MONARCHIA ABSOLUTNA WE FRANCJI

Zacza si ksztatowa w 1648-1652 (Fronda bunt mieszczastwa przeciwko kard. Mazariniemu)

Dynastia Walezjuszy Ludwik XII, Franciszek I
Dynastia Burbonw Henryk IV, ktry obj wadz po mierci Henryka III (Walezego)
Ludwik XI krl panujcy w XV w. we Francji
Ludwik XIII absolutyzm klasyczny
Ludwik XIV absolutyzm owiecony
Panujcy by zwierzchnikiem caej administracji.
Domena Ludwika XIII "pastwo to ja"
Administracja opieraa si na zasadach:
a) centralizmu obowizek podporzdkowania si organu niszego organowi wyszemu;
podporzdkowanie si caej wadzy monarsze
b) biurokratyzmu zawodowy charakter administracji i profesjonalizm jej przedstawicieli, czyli
urzdnikw, podlegych zarwno osobowo jak i subowo
c) koncentracji skupienie wszystkich decyzji w rkach organw centralnych i ograniczeniem do
minimum uprawnie wadczych organw terytorialnych; zasada cile zwizania z zasad
centralizmu
d) resortowoci podzielenie kompetencji wykonawczych administracji publicznej na niezalene
od siebie piony organizacyjne, zwane resortami, na czele z ministrami
e) zasada hierarchicznego podporzdkowania cay aparat terenowy podlega panujcemu, ktry
osobicie podejmowa decyzje i bezporednio ingerowa w obsad personaln
f) kolegialnoci najistotniejsza zasada w absolutymie; byy dla wadcy bezpieczniejsze, ni
organy jednoosobowe; wzajemna samokontrola czonkw przeciw skorumpowaniu; trudno byo
okreli odpowiedzialno decyzji; spory kompetencyjne; trudnoci w koordynowaniu dziaania
Praktycy i teoretycy absolutyzmu klasycznego:
a) kard. Armand Jean du Plessis de Richelieu pierwszy minister na dworze Ludwika XIII; twrca
"Testamentu politycznego"
b) Ludwik XIV "Rozwaania nad rzemioseem krlewskim"
c) bp. Jacques Bossuet wychowawca nastpcy tronu. "Polityka wywiedziona z Pisma witego"
Nadawali oni wadzy monarszej bosk legitymizacj (Dei gratie z aski boej). Krl by
symbolem rozumu.
WADZA KRLEWSKA
- bya nieograniczona,
- krl nie by przed nikim odpowiedzialny,
- odpowiada tylko przed Bogiem,

- skupia on w rkach cao wadzy,

- podejmowa najwaniejsze decyzje,
- organy centralne stanowiy tylko organ doradczy,
- krlowi podlega cay aparat administracyjny,
- monarcha "pastwo to ja",
- by ustawodawc i najwyszym sdzi; cao wadzy wykonawczej,
Teoria tzw. Pastwa policyjnego:
- obywatele nie posiadali adnych praw w stosunku do organw wadzy,
- miao to zapewni spoeczestwu bezpieczestwo,
- usprawiedliwienie wadzy interesem powszechnym,
- urzdnicy podlegali wadcy, nie za pastwu,
Jean Boden prawnik, zwizany z uniwersytetem w Tuluzie; "Sze ksig rzeczypospolitej".
Skonstruowa definicj suwerennoci. Suwerenem musi by monarcha. Suwerenno jest
zjawiskiem, ktre nierozerwalnie czyo si z pojciem paswa, bya cech, ktra tkwia w jego
istocie. Bya okrelana przez takie zjawiska jak cigo, trwao, niepodzielno,
nieograniczono, bezwarunkowo, niezbywalno, niezaleno. Wadza suwerenna jest wadz
nieograniczon. Wszystkie podziau wg. niego to fikcja (przeciwiestwo do Monteskiusza).
Dziaanie przeciw suwerennoci to dziaanie przeciw pastwu. Twierdzi, e najlepsz form
wadzy jest monarchia, w ktrej monarcha inkorporuj sw suwerenno.
URZDY MINISTERIALNE
a) kanclerz - jako stranik pieczci:
- kontrola wszystkich aktw wychodzcych z kancelarii krlewskiej,
- nadzr nad funkcjonowaniem rad krlewskich,
- zwierzchnictwo nad sdami,
b) generalny kontroler finansw:
- naczelne kierownictwo w sprawach skarbowych (do XVI nadintendent finansw)
- kontrola nad robotami publicznymi, handlem, rolnictwem, komunikcj etc.
- wysun si na czoo urzdw ministerialnych,
Jan Baptysta Colbert - generalny kontroler finansw za panowania Ludwika XIV.
merkantylizm - denie do przewagi eksportu nad importem w celu osignicia dodatniego bilansu
handlowego pastwa
c) sekretarze stanu:
Pocztkowo:
Podzia na resorty:
- spraw zagranicznych,
- wojny,
- domu krlewskiego,
- marynarki (ze sprawami kolonialnymi),
Kady sekretarz stanu obok przydzielonych zada, sprawowa zarzd nad przydzielonym obszarem
kraju (departamentem).

W wieku XVII sekretarzy stanu zaczto nazywa ministrami krlewskimi.

Wszyscy dygnitarze tworzyli ministeriat - organ doradczy krla, wykonujcy jego wol.
W celu koordynowania dziaa ministeriatu powoano tzw. pierwszego ministra (tylko do 1743r.)
Sekretarze stanu:
- nie mogli samodzielnie podejmowa decyzji,
- ponosili odpowiedzialno tylko przed krlem,
Za panowania Henryka IV Burbona pojawia si praktyka kupowania urzdw. Do kasy krlewskiej
wpyway pienidze.
RADY KRLEWSKIE
a) Rada Stanu (Rada Tajna, Wysoka Rada) - najwaniejsza ze wszystkich sekcji.
Skad:
- nie przekraczaa wicej ni 7 osb,
- dziaaa pod przewodnictwem krla,
- czonkowie nazywani byli ministrami stanu,
- sekretarze stanu, kanclerz, generalny kontroler finansw...
Zadania:
- polityka zagraniczna,
- sprawy wewntrzne szczeglnej wagi,
*z czasem ograniczono jedynie do spraw zagranicznych,

b) Rada Depesz (Rada Sprawozda):

Skad:
- liczya 10-12 czonkw,
- ministrowie z Rady Stanu, kanclerz, sekretarze stanu, generalny kontroler finansw, radcowie
powoywani przez krla,
Zadania:
- administracja wewntrzna,
- sprawy sporne z zakresu administracji, jako pierwsza instancja, lub instancja odwoawcza od
zarzdze intendentw,
- stanowia pierwowzr pniejszej administracji sdowej,
c) Rada Stron Procesowych (Rada Prywatna) bezporednia kontynuacja dawnej Rady
Krlewskiej
Skad:
- pod przewodnictwem kanclerza,
- 30 radcw (ze szlachty rodowej i urzdniczej, a take duchowiestwa)
- referendarze,
Zadania:
- funkcje sdowe,
- roztrzyganie sporw kompetencyjnych midzy urzdnikami a sdami,
* sd kasacyjny

