiego

Wstp

Dlaczego zainteresowaam si analiz filmu?

Istnieje szereg argumentw metodologicznych i psychologicznych, jakimi si kierowaam. Oto niektre z nich:
Filmy fabularne stanowi atwo dostpne
rdo autentycznego materiau jzykowego
(leksyka, funkcje jzykowe), uywanego
w realistycznym kontekcie.
Warto filmu jako metody nauczania jzyka
obcego tkwi w jego atrakcyjnoci. Film jest
1)

powszechn rozrywk, jakiej poddaj si

modzi ludzie w czasie wolnym. Std wprowadzenie analizy filmu do klasy wpywa stymulujco i motywujco na uczniw.
Ogldajc i analizujc film w jego oryginalnym jzyku uczniowie rozwijaj podstawowe
sprawnoci jzykowe, takie jak suchanie ze
zrozumieniem i mwienie, czytanie, pisanie
tekstw uytkowych.
Film popularna forma rozrywki naley do
obowizkowych treci tematycznych do opracowania przez uczniw na egzamin maturalny w czci rozmowa na podstawie materiau

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w I Liceum Oglnoksztaccym im. ks. J. Kompay i W. Lipskiego
w Ostrowie Wielkopolskim.

127

stymulujcego. Analiza gatunku filmowego,

treci filmu, procesu produkcji filmu poszerza kompetencj ucznia w tej sferze,
Analiza filmu wspiera kreatywno uczniw.
Film jest doskonaym impulsem do dyskusji.

z punktw analizy treci filmu dodatkowo

umieciam pytanie: Jaka, twoim, zdaniem bya
najmieszniejsza scena w filmie? Pytanie, to
w dalszej czci stao si pretekstem do dyskusji
i wycignicia wnioskw na godzinie wychowawczej. O wynikach teje dyskusji mona by
napisa odrbny artyku.

Dlaczego wybraam Pianist Romana Polaskiego?

Ze wzgldu na aktualno. Film jest znany,
bliski polskiej kulturze, dyskusyjny. Wszyscy
uczniowie klas, w ktrych przeprowadziam zaproponowane lekcje obejrzeli ten film w kinie.
Wtek Pianisty jest doskonaym pretekstem
do wymiany myli, pogldw, refleksji i dyskusji.
Film jest oparty na ksice Wadysawa Szpilmana pod tym samym tytuem, std zajcia
mona poszerzy i wzbogaci o analiz ksiki.
Bardzo czstym tematem eseju dyskursywnego
na egzaminach jzykowych jest porwnanie
ksiki z jej adaptacj filmow.
Interesujca i kontrowersyjna posta Romana Polaskiego polskiego reysera wzbudza
zainteresowanie wrd modziey.
Film ma bogat ciek dwikow. Motyw
muzyczny moe by rwnie wykorzystany na
lekcji i sta si pretekstem do rozmowy.
Istnieje jeszcze jeden powd, dla ktrego
wybraam ten film. W klasie, w ktrej przeprowadziam opisane lekcje jestem nie tylko
nauczycielk jzyka angielskiego lecz rwnie
wychowawc. W trakcie projekcji filmu w kinie,
w ktrej uczestniczyam jako opiekun i widz,
obserwowaam reakcje uczniw na poszczeglne sceny w filmie. W wikszoci byy to reakcje
poprawne, stosowne, w moim przekonaniu do
tych, jakie reyser zamierza wywoa u potencjalnych odbiorcw. Aczkolwiek jedna ze scen
w filmie, a mianowicie ta, w ktrej gwnym
symbolem godu i wyczerpania staa si puszka
ogrkw konserwowych wywoaa lawin miechu. W zwizku z tym postanowiam porozmawia o tym z klas i zmusi moich podopiecznych do refleksji nad tego typu reakcj.
Pomylaam, e mona to zrobi inaczej, na
przykad analizujc film na lekcji jzyka angielskiego. Bd co bd, czyme jest nauka jzyka
obcego obecnie, jeli nie poszerzaniem kompetencji w rnych sferach. Motyw cieek midzyprzedmiotowych nie jest obcy adnemu anglicie lub germanicie od lat. Std w jednym

Lekcja 1 i 2 Analiza treci

filmu cz 1

Faza wdroeniowa (10 min):

1. Gatunek filmowy. wiczeniami wprowadzajcymi s rozmowy na temat gatunku
filmowego. Uczniowie dostaj powielony tekst:

Film Genre
A Starting Point: Find out how much you already know.
1) A genre is formed when a type of film or book (for
example) has certain elements that become essential
to that type of film or book. You may be familiar with
these film genres.:

For each of these genres draw a spider diagram in

your books. Then write down the different elements
you expect to find in films of this genre.
E.G:

2) Find five to ten films that fit into each genre. Write
them in a chart like this:
HORROR

SCIENCE
ROMANCE CHILDRENS COMEDY
FICTION

Scream Bladerunner

Titanic

Tigger Movie

Dum and
Dumber

3) There are typical story lines for each genre.

Although every film is different, film makers tend to
include elements that the audience expects so the
audience is not let down by the film. Write down
what you expect to happen in the different film
genres. Let your film knowledge come out, dont
worry about getting the answers right, just have fun
thinking about what might happen in these films. Try
to get ten story lines for each film type.
E.G: Horror: Teenagers go to isolated house
Science Fiction: Another world is destroyed by
evil aliens.

128

Romance: Ugly girl is transformed into a beauty

by taking off her glasses!
Childrens: Orphan child is sad and longs to
find somewhere to belong.
Comedy: Bags get swapped and vicar finds
something embarrassing in his bag.

6. Podsumowaniem jest podanie najciekawszego aspektu zaj. S to lune wypowiedzi ustne (10 min).

4) What is your favourite film? Write a review explaining what the film is about and why you like it.
5) Think about how a film is made. E.g: Actors,
camera angles. Draw up a list of at least TWENTY
things you would need if you wanted to make a film
from scratch.

rdo: http:www.teachit.co.uk

2. Na jego podstawie w grupach rozmawiaj o tym jaki gatunek filmowy jest ich
ulubionym i dlaczego?

Po nich jest wymiana pogldw w zespole.

Na tablicy jest spis przymiotnikw okrelajcych film podanych przez uczniw, np. drastic, intriguing, lifelike, shoking, scary, frightening, interesting... (10 min).

Praca domowa: napisa notatk (mini recenzj) do kolegi, w ktrej bdzie przedstawiona opinia na temat Pianisty. Materiaami do
wykorzystania s: krtka recenzja i wyraenia

Recenzja:
Date: 8 September 2002
Summary: Brilliant portrayal of the Holocaust!
The Pianist is the story of Wladyslaw Szpillman, a Jewish pianist who lived with his family in
Warsaw.When the Germans took over Warsaw, they
started to build the Ghetto.All the Jewish people were
placed there-among them Szpillman and his family.
His will of life is the main concept of the film.
Directed with flair and skill by Roman Polanski (,,Rosemarys Baby, ,,The Tenant, ,,Chinatown). The
Pianist is based on a true story Wladyslaw Szpillman is an authentic character! The film is well-made
and excellently played Adrien Brody shines as
a Szpillman. I think that this is the role of his life!
There are a lot of emotions, some scenes like the
picture of completely destroyed Warsaw are truly
heart-breaking. The atmosphere of Warsaw during
the Second World War is well-captured and believable the viewer almost feels that he is there! 10 out of
10-along with The Schindlers List (1993) this is
possibly the most realistic portrayal of the Holocaust
ever made!

rdo: http:www.movies.yahoo.com

Nastpnie zaczynamy analiz treci filmu

Pianista Romana Polaskiego:

3. Przypominam fragmentu filmu w formie projekcji na wideo (10 minut). Wybraam

scen z oficerem niemieckim i puszk ogrkw
konserwowych.
4. Uczniowie odpowiadaj na pytania
dotyczce treci filmu:
Kto wystpuje w filmie? Gdzie? Co robi?
praca indywidualna (5 min)
Co si wydarzyo? Jaka jest kolejno zdarze?
praca w grupach 4-osobowych (10 min).
Wymiana informacji w zespole (10 min)
5. Nastpnie pracuj indywidualnie.
Przygotowuj si do wypowiedzi: Jak oceniam
Pianist? (15 min) Maj podane pytania pomocnicze:
1. Co sdzisz o filmie (maj przygotowa 30
sw w jzyku polskim)?
2. Jaki przymiotnik najlepiej, twoim zdaniem,
podsumowuje film?
3. Kto w filmie jest najbardziej pozytywn postaci? Dlaczego?
4. Kto w filmie jest najbardziej negatywn postaci? Dlaczego?
5. Jakie jest najbardziej drastyczne ujcie filmu?
6. Co czue w trakcie ogldania filmu?
7. Co ci si spodobao najbardziej?
8. Jaka scena z filmu utkwia ci w pamici
najbardziej? Dlaczego?
9. Jaki problem zosta poruszony w filmie?
Porwnanie ich odpowiedzi to dialogi w parach (10 min).

Excerpts from two reviews of the same film

an absorbing film a fascinating insight into
a well thought-out plot brillian acting superb
photography delicate direction by many dazzling moments a powerful climax thoroughly
enjoyable totally satisfying a memorable film
an exceptionally tedious film an excessively slow
and boring look at life in a chaotic story-line
exceedingly poor performance by awful, amateurish camerawork under the heavy-handed direction of embarrassingly weak script horribly
unnatural dialogue an anti-climax an ending
that was ludicrous absurd laughable ridiculous totally nonsensical dreadfully disappointing a waste of time absolutely worthless
pointless stupid

rdo: Wellman Guy, (1989),
The Heinemann English Wordbuilder, Heinemann

129

adrenoleukodystrophy (ALD). This illness attacks the

brain by stripping nerves of the insulating fatty tissue
that protects them.
Benefits: Merely watching this film is a hard-hitting
life experience. It teaches courage, persistence and
that sometimes motivated people can achieve the
impossible. It also shows that the handicapped are
real people with feelings and intelligence. The film
explores some of the problems in getting society to
take note of and to address extremely rare diseases.
This is an emotion picture that speaks to the
intelligent heart of the viewer. It is likely to add
significant memories to the fund of experience used
by each of us to understand our universe and to
determine our future actions.

Przygotowanie do obrony swoich argumentw to rwnie praca domowa. W wyraaniu opinii oraz argumentacji naley posuy si
okreleniami z tabeli:
In my opinion
In my opinion, as for me, I believe, I have to
disagree, but dont you agree that..?, yes, but Im
sure youd agree that..., Whats your position
on...?, Personally I think that, It seems to me that...,
From my point of view..., If you ask me..., Id
probably disagree on that, I think thats probably
right, Thats about right, I think, Sure! Thats exactly
what I think of that, True, but..., I see what you
mean but..., Yes, but on the other hand..., Im
afraid I disagree..., well, thats an interesting point,
another thing is that, alternatively, Let me put it this
way..., What do you think?, Do you agree with
me?, Do you share my opinion?...

Possible Problems: SERIOUS. There are heartrending scenes showing Lorenzos increasing disability
and his coughing fits in which, unable to swallow, he
chokes on his own saliva. The film may upset sensitive
children. It is a good idea to tell children as they
watch this movie that it is a true story and that
Lorenzo, in the end, survives, although he is still
seriously handicapped.
Selected Awards: 1993 Academy Awards Nominations: Best Actress (Sarandon); Best Screenplay; 1993
Golden Globe Awards Nominations: Best Actress (Sarandon).

rdo: Ratajczak Piotr, Harvey-Smith Neil (1998),

Sownik konwersacyjny jzyka angielskiego, Zielona Gra:
Wydawnictwo KANION
Sikorzyska Anna, Mrozowska Hanna, Misztal Mariusz
(2001), Nowa Matura z jzyka angielskiego. Repetytorium,
Longman.

Lekcja 3 i 4 Analiza filmu

informacje o filmie, recenzja.
Cz 2

Featured Actors: Nick Nolte, Susan Sarandon, Peter

Ustinov, Zack OMalley Greenberg
Director: George Miller.

rdo: http://www.teachwiththemovies.org/
guides/lorenzos-oil.html

1. Zaczynamy od przedstawienia przygotowanych w domu opinii (7 min).

2. W parach prowadzimy rozmowy
(wymian pogldw) na podstawie przygotowanego materiau. W dyskusji s stosowane
okrelenia wyraajce opini, zgod, niezgod,
czciow zgod oraz wyraenia uyte w celu
podtrzymywania konwersacji z powyszej tabeli
(10 min).
3. Nastpnie w grupie czytamy analiz
filmu Lorenzos Oil. Zwracamy uwag na form
i sownictwo:

4. W podobny sposb analizujemy film

Polaskiego w grupach 4-osobowych. Schemat
jest przedstawiony na plakatach i uczniowie maj
podany zakres sownictwa zwizanego z filmem:
Film vocabulary
screen adaptation adaptacja filmowa
supporting actor aktor drugoplanowy
black comedy czarny humor
sound effectspecial effects
screening ekranizacja
low-budget film film zrobiony tanim kosztem
box-office kasa kinowa
film ratings klasyfikacja filmw
concession licencja
music score muzyka do filmu
tension napicie
cast obsada
cameraman operator kamery
continuous performances caodzienne projekcje
motionpicture business przemys filmowy
screenplay scenariusz
out-door scenes sceny na otwartym terenie

Lorenzos Oil
Subjects: Medicine and Psychiatry;
Character Development: Illness, Disabilities; Marriage;
Families in Crisis; Parenting; Sisters.
Ethical Emphasis: Responsibility and Caring.
SELECTING THE MOVIE
Age: 13+; Rated PG 13 (for childs life threatening
ordeal); Drama; 1993; 135 minutes; Color;
Description: This is the true story of Lorenzo Odone,
his parents, and their fight against a terrible disease,

130

Based Upon: The autobiography of the same title by

Polish composer Wladyslaw Szpilman, first published
in Poland in 1946. Roman Polanski also escaped the
Nazis as a child in Poland (though his mother did
not, dying in Auschwitz). Mr. Szpilman just died
recently, on July 6th, 2000. The original title of the
book, in Polish, was Death of a City.
Filming: Studio Babelsberg Berlin, in Warsaw
Genre: Biography, Drama, Historical, Jewish, Musical
Musicscore: Wojciech Kilar; Fryderyk Chopin

staging realizacja
writing tekst scenariusz
shots zdjcia
close up shots zdjcia na planie bliskim
trailer zwiastun filmu
na planie on location
starring role rola gwa
tear-gripper wyciskacz ez
gripping wywierajcy wraenie
to screen filmowa
to shoot robi zdjcia
PG parental guidance required
U suitable for any age
R restricted
tagline a famous saying from the movie
runtime czas trwania filmu
genre gatunek
plot overview zarys wtku
your rating twoja ocean

9. Czytamy ze zrozumieniem ,,Recenzj filmow.

FILM REVIEW
Lately I have watched a very gripping, breathtaking and even moving screen version entitled, LORD
OF THE RINS FELLOWSHIP OF THE RIN6? It was
made on the basis of my favorite novel written by
J.J.R.Tolkien, which belongs to the mastery pieces of
science-fiction literature.
The movie tells a story of a quest of a group
of different characters that have a mission to fulfill.
During they journey they must confront many evil
creatures. They want to free their land, so called
Middle Earth, from the Lord of Darkness Sauron.
In my opinion, the director Peter Jackson
managed to translate the world of letters into the
world of pictures. First of all, due to a modern
technology of computer animation, the world shown
in the film seems to be realistic. Moreover, the majority of Tolkiens fans matched with their imagination
of Middle Earth. Another factor which made the film
such a good adaptation are picturesque landscapes
monumental, fascinating, threatening and sometimes rural. Monumental images of strong holds-Barad-dur, Isengard, Rivendell and giant mine Moria
made also a great impression on me and the other
spectacors.
Talking about Tolkiens world you cannot forget about the myriad of vivid creatures! Their designer-Richard Taylor is also very well-known.
Above all, Tolkiens fans shouldnt complain
about the linguistic details of the movie. His own
invented language of elves was presented in the film
as well.
Generally speaking, the movie met my expectations by all means and it is, in my humble opinion,
the best book adaptation I have ever seen!

rdo: Sownictwo na podstawie o tekst Stanton Alan,

Stephen Mary (2001) Longman, Fast track to FCE, oraz
materia jzykowy na stronach internetowych:
http://www.thepianist-themovie.com/pianist.htm
http://movies.go.com/movies/P/pianistthe2001/
http://www.realgoodmovies.com/pianist.php

5. Przedstawiamy i wsplnie omawiamy

prace.
6. Omawiamy w grupach 4-osobowych
nastpujce informacje dotyczce filmu Polaskiego: data i miejsce wiatowej premiery, data
wejcia filmu na ekrany, nagrody, klasyfikacja
filmu /R,U,PG/, obsada (gwne/ drugoplanowe
role), reyseria, scenariusz, film na podstawie..., miejsce akcji, miejsce krcenia filmu,
gatunek/gatunki, muzyka.
7. Porwnujemy i ustalamy poprawne
odpowiedzi w zespole.
8. Zapisujemy powysze informacji
w formie pisemnego omwienia filmu. Jest to
praca indywidualna:
The Pianist
Release Date: December 27th, 2002 (LANY)
World Premiere: May, 2002, Cannes Film Festival,
in competition
Awards: Palme dOr, 2002 Cannes Film Festival
Rating: R (for violence and brief strong language)
Cast: Adrien Brody (Wladyslaw Szpilman), Thomas
Kretschmann, Emilia Fox, Maureen Lipman, Jessica
Kate Meyer, Valentine Pelka; other cast.
Director: Roman Polanski (Chinatown, The Ninth
Gate, Rosemarys Baby, Frantic, Death and the Maiden)
Screenwriter: Ronald Harwood; Roman Polanski (cowriter of many of his films)

rdo: Project Work: The Arts. Dariusz Krakus (ucze

klasy maturalnej), rok szkolny 20022003

Wyodrbniamy w niej poszczeglne komponenty a nastpnie wykonujemy wiczenie polegajce na dopasowywaniu:

131

Opis akcji...

charakterystyka gwnych opis ta akcji...

postaci...

Charakterystyka
postaci...

ocena gry gwnych

aktorw...

oglna ocena filmu

rekomendacja lub
negacja...

Okrelenie kiedy autor

widzia film...

ocena pracy reysera...

lista przymiotnikw
opisowych...

Efekty specjalnewalory porwnanie filmu

artystyczne...
z innymi...

lista sw zwizanych
z filmem...

rdo: na podstawie: A. Sikorzyska, H. Mrozowska, M. Misztal, Nowe matury

z jzyka angielskiego. Repetytorium.

10. Podsumowujemy przerobiony materia.

Praca domowa: to napisanie recenzji do

gazetki szkolnej niedawno obejrzanego filmu,
w ktrej bd przedstawione wszystkie informacje dotyczce filmu wraz z opini autora.
Oceniamy w skali 1-6 (1-koszmar 6-arcydzieo. Najlepsze recenzje bd opublikowane w gazecie szkolnej lub na stronie internetowej.
Praca dodatkowa to tumaczenie autentycznej recenzji filmu napisanej w jzyku angielskim na jzyk polski ilub napisanej w jzyku
polskim na jzyk angielski:

odwouje si w nim do swoich

wspomnie z dziecistwa. W rodzinn sag i pocztkw XX wieku wpisa opowie o dojrzewaniu, rozpraw na temat poszukiwania Boga i sensu ycia, a wreszcie pochwa radoci ycia. Pikne, poetyckie kino, ktre nigdy
si nie zestarzeje.
SzwecjaRFNFrancja 1982. Re.:
Ingmar Bergman. Wyk.: Bertil Guve, Eva Froling, Gunn Wallgren.

rdo: Film, stycze (01) 2003.

Lekcja 5
Produkcja filmu jak to dziaa?
praca
z tekstem

Faza
wdroeniowa:
1. Opisujemy
w zespole ilustracje
przedstawiajce rne
filmy.

Tue 1 Mon 7 Jun Orlando (PG)

Dir: Sally Potter (UK 1992 93mins) With: Tilda Swinton, Billy Zane, Lothaire Bluteau
This acclaimed adaptation of Virginia Woolfs novel is
a sumptuous and dream-like pageant, full of good
humour and humanity. Orlando, (Tilda Swinton), appears first as a young man favoured by Queen Elizabeth I (Quentin Crisp) who rewards him with the
deeds of the ancestral house. He progresses down the
ages, awaking one day as a woman and finding she is
unable to own property. Continuing as a woman
through the centuries Orlando gains a sense of independence and maturity. Orlando bursts onto the
screen in a blaze of glory Screen International. Magnificent, brilliantly original. Do not, on any account,
miss Orlando Time Out.

rdo: Cineamc Cinema guide,
June, July 1993, Birmingham.

Fanny i Aleksander ******

,,Przywileje dziecistwa: porusza si bez przeszkd
midzy magi i owsiank, midzy bezgranicznym
strachem i galopujc radoci. Tak Bergman okreli przesanie filmu ,,Fanny i Aleksander, jednego
z najbardziej osobistych w jego twrczoci. Bergman

132

2. Pobienie przegldamy tekst, nagwki. Zapoznajemy si z treci wiczenia 2 praca samodzielna

wiczenie 2 Exercise 2
You are going to read an article about how a film is made. Choose the most suitable heading from the
list A-H for each part (1-6) of the article. There is one extra heading that you do not need to use.
There is an example at the beginning (0).
A
B
C
D

Building a team
Finding the money
Achieving a success
Its a business

E The people behind the scenes

F Preparint to film
G The first step

How are films made and where does the money come from?
Heres what happens.
O..H..
Whether it is a documentary or
a work of fiction, the filmmaker
must have a clear of what the
film is trying to say and ho the
audience might be. In the case of
short films by first-time directors,
this is cost inevitably a television
audience. Film-making is an extremely expensive business. Even
a short film of 1015 minutes can cost 35,00080,000 to
make. A low budget featurelength film can cost than 0.5
million. Therefore, the film-maker must be sure that the theme
of the film will attract an audience.
1
Unlike the Hollywood system,
where a studio or producer commissions the writer, low-budget

films in Britain begin with a script,

which is like a play written specially for the cinema, Various organizations look at this and consider whether to provide funding, Screenplay writing is an art
and there are courses all over
Britain for people who want I learn to do it.
2
Film-making is a co-operative
process that 25 often involves
hundreds of people. Unlike a novel or a painting, one person
cannot really take the credit for
a finished film, although the director and leading actors often get
most of the media attention. 30
A film-maker has to show that he
or she is able to put together
a crew of technicians and actors
and find sets and locations.

4
There are several organisations
which provide financial support
for young directors. The British
Film Institute gives funding of up
to 35,000 for short films by 45
first-time directors. The BBC and
Channel 4 each have over
400,000 to spend on encouraging independent film-making.

praca samodzielna). W zespole porwnujemy

i omawiamy poprawne odpowiedzi.
6. Staramy sobie radzi z nowymi wyrazami:
odgadujemy znaczenia podkrelonych sw
z kontekstu,
okrelamy znaczenia na podstawie dopasowywania sw z tekstu z ich polskim tumaczeniem ( wiczenie 3).
7. Odnajdujemy nazwy zawodw zwizanych z przemysem filmowym. Tworzymy
krtkie definicje (wiczenie 4).

3. W parach formuujemy pytania, na

ktre bdzie si mona spodziewa odpowiedzi
w tekcie.

3
Even on a low-budget film, a lot
of money is involved and directors usually form their 35 own
company. Some people choose
to set themselves up as a charity
if they are catering for a specialist
audience or allowing the local
community access to their equipment. The advantage is that they
Dont have to pay tax to the government.

Praca nad tekstem:

4. Czytanie tekstu w celu:

odnalezienia odpowiedzi na zadane wczeniej pytania (wiczenie otwarte),
wykonanie zadania PrawdaFasz (wiczenie 1)
5. Dokadne czytamy tekstu w celu
przyporzdkowania odpowiednich nagwkw
(podtytuw) do paragrafw w tekcie oraz eliminowania niepasujcego zwrotu (wiczenie 2

rdo: Stanton Alan, Stephen Mary (2001),

Fast track to FCE, Longman

133

owo. Pooyam nacisk na sownictwo prbujc

jednoczenie pokaza, jak mona je wykorzysta w rnych sytuacjach i kontekstach jzykowych. wiadomie wybraam jeden film midzy
innymi po to, aeby sta si niejako punktem
zaczepienia w pamici uczniw. Opisane zajcia przeprowadziam wrd uczniw klas szkoy
redniej oraz studentw wyszej uczelni.
W wikszoci uczniowie wyrazili si pozytywnie
o zajciach, a w przeprowadzonej przeze mnie
ewaluacji zaj do podstawowych zalet naleay: atrakcyjno tematu oraz wyczerpujca ilo
materiau jzykowego.
Warunkiem najlepszych efektw i spenienia wszystkich zaoonych celw jest przynajmniej
redniozaawansowany
poziom
uczniw, chocia mona uproci dany materia
jzykowy dostosowujc go do suchaczy o niszym poziomie zaawansowania.
Modzi ludzie lubi oglda i rozmawia
na temat filmw. Temat bliski zainteresowa
ucznia zawsze by i jest gwarantem sukcesu.
Dlaczego nie wykorzysta tego w klasie?

Komentarz

wiczenia dodatkowe

8. Identyfikacja uczniw z jednym z zawodw. Krtkie, sowne uzasadnienie. (wiczenie 5 praca samodzielna).
9. Krtkie streszczenie ustne wybranego
fragmentu z tekstu (wiczenie 6 praca samodzielna).
10. Powtrzenie treci caego tekstu
odpowiedzi na pytania nauczyciela.

Praca domowa to wiczenie 7: Presentational devices in film.

Zdaj sobie spraw, e pomys analizy

filmu na lekcji jzyka angielskiego nie jest nowatorski. Wielokrotnie nauczyciele jzyka obcego wykorzystuj motywy zaczerpnite z rnych
filmw anglojzycznych w dyskusji, opowiadaniach, recenzji. Moim celem byo stworzenie
moduu lekcji, w ktrych gatunek filmowy oraz
przemys filmowy zostan omwione szczeg-

(kwiecie 2003)

PRZYSALI NAM KSIKI

Stanisaw Szadyko (2003), Poradnik gramatyczny
wspczesnego jzyka rosyjskiego, Warszawa: Poltex.

Ewa Brewiska, Monika Joras, Dorota Obidniak, Elbieta wierczyska (2002), Jzyk niemiecki. PartnerSprache 1, zeszyt wicze. Matura poziom podstawowy
i rozszerzony Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Dorota Obidniak, Ewa Brewiska, Monika Joras, Elbieta wierczyska (2002), Jzyk niemiecki. PartnerSprache 1, poradnik dla nauczyciela. Matura poziom
podstawowy i rozszerzony, Warszawa: Wydawnictwo
Szkolne PWN.
Ewa Brewiska, Monika Joras, Dorota Obidniak, Elbieta wierczyska (2003), Jzyk niemiecki. PartnerSprache 1, podrcznik. Matura poziom podstawowy
i rozszerzony Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Adam Krasicki (2002), Przewodnik dla maturzysty.
Jzyk niemiecki. Nowa Matura, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN (+1 CD).
Roland Dittrich, Barbara Kujawa, Magorzata Multaska (2003), Profi 1, Jzyk niemiecki, podrcznik, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Urszula Lipczyska, Krystyna uniewska, Magdalena
Piotrowska, Janina Rozwalka, Urszula Tworek, Zofia
Wsik (2003), einFach gut 2, jzyk niemiecki dla licew
profilowanych i technikw, podrcznik, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

WYDAWNICTWO WIEDZA POWSZECHNA

Jan Chodera, Stefan Kubica, Andrzej Bzdga (2003
wyd. XVIII), Podrczny sownik niemiecko-polski, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Stanisaw Domagalski, Natalia Celer (2003), Sownik
biznesu rosyjsko-polski, polsko-rosyjski, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Stanisaw Soja, Celeste Zawadzka, Zbigniew Zawadzki (2003 wyd.XVI), May sownik wosko-polski, polsko-woski, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Andrzej Kopczyski, Zofia Jancewicz (2003 wyd.
VI), English at Home, Samouczek jzyka angielskiego dla
pocztkujcych, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Stanisaw Kaczmarski (2003 wyd III), Testy z jzyka
angielskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna.

WYDAWNICTWO SZKOLNE PWN

Marta Kozubska, Ewa Krawczyk, Lucyna Zastpio
(2003), der, die, das neu, kurs kontynuacyjny. Podrcznik
do jzyka niemieckiego dla klasy 2 gimnazjum, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN (+ kaseta audio).

134

MATERIAY
PRAKTYCZNE
Elbieta awniczak1)
Pozna

Z teki nauczycielapraktyka ,,Jak uatwi uczniom

nauk zaimkw wzgldnych w jzyku francuskim?
Cest une ville dont les monuments sont admirs par les touristes.
Cest une ville quon peut conseiller de voir, de
visiter.
(Quelle ville est-ce? Cest TORU)

Nauczyciele jzyka francuskiego wiedz

z dowiadczenia, jak trudno uczniom zrozumie
i poprawnie stosowa pronoms relatifs simples
` dont). Proponuj zatem kilka
(qui, que, oeu,
wicze ,,zabawowych typu ,,devinette, ktre
uatrakcyjni nauk i pomog uczniom atwiej
przyswoi to zagadnienie gramatyczne. Oto
przykady:

Cest un meuble ou
u` on met des vee tements.
Cest un meuble qui est fait en bois.
Cest un meuble quon peut installer dans la
chambre a` coucher ou dans le couloir.
Cest un meuble dont la forme est rectangulaire.
(Quest-ce que cest? Cest une armoire)
On peut multiplier les exemples.

1. Assemblez avec qui, que, dont,

et crez dautres devinettes.
Cest un animal ---- vit dans les foree ts tropicales.
---- le cri est perc,ant.
---- on peut voir dans les zoos.
---- ressemble a` lhomme.
Cest une fleur -------------

2. Posez la devinette avec dont et crez

dautres devinettes:
Cest un monument
. . . . . . . . . . la structure est mtallique.
. . . . . . . . . . la hauteur est de 320 m,
. . . . . . . . . . larchitecte est mort en 1923,
. . . . . . . . . . limage est le symbole de Paris.
(quest-ce que cest? La Tour Eiffel)

` joli.
le parfum est trees
est le symbole de lamour.
on offre souvent.
on aime bien.

Apree` s avoir entendu ces deux exemples, les lee` ves

essaient de crer les leurs. Les voilaa` :

3. Je vous propose encore un autre exercice que je trouve tree` s intressant: transformez le
texte en utilisant dont avec un verbe.

Cest une voiture qui ne couu te pas cher.

Cest une voiture dont le nom familier est Maluch
Cest une voiture oe
u` il y a peu de place.
Cest une voiture quon peut voir encore sur les
routes de Pologne.
(Quest-ce que cest? Cest la FIAT 126 P)

Andr est un homme remarquable

qui ree ve dun idal.
Il parle de voyages.
Il soccupe daction sociale.
Il travaille de fac,on originale.

Cest une ville ou

u` est n Nicolas Copernic.
Cest une ville qui est situe au bord de la Vistule.
1)

Autorka jest nauczycielk jzyka francuskiego w Liceum Oglnoksztaccym w. Marii Magdaleny w Poznaniu.

135

pour la fac,on originale dont il travaille,

pour la maniee`re passionnante dont il sexprime,
pour les amis intressants dont il sentoure.

` passionnante.
Il sexprime dune manieere
Il sentoure damis intressants.
Jadmire Andr pour lidal dont il ree ve
pour les voyages dont il parle,
pour laction sociale dont il soccupe,

Je vous souhaite un bon amusement en crant

des devinettes.
(luty 2003)

Olga Drapaa1)
Rzeszw

aciskie kalambury
Dobrym sposobem na urozmaicenie lekcji jzyka aciskiego, a take zada domowych, s kalambury. Uczniowie mog je sami
ukada. Oto kilka przykadw. Naley odgadn sylaby aciskich sw.

Primam clamas, si te vespa pungit,

Secunda est prima dignitatis, qua Tarquinius
Superbus functus est,
Sed adici ei anguis irati crepitum
Ecce membra, quae in duabus capitis partibus
nobis eminent.

Prima lumen, sed aliter,

Secunda duae ultimae litterae elementi
chimici, quod ,,S significatur
Tertiam et quartam si clamas, asino similis fis.
Omnes vitium, quod Romam diruit.

Rozwizanie: Au!, rex, s! = aures;

Prima scribitur ut ea, quae

(in lingua nostra) cum die ,,certat,
Altera est personae secundae pronomen,
Tertia in metu clamatur.
Omnes faciunt nomen animalis, quod nocte
non dormit.

Rozwizanie: lux, sulphur, ia! = luxuria;

Sume mediam nomini sancti,

qui dona fert primam habebis,
Secunda est animal ad cursum natum, sed ,, e
privatum,
Ambae professionem virilem (!) significant.

Rozwizanie: noc, tu, A! = noctua.

(maj 2003)
1)

Rozwizanie: Nicolaus, equus = coquus;

Autorka jest nauczycielk jzyka aciskiego w w IV Liceum Oglnoksztaccym im M. Kopernika w Rzeszowie.

Anna Hassa1)
Jaworzno

Jak rozwija zainteresowania jzykowe uczniw

HALLOWEEN w szkole podstawowej
Zajcia maj charakter interaktywny.
W czasie ich trwania uczniowie gospodarze
imprezy maj okazj uczy kolegw prezentujc
rwnoczenie swoje umiejtnoci jzykowe, teatralne i wokalno-taneczne. Widownia take ak-

Ponisze zajcia mona przygotowa

z uczniami klas IV-VI, a po wprowadzeniu pewnych zmian, rwnie z modszymi dziemi
z klas II-III ktre ucz si jzyka angielskiego od
klasy pierwszej2).
1)
2)

Autorka jest nauczycielk edukacji zintegrowanej i jzyka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 18 w Jaworznie.
Po raz pierwszy przygotowaam je z klas V, gdy uczyam jzyka angielskiego w jednej z chorzowskich szk, a w roku
szkolnym 2002/2003 z klas II w Szkole Podstawowej nr 18 w Jaworznie.

136

How old am I? (A hundred...) Excellent!

Youre great!

tywnie uczestniczya w przedstawieniu rozwijajc sprawno mwienia i rozumienia ze suchu, wzbogacajc sownictwo w jzyku angielskim oraz wiedz o kulturze krajw anglojzycznych.
Aby umoliwi wszystkim uczniom aktywny udzia w tych zajciach przedstawilimy
nasz program a dziewie razy w specjalnie
przygotowanej na t okazj klaso-pracowni, zapraszajc za kadym razem tylko dwa zespoy
klasowe. Autentyczno zwyczajw i atmosfer
obchodw Halloween podkrelay oddziaywujce na wyobrani dzieci charakterystyczne dekoracje wykonane przez uczniw oraz stroje
przygotowane wsplnie z rodzicami.
W przedstawieniu wykorzystaam rymowanki Trick or Treat, Halloween Colors i piosenk Witches, Witches pochodzce z ksiki Carolyn Graham Holiday Jazz Chants.

PROWADZCY
(Wchodzi na scen i staje nieco z boku pozostawiajc
rodek sceny CZAROWNICOM.)

Tak, to wszystko jest prawd. Powinnicie te

wiedzie, e Rosemary przyleciaa do nas wraz
ze swoimi koleankami a ze Stanw Zjednoczonych, aby uczestniczy w Midzynarodowym Zlocie Czarownic ,,ysa Gra2002.
Niestety, nie mwi po polsku, wic w razie
potrzeby bd ich tumaczem. Posuchajcie
i postarajcie si zrozumie, co opowiedz
Wam o obchodach wita Halloween w ich
kraju.
(Po kadej z kwestii CZAROWNIC 2, 3, 4 i 5 w czci 1,
zachca uczniw na widowni do wyraenia wasnymi
sowami, czego dowiedzieli si z tych wypowiedzi,
a w razie potrzeby uzupenia informacje, chwali wypowiadajcych si uczniw itp.)

CZAROWNICA 2
In the USA and Great Britain October the
31 st is called Halloween.
(W Stanach Zjednoczonych Ameryki i Wielkiej
Brytanii 31 padziernika nazywany jest Halloween.)

