2689

Druk nr 2689
Warszawa, 5 stycznia 2010 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
MSP/DERiR/7603/09
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowny Panie Marszałku
W załączeniu przedkładam dokument pt.
- Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu

Państwa na dzień 31 grudnia 2008 r.
Przedłożenie Sprawozdania Sejmowi stanowi wykonanie dyspozycji
art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień
przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. nr 106, poz. 493 z późn. zm.), zgodnie
z którym:” minister właściwy do spraw Skarbu Państwa przygotowuje i
przedkłada Radzie Ministrów oraz, z jej upoważnienia, Sejmowi coroczne
sprawozdania o stanie mienia Skarbu Państwa oraz o ekonomicznych,
finansowych i społecznych skutkach prywatyzacji”.
Przedkładane Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa na dzień
31 grudnia 2008 r. Rada Ministrów przyjęła w dniu 8 grudnia 2009 r.
Z poważaniem
(-) Aleksander Grad

MINISTERSTWO SKARBU PAŃSTWA
SPRAWOZDANIE
O STANIE MIENIA
SKARBU PAŃSTWA
MAJĄTEK SKARBU PAŃSTWA

I PAŃSTWOWYCH OSÓB PRAWNYCH
NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2008 R.
W A R S Z A W A 2009
1
SPIS TREŚCI
WSTĘP............................................................................................................................................................. 5
1.1. PODSTAWA PRAWNA SPRAWOZDANIA......................................................................................................... 5
1.2. ZAKRES PRZEDMIOTOWY SPRAWOZDANIA .................................................................................................. 5
1.3. CELE SPRAWOZDANIA ................................................................................................................................. 5
1.4. KLASYFIKACJA MIENIA SKARBU PAŃSTWA ................................................................................................. 6
1.5. PODMIOTY DYSPONUJĄCE MIENIEM SKARBU PAŃSTWA .............................................................................. 8
1.6. POLITYKA WŁAŚCICIELSKA ....................................................................................................................... 10
1.6.1. Tworzenie rezerw na realizację i finansowanie wybranych zadań publicznych ....................... 10
1.6.2. Ochrona interesów Skarbu Państwa ......................................................................................... 10
1.6.3. Nadzór właścicielski i wykonywanie praw z akcji i udziałów ................................................... 11
1.7. ŹRÓDŁA DANYCH ...................................................................................................................................... 12
1.8. ZASADY WYCENY SKŁADNIKÓW MAJĄTKU SKARBU PAŃSTWA ................................................................. 14
2. DOBRA KULTURY I ZASOBY ARCHIWALNE................................................................................. 17
2.1. ZABYTKI ................................................................................................................................................... 17
2.1.1. Prawa Skarbu Państwa do zabytków ........................................................................................ 17
2.1.2. Organy ochrony zabytków......................................................................................................... 17
2.1.3. Ewidencja zabytków .................................................................................................................. 17
2.1.4. Zabytki w Polsce ....................................................................................................................... 18
2.2. MUZEALIA................................................................................................................................................. 18
2.3. MATERIAŁY BIBLIOTECZNE ....................................................................................................................... 19
2.4. ZASOBY ARCHIWALNE .............................................................................................................................. 21
2.4.1. Zakres praw Skarbu Państwa.................................................................................................... 21
2.4.2. Ewidencja.................................................................................................................................. 22
2.4.3. Materiały archiwalne ................................................................................................................ 22
2.4.4. Narastający zasób archiwalny .................................................................................................. 22
2.4.5. Reprografia ............................................................................................................................... 22
3. ZASOBY NATURALNE .......................................................................................................................... 23
3.1. WODY ....................................................................................................................................................... 23
3.1.1. Zakres praw Skarbu Państwa i wykonywanie uprawnień ......................................................... 23
3.1.2. Ewidencja.................................................................................................................................. 24
3.2. LASY ......................................................................................................................................................... 24
3.2.2. Zasoby leśne.............................................................................................................................. 24
3.3. GEOLOGICZNE ZASOBY NATURALNE ......................................................................................................... 25
3.3.2. Ewidencja zasobów kopalin ...................................................................................................... 25
3.3.3. Zasoby bilansowe kopalin w Polsce.......................................................................................... 26
3.3.4. Wody lecznicze, termalne, solanki, zwykłe wody podziemne..................................................... 27
3.4. PARKI NARODOWE .................................................................................................................................... 28
3.5. ŻYWE ZASOBY MORZA .............................................................................................................................. 29
3.6. ZASOBY CZĘSTOTLIWOŚCI RADIOWYCH .................................................................................................... 29
4. GRUNTY SKARBU PAŃSTWA ............................................................................................................. 30
4.1. DYSPONENCI I UŻYTKOWNICY GRUNTÓW SKARBU PAŃSTWA ................................................................... 30
4.2. ROZPORZĄDZANIE NIERUCHOMOŚCIAMI SKARBU PAŃSTWA..................................................................... 31
4.3. EWIDENCJA NIERUCHOMOŚCI, GRUNTÓW I BUDYNKÓW ............................................................................ 33
4.4. GRUNTY SKARBU PAŃSTWA ..................................................................................................................... 35
4.5. ZMIANY W STANIE GRUNTÓW SKARBU PAŃSTWA W ROKU 2008............................................................... 37
4.6. GRUNTY ZASOBU WŁASNOŚCI ROLNEJ SKARBU PAŃSTWA ...................................................................... 38
4.7. GRUNTY SKARBU PAŃSTWA W MIASTACH ................................................................................................ 38
4.8. NIERUCHOMOŚCI SKARBU PAŃSTWA W GOSPODAROWANIU STAROSTÓW I PREZYDENTÓW MIAST ............ 40
4.9. NIERUCHOMOŚCI W GOSPODAROWANIU MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI............... 41
4.10. GRUNTY POD AUTOSTRADY..................................................................................................................... 43
4.11. SZACUNKOWA WARTOŚĆ GRUNTÓW SKARBU PAŃSTWA ......................................................................... 44
2
5. OBIEKTY INFRASTRUKTURY............................................................................................................ 45
5.1. DROGI ....................................................................................................................................................... 45
5.1.1. Źródła praw Skarbu Państwa i wykonywanie uprawnień ......................................................... 45
5.1.2 Ewidencja sieci dróg krajowych ................................................................................................ 45
5.1.3. Wycena wartości sieci dróg krajowych ..................................................................................... 46
5.2. MAJĄTEK SKARBU PAŃSTWA ZWIĄZANY Z GOSPODARKĄ WODNĄ I GOSPODARKA MORSKĄ ..................... 47
5.3. MELIORACJE WODNE PODSTAWOWE I OBIEKTY PRZECIWPOWODZIOWE .................................................... 47
5.3.1. Ewidencja.................................................................................................................................. 48
5.3.2 Stan ilościowy i utrzymanie urządzeń melioracyjnych ............................................................... 48
5.3.3. Wartość melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych ...................... 48
5.4. WODNE BUDOWLE INŻYNIERSKIE UTRZYMYWANE PRZEZ URZĘDY MORSKIE ........................................... 49
5.4.1. Zarządzanie i ewidencja............................................................................................................ 49
5.4.2. Wartość budowli ....................................................................................................................... 49
6. MIENIE SKARBU PAŃSTWA WYDZIELONE W MAJĄTKI ODRĘBNE ..................................... 50
6.1. LASY PAŃSTWOWE .................................................................................................................................... 50
6.1.1. Gospodarowanie gruntami leśnymi .......................................................................................... 50
6.1.2.Majątek państwowej jednostki organizacyjnej PGL Lasy Państwowe....................................... 51
6.2. WŁASNOŚĆ ROLNA SKARBU PAŃSTWA ..................................................................................................... 51
6.2.1. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa ................................................ 52
6.2.2. Inne mienie Zasobu ................................................................................................................... 53
6.2.3. Wartość Zasobu......................................................................................................................... 54
6.3. MIENIE POWIERZONE AGENCJI MIENIA WOJSKOWEGO ............................................................................. 55
6.4. MIENIE POWIERZONE WOJSKOWEJ AGENCJI MIESZKANIOWEJ .................................................................. 55
6.5. REZERWY PAŃSTWOWE ORAZ ZAPASY PAŃSTWOWE ROPY NAFTOWEJ I PRODUKTÓW NAFTOWYCH .......... 57
7. PAŃSTWOWE JEDNOSTKI SFERY BUDŻETOWEJ ....................................................................... 58
8. AKCJE I UDZIAŁY SKARBU PAŃSTWA ........................................................................................... 66

8.1. PODMIOTY WYKONUJĄCE PRAWA Z AKCJI I UDZIAŁÓW SKARBU PAŃSTWA............................................... 66
8.2. AKCJE I UDZIAŁY Z KTÓRYCH PRAWA WYKONUJE MINISTER SKARBU PAŃSTWA ...................................... 66
8.2.1. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, w których prawa z akcji wykonuje MSP ..................... 67
8.2.2. Majątek jednoosobowych spółek Skarbu Państwa w nadzorze MSP ........................................ 68
8.2.3. Spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa ........................................................................ 70
8.3. AKCJE I UDZIAŁY Z KTÓRYCH PRAWA WYKONUJĄ INNE ORGANY LUB JEDNOSTKI PAŃSTWOWE ................ 74
8.4. WARTOŚĆ AKCJI I UDZIAŁÓW SKARBU PAŃSTWA ..................................................................................... 75
8.5. UDZIAŁY W MIĘDZYNARODOWYCH INSTYTUCJACH FINANSOWYCH .......................................................... 76
9. PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE ............................................................................................... 77
9.1. SYTUACJA PRAWNA PRZEDSIĘBIORSTW .................................................................................................... 77
9.2. PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE I ICH PRZEKSZTAŁCENIA W ROKU 2008 ................................................ 78
9.3. WARTOŚĆ MAJĄTKU PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH .......................................................................... 81
10. INNE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE............................................................................................ 82
10.1. PAŃSTWOWE SZKOŁY WYŻSZE ................................................................................................................ 82
10.2. INSTYTUCJE KULTURY I INSTYTUCJE FILMOWE........................................................................................ 83
10.3. JEDNOSTKI BADAWCZO – ROZWOJOWE ................................................................................................... 84
10.4. SAMODZIELNE PUBLICZNE ZAKŁADY OPIEKI ZDROWOTNEJ ..................................................................... 85
10.5. BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO ...................................................................................................... 86
10.6. AGENCJE, FUNDACJE, FUNDUSZE I INNE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE ................................................... 86
10.7. USTANOWIONE USTAWĄ MONOPOLE ....................................................................................................... 91
10.8. OŚRODKI DORADZTWA ROLNICZEGO ....................................................................................................... 91
11. INNE SKŁADNIKI MIENIA SKARBU PAŃSTWA........................................................................... 92
11.1. NALEŻNOŚCI Z TYTUŁU ZBYCIA I ODPŁATNEGO KORZYSTANIA Z MIENIA SKARBU PAŃSTWA ................. 92
11.2. NALEŻNOŚCI POZOSTAŁE PO ZLIKWIDOWANYCH JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH ............................. 92
11.3. MIENIE RZECZOWE POZOSTAŁE PO ZLIKWIDOWANYCH JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH .................... 93
11.4. NALEŻNOŚCI SKARBU PAŃSTWA I ICH ZABEZPIECZENIA ......................................................................... 95
11.5. NALEŻNOŚCI Z TYTUŁU GWARANTOWANYCH PRZEZ SKARB PAŃSTWA UBEZPIECZEŃ EKSPORTOWYCH.. 95
11.6. NALEŻNOŚCI ZAGRANICZNE SKARBU PAŃSTWA ..................................................................................... 96
3
12. OBCIĄŻENIA PUBLICZNOPRAWNE I ZOBOWIĄZANIA SKARBU PAŃSTWA .................... 97
12.1. ZASOBY MAJĄTKOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH PAŃSTWA ......................................... 97
12.2. ZADANIA PUBLICZNE PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH ............................................................................. 97
12.2.1. Zadania realizowane na podstawie ustaw............................................................................... 97
12.2.2. Decyzje właścicielskie na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa .................................. 99
12.2.3. Bezpieczeństwo energetyczne w polityce właścicielskiej....................................................... 100
12.3.4. Szczególne zasady prywatyzacji i restrukturyzacji spółek..................................................... 101
12.3. ZASÓB NA ZASPOKOJENIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU PORĘCZEŃ I GWARANCJI SKARBU PAŃSTWA ............... 102
12.4. ZOBOWIĄZANIA WOBEC PRACOWNIKÓW KOMERCJALIZOWANYCH PRZEDSIĘBIORSTW.......................... 104
12.5. ZAPLANOWANE W BUDŻECIE PAŃSTWA PRZYCHODY Z PRYWATYZACJI ................................................ 104
12.6. PRZEZNACZENIE PRZYCHODÓW Z PRYWATYZACJI. ZASOBY NA REALIZACJĘ CELÓW USTANOWIONYCH
USTAWĄ O KOMERCJALIZACJI I PRYWATYZACJI ................................................................................................... 105
12.6.1. Cele związane z zaspokojeniem roszczeń byłych właścicieli................................................. 105
12.6.2. Pomoc na restrukturyzację przedsiębiorców......................................................................... 105
12.6.3. Cele związane z rozwojem nauki i technologii polskiej......................................................... 106
12.6.4. Inne rozdysponowanie przychodów z prywatyzacji............................................................... 106
12.7. ZADŁUŻENIE SKARBU PAŃSTWA ........................................................................................................... 106
12.8. REKOMPENSATY, ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA OD SKARBU PAŃSTWA ........................................ 107
12.8.1 Z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej 107
13. ZESTAWIENIE ZBIORCZE MIENIA SKARBU PAŃSTWA ........................................................ 109
14. ZAŁĄCZNIKI ....................................................................................................................................... 110

14.1. ZAŁĄCZNIKI DO ROZDZIAŁU 4 ............................................................................................................... 111
14.2. ZAŁĄCZNIK DO ROZDZIAŁU 6 I 7........................................................................................................... 113
14.3. ZAŁĄCZNIKI DO ROZDZIAŁU 8 .............................................................................................................. 114
Akcje Skarbu Państwa w spółkach publicznych ................................................................................ 114
Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa.............................................................................................. 116
14.4. ZAŁĄCZNIK DO ROZDZIAŁU 9 ................................................................................................................ 127
14.5. ZAŁĄCZNIKI DO ROZDZIAŁU 12 ............................................................................................................. 128
SPIS TABEL................................................................................................................................................ 129
4
WSTĘP
1.1. Podstawa prawna Sprawozdania

Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania upraw-
nień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.): „Minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa przygotowuje i przedkłada Radzie Ministrów oraz,
z jej upoważnienia, Sejmowi coroczne sprawozdania o stanie mienia Skarbu Państwa
oraz o ekonomicznych, finansowych i społecznych skutkach prywatyzacji”.
Niniejsze Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa (zwane dalej Sprawozdaniem)
sporządzono według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. w zakresie określonym w rozporzą-
dzeniu Rady Ministrów z dnia 14 września 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad ewiden-
cjonowania majątku Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 77, poz. 864, z późn. zm.) i na podstawie
danych pozyskiwanych w trakcie prowadzenia zbiorczej ewidencji majątku Skarbu Państwa
przez Ministra Skarbu Państwa.
Sprawozdanie o ekonomicznych, finansowych i społecznych skutkach prywatyzacji przed-
kładane jest Sejmowi jako odrębny dokument.
1.2. Zakres przedmiotowy Sprawozdania
Zgodnie z postanowieniami powoływanego rozporządzenia Sprawozdanie obejmuje ma-
jątek państwowy objęty zbiorczą ewidencją majątku Skarbu Państwa. W ewidencji zbiorczej
uwzględnia się składniki wyróżnione rodzajowo, składniki mające formę majątków odręb-
nych oraz prawa majątkowe, które stanowią wkład założycielski w państwowych osobach
prawnych.
W Sprawozdaniu przedstawiono zasoby majątku służące realizacji zadań publicznych
państwa i przeznaczone na wykonanie zobowiązań publicznoprawnych, wynikających
z ustaw lub przepisów wydanych na ich podstawie. W stosunkach majątkowych Skarb Pań-
stwa występuje bowiem nie tylko jako podmiot praw właścicielskich lub wierzyciel. W licz-
nych sytuacjach – na podstawie Konstytucji, kodeksu cywilnego lub kodeksów postępowania
cywilnego i administracyjnego - ciążą na nim obowiązki wynikające z ustaw1, umów lub z
tytułu szkód wyrządzonych przez niezgodne z prawem działanie władzy państwowej2.
1.3. Cele Sprawozdania
Celem niniejszego sprawozdania jest przedstawienie informacji o majątku Skarbu
Państwa - jego stanie prawnym, strukturze i wartości.
Ani ustawa ani wydane na jej podstawie Rozporządzenie Rady Ministrów z 14 września
1999 r. nie określa wprost celu sporządzania dokumentu ani sposobów wykorzystania zawar-
tych w nim informacji przez organa decyzyjne. Zakres informacyjny tego dokumentu, rów-
1
Jak np. w ustawie z dnia 8 lipca 2005 r o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia mienia poza
obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418 z późn. zm).
2
W sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy, rozporządzenia Rady Ministrów
lub rozporządzenia innego organu konstytucyjnie do tego powołanego, niezgodnych z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą, a także w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewydanie
takiego aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, wierzyciel - wskazując
na tytuł egzekucyjny - wzywa do spełnienia świadczenia bezpośrednio ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa, który jest obowiązany spełnić niezwłocznie świadczenie stwierdzone tytułem egzekucyjnym ze środków
utworzonej w ramach budżetu państwa rezerwy celowej. (Art. 1060 § 11 Kodeksu Postępowania Cywilnego
dodany przez ustawę z dnia 28 lipca 2005 r. zmieniającą KPC z dniem 10 grudnia 2005 r. (Dz. U. Nr 172,
poz. 1438)
W uchwale z 7 grudnia 2006 r. (IIICZP 99/06) Sąd Najwyższy przesądził, że odpowiedzialność odszkodowawczą
za decyzje nacjonalizacyjne uznane za nieważne lub podjęte z naruszeniem prawa dotyczące mienia, które
następnie zostało skomunalizowane ponosi Skarb Państwa. W ocenie Prokuratorii Generalnej stanowi
to poważne zagrożenie dla Skarbu Państwa, ponieważ dotychczas znaczna część takich roszczeń kierowana była
przeciwko gminom.
5
nież określony w Rozporządzeniu sprawia, że funkcją Sprawozdania jest rejestracja stanu
mienia, opracowanie zbiorczych danych i informacji o stanie faktycznym przedstawianym
w dokumentach odpowiednich podmiotów.
Zgodnie ze swoim miejscem w systemie informacji publicznej Sprawozdanie ma dawać
obraz mienia Skarbu Państwa w ujęciu zbiorczym, syntetycznym i statycznym, według stanu
na określony dzień, przedstawiany na podstawie dokumentów będących źródłem
dla ewidencji zbiorczej.
Zawarte w nim dane i informacje mogą wspomagać organy państwa w decyzjach doty-
czących prywatyzacji oraz wykorzystania majątku państwowego.
1.4. Klasyfikacja mienia Skarbu Państwa
Funkcjonalne i rzeczowe wyodrębnienie składników mienia Skarbu Państwa z dawnego
mienia ogólnonarodowego (państwowego) zostało zasadniczo dokonane w 1990 r. poprzez
ustawowe ustanowienie mienia komunalnego3.
Wraz z utworzeniem samorządu gminnego i ustanowieniem mienia komunalnego mie-
niem państwowym pozostały składniki, które wówczas:
• służyły wykonywaniu zadań publicznych należących do właściwości organów administra-
cji rządowej, sądów oraz organów władzy państwowej;
• należały do przedsiębiorstw państwowych lub jednostek organizacyjnych wykonujących
zadania o charakterze ogólnokrajowym lub ponadwojewódzkim;
• należały do Państwowego Funduszu Ziemi.
Następnie w wyniku tzw. „uwłaszczenia” państwowe osoby prawne stały
się właścicielami budynków i innych urządzeń oraz lokali na gruntach stanowiących własność
Skarbu Państwa.4
Do państwa należą zatem - w ujęciu funkcjonalnym:
• przedmioty służące wykonywaniu funkcji ustrojowych, takich jak obrona, bezpieczeństwo
obywateli, administracja - powierzone państwowym jednostkom organizacyjnym;
• mienie udostępniane obywatelom i ich organizacjom w celu wspierania ich różnorodnej
działalności gospodarczej i niegospodarczej - dotyczy to na przykład dóbr kultury, różne-
go rodzaju dokumentacji, zasobów naturalnych czy dróg;
• majątek rzeczowy przeznaczony do zagospodarowania przez inwestorów prywatnych
- jak na przykład zasoby nieruchomości rolnych lub powojskowych czy rzeczy i prawa
pozostałe po likwidacji państwowych jednostek organizacyjnych.
• prawa majątkowe uzyskane w zamian za zasoby kapitału, w który wyposażono przedsię-
biorców i państwowe osoby prawne utworzone dla prowadzenia działalności naukowej,
kulturalnej, edukacyjnej, ochrony zdrowia, itp.
3
Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę
o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, późn. zm.).
1 stycznia 1999 r. w związku z utworzeniem powiatów i województw samorządowych, z mienia Skarbu Państwa
wydzielono i przekazano im na własność składniki majątku służące wykonaniu powierzonych im zadań. (Ustawa
z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590, z późn. zm.), ustawa
z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późn. zm.); ustawa
z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną
(Dz. U. 1998 r. Nr 133, poz. 872, z późn. zm.).
4
Ustawa z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości.
(Dz. U. Nr 79, poz. 464). Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa (a także własność gminy lub związku
międzygminnego, z wyłączeniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi), będące w dniu 5 grudnia 1990 r.
w zarządzie państwowych osób prawnych innych niż Skarb Państwa, stały się z mocy prawa przedmiotem użyt-
kowania wieczystego. Ustawa z dnia 7 października 1992 r. zmieniająca ustawę o zmianie ustawy
o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 91, poz. 455).
6
W niniejszym Sprawozdaniu, zgodnie z powoływanym rozporządzeniem Rady Ministrów
zastosowano przede wszystkim klasyfikację rodzajową, (z uwzględnieniem przeznaczenia,
wartości, sposobu zagospodarowania oraz ewidencjonowania poszczególnych składników
lub ich grup rodzajowych) i wyróżniono:
1. Dobra kultury narodowej – muzealia, zabytki i zasoby biblioteczne - stanowiące
publiczne dobra dziedzictwa narodowego, które państwo zamierza utrzymywać beztermi-
nowo ze względu na ich wyjątkowe właściwości historyczne, kulturowe
lub środowiskowe;
2. Zasoby archiwalne;
3. Zasoby naturalne, czyli dobra naturalne w stanie nieprzetworzonym, z których korzysta
się bez ograniczeń w celach niekomercyjnych, lub które mogą być wykorzystywane
gospodarczo pod warunkiem uzyskania koncesji lub pozwolenia:
- kopaliny,
- wody,
- żywe zasoby morza,
- częstotliwości radiowe i telewizyjne,
- lasy (obszary leśne i drzewostan) w zarządzie PGL Lasy Państwowe, w zarządzie Parków
Narodowych, wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i inne;
4. Grunty:
- zasób nieruchomości Skarbu Państwa, którym gospodarują starostowie,
- grunty w trwałym zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych, w tym wykorzysty-
wane na cele statutowe przez urzędy organów władzy i administracji państwowej,
- grunty w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa,
- grunty zarządzane przez PGL Lasy Państwowe,
- grunty powierzone Agencji Mienia Wojskowego i Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,
- grunty oddane w użytkowanie wieczyste osobom prawnym lub fizycznym;
5. Urządzenia infrastruktury (rozumiane tu jako ogólnodostępne obiekty, urządzenia
i instalacje wykorzystywane dla ułatwienia dostaw dóbr i usług lub zapewnienia niezakłóco-
nego działania państwa i gospodarki):
- drogi, mosty i wiadukty,
- obiekty budownictwa wodnego śródlądowego i morskiego,
- inne urządzenia, w tym melioracje;
6. Budynki i budowle:
- wykorzystywane przez państwowe jednostki organizacyjne do realizacji ich zadań admini-
stracyjnych i świadczenia usług publicznych,
- powierzone Agencjom wykonującym zadania z zakresu gospodarowania składnikami ma-
jątku Skarbu Państwa,
- pozostałe po likwidacji i upadłości przedsiębiorstw państwowych i spółek z udziałem
Skarbu Państwa;
7. Finansowe składniki majątku trwałego Skarbu Państwa, w tym przede wszystkim
akcje i udziały w spółkach handlowych;
8. Składniki majątku obrotowego, w tym należności Skarbu Państwa m.in. z tytułu odda-
nia mienia do odpłatnego korzystania i z innych umów zawartych przez Skarb Państwa
i jego poprzedników prawnych;
9. Rezerwy państwowe gospodarcze;
10. Uprawnienia wynikające z wniesienia wkładu majątkowego do przedsiębiorstw
państwowych;
11. Uprawnienia w stosunku do majątku innych państwowych osób prawnych utworzo-
nych ustawami (agencji, funduszy, państwowych szkół wyższych) lub na podstawie ustaw
7
(instytucji kultury, jednostek badawczo-rozwojowych, państwowych Samodzielnych Publicz-
nych Zakładów Opieki Zdrowotnej itd.);
12. Ustanowione ustawą monopole, w tym monopol na gry losowe i zakłady wzajemne.
1.5. Podmioty dysponujące mieniem Skarbu Państwa
Własność państwowa – ze względu na jej znaczne rozmiary i zróżnicowane
przeznaczenie - zarządzana jest w różnorodnych formach. Część z nich należy
do wykonywania władzy, a inne są aktami woli właściciela z zakresu prawa cywilnego.
Sprawy dotyczące gospodarowania i rozporządzania mieniem Skarbu Państwa,
w tym zwłaszcza komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, obejmuje
dział administracji rządowej Skarb Państwa. Do tego działu należy też ochrona interesów
Skarbu Państwa. Minister kierujący działem wykonuje uprawnienia względem państwowych
osób prawnych, jeżeli nie zostały one zastrzeżone na rzecz innych organów. Skarbowi
Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu przysługują też prawa majątkowe
do składnika mienia państwowego jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika, że przysługują
one państwowej osobie prawnej5.
• Minister Skarbu Państwa:
- wykonuje prawa z akcji i udziałów Skarbu Państwa,
- gospodaruje mieniem pozostałym po zlikwidowanych państwowych jednostkach
organizacyjnych lub spółkach z udziałem Skarbu Państwa, mieniem po rozwiązanych
bądź wygasłych umowach o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
oraz mieniem przejętym przez Skarb Państwa z innych tytułów,
- zbywa akcje i udziały6,
- składa oświadczenia woli o utworzeniu spółki handlowej lub innej osoby prawnej,
- wyraża zgodę na prywatyzację bezpośrednią przedsiębiorstwa państwowego,
- udziela wsparcia w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych
oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa
- rozpatruje wnioski o zgodę na rozporządzenie przez państwową osobę prawną składnikami
aktywów trwałych, jeżeli wartość rynkowa przedmiotu rozporządzenia przekracza
równowartość w złotych kwoty 50.000 EURO,
- zgłasza sprzeciw wobec wniosków organów założycielskich przedsiębiorstw państwowych
o likwidację przedsiębiorstwa z przyczyn ekonomicznych,
- wykonuje prawa i obowiązki wynikające z umów o oddanie przedsiębiorstwa
do odpłatnego korzystania i umów sprzedaży przedsiębiorstwa,
- nadzoruje realizację zobowiązań pozacenowych zapisanych w umowach sprzedaży akcji
lub udziałów Skarbu Państwa w spółkach handlowych oraz w statutach i umowach spółek
powstałych w wyniku prywatyzacji bezpośredniej,
- wykonuje programy prywatyzacyjne finansowane ze środków pomocowych,
- wykonuje uprawnienia Skarbu Państwa w postępowaniu upadłościowym,
- reprezentuje Skarb Państwa w postępowaniu egzekucyjnym,
- podejmuje czynności procesowe w sprawie przeciw Skarbowi Państwa o naprawienie
szkody wyrządzonej przez wydanie ustawy lub rozporządzenia Rady Ministrów niezgodnych
5
Ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. 2007 r. Nr 65, poz. 437, z późn. zm.)
Według założeń do projektu ustawy regulującej zasady nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa przyjętego
przez Radę Ministrów w dniu 7 października 2008 r. rozproszony obecnie nadzór właścicielski nad spółkami
z kapitałowym udziałem Skarbu Państwa oraz nad państwowymi osobami prawnymi będącymi przedsiębiorcami
byłby, co do zasady, skupiony w Ministerstwie Skarbu Państwa, przy czym utrzymane byłyby w dotychczasowym
zakresie unormowania regulacyjne w odniesieniu do przedsiębiorców realizujących zadania publiczne,
podlegających restrukturyzacji lub prywatyzowanych na zasadach określonych w odrębnych ustawach.
6
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji oraz ustawy o zasadach
nabywania od Skarbu Państwa akcji w procesie konsolidacji spółek sektora elektroenergetycznego
(Dz. U. 2009 r., Nr 13, poz. 70) wprowadziła jawność przebiegu procesów prywatyzacyjnych.
8
z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, a także w sprawie
o naprawienie szkody wyrządzonej przez niewydanie takiego aktu normatywnego, którego
obowiązek wydania przewiduje przepis prawa.
• Ministrowie kierujący działami (gospodarki, finansów, sportu, transportu) lub inne
instytucje (Agencja Nieruchomości Rolnych) wykonują prawa wynikające z akcji i udziałów
Skarbu Państwa w spółkach, których dotyczą przepisy szczególne.
• Minister Finansów zapewnia realizację dochodów i wydatków budżetu państwa, realizuje
politykę zaciągania długu publicznego, emituje skarbowe papiery wartościowe, dochodzi
należności i obsługuje zobowiązania oraz udziela poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa;
• Kierownicy urzędów i państwowych jednostek organizacyjnych reprezentują Skarb
Państwa w odniesieniu do powierzonego im mienia i w zakresie zadań ich urzędów
lub jednostek, a także zarządzają składnikami majątkowymi wykorzystywanymi przez organy
władzy i administracji państwowej w realizacji funkcji publicznych państwa (majątek
administracyjny). Przepisy o gospodarce finansowej uważają je za majątek własny jednostki,
ewidencjonowany i wykazywany we właściwych dokumentach i sprawozdaniach.
• Organy władzy wykonawczej i administracji – bezpośrednio lub poprzez podległe
im jednostki organizacyjne - wykonują funkcje zarządcze, regulacyjne, czy inwestorskie
wobec mienia o charakterze dóbr publicznych. Specyficzny zakres i sposób wykonywania
tych uprawnień przedstawiany jest w Sprawozdaniu w wyodrębnionych podrozdziałach.
Niektóre składniki takiego mienia – jak np. grunty i złoża kopalin – bywają obciążane
odpłatnie na rzecz osób trzecich. Inne udostępniane są obywatelom nieodpłatnie (drogi, wody,
zbiory bibliotek). Składniki te najczęściej nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu
jako należące do całego narodu. Dla takich dóbr nie prowadzi się ewidencji finansowej
i nie ujmuje się ich w aktywach bilansów jednostek działających w imieniu Skarbu Państwa.
Są one rejestrowane w zbiorach informacji nazywanych ewidencjami przedmiotowymi.
• Państwowe osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości
prawnej gospodarują szczególnymi, oddanymi im w zarząd powierniczy, rzeczowymi
składnikami mienia Skarbu Państwa i wykonują w jego imieniu prawo własności:
- Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR),
- Agencja Rezerw Materiałowych (ARM),
- Wojskowa Agencja Mieszkaniowa (WAM),
- Agencja Mienia Wojskowego (AMW),
- Lasy Państwowe (PGL LP);
Inne państwowe osoby prawne wyposażone są przez państwo w składniki majątkowe
niezbędne do podjęcia działalności statutowej władające nimi pod nadzorem ministra
lub wojewody wskazanego przez powołującą je ustawę, rozporządzenie lub statut. Podmioty
te występują w obrocie prawnym w swoim imieniu i na swoją rzecz. Wartość przysługujących
im składników mienia państwowego jest ujęta w ich księgach, prowadzonych na podstawie
odpowiednich przepisów o gospodarce finansowej i rachunkowości. Do tej kategorii należą:
- przedsiębiorstwa i banki państwowe,
- jednostki badawczo – rozwojowe,
- państwowe szkoły wyższe,
- państwowe instytucje kultury,
- fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa,
- państwowe agencje i fundusze celowe,
- państwowe samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- pozostałe państwowe osoby prawne.
9
1.6. Polityka właścicielska
Polityka właścicielska państwa7 określa docelowy kształt sektora publicznego w gospo-
darce. Do roku 2011 planuje się zakończenie obecności Skarbu Państwa w większości branż i
sektorów. Stworzony został szczegółowy długoletni harmonogram prywatyzacji.
Zakres branżowy, strategia państwa jako właściciela i regulatora oraz przekształcenia
własnościowe w poszczególnych branżach realizowane są zgodnie z rządowymi programami
i strategiami sektorowymi.
Ministerstwo Skarbu Państwa ma na celu odblokowanie i przyspieszenie prywatyzacji.
Ramowa lista zamierzeń prywatyzacyjnych na lata 2008-2011 obejmuje 740 podmiotów nad-
zorowanych przez Ministra Skarbu Państwa8.
1.6.1. Tworzenie rezerw na realizację i finansowanie wybranych zadań publicznych
Przeznaczenie części majątku państwowego oraz części przychodów uzyskiwanych
z jego zbywania ograniczają ustawy lub programy rządowe.
Część akcji lub udziałów stanowi rezerwę na nieodpłatne udostępnienie pracownikom
i innym grupom uprawnionych.
Fundusze celowe z przychodów ze sprzedaży majątku Skarbu Państwa utworzono w celu
finansowania wybranych zadań publicznych:
• związanych z zaspokojeniem roszczeń byłych właścicieli mienia przejętego przez Skarb
Państwa,
• wsparcia w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz spółek
z udziałem Skarbu Państwa,
• związanych z rozwojem nauki i technologii,
• roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa,
• przeciwdziałania bezrobociu.
1.6.2. Ochrona interesów Skarbu Państwa
Umowy prywatyzacyjne i zobowiązania pozacenowe inwestorów
Polityka prywatyzacyjna rządu ukierunkowana jest na pozyskiwanie inwestorów gwaran-
tujących zaangażowanie kapitałowe w rozwój sprywatyzowanych spółek. Prywatyzacja po-
winna także wpływać stabilizująco na lokalny rynek pracy, ale nie tworząc barier w procesie
restrukturyzacji spółek.
Dla zabezpieczenia interesów prywatyzowanych spółek i Skarbu Państwa do umów
wprowadza się zobowiązania o charakterze strategicznym i długookresowym, jak m.in. zo-
bowiązania dotyczące zakazu likwidacji lub rozwiązania spółki, zakazu zbywania przez inwe-
stora akcji/udziałów przez określony czas, nakazu reinwestowania zysków, czy też nakazu
podwyższania kapitału zakładowego spółki. Ponadto w umowach prywatyzacyjnych ustala się
zobowiązania uwzględniające specyfikę prowadzonej przez dany podmiot działalności go-
spodarczej lub pożądane z punktu widzenia szerszego interesu Skarbu Państwa, np.: realizacja
7
„Program prywatyzacji na lata 2008-2011”. W planie tym nie przewiduje się prywatyzacji 25 podmiotów (wy-
liczonych w załączniku). Prywatyzacji nie będzie podlegać również 19 spółek z grupy mediów publicznych.
W stosunku do 23 podmiotów przewiduje się możliwość przesunięcia prywatyzacji w czasie. Cztery spółki zosta-
ną postawione w stan likwidacji po zakończeniu działań, dla których zostały powołane. Pozostałe spółki objęte
są procesami konsolidacji i wniesienia przedsiębiorstwa do spółki.
Krótkookresowe zamierzenia właścicielskie rządu przedstawiane są Sejmowi corocznie w „Kierunkach prywaty-
zacji majątku Skarbu Państwa”.
W 2008 roku zakończono poprzez zawarcie stosownych umów z inwestorami 117 projektów prywatyzacyjnych,
w 59 przypadkach przeprowadzono całą procedurę prywatyzacyjną, lecz nie wyłoniono inwestora, 130 spółek
przewidzianych do prywatyzacji w 2008 roku znajduje się na różnych etapach zaawansowania przekształceń.
8
W lutym 2009 r. listę spółek do prywatyzacji rozszerzono do 802. 11 sierpnia 2009 r. Rada Ministrów przyjęła
uchwałę w sprawie aktualizacji „Planu prywatyzacji na lata 2008-2011”.
10
inwestycji proekologicznych, zobowiązania z zakresu ochrony środowiska, zawierania umów
kontraktacyjnych, czy do prowadzenia prac badawczo-rozwojowych.
Do umowy prywatyzacyjnej często dołączony jest także pakiet socjalny, zawierający do-
datkowe zobowiązania kupującego wobec pracowników prywatyzowanej spółki.
Niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umów prywatyza-
cyjnych, zabezpieczane jest sankcjami finansowymi w postaci kar umownych lub klauzul
gwarancyjnych, jak również poprzez złożenie poręczonych weksli in blanco, gwarancji ban-
kowych lub poddanie się egzekucji.
Realizacja zobowiązań inwestorów podlega kontroli.
Według stanu na koniec 2008 roku Ministerstwo Skarbu Państwa nadzorowało stan reali-
zacji zobowiązań pozacenowych wynikających z 244 umów z inwestorami9.
Zastępstwo procesowe
Do ochrony praw i interesów Skarbu Państwa utworzona została Prokuratoria Generalna
Skarbu Państwa, która jest uprawniona do wykonywania zastępstwa Skarbu Państwa przed
Sądem Najwyższym, sądami powszechnymi i polubownymi, organami orzekającymi w sto-
sunkach międzynarodowych10.
Do jej zadań należy też wydawanie, na wniosek jednostek państwowych opinii prawnych
w sprawach znaczących dla praw lub interesów majątkowych państwa.
Prokuratoria Generalna zajmuje się zastępstwem procesowym w sprawach, w których
Skarb Państwa jest najczęściej stroną pozwaną11. Takich spraw będzie przybywało, ponieważ
przepisy przewidują rosnącą odpowiedzialność Skarbu Państwa za działania władzy publicz-
nej, tzn. za decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe oraz za bezprawie legislacyjne.
Podstawą występowania przeciwko Polsce przez inwestorów zagranicznych są też i mogą
być umowy międzynarodowe o ochronie i wzajemnym popieraniu inwestycji.
Największa część roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa dotyczy wydania i wykonania
wadliwych decyzji administracyjnych (w tym w sprawach podatkowych, celnych) – wartość
roszczeń 1,2 mld zł, bezprawia i zaniechania legislacyjnego – 2,1 mld zł, roszczeń reprywaty-
zacyjnych 3,2 mld zł (w tym dotyczące tzw. gruntów warszawskich – 1,5 mld zł, majątków
przejętych na podstawie przepisów o reformie rolnej, nacjonalizacji) oraz roszczeń zabużań-
skich - rekompensat za nieruchomości pozostawione poza obecnymi granicami Rzeczpospoli-
tej Polskiej - 1,6 mld.
1.6.3. Nadzór właścicielski i wykonywanie praw z akcji i udziałów
W okresie kształtowania docelowego kształtu sektora państwowego prowadzi się aktyw-
ny nadzór sprzyjający poprawie zarządzania oraz efektywnemu prowadzeniu prywatyzacji.
9
Wstępnie stwierdzono niewykonanie zobowiązań - różnej rangi - w 75 z tych umów.
Zgodnie z regulacjami umownymi inwestorzy powinni dokonać nakładów inwestycyjnych w wysokości
17 645 mln zł (w tym do końca 2008 roku 6 871 mln zł). Wykonano nakłady planowane na kwotę 3 941 mln zł.
Jednocześnie inwestorzy realizowali inwestycje nie wymagane postanowieniami umów lub pierwotnie przewidy-
wane na lata późniejsze na kwotę 10 206 mln zł .
10
Zgodnie z ustawą z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169, poz.1417,
z późn. zm.) Prokuratoria Generalna nie reprezentuje Skarbu Państwa przed sądami administracyjnymi, które
rozstrzygają spory dotyczące przejęcia zakładów produkcyjnych, które nie powinny zostać znacjonalizowane.
Aby pokrzywdzony decyzją nacjonalizacyjną mógł dochodzić odszkodowania przed sądem powszechnym z tytułu
bezprawnie zabranego mienia, powinien najpierw uzyskać stwierdzenie nieważności tej decyzji przed sądem
administracyjnym albo w postępowaniu administracyjnym. W takich przypadkach spory przed sądami po-
wszechnymi toczą się zazwyczaj o wysokość odszkodowania.
11
W roku 2008 przeciwko Skarbowi Państwa wszczęto 1164 sprawy prowadzone przez Prokuratorię Generalną,
Suma wszystkich zgłoszonych roszczeń wyniosła ponad 9 mld zł. Do końca 2008 zakończyło się 1 751 spraw
z których wygrano 642, a przegrano 116 (pozostałe zakończyły się w inny sposób). Suma roszczeń powodów
oddalonych od Skarbu Państwa wyniosła ponad 3,1 mld zł. Na rzecz Skarbu Państwa zasądzono od pozwanych
59 mln zł. Suma roszczeń zasądzonych od Skarbu Państwa w sprawach przegranych wyniosła 37,58 mln zł.
11
Podejmowanie decyzji strategicznych przysługujących najwyższym organom spółek jest
oddzielone od bieżącego zarządu. Nadzór właścicielski i monitoring sprawują departamenty
nadzoru kierując się przepisami kodeksu spółek handlowych, ustaw szczególnych, umów i
statutów. Stały nadzór korporacyjny jest wykonywany przez Rady Nadzorcze.
W ich składzie są osoby wyłonione w postępowaniu konkursowym lub będące pracownikami
ministerstwa.
Polski system prawny w zakresie modelu nadzoru właścicielskiego nad podmiotami z ka-
pitałowym udziałem Skarbu Państwa zasadniczo odpowiada standardom zawartym w Wytycz-
nych OECD dotyczących nadzoru korporacyjnego w przedsiębiorstwach publicznych12.
Szczegółowe zasady nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa
i państwowymi osobami prawnymi oraz zasady postępowania przy wykonywaniu czynności
nadzorczych przez komórki organizacyjne Ministerstwa formułowane są w zarządzeniach
Ministra Skarbu Państwa. Na ich podstawie w spółkach Skarbu Państwa wdraża się rozsze-
rzone w porównaniu do obowiązujących przepisów prawa powszechnego formy i procedury
nadzoru, monitorowania i oceny działalności, kadra zarządzająca dobierana jest spośród osób
właściwie przygotowanych i spełniających podwyższone kryteria13.
Oczekiwania Skarbu Państwa jako właściciela skatalogowano i sformułowano w doku-
mencie pt. Zasady nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa oraz
innymi państwowymi osobami prawnymi. Zebrano w nim standardy i mechanizmy wykony-
wania nadzoru właścicielskiego, obowiązujące w obszarze majątku państwowego. Określają
one cele nadzoru właścicielskiego, procedury i kryteria doboru, kompetencje, organizację i
ocenę pracy jak również wynagradzanie członków rad nadzorczych i zarządów spółek, system
monitorowania podmiotów z udziałem Skarbu Państwa, zasady współpracy rady nadzorczej z
audytorem, wskazówki odnośnie współpracy komórek organizacyjnych Ministerstwa Skarbu
Państwa realizujących zadania nadzoru z radami nadzorczymi, zadania w zakresie nadzorowa-
nia podmiotów zależnych i sposób monitorowania zobowiązań pozacenowych.
Analogiczne Zasady sprawowania nadzoru właścicielskiego przez Ministra Gospodarki
nad przedsiębiorstwami górniczymi – spółkami z udziałem Skarbu Państwa obowiązują
wobec spółek podlegających Ministrowi Gospodarki14.
1.7. Źródła danych
Obowiązek prowadzenia ewidencji przepisy prawa nakładają na liczne instytucje pań-
stwowe, organy administracji i jednostki organizacyjne. Ustanawiając takie obowiązki brano
pod uwagę reguły realizacji budżetu państwa, prowadzenie przejrzystej gospodarki powierzo-
nym mieniem, kontrolę wewnętrzną, potrzebę ustalania stanu faktycznego bądź prawnego dla
bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, albo też inne cele specjalne.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 1999 r. w sprawie szczegółowych
zasad ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa15 zobowiązuje dysponentów części budżetu
12
Przedsiębiorstwa publiczne, co do zasady, posiadają zdolność upadłościową, są zobowiązane do przestrzega-
nia przepisów w zakresie ochrony konkurencji, a struktura własnościowa nie stanowi podstawy do uprzywilejo-
wanego traktowania ich na gruncie przepisów o zamówieniach publicznych czy o pomocy publicznej. Pełne
wdrożenie zaleceń zawartych w wytycznych OECD wymaga zmian legislacyjnych w niektórych obszarach. Od-
nosi się to do wymogu prowadzenia audytu wewnętrznego, eliminacji ograniczeń wynagrodzeń członków orga-
nów spółki oraz zapewnienia większej przejrzystości w zakresie działalności użyteczności publicznej dotowanej
przez państwo.
13
Na stronach internetowych Ministerstwa Skarbu Państwa jest umieszczana informacja o składach organów
spółek z udziałem Skarbu Państwa. Wykaz ten jest aktualizowany co miesiąc.
14
W Ministerstwie Skarbu Państwa opracowano założenia do projektu ustawy regulującej zasady nadzoru wła-
ścicielskiego Skarbu Państwa. Projektowana ustawa ma sformułować i wprowadzić jednolite standardy wyko-
nywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w podmiotach z udziałem Skarbu Państwa. Rada Mini-
strów przyjęła ten dokument 7 października 2008 r.
12
i organy nadzoru nad podmiotami, którym powierzono mienie Skarbu Państwa, do przekazy-
wania Ministrowi Skarbu Państwa jako źródeł danych dla ewidencji zbiorczej:
• kopii bilansów łącznych dla jednostek nie posiadających osobowości prawnej,
• kopii bilansów państwowych osób prawnych będących w ich nadzorze,
• informacji o stanie innego mienia Skarbu Państwa, uzyskiwanych na podstawie odrębnych
przepisów, z racji posiadanych uprawnień założycielskich lub nadzorczych albo obowiązku
prowadzenia ewidencji przedmiotowych.
Dla potrzeb ewidencji nie sporządza się żadnych sprawozdań, zestawień lub wycen,
które nie mają podstawy w innych przepisach dotyczących działania jednostek państwowych,
ewidencji określonych kategorii składników majątkowych, statystyki, rachunkowości itd.
Dokumenty wykorzystywane w zbiorczej ewidencji majątku Skarbu Państwa
– w pierwszym rzędzie bilanse i informacje o stanie mienia – nie zawierają danych
pozwalających na przedstawianie powodów zaistnienia wykazywanych stanów ilościowych
bądź zmian wartości. Analizy takie dokonywane są natomiast przez właściwe jednostki
w innych dokumentach sprawozdawczych składanych Radzie Ministrów i Sejmowi takich jak
„sprawozdania z działalności” lub „sprawozdania z wykonania budżetu”.
Odstępstwem od tej reguły jest bardziej szczegółowe objaśnienie zmian powodowanych
decyzjami i działaniami organów (zwłaszcza Ministra Skarbu Państwa) i jednostek (agencji),
dla których gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa jest głównym bądź jednym z istotnych
zakresów działalności.
W Sprawozdaniu wykorzystano informacje z urzędów, jednostek i podmiotów jakie Mi-
nisterstwo uzyskało w odpowiedzi na kierowane do nich zapytania w sprawach spółek, akcji
lub udziałów, z których prawa na mocy szczególnych przepisów wykonują Ministrowie Go-
spodarki, Finansów, Infrastruktury.
Ze standardowych sprawozdań z działalności Agencji pochodzą dane o stanie i wartości
mienia Skarbu Państwa, którym na podstawie ustaw gospodarują lub zarządzają państwowe
osoby prawne.
Bilanse łączne dysponentów części budżetu państwa na dzień 31 grudnia 2008 roku spo-
rządzone dla podległych jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw po-
mocniczych pozwoliły na przedstawienie w Sprawozdaniu m.in. zbiorczej wartości majątku
pozostającego w dyspozycji państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających oso-
bowości prawnej, którym przysługuje prawo wykonywania uprawnień majątkowych lub re-
prezentowania Skarbu Państwa w zakresie mienia powierzonego tym jednostkom dla wyko-
nywania ich zadań z zakresu administracji publicznej. Za pośrednictwem tych urzędów
otrzymano też liczne bilanse nadzorowanych państwowych osób prawnych.
Urzędy państwowe i podległe im jednostki organizacyjne dysponują znacznym mająt-
kiem Skarbu Państwa, który nie jest ujmowany w ewidencji bilansowej a uwzględnianym w
ewidencji zbiorczej. Dla zbiorczego przedstawienia tych składników majątkowych, wykorzy-
stano inne informacje urzędów:
- Krajowy Wykaz Gruntów sporządzany przez urząd Głównego Geodety Kraju,
- zestawienia Ministerstwa Środowiska ujmujące zasoby kopalin i wód leczniczych, a także
dotyczące gruntów zarządzanych przez Lasy Państwowe i Parki Narodowe,
- oszacowanie wartości odtworzenia sieci dróg krajowych przygotowane przez Generalną
Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad,
- dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi o urządzeniach melioracyjnych i kwotach
połowowych,
- dane o wartości mienia Skarbu Państwa znajdującego się za granicą z Ministerstwa Spraw
Zagranicznych, Ministerstwa Gospodarki i Polskiej Akademii Nauk,
15
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad
ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 77, poz. 864, z późn. zm.).
13
- informacje Ministerstwa Finansów o długu publicznym i innych zobowiązaniach Skarbu
Państwa.
Z dokumentacji Ministerstwa Skarbu Państwa w opracowaniu wykorzystano:
- bilanse spółek nadzorowanych przez Ministerstwo Skarbu Państwa i przedsiębiorstw pań-
stwowych, dla których organem założycielskim jest Minister Skarbu Państwa,
- posiadane inne informacje o spółkach z udziałem Skarbu Państwa,
- dane o mieniu pozostałym po likwidacji i upadłości przedsiębiorstw państwowych i spółek
z udziałem Skarbu Państwa oraz pozostałym po rozwiązanych umowach o odpłatnym ko-
rzystaniu z mienia Skarbu Państwa,
- dane o należnościach Skarbu Państwa powstałych w wyniku procesów prywatyzacyjnych,
- rejestry, sprawozdania i dane analityczne, opracowane w komórkach Ministerstwa.
1.8. Zasady wyceny składników majątku Skarbu Państwa
Majątek Skarbu Państwa wyceniany jest na zasadach określonych w Rozporządzeniu Rady
Ministrów w sprawie ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa. Zgodnie z tymi zasadami
wyceny dokonują, na podstawie przepisów odrębnych, jednostki ewidencji podmiotowej
i przedmiotowej, a jeżeli te przepisy odrębne nie nakładają obowiązku prowadzenia ewidencji
w ujęciu wartościowym, Minister Skarbu Państwa może dokonać oszacowania wartości lub usta-
lić wartość ewidencjonowanych składników mienia na potrzeby ewidencji. Ponieważ rozporzą-
dzenie nie określa metody tego oszacowania lub ustalenia w niniejszym Sprawozdaniu dla każ-
dego rodzaju składników mienia przyjmowano możliwie najwłaściwszą metodę wyceny.
Zasadniczo uznano, że do wyceny majątku Skarbu Państwa można stosować te same me-
tody i udokumentowane dane, które powszechnie wykorzystuje się do oszacowania wartości
pieniężnej podmiotów gospodarczych i ich mienia, jak również rzeczy i praw majątkowych
będących przedmiotem obrotu rynkowego. Takie oszacowanie może być przydatne w ochro-
nie interesów Skarbu Państwa w razie formułowania programów użycia majątku Skarbu Pań-
stwa do zaspokajania różnych roszczeń lub wsparcia programów państwowych.
Z drugiej strony przyjęto, że do sprawowania funkcji nie polegających na obrocie skład-
nikami majątkowymi wystarczą dane ilościowe i opisowe, ograniczone do charakterystyki
rzeczowej i cech prawnych wyodrębniających majątek należący do Skarbu Państwa.
Uwzględnienie tych kryteriów powoduje podział mienia, o którym mowa, na trzy grupy:
• dobra nie będące przedmiotem obrotu, stale pozostające własnością Skarbu Państwa, dla
których niemożliwe jest określenie nakładów poniesionych na nabycie, wytworzenie lub
odtworzenie (mienie w stanie wolnym, złoża kopalin, dobra kultury),
• dobra nie przeznaczone do obrotu, nabyte lub wytworzone za środki publiczne przez jed-
nostki państwowe w celu wypełniania ich zadań,
• mienie stanowiące obecnie lub w przyszłości przedmiot obrotu, w tym prywatyzacji.
Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa sporządzane jest zatem w ujęciu:
− rzeczowym - tylko opisowym lub rodzajowo–ilościowym, bez dokonywania wyceny – dla
dóbr w stanie naturalnym, dóbr kultury, zasobów dokumentacyjnych i archiwaliów;
− wartościowym-szacunkowym, stosowanym przede wszystkim do gruntów, uwzględniają-
cym (zagregowaną) wartość wg szacunku eksperckiego (w ten sposób ustalono wartość
gruntów leśnych) lub na podstawie przeciętnych cen rynkowych (rejestrowanych przez
Agencję Nieruchomości Rolnych lub badanych przez Główny Urząd Statystyczny);
− wartościowym-księgowym, polegającym na ustalaniu wartości składników podlegających
ewidencji księgowej na podstawie sprawozdań sporządzanych zgodnie z przepisami
o rachunkowości oraz innymi przepisami szczególnymi dotyczącymi jednostek państwo-
wych;
14
− wartościowym-rynkowym, odwołującym się do cen w rzeczywistych transakcjach dob-
rami lub prawami określonymi co do rodzaju, które zastosowano do akcji notowanych w
obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.
Wykorzystanie źródeł i zastosowanie zasad wyceny