* sd kompetencyjny
d) Rada Finansw
Skad:
- generalny kontroler finansw,
- radcowie,
- kanclerz zazwyczaj przewodniczy,
Zadania:
- sprawy finansowe pastwa,
- ustalanie wysokoci podatkw,
- rozdzia podatkw na poszczeglne krgi administracyjne,
- uprawnienia kasacyjne,
- instancja odwoacza od podatkowych roztrzygni intendentw,
Od pocztkw XVIII wieku powoano:
e) Rada do spraw Handlowych
Zadania:
- organ doradczy,
- sprawy kolonii,
Parlamenty byy organami sdowymi.
ZARZD LOKALNY
Oparty na zasadzie hierarchicznego podporzdkowania, biurokratyzmu i centralizmu, cakowicie
podporzdkowany organom naczelnym. Pozbawiony elementw samorzdowych
Gubernatorzy - wadza wojskowa, skarbowa, sdowa. Wykonywa swoje zadania na obszarze
jednej prowincji. Pochodzili z szeregw lokalnej administracji.Pniej by to tylko tytu. Za
Ludwika XIV przebywali tylko na dworze krlewskim, poniewa zagraali absolutyzmowi
monarszemu.
Intendenci byli przedstawicielami buruazji. Byo ich 30. Mianowani przez krla na wniosek
generalnego kontrolera finansw. Sprawowali wadz w okrgach generalnych.
- reprezentowali osob krla i byli wykonawcami jego woli,
- subowo podlegali Radzie Depesz, jednoczenie generalnemu kontrolerowi finansw oraz
sekretarzom stanu,
Kompetencje:
- administracja,
- kontrolowali rolnictwo, przemys, handel, komunikacj,
- skarbowo,
- sprawy wojskowe,
- wymiar sprawiedliwoci,
- kontrola systemu podatkowego,
- nakadanie podatkw,
- nadzr nad sdami,

Podczas maoletnoci Ludwika XIII omal nie doszo do obalenia tej instytucji, za spraw jego
regentki, a zarazem matki Anny Austriaczki, ktra wsprzdzia z kard. Juliuszem Mazarinim.
Subdelegaci - mianowani i obsadzani przez intendenta, byli ich pomocnikami.
Urzdy prefekta i podprefekta.
REFORMY ADMINISTRACJI W PASTWACH OWIECONEGO ABSOLUTYZMU
Karol Monteskiusz (Charles Louis de Secondat baron de la Brede et de Montesquieu) 1748r.
- "O duchu praw". Odwoywa si do liberaa Johna Locke'a. Przeciwnik absolutyzmu.
Trjpodzia wadzy:
- ustawodawcza - parlamenty
- wykonawcza - krl i ministrowie
- sdownicza - niezawise sdy
Rwnawaga si w pastwie.
Wzajemne hamowanie i kontrolowanie wadz.
Jeeli w rkach jednej osoby znalazy si przynajmniej dwie wadze mwi o braku wolnoci.
Prawodawca, legislator, ktrt wykonywaby prawo stworzyby prawo tyraskie. Rzymianie
nazywali to "ius vitae ac necis ", t.:"prawo do ycia i mierci". Jeeli w rkach jednej osoby
znalazy by si 3 wadze wszystko byoby stracone.
Wadza wykonawcza powinna by przydzielona krlowi. Uwaa monarchi za lepsz od republiki,
poniewa monarchia zapewnia stabilno i trwao rzdw. Krl powinien mie prawo do
zatwierdzania ustaw.
Wadza wykonawcza to przedstawicielstwo bdce emanacj ludu. Parlament powszechnie by
dwuizbowy z wyboru obywateli, z wyjtkiem najniszych osb, wysza arystokracja.
Czonkostwo w izbie dziedziczne bogactwo, urodzenie. Powinna mie wadz z zakresu
egzekutywy wykonawczej (np. podatki).
Wadza sdownicza powinna mie charakter elekcyjny. Naley zapewni podsdziw lub sdziw
mu rwnych. Sdy niezalene od administracji.
Jan Jakub Rousseau 1762r. - "O umowie spoecznej" - zasada suwerennoci ludu
- wadza miaa pochodzi od narodu, a nie od Boga,
- walka z despotyzmem,
- ustrj oparty na demokracji bezporedniej,
- autentyczny suweren lud,
- tylko wolni obywatele czynili prawo powszechne,
- gwarancja wolnoci jednostek,
- lud kontroluje rzd,
Franois Marie Arouet (Wolter)
- pastwo buruazyjne wyznajce filozofi utylitaryzmu,
- ograniczenie wadzy wynika z filozofii owiecenia,
- wadza ma nalee do bogatych,
- idea stan umiarkowanej wadzy panujcego; przechodzenie od monarchii feudalnej do pastwa
buruazyjnego,

Denis Diderot - redaktor "Wielkiej Encyklopedii Francuskiej"

- uznawa prawo do zbrojnego obalenia zej wadzy,
- absolutyzm postrzega jako zo,
- powoywa si na rewolucj amerykask, jako skuteczn form walki z absolutyzmem,
- w pogldach wyksztaci si w Sankt Petersburgu,
Rozwin si absolutyzm owieceniowy:
- Prusy za Fryderyka II Wielkiego,
- Austria za Marii Teresy i Jzefa II,
- Rosja za panowania Katarzyny II,
- omin Francj...
- wadcy owieceniowi chtnie sigali do filozofii owieceniowej,
- krl jako "pierwszy suga pastwa",
- tylko monarcha by w stanie okreli co jest dobre dla ludu,
- wadza w sensie wieckim i racjonalnym,
- w konsekwencji reform doprowadzono do powstania pastwa policyjnego,

REFORMY TERRAZJASKO-JZEFISKIE W MONARCHII HABSBURGW

Administracja oparta na zasadzie centralizmu i biurokratyzmu.
Administracja kierowana przez 5 kolegialnych organw.
Administracja centralna:
a) Nadworna Rada Wojenna
- sprawy zarzdu wojskiem,
- przewodniczy jej prezydent,
W XVIII w. podzielona na 3 wydziay:
- do spraw rekrutacji, kwaterunku i zaopatrzenia w ywno,
- do spraw sdowniczych,
- ekonomiczny,
b) Nadworna Izba Skarbowa
- sprawy finansw pastwa,
c) Kancelaria Stanu
- zarzd dworu monarszego oraz spraw zagranicznych,
- przewodniczy jej kanclerz stanu,
d) Najwysza Izba Sprawiedliwoci
- na pocztku przewodniczy jej kanclerz, pniej prezydent,
- naczelny zarzd wymiaru sprawiedliwoci,
e) Zjednoczona Kancelaria Nadworna Czesko-Austriacka

