malarz, jeden z prekursorw malarstwa wieckiego w Rosji. Ksztaci si
najpierw pod kierunkiem holenderskiego malarza Korneliusza de Bruina, pniej (na yczenie Piotra I) we Woszech. Malowa g. portrety cara i jego rodziny. Penia talentu N. ujawnia si najdobitniej w ptnach Piotr na ou mierci (1725) oraz Portret hetmana (1720). Technik N. wyrnia umiejtne operowanie wiatem i kolorem, wyczucie perspektywy, trafne komponowanie szczegw na poziomie obrazu.
Anton Pawowicz osienko (17371773)
- ukr. sierota, syn kozaka, karier zaczyna w Kapeli Nadwornej. Po mutacji zwolniony z obowizkw piewaka, ksztaci si w zakresie malarstwa u Argunowa, zauwaony przez Szuwaowa, pierwszego prezydenta Akademii SP, ktry staje si jego mecenasem, ksztaci si dalej w Akademii, a nastpnie jako stypendysta w Paryu. Maluje na zamwienie mecenasa. Sceny historyczne: Wodzimierz i Rognieda, Poegnanie Hektora z Andromach. Portrety (zob. dalej) Borowikowski Wadimir ( , 1757-1825)
malarz portretujcy mieszkanki szlacheckich dworkw, marzycielskie,
subtelne, ubrane w proste stroje, nierzadko na tle wiejskiego pejzau. Do najciekawszych jego dzie naley Portret sistr Anny i Warwary Gagarin, muzykujcych w parku, oraz Portret Marii opuchiny (1797). Malowa rwnie sam caryc Katarzyn (por. obraz Katarzyna II podczas przechadzki w Carskim Siole, 1794), od czasu do czasu siga po tematyk biblijn (np. Zwiastowanie). Na ptnach B. dominuj pastelowe kolory i chodne wiato.
Rokotow Fiodor ( , 1735?-1808)
malarz chopskiego pochodzenia, wietny portrecista, autor wielu
portretw samej Katarzyny II (w tym jej portretu koronacyjnego). Jak nikt inny w tym czasie potrafi odgadn i przekaza tajniki ycia wewntrznego portretowanych postaci. Jego portrety owiane s mgiek tajemniczoci, uduchowienia; efekt taki uzyskiwa dziki nakadaniu lekkimi municiami pdzla pprzezroczystych warstw farby. Do najlepszych jego dzie zalicza si Portret Wasilija Majkowa (1765-67) i Portret Aleksandry Strujskiej (1772) ze zbiorw Galerii Tretiakowskiej.
Akademia Sztuk Piknych w Petersburgu, za. w 1757, otwarta oficjalnie
w 1764 jako Imperatorska ASP, pierwsza w Rosji szkoa wysza ksztacca malarzy, rzebiarzy i architektw. Odegraa ogromn rol w ksztaceniu modych kadr, cho pod koniec XIX w. popada w akademizm, przeciwko ktremu buntowali si jej najlepsi wychowankowie. Absolwentami petersburskiej ASP byli rwnie polscy malarze (m.in. H. Siemiradzki). Rozwizana w 1918. W 1933 na jej miejscu powstaa Wszechrosyjska
Akademia Sztuk Piknych, przemianowana w 1947 na Radzieck ASP. Od
1992 - Rosyjska ASP. D. Lewicki (1735-1822) Ukrainiec z pochodzenia, syn popa, zajmujcego si grafik, uczy si u Rastrellego, doskonay portrecista, pracowa dla Katarzyny II
balet rosyjski, pierwsze przedstawienia baletowe pojawiy si w Rosji pod
koniec XVII w. (W 1673 wystawiono w dworskim teatrze Aleksego Michajowicza balet Orfeusz - SKiK.XVII. 2. 429) Przez cay wiek XVII i XVIII b. by wasnoci cara i ulubion rozrywk arystokracji, ktra zachwycaa si wystpami zagranicznych trup. Stopniowo ksztacono jednak rodzimych artystw
W 1738 powstaa, zaoona przez przez Francuza J. B. Landeta (na mocy
ukazu Anny Joannowny), jedna z najstarszych szk baletowych na wiecie, pierwsza ros. szkoa tca, pocztkowo dziaaa w pomieszczeniach Paacu Zimowego (dzisiaj jest to
Akademia Baletu Rosyjskiego im. A. Ja. Waganowej (do 1991
Leningradzka szkoa choreograficzna).