Ewidencja Źródła danych Metoda wyceny Rodzaj dóbr
źródłowa
Ośrodek Dokumentacji Zabytków
Muzea i biblioteki; Zabytki,
Naczelna Dyrekcja Archiwów Eksponaty muzealne;
Rodzajowo- Państwowych Materiały biblioteczne
ilościowa Ministerstwo Kultury Bez wyceny Archiwalia
(niefinansowa) i Dziedzictwa Narodowego
Główny Geolog Kraju Zasoby naturalne, wody
Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi Kwoty połowowe
Grunty zasobu własności
ANR - ceny transakcyjne Szacunek na podstawie rolnej skarbu państwa
Rodzajowo- GUS – badanie cen rynkowych; przeciętnych cen transak-
ilościowa Główny Geodeta Kraju - dane cyjnych Pozostałe grunty
(z wartością ilościowe
szacunkową)
Nieruchomości lasów
PGL Lasy Państwowe Szacunek ekspercki państwowych
Ilościowo- Wg kosztów odtworzenia Drogi i obiekty drogowe
wartościowa Właściwe ministerstwa Wg poniesionych nakła- Urządzenia wodne,
(kosztowa) dów i stopnia zużycia Infrastruktura rolna
Ministerstwo Gospodarki, Mini-
sterstwo Spraw Zagranicznych, Wg wartości księgowej Mienie za granicą
Polska Akademia Nauk - bilanse poszczególnych grup
placówek rodzajowych aktywów
Dysponenci części budżetu podmiotu Mienie państwowych jed-
i urzędy wojewódzkie nostek organizacyjnych
Ilościowo- Wg operatów szacunko- Należności po likwidacji,
MSP i AMW
wartościowa wych mienie przekazane AMW
(księgowa) Akcje i udziały, majątek
Wg wartości majątku agencji, przedsiębiorstw
MSP - bilanse podmiotów
netto podmiotu oraz innych państwowych
osób prawnych
Kilkuprocentowe pakiety
Wg wartości nominalnej, akcji i udziałów Skarbu
MSP księgowej lub ceny zbycia Państwa w spółkach
niepublicznych
Ilościowo- Akcje w spółkach
wartościowa GPW, MSP - ceduła giełdowa Wg kursu giełdowego publicznych
(rynkowa)
Przyjęta metoda wyceny mienia Skarbu Państwa, wykorzystująca zróżnicowaną bazę