Administracja lokalna:
- kraj podzielony:
a) 6 gubernii:
- na czele gubernatorzy,
Gubernie dzieliy si na
b) cyrkuy
- na czele starostowie obwodowi, podlegali gubernatorom,
- sprawy zarzdu, policja
c) miasta
d) dominia

PRUSY
1640-1688 Fryderyk Wilhelm I Wielki Elektor; marginalizacja stanowisk. Monarcha ten sta
si monarch absolutnym, stanowi prawo, nakada podatki, dowodzi armi, sprawowa rzdy
osobiste w Prusach. Organ kolegialny podejmowa decyzje, ale krl podejmowa nakazy
gabinetowe (kabinety order) albo marginalia. Podstaw wadzy krlewskiej staa si armia.
__
1701r. - elekt Fryderyk Wilhelm I koronowa si na krla w (w Krlewcu); powstanie Krlestwa
Prus.
Terytorium: Brandenburgia, Prusy Ksiece, w 1740 r. Doczy lsk zdobyty na Habsburgach.
W zwizku z zaborami Polski Prusy zdobyy kolejne ziemie. Terytoria te miay rny status prawny.
Dynamiczny rozwj Prus za Fryderyka Wilhelma I (1713-1740) I etap rozwoju
Fryderyk II Wielki (1740-1786) II etap
Fryderyk Wilhelm I krl sierant, poniewa jego rzdy zmilitaryzoway pastwo.
Fryderyk II Wieki krl filozof, prba racjonalnej przebudowy pastwa i sub pastwowych.
Zarzd centralny opiera si na zasadach biurokratyzmu i centralizmu. Nie byo tam podziau
kompetencji w oparciu o kryterium przedmiotowe.
Z Rady Tajnej i Dworskiej za Fryderyka II wyksztaciy si ministerstwa:
- generalne dyrektorium,
- ministerstwo gabinetowe,
- ministerstwo sprawiedliwoci,
Organy te miay charakter doradczy. Krl z reguy w nich nie uczestniczy. Ich zadaniem byo
przygotowanie spraw i minister sporzdza sprawozdanie krlowi i krl dawa nakazy gabinetowe
(kabinettsordre), albo marginalia odrczne decyzje wadcy.

Administracja Centralna
a) Generalny Dyrektoriat utworzony w 1723 r.
- pod przewodnictwem krla,
- dziaa na podstawie pisemnych instrukcji krlewskich,
- sprawy administracji (policji), wojska, finansw,
- podzielony by na 5 realnych departamentw z ministrami na czele; pniej Fryderyk II powoa
kolejne,
b) Ministerstwo Gabinetowie utworzone w 1728 r.
- sprawy zagraniczne
c) Ministerstwo Sprawiedliwoci utworzone w 1737 r.
- pod przewodnictwem kanclerza i kilku ministrw,
- sprawy zwizanie z wymiarem sprawiedliwoci oraz sprawami wyznaniowymi,
* rzdy gabinetowe pena jedno zarzdu pastwowego realizowana bya wycznie przez
samego krla, w jego gabinecie. Ministrowie zachowywali jedynie uprawnienia czysto
wykonawcze.
Administracja lokalna:
Jej struktura podporzdkowana bya potrzebom armii. W latach 1713-1723 terytorium Prus
podzielono na:
a) Departamenty Kamer
- na czele dwa organy kolegialne Kamery Wojen i Domen podporzdkowane Generalnemu
Dyrektorium,
- sprawy administracji, wojska, policji bezpieczestwa, podatkowe, lene...
- przewodniczyli prezydenci mianowani przez krla,
b) Powiaty
- na czele z landratami, mianowanymi przez krla spord kandydatw wyonionych przez
szlacht,
- radcy skarbowi jako organ nadzorujcy miasta, kontrolowali cao administracji i gospodarki
miejskiej,
Pruski stan urzdniczy, mimo znaczcej pozycji spoecznej, zarabia bardzo mao. Powiedzenie:
"pracowa dla krla Prus" = "pracowa za darmo". Najlepszym zarobkiem miaa by satysfakcja z
dobrze wykonanej pracy na rzecz monarchy i pastwa.
REFORMY ZARZDU W ROSJI ZA PIOTRA I I KATARZYNY II
Panowanie Piotra I wprowadzio Rosj do grona mocarstw europejskich. Sukcesy militarne w
wojnie pnocnej; wzrost terytorialny.
1721 r. - zakoczenie wojny pnocnej
1721 r. - Piotr I imperatorem (tytu cesarski) Wszechrosji, a Rosja staa si imperium. Car
stanowi najwysz wadz wykonawcz, ustawodawcz i sdownicz, cakowita kontrola nad

armi wadza absolutna, nie ponosi odpowiedzialnoci przed nikim. Sta na czele Kocioa
prawosawnego, dziki sprawowanemu przez niego witemu Synodowi.
Primogenitura zasada dziedziczenia tronu. Piotr I samodzielnie mianowa za swojego nastpc.
Dopiero w 1797 r. wprowadzone primogenitur.
Administracja oparta na zasadach centralizmu i biurokratyzmu.
Reformy:
a) Senat Rzdzcy (od 1711r.)
- pocztkowo jako organ doradczy cesarza,
- mia by organem nadzwyczajnym,
- 9 senatorw i "obersekretarz" mianowani przez cara,
- po 1718 r. w skad Senatu weszo 12 prezydentw kolegiw zatem kada gubernia bya
reprezentowana w Senacie przez dwch komisarzy,
Zadania:
- funkcje wadcze w czasie nieobecnoci cesarza,
- sprawy sdowe i sdowo-organizacyjne,
- kontrola finansw i skarbowoci,
- kontrola wykonywania ustaw,
- publikacje dekretw cesarskich i komentarze do nich,
- handel zagraniczny,
- kontrola nad administracj i sdownictwem,
- funkcje sdu najwyszego,
Decyzje Senatu musiay by jednomylne i wymagay kontrasygnaty (podpisu) kadego z
senatorw.
Fiskaowie jeden z urzdw w Senacie; urzd sprawujcy nadzr nad urzdnikami wszystkich
szczebli i donoszcy o ich naduyciach; nadzr skarbu. Mieli wyznaczone nagrody za
donosicielstwo.
Genera-rewizor mianowany by przez cesarza, jego zadaniem byo kontrolowanie senatu.
Cesarz delegowa do senatu urzdnikw kontrolujcych senat.
1722 r. - utworzono przy senacie prokuratur, na czele z mianowanym przez cesarza generaprokuratorem:
- peni funkcj "oka monarchy",
- nadzr nad dziaalnoci senatu i wykonywaniem jego zarzdze,
- by naczelnikiem kancelarii senatu,
- zwoywa posiedzenia senatu,
- przewodniczy posiedzeniom senatu,
- mia prawo sprzeciwu wobec decyzji senatu,
- sprawowa nadzr nad administracj w caym kraju, poprzez podlegych mu prokuratorw przy
kolegiach,