Halloween scenariusz zaj

Aktorzy: CZAROWNICE i inni przebieracy miedzy innymi DUCHY, MASZKARY,

SZKIELET, CZARNY KOT itp. oraz PROWADZCY (rol PROWADZCEGO i CZAROWNIC dobrze jest przydzieli uczniom swobodnie wypowiadajcym si w jzyku angielskim)
Rekwizyty: odpowiednio przygotowana
dynia Jack-o-lantern, pompony z bibuy w kolorach Halloween, mioty i rdki dla czarownic, instrumenty muzyczne (np. koatka, trjkt,
grzechotka)

CZAROWNICA 3
(Mwic tekst wskazuje na poszczeglnych przebieracw, ktrzy wykonuj charakterystyczne dla nich ruchy, wydaj odgosy.)

You can meet witches, ghosts, monsters,

skeletons, black cats and other creatures that
night.
(Moecie spotka czarownice, duchy, potwory,
szkielety, czarne koty i inne stworzenia tej nocy.)

CZ I

CZAROWNICA 4
Its a time for fun. Dressed up children are
knocking on the door and shouting: Trick or
treat!
(Jest to czas zabawy. Przebrane dzieci pukaj
do drzwi i krzycz: ,, art, albo co dobrego!)

(Przebieracy wpadaj na scen taczc, haasujc i straszc widowni. Na rodek wysuwa si CZAROWNICA
1 i prowadzi rozmow z publicznoci. Przypuszczalne
odpowiedzi widowni w caym scenariuszu s podane
pochy czcionk w nawiasach.)

CZAROWNICA 1
Be quiet my friends! Children are here! (zwra-

PRZEBIERACY

ca si do rozbawionych przebieracw, ktrzy uspokajaj si, rozgldaj dookoa i staj pkolem.)

(Pukaj w drzwi, zbliaj si do publicznoci, wycigaj

rk i woaj:)

Oh, hello boys and girls! (Hello!) How are

you today? (Fine, thank you.)
Im OK., too. Listen to me, now! Im a witch!
(chichocze) Im a hundred years old!
My name is Rosemary! Ill spell it! R-o-s-e-ma-r-y. Repeat, please! (R-o-s-e-m-a-r-y)

Trick or treat! Trick or treat!

I want something good to eat.
Trick or treat! Trick or treat!
Give me something nice and sweet.
Give me candy and apple, too.
And I wont play a trick on you!

137

Black, orange, white, green

These are the colours of Halloween!

CZAROWNICA 4 (kontynuuje)
Be careful! If you dont give them something
sweet they can play a trick on you!
(Jeli nie dasz im czego dobrego, mog ci
spata figla!)

PRZEBIERACY
(Poruszaj si do rytmu wystukiwanego na instrumentach muzycznych i powtarzaj frazy za CZAROWNIC
2 rapujc; podnosz w gr pompony, gdy mowa
o kolorach; wywoywane postaci kaniaj si.)

CZAROWNICA 5
Some people make special Halloween lamps
from pumpkins. The pumpkins are called
Jack-o-lanterns.
(Niektrzy ludzie robi z dy specjalne lampy.
S one nazywane ,,Bdnymi Ognikami.)

Black cat.
Orange pumpkin.
White ghost.
Green-eyed monster.
Black, orange, white, green
These are the colours of Halloween!
Black cats.
Witches hats.
Jack-o-lanterns.
Jack-o-lanterns.
Black, orange, white, green
These are the colours of Halloween!

CZ II
(Caa cz w jzyku angielskim; nie tumaczymy adnych
wypowiedzi na jzyk polski.)

CZAROWNICA 1
Witches, my friends! Its time for magic...!
Lets charm a Jack-o-lantern out of a pumpkin!

CZAROWNICA 2

CZAROWNICE

(Rozdaje uczniom na widowni instrumenty muzyczne,

kolorowe pompony i prowadzi jeszcze raz lub dwukrotnie zabaw zachcajc do wsplnego rapowania.)

Yes, of course! A good idea! We

need a pumpkin! Where is it? (rozgldaj si)
(midzy sob)

CZAROWNICA 1

CZAROWNICA 3
Its time for witches dance, now. Listen to
our song Witches, Witches

(Dostrzega dyni z boku sceny. Cz dyni z wycitymi

otworami jest przykryta serwet tak, e wida jedynie
jej nienaruszon cz.)
I can see it! There! (Podbiega do dyni i przynosi j
ostronie na rodek sceny nie zrzucajc serwety.)

CZAROWNICE
(Wszystkie ustawiaj si na rodku, a nastpnie piewaj i wykonuj taniec czarownic z miotami w rytm
rock and rolla nagranie pochodzi z kasety magnetofonowej do ksiki Holiday Jazz Chants).

CZAROWNICE
(Otaczaj ciasnym krgiem dyni i czaruj rdkami
wymawiajc gono sowa zaklcia. W jego trakcie czarownica stojca z tyu dyskretnie odwraca dyni wyciciami do przodu. Po wypowiedzeniu zaklcia zrywaj
serwet i oczom widowni ukazuje si Jack-o-lantern.)

Witches flying through the air.

Witches, witches everywhere.
Witches here, witches there.
Witches, witches everywhere.

Pumpkin, pumpkin,
Round and fat.
Turn into a lantern
Just like that!

Witches hiding in the dark,

Witches dancing in the park.
Witches here, witches there.
Witches, witches everywhere.

CZAROWNICE
(Zachwycaj si dyni, wkadaj wieczk do rodka
i zapalaj; tacz dookoa dyni.)

Witches flying through the air.

Witches, witches everywhere.
Big black hats on their bright green hair.
Witches, witches everywhere.

Lets put a candle inside! Oh, its beautiful!

CZ III

(Prowadzi rozmow z widowni na temat kolorw

pokazujc pompony w kolorach Halloween.)

Witches here, witches there.

Riding on the broomstick, flying through the air
Witches here, witches there
Witches, witches everywhere.

Do you know this colour? What colour is it?

(White, orange, black, green)
Repeat after me, please:

CZAROWNICA 4
Its the end of our programme! Its time to
say Goodbye!

(Podobnie jak cz 2 wycznie w jzyku angielskim)

CZAROWNICA 2

138

PRZEBIERACY (razem)
Goodbye children! See you next year in
November!
WIDOWNIA
Goodbye witches! Goodbye ghosts! Goodbye
monsters! Goodbye skeletons! Goodbye black
cats itd.

Wcieliam si w rol czarownicy Rosemary i przejam rwnie role w jzyku angielskim nalece
do pozostaych czarownic. W czci I CZAROWNICE 2, 3 i 4 byy moimi tumaczkami, gdy
widownia miaa kopot ze zrozumieniem tekstu
mwionego. W czciach II i III nie wprowadziam adnych zmian; uczniowie wietnie poradzili
sobie z tekstami w jzyku angielskim.

(Wywoane postaci kaniaj si i kolejno schodz ze

sceny.)

Bibliografia

UWAGA: Przygotowujc zajcia z klas II wprowadziam do scenariusza zmiany w czci 1.

Carolyn Graham (1999), Holiday Jazz Chants, OUP.

(maj 2003)

Magorzata Grzelczak, Mirosawa Krajkowska-Macuk, Stefania Kruszewska-Kociuszenko1)

Pozna

,,Lokomotywa po polsku, niemiecku i rosyjsku

4 osoba Dran hngen groe und schwere Wagen, sind alle mit Eisen und Stahl
beschlagen.
5 osoba I peno ludzi w kadym wagonie,
a w jednym krowy, a w drugim konie, a w trzecim siedz same grubasy,
siedz i jedz tuste kiebasy,
6 osoba Und jeder von ihnen ist voll von Leuten. Im ersten sind Khe, und Pferde
im zweiten. Im dritten Mnner, dick
bis zum Platzen, die essen fette Wrste und schmatzen.
1 osoba A czwarty wagon peen bananw,
a w pitym stoi sze fortepianw,
2 osoba Im vierten Bananen (wenn ich nicht
irre!). Im fnften stehen gar sechs
Klaviere.
3 osoba W szstym armata o! jaka wielka!
Pod kadym koem elazna belka!
4 osoba Im sechsten geht eine Kanone auf
Reisen. Ein jedes Rad sttzt ein Balken von Eisen.
5 osoba W sidmym dbowe stoy i szafy,
w smym so, niedwied i dwie
yrafy, w dziewitym same tuczone
winie, w dziesitym kufry, paki
i skrzynie,
6 osoba Im siebenten Tische und Schrnke,
seht her: zwei Giraffen im achten, ein

Oto nasza propozycja maej formy teatralnej na lekcjach jzyka obcego. Wykorzystaymy j podczas dni jzykowych, ktre co roku
obchodzimy w naszej szkole. Przedstawienie
podobao si widzom, wykonawcom i nam nauczycielkom.
1 osoba Stoi na stacji lokomotywa, cika
ogromna i pot z niej spywa: tusta
oliwa
2 osoba Auf der Station steht schwer und hei
die Lokomotive. l tropft aufs Gleis,
das ist ihr Schwei.
3 osoba Stoi i sapie, dyszy i dmucha, ar z rozgrzanego jej brzucha bucha:
4 osoba Steht da und keucht und stt ein
Gepfauch aus. Ihr runder, glhender
Bauch blst Rauch aus.
Wszyscy: BUCH jak gorco! PUH, welche Hitze!
Uch jak gorco! HU, welche Hitze!
PUFF jak gorco! UFF welche Hitze!
UFF jak gorco! PUFF welche Hitze!
1 osoba Ju ledwo sapie, ju ledwo zipie, a jeszcze palacz wgiel w ni sypie.
2 osoba Kann kaum mehr schnaufen, kaum
Atem holen, und immer noch stopft
sie der Heizer mit Kohlen.
3 osoba Wagony do niej podoczepiali wielkie
i cikie, z elaza, stali.
1)

Autorki s nauczycielkami (M. Grzelczak jzyka niemieckiego, M. Krajkowska-Macuk, S. Kruszewska-Kociuszenko

jzyka rosyjskiego) w XVIII Liceum Oglnoksztaccym w Poznaniu.

139

1 osoba

Wszyscy:
2 osoba

Wszyscy:
7 osoba

7 osoba + "
"' , 
"

  1
4 osoba Horcht, da brllt es, pfeift und schrillt
es!
Wszyscy Zischen Spucken Rderzucken,
6 osoba Schlfrig und plump nach der Schildkrten Art beginnt die Maschine auf
Schienen die Fahrt.
Wszyscy Najpierw powoli jak w ociale ruszya maszyna po szynach ospale.
3 osoba Szarpna wagony i cignie z mozoem, i krci si, krci si koo za koem,
2 osoba Sie zerrt an den Wagen und rackert
sich mchtig. Da drehn sich und
drehn sich die Rder bedchtig.
5 osoba I biegu przyspiesza, i gna coraz prdzej, i dudni, i stuka, omoce i pdzi.
4 osoba Sie wird immer schneller, kommt
schlielich ins Laufen, nun drhnt sie
und rennt sie mit Stampfen und
Schnaufen.
Wszyscy Wohin denn? Wohin denn? Wohin
denn? Hinaus!
Wszyscy A dokd? A dokd? A dokd? Na
wprost!

Jumbo, ein Br. Im neunten sind lauter gemstete Schweine, im zehnten

Koffer, Kisten und Schreine.
A tych wagonw jest ze czterdzieci,
sam nie wiem, co si w nich jeszcze
mieci. Lecz choby przyszo tysic atletw i kady zjadby tysic
kotletw, i kady nie wiem jak si
wyta,
to nie udwign, taki to ciar!
Wohl vierzig gibt es von solchen Wagen. Was jeder enthlt, kann ich nicht
sagen. Und kmen tausend Athleten
gegangen, die vorher je tausend Koteletts verschlangen, und jeder plagte
sich, Gott wei wie,
sie schlepten sie nicht. So schwer sind
sie.
narrator (po rosyjsku ; "
 $: (Dama pojawia si i po nadaniu
bagau staje do kolejki 8 osoba)

1 osoba
2 osoba
3 osoba
4 osoba
5 osoba
6 osoba
Wszyscy
7 osoba

1 osoba
2 osoba
3 osoba
4 osoba
5 osoba
6 osoba
Wszyscy
7 osoba

6 osoba
5 osoba
4 osoba
3 osoba
2 osoba
1 osoba
Wszyscy
1 osoba
3 osoba
Wszyscy



'






 "0 $!
%"   4 %

"!%# 4  , 
" $:


'






 "' $!
1   

, 0
 
%%/ . .
"
$:


'






 "' $!
NAGLE gwizd!
NAGLE wist!
Para buch! Koa w ruch!

KOLEJKA zatrzymuje si, pojawia si kolejarz

z plansz z nazw stacji ;+8 (osoba 11)

7 osoba "  4 ;  
'  .    0 $:
Wszyscy (w popochu biegajc po scenie mwi jednoczenie) , , ',

, 
, 

Wszyscy 9
1!
7 osoba  $?
7 osoba 
 ':   "! 
%/ >
&%/ !, /"     $, (wszyscy wkadaj
psa do bagau)

9,  "" '

Wszyscy 
, 
, 
, 

 $%" $.
7 osoba 
 $%" $.
KOLEJKA stoi z powrotem na scenie

Wszyscy NAGLE gwizd! NAGLE wist! PARA

buch KOA w ruch!
KOLEJKA powoli rusza

10 osoba Auf Schienen, auf Schienen, auf

Schienen gradaus! Auf Brcken, durch
Tunnels, durch Felder und Hain, und

140

cz po niemiecku: So ist das, so ist das, so ist

das, so ist das.

eilt sich, und eilt sich, um pnktlich

zu sein.
Wszyscy Po torze, po torze, po torze, przez
most, przez gry, przez tunel, przez
pola, przez las, i spieszy si, spieszy,
by zdy na czas.
6 osoba Sie rattert im Takt und sie klappert
und klopft sich was: So ist das, so ist
das, so ist das, so ist das!
9 osoba do taktu turkoce i puka, i stuka to:
Tak to to, tak to to, tak to to, tak to to.
Osoby z niemieckiej czci: So ist das, so ist das,
so ist das, so ist das!
Osoby z polskiej czci: Tak to to , tak to to, tak
to to, tak to to.
1 osoba Gadko tak, lekko tak toczy si w dal,
jak gdyby to bya pieczka nie stal,
nie cika maszyna, zziajana, zdyszana, lecz fraszka, igraszka, zabawka
blaszana.
2 osoba Mhelos, schwerelos rollt sie durchs
Tal, als wr sie ein Bllchen, nicht
schnaufender Stahl-, als wr die Maschine des jagenden Zugs ein blechernes Spielzeug, ein Spchen, ein Jux.
3 osoba A skde to, jake to, czemu tak gna?
A co to to, co to to, kto to tak pcha, e
pdzi, e wali, e bucha buch, buch?
4 osoba Woher denn, wieso denn, warum
denn die Hast? Wie ist das, was ist
das, wer schiebt all die Last? Wer
macht, da sie rennt mit ,,Puff-puff
und ,,Hu-hu?
6 osoba Der Dampf ists, der heie, der bringt
sie dazu. Der Dampf zieht vom Kessel
durchs Rohr zum Zylinder. Dort treibt
er die Kolben.
5 osoba To para gorca wprawia to w ruch, to
para, co z kota rurami do tokw,
a toki koami ruszaj z dwch bokw.
10 osoba Und immer geschwinder drehn sich
die Rder, von Kolben bewegt, denn
der Dampf stt die Kolben, er
schlgt sie und schlgt.
8 osoba I gnaj i pchaj, i pocig si toczy, bo
para te toki wci toczy i toczy
I koa turkoc i puka, i stuka to:
2 osoba Das Rderwerk rattert, es klappert
und klopft sich was:
Wszyscy rwnoczenie: cz po polsku: Tak to
to, tak to to, tak to to, tak to to.

KOLEJKA zatrzymuje si na peronie. Pojawia si osoba 11

z nazw miejscowoci
7 osoba 6
#"  
 ?
. (pojawia si bagaowy z wzkiem z bagaem
osoba 12)

1 osoba
2 osoba
3 osoba
4 osoba
5 osoba
9 osoba

"1 '4%/ 
!  " $:



'





 (pojawia si 11 osoba i cignie
psa)

Wszyscy   $!

7 osoba *$    
%,
    

8 $ () $/! 
%!

%!
(krzyczy, tupie, zoci si)

*$  / 
%!

7 osoba %
"  , (dama rzuca
walizk)

+/  #"  (odpycha nog ko)


, 
, 


8 osoba 8/ 0 $! (krzyczy)
11 osoba 6", 
! + 4, " $/ 4,
8  "" $:
12 osoba ;, , ', 
,

, 
  "0 $
11 i 12 osoby 8  
' , $
" 
!
Wszyscy KOLEJKA stoi na scenie
*  ' 1
Tak to to, tak to to, tak to to, tak to to
So ist das, so ist das, so ist das, so ist das
KOLEJKA zjeda ze sceny
Wbiega zdyszany pasaer (13 osoba) i woa:

6! 6!
Potem zrezygnowany mwi:
L"%/  #", "
 ) 
 ",

&!", &!"
6 /  &!".
KONIEC
VIEL SPA!
+ 6
 + 6 !
(kwiecie 2002)

141

Beata Kawczyska1)
Bydgoszcz

Jaseka klasyczne pt. ,,Co to za dzieci?2)

August: Dlaczego mam wraenie, e wielcy bogowie Kapitolu z Jowiszem Najlepszym
i Najwikszym na czele, nie poddaj si
probom cesarza? Odczuwam niepokj,
przepenia mnie przeczucie, e wkrtce zdarzy si co niezwykego.

Na swoich lekcjach staram si przyblia

uczniom antyk. Z pewnoci bardzo dobr form nauki jest ta, zawarta w zasadzie aciskiej
delectare docendo tzn. bawi uczc. Doskonale
w realizacji tego celu sprawdza si teatr,
utosamianie si ucznia ze wiatem, ktry ma
przedstawia w danej sztuce.
Oto scenariusz mojej sztuki jaseek klasycznych, ktre kilka lat temu zostay wystawione w Markowicach, przy wielkim w ich przygotowanie zaangaowaniu uczniw Niszego Seminarium Duchowego. Scenariusz ten moe jednak, prcz treci boonarodzeniowych, stanowi, w caoci lub we fragmentach, element
lekcji jzyka polskiego (posta Horacego, Wergiliusza, recytacja ich utworw), filozofii (rozmowa filozofw), historii czy kultury antycznej
(dwr cesarza Augusta, uczta, mag). Jest prb
spojrzenia na narodziny Chrystusa z innej strony.
Scenariusz mam zamiar wykorzysta powtrnie jako element lekcji otwartych dla klas
pierwszych liceum i realizacji cieki midzyprzedmiotowej w gimnazjum, gdzie prowadz
zajcia ,,Kultura antyczna.

Z gry rozlega si haas, sycha gos:

Wykonae dziea wielkie, nabudowae sobie

domw, nasadzie ogrodw i sadw, naszczepie w nich drzew wszelkiego rodzaju.
Zgromadzie sobie srebro i zoto, i majtno krlw i krain.
A gdy si obejrza ku wszystkim dzieom, ktrych dokonay rce twoje, i ku robotom,
nad ktrymi prno si poci, zobaczye
we wszystkim marno i udrczenie myli,
e nic nie trwa pod socem.
August zrywa si, chodzi niespokojnie po komnacie.

August: Kto to mwi? Stra! Pretorianie!

Zjawia si zaufany pretorianin.

Pretorianin: Tak, princepsie?

August: Czy zauwaye moe kogo obcego,
kto mg zakci spokj mej komnaty?
Pretorianin: Nie, Domine. Twe rozkazy, by do
zachodu soca nikt nie mci twego spokoju, byy wyrane.
August: A zatem... mwi zamylony przemawia
mj duch, moje daimonion, o ktrym mwi ju sam mistrz Sokrates. Sprowad mi
Certusa, tego skromnego, badego wrbit.
Wiesz, o kim mwi.

Sena 1

Sceneria paac cesarza Augusta, w widocznym miejscu

tron, z przodu otarzyk bstw rzymskich.
Cesarz stoi skupiony z boku, bierze do rki ofiar (kielich
wina, placek) i podchodzi do otarzyka. Wznosi rce do
gry i mwi dononym gosem:

Pretorianin wychodzi, Cesarz niecierpliwie rozglda si

wok. Wchodzi Certus.

August: Bagam was, bogowie Kapitolu, abycie

powikszali Imperium Rzymskie i chwa ludu
rzymskiego zachowali in perpetuum, byli yczliwi memu domowi, jego Larom i Penatom,
i abycie przyjli askawie ofiar sugi swego,
imperatora i princepsa, cesarza Augusta.

Certus: Laudetur Oktavianus Augustus, Imperator populi Romani. Czym mog Ci suy,
Panie mj?
August: Spjrz w gwiazdy. Pono umiesz wyliczy z ruchu dalekich wiecide dugo
ludzkiego ywota.

Po chwili rozglda si zaniepokojony, odchodzi od otarza

i mruczy do siebie:
1)

2)

Autorka jest nauczycielk jzyka aciskiego w Zespole Szk Oglnoksztaccych nr 5 w Bydgoszczy i w Niszym
Seminarium Duchownym w Markowicach.
W sztuce wykorzystaam teksty w oryginale i przekadzie nastpujcych autorw antycznych: Wergiliusz, IV sielanka
(nazywana czsto mesjask), Horacy, fragmenty znanych pieni, cytat z Pisma witego.

142

Certus: Tak. Uwaam, e czowiek umiejcy rachowa na niebie, potrafi unikn nieszcz, bo z gry wie o ich nadejciu.
Ale dzi... Certus zakrywa doni oczy, mruy je
za wiele blasku rozsiewa ksiyc.

wie Kapitolu (zwraca gow ku kapliczce) wspieraj Twe dobrotliwe rzdy. Oczywicie nie bybym sob, gdybym nie przyprowadzi przyjaci. Oto Quintus Horatius Flaccus. Jego prostota bezwiednie rozbraja najpospniejszych
mdrcw. Jest poet nie tylko dlatego, e
ukada wiersze. Jest w kadym sowie, miechu, gecie tak obnaony jak dziecko. Cudem
go odkryem. Przy pierwszym spotkaniu, na
ktre sprowadzi go nasz poczciwy Wergiliusz, by ledwie ywy ze zdenerwowania,
wyduka z siebie par wersw i...

Po chwili wytonego wpatrywania si w niebo mwi:

Mog odpowiada. Co chcesz wiedzie?

August niecierpliwie: Mw, co widzisz w promieniu mej gwiazdy.
Certus: Widz wiele.
August kadzie mu rk na ramieniu: Nie spiesz si.
Nie powiniene omyli si, gdy wrysz cezarowi.

i tu Horacy niemiao wcza si do rozmowy

Horacy: i... tylko geniusz Mecenasa mg si

dopatrzy w moim bekocie cho krzty talentu.
August: Witaj, mody przyjacielu. Skromny jeste, ale ja od lat zdaj si na etruski nos
Mecenasa w odnajdywaniu talentw. Jestem
mionikiem Muz i, wierzaj mi, mimo i mj
tron pozacany, chtniej z Apollinem wspinabym si na szczyt poetyckiego Parnasu.
Nka mnie dzi niepokj, wrby s niejasne.
Zabaw mnie, Quintusie, rzeknij co o sobie.
Horacy: Nie miaem atwego startu. Jestem synem wyzwoleca, urodzonym w dalekiej
Wenuzji, na poudniu Italii. Czego ja w yciu
nie robiem! Ale przede wszystkim pisaem.
Moj Muz byo ycie we wszystkich jego
przejawach uczty, wino, polityka i mio.
Wreszcie poznaem Mecenasa i tak oto bieda, towarzyszka mego ycia, opucia mnie
na zawsze. A teraz stoj przed samym Cezarem. Bd szczliwy, panie, dedykujc Ci
me carmina.
August: Stanie si zado twej probie.

Wrbita spojrza na Cesarza, jakby widzia go po raz

pierwszy i prdko znw odwrci gow ku niebu. A potem rzek zdumiony:

Certus: Zblia si ku Tobie wielki czas, ale to

nie jest Twj czas. Widz gwiazd na Wschodzie. To ,,regina astrorum. Ale pikna, ale jasna jest ta krlowa gwiazd wszelakich. Owietla drog do krainy Heroda. Tam
zrodzi si krl, ktry w sercach ludzkich
bdzie panowa od morza do morza, od
rzeki a po krace ziemi... Krlowie dary
nie mu bd.
August: A ja, cesarz rzymski, te mu suy
bd?
Certus: Nie wiem. Ja czytam tylko znaki zapisane.
August zamylony: W krainie Heroda, powiadasz.
To wierny suga cesarstwa rzymskiego.
zdecydowanym gosem mwi:

Trzeba wysa posaca. Wiem, e Herod

chorowa ostatnimi czasy. Czyby choroba
wadcy Judei zaciemnia obraz nieba magom? Odejd, Certusie, zostaw mnie samego.

Horacy staje z boku.

August: Widz i Wergiliusza. C sprowadza ci

w wita Saturna na Palatyn?
Wergiliusz: Niepokj i wieszcze natchnienie.
Wczoraj o trzeciej stray nocnej mj rylec
tak tuk si o tabliczk glinian...
August ze miechem: I c wyry takiego?
Wergiliusz: Pie, ktrej tre zadziwia mnie
samego, bo mwi o rzeczach niejasnych,
tajemnych, a przecie ja, dawny rolnik,
znam si moe na wieniaczym trudzie, ale
magi i astrologi zostawiam mdrcom.
August: Intrygujce i zbiene z moimi nastrojami...

Scena II

Do komnaty wchodzi Mecenas w towarzystwie Wergiiusza

i nieco strwoonego Horacego, August podchodzi do
nich, wyciga rce ku Mecenasowi, cauje go i mwi:

August: A, to ty, Mecenasie, drogi powierniku

i wspomoycielu cesarzy i poetw. Jeste jak
zwykle mile widziany w domu imperatora.
Hospes res sacra. (Go rzecz wit).
Mecenas: Salve, salvator populi Romani. Witaj,
wybawicielu ludu rzymskiego. Niech bogo-

klaska w donie

143

chwila najpierwsza. Pynny czy niewzruszony, kamie czy woda...

Filozof B: Pocztku nie byo!
Filozof A: A bogowie?
Filozof B: Bogowie to my. Nie stworzyli wiata,
sami s stworzeni. Jak my. I nie obchodzi
ich czowiek. Bogowie! (mwi to z przksem).
Jeli s rzeczywicie, a czemu by ostatecznie
nie mieli by, tyle ich obchodzimy, ty i ja,
a nawet cesarz, co nas obchodzi robactwo
w trawie.
Wierzaj mi, jeli s i myl, myl tylko
o sobie...
Filozof A: Jak to si zatem stao, e ludzie
wymylili bogw? Nie mona przecie myle o czym, czego nie ma.
Filozof B: Myleli o tym, co jest.
Filozof A: Nie rozumiem, Demetriuszu.
Filozof B: Ale to proste. Czowiek myli tylko
o jednym o sobie. Jak si sta silniejszym.
W ten wanie sposb wymyli krla. Potem krla krlw. Tak wanie drog powstali bogowie.
Napij si. Nie mwmy o bogach czy o jednym
bogu, w ktrego wierz ydzi. Napijmy si.
Filozof A: Wino zmniejsza jasno myli.
Filozof B: Ale jest te przyjemnoci. Nie mwmy, powtarzam, o bogach. Niech si sami
kopocz swoj niedoskonaoci. Nieraz mi
si wydaje, e midzy nimi nie brakuje pgwkw...

Scena III

August: Czas zasi do uczty. Wniesiono ju

zapalone kandelabry, potrawy i wina godne
cesarskiej zastawy. I wy take (zwraca si do
dwch wchodzcych mdrcw), siadajcie. C to
byaby za uczta bez udziau filozofw, miujcych mdro. A teraz, Wergiliuszu, czas
na tw bukolik. Recita!
Wergiliusz wstaje, rozwija zwj papirusu i recytuje pierwszy wers po acinie, heksametrem.

Sicelides Muse, paul maira canmus.

Muzy Sycylijskie, opiewajmy nieco wzniolejsze tematy.
Wszyscy ywo reaguj, kiwaj aprobujco gowami na
znak, e pocztek utworu brzmi zachcajco. Wergiliusz
przyjmuje bardziej wyprostowan, dumn postaw i czyta dalej:

Rozpocznie si wiek peen chway

i rozpoczn swj bieg wielkie miesice.
Pod tw wodz wszelkie lady naszej zbrodni
jeli jeszcze zostay, strac znaczenie,
i uwolni wiat od wszelkiej trwogi.
Wielki cykl wiekw na nowo odradza si,
Powraca Dziewica, powracaj krlewskie
rzdy Saturna,
Ju nowe pokolenie zstpuje z wysokich niebios.
A dla Ciebie, dzieci, ziemia przyniesie bez
adnej uprawy pierwsze dary...
Biegnijcie wieki zgodnie w niezmienionej woli Przeznaczenia.
August: T pie zsyaj mi bogowie. Nie rozumiem tylko czy to ostrzeenie, czy zapowied zmiany na lepsze. Dzieci... ju drugi
raz tego dnia sysz o jakim dziecku. Poniewa cesarzowa nie jest brzemienna, skd to
dziecko??

Filozof B bierze Filozofa A pod rk i obaj wychodz.

Akcja znowu rozgrywa si przy stole, przy ktrym odbywa
si uczta.

Wergiliusz: Poniewa wybralicie mnie dzisiaj

basileusem sympozjonu, chc Was, kochani,
skoni do wysuchania prbki talentu Horacego. Jego poezja to pomnik wzniolejszy od
spiu, to dar godny Cezara.

Wszyscy sigaj po kielichy, dwch filozofw wstaje, przechodzi do przodu sceny i zaczyna rozmow o bogach.

Tutaj nastpuje wystp: dwa fragmenty wybranych pieni

odpiewane przy gitarze lub wyrecytowane w zgodzie
z zasadami metryki (metrum: wiersz asklepiadejski mniejszy). Na przykad:

Scena IV (Filozofowie)

Filozof A: Poza naszym wiatem niedoskonaoci istnieje wiat doskonay. Pamitasz Platona, Demetriuszu?
Filozof B: Oczywicie. Ach, ci Grecy, z kad
myl im do twarzy, jak dzieciom.
Filozof A: Zastanawia mnie pocztek. Owa

Pie III 30

xegi monumnt(um) ere pernnius

regalique sit pyramid(um) ltis,
qod non imber edx, nn Aquil(o) impoten
s
pssit diruer(e) ut innumerbilis
nnorm seris t fuga tmporum
.

144

ydw, nad ktrymi sprawuje wadz,

u schyku swego ycia popada w hab.
Magowie przepowiedzieli mu przyjcie na
wiat krla potniejszego od niego, a on,
wiedziony pych i zazdroci, kaza pomordowa wszystkie nowo narodzone dzieci pci
mskiej. Okry infami swe imi na wieki.
August: Ale to szalestwo!!! Herod chyba postrada rozum!!!

Wzniosem pomnik trwalszy od spiu

wyszy od krlewskiej budowli piramid,
ktrego nie moe zniszczy ani Akwil,
ani niezliczony szereg lat i upyw czasu.

Pie I 11

(metrum: wiersz asklepiadejski wikszy)

T ne qesiers, scre nefs, qum mihi, qem

tib
finem d dedernt, Lucono, nc Babylnis
tmptars numers, t melis, qidquid ert, pat.
Su plurs hiems su tribut Ippiter ltimm,
qae nunc ppositis dbilitt pmicibs mar
Tyrrhenm: sapis, vna liqus, t spati brev
spem longm resecs. Dm loquim
ur, fgerit
nvid
atas: crpe dim qum minimm crdula pster.

August wstaje z sofy, wstaj wszyscy:

Drodzy moi przyjaciele, dzikuj wam serdecznie za to wsplne biesiadowanie. Dusz
moj nkaj niejasne wrby i domysy.
A i wieci z daleka, jak syszelicie, budz
trwog.
Wergiliusz: Dzi, Domine, 8-y dzie przed Kalendami Styczniowymi, czyli Dies Solis Invicti, Dzie Soca niezwycionego.
August: Pamitam o tym. Niech kapani Heliosa zaczn mody ku najpotniejszemu
z bstw janiejcych.

Nie pytaj nigdy nie poznasz jaki dla mnie,

jaki dla ciebie
Kres przeznaczyli bogowie. Babiloskich nie
szukaj wrb,
O Leukonoe! O ile lepiej przyszoci nie bada,
Czy wicej zim da nam Jowisz, czy to ju ta
ostatnia
Ostrymi skaami wybrzea rozbija fale terreskie.
Krtk miara powcignij nadzieje. Scz wino
w puchary
I pomyl: gdy tak mwimy: ucieka zazdrosny
czas.
Dzie kady zrywaj jak owoc! Nie czekaj, nie
czekaj jutra!

Scena VI

Graj trbki, werble, kapani wnosz ogie, unosz go

wysoko w gr i mwi lub intonuj pie.

Kapan(i): yciodajne Soce, ktre na swym

janiejcym rydwanie dobywasz dzie
i skrywasz, a rodzisz si inne i to samo.
Oby nigdy nie ujrzao nic wspanialszego od
miasta Rzymu. (2 razy).
Nagle wszystko ganie, sycha huk, rozlega si gos.

Gos: Rzym jest potnym miastem i rzdzi

wszystkimi miastami na wiecie, ale nie zna
Rzym wszystkich dziww, ktre wiat zamyka w swym obfitym onie, bo stworzy wiat
kto inny, nie Rzym, a Rzym liczy si tylko
midzy stworzonymi.

Scena V

Mecenas: Uwaam, e w Rzymie dzieje si cay

wiat. Widziaem wiele miast bogatych, piknych, rojnych i wesoych. Wszdzie jednak
ogldaem si za majestatycznym grodem
Romulusa. W Jerozolimie, na ten przykad,
umarbym z nudw.

Wszyscy gocie cesarza zdaj si ju zbiera do odejcia,

kocz sczenie wina z kielichw.
Wbiega nagle posaniec, pada do ng Cesarza i rzecze:

Scena VII

Przy bku dla zaakcentowania treci boonarodzeniowych

Rozlega si dwik koldy. Bohaterowie uczestnicy sztuki podchodz do bka i skadaj hod dziecitku. Wszyscy piewaj kold.
(padziernik 2002)

Takie oto wieci przynosz Ci z dalekiej Jerozolimy, wielki Cezarze. Herod I, syn Idumejczyka Antypatra i crki szejka arabskiego,
z Twej woli krl Judei, znienawidzony przez

145

KONKURS
Katarzyna Morzyska1)
Zabrze

Lets visit the USA2)

2. Konkurs ma charakter turnieju zabawy, w ktrym bior udzia cztery 3-osobowe druyny z SP
28, 30, 31, 33. Druyny odpowiadaj na wybierane przez siebie pytania o rnym stopniu trudnoci (za 1, 2 lub 3 punkty), a take rozwizuj
inne quizy i zadania, musz si rwnie wykaza
znajomoci mapy.
3. Wygrywa druyna, ktra ostatecznie uzyska najwysz liczb punktw.
4. Jury tworz nauczyciele jzyka angielskiego ze
wszystkich uczestniczcych szk (z wyjtkiem SP
31 gospodarzy. Dyrektor tej szkoy peni funkcj przewodniczcego jury).
5. Wszyscy uczestnicy otrzymuj dyplomy i nagrody.

Koo jzyka angielskiego przy Szkole Podstawowej

nr 31 w Zabrzu zaprasza uczniw klas 5 i 6 do
udziau w II edycji konkursu wiedzy o krajach anglojzycznych
Lets visit the USA
Celem konkursu jest zainteresowanie uczniw histori, geografi, kultur i yciem codziennym Stanw Zjednoczonych, propagowanie tej wiedzy oraz
podniesienie motywacji uczniw do aktywnej pracy
nad jzykiem angielskim.
TEMATYKA KONKURSU:
1. ycie codzienne
2. Wane wydarzenia z historii USA
3. rodowisko geograficzne (rwnie znajomo
mapy)
4. Podzia administracyjny
5. Sawni ludzie
6. wita i tradycje
7. Naj..., czyli najwysze gry, najwiksze jeziora,
najwysze budynki.