danych źródłowych, powoduje jednakże niewspółmierność poszczególnych wartości, a zatem
brak możliwości podania wartości mienia Skarbu Państwa jako jednej kwoty.
Warto jeszcze raz podkreślić, iż „wycena” nie oznacza tu próby ustalenia ceny, po której
składniki majątkowe zmieniłyby właściciela. Metodologia „wyceny dla ewidencji” wynika
z poszukiwania optimum między kompleksowością i wartością informacyjną z jednej strony,
a kosztami wyceny z drugiej. Ujęcie takie nie pozwala na posługiwanie się ustalonymi tu war-
tościami w prognozowaniu cen w transakcjach dotyczących konkretnych składników. Dla
takich celów niezbędne jest zastosowanie specjalistycznych metod wyceny uwzględniających
jednostkowe cechy przedmiotu transakcji i aktualne w okresie transakcji warunki rynkowe.
15
Ministerstwo Skarbu Państwa przygotowując niniejsze Sprawozdanie dążyło do stosowa-
nia tej samej co w latach poprzednich metodologii wyceny i agregacji zbiorczej. Jednak nowe
przepisy dotyczące klasyfikacji i ewidencji lub inna zawartość sprawozdań jednostek gospo-
darujących mieniem Skarbu Państwa, mogą powodować inny niż dotychczas układ i sposób
prezentacji danych szczegółowych w niektórych częściach dokumentu.
W tekście uwzględnia się również szczególnie istotne zdarzenia dotyczące mienia Skarbu
Państwa, które miały miejsce w pierwszej połowie roku 2009, w czasie przygotowywania
dokumentu.
16
2. DOBRA KULTURY I ZASOBY ARCHIWALNE
2.1. Zabytki
Zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich część lub zespół, będące dziełem
człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki
bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną
wartość historyczną, artystyczną lub naukową16.
2.1.1. Prawa Skarbu Państwa do zabytków
Własność Skarbu Państwa stanowią przedmioty będące zabytkami archeologicznymi od-
krytymi, przypadkowo znalezionymi albo pozyskanymi w wyniku badań archeologicznych.
Wojewódzki konserwator zabytków przekazuje je, w drodze decyzji, w depozyt muzeum
lub innej jednostce organizacyjnej za jej zgodą.
Na własność Skarbu Państwa w sytuacjach przewidzianych ustawą może być przejęty
zabytek należący do innego właściciela. W przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku
ruchomego wpisanego do rejestru, polegającego na możliwości jego zniszczenia,
uszkodzenia, kradzieży, zaginięcia lub nielegalnego wywiezienia za granicę, wojewódzki
konserwator zabytków może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku w formie
ustanowienia czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia – tzn. przekazania
go do muzeum, archiwum lub biblioteki. Jeżeli usunięcie zagrożenia nie jest możliwe,
zabytek ruchomy może być przejęty przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, w drodze
decyzji, na własność Skarbu Państwa, z przeznaczeniem na cele kultury, oświaty
lub turystyki, za odszkodowaniem odpowiadającym wartości rynkowej tego zabytku.
W przypadku wystąpienia zagrożenia dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru,
polegającego na możliwości jego zniszczenia lub uszkodzenia, starosta na wniosek woje-
wódzkiego konserwatora zabytków może wydać decyzję o zabezpieczeniu tego zabytku
w formie ustanowienia czasowego zajęcia do czasu usunięcia zagrożenia. Jeżeli nie jest
możliwe usunięcie ww. zagrożenia, zabytek nieruchomy może być na wniosek
wojewódzkiego konserwatora zabytków, wywłaszczony przez starostę na rzecz Skarbu
Państwa lub gminy właściwej ze względu na miejsce położenia tego zabytku, w trybie
i na zasadach przewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.
2.1.2. Organy ochrony zabytków
Organami ochrony zabytków są: minister właściwy do spraw kultury i ochrony
dziedzictwa narodowego, w imieniu którego zadania i kompetencje, w tym zakresie,
wykonuje Generalny Konserwator Zabytków; wojewoda, w imieniu którego zadania
i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje wojewódzki konserwator zabytków. Generalny
Konserwator Zabytków jest sekretarzem lub podsekretarzem stanu w urzędzie obsługującym
ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Generalny
Konserwator Zabytków sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich konserwatorów
zabytków.
2.1.3. Ewidencja zabytków
Dla zabytków znajdujących się na terenie danego województwa, wojewódzki
konserwator zabytków prowadzi rejestr zabytków. Ponadto Generalny Konserwator
Zabytków prowadzi krajową ewidencję w formie kart ewidencyjnych zabytków znajdujących
16
Art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162,
poz. 1568, z późn. zm.).
17
się w ewidencji wojewódzkiej. Do rejestru nie wpisuje się zabytków wpisanych do inwentarza
muzeum lub wchodzących w skład narodowego zasobu bibliotecznego17.
2.1.4. Zabytki w Polsce
Krajowa ewidencja zabytków nie obejmuje aktualizacji danych dotyczących spraw wła-
snościowych.
Przedstawiane poniżej zestawienie obejmuje zatem stan rejestru zabytków istniejących na
terytorium Polski.
Tab. 2.1. Zabytki w rejestrze
L.p. Województwo Zabytki Zabytki Stanowiska Razem
nieruchome ruchome archeologiczne
1 Dolnośląskie 7 890 29 220 1 492 38 602
2 Kujawsko-Pomorskie 2 801 6 584 175 9 560
3 Lubelskie 3 490 17 631 161 21 282
4 Lubuskie 3 667 4 055 536 8 258
5 Łódzkie 2 470 13 009 141 15 620
6 Małopolskie 4 808 20 670 426 25 904
7 Mazowieckie 6 156 18 129 395 24 680
8 Opolskie 2 824 6 915 1 136 10 875
9 Podkarpackie 3 606 46 272 474 50 352
10 Podlaskie 2 193 3 614 281 6 088
11 Pomorskie 2 878 4 633 563 8 074
12 Śląskie 3 590 6 255 239 10 084
13 Świętokrzyskie 1 520 10 294 209 12 023
14 Warmińsko-Mazurskie 5 542 3 990 276 9 808
15 Wielkopolskie 6 797 15 644 644 23 085
16 Zachodniopomorskie 3 136 1 925 375 5 436
Ogółem 2008 63 368 208 840 7 523 279 731
Ogółem 2007 62 878 201 940 7 390 272 208
Ogółem 2006 62 065 193 661 7 489 263 215
Ogółem 2005 61 213 190 152 7 475 258 840
Źródło: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków.
Większość zabytków ruchomych poza zbiorami muzeów jest własnością kościołów,
związków wyznaniowych i osób prywatnych. Do Skarbu Państwa należy ok. 5% tych zabyt-
ków, ok. 2100 spośród 7,5 tys. stanowisk archeologicznych i ok. 15% zabytków architektury i
budownictwa, a także większość zabytków ruchomych klasyfikowanych jako zabytki techniki
i pozostałe.
2.2. Muzealia
Muzeum jest jednostką organizacyjną nienastawioną na osiąganie zysku, której celem jest
gromadzenie i trwała ochrona dóbr naturalnego i kulturalnego dziedzictwa ludzkości o cha-
rakterze materialnym i niematerialnym, informowanie o wartościach i treściach gromadzo-
nych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz
światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzysta-
nia ze zgromadzonych zbiorów.
Muzealiami są rzeczy ruchome i nieruchomości stanowiące własność muzeum i wpisane
do inwentarza muzealiów. Muzealia stanowią dobro narodowe18.
17
Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej,
wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych
za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 124, poz. 1305).
18
Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24, z późn. zm.).
18
Muzeami państwowymi są muzea utworzone przez organy administracji rządowej.
Na koniec 2008 r. funkcjonowało 21 muzeów państwowych (w tym dwa w organizacji).
Muzea utworzone albo przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego są muzeami samo-
rządowymi.
Wszystkie dobra kultury przechowywane w muzeach są ewidencjonowane. Wpis
w karcie ewidencyjnej, księdze inwentarzowej i księdze depozytów zawiera możliwe do usta-
lenia, następujące dane identyfikacyjne zabytku: określenie autorstwa lub wytwórcy, pocho-
dzenie, wartość w dniu nabycia, czas i miejsce powstania, materiał, techniki wykonania, wy-
miary, ewentualnie jego wagę oraz określenie cech charakterystycznych. W razie braku
danych identyfikacyjnych wpisuje się w odpowiedniej rubryce księgi wyraz „nieznane”19.
Państwowe i samorządowe muzea i biblioteki publiczne objęte są jednocześnie stałym
badaniem statystycznym, które obejmuje m.in. zasoby i okazy muzealne i biblioteczne.
Tab. 2.2. Muzea państwowe i ich zbiory
Liczba muzealiów
L.p. Muzea
31 XII 2007 31 XII 2008
1 Centralne Muzeum Morskie 14 054 14 341
2 Muzeum Historii Polski 246 362
3 Muzeum Łazienki Królewskie 1 812 1 917
4 Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa 10 592 10 639
5 Muzeum Narodowe w Krakowie 671 191 684 049
6 Muzeum Narodowe Poznaniu 214 488 216 505
7 Muzeum Narodowe Warszawie 471 652 486 853
8 Muzeum Pałac w Wilanowie 8 063 8 118
9 Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha 4 731 4 787
10 Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (w organizacji) * 1 14
11 Muzeum Zamkowe w Malborku 53 762 54 242
12 Muzeum Żup Krakowskich 15 499 15633
13 Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau 95 246 95 427
14 Państwowe Muzeum na Majdanku 6 343 6 477
15 Muzeum Stutthof w Sztutowie 1 016 1 028
16 Zamek Królewski w Warszawie 16 719 16 807
17 Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki 44 039 44 613
18 Muzeum Wojska Polskiego 101 268 103 182
19 Pomorskie Muzeum Wojskowe 28 579 28 948
20 Muzeum Marynarki Wojennej 425 1 078
21 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (w organizacji)** - -
Ogółem 1 759 726 1 795 020
* Powołane z dniem 1 maja 2005 r.
** Utworzone z dniem 1 września 2008 r .
Źródło: Dane Muzeów za pośrednictwem właściwych Ministerstw
2.3. Materiały biblioteczne
Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa na-
rodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury
polskiej oraz światowej. Prawo korzystania z bibliotek ma charakter powszechny.
Materiałami bibliotecznymi są w szczególności dokumenty zawierające utrwalony wyraz
myśli ludzkiej, przeznaczone do rozpowszechniania, niezależnie od nośnika fizycznego i spo-
sobu zapisu treści, a zwłaszcza: dokumenty graficzne (piśmiennicze, kartograficzne, ikono-
graficzne i muzyczne), dźwiękowe, wizualne, audiowizualne i elektroniczne. Zbiory bibliotek
19
Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 30 sierpnia 2004 r. w sprawie zakresu, form i sposobu ewidencjono-
wania zabytków w muzeach (Dz. U. Nr 202, poz. 2073).
19
mające wyjątkową wartość i znaczenie dla dziedzictwa narodowego stanowią w całości lub
części, narodowy zasób biblioteczny, który podlega szczególnej ochronie20.
W Polsce istnieją 4 biblioteki zorganizowane przez ministrów i kierowników urzędów
centralnych jako instytucje kultury:
- Biblioteka Narodowa, która jest centralną biblioteką państwa,
- Główna Biblioteka Lekarska,
- Centralna Biblioteka Rolnicza,
- Centralna Biblioteka Wojskowa.
Tab. 2.3. Zbiory bibliotek państwowych zorganizowanych jako instytucje kultury
Główna
Biblioteka Biblioteka Centralna Centralna
Zbiory Narodowa Lekarska Biblioteka Biblioteka
Rolnicza Wojskowa
Książki 2 496 480 437 860 206 914 298 958
Księgozbiór
Czasopisma 869 200 157 952 131 008 146 315
Zbiory specjalne 3 608 208 161 304
Rękopisy 26 810 1 157 806
Mikrofilmy 369 226 44 606 42 339 1 671
W tym:
Materiały audiowizualne 114 336 595 1 507
Dokumenty elektroniczne 12 614 517 -
Liczba tytułów czasopism bieżących 6 389 621 802 446
Źródło: Dane przesłane przez Biblioteki. Dla Biblioteki Narodowej stan na 31 XII 2007 r. (sprawozdanie sta-
tystyczne sporządzane jest co dwa lata).
Trzy inne biblioteki mają status państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadają-
cych osobowości prawnej:
- Biblioteka Polskiej Akademii Nauk,
- Centralna Biblioteka Statystyczna,
- Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.
Tab. 2.4. Zbiory bibliotek zorganizowanych jako państwowe jednostki organizacyjne
Biblioteki Centralna Główna Biblioteka
Zbiory Polskiej Akademii Biblioteka i Zabezpieczenia Pracy
Nauk Statystyczna Spo-
łecznego
Książki 764 697 290 214 43 046
Księgozbiór
Czasopisma 177 765 106 575 6 079
Zbiory specjalne 285 750 4 545
Rękopisy 24 748 - -
Mikrofilmy 15 517 - -
W tym:
Materiały audiowizualne 241 1 -
Dokumenty elektroniczne 1 664 1 867 34
Liczba tytułów czasopism bieżących 733 452 222
Źródło: Biblioteki. Dla bibliotek PAN stan na 31 XII 2007 r. (sprawozdanie statystyczne sporządzane jest co
dwa lata).
Zasady ewidencji materiałów bibliotecznych w bibliotekach wchodzących w skład ogól-