1763 r. - reformy senatu przez Katarzyn II

- podzielia senat na 6 departamentw,
- na kady departament przydzielony zosta ober-prokurator
Po mierci Piotra I, w latach 1726-1730 funkcjonowaa Najwysza Tajna Rada organ doradczy
wadcy; za panowania Katarzyny I Rada sprawowaa najwysz wadz.
Piotr I w latach 1717-1720 utworzy centralne instytucje, zwane kolegiami. Byo ich na pocztku 9,
a pniej a 16. Na czele kolegium sta prezydent. Ponadto w skadzie byli:
- wiceprezydent,
- 4 radcw,
- 4 asesorw,
Kade kolegium miao swoj kancelari, urzd fiskaa i prokuratora.
Prezydenci mieli prawo mianowania urzdnikw w swych resortach. Prezydentem mg by tylko
Rosjanin, ale nisi urzdnicy mogli by obcokrajowcami.
Kolegia:
- spraw zagranicznych,
- spraw skarbowych,
- sdownictwo,
- rewizyjne,
- wojenne,
- adminstracji,
- handlowe,
- wydatkw pastwowych,
- berk-manufaktur kolegiw w 1722 r. uleg podziaowi na dwa:
* berk-kolegium,
* manufaktur - ....
- kolegium wotczyn (majtki ziemskie),
- kolegium spraw duchownych,
- gwny magistrat,
Zalety:
- jednolita struktura,
- jasno okrelone zadania,
- zbiorowe rozpatrywania zada,
- wedug kryterium przedmiotowego,
W dziaach administracji, w ktrych nie powoano kolegiw dziaay prikazy. Prikaz Preobraeski
by swoistym resortem bezpieczestwa narodowego.
Reglament ustawa kolegium do spraw duchownych..
Reformy administracji lokalnej:
- reforma miejska,
- burmisterstwo japoata
1702 r. - Piotr I znis samorzd gubny (guba okrg administracyjny w Rosji)
1708 r. - kraj podzielono na 8 (pniej 20) wielkich gubernii na czele z gubernatorami,

podlegajcych bezporednio senatowi. Posiadali niemal nieograniczon wadz. Byli to najwysi

przedstawiciele wadzy centralnej w terenie.
1719 r. - podzia gubernii na prowincje (50) na czele wojewodowie, podlegli gubernatorom.
Dystrykty najnisza jednostka administracyjna. Zarzdzane przez komisarzy ziemskich
uprawnienia skarbowe i policyjne
Reforma Katarzyny II w 1775r. - akt "Ordynacja o administracji gubernii", liczba gubernii
zwikszya si do 51.
- gubernatorzy byli podporzdkowani bezporednio monarsze i senatowi,
- powoano te doradczo-wykonawcze organy kolegialne zarzdy guberialne. Skad: gubernator,
dwaj radcowie, prokurator gubernialny,
- do kilku zarzdw gubernialnych ustanowiono genera-gubernatorw,
- gubernie podzielono na powiaty na czele ziemscy isprawnicy,
- ziemscy isprawnicy z asesorami tworzyli tzw. Niszy sd ziemski,
1782 r. - "Ustawa dobrego porzdku"
- horodniczowie sprawowali funkcje policji w miastach.
- oberpolicmajsterzy - sprawowali funkcje policji w miastach stoecznych.
- komendanci sprawowali funkcje policji w miastach, w ktrych stacjonoway garnizony.
PRBY REFORM MONARCHII KONSTYTUCYJNYCH W LATACH 1764-1775
1756-1763 wojna siedmioletnia midzy Austri i Prusami.
Opowiadajcy si za Austri August III Sas musia opuci Saksoni nalec do Prus, dlatego
osiad w Warszawie. Warszawa powrcia do ycia kulturalnego, ponownie bya stolic.
Zjawiska gopodarcze:
- faszowanie polskiej monety; Rzeczpospolita zalana faszywym pienidzem wzrost cen
dziaalnoci aferalne,
- szlachta sprzeciwiaa si Sasom,
W czasie wojny siedmioletniej Liberum Veto byo nagminnie uywane, co czyo si z ze
zrywaniem sejmw
Potrzeba reform RP:
- sankcje religijne grzech zrywania sejmu ekskomunika,
- ks. Stanisaw Konarski pijar "O skutecznym rad sposobie". W tym dziele Konarski
sformuowa doktryny demokracji szlacheckiej; umacnianie roli sejmw czoowe rdo wadzy.
Krytykowa zasad jednomylnoci i Liberum Veto. Cae zo brao si z wadliwej .....
Program:
- zasada wikszoci gosw,
- przewaga izby poselskiej,
- pozbawienie gosu szlachty hooty (szlachta bez majtku),
- powoanie Rady Rezydentw jako naczelny organ wykonawczy, podzielony na departamenty:
sprawiedliwoci, policji, wojny, skarbu; odpowiedzialno Rady przed sejmem.
Stanisaw Konarski zwizany by z reformatorskim obozem ksit Czartoryskich tzw. Famili.
Poniatowski uczci Konarskiego dajc mu medal.

Koniec lat 50 XIII w. - powrt dynastii Sasw; unia polsko-saska.

August III Wettin by starym schorowanym wadc.
Lipiec 1762 r. - Katarzyna II na tronie. Katarzyna romansowaa z Poniatowskim (gdy jeszcze nie
by krlem). Chciaa go osadzi na tronie polskim.
1762/1763 rada Familii plany reform:
- wikszo gosw w sejmie,
- gotowo sesji nadzorujcej,
- ograniczenie wadzy krlewskiej,
- likwidacja urzdw hetmaskich,
1762-1763 krawd wojny konfederacja. Przeciwsko Familii: republikanie (Jan Klemens
Branicki, Jzef Potocki, Stanisaw Radziwi); stronnictwo saskie posiadali si militarn. Familia
bya sabsza.
5 padziernika 1763 r. - mier Augusta III Wettina po mierci zawarto sojusz Jan Klemens
Branicki.
1764 r. - zwoanie sejmu konwokacyjnego. Reformy administracji:
- wprowadzono odrbne dla Korony i Litwy komisje wielkie skarbu i wojska,
Dalej:
1764 r. - powstaa Komisja Wojskowa i Komisja Skarbowa na zasadach kolegialnoci,
odpowiedzialne przed sejmem.
- Komisji Skarbowej przewodniczyli podskarbiowie,
- Komisji Wojskowej przewodniczyli hetmani
- czonkw obu komisji wybiera sejm na okres dwch lat,
Zadania Komisji Skarbowej:
- funkcje fiskalne i gospodarki budetowej,
- prace nad rozbudow komunikacji i transportu,
- budowa drg,
- popieranie inicjatyw dotyczcych rozwoju przemysowego i handlowego,
- sdownictwo w sprawach skarbowych i handlowych,
Zadania Komisji Wojskowej:
- sprawy organizacji, zaopatrzenia i szkolenia si zbrojnych,
- sdownictwo w sprawach osb wojskowych i cywilnych przeciw wojskowym,
1765-1768 r. - powoanie w celu podniesienia z upadku miast krlewskich i podniesienia ich
gospodarki komisje boni ordinis (dobrego porzdku).
Zadania:
- porzdkowanie miast,
- odbudowa ulic i domw,
- wybrukowanie ulic,
- sprawy zwizane z bezpieczestwem przeciwpoarowym,
- skupiy wadze policyjne,