W 2. po. XIX w. Rosja staa si centrum baletowym Europy.
muzyka cerkiewna, pojawia si na Rusi wraz z chrzecijastwem.
Wzorem Bizancjum na Rusi kultywowano piew cerkiewny (bez akompaniamentu instrumentalnego, tak charakterystycznego dla muzyki kocielnej), jednogosowy (tzw. znamiennyj raspiew), zapisywany pocztkowo za pomoc notacji kondakarnej. Z Bizancjum przejto rwnie wiele modeli melodycznych (tzw. raspieww) i system omiu skal muzycznych (oktoechos). Z czasem wypracowano wasny sposb notacji za pomoc znamion (kriukw).
W m.c. sowo ma wyszy status ni melodia, ta ostatnia czsto pomaga w
dotarciu do treci pieni, akcentujc najwaniejsze sowa. piew cerkiewny mia przypomina piew chrw anielskich, tote uwaano, i powinien to by piew jednogosowy wykonywany przez mczyzn.
Podstawowe gatunki m.c. to rnego typu hymny liturgiczne: sticherony,
kontakiony, kanony itp. Pierwsze chry piewakw cerkiewnych powstay w Kijowie w XI w. Od XIII w. gwnym centrum m.c. na Rusi by Nowogrd Wielki, w XV-XVI - Moskwa, cho trzon piewakw moskiewskich dugo jeszcze stanowili nowogrodzianie.
W w. XVII-XVIII w wyniku kontaktw z Zachodem (gwnie poprzez Polsk)
w ros. m.c. pojawia si wielogosowo (partiesnoje pienije), czca faktur homofoniczn z polifoniczn i stosujca bardziej ruchliw melodyk. W lad za ni pojawiy si nowe formy piewu cerkiewnego koncerty na 8-24 gosy, w ktrych przemiennie piewaj solici i chr.
Pierwszym wybitnym i znanym z imienia kompozytorem takich koncertw
by W. Titow (ok. 1650-1710). Jest on rwnie autorem muzyki do Psaterza rymowanego Symeona Poockiego.
Unowoczenienie sposobu zapisu melodii (przejcie na zapis nutowy) i
poziomu wykonawstwa w w. XVIII, wpyw gatunku opery na m.c. doprowadziy do rozkwitu koncertu cerkiewnego, ktry przeksztaci si w znacznych rozmiarw kompozycj cykliczn, zoon z 3 lub 4 cile powizanych ze sob ustpw. Partie solowe przypominay operowe ariosa lub ari lamento, partie chralne (odpowiadajce partiom koncertujcym w operze) powierzano 1 lub 2 chrom. Najwybitniejszym twrc religijnych koncertw tego typu by D. Bortnianski (1751-1825), autor 35 koncertw na 4-gosowy chr a cappella.
W 1701 roku powstaje Nadworny Chr, ktrego obowizkiem jest
uwietnianie uroczystoci religijno-pastwowych, w 1763 przemianowany na Imperatorsk Kapel Nadworn, ktra wykonuje take muzyk wieck.
Bortnianski Dmitrij ( , 1751-1825)
kompozytor, z pochodzenia Ukrainiec, od 1759 r. piewa w carskiej Kapeli
w Petersburgu, tam uczy si u Baltasara Galuppiego piewu i kompozycji, nastpnie zosta wysany do Woch dla pogbienia studiw (1769-1779), w 1779 zosta dyrygentem Imperatorskiej Kapeli Nadwornej i nadwornym kompozytorem carewicza Pawa. (do jego obowizkw naleaa m.in. oprawa muz. uroczystoci dworskich w Pawowsku i Gatczynie). Wprowadzi do muzyki ros. klasyczne formy europejskiej muzyki instrumentalnej (sonat, kwartet, kwintet) i udoskonali form koncertu cerkiewnego na chr a cappella. Komponowa g. koncerty cerkiewne 4- i 2gosowe, a take utwory kameralne i opery.