1. Ktrego dnia s Walentynki amerykaskie

wito zakochanych?
(14 lutego)

LITERATURA:
1. Encyklopedia multimedialna PWN, Pastwa
wiata, (2000), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
2. Mark Farrell (1997), The world of English, Longman.
3. K. Jacunski (1996), USA, Kanada Vademecum dla
podrujcych, Warszawa: Wiedza i ycie.
4. Quiz geograficzny, Dookoa wiata, wyd. Trefl.
5. Szkolny Atlas wiata (1992), Warszawa: Arkona.
6. Encyklopedia geograficzna wiata, Ameryka Pnocna, cz. IV (1997), Krakw: Opress.
7. Geografia turystyczna wiata, cz. 2, (1996), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

2. Co to jest Yellowstone?

2)

(park narodowy)

3. Na jakie jednostki administracyjne dziel si

Stany Zjednoczone i ile ich jest?
(50 stanw i dystrykt federalny Kolumbia)

4. Ile jest gwiazd na fladze USA?

(50 tyle, ile stanw)

5. Kto by pierwszym amerykaskim prezydentem?

(George Washington)
6. Kiedy zostaa podpisana Deklaracja Niepodlegoci?
(4 lipca 1776)
7. Kto pierwszy stan na Ksiycu?

REGULAMIN:
1. Konkurs odbywa si 22 marca 2002 r. w SP 31
w Zabrzu w pracowni jzyka angielskiego, sala
nr 5.
1)

Pytania za 1 punkt

(Neil Armstrong)

8. Skd pochodzi nazwa Ameryki?

(od imienia Amerigo Vespucciego)

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 31 w Zabrzu.

patrz rwnie s. 177 w tym numerze.

146

9. Co wita podrnych u wejcia do portu

Nowy Jork?
(Statua Wolnoci)
10. Disneyland ley na pwyspie:
Floryda / Kalifornijskim / Jukatan?
11. Miasto w USA wielokrotnie nawiedzane
przez trzsienia ziemi to:
Chicago / San Francisco / Filadelfia?
12. Jakie miasto jest stolic Stanw Zjednoczo(Waszyngton DC)
nych?
13. Waszyngton ley w:
stanie Kalifornia /stanie Waszyngton / dystrykcie Kolumbia?
14. W jaki sposb Alaska staa si wasnoci
USA?
(zostaa kupiona od rosyjskiego cara)
15. Jaka jest liczba ludnoci USA?

6. Gdzie si mieci siedziba ONZ? (Nowy Jork)

Dodatkowe pytanie za 1 punkt podaj
pen nazw ONZ.
(Organizacja Narodw Zjednoczonych)

7. W jakim miecie znajduje si Hollywood?

(Los Angeles)

8. Kiedy (podaj dzie, miesic i rok) odbyo

si pierwsze ldowanie czowieka na ksiycu?
(21.07.1969)
9. W jakim miecie znajduje si Golden Gate
Bridge?
(San Francisco)
10. Ktre dwa stany ostatnie przyczyy si do
USA?
(Alaska i Hawaje)
11. Jak nazywaj flag amerykask?
(stars and stripes)

(okoo 264 milionw)

12. Co mwi dzieci, chodzc po domach

w czasie Halloween?
(trick or treat)

16. Jak powierzchni w km2 zajmuj Stany

Zjednoczone?
(9.639.818 km2)
17. Jak nazywaj si rdzenni mieszkacy Ameryki?
(Indianie)
18. Nad jak rzek ley Nowy Jork? (Hudson)
19. Podaj imi i nazwisko prezydenta USA,
aktualnie penicego t funkcj?

13. Kiedy jest obchodzone wito Dzikczynienia Thanksgiving?

(w czwarty czwartek listopada)

14. Gdzie w Nowym Jorku znajduj si drapacze chmur?

(Manhattan)
15. W ktrym roku Atlanta bya stolic igrzysk
olimpijskich?
(1996)

(George Bush jr)

20. W ktrym roku zostaa odkryta Ameryka

i kto tego dokona? (1492 Krzysztof Kolumb)

16. W jakim miecie odbyy si zimowe igrzyska olimpijskie w 2002 r.?

(Salt Lake City)
17. Gdzie znajduje si Honolulu?
(na Hawajach wyspa Oahu)

Pytania za 2 punkty

18. Ktry stan ley poza Ameryk Pnocn?

(Hawaje)

1. Z jakimi pastwami granicz Stany Zjednoczone na kontynencie?

(Kanada i Meksyk)
2. Co miao na celu ogoszenie Deklaracji Niepodlegoci?

19. Kto sprawuje wadz wykonawcz w USA?

(prezydent)

20. Najwikszy stan USA to....

(Alaska 1530,7 tys. km2)

(zerwanie wizw politycznych z Wielk Brytani,

przyjcie ustroju republikaskiego z prezydentem jako
gow pastwa)

3. Najwyszy szczyt USA to...

(Mc Kinley)
Dodatkowe pytanie za 1 punkt podaj wysoko szczytu i stan, w ktrym si znajduje.

Pytania za 3 punkty

1. Dokd i z jakiego miasta zostaa przeniesiona stolica USA w 1800 r.?

(6.194 m n.p.m, Alaska)

4. Wymie 3 najdusze rzeki USA.

(z Filadelfii do Waszyngtonu)

Missouri 4088 km
Missisipi 3762 km
Rzeka w. Wawrzyca 3762 km
Rio Grande 3033 km

2. Ile stref czasowych jest w USA?

(4 Eastern, Central, Mountain, Pacific rni si
o godzin)

3. Ze wzgldu na wyznanie wikszo 66%

spoeczestwa to....
(protestanci)

5. Czy w USA wystpuje klimat zwrotnikowy?

(tak na pd. Florydy i na Hawajach)

147

4. Kiedy zostaa otwarta pierwsza restauracja

Mc Donalds?
(1955, w pobliu Chicago)
5. Podaj nazwiska dwch gwnych dowdcw
wojsk Pnocy i Poudnia w wojnie secesyjnej.
(Abraham Lincoln i Robert E. Lee)
Dodatkowe pytanie za 1 punkt w jakich
latach toczya si wojna secesyjna?

19. Jakie dwie partie polityczne istniej w USA?

(Partia Republikaska i Partia Demokratyczna)

20. Zanu fragment hymnu Stanw Zjednoczonych.

(1861 65)

6. Ktry amerykaski prezydent peni sw

funkcj najwiksz liczb kadencji?

Quizy:

Pocz daty z wydarzeniem

1. Krzysztof Kolumb przypywa do
Ameryki
2. Bill Clinton zostaje prezydentem
USA
3. Ogoszenie Deklaracji
Niepodlegoci
4. Pierwszy czowiek na Ksiycu
5. Pocztek coca coli

(Franklin D. Roosevelt 4 kadencje od 1933 1949,

zmar 1945)

7. Kim by Martin Luther King?

(amerykaski duchowny, walczy o prawa czarnych
w Ameryce)

Dodatkowe pytanie za 1 punkt jak wan

nagrod mu przyznano?
(Pokojow Nagrod Nobla 1964)

8. Podaj nazwy 5 stanw i ich stolic.

9. Podaj nazwy 2 najstarszych uniwersytetw
USA.

a) 1886
b) 1969
c) 1492
d) 1992
e) 1776

Odpowiedzi: 1c, 2d, 3e, 4b, 5a.

Sawni ludzie kto

1. Michael Jordan
2. Julia Roberts
3. Mark Twain
4. Steven Spielberg
5. Elvis Presley
6. Thomas Edison

Harvard 1636
William and Mary 1693
Yale 1701

10. Skd startuj promy kosmiczne w USA?

z Kaliforniiz przyldka Canaveralz Atlanty
11. Podaj nazwy 5 wielkich jezior USA.
(Grne, Huron, Michigan, Erie, Ontario)

7. Graham Bell

12. Jak nazywaa si najsynniejsza amerykaska blondynka, aktorka, gwiazda lat

50-tych?
(Marilyn Monroe)
13. Co to jest Pentagon i gdzie si mieci?

jest kim?
a) pisarz
b) reyser
c) wynalazca telefonu
d) aktorka
e) koszykarz
f) piosenkarz, krl rock
and rolla
g) wynalazca (m.in. arwki elektrycznej)

Odpowiedzi: 1e, 2d, 3a, 4b, 5f, 6g, 7c.

Wpisz wyrazy parami do odpowiedniej rubryki:

holiday, gas, French fries, biscuit, candy, vacation, petrol, cookie, film, sweet, movie, chips,

(gwna kwatera amerykaskich si zbrojnych, Waszyngton)

14. Kiedy mia miejsce atak terrorystyczny

w Nowym Jorku, w wyniku ktrego zostay
zniszczone budynki World Trade Center?

British English American English polskie znaczenie

(11.09.2001)

15. W jakim miecie znajduje si najwyszy

budynek na wiecie Sears Tower (475 m)?

Odpowiedzi: holiday vacation wakacje

petrol gas benzyna
chips French fries frytki
biscuit cookie herbatnik
film movie film
sweet candy cukierek

(Chicago)

16. Jak nazywa si prestiowa nagroda w dziedzinie filmu, przyznawana przez Akademi
Filmow od 1929 r.?
(Oscar)
17. Jacy wielcy Polacy wsawili si w wojnie
o niepodlego Stanw Zjednoczonych
w latach 177583? (T. Kociuszko i K. Puaski)
18. Ktre miejsce w wiecie pod wzgldem
wielkoci zajmuj USA?

Wska na mapie USA nastpujce miejsca:

(uczniowie wybieraj numer pytania)

1. Floryda, 2. Waszyngton, 3. Jezioro Grne, 4. Alaska, 5. San Francisco, 6. Kordyliery, 7. wodospad

Niagara, 8. Przyldek Canaveral, 9. jezioro Michigan, 10. rzek Kolorado, 11. Mc Kinley, 12. Nowy
Jork
(kwiecie 2002)

(4 po Federacji Rosyjskiej, Kanadzie, Chinach)

148

Katarzyna Berus1)
Szydowiec

I Szkolny Konkurs Wiedzy o Wielkiej Brytanii

2) The highest mountain in Britain is .............
A Ben Nevis B Snowdon C Glasgow

Coraz czciej s organizowane w szkoach

konkursy o Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i innych krajach anglojzycznych. Powodw
jest wiele: rozbudzanie i pogbianie przez
uczniw wiedzy o kulturze krajw, ktrych jzyka
si ucz, rozwijanie sprawnoci czytania i atrakcyjne nagrody (sowniki i ksiki angielskie).
Wanym czynnikiem, ktry zachci mnie
do zaproponowania uczniom dwch etapw takiego konkursu bya nowa matura. W czci wewntrznej (ustnej) na poziomie rozszerzonym
uczniowie przygotowuj, korzystajc z rnych
rde, prezentacj tematu zatwierdzonego przez
Okrgow Komisj Egzaminacyjn. Zalecane jest
wykorzystanie wielu materiaw pomocniczych,
jak zdjcia, wykres, nagrania audio i wideo.
Udzia w ustnej czci konkursu pozwala na doskonalenie umiejtnoci poszukiwania wiedzy i jej
profesjonalnego przedstawienia w formie prezentacji, co wspomoe przysze wystpienie uczniw
podczas nowego ustnego egzaminu dojrzaoci.
Etap I to tradycyjnie test pisemny ze
znajomoci elementw geografii, historii, literatury oraz zwyczajw Wielkiej Brytanii. Etap II
stanowi prezentacj wczeniej przygotowanego
przez ucznia tematu z kultury Wielkiej Brytanii
(ulubiony pisarzpoeta, ulubione miejscemiasto region, ulubione witotradycja, ulubiona
posta lub wane wydarzenie z dziejw Wielkiej Brytanii). W trakcie przygotowa uczniowie
korzystali z wielu materiaw anglojzycznych,
w tym czasopism i Internetu. Zgodnie z moimi
wskazwkami uczniowie wzbogacili swoje wypowiedzi dodatkowymi materiaami: zdjciami,
wykresami, nagraniami audio i plakatami.

3) The longest river in Britain is ...................

A the Severn
B the Thames
C the Britannia
4) English is a ............................... language.
A Gaelic
B Germanic
C Romanic
5) The political system of the United Kingdom
is .................................
A a republic
B a federation
C a constitutional monarchy
6) The most powerful body in Britain is .........
A the Queen
B the House of Lords
C the House of Commons
7) The House of Commons is made up of
............................... elected members.
A 450
B 550
C 650
8) The area that is represented by an MP is
called ................................
A parliament
B constituency
C ministry
9) The Chancellor of the Exchequer is responsible for ....................................
A financial policy
B defence policy
C armed forces
10) The ,,Shadow Cabinet is .........................
A Government
B Opposition
C Cabinet Ministers
11) The City of London is the centre of ...........
A trade and commerce B judicial system
C British press
12) Prince Charles and Lady Diana Spencer got
married in ........................... in July 1981.
A Westminster Abbey
B Canterbury Cathedral
C St Pauls Cathedral

Etap I cz pisemna

I. Przeczytaj ponisze zdania i zaznacz poprawn odpowied:

1) ....................... is the symbol of England.
A Daffodil
B Shamrock
C Rose
1)

13) The Chancellor of the Exchequer lives at ......

A 10 Downing Street
B 11 Downing Street
C 12 Downing Street

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Zespole Szk Ponadgimnazjalnych nr 1 w Szydowcu.

149

14) The first sight that many people have of

England is .................................
A the South Downs
B the White Cliffs of Dover
C the North Downs

26) Northern Ireland is sometimes called ........

A Ulster
B Eire
C Plantation

15) .................................. is the country

which is known as the Garden of England
because it produces a lot of fruit and
vegetables.
A Kent
B Sussex
C Devon

28) Unionists are the people who ...................

A want a united Ireland
B want Northern Ireland to stay part of UK
C want to work towards a solution to the
Northern Ireland problem

16) ,,The Canterbury Tales is a collection of

stories told by the members of a group of
pilgrims. It was written by .......................
A William Shakespeare B Robert Burns
C Geoffrey Chaucer

29) Londonderry is another name for ............

A London
B Derry
C the capital of Northern Ireland

17) The University of Cambridge started in .....

A 13th century
B 14th century
C 15th century

31) The kilt is a Scottish ................................

A pattern of clothing
B way of clothing
C skirt

27) The Northern Irish Parliament is called .....

A Sinn Fein
B Sunningdale
C Stormont

30) Sean is an Irish name for .........................

A John
B Jim
C Jack

18) .................... is famous for its oysters from

the River Colne.
A Coswold B Coventry C Colchester

32) The population in Britain today is .............

A 40 million
B 50 million
C 60 million

19) Among many writers, .............................

was the one who wrote about children
working in the factories and mines.
A Charles Dickens
B Geoffrey Chaucer
C Thomas Hardy

33) Stonehenge has always exerted a fascination on the British imagination and appears in a number of novels, such as .........
A Oliver Twist by Charles Dickens
B A Knights Tale by Geoffrey Chaucer
C Tess of the DUrbevilles by Thomas Hardy

20) The largest Gothic cathedral in northern

Europe is in ..................................
A Canterbury
B York
C Coventry

34) Hadrians Wall was built on the ...... border.

A English-Welsh
B English-Scottish
C Irish-Northern Irish

21) Charlie is My Darling tells a story

about......
A Prince Charles Windsor
B Prince Charles Edward Stewart
C a Scottish warrior

35) The successful Norman invasion of England took place in ..................................

A 1000
B 1006
C 1066

24) Welshmen living in England are often

called .........
A Taffy
B Dafydd
C Pugh

36) Henry VII, Henry VIII and Elizabeth I belonged to .............................. dynasty.
A the Tudor
B the Lancaster
C the York
37) Overall, the landscape of Britain is ...........
A comparatively low-lying with few not
very high mountain peaks
B rather mountainous with gently rolling
hills
C very changeable, the south and east
with flat plains, the north and west with
high mountain ranges

25) Snowdonia is ........................... in Wales.

A a town
B the highest peak
C a national park

38) Most British people live in .......................

A villages
B towns or cities
C both cities and villages

22) James Scott invented ..............................

A the steam machine
B the telephone
C the bulb
23) For Auld Lang Syne has been sung on
..............
A 31th December
B 24th December
C 1st January

150

53) The most popular religions in Britain are ...

A Roman Catholic, Anglican, Presbyterian
B Roman Catholic, Anglican, Methodist
C Roman Catholic, Babtist, Methodist

39) Most British people live in .......................

A high skyscrapers
B blocks of flats
C private houses
40) The national Scottish meal is ....................
A pudding
B haggis
C reel

54) Education in Britain is compulsory up to

the age of ...........................
A 14
B 16
C 18

41) The most prestigious accent in Britain is

called ...................................
A Standard British English
B Cambridge English
C Received Pronunciation

55) Non-manual workers are those who are

paid ............................
A per month, by cheque; their money is
called salary
B per week, in cash; their money is called
wages
C per hour, into bank; their money is called pension

42) The British buy cheese in ........................

A ounces
B pints
C inches
43) The British Constitution ...........................
A consists of rules and regulations
B doesnt exist at all
C is a single document appealed as the
highest law

56) The broadsheets are the papers which ......

A are sold to a much larger readership
B contain far more pictures
C are written in a more sophisticated style
of English

44) Tony Blair has belonged to ......................

A Conservative Party
B Labour Party
C Liberal Democratic Party
45) Elizabeth II became Queen in ..................
A 1950
B 1951
C 1952

57) The most popular transport in Britain

is .........
A the car
B the train
C the bus

46) The person who has the real power in

Britain is ...................................
A the Queen
B the Prime Minister
C the President

58) The most popular alcoholic drink in Britain

is ..................................
A whisky
B wine
C beer

47) The British Secret Service is also called ......

A MI5
B MI6
C MA6

59) The favourite sport of the British upper

classes is .................................
A rugby
B football
C hunting

48) Local government authorities in Britain are

called ...............................
A local councils
B civil servants
C local counties

60) The Christmas tree tradition was imported

from ..................................
A Gemany
B Norway
C Ireland

49) The Members of the House of Lords are

also called ................................
A lords
B peers
C experts

II. Przeczytaj zdania i zaznacz, czy s prawdziwe lub faszywe. Zaznacz waciw liter
T (prawda) lub F (fasz):

50) Women in Britain got the right to vote

in ........
A 1918
B 1928
C 1969

1) The House of Lords is the non-elected

chamber. ............................................. T/F
2) King Henry VII separated England from
Rome. .........................................
T/F

51) If you want to be a candidate in the election in Britain ...........................

A you must pay 500
B you must be a member of a party
C you must be 21 years old

3) Someone born in the East End is known

as a cockney. .................................
T/F
4) British monarchs have been buried
in Westminster Abbey since the 13th
century. ............................................. T/F

52) The tunnel linking Britain to the Continent

was opened in ..............................
A 1992
B 1994
C 1996

5) Whitehall is often used as a name for

the Civil Service. .................................. T/F

151

6) Speakers Corner is the place where you

can listen to people giving their views
on a variety of topics. ......................... T/F

III. Przeczytaj zdania, a nastpnie uzupenij je

waciwymi rzeczownikami lub nazwami
wasnymi:

7) William Shakespeare is sometimes

called Swan of Avon. ....................... T/F

1) The UK is made up of ...............................

.................................................................
2) The name of the flag of the UK is ..............
.................................................................
3) The patron saint of Scotland is ..................
.................................................................
4) The Pancake Day is on ..............................
.................................................................
5) London underground is also called the ......
.................................................................
6) The centre of night life in London is ..........
................... , which is a part of West End.
7) British monarchs have been crowned in .....
............................. since the 13th century.
8) 10 Downing Street is the home of the .......
.................................................................
9) The official residence of the Queen is ........
.................................................................
10) Regents Park is the home of the London .
...............................................................
11) Thomas Becket was Archbishop of ...........
...............................................................
12) The Royal family usually spend ...............
....................................... in Sandrigham.
13) A bulldog is an Oxford name for a ........
14) The Beatles haircuts were called .............
...............................................................
15) Whiskey is a/an .......................................
.......... alcoholic drink. (where is it from?)

8) Elizabethan theatres were a round

building with the stage in the centre
open to the sky. ................................. T/F
9) The Lake District is the central mountainous area in the Northwest. ............ T/F
10) Stonehenge has stood on Salisbury
Plain for about 5,000 years. .............. T/F
11) The monuments of Stonehenge and
Avebury are in the county of
Wiltshire. .......................................

T/F

12) Tartans are described as coloured

checks. ............................................

T/F

13) Hogmanay is the name for Scottish

Christmas. ......................................... T/F
14) Shrove Tuesday is also called Pancake
Day. ................................................ T/F
15) Gretna Green is the place where people
in Scotland gather to celebrate the
New Year. ........................................ T/F
16) Silverstone is a famous venue for
horse-racing. ..................................... T/F
17) All the pubs in Britain look old. ......... T/F
18) British drivers are more tolerant than
any other nation. ............................ T/F
19) The working day for manual workers
usually starts at 7 oclock. ................. T/F

KLUCZ

20) The Church of England has allowed

its clergy to be married. .................... T/F

Zadanie I
1. C
2. A
3. B
4. B
8. B
9. A 10. B 11. A
15. A 16. C 17. A 18. C
22. A 23. A 24. A 25. C
29. B 30. A 31. C 32. C
36. A 37. A 38. B 39. C
43. B 44. B 45. C 46. B
50. A 51. A 52. B 53. A
57. A 58. C 59. C 60. A

21) All the lawyers in Britain have to go to

university. ....................................
T/F
22) The British Royal family name is
Saxe-Coburg-Gotha. ........................... T/F
23) There is a fairly informal atmosphere in
the House of Commons, mainly due to
the limited space of seats for all the
MPs. ...........................
T/F

5.
12.
19.
26.
33.
40.
47.
54.

C
C
A
A
C
B
B
B

6.
13.
20.
27.
34.
41.
48.
55.

C
B
A
C
B
C
A
A

7.
14.
21.
28.
35.
42.
49.
56.

C
B
B
B
C
A
B
C

Zadanie II
1. T, 2. F, 3. T, 4. T, 5. T, 6. T, 7. T, 8. T, 9. T,
10. F, 11. T, 12. T, 13. F, 14. T, 15. F, 16. T, 17. T,
18. T, 19. F, 20. T, 21. F, 22. F, 23. T, 24. F, 25. F.

24) People in Britain have got a great influence

on how the country is governed. ........ T/F

1.
2.
3.
4.

25) A musical instrument that represents

Scotland is the harp. ........................ T/F

152

Zadanie III
Great Britain, Wales, Scotland and Northern Ireland
Union Jack
St Andrews
the day before Ash Wednesday

5.
6.
7.
8.
9.

tube
Picadilly Circus
Westminster Abbey
Prime Minister
Buckingham Palace

10.
11.
12.
13.
14.

Zoo
Canterbury
Christmas
policeman
mops

Bibliografia:

15. Irish

ODriscoll J., (2000), Britain, Oxford University Press

Sheerin S., J. Seath, G. White, (1997), Spotlight on Britain,
Oxford University Press
(data)

Urszula Jucha1)
Krosno

Konkurs wiedzy o Irlandii

W 2001 roku, tu przed Dniem witego
Patryka, ktry akurat wypada w sobot, zorganizowaam w naszej szkole, przy wsppracy
zespou przedmiotowego, konkurs wiedzy o Irlandii.
Celem konkursu byo zaakcentowanie
dnia patrona Irlandii, zainteresowanie uczniw
oraz nauczycieli tematem, a take zwrcenie ich
uwagi na elementy wiedzy o krajach anglojzycznych pojawiajce si czy to w podrcznikach, czy w czasopismach dla uczcych si
jzyka angielskiego. Dla uczniw przygotowujcych si do olimpiady albo studiw filologicznych, byby to te pierwszy etap gromadzenia
lub sprawdzenia swoich wiadomoci.
Dlaczego wybralimy taki wanie temat
konkursu? Ot wydawao nam si, e konkursw dotyczcych wiedzy o krajach angielskiego
obszaru jzykowego jest i byo ju sporo, natomiast my moglibymy organizowa konkursy
bardziej zawone tematycznie, w przyszoci
take dotyczce Szkocji, Walii, czy Australii.
Planujc konkurs, musielimy przygotowa i rozesa do ssiednich szk rednich
regulamin, uoy pytania, zgromadzi nagrody
i sporzdzi dyplomy dla uczestnikw. Myl,
e wprowadzajc niewielkie zmiany, nauczyciele z innych szk mog wykorzysta przygotowywany przez nas materia.

2. PRZEDMIOT KONKURSU
Tematem konkursu jest kultura, historia i geografia
Irlandii Pnocnej i Republiki Irlandii, a znajomo
tych zagadnie bdzie sprawdzana w formie testu
pisemnego.
3. UCZESTNICTWO W KONKURSIE
W konkursie mog bra udzia uczniowie szk
rednich. Szkoy mog wydelegowa po trzech
uczestnikw. W przypadku wikszej liczby chtnych, sugerujemy przeprowadzenie eliminacji szkolnych.
4. TERMINZGASZANIE UCZESTNICTWA
Etap midzyszkolny konkursu, dla uczniw szk
rednich z terenu Krosna, bdzie mia miejsce 16
marca b.r., w I LO w Kronie, przy ulicy Piotra
Skargi 2. Nazwiska chtnych do wzicia udziau
w konkursie najwyej trzech uczniw z danej
szkoy, prosimy zgasza do 9 marca 2001, w sekretariacie I LO, tel. 4320450, fax. 4321772, email: lo1@ lo1.krosno.info.pl
5. NAGRODY
O wynikach konkursu i nagrodach szkoy zostan
powiadomione do 30 marca b.r. .Dla zdobywcw
trzech pierwszych miejsc przewidziano atrakcyjne
nagrody ksikowe.

Regulamin konkursu

Score: .....................
Name: .................................................................
School: ................................................................
Class: ..................................................................
English teachers name: .......................................
............................................................................

KONKURS WIEDZY O IRLANDII

1. ORGANIZATOR
Konkursu organizowany jest przez zesp nauczycieli jzyka angielskiego I Liceum Oglnoksztaccego im. Mikoaja Kopernika w Kronie.
1)

Quiz about Ireland

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w I Liceum Oglnoksztaccym w Kronie.

153

I. Complete the text.

V. Are the following statements true or false?

Circle T for true or F for false.
1. The Shannon is the longest river in
Ireland.
T/F
2. Druids were Irish warriors.
T/F
3. Catholics are a minority in the Republic. T/F
4. The Republic of Ireland is not a member
of the European Union.
T/F
5. Ireland was united with Great Britain
in 1801.
T/F

Erin is another name for Ireland. The ..............

Isle is another way of referring to Ireland.
Ireland is separated from Great Britain by the
................ Sea. The area of the island covers
over ................ square kilometers. It is divided
into two parts: Northern Ireland, sometimes
known as ..............., with the capital in
.............. and the Republic of Ireland, also
called ..........,
with the capital in
..............................

VI. Answer the questions:

1. What disastrous happened in Ireland in the
19th century, which made many people emigrate?
2. What does IRA stand for?
3. What is the title of Irish National Anthem?

II. Draw the flag of the Republic of Ireland.

(You can write the names of the colours.)

III. Complete the chart.

Patron The Patron National Symbol of National

of Ireland Saints Day colour
Ireland instrument

Klucz odpowiedzi
I. Erin is another name for Ireland. The Emerald Isle is
another way of referring to Ireland. Ireland is separated
from Great Britain by the Irish Sea. The area of the island
covers over 84 400 square kilometers. It is divided into
two parts: Northern Ireland sometimes known as Ulster,
with the capital in Belfast and the Republic of Ireland,
also called Eire, with the capital in Dublin. [7 pkt]

IV. Match the authors and the titles. Write the

letters in the chart.
1. Jonathan Swift
a. ,,Ulysses
2. George Bernard b. ,,A Sentimental JourShaw
ney
3. Oscar Wilde
c. ,,Gullivers Travels
4. James Joyce
d. ,,Pygmalion
5. Laurence Sterne e. ,,The Picture of Dorian
Gray
6. Samuel Beckett
f. ,,Waiting for Godot

II.

green

white

orange

[2 pkt]

III.
Patron
The Patron National Symbol of National
of Ireland Saints Day colour
Ireland instrument

1.

St. Patric

2.

17th March

green

shamrock

harp

3.

[5 pkt]

4.

IV. 1. c, 2. d, 3. e, 4. a, 5. b, 6. f
[6 pkt]
Which of the above Irish writers won the Nobel Prize for
Literature? Underline their names.
George Bernard Shaw, Samuel Becket
[2 pkt]
1. Wiliam Butler Yeats
2. Seamus Heaney
[2 pkt]

5.
6.

Who of the mentioned above Irish writers won the

Nobel Prize for Literature? Underline their names.
Can you add the names of two Irish poets winners of the Nobel Prize?
1. .................................
2. ................................

V. 1. T, 2. F, 3. F, 4. F, 5. T

[5 pkt]

VI. 1. Potato famine. 2. Irish Republican Army

3. ,,The Soldiers Song by Patric Heeney
[3 pkt]
(czerwiec 2002)

Zapraszamy na nasze strony internetowe:

www.codn.edu.pl

154

MATURA
Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka
aciskiego1)

tavit omnibusque optimis rebus usus est. Nam

domum habuit in colle Quirinali Tamphilianam4), ab avunculo hereditate relictam, cuius
amoenitas non aedificio, sed silva constabat:
ipsum enim tectum antiquitus constitutum plus
salis quam sumptus habebat: in quo nihil commutavit, nisi si quid vetustate coactus est. Usus
est familia5), si utilitate iudicandum est, optima, si forma, vix mediocri. Namque in ea
erant pueri litteratissimi, anagnostae optimi et
plurimi librarii, ut ne pedisequus quidem quisquam esset, qui non utrumque horum pulchre
facere posset, pari modo artifices ceteri, quos
cultus domesticus desiderat, adprime boni. Neque tamen horum quemquam nisi domi natum
domique factum habuit: quod est signum non
solum continentiae, sed etiam diligentiae.

Cz I

Prze na jzyk polski jeden z dwch podanych

niej tekstw. Moesz uzyska 50 punktw.
Caius Iulius Caesar, De Bello Gallico VII 29
Postero die concilio convocato consolatus cohortatusque est, ne se admodum animo demitterent, ne perturbarentur incommodo. Non virtute neque in acie vicisse Romanos, sed artificio
quodam et scientia oppugnationis, cuius rei
fuerint ipsi imperiti. Errare, si qui in bello
omnes secundos rerum proventus exspectent.
Sibi numquam placuisse Avaricum2) defendi,
cuius rei testes ipsos haberet, sed factum imprudentia Biturigum2) et nimia obsequentia reliquorum, uti hoc incommodum acciperetur. Id
tamen se celeriter maioribus commodis sanaturum. Nam quae ab reliquis Gallis civitates dissentirent, has sua diligentia adiuncturum atque
unum consilium totius Galliae effecturum, cuius
consensui ne orbis quidem terrarum possit obsistere; idque se prope iam effectum habere.
Interea aequum esse ab iis communis solutis
causa impetrari, ut castra munire instituerent,
quo facilius repentinos hostium impetus sustinerent.

Wybierz jedno z dwch podanych niej zada.

Wykonaj polecenie. Moesz uzyska 20 punktw.
A. Napisz komentarz o dowolnym charakterze
(historyczny, filozoficzny, literacki, jzykowy
itp.) do tekstu, ktry wybrae(a) i przetumaczye(a) w czci pierwszej.

Publius Cornelius Nepos, Atticus 13, 14

B. Odwoujc si do przedstawionych poniej tekstw, wasnej wiedzy, dowiadcze i przemyle, napisz krtkie wypracowanie na temat:
,,W jaki sposb korzystamy w naszym jzyku
z aciskich przysw, sentencji i zwrotw.

Neque vero ille minus bonus pater familias

habitus est quam civis. Nam cum esset pecuniosus, nemo illo minus fuit emax, minus aedificator. Neque tamen non in primis bene habi1)
2)
3)
4)
5)

Cz II

Zestaw przygotowany przez Kuratorium Owiaty w Warszawie.

Avaricum, i, n. miasto w Akwitanii, stolica kraju Biturygw.
Bituriges, um, m. lud celtycki w Akwitanii.
Dom na wzgrzu Kwirynalskim, dawniej nalecy do Tamfilusa.
tu: suba niewolnicy.

155

Przykady zwrotw i sentencji aciskich:

,,W spucinie po wieku makaronicznym, moe

nieco nad miar dzi lekcewaonym albowiem
obok racych zbocze od zdrowego gustu, mia
on i strony wysoce dodatnie pozostaa powana liczba aciskich przysw, przypowieci lub
zda, zwile a ywo wyraajcych pogldy na
wiat, na ycie i rozliczne jego stosunki. Zwyczaj
przystrajania pomysw w kwiaty ju to zapoyczane od poetw lub mdrcw tak staroytnych
jak i nowszych, ju to poczerpnite z wiecznie
oywczych rde Ewangelii nie by wycznem
znamieniem jedynie naszego pimiennictwa.
Hodowano mu i w caej Europie.

Ab ovo; Ad rem; De facto; Deus ex machina;

D.O.M.; Dura lex sed lex; Ecce homo; Ergo; Et
cetera; Ex aequo; Homo sum, humani nihil
alienum a me esse puto; Honoris causa; Id est;
Lex retro non agit; Mea culpa; Medice, cura te
ipsum; Nemo propheta in sua patria; Nomen
omen; Non omnis moriar; Nota bene; Pars pro
toto; Plus minus; Qui pro quo; Quo vadis;
Repetitio est mater studiorum; Res sacra miser;
Salus rei publicae suprema lex esto; Sit tibi
terra levis; Vivat!

(Leopold Czapiski, Ksiga przysw, sentencji i wyrazw

aciskich, uywanych przez pisarzw polskich. Warszawa
1892)

,,Znajomo jzyka aciskiego w spoeczestwie polskim stopniowo zanika. (...) A jednoczenie acina w postaci przysw, sentencji,
powiedze wystpuje i na scenie, i w radiu,
i w literaturze, i prasie, i w mowie potocznej.

Cz III

Przeczytaj uwanie podany tekst:

Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia
nostra? quam diu etiam furor iste tuus nos
eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit
audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil
concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora
voltusque moverunt? Patere tua consilia non
sentis, constrictam iam horum omnium scientia
teneri coniurationem tuam non vides? Quid
proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis,
quem nostrum ignorare arbitraris?
O tempora, o mores! Senatus haec intellegit, consul videt; hic tamen vivit.

(Czesaw Jedraszko, acina na co dzie. Nasza Ksigarnia

1968)

,,Czsto bowiem popularne wyraenia wyrwane

bywaj z kontekstu i uywane niezgodnie z ich
pierwotnym sensem. Jaskrawym przykadem takiego bdnie rozumianego zwrotu jest wyraenie: Mens sana in corpore sano (W zdrowym ciele
zdrowy duch), ktre bywa pojmowane w takim
sensie, e jedynie czowiek sprawny fizycznie jest
take sprawny intelektualnie. Takie jednak rozumienie tego hasa moe prowadzi do wniosku,
e jego twrca by sabym obserwatorem rzeczywistoci: ilu bowiem ludzi o wybitnym intelekcie
byo chorowitych, sabych czy wrcz niepenosprawnych? A ilu ludzi silnych i sprawnych fizycznie nie wyrnia si bynajmniej walorami umysowymi? Tymczasem myl autora cytowanego
wyraenia, rzymskiego poety Juwenalisa, zostaa
wypaczona przez wyrwanie fragmentu z kontekstu; pene za zdanie sformuowane przez poet
brzmiao: Modli si trzeba o to, aby w zdrowym
ciele by zdrowy duch; (...).

A. Wypisz z tekstu sowa o znaczeniu zblionym

do podanych poniej. Moesz uzyska 5 punktw.
1.
2.
3.
4.
5.

aequitas animi
metus
custodes
intentiones
incitaverunt

........................................
.......................................
.......................................
.......................................
.......................................

B. Wska zdania zgodne z tekstem (V verum),

niezgodne (F falsum) i takie, co do ktrych
nie ma informacji w tekcie ( ). Wpisz
odpowiedni symbol w nawiasy obok zdania.
Moesz uzyska 5 punktw.