nokrajowej sieci bibliotecznej określa rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Naro-
dowego21. Ewidencja materiałów polega na ujęciu wpływów i ubytków w sposób umożliwia-
jący identyfikację tych materiałów oraz na ujęciu ilościowym i wartościowym ich stanu i
zachodzących w nim zmian. Szczegółową ewidencję materiałów włączonych do zbiorów
prowadzi się w księdze inwentarzowej. W terminach ustalonych przez kierownika biblioteki,
20
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z późn. zm.).
21
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 29 października 2008 r. w sprawie sposo-
bu ewidencji materiałów bibliotecznych (Dz. U. Nr 205, poz. 1283).
20
nie rzadziej jednak niż raz w roku, sporządza się zestawienie liczby i wartości zinwentaryzo-
wanych jednostek ewidencyjnych. W ewidencji finansowo-księgowej materiałów wchodzą-
cych w skład zbiorów bibliotecznych ujmuje się ich wpływy i ubytki według rzeczywistych
kosztów nabycia, a w przypadkach materiałów otrzymanych bezpłatnie - według bieżącej
wartości szacunkowej.
2.4. Zasoby archiwalne
Z mocy prawa własnością Skarbu Państwa są liczne zasoby dokumentacji.
Według rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ewidencji majątku Skarbu Państwa
w ewidencji zbiorczej uwzględnia się jedynie zasoby archiwalne.
2.4.1. Zakres praw Skarbu Państwa
Materiałami archiwalnymi wchodzącymi do narodowego zasobu archiwalnego są wszel-
kiego rodzaju akta i dokumenty, korespondencja, dokumentacja finansowa, techniczna i staty-
styczna, mapy i plany, fotografie, filmy i mikrofilmy, nagrania dźwiękowe i wideofonowe,
dokumenty elektroniczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informa-
tyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne22 oraz inna dokumentacja,
bez względu na sposób jej wytworzenia, mająca znaczenie jako źródło informacji o wartości
historycznej o działalności Państwa Polskiego, jego poszczególnych organów i innych pań-
stwowych jednostek organizacyjnych oraz o jego stosunkach z innymi państwami, o rozwoju
życia społecznego i gospodarczego, o działalności organizacji o charakterze politycznym,
społecznym i gospodarczym, zawodowym i wyznaniowym, o organizacji i rozwoju nauki,
kultury i sztuki, a także o działalności jednostek samorządu terytorialnego i innych samorzą-
dowych jednostek organizacyjnych - powstała w przeszłości i powstająca współcześnie.
Narodowy zasób archiwalny służy nauce, kulturze, gospodarce narodowej oraz potrze-
bom obywateli. W zależności od własności materiałów archiwalnych, dzieli się na:
1) państwowy zasób archiwalny,
2) niepaństwowy zasób archiwalny23.
Państwowy zasób archiwalny stanowią wszelkie zapisy informacji o wartości historycz-
nej, które dokumentują działalność państwa, jego poszczególnych organów i państwowych
jednostek organizacyjnych, jego stosunki z innymi państwami oraz życie społeczne i gospo-
darcze, a także działalność samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organiza-
cyjnych oraz – o ile odpowiednie dokumenty znajdują się na obszarze Rzeczypospolitej Pol-
skiej – działalność obcych organów władzy i administracji oraz sił zbrojnych. Państwowy
zasób archiwalny tworzą również - jeżeli znalazły się w posiadaniu Państwa – mające wartość
historyczną zapisy informacji o działalności organizacji politycznych, społecznych, zawodo-
wych i gospodarczych oraz innych niepaństwowych organizacji i jednostek organizacyjnych,
o działalności kościołów i związków wyznaniowych, osobistości, rodzin i rodów, które wy-
warły wpływ na rozwój Państwa, życie polityczne, społeczne i gospodarcze oraz rozwój na-
uki, techniki, kultury i sztuki.
Materiały archiwalne udostępnia się bezpłatnie jednostkom organizacyjnym
i obywatelom dla potrzeb nauki, kultury, techniki oraz gospodarki.
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach państwowego zasobu archiwal-
nego jest Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Nadzór nad Naczelnym Dyrektorem
Archiwów Państwowych sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego.
22
Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.
23
Art. 2 ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity
Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673, z późn. zm.).
21
2.4.2. Ewidencja
Jednostki podległe Naczelnemu Dyrektorowi Archiwów Państwowych gromadzą spisy
przekazywanych im materiałów archiwalnych, sporządzają inwentarze zbiorów i zespołów
archiwalnych, a także inne szczegółowe pomoce ewidencyjne. Ponadto opracowują informa-
tory i przewodniki po zasobach poszczególnych archiwów państwowych.
Wybrane dane o zasobach archiwalnych jednostek podległych Naczelnemu Dyrektorowi
Archiwów Państwowych objęte są okresowo badaniami statystyki publicznej.
Tab. 2.5. Archiwalne pomoce ewidencyjne
Wyszczególnienie Liczba
kartkowe 12 119
inwentarze archiwalne
książkowe 47 028
spisy zdawczo-odbiorcze 25 501
indeksy 2 524
sumariusze 20
przewodniki 118
informatory 149
pomoce archiwalne publikowane 367
Źródło: Sprawozdanie z wykonania prac archiwalnych w 2008 roku według stanu na 31 grudnia 2008 r.
2.4.3. Materiały archiwalne

Stan zasobu archiwalnego Nabytki w roku Ubytki
Zasób Archiwów Państwowych na koniec 2008 sprawozdawczym w roku
zewidencjo- ogółem z archiwów sprawoz-
ogółem nowany zakładowych dawczym
Zespoły (zbiory) 84 302 83 263 1 673 1 147 54
Metry bieżące 283 585 278 260 18 559 5 338 451
Jednostki inwentarzowe 36 888 188 34 622 277 606 338 496 781 23 109
aktowe materiały archiwalne 20 516 089 19 968258
jednostek inwentarzowych:
W tym następujące rodzaje
dokumenty pergaminowe i pa-

pierowe 143 559 142 382
dokumentacja techniczna 699 548 661 099
kartografia 624 607 538 395
fotografia 14 631 351 13 049 093
filmy 9 531 7 988
nagrania dźwiękowe 36 967 36 432
pieczęcie 10 809 8 276
inne 215 727 210 360
2.4.4. Narastający zasób archiwalny