1773 r. - powoanie Komisji Edukacji Narodowej pierwsze ministerstwo owiaty publicznej,

podporzdkowana krlowi, nie podlegaa Radzie Nieustajcej.
- skupia w swym rku funkcje administracyjnej wadzy owiatowej, podporzdkowujc sobie
prawie wszystkie szkoy,
- penia funkcje sdownicze w zakresie spraw majtkw przez ni administrowanych,
- penia funkcje gospodarcze administrujc naleytymi do niej majtkami pojezuickimi,
Podzia szk na:
- Szkoy Gwne, czyli uniwersytety w Wilnie i Krakowie,
- 33 szkoy akademickie,
- 41 szk zakonnych,
- 4 szkoy wojskowe oprcz rycerskiej,
- 2 seminaria Kielce, owicz,
- szkoy anatomii, malarstwa...
1775 r. - powoanie Rady Nieustajcej miaa ogranicza wadz krlewsk.
Skad: krl, 36 czonkw tzw. konsyliarzy, powoywani co dwa lata przez sejm. Spsrd posw
wybierany by marszaek Rady Nieustajcej.
Oprcz zebra plenarnych, Rada prowadzia prac w 5 departamentach:
a) Policji, czyli Dobrego Porzdku nadzr administracyjny nad miastami krlewskimi. 8
czonkw.
b) Wojskowym przej funkcj zlikwidowanych w 1776 r. komisji wojskowych. 8 czonkw.
c) Interesw Cudzoziemskich 4 czonkw; krl jako przewodniczcy.
d) Sprawiedliwoci 8 czonkw. Kierowa ni jeden z konsyliarzy.
e) Skarbowym 8 czonkw.
Wszystkie miay swoje kancelarie. Rada i jej departamenty miay obradowa dwa razy w tygodniu
(obradoway i tak rzadziej). Kworum od mniej ni poowy skadu, czyli 15 na 36 czonkw.
Czonek kolegium mia przepracowa rocznie tylko 6 miesicy. Czonkowie Rady Nieustajcej
pobierali sta pensj, starano si zwalcza korupcj wrd nich.
Zadania Rady Nieustajcej:
- kierownictwo i nadzr nad admnistracj w pastwie,
- kontrola urzdnikw centralnych,
- inicjatywa ustawodawcza,
- interpretacja obowizujacego prawa,
Niech do Rady Nieustajcej doprowadzia do jej obalenia na pocztkach Sejmu Czteroletniego w
1789 r.
1775 r. - Komisja nad Szpitalami
Zadania:
- zakadanie nowych szpitali,
- reorganizacja zarzdu ju istniejcych szpitali,
- organizacja powiatowej suby zdrowia,
- powoanie kolegium lekarzy, aptekarzy i akuszerek,
- zwalczanie ebractwa,
- dziaalno prewencyjna, szczepionki przeciw ospie,
- lecznictwo miao by oparte na zasadzie powszechnoci wiadcze, z moliwoci usug

bezpatnych dla najuboszych.

Reformy na Sejmie Czteroletnim (1788-1792)
W okresie panowania Stanisawa Augusta coraz peniej dostrzegano, precyzowano cele i zadania
administracji pastwowej. Wstpna reorganizacja aparatu wykonawczego wykazaa konieczno
przeprowadzenia dalszych reform. Przypady one na okres Sejmu Czteroletniego. Do gwnych
promotorw reformy pastwa naley zaliczy w tym okresie:
- Antoniego Popawskiego
- Wincentego Skrzetuskiego
- Hieromina Stroynowskiego,
- Stanisawa Staszica
- Hugona Kotaja.
Uchwalona 3 maja 1791 roku konstytucja, stworzya nowoczesn struktur administracji
pastwowej szczebla centralnego. Administracja lokalna, pozostajca dotychczas w rkach organw
samorzdowych, zostaa wwczas w znacznym stopniu przekazana wadzy rzdowej. Jedynie
administracj wiejsk pozostawiono w gestii wacicieli dbr wiejskich.
Administracja Centralna:
a) Stra Praw na czele wadzy wykonawczej.
Skad:
- krl jako przewodniczcy i szef rzdu,
- prymas jako gowa duchowiestwa polskiego, a zarazem przewodniczcy KEN-u,
- 5 ministrw (jeden z marszakw jako minister policji, jeden z kanclerzy jako minister pieczci do
spraw wewntrznych, drugi z kanclerzy jako minister spraw zagranicznych, jeden z hetmanw jako
minister wojny, jeden z podskarbich jako minister skarbu),
- nastpca trony (bez prawa gosu),
- marszaek sejmu,
Ministrw do stray powoywa krl spord wszystkich ministrw z Korony i Litwy (byo ich 16).
Zadania:
- staa na czele administracji publicznej,
- podlegay jej komisje rzdowe Obojga Narodw, Wojska, Policji, Skarbu i Edukacji
Narodowej byy to organy kolegialne wybierane przez sejm, na czele z ministrami nienalecymi
do Stray; komisje byy podporzdkowane sejmowi,
Stra miaa obradowa raz w tygodniu, cho i tak zbieraa si czciej.
b) w czerwcu 1791 r. powoano Komisj Policji, ktrej podlegay miasta krlewskie; sprawy
bezpieczestwa i spokoju mieszkacw; szeroko pojta administracja; kraj podzielono na 8
wydziaw policyjnych, na ktrych czele stali intendenci policji.
Kompetencje Komisji Policji:
- policja bezpieczestwa, obyczajowa, handlowa, budowlana,
- ochrona praw autorskich,
- dbanie o kontrole cen i komunikacj,
- nie mogli narusza praw wolnoci i wasnoci obywateli,
- na kadym sejmie miaa skada sprawozdanie ze swojej dziaalnoci,