(Stanisaw Kalinkowski, Aurea dicta. Zote sowa. Veda 1993)

,,Natomiast nie trzeba tych myli wcale dostosowywa do czasw obecnych. Natura ludzka i ycie spoeczne doprawdy niewiele zmieniy si od staroytnoci.

1. Katylina nie mg duej cierpliwie znosi

tego strachu. (.....)
2. Na Palatynie noc wystawiano warty. (.....)

(Micha Wojciechowski, Staroytni o nas. Wybr

aforyzmw dziwnie dobrze pasujcych do czasw obecnych.
Oficyna Wydawnicza KOD 1993)

156

1. Dixi: ,,Sapiens pauca loquitur.

Sapientem pauca ......................................
2. Nolite laborem fugere.
Ne laborem ..............................................
3. Furem fur cognoscit et lupum lupus.
Fur ............... cognoscitur et lupus ............

3. Sala obrad senatu bya bardzo starannie

strzeona. (.....)
4. Senatorowie nic nie wiedzieli o spisku. (.....)
5. Przeraony lud protestowa przeciwko spiskujcym. (.....)
C. Uzupenij zdania, tak aby ich tre bya zgodna
z treci tekstu. Moesz uzyska 5 punktw.

Punktacja i klucz odpowiedzi

1. Kiedy przestaniesz wystawia na prb ...... ?

2. Czy nie robi na tobie wraenia .................
zgromadzonych?
3. Czy nie czujesz, e ................................... ?
4. Czy sdzisz, e jest wrd nas kto, kto nie
wie, jak spdzie .................................... ?
5. Konsul zdaje sobie spraw z sytuacji, ale jak
dotd przywdca spisku ........................... .

Punktacja czci I przekad. Razem 0-50 pkt.

Caius Iulius Caesar, De bello Gallico
Postero die .... incommodo. 0-7 pkt.,
Non virtute ..... imperiti 0-6 pkt.,
Errare .... exspectent 0-4 pkt.,
Sibi numquam ..... acciperetur 0-8 pkt.,
Id tamen ..... sanaturum 0-4 pkt.,
Nam quae .... possit obsistere 0-7 pkt.,
idque se .... habere 0-5 pkt.,
Interea .... sustinerent 0-5 pkt.,
Zrozumienie caoci tekstu, kompozycja 0-3 pkt.,
Poprawno stylistyczna i jzykowa 0-3 pkt.
Cornelius Nepos, Atticus 13, 1-4 Razem 0-50 pkt.
Neque vero ... civis 0-4 pkt.,
Nam cum ..... aedificator 0-4 pkt.,
Neque tamen .... usus est 0-4 pkt.,
Nam domum ..... constabat 0-5 pkt.,
ipsum enim ..... habebat 0-4 pkt.,
in quo ..... coactus est 0-2 pkt.,
Usus est familia ..... mediocri 0-5 pkt.,
Namque in ea ..... boni 0-8 pkt.,
Neque .... habuit 0-4 pkt.,
quod est ...... diligentiae 0-4 pkt.,
Zrozumienie caoci tekstu, kompozycja 0-3 pkt.,
Poprawno stylistyczna i jzykowa 0-3 pkt.
Punktacja cz II komentarzwypracowanie
A. komentarz Razem 0-20 pkt.
Trafno wyboru rodzaju komentarza 0-2 pkt.,
Stopie opracowania materiau faktograficznego, wykorzystanie literatury przedmiotu 0-10 pkt.,
Samodzielno prezentacji 0-4 pkt.,
Precyzja i poprawno wypowiedzi 0-4 pkt.
B. wypracowanie Razem 0-20 pkt.
Zgodno wypowiedzi z tematem 0-2 pkt.,
Stopie wykorzystania przedstawionego materiau tekstuwego i wiedzy o kulturze antycznej 0-10 pkt.,
Samodzielno prezentacji 0-4 pkt.,
Precyzja i poprawno wypowiedzi 0-4 pkt.
Punktacja czci III rozumienie tekstu pisanego
A. Proponowane rozwizania (oceniajcy moe take
uzna inn odpowied, ktr uzna za poprawn i zgodn
z tekstem) punktacja 0-1 pkt. Razem 0-15 pkt.
1. patientia; 2. timor; 3. vigiliae; 4. consilia; 5. mocerunt;
B. 1.F; 2. V; 3.V; 4.F; 5.-.
C. 1. nasz cierpliwo; 2. twarze i sowa; 3. twoje zamiary wyszy na jaw; 4. dwie ostatnie noce (ostatni
i poprzedni noc); 5. wci yje (pozostaje bezkarny).
Punktacja czci IV test gramatyczny. Punktacja 0-1 pkt.
Razem 0-15 pkt.
A. 1. virtutem; 2. die; 3. ipsa.
B. 1. mirantur; 2. docent; 3. exirent; 4. accuset; 5. superari; 6. putanda est.
C. 1.loqui dixi; 2. fugeritis (lub fugite); 3. a fure (...) a lupo.
Przeliczenie punktw na oceny: 51-60 dopuszczajcy; 6174 dostateczny; 75-87 dobry; 88-96 bardzo dobry; 97100 celujcy
(maj 2003)

Cz IV

A. Uzupenij zdania odpowiednimi formami wyrazw podanych w okrgym nawiasie. Moesz uzyska 3 punkty.
1. Gloria (virtus, virtutis) ................. tamquam
umbra sequitur. (Cicero)
2. Rapiamus, amici, occasionem de (dies, diei)
........................... (Horatius)
3. Fortes adiuvat (ipse, ipsa, ipsum) ..............
Venus. (Tibullus)
B. Uzupenij zdania waciwymi formami wyrazw spord czterech podanych w okrgym
nawiasie. Moesz uzyska 6 punktw.
1. Non omnes eadem (mirantes, mirari, miratur, mirantur) .........................................
amantque. (Horatius)
2. Homines, dum (docere, docent, docebant,
docti) ............................., discunt. (Seneca)
3. Civitati persuasit, ut de finibus suis (exirent,
exire, exeunt, exibunt) .................. (Caesar)
4. Si quis est talis qui me (accuset, accusant,
accusare, accusatus est) ............................,
non est ista mea culpa. (Cicero)
5. Victorem a victo (superare, supera, superari,
superamus) .......... saepe videmus (D. Cato)
6. Sapientia ars vivendi (putandum est, putandi,
putanda est, putanda sunt) ........ (Cicero)
C. Uzupenij kade ze zda, tak aby zachowa
znaczenie zdania wyjciowego. Moesz uzyska 6 punktw.

157

PISEMNY EGZAMIN DOJRZAOCI Z JZYKA OBCEGO CZ IV KRYTERIA OCENY WYPRACOWANIA

POZIOM PRACY (nie jest rwnowany ocenie szkolnej)
KRYTERIUM
OCENY

BARDZO DOBRA
I WYBITNA

I. TRE I FORMA
1. Zgodno wypowiedzi z tematem
2. Ujcie tematu
3. Zgodno wypowiedzi z przyjt
form
4. Kompozycja
5. Objto pracy
6. Znajomo realiw
danego obszaru jzykowego (wprowadzamy to kryterium,
jeeli temat wymaga
wykazania si znajomoci realiw)

- cao wypowiedzi zgodna z tematem

- wielostronne, oryginalne
ujcie tematu i rnorodno myli i argumentw
- pena konsekwencja
w przestrzeganiu przyjtej
konwencji formalnej
- wypowied logiczna,
planowa (konsekwentnie
realizowany jest zamys),
harmonijna i spjna
- objto pracy w granicach okrelonych w poleceniu
- dua znajomo realiw
praca wybitna
wyrnia si dodatkowo wszechstronnoci
ujcia tematu, inwencj stylistyczn i/lub
oryginalnoci
PUNKTACJA
12
11
10
9
II. BOGACTWO
- due urozmaicenie uyJZYKOWE
tych struktur gramatycznych
- bogate sownictwo i frazeologia
- precyzyjny dobr sownictwa / uycie idiomw
- brak powtrze / rne
sposoby czenia zda
praca wybitna wyrnia si dodatkowo
wyjtkowym bogactwem
leksyki ilub skadni
PUNKTACJA
12
11
10
9
III. POPRAWNO - drobne, sporadyczne
JZYKOWA
bdy gramatyczne i leksykalne, nie zakcajce komunikacji
- nieliczne bdy w pisowni (ortografia), nie
zmieniajce
znaczenia
wyrazu
- poprawna interpunkcja
- sownictwo, struktury
gramatyczne i styl dostosowane do wymogw tematu i formy wypowiedzi

PUNKTACJA

11

10

DOBRA

SABA

NIEDOSTATECZNA

- cao wypowiedzi
zgodna z tematem
- poprawne, ale schematyczne ujcie tematu/widoczna wyrana myl przewodnia
- wypowied zgodna
z zaoon form z
niewielkimi uchybieniami, odstpstwami
- wypowied w znacznym stopniu spjna,
logiczna i planowa
- objto pracy moe
przekroczy podane
granice do 20%
- oglna orientacja
w realiach/brak pogbionej wiedzy

- wypowied w czci
zgodna z tematem
- oglnikowe, jednostronne ujcie tematu
/widoczne braki w argumentacji
- wypowied czciowo zgodna z zaoon
form, ze znacznymi
odstpstwami
- wypowied w duym stopniu niespjna, niekonsekwentna
(brak widocznego zamysu), nielogiczna
- objto pracy moe
przekroczy podane
granice do 50%
- saba orientacja w realiach i bdy rzeczowe

- znaczne odstpstwa
od tematu lub praca
cakowicie nie na temat
- brak myli przewodniej lub nawizania
do tematu
- brak zgodnoci z zaoon form w wikszoci pracy / race
uchybienia formalne
- wypowied pozbawiona spjnoci, logiki
- objto pracy przekracza podane granice powyej 50%
- brak orientacji w realiach, liczne bdy
rzeczowe

8
7
6
- znaczne zrnicowanie uytych struktur
gramatycznych
- nieliczne powtrzenia sownictwa i konstrukcji skadniowych
- sporadyczne posugiwanie si idiomami

5
4
3
- niewielkie zrnicowanie uytych konstrukcji gramatycznych
- liczne powtrzenia
leksykalne
- sownictwo i struktury gramatyczne na
poziomie podstawowym

2
1
0
- ubogie sownictwo
utrudniajce przekazanie myli
- bardzo liczne powtrzenia leksyki i skadni
- bardzo wski zakres
stosowanych struktur
gramatycznych

8
7
6
- nieliczne bdy gramatyczne i leksykalne
w nieznacznym stopniu zakcajce zrozumienie
- bdy ortograficzne,
nie zmieniajce znaczenia wyrazu
- interpunkcja w zasadzie poprawna
- niewielkie uchybienia w doborze sownictwa, struktur gramatycznych i/lub stylu wobec wymogw
tematu/formy wypowiedzi
8
7
6

5
4
3
- niewaciwy dobr
sw zakcajcy komunikacj
- do liczne bdy
gramatyczne, ortograficzne i interpunkcyjne
- znaczne uchybienia
w doborze waciwego sownictwa, struktur gramatycznych i
lub stylu wobec wymogw tematu/formy

2
1
0
- race bdy gramatyczne i leksykalne,
w znacznym stopniu
utrudniajce komunikacj
- liczne bdy ortograficzne i interpunkcyjne
- brak umiejtnoci budowania prostych zda
- przypadkowy dobr
sownictwa, struktur
gramatycznych i/lub
stylu, nie majcy zwizku z wymogami tematuformy wypowiedzi

(maj 2003)

158

Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka

niemieckiego1)

Ausrstung in die Tiefe zu strzen. Um einen

Eindruck von diesem Sport zu bekommen, bieten die aqua-nautic-Tauchshops zweistndige
Schnupperlehrgnge an. So findet jeden Mittwoch von 17 bis 19 Uhr ein Schnuppertauchen
in der Landsberger Allee sowie jeden Dienstag
von 16 bis 18 Uhr ein Kurzlehrgang im Stadtbad Schneberg statt. Die Teilnahme kostet 15
Euro. Jugendliche unter 18 Jahren brauchen
eine schriftliche Genehmigung ihrer Eltern.
Wer angeln mchte, findet in Havel,
Spree und Dahme alles: Zander, Hechte, Barsche, Aale und Pltzen. Doch bevor Angler sich
ans Ufer setzen, mssen sie eine Anglerprfung
be-stehen. Lehrgnge werden fr Jugendliche
ab 14 Jahren und Erwachsene durchgefhrt.
Dort lernen die Angler alles ber die einzelnen
Fischarten, Fangmethoden und den richtigen
Umgang mit Fischen. Die Seminare kosten fr
Jugendliche rund 10 Euro. Kinder ab zwlf
Jahren knnen beim Fischereiamt ohne Anglerprfung einen Jugendfischereischein kaufen
und auf die Jagd nach Fischen gehen. Jngere
Kinder drfen nur fischen, wenn sie von einem
erwachsenen Angler begleitet werden.

Cz I
ROZUMIENIE ZE SUCHU

TEKSTY DO ODCZYTANIA PRZEZ

NAUCZYCIELA
Poniszy tekst naley odczyta dwukrotnie
przez, w miar moliwoci, dwch nauczycieli,
z dwch rnych miejsc sali. Przed rozpoczciem
tej czci egzaminu zdajcy maj 5 minut czasu
na zapoznanie si z treci zadania. Podczas suchania abiturienci mog robi notatki.

Tekst do zadania A

Wasserspiele
von Christian Kersten
Berlin hat so viele schne Gewsser und
Schwimmbder, da ist ein Badeurlaub auerhalb der Stadt eigentlich gar nicht notwendig.
Egal ob Angeln, Segeln, Schwimmen, Tauchen
oder Kanu fahren alles ist in der Havel, den
vielen Seen und so manchen Schwimmbdern
mglich.
Wer das Schwimmen in einem Frei
oder Hallenbad dem Planschen im See vorzieht, hat eine groe Auswahl. Fast alle Stadtbder haben Nichtschwimmer-Becken, Rutschen und andere Attraktionen zu bieten. Und
fr alle, die noch nicht schwimmen knnen,
bieten die Bderbetriebe mehrwchige Ferienkurse an.
Eine andere Mglichkeit ist Berlin vom
Wasser aus zu entdecken. Am besten in einem
Kanu. Die Paddelboote sind leicht auf dem
Autodach zu transportieren. Sie knnen auch
bei einem der zahlreichen Kanu-Verleiher gemietet werden. Kinder unter acht Jahren und
Nichtschwimmer drfen nur mit einer Schwimmweste aufs Wasser mitgenommen werden.
Um exotische Fische zu beobachten,
muss man tauchen knnen. Bevor es aber irgendwann einmal in die Karibik geht, muss
man lernen, wie es ist, sich mit der schweren
1)

nach: Berliner Morgenpost, 29.06.2002

Procedura przeprowadzenia ZADANIA B jest taka

sama, jak w przypadku ZADANIA A. Czytanie
tekstu do ZADANIA B naley rozpocz po 5 minutach od zakoczenia drugiego czytania tekstu
do ZADANIA A.

Tekst do zadania B

Austausch zeigt auch die Schattenseiten

von Ulrike Ziegler, Klasse 11a, Katholische Theresienschule, Weiensee
Viele Teenager entscheiden sich dafr,
ein Jahr als Austauschschler irgendwo in der
Welt zu verbringen. So entschied auch ich
mich, fr ein Jahr in die USA zu gehen. Ich
wollte die Sprache lernen und auch eine andere
Kultur kennen lernen. Meine Reise ging in den
Sdosten der USA. Meine Vorstellung von Ame-

Zestaw przygotowany przez Kuratorium Owiaty w Warszawie.

159

rika war durch das Fernsehen geprgt. Mir war

nicht bewusst, dass in einem so groen Land
die Lebensbedingungen fr die Menschen in
den verschiedenen Regionen unterschiedlich
sind.
South Carolina ist ein typisches Beispiel
fr einen Staat im Sden. Der immer noch
vorhandene Rassismus ist daran zu spren, dass
die Stdte und Orte in schwarze und weie
Viertel getrennt sind. Auch in der Schule wurde
die Gruppierung zwischen Schwarz und Wei
deutlich. Der Sden hat jedoch noch mehr zu
leiden. Viele Menschen, die im Sden leben,
verdienen sehr wenig. Oft fehlt ihnen das Geld
fr eine gute Ausbildung, denn die staatlichen
Schulen werden im Sden nicht allzu viel gefrdert. Ich war zuerst schockiert, unter welchen
Umstnden manche dort leben.
Richtig zu Hause konnte ich mich dort
nicht fhlen, denn in unserer Gegend fielen fter
Schsse und ich hrte von Leuten, die in Nachbarhusern wohnten und fters Einbrche begangen hatten. Ich hatte zwar eine sehr liebe
Gastfamilie, aber die Umstnde, unter denen
sie lebten, waren doch sehr fremd fr mich. Es
kam sogar vor, dass das Geld nicht mehr fr
Brot und Getrnke reichte. Damit muss man
leben.
Ich bin sehr froh, das Jahr gemacht zu
haben. Ich habe eine ganz andere Seite des
mchtigsten Landes der Erde kennen gelernt
und bin froh, mir mein eigenes Bild gemacht
zu haben. Und die Sprache beherrsche ich
nun auch perfekt. Ich kann nur jedem raten,
ein Jahr im Ausland zu verbringen, denn
es ermglicht einem, die Welt besser kennen
zu lernen, die Vielfalt zu sehen und zu begreifen.

1. In Berlin kann man Segeln lernen.

2. Auch Nichtschwimmer knnen im
Frei oder Hallenbad baden.
3. Kanufahren ist nur auerhalb Berlins
mglich.
4. Auch Nichtschwimmer drfen Kanus
mieten.
5. Die Taucherlehrgnge mit Ausrstung dauern zwei Stunden.
6. Taucherlehrgnge gibt es jeden
Nachmittag.
7. Junge Taucher drfen nur in Begleitung ihrer Eltern tauchen lernen.
8. Ab 14 Jahren darf man die Anglerprfung ablegen.
9. Kinder ab 12 Jahren drfen mit
einem speziellen Schein angeln.

Zadanie B Usyszysz dwukrotnie tekst ,,Austausch zeigt auch die Schattenseiten. Na podstawie informacji w nim zawartych zaznacz, ktre
z podanych poniej zda jest prawdziwe (r),
a ktre jest faszywe (f). Zakrel liter r lub f. Za
kad prawidowo zaznaczon informacj moesz
otrzyma 1 punkt (razem 6 punktw).

1. Ulrike war ein Semester als Austauschschlerin in den USA.

2. Sie war von den schlechten Lebensbedingungen in den Sdstaaten
berrascht.
3. In der Schule von Ulrike gab es
keinen Rassismus.
4. In der Gegend, wo sie wohnte, gab
es oft Verbrechen.
5. Ihre Gastfamilie war arm.
6. Sie ist enttuscht, weil sie die
Sprache nicht richtig lernen konnte.

nach: Berliner Morgenpost, 15.07. 2002

Cz I
ROZUMIENIE ZE SUCHU

Zadanie A Usyszysz dwukrotnie tekst ,,Wasserspiele. Na podstawie informacji w nim zawartych zaznacz, ktre z podanych poniej zda jest
prawdziwe (r), a ktre jest faszywe (f). Zakrel
liter r lub f. Za kad prawidowo zaznaczon
informacj moesz otrzyma 1 punkt (razem
9 punktw).

Cz II
ROZUMIENIE TEKSTU
CZYTANEGO

Zadanie A Przeczytaj uwanie tekst, a nastpnie wybierz poprawne dokoczenie zdania, zakrelajc krzyykiem jedn z podanych moliwoci (a,
b lub c). Za kade poprawne rozwizanie moesz
otrzyma 1 punkt (razem 10 punktw).

160

bei dem Schler selbstndig arbeiten und dabei

in klassischen Fchern wie Geographie, Chemie,
Mathematik und Sprachen die Inhalte miteinander vereinen. An deutschen Schulen wrde
das wohl Projektunterricht heien. Nur ist es da
die Ausnahme, in Finnland dagegen die Regel.
Typisch fr das Bild in finnischen Klassenzimmern: Schler und Pdagogen duzen
sich. ,,Dadurch sind die Beziehungen untereinander enger und offener, sagt Marja Martikainen, ,,frei von Angst.
Natrlich sind manche Rahmenbedingungen fr Schulen in Finnland besser, sie haben beispielsweise weit weniger auslndische
Schler als in vielen Gesellschaften Mitteleuropas. Und: Bei der Einschulung knnen sehr viele
Kinder bereits flieend lesen und schreiben.
Lesen ist, nicht nur in den langen, dunklen Wintermonaten, seit jeher sehr beliebt im
Norden. ffentliche Bchereien gibt es berall,
auch in dnn besiedelten Gebieten. Die Zeitungsdichte ist so hoch wie wohl nirgendwo in Europa. Die meisten Filme in Fernsehen oder Kino
laufen im Original mit finnischen Untertiteln.
Das bildet und spornt an.
Auch die finanzielle Ausstattung der
Schulen ist deutlich besser als in Deutschland.
Alle Schulen haben eigene Sonderpdagogen,
meist auch einen Schulpsychologen und vor
allem mehrere Lehrerassistenten, die in pdagogischen Schnellkursen als Hilfstruppe fr den
Unterricht ausgebildet werden. Doch vor allem
eben gibt es an finnischen Schulen ein anderes
Bildungsverstndnis gerade bei Lehrern:
,,Man muss seine Schler mgen, dann erst
kommt das Fachwissen. Das ist die Basis, darauf
baut sich alles auf.

,,Jeder ist gut in irgendwas

von Manfred Ertel
Das meist gebrauchte deutsche Wort an
diesem Morgen im Schulzentrum von Vantaa in
der Nhe von Helsinki ist ,,normal. ,,Wir sind
eine ganz normale Schule, betont Gesamtschulleiterin Sari Laurivuori-Toivola.
Auch das Einzugsgebiet der Lehranstalt
in dem 170 000 Einwohner groen Vorort im
Westen ist ,,eher normal, sagt Lehrerin Sirpa
Rnk: Sozial bunt gemischt, zahlreiche Familien unterer Einkommensstufen und, fr finnische Verhltnisse, sogar viele Einwanderer. In
manchen Klassen sitzen bis zu 20 Prozent von
ihnen, Vietnamesen, Kurden, Kongolesen, Russen. Entsprechend durchwachsen ist auch das
Lern- und Leistungsniveau. Die Durchschnittsnote ist ,,acht ziemlich gewhnlich in einem
Notensystem, das als schlechteste Zensur die
,,vier und als beste die ,,zehn kennt.
Seit einer radikalen Schulreform Mitte
der siebziger Jahre gehen alle Schler auf die
Gesamtschule, und alle finden das gut so: Eltern, Politiker, Schler und Lehrer. Sitzenbleiben gibt es nicht. Noten sind erst ab Klasse
sieben Pflicht. Nach Klasse neun wechseln
knapp 60 Prozent an die gymnasiale Oberstufe,
fast alle von ihnen machen Abitur. Alle Schulen
arbeiten im Ganztagsbetrieb. Mittagessen ist
obligatorisch und umsonst.
Das finnische Schulsystem kennt ab Klasse
sieben keine feste Stundentafel. Das Schuljahr
gliedert sich in fnf Perioden von sechs bis sieben
Wochen, in denen die Jugendlichen unter angebotenen Kursen whlen und so Schwerpunkte
setzen knnen und mssen. Je hher die Klassenstufe, desto grer die Eigenverantwortung.
,,Es wird eine aktivere Rolle von den
Schlern erwartet, sagt Jutta Laakson, 15, die
regelmig jeden Sommer fr einige Wochen
eine Hamburger Schule besucht. Jedes Mal
wieder wundert sie sich, warum dort oft ,,der
Lehrer der Einzige ist, der arbeitet.
Johannes Binder, 52, ist Leiter der deutschen Schule in Helsinki, an der rund 85 Prozent der Schler Finnen sind. Er ist geradezu
,,fasziniert von den Kindern und Jugendlichen,
die wir haben, und von deren Lernwillen.
bergreifender Unterricht nennen die
finnischen Pdagogen ihr Unterrichtsmodell,

nach: Spiegel 35/2002

1. Die Schule in Vantaa ist

a. eine Grundschule.
b. ein Gymnasium.
c. eine Gesamtschule.
2. Der Ort
a. ist ein Stadtviertel von Helsinki.
b. liegt in Westfinnland.
c. ist ein Vorort von Helsinki.
3. Die Schler
a. kommen aus unterschiedlichen sozialen
Verhltnissen.
b. kommen hauptschlich aus dem Ausland.
c. lernen auergewhnlich gut.

161

4. In Finnland
a. machen alle Schler Abitur.
b. gibt es in den Klassen 1- 6 keine Noten.
c. lernen die Schler bis zum Abitur in einer
Schule.
5. Ab Klasse 7
a. mssen die Schler alle 6 bis 7 Wochen
Prfungen bestehen.
b. whlt jeder Schler Kurse fr sich.
c. gehen die Schler fr einige Wochen ins
Ausland.
6. In der Schule in Helsinki ist der Projektunterricht
a. obligatorisch.
b. eine Ausnahme.
c. an der Tagesordnung.
7. Die finnischen Schler sind
a. aktiver.
b. begabter.
c. ruhiger.
8. Die finnischen Lehrer
a. sind strenger.
b. sind besser ausgebildet.
c. werden von den Schlern geduzt.
9. In Finnland
a. gibt es berall Bchereien.
b. liest man vor allem in den Wintermonaten.
c. liest man vor allem Zeitungen.
10. In Finnland
a. werden die Schler finanziell untersttzt.
b. sind die Schulen finanziell gut ausgestattet.
c. verdienen die Lehrer besser.

selbststndige Arbeit. In Zukunft werden wir in

unserem Leben viele verschiedene Jobs und
Ttigkeiten haben. Klassische Arbeitspltze
werden eher selten sein. Und noch viel mehr
als heute steht die Persnlichkeit des Bewerbers
im Vordergrund.
2. .................................................................
In manchen Sektoren wird es dabei sehr knapp
werden. Ich wrde eher von einer ,,Verstopfung des Arbeitsmarktes reden: Wir knnten
ohne Einwanderung eine Situation haben, in
der Millionen nach Arbeit suchen, und Millionen Leute fr unbesetzte Jobs gesucht werden. Das ist zum Teil heute schon so.
3. .................................................................
Sie ist ein genauso epochaler bergangsprozess
wie der von der agrarischen zur industriellen
Kultur. Ihr Kern besteht in einem Rohstoffwechsel: Statt Ausdauer, Krperkraft wie im Industrialismus sind nun ,,Ideen und Kommunikationen die Quelle unseres Wohlstands.
4. .................................................................
Einerseits lernen wir in der Tat sowohl im
Privaten wie im Beruf: die emotionale Intelligenz, die man fr eine Familie bentigt, bentigt man auch in der Karriere. Und Allgemeinbildung, kulturelle Bildung, ,,Weltbildung, die
ja auch etwas Privates hat, lsst sich nicht nach
Arbeit und Freizeit sortieren. Andererseits zeigt
sich immer wieder, dass das Privatleben und
die Arbeit eben DOCH verschiedene Rhythmen
und Gesetze haben, und dass man, wenn man
beides vermischt, den Stress stark erhht.
5. .................................................................
Nein. Acht Stunden sind an den Maschinenlaufzeiten entlang entstanden, ,,Schicht nannte
man das. Die Arbeitswelt von Morgen wird
arhythmisch. Intensive Entscheidungsprozesse
und kreative Phasen bentigen manchmal 14Stunden-Tage. Auf der anderen Seite kann kein
Mensch mehr als fnf Stunden am Tag konzentriert am Computer sitzen. Und die neue Bedeutung der Familie kommt hinzu: In der Familienphase brauchen Mnner UND Frauen flexible
Jobs.

Zadanie B Przeczytaj uwanie poniszy wywiad,

z ktrego usunito pytania. Pytania, oznaczone literami A K, umieszczono pod tekstem. Dopasuj pytania
do odpowiedzi tak, aby otrzyma poprawny pod
wzgldem logicznym i gramatycznym tekst. Rozwizanie wpisz do tabelki. Jedno pytanie nie pasuje do
adnej odpowiedzi. Za kade poprawne rozwizanie
moesz otrzyma 1 punkt (razem 10 punktw).

Die Zukunft der Arbeit

Ein Interview mit Matthias Horx, einem der
einflussreichsten Trendforscher des deutschsprachigen Raumes
von Jrg Peter Urbach

6. .................................................................
Ja. Und die meisten Menschen wollen das
auch. Mit 50 in Rente gehen ist ein Wunsch,
den Menschen in der industriellen Welt hatten.
Man war in diesem Alter krperlich ausgelaugt,

1. .................................................................
Er wird sehr viel mehr verschiedene Arbeitsformen anbieten, sehr viel mehr Teilzeitjobs, sehr
viel mehr ,,Flexjobs, sehr viel mehr freie und

162

F. Ist eine Vollbeschftigung in Deutschland

berhaupt noch eine Option fr die
nchsten Jahre, oder bleibt sie Utopie?
G. Ist es mglich, dass der Wandel zur Wissensgesellschaft so tiefgreifende Folgen hat wie
die Phase der Industriellen Revolution?
H. Wird es in der Zukunft den Workaholic in
der Arbeitswelt noch geben?
I. Wie sollte sich der typische Arbeitnehmer
von heute auf die Anforderungen der Arbeitswelt von morgen vorbereiten?
J. Wie sehen konkret die Arbeitspltze der Zukunft aus?
K. Herr Horx, wie sieht der Arbeitsmarkt der
Zukunft aus?

und die Arbeit war oft monoton. In der Wissenskonomie werden wir aber jenseits der 50 erst
schlau, und die meisten Menschen bleiben fit
und neugierig. Man fngt also mit 60 manchmal erst an, gut zu werden.
7. .................................................................
Der Workaholic ist ein Klassiker, den es in allen
Erwerbskulturen gibt. Aber er reprsentiert nur
eine kleine Minderheit. Die meisten Menschen
versuchen, Balancen zu finden zwischen Partnerschaft und Beruf, zwischen Stress und Entspannung.
8. .................................................................
Kommunikations-Intelligenz, Emotionale Intelligenz, Sprachen, Allgemeinwissen. Sprechen
und Darstellen knnen. Selbststndig sein.

1.

9. .................................................................
Er sollte aufhren, sich als ,,Arbeitnehmer zu
sehen. Denn in der Wissensgesellschaft sind wir
GEBER unserer Arbeit. Er sollte beginnen, sein
Portfolio zu kennen seine individuelle Mischung
aus Qualifikationen, emotionalen Fhigkeiten etc.
Und er sollte lernen, dies weiterzuentwickeln
unabhngig von der momentanen Joblage.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9. 10.

Cz III
TEST LEKSYKALNOGRAMATYCZNY

Zadanie A Wybierz poprawne uzupenienie

lub dokoczenie zdania, zakrelajc jedn z podanych moliwoci (a, b, c lub d). Za kade poprawne rozwizanie moesz otrzyma 0,5 punktu (razem 6 punktw).

10. ...............................................................
Etwa 20 Prozent der Arbeit wird in Zukunft von
zu Hause aus erledigt. In den Bros wird es
Mischformen aus ,,Arbeitszelle, Gruppenrumen und offenen Gemeinschaftsbros geben.
Viele Menschen, aber nicht mehr als 20 Prozent, werden auch ,,nomadisch arbeiten.

,,Folge deiner Intuition

Hilary Hahn (23), US-Geigerin, gelang eine
rasante Karriere

Zum Abschluss mchten wir Sie bitten, folgenden Satz zu ergnzen:

,,Wenn ich arbeitslos wre,...
... wrde ich mir einen Job ausdenken und
erfinden.
nach: www.wissen.de

Focus: Was knnen wir von Knstlern lernen?

Hahn: Vielleicht die Balance harte Schlge
wegzustecken und dabei trotzdem sensibel und
musikalisch zu bleiben. 1.
Kritiken in der
Zeitung habe ich mich am Anfang sehr schwer
gewhnt. Manche Musiker behaupten ja, sie
2.
berhaupt keine Rezensionen lesen.
Das ist natrlich Selbstschutz. Aber eines ist sicher: Wenn du den guten Kritiken glaubst, musst
du auch die schlechten zur Kenntnis 3.
.
Alles andere wre Selbstbetrug. Und mit der Zeit
erweitert diese Lektre auch deine Toleranz.
Focus: Wie verstehen Sie das?
Hahn: 4.
mehr Menschen, desto mehr
Meinungen. Kritiken ber ein und dasselbe
Konzert widersprechen sich oft ganz grundstzlich. Ich frage mich hin und wieder: Habe ich
da gespielt?

A. Bricht der Arbeitsmarkt Deutschland ohne

massive Zuwanderung hochqualifizierter
auslndischer Arbeitskrfte zusammen?
B. Werden die Grenzen zwischen Freizeit und
Arbeit immer strker verschwimmen?
C. Was meinen Sie, mssen wir damit rechnen,
in Zukunft eine lngere Lebensarbeitszeit zu
haben?
D. Welches sind die wichtigsten Qualifikationen eines zuknftigen Arbeitnehmers?
E. Hat der 8-Stunden-Tag Ihrer Meinung nach
berhaupt noch Zukunft in der Arbeitswelt
von morgen?

163

Focus: Wie kommen Sie mit dem Lampenfieber klar?

Hahn: Ich be vier Stunden am Tag plus Proben mit den Orchestern. Mein Rat: Egal was du
5.
, komme gut vorbereitet! Im Konzert
ist es doch so: Das Publikum ist kein 6.
Tier, dass mich fressen will. Es will nur schne
Musik hren. Fr mich als Knstler interessieren die sich nur in zweiter Linie. Kein Grund,
Lampenfieber zu kriegen.
Focus: Wie gehen Sie mit dem Druck um, dass
es nach 7.
schnellen Aufstieg auch
schnell wieder bergab gehen kann?
Hahn: Stimmt, fr mich ging das alles sehr
schnell. Genauso klar ist, dass ich mich verletzen kann oder sonst irgendwas schief luft.
Aber 8.
habe ich immer einen Sicherheitsplan im Hinterkopf.
Focus: Wie 9.
der aus?
Hahn: Ich mag Kinder. Also sollte ich doch
einen Job als Musiklehrerin finden knnen,
wenn ich pltzlich abstrzen sollte. Grundstzlich kann ich jedem nur raten: Folge immer
deiner Intuition, auch wenn es riskant ist! Such
10.
den Beruf, zu dem du dich wirklich
berufen fhlst!
Focus: Folgen Sie selbst diesen Ratschlgen?
Hahn: Gut, ich bin das ganze Jahr im Konzertstress. Aber jeden Sommer nehme ich
sieben Wochen am Stck frei, 11.
eine neue Sprache zu lernen. Das brauche
ich. Hinterher komme ich frisch zurck und
habe wieder Lust 12.
endlose Tourneen und einsame Hotelzimmer irgendwo in
Europa.

Zadanie B Przekszta podkrelone czci

zda na zdania podrzdnie zoone, zachowujc
ten sam sens wypowiedzi. Za kade poprawne
rozwizanie moesz otrzyma 1 punkt (razem
6 punktw).

1. Die Umweltbelastung kann man bei Fahrzeugen durch den Einbau von Katalysatoren
verhindern.
.................................................................
2. Die Brger kaufen wegen der Bequemlichkeit so viele Autos.
.................................................................
3. Ein lokaler Rundfunksender bekam nach
dem Bericht ber die Ausbildungsmglichkeiten der heutigen Jugend viele E-Mails.
.................................................................
4. Das Gepck strt den Reisenden beim Aussteigen aus dem Zug.
.................................................................
5. Andere Gruppen fordern eine Verkrzung
der Arbeitszeit.
.................................................................
6. Bis zu ihrer Rckreise nach Berlin werden
noch Monate vergehen.
.................................................................
Zadanie C Uzupenij luki tak, aby ponisze
zdania byy logiczne i poprawne gramatycznie.
Za kade prawidowo uzupenione zdanie moesz
otrzyma 0,5 punktu (razem 9 punktw).