Liczba
Nadzorowane jednostki organizacyjne państwowe samorządowe
5 209 4 586
przybyło 41 57
w tym:
ubyło 40 11
Materiały archiwalne w metrach bieżących 356 155 68 857
- w tym materiały do przejęcia 33 259 8 091
2.4.5. Reprografia
Zbiory reprograficzne Liczba
Mikrofilmy użytkowe w metrach bieżących 11 928 360
Mikrofilmy akt spoza państwowego zasobu archiwalnego w klatkach 13 983 777
22
3. ZASOBY NATURALNE
Własność Skarbu Państwa zgodnie z ustawą24 stanowią strategiczne zasoby naturalne
kraju:
1) wody podziemne oraz wody powierzchniowe w ciekach naturalnych i w źródłach, z któ-
rych te cieki biorą początek, w kanałach, w jeziorach i zbiornikach wodnych o ciągłym
dopływie,
2) wody polskich obszarów morskich wraz z pasmem nadbrzeżnym i ich naturalnymi zaso-
bami żywymi i mineralnymi, a także zasobami naturalnymi dna i wnętrza ziemi znajdują-
cego się w granicach tych obszarów,
3) lasy państwowe,
4) złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieruchomości gruntowej,
5) zasoby przyrodnicze parków narodowych.
Zasoby te nie podlegają przekształceniom własnościowym, z zastrzeżeniem przepisów
zawartych w ustawach szczególnych.
Gospodarowanie strategicznymi zasobami naturalnymi jest prowadzone zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju w interesie dobra ogólnego. Oznacza to, że właściwe organy admi-
nistracji publicznej oraz inne podmioty sprawujące na podstawie odrębnych przepisów zarząd
nad zasobami naturalnymi mają obowiązek:
1) utrzymać, powiększać i doskonalić zasoby odnawialne,
2) użytkować złoża kopalin zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
3.1. Wody
3.1.1. Zakres praw Skarbu Państwa i wykonywanie uprawnień
Własność Skarbu Państwa stanowią wody morza terytorialnego, morskie wody we-
wnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody po-
wierzchniowe płynące oraz wody podziemne25.
Własność Państwa stanowią także grunty pokryte państwowymi wodami płynącymi.
Płynące wody stanowiące własność Skarbu Państwa i pokryte nimi grunty, z wyjątkiem
przypadków określonych w ustawie, nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu.
Uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa w stosunku do wód stojących oraz wody
w rowach, znajdujących się na terenie nieruchomości Skarbu Państwa, wykonują na podsta-
wie odrębnych przepisów podmioty reprezentujące Skarb Państwa. Minister właściwy do
spraw Skarbu Państwa, po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw gospodarki wod-
nej, wykonuje prawo zbywania gruntów pod śródlądowymi wodami powierzchniowymi sto-
jącymi, stanowiącymi własność Skarbu Państwa, ale z wyłączeniem gruntów pod jeziorami
stojącymi, które stanowią zasób nieruchomości rolnych Skarbu Państwa, które są zbywane do
końca 2011 r. przez Agencję Nieruchomości Rolnych.
Opłaty za grunty Skarbu Państwa pokryte wodami, wykorzystywane do realizacji przed-
sięwzięć gospodarczych stanowią dochód budżetu państwa, z tym że opłaty za użytkowanie
gruntów pokrytych wodami, w stosunku do których prawa wykonuje Prezes Krajowego Za-
rządu Gospodarki Wodnej, stanowią przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej.
24
Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych
kraju (Dz. U. Nr 97, poz. 1051, z późn. zm.). Według art. 5 świadczenia pozaprodukcyjne zasobów naturalnych
Skarbu Państwa na potrzeby własne ludności, szczególnie rekreację oraz niekomercyjny zbiór runa leśnego są
nieodpłatne. Według art. 6 wstęp do lasów państwowych i dostęp do cieków i zbiorników wodnych stanowiących
własność Skarbu Państwa jest wolny, a szczegółowe zasady korzystania ludności z zasobów naturalnych określa-
ją odrębne przepisy. Według art. 7 roszczenia osób fizycznych, byłych właścicieli i ich spadkobierców z tytułu
utraty własności zasobów zaspokojone zostaną w formie rekompensat wypłaconych ze środków budżetu państwa
na podstawie odrębnych przepisów.
25
Art. 10 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.).
23
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne określa warunki korzystania z wód, które
polegają na używaniu wód na potrzeby ludności oraz gospodarki. Wyróżniamy korzystanie
powszechne, zwykłe i szczególne (wykraczające poza wcześniej wymienione), które wymaga
uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. W ramach korzystania powszechnego każdemu przy-
sługuje amatorski połów ryb na zasadach określonych w przepisach odrębnych.
Organem właściwym do przeprowadzenia postępowania administracyjnego, a następnie
wydania pozwolenia wodnoprawnego, jest starosta a w przypadkach o których mówi art. 140
ust. 2 Prawa wodnego – marszałek województwa. W szczególnych przypadkach określonych
w art. 140 ust. 3 i 4 Prawa wodnego – pozwolenie wodnoprawne wydaje dyrektor regionalne-
go zarządu gospodarki wodnej.
Dyrektor RZGW oddaje w użytkowanie do rybackiego korzystania publiczne śródlądowe
wody powierzchniowe płynące w drodze oddania w użytkowanie obwodu rybackiego. Odda-
nie w użytkowanie wód obwodu rybackiego następuje za opłatą roczną.
3.1.2. Ewidencja
Zbiorem dokumentów ewidencjonujących zasoby wód śródlądowych, powierzchniowych
i podziemnych, rejestrującym dane dotyczące wód oraz urządzeń wodnych jest kataster wod-
ny. Kataster zawiera dane o sieci hydrograficznej, zasobach i zbiornikach wód podziemnych,
ilości i jakości zasobów wody, zanieczyszczeń, stanu biologicznego środowiska, obwodów
rybackich, stref i obszarów ochronnych oraz narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Prowadzenie katastru wodnego dla obszaru państwa jest obowiązkiem Prezesa Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej. Niezbędne dane przekazywane są przez organy administracji
publicznej, jednostki badawczo-rozwojowe, zakłady i właścicieli urządzeń wodnych.
3.2. Lasy
Lasami Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe26 -
państwowa jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej – które reprezentuje
Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia, prowadzi gospodarkę leśną, gospodaruje
gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi z gospodarką leśną,
a także prowadzi ewidencję majątku Skarbu Państwa oraz ustala jego wartość27. Podstawo-
wym zadaniem PGL Lasy Państwowe jest zachowanie trwałości lasów oraz ciągłość i zrów-
noważone wykorzystanie wszystkich pełnionych przez nie funkcji.
Sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomości w zarządzie Lasów Państwowych może
następować tylko w przypadkach określonych w ustawie. Jeżeli jest to uzasadnione potrze-
bami gospodarki leśnej i nie narusza interesu Skarbu Państwa, kierownik jednostki organiza-
cyjnej Lasów Państwowych za zgodą Dyrektora Generalnego, może nabywać grunty i nie-
ruchomości. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa przeznaczone w planach zagospo-
darowania do zalesienia przekazuje się decyzją starosty w zarząd Lasów Państwowych.
3.2.2. Zasoby leśne
Powierzchnia lasów i gruntów zalesionych należących do Skarbu Państwa według Kra-
jowego Wykazu Gruntów wynosi 7 623 575 ha, z czego:
- w zarządzie PGL Lasy Państwowe jest 7 226 357 ha28;
- 74 tys. ha znajduje się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa29;
26
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.). Wg art. 4 ustawy
zasada ta nie dotyczy lasów w zarządzie parków narodowych, wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej
Skarbu Państwa i będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów.
27
§ 8 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki
finansowej w Państwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe. (Dz. U. Nr 134, poz. 692).
28
Wg danych PGL Lasy Państwowe lasy w zarządzie PGL miały powierzchnię 7 264 353 ha (por. Rozdział 6.1).
29
Wg danych ANR w zasobie Własności Rolnej Skarbu państwa pozostaje ponad 40 tys. ha gruntów leśnych.
24
- 306 tys. ha jest zarządzanych lub pozostaje w gospodarowaniu innych podmiotów repre-
zentujących Skarb Państwa (w tym parków narodowych);
- 16 tys. ha użytkują użytkownicy wieczyści.
3.3. Geologiczne zasoby naturalne
Własnością Skarbu Państwa są złoża kopalin nie stanowiące części składowych nieru-
chomości gruntowej30, a zatem głównie złoża eksploatowane metodą podziemną.
Z zasady nie jest dopuszczalne przeniesienie własności takiego złoża na osobę trzecią.
Skarb Państwa może, z wyłączeniem innych osób, korzystać ze złóż kopalin oraz rozporzą-
dzać prawem do nich przez ustanowienie użytkowania górniczego. Ustanowienie użytkowa-
nia górniczego następuje w drodze umowy z właściwym organem, za wynagrodzeniem,
pod warunkiem uzyskania koncesji.
Z przepisów kodeksu cywilnego (art. 143) wynika, że złoża kopalin eksploatowane me-
todą odkrywkową należą do właściciela nieruchomości gruntowej. Tak więc własnością Skar-
bu Państwa są złoża eksploatowane odkrywkowo tylko wtedy, gdy nieruchomość gruntowa,
w obrębie której występują, również stanowi własność Skarbu Państwa. Gospodarowanie
tymi złożami może polegać na przeniesieniu praw własności lub innego prawa do gruntu i
przeznaczeniu terenu pod wydobycie w planie zagospodarowania przestrzennego za opłatą
uwzględniającą wartość złóż znajdujących się w granicach nieruchomości. Podjęcie wydoby-
cia też jest uwarunkowane uzyskaniem przez przedsiębiorcę koncesji.
Koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin podstawowych mają-
cych strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa, gospodarki naro-
dowej, lecznictwa, a także kopalin występujących w granicach obszarów morskich Rzeczypo-
spolitej Polskiej udziela minister właściwy do spraw środowiska. W przypadku pozostałych
kopalin podstawowych, a także kopalin pospolitych, od 1 stycznia 2006 koncesji udziela mar-
szałek województwa. W odniesieniu do kopalin pospolitych występujących na powierzchni
nie większej niż 2 ha i przy wydobyciu nie przekraczającym 20 tys m3 rocznie oraz bez uży-
cia materiałów wybuchowych, organem koncesyjnym jest starosta.
Przedsiębiorca wydobywający kopalinę ze złoża uiszcza opłatę eksploatacyjną za wydo-
bytą kopalinę. Wysokość opłaty jest iloczynem stawki kwotowej oraz ilości wydobytej kopa-
liny, zaś obowiązek jej ustalenia oraz wpłacenia spoczywa na przedsiębiorcy. Opłata eksplo-
atacyjna stanowi dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
oraz gminy, na terenie której prowadzona jest działalność wydobywcza.
3.3.2. Ewidencja zasobów kopalin
Przedsiębiorca wydobywający kopaliny jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji za-
sobów na podstawie dokumentacji geologicznej i projektu zagospodarowania złoża. Prowa-
dzenie ewidencji polega na ustalaniu zmian, których przyczyną jest dokładniejsze rozpozna-
nie, eksploatacja, zmiana granic lub podział złoża, albo przeklasyfikowanie zasobów.
Coroczny krajowy bilans zasobów kopalin i wód podziemnych sporządza, zgodnie z art.
49 prawa geologicznego i górniczego, Minister Środowiska. Bilans ten wykonuje Państwowy
Instytut Geologiczny w Warszawie na podstawie sprawozdań zbiorczych przedsiębiorców.
Bilans nie zawiera informacji o właścicielu złoża.
30
Art. 7 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2005 r. Nr 228, poz. 1947, z późn.
zm.). Złożem kopaliny jest takie naturalne nagromadzenie minerałów i skał oraz innych substancji stałych, ga-
zowych i ciekłych, których wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą.
25
3.3.3. Zasoby bilansowe kopalin w Polsce
Tab. 3.1. Zasoby bilansowe złóż kopalin [w mln ton; gaz ziemny w mld m3]
Ilość złóż Zasoby bilansowe Wydoby-
Kopalina
razem zagospoda- stan zagospoda- cie w r.
rowane 31.XII.2008 rowane 2008
SUROWCE ENERGETYCZNE 621 338 57 026,63 17 980,45 143,92
Gaz ziemny* 271 188 140,56 108,60 5,10
Metan pokładów węgla 51 22 99,04 25,81 0,59
Ropa naftowa* 84 68 23,42 20,58 0,74
Węgle brunatne 77 13 13 562,99 1 743,73 59,50
Węgle kamienne 138 47 43 200,62 16 081,73 77,99
SUROWCE METALICZNE 36 9 2 463,84 1 492,62 26,81
Rudy cynku i ołowiu 21 3 94,36 24,04 4,06
w tym: cynk metaliczny 4,06 0,99
ołów metaliczny 1,58 0,38
Rudy miedzi 14 6 1 818,65 1 468,58 22,75
w tym: miedź metaliczna 36,16 29,68
Rudy molibden-wolfram-miedziowe 1 - 550,83 - -
w tym: molibden metaliczny 0,29
wolfram metaliczny 0,24
miedź metaliczna 0,80
Rudy żelaza tylko zasoby pozabilansowe
SUROWCE CHEMICZNE 49 10 86 580,96 12 663,46 3,81
Baryty 5 - 5,66 - -
Fluoryt 2 - 0,54 - -
Siarka 18 5 515,50 29,62 0,78
Sole potasowo-magnezowe 5 1 669,11 72,08 -
Sól kamienna 19 4 85 390,15 12 561,76 3,03
SUROWCE INNE (SKALNE) 9 640 3 284 55 212,91 16 452,85 269,68
Bentonity i iły bentonitowe 8 1 2,72 0,50 0,00
Dolomity 12 4 353,35 155,18 3,29
Gipsy i anhydryty 15 5 260,68 128,89 1,48
Gliny ceramiczne 28 5 142,60 13,95 0,35
Gliny ogniotrwałe 17 3 55,01 5,13 0,15
Kamienie łamane i bloczne 660 278 9 202,66 4 329,73 50,88
Kreda 197 35 198,35 13,83 0,13
Kwarcyty ogniotrwałe 19 - 6,88 - -
Kwarc żyłowy 7 3 6,56 5,35 -
Magnezyty 6 1 14,75 4,55 0,06
Piaski formierskie 77 8 341,62 77,97 1,18
Piaski d/p betonów komórkowych i cegły 159 44 731,95 134,75 2,11
wapienno-piaskowej (1,8**)
Piaski podsadzkowe (1,7**) 33 8 4 484,99 767,41 10,88
Piaski i żwiry 6625 2476 15 648,66 3931,69 150,03
Surowce ilaste:
- ceramiki budowlanej (2,0**) 1228 269 4 008,48 517,60 6,53
- d/p cementu 30 3 220,18 0,04 0,13
- d/p krusz. lekkiego (2,0**) 48 2 339,36 33,92 0,32
Surowce kaolinowe 14 2 213,94 81,28 0,32
Surowce skaleniowe 11 2 137,22 10,72 0,21
Surowce szklarskie 31 8 640,64 211,53 2,21
Torf 234 93 74,30 50,30 1,07
Wapienie i margle przemysłu cementowego
i wapienniczego 181 34 18 128,01 5 978,54 38,41
* Ropa i gaz – zasoby wydobywalne. Zasoby gazu ziemnego dotyczą ilości kopaliny gazowej w stanie natu-
ralnym o zmiennych parametrach jakościowych.
** Zasoby przeliczone z mln m3 na mln ton, wg podanej gęstości przestrzennej.
Źródło: Dane Ministerstwa Środowiska.
26
3.3.4. Wody lecznicze, termalne, solanki, zwykłe wody podziemne
Do wód leczniczych zalicza się zarówno wody mineralne (zawierające w 1 dm3 wody
nie mniej niż 1000 mg rozpuszczonych składników stałych) jak i wody słabo zmineralizowa-
ne, ale zawierające składniki farmakodynamiczne (radon, fluor, siarkowodór itp.). W bilansie
zasobów kopalin i wód podziemnych ujmuje się również wody termalne.
Tab. 3.2. Zasoby eksploatacyjne wód leczniczych, termalnych i solanek
Liczba złóż lub odwier- Zasoby eksploatacyjne
Województwo tów w obrębie złoża (m3/godz.) Pobór (m3/rok)
nieeksploatowanego
Dolnośląskie 18 489.12 1 214 851.82
Kujawsko-Pomorskie 3 526.00 120 877.81
Lubelskie 1 96.00 91 581.00
Lubuskie 1 5.00 -
Łódzkie 3 332.60 360 977.00
Małopolskie 31 1 616.35 3 783 237.69
Mazowieckie 2 69.12 287 683.00
Podkarpackie 6 86.27 45 777.60
Pomorskie 3 119.70 32 143.00
Śląskie 4 11.25 6 650.20
Świętokrzyskie 5 31.82 74 914.70
Wielkopolskie 2 75.70 -
Zachodniopomorskie 8 717.72 1 362 085.00
Złoża udokumentowane 2008 83 złoża; 87 odwiertów 4 176.65 7 380 778.82
Złoża udokumentowane 2007 81 złóż; 86 odwiertów 4129,11 6723294,8
Złoża udokumentowane 2006 79 3 729,23 5 698 600,10
Złoża udokumentowane 2005 61 3 349,63 5 316 623,03
Tab. 3.3. Zestawienie ustalonych zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych

Ogółem Stan zasobów eksploatacyjnych w m3/h z utworów
L.p. Województwo w m3/h czwarto- trzecio-
rzędowych rzędwych kredowych starszych
Ogółem 1 933 956.88 1 278 976.13 199 856.63 264 378.96 190 745.16
1 Dolnośląskie 88 536.03 60 107.27 20 160.65 3 213.00 5 055.11
2 Kujawsko-Pomorskie 154 853.81 122 108.62 25 354.79 5 992.70 1 397.70
3 Lubelskie 133 607.35 21 638.40 12 435.30 98 728.35 805.30
4 Lubuskie 92 461.17 85 906.33 6 540.84 14.00 0.00
5 Łódzkie 158 487.01 62 256.00 7 010.30 59 096.41 30 124.30
6 Małopolskie 69 991.95 38 843.64 8 210.84 12 731.30 10 206.17
7 Mazowieckie 234 824.77 182 229.16 17 817.01 24 795.70 9 982.90
8 Opolskie 54 313.60 23 750.35 14 490.75 1 916.00 14 156.50
9 Podkarpackie 57 518.41 51 690.17 4 357.93 1 435.31 35.00
10 Podlaskie 75 693.50 73 600.40 2 047.10 34.00 12.00
11 Pomorskie 163 503.99 135 312.79 15 964.90 12 182.30 44.00
12 Śląskie 104 944.35 22 243.13 2 284.41 4 306.19 76 110.62
13 Świętokrzyskie 60 431.06 6 820.15 4 200.30 14 151.35 35 259.26
14 Warmińsko-Mazurskie 129 978.45 122 936.95 6 893.30 148.20 0.00
15 Wielkopolskie 182 710.96 110 934.00 44 721.61 24 145.65 2 909.70
16 Zachodniopomorskie 172 100.47 158 598.77 7 366.60 1 488.50 4 646.60
Źródło: Dane Ministerstwa Środowiska.
27
3.4. Parki Narodowe
Parki Narodowe obejmują obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrod-
niczymi, naukowymi, społecznymi, na których ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste
cechy krajobrazu. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej,
zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywró-
cenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych
siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. Obszar parku
narodowego jest udostępniany w celach naukowych, edukacyjnych, kulturowych, turystycz-
nych, rekreacyjnych i sportowych w sposób, który nie wpłynie negatywnie na przyrodę.
Nieruchomości Skarbu Państwa położone w granicach parku narodowego zostają oddane
w trwały zarząd parku. Parkowi narodowemu przysługuje prawo pierwokupu nieruchomości
położonej w jego granicach na rzecz Skarbu Państwa. Likwidacja parku narodowego może
nastąpić wyłącznie w razie bezpowrotnej utraty jego wartości przyrodniczych i kulturowych.
Poszczególne Parki powoływane są rozporządzeniami Rady Ministrów31.
Tab. 3.4. Powierzchnia i zapas drewna w parkach narodowych na koniec 2008 r.
Obszar W tym: Grunty
Parku własność Skarbu Państwa własność leśne Zapasy drewna
Lp. Park Narodowy Narodowego w zarządzie prywatna Skarbu - własność
ogółem Parku Naro- innych jed- i pozostała Pastwa Skarbu Pań-3
dowego nostek stwa w tys. m
w ha
1. Babiogórski 3 390 3 253 17 121 3 121 1 075
2. Białowieski 10 517 10 517 0 0 9 974 4 186
3. Biebrzański 59 223 32 719 1 722 24 782 13 784 2 334
4. Bieszczadzki 29 176 29 034 99 43 24 700 8 164
5. Bory Tucholskie 4 613 4 599 11 3 3936 955
6. Drawieński 11 342 11 133 179 30 9 548 2 727
7. Gorczański 7 031 6 581 5 445 6 413 2 432
8. Gór Stołowych 6 339 6 182 64 93 5 776 1 823
9. Kampinoski 38 548 32 708 432 5 409 27 547 6 432
10. Karkonoski 5 580 5 563 4 13 4 021 757
11. Magurski 19 439 19 351 76 12 18 560 4 528
12. Narwiański 7 350 1 692 415 5 243 46 0
13. Ojcowski 2 146 1 387 19 740 1 175 450
14. Pieniński 2 346 1 327 47 972 1 074 430
15. Poleski 9 764 8 417 14 1 333 4 255 746
16. Roztoczański 8 483 8 337 54 92 8 073 2 932
17. Słowiński 32 744* 20 764 571 11 409 6 181 1071
18. Świętokrzyski 7 626 7 462 33 131 7 212 2 206
19. Tatrzański 21 197 18 522 48 2 627 13 569 4 015
20. Ujście Warty 8 074 7 280 640 154 82 0
21. Wielkopolski 7 584 6 623 120 841 4 655 1 057
22. Wigierski 15 000 12 337 6 2 657 9 021 3 332
23. Woliński 10 937 10 877 59 1 4 642 1 808
Ogółem 328 449 266 365 4 635 57 151 187 365 52 403
* Podana powierzchnia Parku uwzględnia również wody przybrzeżne Morza Bałtyckiego; bez tych wód po-
wierzchnia Parku wynosi 21 573 ha.
Źródło: Ministerstwo Środowiska.
31
Art. 10 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.).
28
3.5. Żywe zasoby morza
Utrzymanie i odtwarzanie zasobów ryb w polskich obszarach morskich jest dokonywane
przez zarybianie tych obszarów zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r.
o rybołówstwie32. Zarybianie polskich obszarów morskich prowadzi minister właściwy
ds. rolnictwa. Koszty zarybiania polskich obszarów morskich ponoszone są corocznie przez
budżet państwa, z części której dysponentem jest minister właściwy ds. rolnictwa.
Ustanowienie ogólnego dopuszczalnego połowu w podziale na łowiska i rozdzielenie
możliwości połowowych jest kompetencją Rady Unii Europejskiej.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady z dnia 28 listopada 2008 r. ustalającym uprawnienia
do połowów na rok 200933, dla Polski dopuszczalny połów na Bałtyku w granicach wód tery-
torialnych Wspólnoty wynosi:
1) dorsza – 13 699 ton;
2) łososia – 19 471 sztuk;
3) śledzia – 39 315 ton;
4) szprota – 117 424 ton
5) gładzicy – 456 ton.
3.6. Zasoby częstotliwości radiowych
System gospodarowania zasobami częstotliwości jest oparty na instrumentach, których
stosowanie ma stworzyć warunki do niezakłóconego i efektywnego wykorzystania częstotli-
wości przez różnych użytkowników. Ponieważ częstotliwości radiowe są zasobem ograniczo-
nym, ich wykorzystanie podlega reglamentacji.
Poza wyjątkami określonymi w stosownych przepisach wykorzystywanie częstotliwości
wymaga posiadania rezerwacji częstotliwości i/lub pozwolenia radiowego wydawanego przez
Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
Skarb Państwa uzyskuje przychody z tytułu przyznania uprawnień do wykorzystania
częstotliwości. Podmiot, na rzecz którego wydano rezerwację częstotliwości lub pozwolenie
radiowe ponosi regularne opłaty z tego tytułu. W przypadku postępowania o wydanie rezer-
wacji częstotliwości, o ile brak dostatecznych zasobów, rozpisywany jest przetarg (lub kon-
kurs w przypadku rezerwacji częstotliwości na cele rozprowadzania programów radiofonicz-
nych lub telewizyjnych). Jednym z kryteriów oceny ofert w przetargu jest wysokość kwoty
zadeklarowanej przez uczestnika przetargu. Wyboru najistotniejszego kryterium ofert w prze-
targu dokonuje Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej spośród kryteriów,
o których mowa w art. 118 a ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy – Prawo Telekomunikacyjne, mając na
uwadze cele regulacyjne i stan konkurencji na rynku. Opłata ta również stanowi przychód
budżetu państwa.
32
Dz. U. z 2004 r. Nr 62, poz. 574, z poźn. zm.
33
Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1322/2008 z dnia 28 listopada 2008 r. ustalające uprawnienia do połowów
i związane z nimi warunki dla niektórych zasobów rybnych i grup zasobów rybnych mające zastosowanie do
Morza Bałtyckiego w 2009 r. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L.08.345.1
29
4. GRUNTY SKARBU PAŃSTWA
Grunty Skarbu Państwa zajmują 11 453 535 ha co odpowiada 36,7% terytorium kraju.
4.1. Dysponenci i użytkownicy gruntów Skarbu Państwa
Własność gruntów w Polsce
Samorządy terytorialne Osoby prawne