Administracja Lokalna:
- 1789 roku powoano do ycia komisje porzdkowe cywilno-wojskowe, dziaajce na danej
ziemi, wojewdztwie, powiecie,
Kompetencje komisji: niektre sprawy wojskowe, sprawy podatkowe, polepszanie komunikacji,
udzielanie porad z zakresu rolnictwa, prowadzenie wykazw statystycznych,
- kraj podzielono na wojewdztwa i powiaty,
USTRJ ADMINISTRACYJNY W USTAWODAWSTWIE SEJMU GRODZIESKIEGO
Maj 1792 r. - konfederacja targowicka dziaania zmierzajce do obalenia dziea Sejmu
Wielkiego; wchodzce do kraju wojska rosyjskie
1793 r. - Sejm w Grodnie pod naciskiem Rosji mia przywrci stary porzdek w kraju.
- postawi na czele administracji zniesion w 1789 r. Rad Nieustajc zoona z krla i 24
czonkw, wybieranych przez sejm na 4 lata; niekontrolowana wadza Rady midzy sejmami,
- zasada podporzdkowania wszystkich komisji centralnych odpowiednim departamentom Rady,
- do Komisji Policji miaa nalee oglna administracja kraju,
- rwny podzia administracyjny kraju,
REFORMY ADMINISTRACJI WE FRANCJI W DOBIE WIELKIEJ REWOLUCJI
BURUAZYJNEJ
U schyku XVIII w. doszo we Francji do obalenia monarchii absolutnej.
Wyzwolenie Bastylii, 14 lipca 1798 r. - symboliczny pocztek Wielkiej Rewolucji Francuskiej
1789 r. - uchwalenie Deklaracji praw czowieka i obywatela
Administracja Centralna:
Wedug konstytucji z roku 1791:
- powierzaa wadz krlowi (krl Francuzw),
- krl mianowa ministrw, ktrzy ponosili prawn odpowiedzialno przed Najwyszym
Trybunaem Narodowym; monarcha by nietykalny i nieodpowiedzialny; akty krlewskie
wymagay kontrasygnaty krlewskiej;
Wedug konstytucji z roku 1793, w czasie dyktatury jakobiskiej:
- na czele wadzy wykonawczej Rada Wykonawcza skadajca si z 24 czonkw, powoywana na
okres dwch lat przez Ciao Prawodawcze,
- konstytucja nie wesza cakowicie w ycie, dlatego rzeczywist wadz sprawowa Komitet
Ocalenia Publicznego,
Wedug konstytucji z 1794 r., za rzdw wielkiej buruazji:
- wadza wykonawcza dla Dyrektoriatu zoonego z 5 dyrektorw wybieranych na 5 lat przez
wysz izb ciaa ustawodawczego,

Powoana w 1789 r. Konstytuanta miaa wprowadzi now konstytucj i reformy administracji

terytorialnej. Nacechowana miaa by elementami decentralizacji i samorzdnoci.
Reforma administracji wprowadzona dekretem 22 grudnia 1789 r., oparta na kryteriach
racjonalistycznych; 4 stopniowy podzia:
a) departamenty 83,
b) dystrykty zlikwidowane w 1795r.,
c) kantony,
d) gminy (ponad 40 tysicy).
Wadze administracyjne dziaay na zasadzie kolegialnoci. Wybierani byli przez obywateli,
posiadajcych prawo wyborcze. Administracja pozbawiona bya elementrw biurokratycznych.
Rady jako organy uchwaodawcze stay na czele poszczeglnych szczebli administracyjnych:
a) rady departamentalne (generalne), 36 osobowe w departamentach. Zbieray si raz do roku.
b) rady dystryktu w dystryktach, 12 osb.
c) rady municypalne w gminach. Zbieray si co miesic.
Wybory do organw departamentalnych porednie (dwustopniowe). Radni na dwuletni kadencj.
Co roku odnawiano poow skadu rady.
W gminach istniay rady generalne gminne skadajce si czonkw rady municypalnej i notabli.
Zadania:
- obrt nieruchomociami,
- nakadanie podatkw nadzwyczajnych,
- wytaczanie procesw sdowych w imieniu gminy,
Nadzr nad departamentami dla krla (sprawy policji, czyli administracyjne) i wadzy
ustawodawczej (podatki).
Kontrola nad wadzami dystryktu dla wadz departamentalnych.
Kontrola nad wadzami gminy dla wadz departamentalnych i dystrykowych.
Administracja departamentu:
- skarbowa,
- bezpieczestwa,
- zdrowia,
- opieki spoecznej,
- szkolnictwa,
- wyzna,
- wojska etc.
Administracja dystryktu:
- rozdzia podatkw pomidzy gminy,
- pomoc spoeczna,
- wojsko,
- sprzeda dbr publicznych etc.
Administracja gminna:
- zarzdzanie dobrami i dochodami,

- pokrywanie wydatkw,
- niektre sprawy podatkowe,
- roboty publiczne,
Organy wykonawczo-zarzdzajce rad:
a) dyrektoriaty w departamentach, 8 osb. Wydaway zarzdzenia w celu wykonania ustaw i
dekretw.
Syndyk generalny wprowadzanie w ycie aktw prawnych. Jedyny jednoosobowy organ na tym
szczeblu
b) dyrektoriaty dystryktu oraz syndykowie
c) merowie w gminach.
Oprcz tego:
Syndyk gminny, sekretarz, skarbnik wszyscy z wyborw bezporednich.

ADMINISTRACJA FRANCUSKA W XIX WIEKU

ADMINISTRACJA PUBLICZNA WE FRANCJI NAPOLEOSKIEJ
9 listopada 1799 r. - zamach stanu i objcie rzdw przez generaa Napoleona Bonapartego w
charakterze pierwszego konsula. Nowy etap w dziejach Francji.
1804 r. - Napoleon przyj tytu cesarza Francuzw
Napoleon mianowa ministrw, ktrzy byli przed nim odpowiedzialni. Byli sdzeni przez specjalny
trybuna.
Rada Stanu powierzono jej opracowywanie projektw prawa oraz sdownictwo administracyjne
II instancji. Czonkowie Rady Stanu byli mianowani przez cesarza (pierwszego konsula).
W okresie panowania Napoleona przeprowadzono liczne reformy:
- reforma administracji lokalnej, sdownictwa, kodyfikacji prawa,
17 lutego 1800 r. - ustawa wprowadzajca now administracj:
- zerwanie z zasad kolegialnoci i obieralnoci organw administracyjnych,
- administracja oparta na zasadach centralizmu, biurokratyzmu, podziau resortowego,
hierarchicznoci struktur, szeroko zastosowanej zasadzie jednoosobowoci (po raz pierwszy),
- wprowadzono podzia kraju na: departamenty, okrgi, kantony, gminy:
a) departamenty:
- na czele sta prefekt, mianowany przez pierwszego konsula na czas nieoznaczony,
- prefektowi podlegaa prawie caa administracja co prowadzio do zespolenia administracji,
- w zakresie oglnoadministracyjnym podlega ministrowi spraw wewntrznych i odpowiednim
resortowo ministrom,
- przy prefekcie utworzono rad prefekturaln, ktra skadaa si z 2-5 osb; zadania:
sdownictwo administracyjne I instancji,
- rada departamentalna (generalna) organ doradczy i uchwalajcy, czonkowie pochodzili z