1. Die Sehenswrdigkeiten von Mnchen

schaffen wir
Fu.
2. Tglich um 14 Uhr
die Glocken.
3. In den berregionalen Zeitungen
der
Leser mehr ber internationale Ereignisse.
4. Wir waren gestern auf dem hchsten Berg
in Deutschland. Die Fahrt zum Gipfel
zehn Minuten
.
5. Er tut so,
er fest schlafen wrde.
6. Man kann
eine Versicherung nicht
verzichten.
7. Meine Tante ist schon siebzig, aber mein
Onkel ist noch
als sie.
8. Auf dem Gletscher
man mitten im
Sommer Ski.
9. Ich habe
in meiner Kindheit das
Schwimmen selbst beigebracht. Ich hatte
keinen Trainer.
10. Er bemerkte in dem fremden Land vieles,
er sich zunchst wunderte.

nach: Focus 3/2003

1. a. an
b. zu
c. mit
d. fr

2. a. wren 3. a. stellen 4. a. entweder

b. htten b. nehmen
b. noch
c. seien
c. geben
c. je
d. wrden d. setzen
d. weder
e.

5. a. tue 6. a. wilder 7. a. Ihrem

b. tun
b. wildes
b. ihren
c. tust
c. wilde
c. seiner
d. tut
d. wild
d. eurem

8. a. dafr
b. damit
c. darber
d. daran
e.

9. a. seht 10. a. sich 11. a. deshalb 12. a. mit

b. sehe
b. dir
b. wenn
b. bei
c. siehst
c. dich
c. um
c. auf
d. sieht
d. euch
d. damit
d. von

164

11. Was
alle zehn Jahre in Davos
?
12. Wir brauchen immer mehr Straen,
die Autos berhaupt noch fahren knnen.
13. Mein Freund hat noch keine Wohnung. Ich
habe ihm angeboten, vorbergehend bei
mir
.
14.
sie zwei Jahre lang Italienisch gelernt hat, spricht sie nicht flieend.
15. Der Autor hat drei Kinder. Er widmet
sein Buch.
16. Wo ist deine Mutter? Ich habe sie vor ein
paar Minuten im Garten arbeiten
.
17. Wer ist fr die ffentlichen Wege im Stadtpark
?
18. Wir haben die Matheaufgaben nicht lsen
, denn sie waren zu schwer.

3.

4.

5.

6.

Zadanie D Przetumacz fragmenty podane

w nawiasach na jzyk niemiecki tak, aby otrzyma
logiczne i gramatycznie poprawne zdania. Za kade poprawne zdanie moesz otrzyma 1 punkt
(razem 6 punktw).

Viele Leute machen am Wochenende einen

Ausflug ins
.
Du nimmst ihn immer in Schutz.
Vor zwei Jahren hat ihn sein persnlicher
Leibwchter
.
Ich werde mich ganz auf ihre Kenntnisse
verlassen.
In den meisten Heiratsanzeigen suchen die
Leute einen
Partner.
Nach diesem Konzert gingen viele Spenden
ein.
Er hat dem Opfer eine Niere
Ich mchte meine Sprachkenntnisse verbessern.
Thomas hat seinen Freund im Krankenhaus
besucht. Zum Abschied hat er ihm gute
gewnscht.

Cz IV
WYPOWIED PISEMNA

1. Vielleicht stimmt es, (e jest podobna do

swojego ojca).
.................................................................
2. (Wpad na pomys), ab nchstem Semester
Musikwissenschaften zu studieren.
.................................................................
3. (Wikszo modziey interesuje si) fr
Sport und Computer.
.................................................................
4. Die Arbeitslosigkeit ist in den letzten drei
Monaten (wzrosa o 2%).
.................................................................
5. Nach 15 Stunden Zugfahrt waren sie (na
miejscu).
.................................................................
6. Der Kunde musste die Rechnung (w wysokoci 400 Euro) bezahlen.
.................................................................

Wypowiedz si na jeden z trzech podanych poniej tematw. Wypowied (ok. 200-300 sw) powinna spenia wszystkie wymogi charakterystyczne dla danej formy. Za t cz moesz otrzyma
35 punktw.

Zadanie E Przekszta podkrelony wyraz

tak, aby po jego wstawieniu do kolejnego zdania
uzyska poprawn i logiczn wypowied. Za kady poprawnie przeksztacony wyraz moesz
otrzyma 0,5 punktu (razem 3 punkty).

Uwaga! Klucz naley traktowa jako propozycj. Naley

uzna wszystkie prawidowe, nieuwzgldnione w kluczu
rozwizania.
CZ I ROZUMIENIE ZE SUCHU
Zad. A za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy
1 punkt (razem 9 punktw). 1r, 2r, 3f, 4f, 5r, 6f, 7f, 8r, 9r
Zad. B za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy
1 punkt (razem 6 pkt). 1f, 2r, 3f, 4r, 5r, 6f

1. Wie stellst du dir einen Traumehemann

eine Traumehefrau vor? Beschreibe ihnsie.
2. In einem Brief an deinen deutschen Freund,
der an einer Musikhochschule studiert, antwortest du auf seine Frage, ob Polen Musik
lieben.
3. ,,Andere Lnder, andere Sitten. Stimmt
der Spruch immer noch in der Zeit der
Globalisierung? uere deine Meinung zu
diesem Thema in beliebiger Form (z.B. Errterung, Artikel, Erzhlung, Interview ...).
PROPONOWANY KLUCZ ODPOWIEDZI
I KRYTERIA OCENIANIA

1. Gestern hatte sie 12 Stunden gearbeitet.

Sie hofft, dass sich solche Tage wie der
Tag nicht mehr wiederholen.
2. Die Umgebung, in der ich wohne, ist sehr
grn.

CZ II ROZUMIENIE TEKSTU CZYTANEGO

Zad. A za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy
1 punkt (razem 10 pkt). 1c, 2c, 3a, 4b, 5b, 6c, 7a, 8c, 9a,
10b

165

1. gestrige 2. Grne 3. geschtztbeschtzt 4. zuverlssigen/verlsslichen 5. gespendet 6. Besserung

Zad. B za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy

1 punkt (razem 10 pkt).
1K, 2A, 3G, 4B, 5E, 6C, 7H, 8D, 9I, 10J

CZ IV WYPOWIED
PISEMNA (max. 35 pkt.)

Wypowied pisemn oceniamy, uwzgldniajc niezalenie od siebie trzy nastpujce kryteria:
I. Tre i forma wypowiedzi
max. 11 punktw (+1)
II. Bogactwo jzykowe
max. 11 punktw (+1)
III. Poprawno jzykowa
max. 11 punktw

CZ III TEST LEKSYKALNO-GRAMATYCZNY

Zad. A za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy 0,5
punktu (razem 6 pkt).
1a, 2d, 3b, 4c, 5c, 6b, 7a, 8a, 9d, 10b, 11c, 12c
Zad B za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy
1 punkt (razem 6 pkt).
1. Die Umweltbelastung kann man bei Fahrzeugen dadurch verhindern, dass man Katalysatoren einbaut/dass Katalysatoren eingebaut werden.
2. Die Brger kaufen so viele Autos, weil sie bequem
sind.
3. Ein lokaler Rundfunksender bekam viele E-Mails, nachdem er ber die Ausbildungsmglichkeiten der heutigen Jugend berichtet hatte.
4. Das Gepck strt den Reisenden, wenn er aus dem
Zug aussteigt.
5. Andere Gruppen fordern, dass die Arbeitszeit verkrzt
wird.
6. Bevor/Bis sie nach Berlin zurckkehrt/zurckkommt,
werden noch Monate vergehen.

Razem 33 punkty (35 pkt.)

Maturzysta moe dodatkowo otrzyma dwa razy po
1 punkcie za prac wybitn:
1 punkt za tre i form, jeli praca wyrnia si
wszechstronnoci ujcia tematu i/lub oryginalnoci;
1 punkt za wyjtkowe bogactwo leksykalne ilub inwencj stylistyczn.
Maksymalna liczba punktw za t cz wynosi 35 (33
punkty + 2 punkty dodatkowe).
Oceniajc wypowied pisemn, naley zakwalifikowa prac do jednego z poziomw osigni (praca bardzo
dobra i wybitna, dobra, saba, niedostateczna), osobno
w kadym z podanych kryteriw I-III 2). Nastpnie w kadym z kryteriw I-III naley przyzna odrbn ocen punktow w skali od 0 do 12 (w kryterium III w skali od 0 do
11).
Jeeli praca w obrbie jednego kryterium posiada
wycznie cechy danego poziomu osigni (np. pracy
dobrej), otrzymuje ocen rodkow (7pkt.). Jeli wypowied zawiera take cechy prac poziomu niszego albo
poziomu wyszego (pracy sabej albo pracy bardzo dobrej), naley przyzna ocen skrajn (6 lub 8 pkt.).
Praca w caoci niezgodna z tematem otrzymuje 0 punktw, nawet gdyby nie zawieraa adnych bdw.

Zad C za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy 0,5

punktu (razem 9 pkt).
gedauert 5.
1. zu 2. luten 3. liesterfhrt 4. hat
als obals wenn 6. auf 7. lter 8. fhrt 9. mir 10.
worber ber das 11. findet
stattwird
veranstaltetorganisiert 12. damit 13. zu wohnenzu bleibenzu leben 14. obwohl 15. ihnen 16. sehenhren 17.
verantwortlichzustndig 18. knnen
Zad D za kade poprawne tumaczenie przyznajemy
1 punkt (razem 6 pkt).
1. ..., dass sie ihrem Vater hnlich ist/sieht.
2. Er ist auf die Idee/den Gedanken gekommen, ...
3. Die meisten Jugendlichen interessieren sich/Der grte
Teil der Jugend interessiert sich ...
4. ... um 2% gestiegenangestiegengewachsen.
5. ... an Ort und Stellevor Ortam Ziel.
6. ... in Hhe von 400 Euro ...
Zad E za kade prawidowe rozwizanie przyznajemy 0,5
punktu (razem 3 pkt).

Ocena czna za wszystkie zadania (Cz IIV) maksymalnie 100 punktw Przeliczenie punktacji na
ocen szkoln
050 Niedostateczny; 5160 Dopuszczajcy; 6174
Dostateczny; 7587 Dobry; 8896 Bardzo dobry;
97100 Celujcy.
(maj 2003)
2)

patrz Kryteria oceny wypracowania. s. 158 w tym numerze.

Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka rosyjskiego1)

INSTRUKCJA DLA EGZAMINATORA

misj sownikw dwujzycznych, nie zawierajcych kompendium gramatycznego. Liczba sownikw przypadajcych na abiturientw powinna wynika z konkretnych warunkw zdawania
egzaminu w placwce. Egzamin naley rozpocz od czci pierwszej.

Na wstpie abiturienci powinni by zapoznani przez Komisj Egzaminacyjn z caoci

czekajcych ich zada. W trakcie egzaminu mog oni korzysta z przygotowanych przez ko1)

Zestaw przygotowany przez Kuratorium Owiaty w Warszawie.

166

Cz pierwsza
ROZUMIENIE TEKSTU
ZE SUCHU

%/  - 
"$ #"% 
  ( 
1,  ""

  
# "
%# "
 '
$. ( & 
"1%/, 

/. 8  
"  &

""
"  " 
 #
/. 8 
,  
 
"%, , 
. + 
$/ ) 0 4 /. $1

 %  #
&
$"0'  "' "4%. ( $% $ 
#' 

"0"  "!%/ , ' 
    
&
  
. 
% $
" 
#. 8 

0 #"$  " 
  
$". +
 
0 
/ #/%/   !
&# !#. 
 - ' 4, 
' 
"
 / "!  )
,  "  "$/,   
 &. 9  
#
 ) 4
   ".

Przed przystpieniem do odczytania tekstu zdajcy powinien zapozna si z poleceniami

do zadania I. Przeznaczamy na to 5 minut. Nastpnie tekst powinien by gono dwukrotnie
odczytany w normalnym tempie w dwch rnych miejscach sali, o ile to moliwe, kolejno
przez dwch nauczycieli. Pomidzy pierwsz
i drug prezentacj tekstu proponuje si zachowanie 23-minutowej przerwy. Podczas suchania
abiturienci mog robi notatki.
TEKST DO DWUKROTNEGO
WYSUCHANIA PRZEZ ZDAJCEGO



  

 
 ... 



  
%/  "% 
"  !'
  "%#  " # 4
/
'1#' 
. *  " %
 )# 4
$' "  " ,,$"'1 
&%MM  ...

 "' '. 
% >0 
  "  $
0#,   4 "' 
#


0

,

' "  
%&. 9,  
%
0'   " 4
/,  
" '". = 4 /

' '". 
% "0$' !
$"'1,    $"'1

! *1  !
  
",    0'. " 
!, 
  
 %,  10 


% ' $'  "' ,
 , 

0'. ?" ", 
) 
% !& $#'' 
.
*
0 "
#' ". ;"' $
$%  ,,4
% 
"'MM
"
 4"%
$
%. 8
$"  " "'

 4 % ,  %  . + 
  
'
0
%
%
4
 (. @0$0 "  

 $
0,
%0  


0 $
1   '
% 4 
"0 '. * 4"%
$" $

- $" 
&. 9  -

% 2. %!

Cz pierwsza
ROZUMIENIE TEKSTU
ZE SUCHU

I. Po dwukrotnym wysuchaniu tekstu '

    ...  wykonaj
nastpujce zadania:
1. Przeczytaj podane niej zdania. Zaznacz
w tabelce liter ,,F te, w ktrych podane informacje s faszywe, a liter ,,P prawdziwe.

1. ( 
% "0$" 
 

 "# #
.
2. /   " #
 
%
0 !.
3. ;"'
 
 
"  "" 
".
4. 
%,   
 4%,
0 #"$ 
 /.
5. 
%  "!    0
 &%.

167

  " )"
0 
 

 
 
" !,  "'
$%0 ,
 
 )"
0 
  

!#   $"& 
"
$1'.
5. *"  TIME ":
    
 " #
"',
 %"' ' 
'  4 '
"'   ,
 
 %'  )"
/ 
"  %#% .

2. Pocz fragmenty zda tak, aby stanowiy

logiczn cao. W wykropkowane miejsca wpisz
symbol literowy waciwego zakoczenia zdania.

1. *"% 
" $ &

$0
...........
2. = 4 /...
...........
3. 
 
%...
...........
4. 
%, >'    ",
 ...
...........
5. *
0 "...
...........
A. ... !& $#'' 
.
B. ...
 
   " 4
/.
C. ... 
' '".
D. ...  ".
E. ...  
 "  
%&.

2. Podkrel zdania zawierajce informacje, ktrych brak w przeczytanym tekcie.

1. (  "'
% 
"% $"0

4  $
$  )"
/

/.
2. 6' "   )"
/ % 
 " 
0.
3. ' 1 $1'  )"
/ ,   ".
4. 9" 6% 
 $1 
"' )"
/ /.
5. *
 

'  
 "% .
6. 6,  
% 
 
"

"', "& .
7. *" $>'  
', 

' $   ", 
 )"
/ .
8.
"0/, 
% "0' )"
/ / $"& %#  
/.
9. *"& $"& " 
 /
 )"
/ 
"  
 $", #/  
/.

Cz druga
ROZUMIENIE TEKSTU PISANEGO

I. Przeczytaj uwanie tekst 7 

   0 
 i wykonaj ponizsze
zadania.
1. Wybierz zakoczenie zdania zgodne z treci tekstu i podkrel je.
1. @0, 
% "0' )"
/
/ 
$, $%




$%&    
':
 " 
!#   ,
 "  
,
 
   .
2. +
% 
 ""


%"

'  % '1:
 
   " '

$%,
  
'
$% "
  ,
 
$%'    

  .
3. 6"0 
  )"
/

   %%:
 " 50% 
# ""/

,
 &  10% ""/ 
/ *,
 42% ""/ 
/ *.
4. TIME
:
 

  "' )"
/
/,  
" $1
 ",


 
 - 



" 
 /  )"
/  " " 
 "'

# ""/ *. 8%',
 "0, 
% "0' )"
/
/ 
$, 
' " 
!# 
 "0 " "' , $%



 01 
.
  #   !' 
 
%. 42% 
# ""/

   $'  )"
/ ,  #'
   - 

'0  %

168

 %" #' $%  

 "0,  %  $ "'
 0
, 
  
 %'  )"
/ .

'1   
  . 

 6% ""/ 
/
*  %%0 "0 

 / )"
/ 
  - )
 
    $"

', #  
/.

%' ),  "'
%/ 
" Time

 $"" "
4/ 
$
$  )"
/ 
/. 

%  #:
 +$# ',  ' "   )"
/ %
  
" 
  % "' "' 
'. *#  $"  "#, $"   , $"
 '#
  "4# %0,  
$1   0
 
' "&
 
;
 *" '
%
4: , "  
"'  
,  
!'  " #
  ";
 '   %
" 
!#: " % $'"
 -    
!#
, 
"&/  $
" $1 $
 "%/ 
;
 *" $%
$
%: 
   ",  
 
' 
%      $%
"';
 ' %"0 
!  0
 / ", 101/  " : ) 
',   %   )# ,
   ;
 + "   

  " # "'  ) 
%  
#, $" %#, ", %" ' 
'  4 ' "'
  ;
 8
%/  " 

. " %      "
   
 -  :
  "/  %#

: /   "' 

 ,  "
%  ..;
 8$>'  
'  %,  

' $
   " " ",  "  # "'  )"
/ ;

% 

 
8  

Cz trzecia
TEST GRAMATYCZNOLEKSYKALNY

I. Utwrz zdania z podanych niej wyrazw.

Dokonaj koniecznych przeksztace. W kadym
zestawie wyrazw jeden jest zbdny.
1. 
%, /, , !
%/,
,  !/
............................................................................
............................................................................
2. , !', 
', "', 
, ",
', 
, , '', 
............................................................................
............................................................................
3. '', , ', , !',
,
, /, 0, 
............................................................................
............................................................................

II. Marta wrcia z wycieczki do Sankt-Petersburga. O co j zapytasz? Zadaj 7 pyta.

...........................................................................
...........................................................................

III. Twoi rodzice wybieraj si do znajomych

na uroczyst kolacj. Zaproponuj strj:
1. mamie
.................................................................
.................................................................
2. ojcu
.................................................................
.................................................................

IV. Przygotuj dla rosyjskiej gazety ogoszenie

o otwarciu wystawy psw rasowych.
...........................................................................
...........................................................................
...........................................................................

V. Uzupenij tekst podanymi u dou wyraeniami w odpowiedniej formie.


   ' ..............

 1 "
%
"

#'. 6"" 
-

169

 .......................  " 
 . 6
'


  ) , 
%  ............ ! , 

' " 
#  ,   
0 ......................
. ;
 

"/ 1
 
$"'0 1! "%

%
 '/4,   ................ $ $' %#.

Punktacja
CZ I. Rozumienie tekstu ze suchu
Zadanie I.1. Za kade poprawne zaznaczenie abiturient
otrzymuje 2 pkt. (cznie 10 pkt.)
Zadanie I.2. Za poprawne wybranie zakoczenia zdania
1 pkt (cznie 5 pkt.)
Za bezbdnie wykonan cz pierwsz egzaminu abiturient moe uzyska cznie 15 punktw.
CZ II. Rozumienie tekstu pisanego
Zadanie I.1. Za poprawne wybranie zakoczenia zdania
2 pkt. (cznie 10 pkt.)
Zadanie I.2. Za poprawne wskazanie zdania z informacj, ktrej brak w tekcie 2 pkt. (cznie 10 pkt.)
Za bezbdnie wykonan cz drug egzaminu abiturient
moe uzyska cznie 20 punktw.

2 
: $>'',    
$", "
' $
$,
  , 

VI. Napisz po rosyjsku.

1. Uwaam, e sodycze s szkodliwe dla zdrowia.

.................................................................
2. Marek ma nadziej, e dziki swojej pracy
bdzie bogaty i szczliwy.
.................................................................
3. Krtko mwic, bya to mczca wycieczka.
.................................................................
4. Kwane deszcze niszcz plony.
.................................................................
5. Ten Turek z pochodzenia ju kilka lat przyjani si z Duczykiem.
.................................................................

CZ III. Test leksykalno-gramatyczny

Test skada si z 6 zada.
Zadanie I. za kade poprawnie uoone zdanie 1 pkt
(cznie 3 pkt.)
Zadanie II. za kade poprawnie sformuowane pytanie
1 pkt (cznie 7 pkt.)
Zadanie III. za kad poprawnie sformuowana propozycj 2 pkt. (cznie 4 pkt.)
Zadanie IV. za sporzdzenie ogoszenia od 0 do 6 pkt.
(maksymalnie 6 pkt.)
Zadanie V. za poprawne uzupenienie zdania 1 pkt.
(cznie 5 pkt.)
Zadanie VI. za poprawne przetumaczenie zdania 1 pkt
(cznie 5 pkt.)
Uwaga! Za kady bd ortograficzny odejmujemy po 0,5
pkt., za bd leksykalny lub gramatyczny odejmujemy
1 pkt. Nie naley stosowa punktw ujemnych.
Za bezbdnie rozwizany test gramatyczno-leksykalny
abiturient moe uzyska maksymalnie 30 punktw.

Cz czwarta
WYPRACOWANIE

CZ IV. Wypracowanie
Wypracowanie naley ocenia wedug tabeli2), zawierajcej kryteria i punktacj.
Za poprawne wykonanie zadania IV abiturient otrzymuje
maksimum 35 punktw.
Ocena czna za wszystkie zadania maksimum 100
punktw.
Oceny: 050 pkt. niedostateczny; 5160 pkt. dopuszczajcy; 6174 pkt. dostateczny; 7587 pkt. dobry;
8896 pkt. bardzo dobry; 97100 pkt. celujcy.

I. Napisz na jeden z podanych tematw

(200300 wyrazw). Podkrel wybrany temat.

1. 6/  
# %#
#

#.
2. (/ "0$%/ !
.
3.
 "  %  "'. + 
 # "'  $>'    % "' $'.

2)

S. 158 w tym numerze.

Pisemny egzamin dojrzaoci 2003 z jzyka woskiego1)

bre, che tremava dal freddo sotto una panchina

del giardino pubblico. Lei lo prese in braccio,
lo copri` con un lembo del suo cappotto e nel
portarcelo a casa ricordo
o` il gesto del Santo che
aveva donato a un mendicante metaa` del proprio mantello. Mia figlia Franca decise pertanto
di chiamarlo Martino.

Cz I
ROZUMIENIE ZE SUCHU

Tekst odczytywany przez nauczyciela

Il gatto di mia figlia si chiama Martino.
Lo trovo
o` piccolo e solo un mattino di novem1)

Zestaw przygotowany przez Kuratorium Owiaty w Warszawie.

170

4. Quale fu la reazione del gatto quando vide

il grosso cane?
.................................................................
5. Come si comporto
o` il cane vedendo il piccolo
gatto e che cosa sembro
o` chiedere alla padrona? .....................................................

Sembro
o` subito che insieme al nome il
gatto sperduto e infreddolito si fosse preso
anche la bontaa` danimo di quel santo cavaliere.
Mai si era visto un gattino piu
u` buono. Pareva
che egli fosse venuto sulla nostra terra senza la
piu
u` piccola cattiveria e addirittura sprovvisto di
unghie e di denti. Non sapeva graffiare, non
sapeva mordere n sapeva soffiare. Insomma,
non gli avevano insegnato niente. Veramente
una sola cosa il nonno o qualche lontano zio
doveva avergli sussurrato allorecchio: ,,Guardati dai cani, ricordati sempre che i nostri
mortali nemici sono i cani.
Infatti, quando Franca per la prima volta
lo riporto
o` in strada, sul portone di casa Martino
parve volersi per un attimo concentrare, poi
ricordo
o` di dover odiare i cani e scese lesto sul
marciapiede tirando il guinzaglio. Proprio in
quel momento stava avanzando una bella signora che teneva al collare un magnifico cane
della razza di San Bernardo. Martino guardo
o`
Franca con occhio smarrito, come se nelleuforia della sua prima uscita avesse dun tratto
perduto la memoria. Pareva volesse chiederle:
,,Come si fa a odiare? e, visto che la sua
padroncina li` per li` non sapeva dargli una
risposta, rizzo
o` tutto il suo pelo e allungo
o` la coda
che, cosi` tesa e ancora rada, ricordava una di
quelle lunghe spazzole con le quali le massaie
usano lavare le bottiglie. Come non bastasse,
non appena il San Bernardo gli fu a un passo,
Martino spalanco
o` la bocca e imparo
o` a soffiare.
Era cosi` piccolo in mezzo al marciapiede, che il
cane non lo degno
o` di unocchiata e si limito
o`
a volgere il muso verso la padrona per domandarle: ,,Che cosa vuole questo qui?.

Zadanie 2 Na podstawie informacji zawartych w tekcie zaznacz, ktre z podanych zda s

prawdziwe, zakrelajc jedn z dwch moliwoci
(za kad poprawn odpowied otrzymasz 1 pkt.,
w sumie 5 pkt.):
1. Il gatto sembrava essere nato
a. senza unghie e senza denti
b. provvisto di piccole unghie
2. Il gatto
a. non sapeva graffiare
b. sapeva mordere
3. Martino sembro
o` riflettere
a. e ricordo
o` che non doveva odiare i cani
b. e ricordo
o` che doveva odiare i cani
4. Il gatto scese sul marciapiede
a. tenuto al guinzaglio
b. senza guinzaglio
5. Quando il cane fu vicino al gatto
a. lo guardo
o` meravigliato
b. non lo guardo
o` nemmeno

Cz II
ROZUMIENIE TEKSTU PISANEGO

Przeczytaj uwanie poniszy tekst:

Il caffe
Il professor Bellavista esordisce: ,,Lei deve sapere, carissimo ingegnere, che il caffee` non
e` propriamente un liquido, ma e` come dire una
cosa di mezzo tra un liquido ed un aeriforme,
insomma una cosa che non appena entra in
contatto con il palato sublima, ed invece di
scendere sale, sale, vi entra nel cervello e laa`
resta quasi a tenervi compagnia, e cosi` succede
che uno per ore ed ore lavora e pensa: Ma che
bellu cafee` ca me so pigliato stamattina!
,,Noi invece, dico io, ,,nel nostro ufficio
non andiamo quasi piu
u` al bar, abbiamo su ogni
piano dellufficio delle macchinette distributrici
automatiche dove mettendo cento lire e premendo un bottone si puo
o` avere a piacere il caffee`
oppure il cappuccino, con o senza zucchero.

Cz I
ROZUMIENIE ZE SUCHU

Zadanie 1 Odpowiedz wyczerpujco na nastpujce pytania (za kad poprawn odpowied

moesz uzyska 2 pkt., w sumie 10 pkt.):

1. Quando e dove Franca trovo

o` il gatto?
.................................................................
2. Perch ricordo
o` il gesto di san Martino?
.................................................................
3. Che cosa avevano insegnato al gatto e chi lo
aveva fatto?
.................................................................

171

1. Quali proprietaa` vengono attribuite nel bra`

no al caffee?
.................................................................
2. Come funziona la macchinetta automatica?
.................................................................
3. Come viene definita la macchinetta automatica?
.................................................................
4. Quali preliminari deve seguire chi vuole gustare pienamente una tazzina di caff?
.................................................................
5. Una volta al bar, cosa si deve fare e non
fare?
.................................................................
6. Come si comporta un vero barista?
.................................................................
7. Come si comporterebbe il fedele in una
chiesa automatizzata?
.................................................................
8. Quali differenze vengono ancora una volta
rilevate tra nord e sud?
.................................................................

`
,,Macchine americane, e` vero ingegnee?
chiede Salvatore.
,,Milanesi o americane, ribatte il professore, ,, appartengono alla stessa razza, alla razza
cioee` di quelli che credono che il caffee` sia una
` ma vi rendete conto
bevanda che si beve. Gesu
u,
che questa faccenda della macchinetta automatica del caffee` e` una cosa molto grave!? E unoffesa
ai sentimenti dellindividuo, robba da fare appello alla commissione per i diritti delluomo.
,,Va bene, ma adesso non esageriamo.
,,E chi esagera. Egregio ingegnere, lei ha
il dovere di protestare e di spiegare ai suoi
superiori che quando un cristiano sente il desiderio di prendere un caffee` non e` perch vuole
` ma perch ha avvertito il bisogno
bere un caffee,
`
di entrare di nuovo in contatto con lumanitaa,
e quindi deve interrompere il lavoro che sta
facendo, invitare uno o piu
u` colleghi ad andare
a prendersi il caffee` insieme, camminare al sole
fino al bar preferito, vincere una piccola gara
con annessa colluttazione per chi offre i sud` fare un complimento alla cassiera,
detti caffee,
due chiacchiere sportive con il barista ed il
tutto senza dare alcuna istruzione sul tipo di
caffee` preferito, dal momento che un vero barista deve giaa` conoscere il gusto del suo cliente.
Tutto cio
o` e` rito, e` religione, e lei non me lo puo
o`
sostituire con una macchinetta che da una parte
si ingoia le cento lire e dallaltra mi versa un
liquido anonimo e inodore! Ma simmagina lei se
adesso per farsi la comunione, invece di andare
in chiesa, il Vaticano avesse messo in tutti gli
uffici una macchinetta automatica? Il fedele si
avvicina, singinocchia, mette cento lire e si confessa con un registratore, poi si alza, si inginocchia dallaltra parte, mette altre cento lire, ed una
mano meccanica gli mette lostia in bocca, il tutto
dopo avere scelto su di un juke-box incorporato
un canto gregoriano o lAvemaria di Schubert.
,,Ha ragione il professore, dice Salvatore. ,,Il caffee` si deve bere con rispetto, con
devozione: io mi ricordo che una volta il mio
barista di Materdei mi fece una cancherata
(sgridata) solo perch io mentre bevevo il caffee`
mi stavo leggendo Sport Sud. Mi disse: ,,Ma
che fate, vi distraete?.

Zadanie 4 Uzupenij poprawnie nastpujce

zdania (moesz uzyska 1 pkt. za kade zdanie,
w sumie 8 pkt.):

1. Il caffee` e` una bevanda che invece di andare

giu
u` ...........................................................
2. Anzich al bar, adesso il caffee` lo bevono ...
3. Si desidera un caffee` perch si sente ...........
4. Il caffee` deve essere preso ..........................
5. Al barista non bisogna indicare .................
6. Chi offre il caffee` deve prima ......................
7. Il caffee` della distributrice automatica e` .......
8. Signore, perch...... , invece di bere il caffee`
in santa pace?

Cz III
TEST LEKSYKALNO
GRAMATYCZNY

Zadanie 5 Uzupenij podane zdania (za

kad poprawn form otrzymasz 1 pkt., w sumie
5 pkt.):

1. Fai la traduzione di questo brano? No,

........ faccio solo il riassunto.
2. Angela, riesci in disegno? Si`, ....... riesco
benissimo.
3. Vai via? Si`, ....... vado.
4. Il film ti annoia? Si`, ...... ho abbastanza.

Zadanie 3 Odpowiedz na nastpujce pytania (za kad poprawn odpowied otrzymasz

1.5 pkt., w sumie 12 pkt.):

172

5. Lavori giaa` da una settimana. Quanto tempo

....... vuole per finire?

(za kad poprawn odpowied otrzymasz 1 pkt.,

w sumie 5 pkt.):

Zadanie 6 Zamie na mow zalen (forma

esplicita) (za kad poprawn form otrzymasz
1 pkt., w sumie 5 pkt.):
1. Giulia disse a suo padre: Andro
o` al cinema
con Umberto.
.................................................................
2. Franco annuncio
o` ai suoi amici: Domani vi
presentero
o` la mia ragazza.
.................................................................
3. Mario disse: Ho giaa` finito di fare tutti
i miei compiti.
.................................................................
4. Lucia dice: Mi piacerebbe sapere che cee`
in quella tua testa.
.................................................................
5. Maria chiede: Pensi che ci saranno dei
cambiamenti?
.................................................................

1. Venne alla stazione a prendermi, sebbene

(piovere) .................................. a catinelle.
2. E la piu
u` bella ragazza che io (conoscere)
.......................................... nella mia vita.
3. Sei lunico che (capirmi) ............................
4. Era poco probabile che i genitori (arrivare)
`
.................................. giaa.
5. Marco parti`, bench (dirgli) ......................
di non farlo.

Zadanie 10 Uzupenij odpowiednim przyimkiem prostym lub przyimkiem z rodzajnikiem

(za kad poprawn odpowied otrzymasz 0.5
pkt., w sumie 5 pkt.):

1.
2.
3.
4.

Fu pagato .............................. caro prezzo.

E oriundo .................................. Svizzera.
Ammiriamo il quadro .............. tinte calde.
Il bosco si estende ........................ qualche
chilometro.
5. .................. questa decisione non ammetto
discussioni.
6. Venire ......................................... mondo.
7. Dare ............................................... nervi.
8. Andare ........................................... fumo.
9. Mettere ......................................... prova.
10. Prendere .................................... il collo.

Zadanie 7 Zastp formy dopenienia zaimkami zespolonymi (za kad poprawn odpowied uzyskasz 1 pkt., w sumie 5 pkt.):
1. Ho dato a Mario e a Rita una bella notizia.
.................................................................
2. Mia sorella mi ha promesso di comprare un
bel libro.
.................................................................
3. Le fecero vedere tre paia di scarpe.
.................................................................
4. Carla si aspetta questo regalo.
.................................................................
5. Vi faro
o` sapere quando andro
o` a Venezia.
.................................................................

Cz IV
WYPOWIED PISEMNA

Wybierz jeden z tematw i rozwi go w wypowied liczc 200-300 sw. Za t cz egzaminu

moesz uzyska do 35 pkt.

Zadanie 8 Podane w nawiasach bezokoliczniki

wstaw w odpowiedniej formie (za kad poprawn
odpowied otrzymasz 1 pkt., w sumie 5 pkt.):

1. LUomo e la Natura: conflitti e armonia.

2. Secondo te il terrorismo origina anche
dallingiustizia?
3. La carriera politica mi attira (non mi attira).
Perch?

1. Se lui fosse stato con me, (aiutarmi) ..........

2. Se il tempo (essere) ......................... bello,
spunterebbero i primi fiori.
3. Se (decidere) ....................... cosi`, hai fatto
bene, secondo me.
4. Se (potere) ............. fermarti a casa nostra,
ci farai piacere.
5. (Partire) ................ per le vacanze, se fossi
stata libera.

Propozycja klucza odpowiedzi

i punktacja
Cz I
Zadanie 1 po 2 pkt. za kad prawidow odpowied,
w sumie 10 pkt.
1. Un mattino di novembre, sotto una panchina del
giardino pubblico.
2. Lo copri` con un lembo del cappotto, come fece san
Martino donando metaa` del suo mantello a un mendicante.

Zadanie 9 Podane w nawiasach bezokoliczniki wstaw w odpowiedniej formie Congiuntivo

173

 Cz III
Zadanie 5 po 1 pkt. za kad prawidow form,
w sumie 5 pkt.
1. ne; 2. ci; 3. me ne; 4. ne; 5. ti ci.
Zadanie 6 po 1 pkt. za kad prawidow odpowied,
w sumie 5 pkt.
1...... disse che sarebbe andata.....2. .....che il giorno
dopo avrebbe presentato loro la sua ragazza. 3. .....che
aveva giaa` finito di fare tutti i suoi compiti. 4. .....che le
piacerebbe sapere cosa cee` in quella sua testa. 5. .....se
pensa che ci saranno dei cambiamenti.

3. Di guardarsi dai cani; glielo aveva insegnato il nonno

o qualche lontano zio.
4. Si senti` smarrito, poi rizzo
o` tutto il pelo e allungo
o` la
coda, spalanco
o` la bocca e imparo
o` a soffiare.
5. Il cane tratto
o` il gatto con la massima indifferenza
e sembro
o` chiedere alla padrona: ,,Che vuole questo
qui?
Zadanie 2 po 1 pkt. za kad prawidow odpowied,
w sumie 5 pkt.: 1a; 2a; 3b; 4a; 5b.
Cz II
Zadanie 3 po 1.5 pkt. za kad prawidow odpowied, w sumie 12 pkt.
1. Una cosa di mezzo tra un liquido e un aeriforme.
2. Mettendo una moneta da cento lire e premendo un
bottone.
3. Una cosa molto grave.
4. Deve sentire il bisogno di compagnia, interrompere il
lavoro e invitare i colleghi.
5. Fare a gara a chi paga, fare un complimento alla
cassiera e due chiacchiere sportive con il barista.
6. Non chiede che tipo di caffee` uno vuole, perch giaa`
conosce il gusto del cliente.
7. Singinocchia davanti alla macchinetta automatica,
mette cento lire e si confessa, poi prende lostia da
unaltra macchinetta.
8. Al nord credono che il caffee` sia una bevanda che si
beve, al sud bere un caffee` e` un rito, va gustato con
devozione, senza distrarsi.

Zadanie 7 po 1 pkt. za kad prawidow odpowied,

w sumie 5 pkt.
1. glielho data; 2. di comprarmelo; 3. gliene fecero
vedere tre paia; 4. se lo aspetta; 5. ve lo faro
o` sapere.
Zadanie 8 po 1 pkt. za kad prawidow odpowied,
w sumie 5 pkt.
1. mi avrebbe aiutato; 2. fosse; 3. hai deciso; 4. potrai; 5.
sarei partita.
Zadanie 9 po 1 pkt. za kad prawidow odpowied,
w sumie 5 pkt.
1. piovesse; 2. che io abbia conosciuto; 3. che mi capisca;
4. fossero arrivati; 5. gli avessi detto.
Zadanie 10 po 0.5 pkt. za kad prawidow odpowied, w sumie 5 pkt.
1. a; 2. della; 3. dalle; 4. per; 5. su; 6. al; 7. ai; 8. in; 9.
alla; 10. per.
Cz IV
Maksymalna liczba punktw 35. Praca oceniana wedug
kryteriw wsplnych dla wszystkich jzykw2).
Skala ocen: 050 niedostateczny; 5160 dopuszczajcy; 6174 dostateczny; 7587 dobry; 8896 bardzo
dobry; 97100 celujcy.

Zadanie 4 po 1 pkt. za kade prawidowe zdanie,

w sumie 8 pkt.
1. sale; 2. su ogni piano dellufficio; 3. il bisogno di
entrare di nuovo in contatto con lumanitaa` ; 4. in compagnia; 5. il tipo di caffee` preferito; 6. una piccola colluttazione per stabilire chi paga; 7. un liquido anonimo
e inodore; 8. ,,vi distraete?

2)

patrz s. 158 w tym numerze.

WYDAWNICTWA CODN
Ju wkrtce:

EUROPEJSKI SYSTEM OPISU

KSZTACENIA JZYKOWEGO:
uczenie si, nauczanie, ocenianie

Europejski system opisu ksztacenia jzykowego: uczenie si, nauczanie, ocenianie to wynik ponad dziesicioletnich prac badawczych prowadzonych przez grup wybitnych ekspertw z pastwczonkw Rady Europy wielokrotnie konsultowany i weryfikowany. Jest adresowany do wszystkich zaimujcych si ksztaceniem
jzykowym oraz do uczcych si jzykw. Propaguje takie metody
nauczania jzykw nowoytnych, ktre ksztac niezaleno w myleniu, ocenie i dziaaniu w poczeniu z umiejtnociami sprawnego i odpowiedzialnego funkcjonowania w yciu spoecznym.
Szczegowo okrela zakres wiedzy, sprawnoci i umiejtnoci wymagany na poszczeglnych poziomach biegoci jzykowej, jest
obowizkow lektur wszystkich zajmujcych si ksztaceniem i doskonaleniem nauczycieli, opracowywaniem programw nauczania i okrelaniem standardw wymaga egzaminacyjnych, autorw
podrcznikw i materiaw dydaktycznych.

174

SPRAWOZDANIA
Katarzyna Morzyska1)
Zabrze

Halloween w szkole? wietna zabawa!

W tym roku szkolnym
przygotowania do Halloween
trway dwa tygodnie. Czonkowie koa jzyka angielskiego zadbali o naprawd wspania dekoracj. Na zajciach kka przygotowywalimy czarownice, dynie i duchy do powieszenia na
wielkiej gazi pod sufitem w sali
jzyka angielskiego. Wszystkie
prace wisiay na nitkach rnej
dugoci i ,,straszyy robio to
naprawd wspaniae wraenie
i wprowadzao wszystkich w nastrj Halloween.
Na pocztku padziernika
ogosiam, jak co roku, konkurs

Ga z wykonanymi przez uczniw ,,straszydami z okazji Halloween

Uczestnicy konkursu na najpikniejsz dyni z dyplomami i nagrodami

1)

na najpikniejsz dyni. Dziki

temu przed samym Halloween mielimy w klasie 10
piknych, byskajcych wiatekami dy. Paliy si przez kilka
dni na wszystkich lekcjach.
W czasie przerw przybiegay
do klasy inne dzieci, nawet
maluchy, eby je podziwia.
Konkurs zosta rozstrzygnity
31.10.2002 r., czyli dokadnie
w Halloween. Wszyscy otrzymali dyplomy oraz nagrody
(albumy na zdjcia, pisaki, dugopisy).

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 31 w Zabrzu.

175

Moj pracowni odwiedzay te dzieci z modszych klas (I, II,

III) ze swoimi wychowawczyniami.
Dziewczynki z klasy szstej przygotoway dla nich informacje
o Halloween, pokazyway ilustracje do swoich opowieci. Otwarte
buzie najmodszych i blask
w oczach mwiy same za siebie
bardzo im si podobao.
Niektrzy uczniowie poprzebierali si w tym dniu w stroje
diabw, czarownic i duchw. Za
najciekawsze przebranie uczniowie otrzymywali sodycze. W przy- Klasa VIc w dniu Halloween
szym roku szkolnym postanowilimy przygotowa wielki bal przebieracw.
krajw wtedy zapamituje si najwicej. HalWarto w sposb praktyczny i ciekawy
loween jest tego najlepszym przykadem.
przyblia dzieciom tradycj i kultur innych
(stycze 2003)

Mirosawa Pietrzykowska1)
Kutno

Dni Jzykw Obcych

nastycznej. Jej dekoracj stanowiy bardzo liczne
i rne prace plastyczne, przygotowane przez
uczniw naszej szkoy. Boczne czci sali zajmoway stoiska z przepiknymi albumami, ulotkami, plakatami. Zadbano te o eksponaty, kojarzce si z prezentowanymi krajami: matrioszki,
samowary, hafty rosyjskie, stare monety itp.
Po obejrzeniu stoisk reprezentujcych
trzy obszary jzykowe przystpilimy do konkursu wiedzy o Anglii, Rosji i Niemczech. Nauczyciele kadego jzyka obcego przygotowali
100 pyta z zakresu wiedzy oglnej o tych
krajach. Zmagania konkursowe byy bardzo
ekscytujce. Jury konkursu wyonio trzech zwycizcw, po jednym z kadej grupy jzykowej.
Nastpnym punktem programu by konkurs piosenki. W kadym jzyku wykonano po
trzy utwory, cznie dziewi piosenek. Z najwikszym aplauzem widownia przyja piosenki
rosyjskie i angielskie.
Uroczystoci zamyka konkurs na najciekawsze logo i haso Europejskiego Roku Jzy-

Unia Europejska oraz Rada Europy ogosia rok 2001 Europejskim Rokiem Jzykw.
Obchody miay na celu zwrcenie uwagi na
rnorodno jzykow oraz promowanie nauki
jzykw.
Postanowiam wykorzysta Europejski
Rok Jzykw jako okazj do motywowania
uczniw do nauki jzykw obcych. Pragnam
jednoczenie uwiadomi innym znaczenie
swojej pracy jako nauczycielki jzyka rosyjskiego oraz znaczenie nauki jzykw obcych.
Obchody Dnia Jzykw w naszej szkole
odbyy si po raz pierwszy 19 czerwca 2001
roku. W przygotowaniach do wita brali udzia
nauczyciele rusycyci, germanici, anglici,
uczniowie oraz ich rodzice. Uroczystoci rozpoczy si projekcj filmu Przemino z wiatrem
w wersji angielskiej dla klas trzecich i czwartych. Uczniowie uczcy si jzyka rosyjskiego
obejrzeli film Doktor ywago.
Po krtkiej przerwie modzie zgromadzia si w przygotowanej na uroczysto sali gim1)

Autorka jest nauczycielk jzyka rosyjskiego w Zespole Szk nr 3 w Kutnie.

176

przygotowaa inscenizacj bajki o Czerwonym

Kapturku.
Festiwal piosenki w trzech jzykach przygotowano z wikszym rozmachem. Bya te
parada postaci przebranych za znane osobistoci ze wiata polityki, nauki i sportu.
Na uroczysto zaprosilimy przedstawicieli wadz samorzdowych miasta Kutna. Modzie naszej szkoy wzbudzia w nich podziw
dobr znajomoci jzykw, solidn wiedz
o trzech wyej wymienionych krajach oraz
ogromnym zaangaowaniem w przygotowanie
rnorodnych potraw, np. blinw, twaronikw, kwasu chlebowego i innych specjaw.
Kolejne obchody Dnia Jzykw Obcych
potwierdziy, e codzienny trud nauczycieli
i uczniw daje wymierne efekty. Szkoa za
zostaa wzbogacona o kolejn tradycj, ktra,
mam nadziej, bdzie kontynuowana przez
nastpne lata.

kw. Wrd zgoszonych hase najwicej zwolennikw zdobyy: Jzyki drog ku przyszej
Europie, Jzyki jednocz narody wiata, Jzyki
bogactwem Europy. Imprez zakoczylimy
wrczeniem drobnych nagrd w postaci ksiek, albumw i maskotek.
Obchody Dni Jzykw zainicjowane
przez nauczycieli naszej szkoy spotkay si
z duym zainteresowaniem ze strony kolegw
z innych szk w naszym miecie. Uroczysto
bya bardzo dobrze przygotowana. Ogromne
oklaski i uznanie modziey by najlepsz zapat za nasz prac woon w przygotowanie
wita. Po zakoczeniu imprezy postanowilimy kontynuowa t tradycj.
W roku szkolnym 20012002 zabralimy
si znacznie wczeniej do przygotowa uroczystoci. Do programu wczylimy kolejne konkurencje, a stoiska byy zapenione rnymi
potrawami kuchni rosyjskiej, niemieckiej i angielskiej. Nauczycielka jzyka niemieckiego

(grudzie 2002)

Katarzyna Morzyska1)
Zabrze

Szkolny konkurs: Lets visit the USA2)

Ju po raz drugi odby si w naszej szkole konkurs wiedzy o krajach
anglojzycznych. W zeszym roku odwiedzilimy Wielk Brytani (Lets visit
Great Britain). Teraz wyruszylimy na
podbj Ameryki i przeprowadzilimy
konkurs midzyszkolny Lets visit the
USA. Wziy w nim udzia cztery 3-osobowe druyny z ssiednich szk podstawowych SP nr 28, 30, 31, 33 w Zabrzu. Zabawa bya doskonaa. Wszyscy
wykazali si naprawd wspania wiedz o Stanach Zjednoczonych. Uczestnicy mogli wybiera spord pyta za
1, 2 lub 3 punkty, musieli doskonale
orientowa si na mapie, a take umie Wystawa prac plastycznych uczniw z konkursu ,,Lets visit the USA
skojarzy fakt historyczny z dat, a nazwiska znanych Amerykanw z ich dokonaniami.
gdy pito i szsto-klasici, ktrzy brali udzia
Konkurs odbywa si w jzyku polskim,
w konkursie mogli si do niego lepiej przygoto1)
2)

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 31 w Zabrzu.

Patrz rwnie s. 146 w tym numerze.

177

wa i zaprezentowa w jzyku ojczystym. Nie zabrako jednak miejsca i na

jzyk angielski. Uczniowie musieli
wykaza si umiejtnoci rozrniania amerykaskiej i brytyjskiej angielszczyzny. Jednym z ciekawszych zada konkursowych byo zareklamowanie wybranego miejsca w USA (Alaska, Gry Skaliste, Hawaje, Wielkie
Jeziora). Uczestnicy wcielali si w pracownikw biura podry i w moliwie najciekawszy sposb, korzystajc
z otrzymanych materiaw, musieli Druyna SP nr 31 w trakcie rozwizywania zadania
zachci widowni i jury do odwiedzenia USA.
Dopingowaa ich licznie przybya publiczno oraz rodzice, ktrzy
gratulowali pomysu tego konkursu.
Zwyciya druyna z SP 28 przed SP
30, 31 i 33. Wszyscy uczestnicy otrzymali dyplomy oraz wspaniae nagrody (np. piki none, pirniki, ksiki
readersy), ufundowane przez jednego z rodzicw oraz ksigarni Omnibus w Katowicach i ksigarni Longman.
Rwnolegle z konkursem wiedzy o USA odby si w naszej szkole Wszyscy uczestnicy konkursu ,,Lets visit the USA ze swoimi nauczycielkami
konkurs plastyczny pod tym samym
kw, mostu, a take wykonali mask indiask
tytuem Lets visit the USA. W przerwie konkursu
i oryginalny domek trapera.
o wiedzy gocie mogli obejrze film wideo o KaW przyszym roku szkolnym zamierzamy
lifornii i Los Angeles oraz wystaw prac plastyczzorganizowa podobny konkurs Lets visit Aunych. Uczniowie wykazali si ogromn pomysstralia i pojecha, oczywicie na mapie, do...
owoci i talentem wykonujc swoje prace. Nie
Australii.
byy to tylko rysunki. Zbudowali makiety budyn(kwiecie 2002)

Elbieta Bytniewska, Anna Koroza, Dorota uchowska 1)

d

XXXIX Konkurs Jzyka aciskiego

zyka aciskiego adresowany do uczniw licew
oglnoksztaccych w odzi (pierwszy i drugi
rok nauczania jzyka aciskiego w uzasad-

W roku szkolnym 20012002 dzkie

Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Ksztacenia
Praktycznego przeprowadzio XXXIX Konkurs J1)

Elbieta Bytniewska jest doradc metodycznym jzyka aciskiego w dzkim Centrum Doskonalenia Nauczycieli
i Ksztacenia Praktycznego, Dorota uchowska liderem Konkursu i nauczycielk jzyka aciskiego w XVIII Liceum
Oglnoksztaccym, Anna Koroza nauczycielk jzyka aciskiego w VI Liceum Oglnoksztaccym.

178

dzia Edukacji i Kultury Fizycznej Urzdu Miasta

odzi, dzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Ksztacenia Praktycznego oraz Regionalny
Zesp z Gdaska Wydawnictwa Szkolnego
PWN. Nauczycieleopiekunowie laureatw,
zwyciskie szkoy oraz pozostali uczestnicy finau konkursu, zostali uhonorowani dyplomami.
Uroczysto zakoczenia XXXIX Konkursu
Jzyka aciskiego (oraz kilku innych konkursw organizowanych i prowadzonych przez
CDNiKP) miaa miejsce w gocinnej Szkole
Podstawowej nr 120 w odzi, ktra podja si
zorganizowania imprezy (wystrj sali, poczstunek, mia i yczliwa atmosfera). Zakoczenie
konkursu odbyo si z udziaem laureatw i finalistw, nauczycieli i dyrektorw szk, dyrektora dzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Ksztacenia Praktycznego, koordynatora
Regionalnego Zespou Wydawnictwa Szkolnego
PWN z Gdaska, lektorw jzyka aciskiego ze
Studium Jzykw Obcych Akademii Medycznej
oraz pracownika Muzeum Archeologicznego
i Etnograficznego w odzi.
Lider Nauczycielskiej Grupy Zadaniowej
ds. Konkursu Jzyka aciskiego dokona podsumowania konkursu; wrczono nagrody i dyplomy. Uroczysto uwietnio przedstawienie
pt. Kapsula, zaprezentowane przez modzie Katolickiego Liceum Oglnoksztaccego im. o. A.
Pankiewicza (wedug autorskiego scenariusza
jednego z uczniw) oraz wystp zespou wokalnego ,,Tuzinki.
Dokonalimy ewaluacji konkursu (przeprowadzilimy ankiet wrd uczestnikw II
etapu). Zdecydowana wikszo ankietowanych uczniw wyrazia zadowolenie z udziau
w konkursie; odpowiedzi na kolejne pytania
ankiety byy pozytywne. Z uwag i yczliwoci
przyjlimy sugestie przedstawione przez ankietowanych.
Zainteresowanie uczniw konkursem,
ich zaangaowanie, szlachetne wspzawodnictwo, rado z odniesionych sukcesw przyniosy organizatorowi wiele zadowolenia i satysfakcji.
Na rok szkolny 20022003 zaplanowalimy nastpn edycj konkursu XL Konkurs
Jzyka aciskiego.

nionych przypadkach trzeci lub czwarty). Rozbudzanie i rozwijanie u modziey zainteresowania jzykiem aciskim i kultur antyczn, podnoszenie poziomu umiejtnoci jzykowych,
wspieranie postaw twrczych uczniw to najwaniejsze zadania konkursu.
Eliminacje odbyy si dwustopniowo.
Eliminacje I i II stopnia przeprowadzia Komisja
Konkursowa, ktra ustalia tematyk i form
sprawdzianw oraz oceniaa prace uczestnikw
(wedug jednolitego systemu punktowego).
Udzia w zawodach I i II stopnia polega
na pisemnym sprawdzianie wymagajcym
umiejtnoci tumaczenia, rozumienia i przeksztacania zda aciskich. Sprawdzalimy
operatywn znajomo gramatyki oraz stosowanie poprawnych technik przekadu struktur
morfologicznych i skadniowych. Eliminacje
I stopnia trway jedn godzin zegarow, zawody II stopnia dwie godziny zegarowe nie
wczajc czasu na sprawy organizacyjne. Eliminacje zostay przeprowadzone anonimowo.
O miejscu w konkursie decydowaa liczba punktw uzyskanych z testu II etapu. Na ich podstawie Komisja Konkursowa ustalia kolejno
lokat.
Do XXXIX Konkursu Jzyka aciskiego
przystpio 15 szk zgaszajc 71 uczniw, do
II etapu zakwalifikowano 16 uczestnikw z 11
licew oglnoksztaccych.
Uczestnicy konkursu wykazali si dobrym poziomem wiedzy i opanowanych umiejtnoci. Prace uczniw byy, w duej czci, dobre i bardzo dobre. wiadcz o rzetelnym przygotowaniu modziey do konkursu. Prac zdecydowanie sabych byo niewiele.
Pierwsze miejsce w XXXIX Konkursie Jzyka aciskiego zajli, ex aequo: Emanuel
Staczyk ucze II klasy Katolickiego Liceum
Oglnoksztaccego im. o. Anastazego Pankiewicza oraz Marta Walczak uczennica II klasy
XXXI Liceum Oglnoksztaccego; drugie miejsce
Sebastian Oliszewski ucze IV klasy XVIII
Liceum Oglnoksztaccego; trzecie miejsce
Justyna Flis uczennica II klasy z IV Liceum
Oglnoksztaccego.
Wszyscy laureaci otrzymali dyplomy
uznania oraz nagrody ufundowane przez Wy-

(marzec 2003)

179

Wioletta Lipiska-Koacz, Agnieszka Wawrzyniak-Khan1)

d

I Midzyszkolny Interlingwistyczny Konkurs Sentencji

misja Konkursowa zamierza ponowi jego edycj w roku szkolnym 2002/2003. Niewykluczone, i zakres materiau zostanie poszerzony
o jzyk niemiecki.
Oto przykad jednego zadania z II etapu
konkursu:

Sekcja Dydaktyczna Polskiego Towarzystwa Filologicznego dziaajca przy Katedrze

Filologii Klasycznej Uniwersytetu dzkiego
zorganizowaa w roku szkolnym 2001/2002
I Midzyszkolny Interlingwistyczny Konkurs
Sentencji. Celem konkursu byo: rozbudzenie
i rozwijanie w uczniach zainteresowa lingwistycznych, podnoszenie poziomu umiejtnoci
jzykowych oraz wspieranie aktywnej postawy
uczniw. Konkurs by przeznaczony dla
uczniw klas I-III dzkich licew oglnoksztaccych. Odby si on dwuetapowo. Eliminacje
I stopnia zostay przeprowadzone przez nauczycieli jzyka aciskiego i jzyka angielskiego
w macierzystych placwkach, za II stopnia
przez Komisj Konkursow (w skadzie: Teresa
Macjon przewodniczca, Dorota uchowska
inicjatorka I MIKS, Joanna Mirzejewska, Alicja
Petrykiewicz, Anna Koroza, Barbara Biernacka).
Drugi etap konkursu odby si w Katedrze Filologii Klasycznej.
Zakres materiau obowizujcy uczestnikw, tj. 95 sentencji w acisko-angielsko-polskiej wersji jzykowej, zosta opracowany przez
Komisj Konkursow i udostpniony zainteresowanym ju na pocztku roku szkolnego
2001/2002.W pierwszym etapie uczestniczyo
okoo 150 uczniw dzkich licew, z czego do
drugiego etapu zostao zakwalifikowanych 35.
Spord nich Komisja Konkursowa wyonia
5 laureatw. Zostali nimi: Natalia Lenikowska
IV LO, Wioletta Czerwiska VIII LO, Karolina
Milbrandt IV LO, Agata Zieliska IV LO,
Piotr Nowak IV LO. Laureaci otrzymali dyplomy i nagrody ksikowe, za pozostali uczestnicy drugiego etapu finalici, zostali uhonorowani dyplomami.
W zwizku z duym zainteresowaniem,
jakie wzbudzi konkurs, zarwno wrd
uczniw, jak i nauczycieli dzkich licew, Ko-

Podaj odgadnite na podstawie angielskiego opisu sentencje w trzech wersjach jzykowych.

1. A persevering person is more likely to succeed
than an impatient one.
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
2. Everyone is responsible for his future it much
depends on what were doing.
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
3. There is no result without a cause. Every action has
its consequences (reaction).
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
4. To make things worse.
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
5. You must be aware of the consequences of your
deeds.
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
6. If you are acting with courage and determination,
you will reach the goal more surely than the one
whos hesitating.
ang. ...................................................................
ac. ....................................................................
pol. ...................................................................
(listopad 2002)

1)

Autorki s nauczycielkami jzyka angielskiego w Zespole Szk Oglnoksztaccych nr 10 (XVIII LO ) w odzi.

180

Dorota Koziska1)
Inowrocaw

O pracy szkolnej komisji nauczycieli jzykw obcych

bywamy biorc udzia w konferencjach metodycznych i warsztatach jzykowych. Korzystamy
chtnie z nowinek literatury przedmiotowej, ledzimy nowoci w Internecie. Czonkowie komisji
podnosz systematycznie swoje kwalifikacje, przekazuj swoj wiedz w ramach szkolenia wewntrzszkolnego innym kolegom i koleankom.
Wsppracujemy z nauczycielami innych
przedmiotw, w szczeglnoci z nauczycielami
jzyka polskiego. Wdraamy nowe programy
w zreformowanym liceum i technikum, wsplnie dokonujemy wyboru podrcznikw i opracowujemy kryteria ocen. Co roku nauczyciele
jzykw obcych przeprowadzaj w szkole prbn matur i prowadz zajcia fakultatywne dla
maturzystw. Serdeczn opiek otaczamy modych nauczycieli staystw, prowadzimy zajcia
otwarte dla wszystkich, wzbogacamy baz dydaktyczn.
Przesyam przykadowy plan pracy komisji z nadziej, e posuy innym nauczycielom w konstruowaniu wasnych planw i zada
dydaktycznych.

Oprcz nauczania jzyka rosyjskiego

w technikum i liceum, peni wiele rnych
funkcji w mojej szkole, m.in. przewodniczcej
Komisji Nauczycieli Jzykw Obcych. Chciaabym podzieli si wiedz i dowiadczeniem
w pracy w komisji z innymi nauczycielami,
szczeglnie z tymi, ktrzy spoecznie peni
funkcj przewodniczcych zespow przedmiotowych. To do nich naley ukadanie planu
komisji, organizowanie spotka, dbao o protokoowanie posiedze, podejmowanie dziaa
na rzecz usprawnienia pracy szkoy.
Moja komisja liczy 9 czonkw (4 nauczycieli jzyka angielskiego, 3 nauczycieli jzyka
rosyjskiego, 1 nauczyciel jzyka francuskiego,
1 nauczyciel jzyka niemieckiego). Na pierwszym zebraniu we wrzeniu dyskutujemy nad
planem na najbliszy rok szkolny i wsplnie
ustalamy kierunki dziaania. Musimy zaplanowa liczb spotka i ich terminy oraz prowadzcych lekcje koleeskie.
Na zebraniach w cigu roku szkolnego
wymieniamy si dowiadczeniami, ktre zdo-

Plan pracy Komisji Nauczycieli Jzykw Obcych

Kierunki
dziaania
1. Doskonalenie
metod
nauczania

Formy realizacji

2. Indywidualizacja metod
ksztacenia

1)

Termin

Odpowiedzialny

cay rok
stosowanie w wikszym stopniu metod aktywizujcych,
pooenie wikszego nacisku na sprawnoci komunikacyjne,
peniejsze wykorzystanie w procesie nauczania rodkw dydaktycznych,
stosowanie urozmaiconych form wicze zblionych do wymaga egzaminacyjnych,
powicenie wikszej uwagi sprawnoci pisania krtkich i duszych form wypowiedzi, oceniajc je wedug kryteriw egzaminacyjnych,
przeprowadzenie testw okrelajcych poziom wiedzy uczniw
klas I.

wszyscy
nauczyciele

rnicowanie metod ksztacenia,

cay rok
czste sprawdzanie wiadomoci uczniw sabych,
praca z uczniem zdolnym przygotowanie uczniw do konkursu maj
recytatorskiego i Olimpiady.

wszyscy
nauczyciele

Autorka jest nauczycielk jzyka rosyjskiego w Zespole Szk Ponadgimnazjalnych nr 1 w Inowrocawiu.

181

Kierunki
dziaania
3. Wymiana
dowiadcze
dydaktycznych

Formy realizacji

Odpowiedzialny

Termin
cay rok

wszyscy
nauczyciele

czstsze sprawdzanie wiadomoci uczniw w zakresie czterech cay rok

sprawnoci jzykowych,
samoocena uczniw wraz z podaniem motywacji.

wszyscy
nauczyciele

udzia w konferencjach metodycznych,

udzia w warsztatach jzykowych,
wsppraca z nauczycielami jzyka polskiego,
zorganizowanie lekcji koleeskiej.

4. Doskonalenie
form oceniania
uczniw

5. Praca z uczniami
w grupach
jzykowych

kontynuowanie podziau na grupy zaawansowane i pocztkujce cay rok

ze szczeglnym uwzgldnieniem 3-letniego liceum i 4-letniego
technikum.

wszyscy
nauczyciele

6. Podnoszenie
kwalifikacji

wedug kalendarza kursw

cay rok

wszyscy
nauczyciele

7. Prowadzenie
zaj
dodatkowych

fakultety dla maturzystw

od
wrzenia
do maja

8. Wdraanie
nowych
programw
nauczania

praca z nowymi podrcznikami w klasach I technikum i liceum, cay rok wszyscy

opracowanie wymaga programowych dla szkoy redniej zre- do koca nauczyciele
formowanej.
wrzenia

9. Opieka nad
modymi
nauczycielami

cay rok

regularne hospitowanie zaj raz w miesicu,

prowadzenie arkusza obserwacji,
zaznajomienie z organizacj pracy szkoy,
suenie wszelk pomoc,
przeprowadzenie egzaminw kocowych.

10. Przeprowadzenie prbnej

matury

egzamin pisemny

marzec

nauczyciele
jzyka
angielskiego

11. Wzbogacanie
bazy
dydaktycznej

zakup odtwarzacza CD,

zakup sownikw dla szkolnej biblioteki,
dbao o rodki ju istniejce.

cay rok

wszyscy
nauczyciele

czerwiec

(listopad 2002)

Kazimiera Myczko1)
Pozna

Ksztacenie nauczycieli jzykw obcych na pocztku

XXI stulecia2)
IV Konferencja Regionu Europy rodkowej FIPLV
ciu Ministerstwa Szkolnictwa i Wychowania Republiki Czech. Wsporganizatorem konferencji

by Kruh modernich filologu

u.
Prawie 200 uczestnikw konferencji

W dniach 67 lutego 2003 odbya si

w Pradze IV Konferencja Regionu Europy rodkowej (CER) FIPLV. Konferencja zostaa zorganizowana na Uniwersytecie im. Karola przy wspar1)
2)

Autorka jest prof. dr hab. w Instytucie Filologii Germaskiej Uniwersytetu im A. Mickiewicza w Poznaniu.
Sprawozdanie z III Konferencji Regionu Europy rodkowej FIPLV jest zamieszczone w Jzykach Obcych w Szkole 12002,
s. 121-124.

182

(J. Folprechtov), a take roli przykadu prowadzcych zajcia dla przyszych nauczycieli (A.
Jankowska).
Sekcja druga (najliczniejsza) obejmowaa
wybrane problemy ksztacenia nauczycieli jzykw obcych do pracy i zostaa podzielona na
dwie podsekcje A i B.
W podsekcji A obradowano nad udziaem poszczeglnych dyscyplin naukowych
w ksztaceniu nauczycieli jzykw obcych. Referaty dotyczyy m.in. lingwistycznych podstaw
ksztacenia nauczycieli jzykw obcych (R. Repka), fonetyki i fonologii jako istotnego elementu ksztacenia nauczycieli szk podstawowych
(A. Kovrrov), wspczesnej translatologii i jej
miejsca w uczeniu si jzyka (M. Hrdlicc ka), roli
kompetencji w zakresie literatury w ksztaceniu
nauczycieli jzykw obcych (R. Hrribkova), kulturowego i literackiego wymiaru ksztacenia jzykowego (Listkova).
W podsekcji B poruszono problemy
ksztacenia nauczycieli w odniesieniu do wybranych aspektw dydaktyki jzykw obcych.
Tu podjto m.in. zagadnienia wymaga w zakresie ksztacenia nauczycieli formuowanych
z perspektywy aktualnych programw szkolnych (K. Myczko), zagadnienia jzyka niemieckiego jako jzyka ssiada i jako elementu spoeczestwa wielojzycznego (L. Houska) oraz kreatywnego pisania jako formy terapii w nauczaniu uczniw ze szczeglnymi potrzebami (V.
Jankov). W referatach dyskutowano te problemy dysleksji w szkole (L. Bohuslavov), przygotowania nauczycieli do czytania strategicznego (K. Karpiska-Szaj), fenomenu interkulturowoci w ksztaceniu nauczycieli jzykw obcych
(V. Polcc kov) oraz rozwijania kompetencji socjokulturowej (P. Necc asov). Poruszano tu rwnie zagadnienia bdw obcojzycznych (E.
Homolov), zrnicowanego podejcia do
uczniw w nauczaniu jzykw obcych w szkole
redniej (L. Tahovsk), zagadnienia rozwijania
autonomii wobec wyzwa dwudziestego pierwszego wieku (M. Mllerov), wykorzystania Internetu w przygotowaniu zaj jzykowych (S.
Korycc ankov), a take wykorzystania technologii informatycznych i komunikacyjnych w kszta
ceniu nauczycieli (M. C
Cern).
Przedstawiono
te problemy ksztacenia nauczycieli na przykadzie Wydziau Pedagogiki na Uniwersytecie
w Brnie (J. Krystyy` nkov).

przywitali m.in. dr Maria Fenclov przedstawicielka zarzdu Regionu Europy rodkowej

FIPLV, prof. Jirri Kraus prorektor Uniwersytetu
im. Karola, dr Pavel Cink przedstawiciel Ministerstwa Szkolnictwa i Wychowania Republiki
Czech oraz doc. Josef Henrich przewodnicz
cy organizacji Kruh modernich filologu
u.
Wygoszono blisko 60 referatw. Jzykiem obrad by w zasadzie jzyk czeski. Wystpienia goci zagranicznych byy tumaczone
na jzyk angielski i czeski. Referaty zostay wygoszone przez przedstawicieli rnych krajw
i dotyczyy istotnych zagadnie ksztacenia nauczycieli w zakresie dydaktyki jzykw obcych
oraz rozwijania szeroko rozumianej kompetencji jzykowej i socjokulturowej przyszych nauczycieli.
Referaty plenarne wygosili: prof. S. Jelinek (Uniwersytet im Karola, Praga Czechy):
Didaktika cizi ch jazykuu v prrechodu studenta do
roli uucitele; prof. V. Castellotti (Uniwersytet F.
Rabelais, Tours Francja): Didactique des langues, plurilinguisme et formation des enseignants; prof. T. Siek-Piskozub (Uniwersytet im.
A. Mickiewicza, Pozna Polska): Social constructivism in foreign language education; doc. R.
Chodera (Uniwersytet im Karola, Praga Czechy): Didactica cizii ch jazykuu jako vee dni discipli na; prof. W. Woniewicz (Uniwersytet im.
A. Mickiewicza, Pozna Polska): O diskursivnoj
kompetencii prepodavatelja inostrannogo jazyka;
prof. R. Freudenstein (Uniwersytet w Marburgu
Niemcy): Merkmale des guten Fremdsprachenlehrers; prof. E. Batley (Uniwersytet w Londynie
Anglia): Conversation a redundant art form or
an essential skill?
Pozostae referaty zostay wygoszone
w piciu sekcjach tematycznych. Poruszane zagadnienia, z wyjtkiem ostatniej sekcji, odnosiy si do nastpujcych jzykw obcych: angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego i francuskiego.
W pierwszej sekcji dyskutowano problemy dydaktyki jzykw obcych jako czci
skadowej profesjonalnego przygotowania nauczyciela. W referatach podjto m.in. zagadnienia rozwijania kompetencji dydaktycznej w ramach ksztacenia nauczycieli jzyka angielskiego (S. Hanussov), funkcji dydaktyki specjalistycznej (R. Perclov) i koncepcji caociowego
uczenia si w dydaktyce jzykw obcych jako
elementu innowacji w ksztaceniu nauczycieli

183

jzyka polskiego z uwzgldnieniem jzyka eko` roli ostrawskiej ponomicznego (J. Raclavskaa),
lonistyki w rejonie czesko-polskiego pogranicza
`
(Z. Matyskovaa).
W ostatnim dniu konferencji odbyo si
posiedzenie zarzdu CER, w ktrym wziy udzia:
dr Maria Fenlov, mgr Mary Hawker, dr Aleksandra Jankowska, prof. Teresa Siek-Piskozub, dr
Katarzyna Karpiska-Szaj i prof. Kazimiera Myczko. W dyskusji podsumowujcej konferencj podkrelono konieczno dalszej wsppracy w ramach regionu, zorganizowania nastpnej konferencji CER na Sowacji oraz nawizania kontaktu
z Wgrami. Strona polska zaprosia dwie osoby
do udziau w dorocznej Konferencji Polskiego
Towarzystwa Neofilologicznego na temat ,,Integracja w nauczaniu jzykw obcych, ktra odbdzie si we wrzeniu tego roku w Zielonej Grze.
Ta bardzo udana konferencja wskazaa jeszcze raz na to, e wsppraca Regionu Europy
rodkowej FIPLV jest bardzo potrzebna. Prezentacja koncepcji, modeli oraz wybranych problemw ksztacenia nauczycieli, wychodzcych naprzeciw wezwaniom wspczesnej rzeczywistoci
na tle porwnywalnej polityki jzykowej i zmian
w jej obrbie, jakie dokonay si po roku 90,
a take wymiana dowiadcze moe przyczyni
si do modyfikacji w zakresie ksztacenia nauczycieli, a tym samym wyj naprzeciw podniesieniu efektywnoci ksztacenia jzykowego.