nominacji; liczya ona 16, 20 lub 24 czonkw; zadania: rozkad podatkw na okrgi, sprawy
lokalne (budowa drg, mostw itp.).
W rzeczywistoci kompetencje rad byy mocno ograniczone.
b) okrgi:
- na czele sta podprefekt mianowany przez pierwszego konsula; subowo podlegy by
prefektowi, dziaa na jego zlecenie, by porednikiem midzy obywatelami a prefektem,
- rada okrgowa przy podprefekcie, liczya 11 czonkw mianowanych przez pierwszego konsula;
rozkad podatkw na gminy; ich znaczenie mocno ograniczone,
c) kantony (jako okrgi administracji sdowej i skarbowej),
d) gminy:
- na czele mer mianowany przez pierwszego konsula, lub prefekta, pocztkowo na czas
nieokrelony, pniej na 5 lat; zadania: bieace sprawy administracji gminnej (dochody, wydatki,
utrzymanie budynkw), funkcje urzdnika stanu cywilnego,
- rada gminna (municypalna), skad: 10-36 czonkw; zadania: uchway w sprawach dochodw i
wydatkw gminy, oraz innych sprawach lokalnych,
Wszystkie rady miay zbiera si na sesje 15-dniowe, a czonkowie byli mianowani przez
pierwszego konsula, za rad gminnych prefekta. Uchway rad nie posiaday mocy stanowicej.
Taki model zastosowano pniej m.in. w Ksistwie Warszawskim.
SAMORZD TERYTORIALNY FRANCJI W XIX WIEKU
Upadek Napoleona; restauracja Burbonw; ustrj administracji terytorialnej z czasw Konsulatu i I
Cesarstwa.
27-29 lipca 1830 r. - rewolucja lipcowa, pocztek przywracania instytucji samorzdu
terytorialnego.
Ustawa gminna z 1831 r. - powoywanie rad municypalnych w drodze wyborw,
- przyznanie gminom osobowoci prawnej w 1837 r., co prowadzio do powstania wasnoci
komunalnej,
- w 1838 r. przyznano departamentom osobowo prawn,
- 1848 r. - zniesienie cenzusu majtkowego w prawie wyborczym, wprowadzajc cakowicie wolne
wybory; cenzus wieku jedyne ograniczenie,

ADMINISTRACJA KSISTWA WARSZAWSKIEGO

Traktat z Tyly z 1807 r. - traktat midzy Napoleonem a carem Rosji Aleksandrem I. Rozbudzenie
w Polakach nadziei na odzyskanie niepodlegoci.
Na mocy traktatu z Tyly utworzono Ksistwo Warszawskie z ziem zaboru pruskiego. By to twr
p suwerenny, funkcjonujcy w systemie politycznym Wielkiego Cesarstwa, ale jednak pierwszym
krokiem do odzyskania niepodlegoci.

Ustawa konstytucyjna Ksistwa Warszawskiego podpisana 22 lipca 1807 r. w Drenie,

opracowana w kancelarii cesarskiej wedug wskazwek Napoleona. Publikacja we francuskim
Moniteur i gazetach warszawskich.
Administracja Ksistwa Warszawskiego bya kopi zasad organizacyjnych modelu francuskiego.
System oparty na resortowym podziale administracji, skrajnej centralizacji, hierarchicznej
strukturze wadz, zawodowym i narodowym stanie urzdniczym.
Administracja centralna:
a) Krl:
- najwysza wadza wykonawcza,
- monarchia ograniczona, bowiem konstytucja formuowaa zasad suwerennoci monarchy,
- wedug Konstytucji korona ksica naleaa dziedzicznie do krla saskiego (podobnie jak w
Konstytucji 3 Maja),
- krl obsadza wszystkie stanowiska w aparacie pastwowym, mia te prawo zwalniania
wszystkich urzdnikw z wyjtkiem mianowanych doywotnio,
- wszystkie funkcje pastwowe poza ustawodawczym i wymiaru sprawiedliwoci,
- polityka zagraniczna,
b) Ministrowie:
- sprawiedliwoci,
- spraw wewntrznych i religijnych,
- wojny,
- przychodw i skarbu,
- policji,
- minister sekretarz stanu szef kancelarii krlewskiej dla spraw Ksistwa, u boku krla.
Zadania ministrw:
- wykonywanie ustaw sejmowych, jak i wasnych dekretw,
- kady akt krlewski wymaga kontrasygnaty waciwego ministra,
Wadza ministrw w Ksistwie Warszawskim bya jednoosobowa. Kady z nich by
odpowiedzialny za ca dziaalno swego resortu.
c) Rada Ministrw:
- w jej skad wchodzili wszyscy ministrowie z osobnym prezesem na czele, ktry by mianowany
przez krla,
- miaa ona przedstawia krlowi sprawy, ktre naleay do kompetencji wicej ni jednego resortu,
- miaa suy porozumiewaniu si ministrw,
- w 1812 r. staa si obok krla centraln wadz rzdow,
d) Rada Stanu:
- jako stay organ pomocniczy wadzy krlewskiej,
- skadaa si z ministrw,
- w 1808 r. krl powikszy jej skad mianujc 6 radcw stanu,
- 1809 r. - przyczenie Galicji do Ksistwa liczba radcw zwikszona do 12,
- referendarze 4, pniej 6,

- minister stanu,
- prawo inicjatywy ustawodawczej,
- bya sdem kasacyjnym,
- roztrzygnie sporw kompetencyjnych midzy administracj a sdami,
- rozstrzygaa odwoania od decyzji rad prefekturalnych i rad departamentalnych,
- w I instancji rozpatrywaa spory z umw zawartych przez samych ministrw,
Lokalna administracja samorzdowa i rzdowa:
a) departamenty:
- na pocztku (6): kaliski, poznaski, bydgoski, pocki, warszawski, omyski,
- po przyczeniu Galicji w 1809 r. (10) doczyy: krakowski, lubelski, radomski, siedlecki,
- na czele prefekt podlega subowo ministrowi spraw wewntrznych,
- kompetencje prefekta to: szeroko pojta administracja, bezporednie sprawy resortu spraw
wewntrznych, wspdziaa we wszystkich dziaach administracji, podlegay mu wszystkie organy
administracji w departamencie, prezentowa zasad jednosobowoci,
- komisarz policji z intendentem i adiunktem funkcjonowali przy prefekcie; odbierali oni
polecenia od ministra policji
- rada departamentowa o charakterze samorzdowym zbieray si raz do roku na 15 dni,
funkcje: narady nad zaaleniami na urzdnikw oraz ulepszeniach administracji, rozkad ciarw
publicznych uchwalonych przez sejm,
b) powiaty:
- byo ich po 1807 r. 60 a od 1809 r. 100,
- na czele podprefekt te same funkcje, ktre w departamencie spenia prefekt, ktremu podlega,
- rada powiatowa o charakterze samorzdowym zbieray si raz do roku na 10 dni; funkcje:
rozkad ciarw na poszczeglne dwory, miasta i wsie, skadanie opinii o potrzebach powiatu i
zaale na podprefekta,
c) municypalno:
- zarzdzana przez burmistrza lub prezydenta,
- nie rozrniano miast od wsi (tak jak we Francji),
- za municypalnoci zostay uznane: Warszawa, Kalisz, Pozna, Toru, a od 1812 r. Krakw,
Lublin, Sandomierz,
- w miastach municypalnych powoano prezydentw municypalnych wybierani przez krla,
podlegli prefektom,
- prezydenci municypalni mieli ciao pomocnicze awnikw, mianowanych przez ministra spraw
wewntrznych, byo ich 2-5, oraz intendentw policji, a w stolicy by prezydent policji z 2
asesorami i osobn kancelari,
- rady municypalne organy samorzdowe w miastach; 30 osb; powoywane przez krla; sprawy
majtku i urzdze miejskich, rozkad ciarw pastwowych na miasto; organ wykonawczy
prezydent municypalny,
d) gminy kade miasto i wie j tworzyy; wpywy pruskie:
- w miecie administracja naleaa do burmistrza, mianowanego przez krla, ktremu pomagali
honorowi awnicy, mianowani przez podprefekta,
- organem samorzdowym bya rada miejska 3 do 10 radcw,
- dekret z 1809 r. uznawa wszystkie wsie za gminy wiejskie,
- wadz we wsi sprawowa wjt, a jeeli sprawowa swj urzd na kilku wsiach to w kadej
mianowa sotysa,

- stanowiska wjtowskie powierzano panom wsi; wjt nie pobiera adnego wynagrodzenia,
ADMINISTRACJA KRLESTWA POSLKIEGO (1815-1830)
Po klsce Napoleona w wojnie z Rosj, z czci ziem byego Ksistwa Warszawskiego utworzone
zostao na kongresie wiedeskim w 1815 roku Krlestwo Polskie.
W 1813 r. naczelny wdz wojsk rosyjskich genera-feldmarszaek Michai Kutuzow w imieniu
Aleksandra I powoa Rad Najwysz Tymaczow, w skadzie z Polakami i Rosjanami by on
organem zwierzchnim nad ca administracj w Ksistwie.
W maju 1815 r. powoano:
a) Rzd Tymczasowy Krlestwa Polskiego skada si z 5 namiestnikw krlewskich i dziaa
kolegialnie,
b) Tymczasowa Rada Stanu skad: namiestnicy, 2 prezydujcych w ministerstwach, 6 radcw
stanu, 8 referendarzy stanu; zadania: sprawy przekazane przez rzd do zaopiniowania,
c) 20 maja 1815 r. powoano wadze ministerialne (dziaay do grudnia): Ministerstwa:
Przychodw i Skarbu, Spraw Wewntrznych, Wydzia Owiecenia Narodowego, Zarzdy Spraw
Wojskowych i Sprawiedliwoci,

27 listopada 1815 r. - oktrojowanie przez cesarza Aleksandra I Krlestwu Polskiemu Ustawy

konstytucyjnej, ogoszona 24 grudnia:
- konstytucja bya bardziej libealna od konstytucji Ksistwa Warszawskiego,
- bya mniej demokratyczna,
- rwno wobec prawa tylko wyznawcom chrzecijastwa,
- ograniczaa wolno osobist chopw,
Statuty organiczne akty rozwijajce ustaw konstytucyjn.
Akty prawne niszego rzdu:
- dekrety krlewskie,
- postanowienia namiestnika,
- rozporzdzenie komisji rzdowych,
- zarzdzenia komisji wojewdzkich,
Stosunek Krlestwa Polskiego do Cesarstwa opiera si na zasadzie unii personalnej. Cesarz Rosji
by jednoczenie krlem Polski. Krlestwo i Cesarstwo prowadzio rwnie wspln polityk
zagraniczn. W latach 1815-1830 Krlestwo Polskie byo monarchi konstytucyjn.
Centralne wadze administracyjne
a) krl:
- wszelka wadza administracyjna,
- prawo mianowania urzdnikw i dostojnikw kocielnych,
- kierowa si zbrojn; mia prawo wypowiadania wojny,

- prawo inicjatywy ustawodawczej,

- prawo sankcji do uchwalanych projektw,
- tron mia by dziedziczny w rodzinie Romanoww,
Mikoaj Nowosilcow osobisty penomocnik monarchy przy rzdzie krajowym. By kontrolerem
wadz krajowych.
b) namiestnik:
- spenia swe czynnoci w Krlestwie pod nieobecno monarchy,
- by nim gen. napoleoski Jzef Zajczek (do jego mierci w 1826 r. - dalej ju nie byo
kontynuowane),
- prezydowanie w Radzie Stanu,
- wydawanie kontrasygnowanych ministerialnie postanowie w Radzie Administracyjnej,
- prawo mianowania urzdnikw,
c) Rada Stanu - bya podzielona na:
- Zgromadzenie Oglne Rady Stanu:
- te same funkcje co Rada Stanu w Ksistwie Warszawskim,
- w jej skad poza namiestnikiem byli ministrowie, czonkowie kolegiw resortowych, referendarze
stanu,
- Rada Administracyjna:
- skadaa si z ministrw oraz innych osb powoanych przez krla,
- rozpatrywaa w szczeglnoci sprawy przekraczajce wyczno poszczeglnych szefw
resortw,
- w 1826 roku na czele Rady stan prezes mianowany przez krla,
- od tego momentu Rada Administracyjna staje si najwyszym organem wadzy wykonawczej i
administracyjnej,
d) Komisje Rzdowe:
- podlegay Radzie Administracyjnej; organ kolegialny dziaajcy pod indywidualnym
kierownictwem ministrw,
- 5 komisji:
1) Wyzna Religijnych i Owiecenia Publicznego
2) Sprawiedliwoci
3) Spraw Wewntrznych i Policji
4) Wojny
5) Przychodw i Skarbu
Sekretarz stanu przebywajcy u boku krla minister bez teki; porednik midzy monarch a
wadzami w Krlestwie.