W sekcji trzeciej referaty dotyczyy problematyki doksztacania nauczycieli jzykw obcych. Zagadnienia te zostay odniesione do aktualnego kontekstu w Republice Czech (J.
c nyov) oraz do aspektu wasnego rozC
Cepc
` Dyswoju zawodowego nauczyciela (J. Ji`lkovaa).
kutowano rwnie o przygotowywaniu testw
maturalnych (J. Trinka), w szczeglnoci czci
` Zagadnienia doksztacapisemnej (Pernicovaa).
nia si nauczycieli w Republice Czeskiej rozpatrywano take w kontekcie doskonalenia si
`
nauczycieli w Unii Europejskiej (V. Jezkovaa).
W sekcji czwartej dyskutowano specyficzne problemy ksztacenia nauczyciela jzykw
obcych do szk podstawowych. Referaty dotyczyy m.in. miejsca jzyka obcego w progra` nauki jzykw
mach nauczania (Pelousskovaa),
obcych w sowackich szkoach podstawowych
w kontekcie przygotowania nauczycieli dla
`
tych szk (Z. Gradussovaa` , E. Malaa` , D. Mglovaa),
ksztacenia jzykowego przyszych nauczycieli
` i programu jzykowego kursu
(L. Betakovaa)
przygotowawczego dla uczniw (klasy III i IV)
jako jednej z moliwoci wczesnego nauczania
`
jzykw obcych (Fenclovaa).
Sekcja pita zajmowaa si problematyk mao rozpowszechnionych jzykw obcych.
Referaty dotyczyy m.in. jzyka czeskiego jako
jzyka obcego i jako jzyka drugiego (E.
`
` materiaw nauczania dla studentw
Haajkova
a),
slawistyki w Regensburgu (S. Lihanovaa` ), nauki

(kwiecie 2003)

Alina Nadolna-Pawlu1)
Zielona Gra

Seminarium Literatur im Unterricht w Monachium

Uczestnikami seminarium byli nauczyciele jzyka niemieckiego z Rosji, Woch, Turcji,
Wgier, Czech a nawet Tajlandii czy Alaski.
Spotkanie w krgu tak wielu narodowoci dao
rzadk okazj do wymiany dowiadcze i dyskusji na tematy dotyczce pracy z modzie czy
te szkolnictwa w danym pastwie, kultury
i zwyczajw tam panujcych. Byy to niezwykle
interesujce dyskusje a atmosfera w grupie bardzo mia i przyjazna.
W czasie trwania seminarium miaam

W czerwcu 2002 byam uczestniczk seminarium LMS.2.1 w Monachium Literatur im

Unterricht. Seminarium to zostao zorganizowane przez Goethe Institut Inter Nationes dla nauczycieli jzyka niemieckiego i byo prowadzone
przez: Monik Bischof, Sophie Klopzig oraz Rudolfa Jana Gajdacz. Swoj obecno na tym
seminarium zawdziczam Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji SocratesComenius w Warszawie, ktra przyznaa mi stypendium pokrywajce koszty pobytu.
1)

Autorka jest nauczycielk jzyka niemieckiego w III Liceum Oglnoksztaccym w Zielonej Grze.

184

okazj pozna tendencje wspczesnej literatury

niemieckiej i twrczo wspczesnych pisarzy
niemieckich takich jak: Hans Treichhel, Jurgen
Spohn, Ernst Jandl, Christine Nstlinger, Aras
ren, Jose Olivier, Judith Hermann. Pracujc
z tekstami literackimi tych i innych autorw
mielimy okazj zaznajomi si z poruszan
przez nich problematyk oraz z postaciami samych autorw. Siedzc na ogromnych czerwonych poduszkach, poukadanych na pododze
Domu Kultury wsuchiwalimy si w tre prezentowanej przez samego autora ksiki. Wszyscy wiemy jakich niezapomnianych wrae dostarcza bezporednie spotkanie z autorem.
To seminarium dostarczyo ich bardzo
wiele, jak rwnie wiele nowych idei i pomysw, jak inaczej i ciekawiej pracowa w szkole
z modzie, jak pracowa z tekstami literackimi, w jaki sposb zainteresowa modzie
literatur i co zmieni, aby lekcje stay si ciekawsze a modzie czciej sigaa po polecane
przez nauczycieli lektury.
Dzisiaj wiem, e polecenie skierowane do
ucznia typu: ,,Prosz przeczyta....... w odniesieniu do wielu waciwie nie ma sensu. Cz
wykona polecenie, ale wikszo przeczyta zaledwie opracowanie lub w ogle nie zainteresuje
si lektur. Omawiajc jedn z lektur zostalimy
podzieleni na grupy. Zadaniem kadej z grup
byo przeczytanie fragmentu (rozdziau) lektury,
a pniej prezentacja tego fragmentu w rnych
formach (kada grupa w innej formie) czy to
krtkiego filmu wideo, czy w formie wywiadu
nagranego na kaset, czy w formie rozmowy
telefonicznej lub namalowanego na duym formacie szarego papieru komiksu. Wszystkie formy
pracy byy bardzo ciekawe, wymagay od twrcw wiele wasnej inwencji i pomysowoci, ale
efekty byy rwnie zaskakujce. Zainteresowanie
lektur wzroso do tego stopnia, e kady zapragn jak najszybciej doczyta ksik do koca.
Tematyka zaj bya zawsze bardzo interesujca, dopasowana do potrzeb grupy,
a uczestnicy ywo zainteresowani zajciami.
Niezwykle ciekawy projekt zaprezentowaa dr K. Bergmann z Frankfurtu, ktra podkrelajc znaczenie rozumienia ze suchu, zachcaa do pracy z tekstami suchanymi. W Niemczech istniej specjale kluby zrzeszajce dzieci,
ktre lubi sucha. W klubach tych spotykaj
si dzieci, aby wysucha jakiej historii, czy to
czytanej przez lektora, czy te odtwarzanej z ka-

sety. Suchanie rozwija wyobrani, zmusza do

koncentracji i zachca do dyskusji. Uczniowie
po wysuchaniu fragmentu opowiadaj wasn
wersj dalszych wydarze, dyskutuj o bohaterach czy te wcielaj si w ich postacie i komentuj bieg wydarze. Poznaj rwnie swoje rodowisko dziki dochodzcym z niego odgosom
(suchajc odgosw lasu, ulicy czy te nocy).
Suchanie uroso tam do takiej samej sprawnoci jak czytanie, mwienie lub liczenie. Kto
potrafi sucha, potrafi lepiej rozmawia i dyskutowa. Uczniowie maj te moliwo nagrywania wasnych suchowisk.
Raz w tygodniu mali suchacze spotykaj
si, aby wsplnie spdzi czas wolny. Czonkowie klubu otrzymuj legitymacje, a ich prac
kieruje i nadzoruje nauczyciel lub pedagog.
Suchowiska s dobierane indywidualnie, zalenie od potrzeb i oczekiwa, od sytuacji i rodowiska dzieci. Czonkowie klubu sami decyduj
o wygldzie ich pomieszcze, sami je urzdzaj,
tak aby suchanie byo przyjemne. Czsto kad
si na wielkich poduszkach lub fotelach, aby
w ciszy i skupieniu wsucha si w tre suchowiska. Pomieszczenia s wyposaone w dobrej
jakoci odtwarzacz lub magnetofon. Uczniowie
maj do dyspozycji rne mae instrumenty
muzyczne, materiay do malowania, majsterkowania, przebierania si i rnych zabaw.
Obecnie istnieje okoo 30 takich klubw,
a ich dziaalno jest wspierana przez rnego
rodzaju fundacje lub organizacje. Materiay
oferowane nauczycielom zawieraj nie tylko
kasety i pyty, ale rwnie propozycje dalszej
pracy, wskazwki pedagogiczne, bodce, plakaty,
sprawozdania i opinie innych nauczycieli. W ten
sposb kada zainteresowana szkoa ma moliwo realnego udziau w tym projekcie, zorganizowania wasnego klubu i zainteresowania
uczniw tak form spdzania wolnego czasu.
Projekt ten uwaam za szczeglnie interesujcy, pomysowy i rozwijajcy. W dzisiejszej
rzeczywistoci, gdy komputer i Internet fascynuj dzieci i modzie, szczelnie przesaniajc
inne formy spdzania wolnego czasu, taka oferta jest szczeglnie godna polecenia.
To tylko niektre z wrae, ktre pozostay mi w pamici z pobytu w Monachium. Niewtpliwie moliwo udziau w tym seminarium
bya dla mnie wanym elementem w podnoszeniu wasnych kwalifikacji i z pewnoci odbije si
korzystnie na mojej pracy.
(grudzie 2002)

185

186

RECENZJE
Magdalena Bartkowiak1)
Wolsztyn

 
12)
     >, 7. * 



, 8. *
 ?, 9.

 , 10. 3"
! >, 11. &  ,
12. %

  ', 13. & ',
14.
 
! .
Przy poszczeglnych tematach s podane adresy rosyjskich stron internetowych, ktrych odwiedzanie sprzyja samoksztaceniu i rozwijaniu zainteresowa. Materia ortograficzny,
gramatyczny i leksykalny jest przedstawiony
w bardzo przystpny sposb, co uatwia jego
zrozumienie i praktyczne zastosowanie. wiczenia gramatyczne i ortograficzne cechuje bardzo
przejrzysty ukad, a rnorodno zada gwarantuje, e ucze nie bdzie si nudzi na lekcji.
W czci podstawowej znajduje si materia
powtrzeniowy % , dziki ktremu
ucze moe sprawdzi swoje umiejtnoci jzykowe, sam moe oceni czy i na ile zwikszyy
si jego kompetencje jzykowe. Materia powtrzeniowy moe by rwnie z powodzeniem wykorzystany przez nauczyciela na lekcjach powtrzeniowych.
Trzecia cz to elementy uzupeniajce:
zestawienie rzdu czasownikw polskich i rosyjskich, teksty do samodzielnego czytania oraz
sownik rosyjsko-polski. Do podrcznika jest
doczona pyta CD, na ktrej zostay nagrane
teksty z podrcznika oraz krtkie opowiadania
rozwijajce umiejtno rozumienia ze suchu.
Zrnicowane pod wzgldem trudnoci zadania
w zeszycie wicze maj na celu utrwalenie
i rozwijanie sprawnoci pisania.

 
1 autorstwa Haliny Dbrowskiej i Mirosawa Zyberta, wydane przez
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, to podrcznik przeznaczony dla uczniw liceum oglnoksztaccego, liceum profilowanego i technikum. Jest on skierowany do uczniw, ktrzy
rozpoczynaj nauk jzyka rosyjskiego w szkole
ponadgimnazjalnej.
Do korzystania z tego podrcznika zachciy mnie nazwiska autorw, ktrzy przygotowali wczeniej wspaniae podrczniki &  1, &  2, &  3 kurs jzyka
rosyjskiego dla rozpoczynajcych nauk w szkole redniej, z ktrych korzystaam przez kilka
lat. Wydawnictwo WSiP jeszcze przed wakacjami dostarczyo nauczycielom peen komplet
materiaw: podrcznik, pyt CD, zeszyt wicze oraz poradnik dla nauczyciela.
Podrcznik skada si z czci wstpnej,
podstawowej i uzupeniajcej. Cz wstpna
jest powicona wprowadzeniu liter alfabetu
rosyjskiego oraz ksztatowaniu prawidowej intonacji, wymowy, akcentuacji. Skada si z piciu rozdziaw: 1.  0? = 0?,
2.  ?, 3. '   >, 4. @

 >?, 5.  

>?
Tematyka czci podstawowej koncentruje si wok ycia codziennego modziey
polskiej i rosyjskiej. Cz podstawowa skada
si z 14 rozdziaw: 1. * >, 2. 

 >, 3. (, 

 
, 4. = 
", 

" , 5. 2

, 6. * 
1)
2)

Autorka jest nauczycielk jzyka rosyjskiego w Zespole Szk Oglnoksztaccych i Profilowanych w Wolsztynie.
Halina Dbrowska, Mirosaw Zybert (2002),
 
1, Warszawa: WSiP S.A.

187

Istotnym elementem pakietu



1 jest poradnik dla nauczyciela, ktry
zawiera wskazwki metodyczne, roczny rozkad
materiau, konspekty lekcji oraz teksty i materiay dodatkowe do ewentualnego wykorzystania.

 
1 to podrcznik nowoczesny, dostosowany do wymaga nowej
formuy egzaminu maturalnego, ,,przyjazny
dla ucznia i dla nauczyciela. Elementy realioznawstwa, tak wane w nauczaniu jzyka obcego, pojawiaj si w pierwszym roku nauki,
przede wszystkim, w postaci materiaw autentycznych takich jak zdjcia i listy. Mam nadziej, e w kolejnych czciach podrcznika
znajd si autentyczne ogoszenia prasowe, formularze, fragmenty rosyjskich artykuw prasowych. Jestem pewna, e modzie chtnie przyjaby rosyjskie piosenki. Sdz, e polecenia

w nagwkach wicze w czci podstawowej

mogyby by zapisywane w jzykach polskim
i rosyjskim, a nie w niektrych w polskim,
a w innych w rosyjskim.
Z przyjemnoci mog powiedzie, e

 
1 jest podrcznikiem, z ktrym
doskonale mi si pracuje. W peni zadowoleni
wydaj si by te moi uczniowie, ktrzy po
pierwszym semestrze nauki zgodnie stwierdzili,
i bd zdawa matur z jzyka rosyjskiego
i zwrcili si do Dyrekcji o zwikszenie im liczby
godzin tego jzyka z dwch tygodniowo do
czterech. Mam nadziej, e kolejne czci ksiki
bd rwnie atrakcyjne jak cz pierwsza.
Zachcam wszystkich nauczycieli poszukujcych nowego podrcznika do nauki jzyka
rosyjskiego w szkole ponadgimnazjalnej do
signicia po
 
1.
(kwiecie 2003)

Izabella Lasota1)
Czstochowa

Angielski bez bdw poradnik2)

ziomie, zainteresowanego poznaniem subtelnoci
jzykowych. Co waniejsze jest przeznaczony
przede wszystkim dla Polakw. Koncentruje si
bowiem na bdach typowych dla zjawiska interferencji w relacji: polski angielski. Autor nie
zagbia si jednak w kontrastywn analiz,
udziela jedynie praktycznych rad majcych pomc uytkownikowi jzyka unika czsto powielanych bdw. Podaje wic wariant nieprawidowy, jego rdo, wyjanienie, intencj mwicego, wersj poprawn, a nawet waciwy kontekst
le uytego sowa lub zwrotu, przy czym poprawno jest tu oceniana nie tylko z punktu widzenia
gramatycznoci, ale i autentycznoci wypowiedzi.
Mwic o autentycznoci, autor zwraca uwag na
,,rejestr, czyli poziom formalnoci wypowiedzi, zakcenie ktrego prowadzi do nienaturalnoci komunikacji. Obok informacji dotyczcych stylu w ksice Sliwy mona take znale
te, z zakresu gramatyki, pisowni czy wymowy.
Oto przykadowe, redniej wielkoci haso:

Pozycj godn uwagi na rynku wydawnictw jzykowych jest Angielski bez bdw
poradnik Georgea Sliwy. Autor, Brytyjczyk
mieszkajcy od lat w Polsce, wykadowca Uniwersytetu Jagielloskiego, dzieli si z odbiorc
spostrzeeniami dotyczcymi typowych dla Polakw bdw w uyciu jzyka angielskiego.
Ksik t, opart na wasnych dowiadczeniach w pracy z polskimi studentami, wyrnia
spord licznej oferty jej przydatno wynikajca z niepowtarzalnoci. Nie jest ona bowiem
ani typowym podrcznikiem, ani sowniczkiem
tematycznym, od czego roi si na rynku wydawniczym. Jest natomiast zbiorem autentycznych
sytuacji jzykowych, w ktrych wikszo uczcych si wahajc si lub nie popeni bd.
Opis i analiza tych sytuacji pomog uczcemu
si rozwia wiele nurtujcych go wtpliwoci.
Poradnik ma wyranego adresata. Pomylany zosta dla czytelnika znajcego jzyk angielski na przynajmniej rednio zaawansowanym po1)
2)

Autorka jest wykadowc w Wyszej Szkole Lingwistycznej w Czstochowie.

George Sliwa (2001), Angielski bez bdw poradnik, Krakw: Wydawnictwo Literackie, s. 643, kaseta audio.

188

To feel [fi:l]

sownikowych, ale i wtedy, gdy ich rdem jest

nieumiejtno korzystania z transkrypcji fonetycznej IPA. W tym celu stosuje swj wasny,
uproszczony zapis, jako sposb skutecznego dotarcia do uczcego si zwaszcza na niszym
poziomie zaawansowania.
Poradnik ma przejrzyst form. Cz
sownikow poprzedza przedmowa wyjaniajca intencje autora. Nastpujcy po niej rozdzia
to tabela objanie znakw transkrypcyjnych,
przejrzycie zestawiajca znaki transkrypcji IPA
i odpowiadajce im symbole przyblionej wymowy, stworzone przez Georgea Sliw na potrzeby jego publikacji. W tabeli znajduj si te
wskazwki dotyczce artykulacji poszczeglnych dwikw, jak rwnie porwnanie wymowy gosek polskich i angielskich. Zasadnicz
cz sownikow uzupenia kaseta audio
z przykadami wymowy bd to dwikw pojedynczych, bd w grupach. Hasa zostay zebrane w porzdku alfabetycznym a nagrane
partie oznaczono symbolem kasety. Poniewa
ksika zawiera jedynie wybrane zwroty i jednostki leksykalne (w ich doborze autor kierowa
si kryterium najczciej popenianych bdw), a w objanieniach pojawiaj si kolokacje nieujte w nagwkach, mona by pokusi
si o uzupenienie pozycji indeksem hase, ktry zdecydowanie pomgby zorientowa si
w penej zawartoci tym bardziej, e jest to
praca obszerna.
Angielski bez bdw jest zatem pozycj
na rynku wydawniczym, po ktr warto sign. Moe by przydatna zarwno w pracy
nauczyciela, jak i ucznia.
(kwiecie 2003)

Prosz zwrci uwag na wymow /fijl/. Poczenie ,,ee wymawiamy dugo.

TYPOWY BD
I feel very badly (co miao znaczy: Bardzo le si
czuj).
To feel jest czasownikiem, po ktrym nastpuje nie
przyswek, lecz przymiotnik.
I feel very bad. (Nigdy: I feel very badly)
Bardzo le si czuj.
I feel really good after that shower.
wietnie czuj si po tym prysznicu.
John felt terrible before his exam.
John czu si okropnie przed egzaminem.
Mary felt wonderful when her boyfriend bought her
a ring.
Mary poczua si cudownie, kiedy jej chopak kupi jej
piercionek.
[zob. take: to fallto feel]

Zalet poradnika jest jego przystpno.

wiadczy o tym nie tylko prostota objanie,
ale i wybr jzyka, w ktrym s one dokonywane. W dobie eliminowania idiomu ojczystego
z procesu nauczania George Sliwa wiadomie
uywa jzyka polskiego. Skania go do tego
jak sam mwi w przedmowie wasne dowiadczenie metodyczne. Ograniczanie si bowiem w wyjanieniach do jzyka obcego moe
wrcz generowa bdy, jako e uczcy si ,,nie
czuje znaczenia danego zwrotu. W trosce
o przystpno autor posuwa si jeszcze dalej.
Nie tylko stara si rozwiewa wtpliwoci tam,
gdzie s one wynikiem niezrozumienia definicji

Ewa Rysiska1)
Warszawa

Paul A. Davies i jego Factfiles2)

omawia w sposb jak najbardziej subiektywny
rne tematy. Mam przed sob dwie takie pozycje. Jedna dotyczy zagadnie zwizanych
z handlem, druga nowoczesnych technologii
informacyjnych information technology,

Oxford University Press wydaje mae

ksieczki z serii Factfiles, ktre s powicone rnorodnej tematyce. Poziom jzykowy
jest dopasowany do umiejtnoci czytelnika
poznajcego angielski. Autor, Paul A. Davies
1)
2)

Autorka uczy jzyka angielskiego w warszawskich szkoach i instytucjach.

Paul A. Davies (2002), Commerce, Oxford University Press, 31 stron (z wiczeniami i sowniczkiem).
Paul A. Davies (2002), Information Technology, Oxford University Press, 31 stron (z wiczeniami i sowniczkiem).

189

personal computer zastosowano, bowiem wymaga on tylko ,,one person to work it. Jeli
chodzi o praktyczne zastosowanie komputerw,
to pokusz si o dygresj. Naley aowa, e s
one nieobecne w stopniu wystarczajcym
w szkoach nie tylko w Polsce. Z bada wynika,
e najczciej su dyrekcji szkoy, s te wykorzystywane w sekretariatach, a na samym kocu maj do nich dostp uczniowie przy czym
jest to dostp cile reglamentowany. Przychodzi mi na myl wyjtkowo ciekawy wykad
profesora z renomowanego Massachusetts Institute of Technology, Seymour Paperta. Zastanawia si on nad niewystarczajc obecnoci
komputerw w procesie dydaktycznym. Dla zilustrowania swoich przemyle przytoczy nastpujce porwnanie. Wyobramy sobie bardzo wysok kultur, w ktrej nie jest znane
pismo. Spoeczestwo nie zna ani papieru, ani
alfabetu. Niczego nie zapisuje si, nie prbuje
si pisa nawet patykiem po piasku. Wszyscy
maj rewelacyjn pami, ktr stale ksztac.
Musz pamita, bo nie potrafi zapisa. Nagle
kto wymyla papier i owek. I wtedy zaczyna
si dyskusja, czy pozwoli, aby uczniowie mieli
w klasie moliwo uycia owka. Najbardziej
odwani s skonni pozwoli na owek w rkach ucznia nawet przez godzin na tydzie.
Masowe zastosowanie tych narzdzi z pewnoci bowiem osabi umiejtno zapamitywania
..., a wic uczniowie ponios strat. Niewielu
ekspertw zapytuje natomiast, co szkoy mog
zyska. Wanie teraz konkluduje Pappert
jestemy wiadkami dyskusji nad komputerem-owkiem.
Nowe technologie zmieniaj codzienne
ycie. Nie chodzi tylko o komputery. Paul A.
Davies dostarcza przykadw na temat posugiwania si specjalnym jzykiem stosowanym
przez osoby wysyajce wiadomoci przy pomocy telefonu komrkowego. Informacje s
mocno skrcone, oszczdzaj czas. ,,HAND
oznacza ,,Have a nice day, ,,RUOK? Are
you OK?. W ten sposb mona te przekaza:
,,CU L8R 4T See you later for tea. Sdz,
e uczniw zafrapuje wanie ta cz dotyczca
uproszczonych sposobw komunikowania si.
Z pewnoci bd mieli wiele uwag. A moe
sami potrafi poda inne przykady skrtw?
Zauwayam, e temat ten wciga nawet mae
dzieci. Byskawicznie potrafi uczy si nowego

czyli w skrcie IT. Obie s przeznaczone dla

czytelnika rednio zaawansowanego w nauce
jzyka.
Pierwsza z ksieczek rozpoczyna si od
historii pienidza i historii giedy. Nastpnie
krtki przegld praktyki gospodarczej, od merkantylizmu poprzez Wielki Kryzys z lat 30
tych ubiegego stulecia a do dziaa wiatowej Organizacji Handlu. Trzeba przyzna, e
autor przemawia do wyobrani czytelnika, piszc, e obecnie ,,20 procent ludnoci na wiecie
ma 60 razy wicej pienidzy ni najbiedniejsze 20
procent ludnoci. Najciekawszy wedug mnie
jest rozdzia powicony markom handlowym.
Zapoznajemy si z histori Coca-Coli i z towarzyszcymi jej sloganami reklamowymi. W latach 50. obowizywao haso ,,Coca-cola, making good things taste better, w dwadziecia lat
pniej Its the real thing, nieco pniej
,,Have a Coke and a Smile, a w latach 90.
,,Zawsze Coca-Cola, w rnych wersjach jzykowych. Osobicie najbardziej podoba mi si
slogan wymylony przez Agnieszk Osieck,
,,Coca-Cola to jest to. Tylko, jak to przetumaczy na angielski? Nie wiem, czy jest moliwe,
eby jednoczenie odda tre i ducha tej frazy.
Paul A. Davies pisze, e ludzie podruj po
wiecie po to, by znale to, czego nie maj
u siebie. Zazwyczaj jednak odnajduj amerykaskie produkty. Z dziesiciu najbardziej znanych na wiecie marek, dziewi to amerykaskie. Lista jest podana na kocu ksiki.
Komentarz jest uzupeniany sugestywnymi, starannymi fotografiami, ktre mog stanowi interesujcy materia do nauki jzyka. wietnie nadaj si do opowiadania. Mam co prawda zastrzeenia do dwch zdj ze strony 26,
wydaj si bowiem by bardzo stereotypowe.
Najlepiej zajrze i sprawdzi. Jeli chodzi
o zdjcie przedstawiajce Ivan i Donalda
Trump, to ich historia sama w sobie moe by
ciekawym materiaem rozmowy.
Druga ksieczka Paula A. Daviesa dotyczy komputerw i tego wszystkiego, co jest z nimi zwizane. Na wstpie historyjka o abakusie.
Dobry pocztek. Pamitam, jak na egzaminie
kwalifikacyjnym na urzdnika suby cywilnej
zadano kandydatom pytanie: czym jest abakus.
Odpowied nie dla wszystkich bya oczywista.
Historia dotyczca komputerw jest
szczeglnie pouczajca. Autor pisze, e nazw

190

przez niego przyszoci z pewnoci bdzie zapotrzebowanie na mniej wicej pi komputerw. To te fascynujcy temat do rozmowy na
lekcjach jzyka angielskiego.

sownictwa, jest ono przecie tak bliskie ich

powszednim zainteresowaniom.
Jakie s inne zastosowania IT? Czy mona to przewidzie? W 1943 T. J. Watson, stojcy na czele IBM ocenia, e w przewidywanej

(kwiecie 2003)

Dorota Chopek1)
Bielsko-Biaa

Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford2)

Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford, opublikowany w roku 2002, powsta pod
redakcj prof. dr hab. Barbary LewandowskiejTomaszczyk, przy wsppracy Wydawnictwa
Naukowego PWN i Oxford University Press.
Nowy sownik angielsko-polski jest sownikiem
szczeglnym. Spord innych istniejcych leksykonw bilingwalnych wyrnia go ogromny,
bo stanowicy ponad 500 tysicy, zbir jednostek leksykalnych. Sownik jest skonstruowany
z zasobw ,,[...] gromadzonych w wersji elektronicznej, reprezentatywnych tekstw jzyka zwanych korpusami jzykowymi3). Gwn jego zalet jest to, e podaje podstawowe zwroty, akty
mowy, intencje komunikacyjne odnoszce si
do komunikacji codziennej, do zachowania
w rnych sytuacjach, czego nie stosoway publikowane dotd sowniki tumaczeniowe.
Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford rozpoczyna Zarys gramatyki jzyka angielskiego autorstwa Barbary Lewandowskiej-Tomaszczyk. Omwiona jest tutaj fonetyka, sowotwrstwo i skadnia. Koresponduje to z ustaleniami teorii kognitywnej: ,,Wiedza o kategoriach gramatycznych jzyka, w poczeniu z wiedz o schematach zdaniowych i reguach ich
przeksztacania i rozwijania, stanowi nasz wiedz
gramatyczn, czyli znajomo gramatyki jzyka4). Dodatkowo, w czci pierwszej poznajemy zasady pisowni i wymowy. Cz druga
Morfologia (Morphology) i Sowotwrstwo
(Word Formation), zapoznaje uytkownika sownika z typami morfemw okrelonych czci
1)
2)
3)
4)
5)

mowy. W dziale powiconym sowotwrstwu

autorka przyblia zjawisko konwersji (conversion) i afiksacji (affixation), omawia przykady
wyrazw zoonych. Uytkownik sownika dowiaduje si jaka jest rola okrelnikw (determiners) w jzyku angielskim, jakie s typy i zasady uycia przedimkw: nieokrelonego ,,a
i okrelonego ,,the. Po przedimkach, dzia Morfologia prezentuje czci mowy chronologicznie, poczynajc od rzeczownika. S objanione
kwestie zwizane z liczb rzeczownika, przypadkami oraz rodzajem. Dzia Morfologia zawiera
cay kompleks zagadnie zwizanych z takimi
typami kategorii gramatycznych jak zaimki,
przymiotniki i przyswki, czasowniki, wskaniki
zespolenia, tj. spjniki proste i zoone. Zgodnie zreszt z ustaleniami jzykoznawstwa kognitywnego: ,,Morfologia jest nauk o wewntrznej strukturze wyrazu. Wyraz jest to akcyjna jednostka leksykalna (leksem), ktra w wypowiedzeniach wystpuje w rnych formach fleksyjnych,
zgodnie z reguami czenia wyrazw w konstrukcje skadniowe5).
czenie wyrazw w konstrukcje skadniowe jest zaprezentowane w czci trzeciej,
zatytuowanej: Skadnia (Syntax). Korzystajcy
ze sownika ma moliwo zapoznania si z czciami zdania (sentence elements), szykiem wyrazw w zdaniu (word order), takimi pojciami
jak: elips (ellipsis), kolokacjami (collocations),
trybem, typami zda i konstrukcji gramatycznych, mow niezalen (direct speech) i zalen
(indirect lub reported speech). Naley podkre-

Autorka jest wykadowc w Studium Jzykw Obcych Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Biaej.

Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford (2002). Warszawa: PWN
E. Sobol (2002), Od wydawcy w: Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford, Warszawa: PWN, s. IX.
E. Tabakowska (2001), Kognitywne podstawy jzyka i jzykoznawstwa, Krakw: Universitas, s. 113.
Op. cit., s. 75-76.

191

tu pienidzy za poniesion szkod, do szkoy

z prob o informacje, take zapytanie o koszty kursw. Nastpne czci sownika dotycz
gwnie sfery biznesu s powicone midzy
innymi pracy (employment) i korespondencji
w interesach. W czci zatytuowanej Praca sownik podaje wzory listw motywacyjnych oraz
angielskich i polskich yciorysw. Ostatnia cz
sownika, bdca korespondencj w interesach,
jest przydatnym rdem wiedzy o aktualnym
stylu pism handlowych sporzdzanych w jzyku
drugim z pomoc sownika.
Przykady korespondencji zredagowanej
przy wsppracy dwch czoowych wydawnictw
sownikw, polskiego i angielskiego, uatwi
uytkownikowi sownika odnalezienie si w sytuacjach, gdy niezbdne staje si tworzenie
profesjonalnych tekstw obcojzycznych. Recenzowany sownik jest jednakowo uyteczny
dla osb polskojzycznych, szukajcych wzorw
pism angielskich, jak i uytkownikw wadajcych biegle jzykiem angielskim, chccych sporzdzi pisma w jzyku polskim.
Dla uatwienia tumaczenia okrelonych
konstrukcji jzykowych, cz nastpujca po
korespondencji,
zatytuowana
Sownictwo
i zwroty z wybranych dziedzin (Lexical usage
notes), zapoznaje uytkownika polsko i anglojzycznego ze sownictwem i wyraeniami typowymi dla 40 dziedzin. Usystematyzowane alfabetycznie znajdziemy tutaj midzy innymi:
okrelenia zwizane z informacj o wieku
(Age), geografi Zjednoczonego Krlestwa
(British regions and countries), jednostkami
miary brytyjskiej i amerykaskiej (Capacity measurement). W zakresie 40 wybranych dziedzin
sownik uatwia zrozumienie poj specyficznych dla kultury jzyka angielskiego i poskiego.
Znaczenie bowiem ,,[...] to ,,reprezentacja wiata w umysach ludzi mwicych, a wic to wszystko, co mwicy, uywajc wyrazw, wi ze zjawiskami wiata, czsto nie cechy istotne, ale typowe, silnie skojarzone, asocjacyjne9). Wedug teorii kognitywistw ,,[...] wyrazy nie funkcjonuj
w izolacji; uycie kadego wyrazu przywouje ca
dziedzin pojciow, ktrej wyraz dotyczy [...]10).

li, i autorka prezentujc wyej wymienione

kwestie uwzgldnia w szerokim zakresie aspekt
interkulturowy. Dla przykadu w wersji angielskiej podaje zdanie [infml] It would be wonderful if you could come with us/join us on our trip
to Scotland in September6). W jzyku polskim
brzmiaoby ono: [infml] Byoby wspaniale, gdyby wybra si z nami we wrzeniu w Tatry7).
Zamiana Szkocji (Scotland) na Tatry ,,pozostawia nas w grach i uatwia konceptualizacj
(rozumienie) zdania. Odpowiada to stwierdzeniu: ,,Rozumienie oparte jest rwnie na wsplnocie kulturowej mwicych [...]8).
Odniesienie do jzykowej wsplnoty kulturowej ma miejsce take w czci nastpnej,
dotyczcej komunikacji pisemnej, zatytuowanej Korespondencja (Correspondence), podajcej
wzory listw w obu jzykach. Cz ta sprzyja
ksztatowaniu sprawnoci produktywnych w zakresie pisania i mwienia. Wyeksponowane zostay tutaj take rnice midzy jzykiem polskim i angielskim. S rwnie wzory korespondencji prywatnej i biznesowej. Listy nie stanowi tumaczenia treci z jzyka angielskiego na
jzyk polski. Pokazuj charakterystyczny ukad
strony, typowe nagwki i sposb przekazywania okrelonej informacji. Wrd wzorw tekstw w jzyku polskim s typowe dla kultury
polskiej formy ycze (np. z okazji lubu telegram). Dla tego rodzaju tekstw nie znajdujemy odpowiednika na stronie wzorw pism angielskich. Telegramy w krajach anglojzycznych
nie s ju stosowane. Natomiast znajdujemy
tutaj przykady pocztwek z pozdrowieniami
oraz listw w jzyku angielskim i polskim, wraz
z zaproszeniami, ofertami wymiany domw na
wakacje, rezerwacj miejsc w hotelu, na kempingu, odwoaniem poczynionej rezerwacji
i szereg podobnych treci zwizanych z urlopem i czasem wolnym.
Dzia w czci korespondencja zatytuowany Podre zawiera konstrukcje jzykowe
i leksyk dotyczc tzw. sytuacji z ycia codziennego. Ten komunikacyjny charakter sownika egzemplifikuj np. listy do firmy ubezpieczeniowej i biura podry z daniem zwro6)
7)
8)
9)
10)

Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford, op. cit., s. XLII.

Op. cit.
R. Grzegorczykowa (2001), Wprowadzenie do semantyki jzykoznawczej, Warszawa: PWN, s. 153.
Op. cit., s. 25.
Op. cit., s. 82.

192

dziki temu odczyta wiele kontekstw zwizanych ze sprawdzanym hasem. Sprawia to, i
sownik suy nie tylko tumaczeniu bd pisaniu
tekstu, ale take sprawdzaniu poprawnoci tekstu ju istniejcego. Analizujc t cz sownika
naley wspomnie o relacjach semantycznych,
,,[...] w jakich pozostaj jednostki leksykalne, opisywane ... za pomoc tzw. funkcji leksykalnych16). Przy wyrazach hasowych obserwujemy ,,[...] dwa rodzaje funkcji: tzw. zamiany leksykalne i parametry. Pierwsze cz wyrazy, ktre
wystpuj w tekstach zamiennie (np. synonimy,
antonimy, zachowujce tosamo lub blisko
znaczenia), parametry za cz wyrazy, ktre
w tekstach wspwystpuj, [...]17).
Zamiany leksykalne s prezentowane
w sowniku przez synonimy (np. despondently
adv dejectedly)18), bd definicje (detachment
2 Mil sending on a mission)19). Parametry towarzysz wyrazom hasowym i wszystkim leksemom o znaczeniu peryferyjnym (oddalonym
od centrum). Tustym drukiem s wyeksponowane schematy skadniowe z zaznaczeniem frazeologizmw, z ktrymi czy si wyraz hasowy. Oto kilka przykadowych pierwszych pocze dla wyrazu centralnego court20): I n 1 Jur
(building) gmach m sdu, sd m; (tribunal) sd
m; to appear in zeznawa przed sdem; Ill see
you in! zobaczymy si w sdzie!; to bring
a case to wnie spraw do sdu; to go to
(over sth) wystpi na drog sdow (w
zwizku z czym); [...].
Kade wyjanienie znaczenia centralnego (hasowego) bd peryferyjnego, zawiera
kwalifikatory informujce jak nacechowany jest
dany wyraz czy naley do angielskiego brytyjskiego czy amerykaskiego, jak dziedzin ycia
reprezentuje, czy poziom jzyka jest formalny
bd nieformalny, styl wypowiedzi potoczny,
slangowy czy wulgarny. W mikrostrukturze sownika, ktr stanowi ,,[...] uporzdkowanie czci wewntrz hasa [...]21), s podane rne

Sownik uczy konceptualizacji znaczenia

i kontekstualizuje je zgodnie z myl kognitywistw i reprezentanta oksfordzkiej filozofii jzyka
,,[...] L. Wittgensteina, ktry w ,,Dociekaniach filozoficznych (1953) pisa ,,Nie szukajcie znaczenia,
szukajcie uycia (wyrae) ... Filozofowie oksfordzcy ... zajli si wszelkimi formami uycia jzyka,
opisujc rnorodne dziaanie jzykowe (formy
zachowania jzykowego) jako tzw. akty mowy11).
W informacji Od Wydawcy zredagowanej
przez red. Elbiet Sobol czytamy, i ,,Sownik
zawiera ponad 500 tysicy angielskich jednostek
leksykalnych, t. j. wyrazw hasowych, ich znacze, najczstszych pocze z innymi wyrazami12). Sownik wprowadza jzyk literacki, potoczny, konwersacyjny nieformalny, take urzdowy formalny i oficjalny, jzyk specyficzny
dla biznesu, dyscyplin naukowych, szybko rozwijajcej si technologii. Wprowadza take jednostki hasowe w postaci wyrazw, ktre niedawno wkroczyy do jzyka. Wyraenia, skrty
i akronimy, maj alfabetycznie przynalene
miejsce na stronach sownika. Nazwy geograficzne, tytuy naukowe, nazwy instytucji, wyraenia zwizane z kultur danego kraju (np.
w amerykaskim angielskim HOV lane
n US = high occupancy vehicle lane pas m dla
pojazdw wiozcych co najmniej jednego pasaera13) lub howdy [...] excl US infml cze!,
siemasz! infml14) s umieszczone alfabetycznie.
Zrozumienie pojcia obcego naszej rzeczywistoci, jest uatwione przez dodanie do polskiego
znaczenia sowa, informacji wzbogacajcej wiedz o wiecie (np. wyjanienie przymiotnika
typowego dla brytyjskiego angielskiego, comprehensive pastwowa szkoa f rednia (do ktrej przyjmuje si dzieci niezalenie od dotychczasowych wynikw w nauce)15).
Sownik wyjania nie tylko konteksty odnoszce si do prezentowanego ta kulturowego.
Podaje szczegowe listy zwizkw wyrazowych
dla ekwiwalentw angielskich. Uytkownik moe
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)
20)
21)

Op. cit., s. 22.

E. Sobol, op. cit.
Op. cit., s. 576.
Op. cit.
Op. cit., s. 236.
R. Grzegorczykowa, op. cit., s. 73.
Op. cit., s. 74.
Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford, op. cit., s. 313.
Op. cit.
Op. cit., s. 264.
T. Piotrowski (1994), Z zagadnie leksykografii, Warszawa: Wiedza Powszechna, s. 17.

193

pomocy urzdujcemu ministrowi, zajmujcy

si kontaktami z innymi deputowanymi36),
nazwy zwizane z wierzeniami ludowymi:
witches brew n czarnoksiski napj m37),
pojcia specjalistyczne: Zip drive n napd
m zip, stacja f zip38).
List t mona by jeszcze dugo cytowa.
Znajduje si w niej wiele wyjanie znacze
leksemw, ktre trudno jest znale w innych
sownikach. Sprawia to, i omawiany Sownik
nie tylko podaje znaczenia wyrazw w postaci
ekwiwalentw bd wskazwek przybliajcych
znaczenie, zwizki gramatyczne i frazeologiczne, ale take przekazuje wiedz geograficzn,
historyczn, uzupenia wiedz specjalistyczn
uytkownika, kulturow, nawet kulinarn. Jest
w pewnym sensie atw w posugiwaniu si
encyklopedi jzyka angielskiego, brytyjskiego
i amerykaskiego, jzyka formalnego i potocznego.
Sposb zaprezentowania wyrazu hasowego schematycznie informuje, jaka jest transkrypcja fonetyczna wyrazu w wersji brytyjskiej
i amerykaskiej, jeli s odmienne. Kwantyfikatory wskazuj na cz mowy, jak jest wyraz
hasowy. Znaczenie w postaci synonimu, bd
definicji wystpuje w poczeniu z licznymi
przykadowymi sowami uatwiajcymi konceptualizacj wyrazu w kontekcie, po czym polski
odpowiednik jest wyranie odgraniczony od innych elementw hasa, nie jest ju jedynie ekwiwalentem tumaczeniowym, ale take tekstowym. Mikrostruktur hasa zamykaj rozbudowane zwroty angielskie z tumaczeniami. Mikrostruktura sownika, jak i makrostruktura ,,[...]
sposb urzdzenia hase [...]39), s przejrzyste.
Nowy Wielki sownik angielsko-polski
PWN-Oxford rozpoczty zarysem gramatyki jzyka angielskiego, uczy umiejtnoci tworzenia
tekstw, podaje wzory ich prezentacji na pimie, pomaga odkodowa znaczenia w kontekcie, w rzeczywistoci pozajzykowej. Ukazujc
jednostki leksykalne w relacjach semantycznych; zamianach leksykalnych i parametrach,
suy komunikacji. Jest dzieem semazjologicz-

czci mowy z numerami podtekstu, idiomy (frazeologizmy) z tumaczeniem na jzyk polski, odpowiadajce naszym wyraeniom w danych sytuacjach, z wskazaniem kwalifikatorw jakiego
typu jest to idiom, czy nieformalny (infml), czy
te bardzo nieformalny (vinfml). Przykadowo
w mikrostrukturze wyrazu hasowego cloud znajdujemy odpowiadajce sobie wzajemnie idiomy
w dwch jzykach: ,,to be on nine infml by
w sidmym niebie22). W mikrostrukturze wyrazu hasowego dispose, idiom bdcy jednoczenie przysowiem posiada ekwiwalent w postaci
przysowia polskiego: ,,man proposes, God s
Prov onierz strzela, Pan Bg kule nosi23).
Wyrazy hasowe to take wyrazy zoone, rwnie te pisane rozdzielnie, np. rzeczowniki: fair copy czystopis24), czasowniki frazowe, ktre s take podawane jako podhasa,
zoone nazwy geograficzne: Panama Canal
n Kana m Panamski25), zwizane z tematyk
religijn: Good Shepherd n Relig. Dobry Pasterz
m26), terminy historyczne: Factory Acts npl GB
Hist dziewitnastowieczne ustawy o ochronie pracy27) itp. S rwnie zoenia rozpoczynajce si
od akronimu: DVD video n DVD-video n inv28),
nazwy narodowoci: Dutch treat n (party) przyjcie skadkowe, (in restaurant) wsplny posiek
n w restauracji (gdzie kady paci za siebie)29),
itp. S rwnie zoenia tworzce nazwy:
organizacji politycznych: Palestine Liberation
Organization PLO n Organizacja f Wyzwolenia
Palestyny OWP inv30),
organizacji spoecznych: Womens Institute,
WI n GB organizacja kobiet zainteresowanych
prowadzeniem domu i prac spoeczn31),
32)
dni witecznych: ST Patricks Day ,
nazwy zwizane z kultur narodu: Uncle Tom
n US pej Murzyn zachowujcy si unienie
w stosunku do biaych33),
nazwy kulinarne: Waldorf salad Culin saatka
f Waldorf (z jabek, selera i orzechw)34),
nazwy instytucji: West Point prn US West
Point m (amerykaska akademia wojskowa)35),
nazwy stanowisk: Parliamentary Private Secretary, PPS n GB deputowany przydzielony do
22)
23)
24)
25)
26)

Wielki sownik angielsko-polski PWN-Oxford, op. cit., s. 215.

27)
Op. cit., s. 332.
Op. cit., s. 422.
28)
Op. cit., s. 423.
Op. cit., s. 363.
29)
Op. cit., s. 847.
Op. cit., s. 362.
30)
Op. cit., s. 515.
Op. cit., s. 846.

31)
32)
33)
34)

Op.
Op.
Op.
Op.

cit.,
cit.,
cit.,
cit.,

s.
s.
s.
s.

1364.
1156.
1274.
1322.

35)
36)
37)
38)
39)

194

Op. cit., s. 1343.

Op. cit., s. 852.
Op. cit., s. 1361.
Op. cit., s. 1384.
T. Piotrowski, op. cit.

skim. Dla nauczycieli jzyka angielskiego bdzie

miernikiem poprawnoci wypowiedzi ustnych
i tekstw pisanych, rdem zastosowa wyrazw w sytuacjach i listach, ktrych profesjonalne
konstruowanie, prcz znajomoci jzyka angielskiego, staje si potrzebne we wsplnej Europie.

nym, encyklopedycznym. Jest funkcjonalnym

poradnikiem tworzenia wypowiedzi i tekstw
oraz sprawdzania jednoczenie poprawnoci treci gotowych. Ze wzgldu na sw wielofunkcyjno speni oczekiwania uytkownikw na kadym poziomie zaawansowania w jzyku angiel-

(marzec 2003)

Mikoaj Timoszuk1)
Warszawa

Nowy rosyjsko-polski i polsko-rosyjski sownik przysw

i powiedze2)
zbiory W. I. Dala i I. M. Sniegiriowa, a dla
polszczyzny zbiory S. Adalberga i J. Krzyanowskiego [red.]). Zwraca rwnie uwag polski
tytu Sownik przysw i powiedze, ktry wobec rosyjskiego * 
!
 nie jest cisym korelatem translatorycznym, gdy powiedzenie ma niewtpliwie szerszy
zakres, ni rosyjskie . Naley sdzi,
e Autor uy tu polskiego wyraenia powiedzenie wiadomie i celowo po to, by nie zawa
obszaru paremiologicznego, a w jego areale
uwzgldni rwnie typowe dla danego jzyka
i kultury jednostki o cechach peryferyjnych.
Wydaje si, e rozszerzenie areau paremii jest
z praktycznego punktu widzenia ze wszech miar
suszne, jeeli zwaymy, i teoria nie dysponuje
cisymi kryteriami dyferencjacji takich jednostek, jak: aforyzm, maksyma, przysowie, porzekado, wrba (
). Std za zasadne
mona uwaa wprowadzenie do paremiologii
dwujzycznej nawet niektrych hase i ich
translatw o wyrnikach typowych dla idiomw (por. np.: mucha nie siada, na sto dwa,
kropla w kropl;  
 ,
 ,

 , 
  
 itp.). Mniej przekonywajce s natomiast w obrbie paremiologii teksty o strukturze dialogicznej, ktre
zostay wczone do sownika (por. np. teksty
typu: = 
?  2
Z czego si
utrzymujesz? Z dugw; #
, 

!  4"  
.  #
, 


Nakadem Pastwowego Wydawnictwa

,,Wiedza Powszechna ukazao si I wydanie
(2003 r.) obszernego dziea z dziedziny paremiologii, jakim jest Sownik przysw i powiedze Rosyjsko-polski i Polsko-rosyjski (ss. 999)
autorstwa Ryszarda Stypuy. Autor jest dobrze
znany tym wszystkim, ktrzy interesuj si
przysowiami i porzekadami rnych narodw
czy to z racji wykonywanych zawodw (m. in.
nauczyciele jzykw, tumacze, kulturolodzy),
czy te z uwagi na osobiste zainteresowania,
ukierunkowane na zgbianie podobiestw i rnic midzy jzykami i poszczeglnymi kulturami wywodzcymi si historycznie z jednego
wsplnego rda. Zapewne, wszyscy oni niejednokrotnie sigali do wczeniejszej pracy tego
Autora Sownika przysw Rosyjsko-polskiego
i Polsko-rosyjskiego (PW ,,Wiedza Powszechna,
Warszawa 1974). Omawiana pozycja rni si
zasadniczo od wersji sprzed 30 lat. Po pierwsze,
rni si ona korpusem tekstw paremiologicznych: o ile w obu czciach Sownika z 1974 r.
wystpuje ponad 3000 jednostek, to w wydaniu 2003 jest ich ju ponad dwukrotnie wicej
(7180). Po drugie, Sownik przysw i powiedze
(2003) zosta znacznie rozszerzony o warianty
synonimiczne i wersje pene oraz skrcone. Po
trzecie, wreszcie, omawiany sownik uwzgldnia nowe materiay rdowe dla obu jzykw
(z zachowaniem, oczywicie, podstawowego
kanonu, jakim dla jzyka rosyjskiego pozostaj
1)

2)

Autor jest prof. U.W. dr hab. w Instytucie Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego i redaktorem dziau jzyka
rosyjskiego w Jzykach Obcych w Szkole.
Ryszarda Stypua (2003), Sownik przysw i powiedze Rosyjsko-polski i Polsko-rosyjski, Warszawa: Pastwowe Wydawnictwo ,,Wiedza Powszechna (s. 999).

195

!  $    ? Maku,

wstawaj do roboty! Kiejem chory. Maku,
chod je! A gdzie moja wielka yka?; ale
por.: Do jedzenia jest, a do roboty zdech pies;
Do roboty ani rusz, ale do miski chop
&  ,, BB,     ; gwoli cisoci
dodajmy, i tekstw dialogowych, jak wyej
przytoczone, nie byo w Sowniku z 1974 r.).
Ukad materiau paremiologicznego
w sownikach przekadowych moe by rny.
Moe si on opiera na zasadzie semantycznej
i wtedy materia bywa uoony wedle klas tematycznych, z ktrych kada grupuje jednostki traktujce o tym samym zjawisku; moe to by
ukad klas sporzdzonych wedle relacji antonimicznych (typu dobro zo, mio nienawi,
prawda nieprawda itp.); moe te wystpi tzw.
rozmieszczenie alfabetyczno-hasowe, gdzie hasami, uoonymi alfabetycznie s ,,wyrazy wzowe, tj. te, z ktrymi jest zwizana tre caego
przysowia (taki jest ukad np. w Sowniku przysw niemiecko-polskim i polsko-niemieckim Aliny
Wjcik i Horsta Ziebarta, ,,Wiedza Powszechna, Warszawa 1997), i wreszcie przysowia
jzyka wyjciowego mog by uoone w kolejnoci alfabetycznej. T ostatni zasad, sprawdzon i niewatpliwie najwygodniejsz dla uytkownika, zastosowano w omawianym Sowniku.
Wie si ona jednak z koniecznoci wprowadzenia odsyaczy, niezbdnych do ukazania caego bogactwa bliskoznacznych ugrupowa paremiologicznych. W Przedmowie (s. 5) do Sownika
czytamy: ,,Przysowia podane s w kolejnoci alfabetycznej. Czony fakultatywne podano w nawiasach kwadratowych, wymienne w nawiasach trjktnych. Warianty przysw odsyane s za pomoc strzaki do wersji podstawowej. Znak = sygnalizuje przysowia synonimiczne, po znaku wymienione s za przysowia zblione tematycznie.
Na kocu sownika znajduj si indeksy znaczcych
sw rosyjskich i polskich z podanymi numerami
artykuw hasowych. Przytoczmy dla przykadu
struktur artykuu hasowego pochodzcego
z omawianego Sownika:

jeden, lecz kilka (lub nawet wicej, jak np.

w hale nr 3547 w czci rosyjsko-polskiej)
ekwiwalentw w jzyku docelowym, por.:
17 " 
  

Ani na wsi, ani w miecie nie mona wierzy niewiecie
Nie wierz niewiecie, cho ma lat dwiecie
Semantyk wyrazu wzowego Autor traktuje
jako kryterium nadrzdne. Dlatego te znaczeniowo bliskie i strukturalnie tosame przysowia
funkcjonuj na zasadzie wariantw reprezentujcych rne inwarianty (wersje podstawowe). Na
tej podstawie poprzednie wyjciowe wyraenie
hasowe (17) zostao zapisane, na przykad, nie
w postaci " 
   
 , lecz
w formie dwch odrbnych wyrae hasowych,
z ktrych drugie, traktujce o ,,babskim rozumie, odsya czytelnika do podstawowego wyraenia paremiologicznego aktualizujcego powyszy koncept. W zwizku z tym budowa hasa
z wyrazem ,,znaczcym  jest nastpujca:
18 "   

)   ,    
Przytoczony zapis sugeruje, i przysowie umieszczone w czci rosyjsko-polskiej Sownika naley traktowa jako synonimiczny wariant wersji podstawowej (przytoczonej i wskazanej znakiem ) umieszczonej pod nr 3164 i majcej
polski ekwiwalent Kobieta ma wosy dugie, a rozum krtki. Przedstawiony ukad sownika wymaga od Autora wnikliwej i mudnej pracy,
polegajcej na uporzdkowaniu materiau hasowego, ustaleniu wersji podstawowych przysw i dobraniu do kadego z nich waciwych
rosyjskich i polskich odpowiednikw. Ustanowienie inwariantu tekstowego dla kadego kluczowego konceptu aforystycznego wie si
z analiz wszystkich aktualizacji okrelonej paremii, wymaga uwzgldnienia dotychczasowych prb nadawania jednostce paremiologicznej statusu jednostki podstawowej w obrbie
szeregu tej samej rangi jednostek przez innych
autorw, czy si te, niewtpliwie, z wykorzystaniem zasady hierarchii semantycznej (uoglnianie konkretyzacja; por. np. ros.: &
&      
 i 4     
), z selekcj
uwzgldniajc frekwencj, czynnik historyczny
(dotyczcy leksyki i gramatyki), kryterium obszaru wystpowania i sfery uycia itp. W tym

16   

  
[: 

!, 
 , 
,

]
Na dwoje babka wrya [: albo umrze,
albo bdzie ya]
7 [5] 

  
 
Czsto si rwnie zdarza, e jest podawany nie

196

miejscu naley podkreli, e kwestia wyrniania jednostek podstawowych i wczania ich

do sownika w postaci konstrukcji hasowych
oraz ustalania do kadej z nich szeregw synonimicznych zostaa rozwizana w oparciu o kryteria nie budzce jakichkolwiek wtpliwoci.
wiadczy to nie tylko o rzetelnej i wnikliwej
pracy wykonanej przez Autora, lecz take o jego szczeglnej intuicji i wyczuciu jzykowym.
To samo mona powiedzie o trafnoci doboru
do poszczeglnych hase w obu czciach ich
polskich i rosyjskich odpowiednikw. Przekad
przysowia (czy szerzej powiedzenia) znacznie
si rni bowiem od przekadu innych tekstw
(nie mwic ju o ustalaniu ekwiwalencji translatorycznych na poziomie leksemw). Musi on
uwzgldnia typologi przysowia (inaczej np.
tumaczymy tzw. przysowia faktograficzne,
a jeszcze inaczej przysowia metaforyczne,
ktre z reguy nie posiadaj w rnych jzykach
swych cisych odpowiednikw; por. np.:
&   !    Przyjaciel wierny
drogi i
  

 
 Nie podejmuj si, czemu nie moesz sprosta; &
[]     Sam siebie nie
przeskoczysz i %

"  ,  


  Daj kurze grzd [a ona
powie: wyej sid]). Powinien on take odpowiada kluczowym konceptom (aktualizowanym w strukturach powierzchniowych jzyka)
specyficznym dla okrelonej wsplnoty etnicznej i zdeterminowanym warunkami jej egzystencji. Kady nard bowiem posiada swoje
wasne wartoci, okrelone relacje midzy nimi,
ustanowion ich hierarchi. W przysowiach kadego narodu s odzwierciedlone kluczowe dla
jego kultury wartoci i ocena tych wartoci.
Materia zawarty w Sowniku Ryszarda Stypuy
dowodzi, e areay paremiologiczne dwch etnicznie bliskich i ssiadujcych ze sob narodw nie pokrywaj si ani pod wzgldem kon-

ceptualnym, ani pod wzgldem jakociowym

i ilociowym jednostek paremiologicznych aktualizujcych poszczeglne koncepty. Dowodzi
rwnie, e pola tych obszarw nie pozostaj
w relacji rozcznej, lecz posiadaj okrelony
area wsplny, a w jego obrbie pewn cz
uniwersaln, wspln dla kultur wszystkich narodw. Prezentowany Sownik jest take odbiciem wzajemnego oddziaywania rnych kultur, o czym wiadcz m. in. typowe przysowia
innych narodw przetransponowane na grunt
rosyjski i polski (por. np. niem. Hier liegt der
Hund begraben i pol. Tu jest pies pogrzebany,
ros. &   ; ac. si vis pacem,
para bellum i pol. Chcesz pokoju, gotuj si do
wojny, ros. C
  
,     ;
ukr. (  " " i   "
i pol.. Kto nie ma w gowie, musi mie ten ma
w nogach, ros. 2  @ 

    itd.), jest on take

odzwierciedleniem w kulturze obu narodw
dziedzictwa moralnoci oglnoludzkiej i chrzecijaskiej (por. np. rosyjskie i polskie aforyzmy
pochodzenia biblijnego:
 
 4

  Nie mona suy Bogu i mamonie,

[6] 4 4,   " Co
cesarskie cesarzowi, co boskie Bogu, & " 
 
,    Jak miark
mierzysz, tak ci odmierz, &    


,    [
]     
W cudzym oku dbo upatrujemy, a w swoim
naszym [i] belki nie widzimy itd.).
Prezentowany sownik spenia wszelkie
wymogi rzetelnie przygotowanego dziea leksykograficznego. W dziedzinie praktyki jest on
nieodzown pomoc w dydaktyce jzyka rosyjskiego i polskiego, jest niezbdny dla kulturologw i tumaczy. W aspekcie teoretycznym
natomiast stanowi baz wyjciow do szczegowych bada paremiologicznych: jzykoznawczych i kulturoznawczych.
(lipiec 2003)

Bogdan Bernacki1)
Wrocaw

Rosyjsko-polski sownik homonimw midzyjzykowych2)

Wydawnictwa leksykograficzne nie
ujmoway dotychczas w kompleksowy sposb
1)
2)

zagadnie polskiej i rosyjskiej homonimii leksykalnej. Tematyka ta funkcjonowaa w for-

Autor jest nauczycielem jzyka rosyjskiego w Zespole Szk nr 1 we Wrocawiu.

Krzysztof Kusal (2002), Rosyjsko-polski sownik homonimw midzyjzykowych, Wrocaw: Wyd. Uniwersytetu Wrocawskiego.

197

stanie ze sownika. Uytkownik ma dziki temu

moliwo szybkiego sprawdzenia, czy interesujce go sowo tworzy par homonimiczn i czy
zostao odnotowane w sowniku. Zwraca uwag
przejrzysta budowa artykuu hasowego, opierajca si na semantyce rosyjskich i polskich
wyrae hasowych tworzcych par homonimiczn. W kolejnych jednostkach sownika zostay zawarte nie tylko niezbdne informacje
gramatyczne, stylistyczne czy ilustracje kontekstowe wraz z tumaczeniem na jzyk polskirosyjski, ale rwnie oznaczone cyframi rzymskimi homonimy wewntrzjzykowe. Poszczeglne znaczenia wyrazw wieloznacznych zostay
wyrnione cyframi arabskimi. Kolejno serwowania odpowiednikw sowa wymienionego
w hale i jego poszczeglnych znacze nie jest
przypadkowa. Przyjta zostaa suszna zasada
podawania w pierwszej kolejnoci wyrazw posiadajcych najwiksz ilo kontekstw (porzdek alfabetyczny nie byby w tym przypadku
uzasadniony i kciby si z logik). Odpowiedniki o mniejszej czliwoci s wymieniane
w artykule hasowym na dalszych miejscach.
Najwiksz zalet sownika jest bogaty
i bardzo wyrazisty materia ilustracyjny. W kadym artykule hasowym znajdziemy trafne
przykady uycia poszczeglnych wyrazw. S
to rozmaite zwizki frazeologiczne (wyraenia,
idiomy, przysowia, porzekada, aforyzmy) oraz
zdania, po lekturze ktrych uytkownik sownika nie bdzie mia wtpliwoci natury semantycznej. Autor sownika umiejtnie dawkuje
przykady nalece do rnych odmian jzyka.
Obok materiau ilustracyjnego o charakterze literackim, natkniemy si na potocyzmy, wulgaryzmy, profesjonalizmy, archaizmy, elementy
slangu, argonu, folkloru.
Rosyjsko-polski sownik homonimw midzyjzykowych Krzysztofa Kusala jest pozycj
wart polecenia i cenn z filologicznego punktu
widzenia. Publikacja ta jest rdem wartociowego materiau jzykowego i stanie si z pewnoci sprzymierzecem w walce z ,,faszywymi
przyjacimi tumacza, czyli w niwelowaniu
zjawiska interferencji dwch pokrewnych jzykw sowiaskich.

mach rozproszonych lub bya podejmowana

w wskim zakresie. T niewtpliw luk wypenia sownik Krzysztofa Kusala. Autor, postrzegajc homonimi midzyjzykow jako porwnywaln kategori leksykaln, gdzie homonimy
midzyjzykowe wyraaj stosunek dwch leksemw o prawie identycznym lub podobnym
brzmieniu i nieekwiwalentnej treci, opracowa
przejrzysty, bogaty w przykadowe konstrukcje
i czytelne konteksty, blisko dwustustronicowy
i staranny pod kadym wzgldem przewodnik
po wiecie polskich i rosyjskich ,,faszywych
przyjaci tumacza.
W Rosyjsko-polskim sowniku homonimw midzyjzykowych znajdziemy pary wyrazowe wynikajce z przypadkowej zbienoci fonicznej (np.:  wz,  zasada, 
kit), zestawienia uwarunkowane historycznie
(np.:  czas,  dokona,
$ %/ bezpieczny) i paronimy midzyjzykowe, czyli wyrazy czciowo podobne fonetycznie i morfologicznie oraz zrnicowane
znaczeniowo (np.: 
 wzrost, 
/
korzenny,  potakiwa). Zasadnicz
substancj sownika stanowi homonimy leksykalne, czyli wyrazy reprezentujce t sam
cz mowy (np.: "%/ dowolny,
 ywot, & miesza) oraz homonimy leksykalno-gramatyczne (np.: 
rzecz, % kiedy,  ciasto). W omawianej publikacji znalazy si rwnie wystpujce stosunkowo rzadko przypadki homonimii
wyrazu i wyraenia przyimkowego lub innego
poczenia wyrazowego (np.:  w miecie, 
 za rok, "% zy dzie). Autor
uwzgldni w swojej pracy zarwno wyrazy cakowicie zrnicowane znaczeniowo, jak i wieloznaczne, ktrych poszczeglne znaczenia niekiedy si pokrywaj. Zabieg ten wiadczy m.in.
o tym, e hasa zostay opracowane rzetelnie
i dogbnie.
Omawiany sownik skada si z ponad
tysica trzystu par rosyjsko-polskich homonimw i paronimw. Hasa zostay uoone wedug alfabetu rosyjskiego. Na kocu publikacji
znajduje si wykaz polskich hase wraz z ich
rosyjskimi odpowiednikami, co uatwia korzy-

(maj 2003)

198

Katarzyna Berus1)
Szydowiec

Team, Club, Current, czyli Mary Glasgow Magazines2)

moemy szybko znale angielskie definicje
trudniejszych wyrazw oraz wyrae wystpujcych w tekcie i oznaczonych gwiazdk.
Artykuy ukazujce ycie w Stanach Zjednoczonych s pisane w American English, zawsze
wtedy towarzyszy im tabelka porwnujca znaczenie oraz pisowni wyrazw i wyrae wystpujcych w American i British English. Obok
sowniczka znajdziemy take co najmniej jedno
wiczenie nawizujce do artykuu, sprawdzajce jego zrozumienie lub zrozumienie wybranych sw oraz wyrae. Rnorodno tych
wicze pozwala nauczycielowi atwo i szybko
urozmaici kad lekcj, a take nasuwa wiele
pomysw na tworzenie swoich wasnych wicze.
Proponowane wiczenia rozwijajce
umiejtno tworzenia krtkich wypowiedzi to
np.: What do you think? Po odczytaniu dwch
opinii za i przeciw okrelonej tezie, uczniowie
wybieraj t opini, z ktr si zgadzaj i uzasadniaj swj wybr. W trudniejszej wersji
z podanych kilku twierdze uczniowie wybieraj te, z ktrymi si zgadzaj i rwnie je uzasadniaj. Modzi czytelnicy s rwnie proszeni
o udzielenie rady bohaterom artykuu czy zaproponowanie innego rozwizania problemu
przedstawionego w tekcie, przy czym wane
jest to, e nie zawsze stawia si ich przed
zadaniem otwartym, lecz podaje si kilka rozwiza do wyboru lub do ustalenia ich hierarchii wanoci czy przydatnoci. Ciekawe s take ankiety i quizy, za pomoc ktrych uczniowie z atwoci ,,ubieraj swoje opinie w sowa i w krtkim czasie s gotowi do ich zaprezentowania.
W przedstawionych czasopismach nie
brakuje wicze utrwalajcych sownictwo.
W tekcie odnajdujemy synonimy, dopasowujemy sowa lub wyraenia do obrazkw, odnajdujemy wyrazy lub wyraenia odpowiadajce
podanym definicjom, uzupeniamy luki podanymi sowami czy rozwizujemy krzywk.

W Polsce nie brakuje materiaw do nauki jzyka angielskiego. Mamy szeroki wybr
podrcznikw, sownikw i czasopism. Od kilku
lat jestem gorc entuzjastk czasopism: Team,
Club oraz Current wydawanych przez Mary Glasgow Magazines, Scholastic ELT w Londynie.
Team, Club i Current, popularnie zwane przeze
mnie ,,gazetkami, to niezwykle cenny materia
jzykowy dla nauczyciela jzyka angielskiego.
Czasopisma zawieraj ciekawe artykuy, wszelkiego rodzaju wiczenia, posiadaj yw i kolorow szat graficzn. Redakcja wspomaga wykadowcw notatkami nauczyciela, kaset oraz
tekstami nagranych rozmw i wiczeniami.
Wymienione przeze mnie tytuy reprezentuj coraz trudniejszy poziom jzykowy.
Team to wietne czasopismo dla klas pierwszych i drugich licealnych, Club dla drugich
i trzecich, a Current dla trzecich i czwartych.
Rozbieno wynika z rnego wymiaru godzin
jzyka angielskiego w poszczeglnych klasach
(2, 3 i 5 godzin tygodniowo) oraz umiejtnoci
jzykowych uczniw.
Tematyka materiaw zamieszczanych
w ,,gazetkach jest nieograniczona. Znajdziemy
tu: artykuy powane o uzalenieniach, problemach rodzinnych, polityce, terroryzmie oraz
artykuy lekkie o muzykach, aktorach i sportowcach. Ponadto wyszukamy rwnie mnstwo
informacji o kulturze, historii i zwyczajach ludzi
z krajw anglojzycznych.
Niezaprzeczalnym atutem czasopism jest
uywany w nich jzyk z jego najtrudniejszymi
do nauczania elementami, takimi jak: wyraenia frazeologiczne i idiomatyczne. Zwroty te s
wyjanione w sowniczku, i co wicej mamy
pewno, e uywaj ich wspczeni modzi
Brytyjczycy. Czytajc Team, Club i Current mamy pewno, e uczymy si aktualnej mowy
Brytyjczykw i Amerykanw.
Wszystkim artykuom zamieszczonym
w omawianych czasopismach towarzyszy mini-sowniczek (WordpowerGlossary), w ktrym
1)
2)

Autorka jest nauczycielk jzyka angielskiego w Zespole Szk Ponadgimnazjalnych nr 1 w Szydowcu.

Team, Club, Current (wydawane od 1957 r.) Londyn: Mary Glasgow Magazines, Scholastic ELT.

199

szybko rozwijajcej si technologii i innych

aspektw spoecznych wspczesnej ludzkoci.
Nie brakuje artykuw o historii, realiach
i kulturze Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajw anglojzycznych. Jednym
sowem czasopisma Mary Glasgow Magazines
to doskonae rdo wiedzy dla modziey, tym
bardziej przydatne, e podane w jzyku angielskim.
Tak rna i zawsze aktualna tematyka
umoliwia nauczycielowi wykorzystanie tekstw do przygotowania uczniw do ustnego egzaminu dojrzaoci w zakresie rozwijania sprawnoci rozumienia tekstu czytanego oraz mwienia na podstawie autentycznego materiau jzykowego. Bogate sownictwo, w tym wiele idiomw i wyrae potocznych, wspaniale przygotuje uczniw rwnie do korzystania z autentycznej prasy angielskiej w ich przyszym dorosym yciu. Ponadto materiay te mona wykorzysta do tworzenia wasnych zada maturalnych, majc pewno, e reprezentuj odpowiednio wysoki poziom jzykowy.
Uczc jzyka obcego w szkole nie moemy ogranicza si do samego jzyka, czy te
,,przerabiania samego podrcznika. Nawet
najlepszy kurs nie gwarantuje nam ,,prawdziwego jzyka uywanego przez wspczesnych
ludzi mieszkajcych w danym kraju. Przecie
jzyk to ,,ywy twr, ktry przeksztaca si
i zmienia wraz z rozwojem cywilizacji. Co wicej, rejestr mowy jest cile zwizany z obyczajowoci, histori i literatur danego kraju, nie
mona wic go uczy, pomijajc te kulturowe
aspekty danej spoecznoci. Korzystajc z gazet
wydawanych za granic mamy pewno, e
struktury gramatyczne, leksyka i tematyka
w nich zamieszczana przedstawiaj wspczesny
i jak najbardziej uyteczny sposb porozumiewania si. Omwione przeze mnie czasopisma
na pewno speniaj wszystkie te kryteria.
Zachcam wszystkich nauczycieli jzyka
angielskiego do pracy z Mary Glasgow Magazines. Znajd w nich wiele pomysw na urozmaicenie lekcji, a take wiele informacji interesujcych uczniw podanych w doskonale
,,dopasowanym i coraz bardziej przydatnym
jzyku angielskim.

Niezwykle bogata szata graficzna magazynw wzmacnia nie tylko ich walory estetyczne, ale take wnosi element informacyjny
i edukacyjny, atwo przyswajalny, co ma szczeglne znaczenie w przypadku uczniw o maej
sprawnoci jzykowej. Przede wszystkim jednak
kolorowe i wymowne zdjcia oraz atwo wpadajce w oko nagwki mog by doskonale
wykorzystane choby w pierwszym etapie lekcji
(Lead-inPresentation), kiedy od zadania pyta
typu: What is the article about? What is the
connection between the picture(s) and the title?
moemy szybko i sprawnie ,,wej do tematu.
Autorzy proponuj nauczycielowi wiele
metod, technik i wicze do wykorzystania na
lekcji, ktre mona znale w Teachers Notes.
Rozwijaniu umiejtnoci rozumienia ze suchu
moe suy kaseta przygotowana do kadego
tytuu oraz Cassette notes, ktre zawieraj teksty
nagranych rozmw oraz wiczenia.
Wane jest te, e artykuy s rnej
dugoci, co umoliwia wykorzystanie ich i na
lekcji w szkole, i do pracy w domu. Wiele z nich
mona przeczyta i omwi w czasie jednej
jednostki lekcyjnej, a krtszymi wypeni pozostajce do dzwonka pi minut.
Przedstawione przeze mnie czasopisma
zaspokoj potrzeby intelektualne najbardziej
wymagajcych nastolatkw. Mog pokusi si
o stwierdzenie, e kada dziedzina ycia znajdzie tu swoje miejsce. Dla zagorzaych sportowcw mog to by teksty o popularnych dyscyplinach sportowych, rwnie sportach ekstremalnych, a take o wybitnych sportowcach. Fani
muzyki znajd wiele informacji o swoich idolach, tych starszych i tych najmodszych. Nie
brakuje rwnie artykuw o sawnych aktorach
i aktorkach. Modzie znajdzie sylwetki swoich
rwienikw, ktrzy zasynli jako geniusze
w wielu dziedzinach. Dla mionikw literatury
s przedstawione fragmenty dzie literackich
wraz z notami biograficznymi autorw oraz
historie o synnych postaciach historycznych
i wspczesnych. Wszystkich modych ludzi na
pewno zainteresuj artykuy o problemach,
ktre przeywaj ich rwienicy za granic. Na
amach magazynw s take podejmowane
problemy powaniejsze, dotyczce nauki,

(grudzie 2002)

200