3,8% 3,5%
Skarb Państwa
36,7%
Osoby fizyczne
56,0%
Dysponentami gruntów reprezentującymi prawa majątkowe Skarbu Państwa

i działającymi w jego imieniu i na jego rzecz są:
- starostowie i prezydenci miast na prawach powiatu wykonujący zadania z zakresu admini-
stracji rządowej, do których należy gospodarowanie zasobem nieruchomości Skarbu
Państwa34;
- Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji gospodarujący gruntami przeznaczonymi
na potrzeby statutowe centralnych i naczelnych organów państwa oraz urzędów wojewódz-
kich35;
- Agencja Nieruchomości Rolnych w stosunku do gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa;
- Wojskowa Agencja Mieszkaniowa i Agencja Mienia Wojskowego - odpowiednio
w zakresie powierzonego im mienia;
- Lasy Państwowe działające poprzez Generalną Dyrekcję Lasów Państwowych i regionalne
dyrekcje Lasów Państwowych w zakresie gospodarowania lasami i gruntami leśnymi,
- minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, który rozstrzyga o sposobie zagospodarowa-
nia nieruchomości, które pozostały po zlikwidowanej lub sprywatyzowanej państwowej oso-
bie prawnej36.
Prawo trwałego zarządu mają w szczególności:
- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w zakresie gruntów położonych w pa-
sach drogowych dróg krajowych oraz pod urządzeniami towarzyszącymi;
- Parki Narodowe w zakresie obszarów i stref ochronnych tych Parków.
34
Zasób nieruchomości Skarbu Państwa stanowią nieruchomości, które są własnością Skarbu Państwa
z wyłączeniem gruntów w użytkowaniu wieczystym i gruntów pokrytych wodami powierzchniowymi płynącymi.
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261 poz. 2603,
z późn. zm.).
35
Od 1 stycznia 2009 r. zadanie to wykonuje Minister Skarbu Państwa.
36
Nieruchomości te przechodzą z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa, odpowiednio z dniem likwidacji
lub z dniem zakończenia prywatyzacji. Jeżeli Minister lub inny upoważniony organ nie zagospodarował takich
nieruchomości, przekazuje je protokolarnie staroście do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa. Minister
właściwy do spraw Skarbu Państwa może także wnosić nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa
jako wkład niepieniężny (aport) do spółki, jak również może wyposażyć fundację lub dokonać darowizny nieru-
chomości z zasobu Skarbu Państwa na rzecz fundacji.
30
Szczególnymi podmiotami władającymi z mocy prawa jako użytkownicy wieczyści grun-
tów Skarbu Państwa są między innymi Polskie Koleje Państwowe S.A. i Poczta Polska37.
Odrębny zasób nieruchomości Skarbu Państwa stanowią grunty pod wodami powierzch-
niowymi płynącymi, w stosunku do którego przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami
zostają wyłączone. Zgodnie z przepisem art. 14 ust. 3 oraz art. 19 ustawy z 3 czerwca 2005 r.
o zmianie ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw, w związku z art.11 ust. 1 pkt 1
– 4 dysponentami gruntów reprezentującymi prawa majątkowe Skarbu Państwa i działającymi
w jego imieniu i na jego rzecz są:
– minister właściwy do spraw gospodarki morskiej - w stosunku do gruntów pokrytych wo-
dami morza terytorialnego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdań-
skiej;
– Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - w stosunku do gruntów pokrytych po-
wierzchniowymi wodami płynącymi istotnymi dla kształtowania zasobów wodnych oraz
ochrony przeciwpowodziowej.
– dyrektor parku narodowego - w stosunku do gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami
płynącymi znajdującymi się w granicach parku, z wyłączeniem wód, które są sklasyfikowane
w klasie wyższej niż klasa I, na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śród-
lądowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 857);
– marszałek województwa, wykonujący zadanie samorządu województwa z zakresu admini-
stracji rządowej - w stosunku do gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi
istotnymi dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, służącymi polepszeniu
zdolności produkcyjnej gleby i ułatwieniu jej uprawy, oraz w stosunku do gruntów pokrytych
pozostałymi wodami.
4.2. Rozporządzanie nieruchomościami Skarbu Państwa
Nieruchomości Skarbu Państwa mogą być przedmiotem obrotu38. W szczególności mogą
być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, mogą być wnoszone jako wkłady nie-
pieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw
państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji, a także jako wkład własny podmiotu
publicznego w celu realizowania zadań w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Państwowe osoby prawne oraz państwowe jednostki organizacyjne, z dniem ich utworze-
nia, są wyposażane w nieruchomości niezbędne do ich działalności odpowiednio przez
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, organ założycielski lub przez organ nadzoru-
jący. Wyposażenie polega na przeniesieniu na rzecz państwowej osoby prawnej własności
nieruchomości albo oddaniu jej nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste lub na
oddaniu państwowej jednostce organizacyjnej nieruchomości w trwały zarząd.
W przypadku zbywania nieruchomości Skarbu Państwa osobom fizycznym i prawnym
pierwszeństwo w ich nabyciu przysługuje osobie, która:
1) ma roszczenie o nabycie nieruchomości,
2) jest poprzednim właścicielem pozbawionym prawa własności tej nieruchomości przed
dniem 5 grudnia 1990 r. albo jego spadkobiercą,
3) jest najemcą lokalu mieszkalnego, a najem został nawiązany na czas nieoznaczony.
37
Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o zmianie ustawy o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsię-
biorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” oraz o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. Nr 80, poz. 720).
38
Podstawowe zasady gospodarowania nieruchomościami państwowymi reguluje Ustawa z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261 poz. 2603, z późn. zm.). Przepisy dotyczące
nieruchomości o szczególnym charakterze lub szczególnych form gospodarowania zawarte są w licznych aktach
prawnych.
31
Sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości grunto-
wej następuje w drodze przetargu39. W niektórych przypadkach, określonych w ustawie, zby-
cie nieruchomości może nastąpić w drodze bezprzetargowej. Zbycia dokonuje starosta (pre-
zydent miasta na prawach powiatu) wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej za
zgodą wojewody. Sprzedaż, a w określonych przypadkach także nieodpłatne przekazanie,
należy do form gospodarowania nieruchomościami przez ANR, AMW, WAM. Zbycie nieru-
chomości nie może nastąpić, jeśli toczy się postępowanie administracyjne dotyczące prawi-
dłowości nabycia nieruchomości przez Skarb Państwa.
Nieruchomość Skarbu Państwa może być oddana osobie fizycznej lub prawnej
w użytkowanie wieczyste. Użytkownik ma obowiązek jej wykorzystywania w sposób okre-
ślony w umowie. Niewykonanie tego obowiązku może prowadzić do rozwiązania umowy.
W myśl kodeksu cywilnego oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje na okres
99 lat, ale w przypadkach wyjątkowych dopuszczalne jest oddane terenu na okres krótszy,
co najmniej jednak na lat czterdzieści. Nieruchomość gruntowa oddana w użytkowanie wie-
czyste może być sprzedana wyłącznie użytkownikowi wieczystemu.
Użytkowanie wieczyste ustanawia się za wynagrodzeniem, które stanowi pierwsza opłata
i opłata roczna. Stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego wyno-
si od 15% do 25% ceny nieruchomości. Wysokość opłaty rocznej dla nieruchomości wyko-
rzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej wynosi 3% ceny.
Osoby fizyczne będące w dniu 12 października 2005 r. użytkownikami wieczystymi nie-
ruchomości zabudowanych na cele mieszkaniowe lub garażami albo przeznaczonych pod tego
rodzaju zabudowę oraz nieruchomości rolnych mogą wystąpić z żądaniem przekształcenia
prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości w prawo własności. Decyzję o nabyciu
prawa własności - w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa,
w tym również nieruchomości, w stosunku do których prawo własności Skarbu Państwa wy-
konują inne państwowe osoby prawne - wydaje starosta40.
Nieruchomość Skarbu Państwa może być także przedmiotem darowizny na cele publicz-
ne. Darowizny nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa dokonuje starosta, wy-
konujący zadanie z zakresu administracji rządowej, za zgodą wojewody. W umowie darowi-
zny określa się cel, na który nieruchomość jest darowana. W przypadku niewykorzystania
nieruchomości na ten cel, darowizna może być odwołana. W drodze darowizny przekazuje się
m. in.: gminie nieruchomości stanowiące zasób nieruchomości Skarbu Państwa przeznaczone
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo mieszkaniowe
oraz na realizację związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury.
Państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej władają nieru-
chomościami sprawując trwały zarząd. Nabywają one nieruchomości na własność lub użyt-
kowanie wieczyste Skarbu Państwa.
Prawo korzystania z nieruchomości oddanej w trwały zarząd, ogranicza się do:
1) korzystania w celu prowadzenia działalności należącej do zakresu jej działania;
39
Na poczet ceny sprzedaży nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa albo ceny sprzedaży prawa
użytkowania wieczystego przysługującego Skarbowi Państwa można zaliczyć wartości nieruchomości pozosta-
wionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w związku z wojną rozpoczętą w roku 1939.
40
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieru-
chomości (Dz. U. Nr 175, poz. 1459, z późn. zm). Od 1 stycznia 2008 r. z żądaniem przekształcenia prawa użyt-
kowania wieczystego w prawo własności nieruchomości mogą wystąpić również osoby fizyczne będące użytkow-
nikami wieczystymi nieruchomości, niezależnie od jej przeznaczenia, jeżeli użytkowanie wieczyste uzyskały:
w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie in-
nych tytułów, przed dniem 5 grudnia 1990 r., albo na podstawie dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m. st. Warszawy; a także ich następcy. Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego
w prawo własności nieruchomości można występować do dnia 31 grudnia 2012 r.
32
2) zabudowy, odbudowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy lub remontu obiektu budow-
lanego na nieruchomości, za zgodą organu nadzorującego;
3) oddania nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo użyczenie na czas nie dłuż-
szy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd, z równoczesnym zawiadomieniem
właściwego organu i organu nadzorującego, jeżeli umowa jest zawierana na okres do 3 lat,
albo za zgodą tych organów, jeżeli umowa jest zawierana na czas oznaczony dłuższy niż 3
lata lub czas nieoznaczony, jednak na okres nie dłuższy niż czas, na który został ustano-
wiony trwały zarząd; zgoda jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej
na czas oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nie-
ruchomość.
Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, w stosunku do których trwały za-
rząd wygasł na skutek likwidacji jednostki organizacyjnej, organ nadzorujący przekazuje pro-
tokolarnie do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa lub, na podstawie odrębnych przepisów,
WAM albo AMW.
Nieruchomości Skarbu Państwa mogą być oddawane w najem lub dzierżawę, użycza-
ne, osobom fizycznym lub prawnym i mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczo-
wymi.
4.3. Ewidencja nieruchomości, gruntów i budynków
W obowiązującym stanie prawnym starostowie (i prezydenci miast) zobowiązani są do
prowadzenia ewidencji nieruchomości stanowiących zasób nieruchomości Skarbu Państwa
oraz ewidencji gruntów i budynków.
Ewidencja nieruchomości Skarbu Państwa obejmuje w szczególności41:
1) oznaczenie nieruchomości według księgi wieczystej oraz katastru nieruchomości;
2) powierzchnie nieruchomości;
3) wskazanie dokumentu potwierdzającego posiadanie przez Skarb Państwa praw do nieru-
chomości, w przypadku braku księgi wieczystej;
4) przeznaczenie nieruchomości w planie miejscowym, a w przypadku braku planu
- w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy;
5) wskazanie daty ostatniej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
nieruchomości Skarbu Państwa oddanych w użytkowanie wieczyste lub daty ostatniej
aktualizacji opłaty rocznej z tytułu trwałego zarządu nieruchomości Skarbu Państwa;
6) informacje o zgłoszonych roszczeniach do nieruchomości;
7) informacje o toczących się postępowaniach administracyjnych i sądowych.
Zakres danych drugiej ewidencji - ewidencji gruntów i budynków – prowadzonej także

przez starostów na podstawie Prawa geodezyjnego i kartograficznego42 reguluje rozporządze-
nie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa43.
41
Sposób ewidencjonowania nieruchomości Skarbu Państwa określiła Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmi
anie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 173, poz. 1218).
Najwyższa Izba Kontroli ustaliła, że starostowie w wielu przypadkach nie posiadali pełnej wiedzy o wielkości
i stanie zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, w tym o liczbie i powierzchni nieruchomości o nieuregulowanym
stanie prawnym, a ewidencja gruntów i budynków prowadzona w starostwach nie odzwierciedla stanu faktycz-
nego i była niezgodna z dokumentacją źródłową. (Wyniki kontroli Nr P/08/001 Aktualizacja stanu faktycznego
i prawnego nieruchomości przez organy gospodarujące mieniem stanowiącym zasób nieruchomości Skarbu
Państwa, gminny zasób nieruchomości i mienie gminne).
42
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2005 r. Nr 240 poz. 2027
z późn. zm.).
43
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji
gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). Od 2007r. określenie sposobu zakładania i prowadzenia ewidencji
gruntów i budynków oraz szczegółowego zakresu informacji objętych tą ewidencją, sposobu i terminów sporzą-
dzania powiatowych, wojewódzkich i krajowych zestawień zbiorczych danych objętych tą ewidencją oraz zakresu
33
Działka ewidencyjna jest tu traktowana jako jednostka powierzchniowa podziału kraju.
Danymi o niej są m.in.: położenie, granice, powierzchnia, rodzaje użytków gruntowych oraz
ich klas gleboznawczych, oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zo-
stały założone. Danymi ewidencyjnymi dotyczącymi budynków i lokali są m.in.: informacje
dotyczące funkcji podstawowej, wartości, roku zakończenia budowy, pola powierzchni zabu-
dowy, powierzchni użytkowej.
W rejestrze gruntów i kartotece budynków uwzględnia się informacje dotyczące wartości
katastralnej działki, budynku lub lokalu tylko wówczas jeżeli wartość tych nieruchomości jest
znana44. Starosta prowadzi rejestr cen nieruchomości określonych w aktach notarialnych oraz
wartości nieruchomości określonych przez rzeczoznawców majątkowych w operatach sza-
cunkowych. Okresowych badań rynku nieruchomości dokonuje Minister właściwy do spraw
budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Statystyczne badanie transakcji
kupna sprzedaży nieruchomości i ich cen prowadzi Główny Urząd Statystyczny.
W gminach, powiatach i urzędach marszałkowskich sporządzane są gminne, powiatowe
i wojewódzkie wykazy gruntów według stanu na 1 stycznia każdego roku.
Wykaz gruntów jest spisem danych o ogólnej powierzchni i wartości gruntów położo-
nych w granicach jednostki ewidencyjnej, zestawionych według ich przynależności do po-
szczególnych grup i podgrup rejestrowych z jednoczesnym podziałem na użytki gruntowe. Na
podstawie wykazów danych ewidencyjnych opracowanych przez starostów45 sporządza się
powiatowe, wojewódzkie i krajowe zestawienie danych ewidencyjnych. Krajowe zestawienia
zbiorcze sporządza Główny Geodeta Kraju. Wykaz budynków jest spisem danych o liczbie i
wartości budynków, położonych w granicach jednostki ewidencyjnej, zestawionych według
przynależności budynków do poszczególnych grup i podgrup rejestrowych z podziałem na
rodzaje budynków oraz wyróżnieniem budynków, które stanowią części składowe gruntów,
oraz budynków, które stanowią odrębne od gruntu nieruchomości. Wykaz lokali jest spisem
danych o liczbie i wartości lokali, stanowiących odrębne nieruchomości, znajdujących się w
granicach jednostki ewidencyjnej, zestawionych według przynależności lokali do poszczegól-
nych grup i podgrup rejestrowych.
Zbiorcze zestawienia danych ewidencyjnych o budynkach i lokalach, sporządzone zosta-
nie po raz pierwszy na dzień 1 stycznia 2011 r. i dlatego w Sprawozdaniu nie było możliwo-
ści ukazania danych ilościowych ani wartościowych o budynkach i budowlach Skarbu Pań-
stwa w gospodarowaniu starostów i prezydentów miast na prawach powiatu.
Grunty Skarbu Państwa w ewidencji gruntów i budynków klasyfikuje się wg osób, orga-
nów i jednostek organizacyjnych, posiadających prawa do nieruchomości oraz przeznaczenia.
W podziale gruntów Skarbu Państwa na grupy rejestrowe wyodrębnia się:
grupę 1 - grunty Skarbu Państwa, z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie
wieczyste. Według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 2008 r. tworzyły ją grunty:
informacji objętych rejestrem cen i wartości nieruchomości, przy zapewnieniu informacji o gruntach, budyn-
kach, lokalach, ich właścicielach oraz o innych osobach fizycznych lub prawnych, władających tymi gruntami,
budynkami i lokalami, ma określić minister właściwy do spraw administracji publicznej, w porozumieniu z mini-
strem właściwym do spraw rozwoju wsi.
NIK wskazuje na potrzebę doprowadzenia w drodze uregulowań prawnych do zsynchronizowania zakresu da-
nych ujmowanych w ewidencji nieruchomości, prowadzonej na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomo-
ściami oraz w ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie ustawy Prawo geodezyjne i kartogra-
ficzne oraz rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy.
44
Termin rozpoczęcia powszechnej taksacji nieruchomości określi ustawa (Art. 163 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.).
45
Według ustaleń NIK z 2006 r. (Informacja o wynikach kontroli gospodarowania przez starostów nieruchomo-
ściami stanowiącymi własność Skarbu Państwa) niektórzy starostowie wykazywali dane niezgodne ze stanem
rzeczywistym w powiatowych zbiorczych zestawieniach danych objętych ewidencją gruntów i budynków, a więc
także Główny Geodeta Kraju sporządzał nierzetelne krajowe zbiorcze zestawienia ww. danych.
34
- Agencji Nieruchomości Rolnych,
- Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe,
- innych państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej,
- zasobu nieruchomości Skarbu Państwa
- Agencji Mienia Wojskowego,
- Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,
- pozostałe;
grupę 2 - grunty Skarbu Państwa przekazane w użytkowania wieczyste.
Zgodnie z ustawą z dnia 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa

własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr
191, poz. 1365 z późn. zm.) prawo własności Skarbu Państwa w odniesieniu do wszystkich
jego nieruchomości ma być ujawnione w księgach wieczystych przed końcem 2009 r.46
Pomimo świadomości wad systemów ewidencji gruntów i nieruchomości, który co naj-

mniej utrudnia lub uniemożliwia w pełni dokładne ustalenie wielkości, oraz stanu faktyczne-
go i prawnego zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, przygotowując niniejsze Sprawozdanie
dla przedstawienia zagadnień generalnych Ministerstwo Skarbu Państwa skorzystało z danych
zebranych w starostwach i opracowanych jako Krajowy Wykaz Gruntów przez urząd Głów-
nego Geodety Kraju. W prezentacji problematyki gruntów Lasów Państwowych i Agencji
Nieruchomości Rolnych posłużono się danymi przedstawianymi przez te podmioty.
4.4. Grunty Skarbu Państwa
Na grunty Skarbu Państwa składają się przede wszystkim lasy – 67% ogólnej powierzch-
ni gruntów Skarbu Państwa i grunty rolne – 21%. Tylko niewiele ponad 1% stanowią cenne
grunty wykorzystywane lub przeznaczone pod zabudowę. Udział Państwa w ogólnym areale
gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w Polsce wynosi 21%. Udział ten dość szybko
spada (na koniec roku 2004 – 27%). W użytkowanie wieczyste przekazano lub oddano w
trwały zarząd jednostkom państwowym 80% tych terenów. Wysoki jest udział Skarbu Pań-
stwa w puli terenów komunikacyjnych (40%), zwłaszcza kolejowych (94%), a także pokry-
tych wodami (94%).
Większa część gruntów Skarbu Państwa znajduje się w zachodnich i północnych rejonach
kraju, co wynika z warunków przyrodniczych (większego udziału lasów i wód) i historyczno
– politycznych (zagospodarowanie ziemi rolniczej przez państwowe gospodarstwa rolne, a po
ich likwidacji przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agencję Nieruchomości
Rolnych). Znacząco niższy jest udział gruntów Skarbu Państwa w rolniczych rejonach Polski
centralnej, południowej i wschodniej.
46
W ocenie NIK dotrzymanie terminu określonego w ustawie jest poważnie zagrożone. W wielu przypadkach
brakuje dokumentów potwierdzających prawo własności Skarbu Państwa, a wtedy niezbędne jest opracowanie
dokumentów geodezyjno-kartograficznych i wystąpienie o stwierdzenia nabycia nieruchomości na drodze sądo-
wej.
35
Tab. 4.1. Grunty Skarbu Państwa wg grup rejestrowych i użytków
Pole po- Razem użytki Razem grunty Tereny ko- Razem użytki
Pole po-
Wyszczególnienie gruntów wcho- Rodzaj jed- wierzchni Razem użyt- leśne i grunty zabudowane ekologiczne,
dzących w skład grupy lub pod- nostki tery- ogólnej ki rolne zadrzewione i zurbanizowane munikacyj-
ne tereny różne, Wody wierzchni
torialnej nieużytki ogólnej na
grupy rejestrowej 1.01.2008
Stan na 1.01.2009r. w hektarach
Miasto 73 499 60 725 2 555 469 332 1 824 7 593 78 059
Grunty wchodzące w skład Zasobu
Własności Rolnej Skarbu Państwa Wieś 2 130 613 1 874 574 71 909 3 420 6 013 62 617 112 081 2 245 132
Ogółem 2 204 112 1 935 299 74 464 3 890 6 345 64 440 119 674 2 323 190
Miasto 324 384 7 097 311 443 826 663 3 716 640 323 485
Grunty Państwowego Gospodar-
stwa Leśnego Wieś 7 235 609 157 214 6 914 913 3 541 5 978 143 354 10 608 7 229 532
Ogółem 7 559 993 164 310 7 226 357 4 367 6 642 147 070 11 248 7 553 017
Grunty w trwałym zarządzie pań- Miasto 84 191 5 047 9 189 5 595 12 040 8 258 44 062 80 838
stwowych jednostek organizacyj- Wieś 561 641 52 454 158 223 3 463 64 953 45 846 236 703 518 598
nych bez PGL Ogółem 645 832 57 501 167 412 9 059 76 992 54 103 280 765 599 437
Miasto 49 356 9 616 11 514 4 460 13 218 5 073 5 474 55 219
Grunty wchodzące w skład zasobu
nieruchomości Skarbu Państwa Wieś 217 322 56 123 38 411 2 822 50 316 11 092 58 559 213 529
Ogółem 266 678 65 739 49 924 7 283 63 534 16 165 64 033 268 747
Grunty Skarbu Państwa przekaza- Miasto 3 907 165 124 687 777 2 153 1 3 362
ne do zagospodarowania Agencji Wieś 14 520 1 500 8 631 359 141 3 876 13 14 375
Mienia Wojskowego Ogółem 18 427 1 665 8 755 1 046 918 6 029 14 17 737
Grunty Skarbu Państwa przekaza- Miasto 1 132 156 50 786 28 109 2 1 176
ne do zagospodarowania Wojsko- Wieś 1 452 137 353 137 219 586 20 1 490
wej Agencji Mieszkaniowej Ogółem 2 584 293 403 923 247 695 22 2 666
Miasto 86 615 11 436 15 733 5 590 25 959 6 738 21 158 87 012
Pozostałe grunty SP Wieś 364 169 78 785 64 577 2 303 103 485 23 736 91 284 386 137
Ogółem 450 784 90 221 80 310 7 893 129 444 30 473 112 442 473 149
Miasto 129 645 13 002 6 291 75 118 23 560 9 000 2 674 129 279
Grunty Skarbu Państwa przekaza-
ne w użytkowanie wieczyste Wieś 175 481 70 548 9 659 21 110 48 375 17 395 8 394 175 175
Ogółem 305 126 83 550 15 950 96 228 71 935 26 395 11 068 304 453
Miasto 752 728 107 244 356 900 93 533 76 577 36 870 81 604 x
Grunty Skarbu Państwa 1.01.2009 Wieś 10 700 807 2 291 334 7 266 676 37 156 279 480 308 500 517 662 x
Ogółem 11 453 535 2 398 578 7 623 575 130 688 356 057 345 371 599 266 x
Skarb Państwa w % ogółu gruntów 36,7% 12,6% 80,3% 21,3% 40,1% 53,1% 93,8% x
Miasto 758 429 110 110 351 750 94 899 78 305 42 002 81 362 x
Grunty Skarbu Państwa 1.01.2008 Wieś 10 783 967 2 380 489 7 247 738 37 010 290 912 312 018 515 801 x
Ogółem 11 542 396 2 490 599 7 599 489 131 909 369 217 354 020 597 163 x
Źródło: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej - Krajowy Wykaz Gruntów.
36
4.5. Zmiany w stanie gruntów Skarbu Państwa w roku 2008
Dane Głównego Geodety Kraju wskazują na spowolnienie w roku 2008 tempa zbywania
gruntów Skarbu Państwa. Na zmniejszanie się powierzchni gruntów Skarbu Państwa decydu-
jący wpływ niezmiennie ma zbywanie gruntów rolnych przez Agencję Nieruchomości Rol-
nych. Zmniejsza się obszar państwowych gruntów zabudowanych. Nadal trwa przekazywanie
samorządom gruntów pod drogami. Powiększył się obszar terenów leśnych i zadrzewionych.
Tab. 4.2. Grunty Skarbu Państwa, zmiany w strukturze użytków w roku 2008
Zmiany Użytki Użytki leśne Grunty zabu- Tereny Użytki ekolo-

dowane i komuni- giczne, tereny Wody
Rodzaj i grunty za- zurbanizo-
jednostki ogółem rolne drzewione wane kacyjne różne, ki
nieużyt-
terytorialnej
w ha
Miasto -5 701 -2 866 5 150 -1 366 -1 728 -5 132 242
Wieś -83 160 -89 155 18 938 146 -11 432 -3 518 1 861
Razem w roku
2008 -88 861 -92 021 24 086 -1 221 -13 160 -8 649 2 103
Razem w roku
2007 -128 972 -116 780 34 604 -647 -10 516 -36 790 1 158
Zmiany ogółem
w 2006 -139 976 -116 169 -21 069 -3 650 -16 338 15 098 2 152
Zmiany ogółem
w 2005 -145 195 -133 815 30 439 -21 283 -21 634 -429 1 527
Źródło: Obliczenia MSP na podstawie Krajowego Wykazu Gruntów.
W roku 2008 trwała tendencja ograniczania państwowego władania gruntami na rzecz

własności osób fizycznych i prawnych. Widoczne jest również stopniowe zastępowanie prawa
użytkowania wieczystego gruntów państwowych prawem własności.
Tab. 4.3. Własność gruntów w Polsce, zmiany w roku 2008
Powierzchnia w ha
Grupa rejestrowa
31 XII 2008 31 XII 2007 zmiana
Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa* 2 204 112 2 323 190 -119 078
Grunty Państwowego Gospodarstwa Leśnego* 7 559 993 7 553 017 6 976
Grunty w trwałym zarządzie państwowych jednostek organi-
zacyjnych bez PGL 645 832 599 437 46 395
Zasób nieruchomości Skarbu Państwa 266 678 268 747 -2 069
Grunty Agencji Mienia Wojskowego 18 427 17 737 690
Grunty Wojskowej Agencji Mieszkaniowej 2 584 2 666 -82
Grunty pozostałe 450 784 473 149 -22 365
Grunty Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym 305 126 304 453 673
Grunty Skarbu Państwa 11 453 536 11 542 396 -88 860
Grunty państwowych osób prawnych 57 979 57 358 621
Grunty samorządów terytorialnych oddane w użytkowanie
wieczyste 86 873 88 309 -1 436
Inne grunty samorządów terytorialnych 1 113 250 1 101 743 11 507
Grunty osób fizycznych 17 482 791 17 418 755 64 036
Grunty spółdzielni 214 293 218 633 -4 340
Grunty kościołów i związków wyznaniowych 135 612 135 349 263
Grunty wspólnot gruntowych 122 223 121 836 387
Grunty spółek i innych osób prawnych 576 936 558 908 18 028
Tylko grunty zaliczone do grup rejestrowych (powierzchnia ewidencyjna), bez uwzględnienia powierzchni
wyrównawczej.
* Dane ANR zob. tab. 4.4; dane PGL Lasy Państwowe zob. tab. 6.1.
Źródło: Obliczenia MSP na podstawie Krajowego Wykazu Gruntów.
37
4.6. Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
Na koniec 2008 r. w Zasobie pozostawały nieruchomości o powierzchni 2 367 401 ha47.
Wykazywana w tabelach poniżej powierzchnia obejmuje pozostające jeszcze w ewidencji
zasobu 144 tys. ha gruntów pod wodami płynącymi, dla których prawa użytkowania rybac-
kiego przeszły do regionalnych zarządów gospodarki wodnej, a także grunty uczelni publicz-
nych, które wcześniej były w ich użytkowaniu wieczystym, a od 2006 r. stanowią ich wła-
sność (nie dotyczy gruntów pod wodami płynącymi). W miarę protokolarnego przekazywania
tych nieruchomości uprawnionym dysponentom będą one zmniejszały powierzchnię gruntów
Zasobu.
Tab. 4.4. Zagospodarowanie gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
L.p. Grunty Powierzchnia w ha Powierzchnia w ha
31 XII 2008 31 XII 2007
1 W dzierżawie 1 784 017 1 838 679
2 W administrowaniu 2 287 2 448
3 W zarządzie i użytkowaniu wieczystym 87 891 89 254
4 Inne zagospodarowanie* 18 876 32 532
5 Do rozdysponowania 330 282 345 579
6 Grunty obce w zasobie 144 048 166 192
Ogółem 2 367 401 2 475 684
* W dożywotnim użytkowaniu, użyczone, itp.
Źródło: Raporty z działalności Agencji Nieruchomości Rolnych na Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Tab. 4.5.Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wg województw

Powierzchnia w ha
Województwo
2008 2007
Dolnośląskie 287 904 294 666
Kujawsko-Pomorskie 137 349 141 478
Lubelskie 72 998 78 323
Lubuskie 189 621 199 005
Łódzkie 33 039 34 862
Małopolskie 19 068 20 027
Mazowieckie 51 232 53 546
Opolskie 111 213 115 820
Podkarpackie 50 128 53 883
Podlaskie 53 592 61 788
Pomorskie 196 544 202 436
Śląskie 50 815 54 639
Świętokrzyskie 22 834 24 021
Warmińsko-Mazurskie 347 696 377 810
Wielkopolskie 297 148 300 757
Zachodniopomorskie 446 220 462 623
Ogółem ANR 2 367 401 2 475 684
Źródło: Raport z działalności Agencji Nieruchomości Rolnych.
4.7. Grunty Skarbu Państwa w miastach

W granicach administracyjnych polskich miast wyraźnie ponad 50% stanowią grunty
rolne i lasy. Dotyczy to tak samo miast dużych (wojewódzkich) jak i mniejszych. Sprawia to,
47
Bardziej szczegółowe dane o gruntach ANR i gospodarowaniu nimi zawiera „Raport z działalności Agencji
Nieruchomości Rolnych na Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa w 2008 r.”
38
że ponad połową państwowych gruntów „miejskich” zarządzają lub gospodarują terenowe
agendy PGL Lasy Państwowe lub Agencji Nieruchomości Rolnych.
Udział Skarbu Państwa w strukturze własnościowej gruntów na terenie miast maleje.
Tab. 4.6. Własność gruntów w miastach
Grunty za- Tereny Grunty Razem Udział
Użytki budowane komuni- pod wo- Inne w ogólnej
Właściciel rolne Lasy i zurbani- kacyjne dami grunty w grunty pow.
miastach miast
zowane
w ha
Skarb Państwa 2008 107 244 356 900 93 533 76 577 81 604 36 870 752 728 35,2%
Samorządy
terytorialne 132 287 38 712 129 462 78 559 4 649 16 694 400 363 18,7%
Inne osoby prawne
i osoby fizyczne 697 464 86 561 179 022 7 529 1 623 13 891 986 091 46,1%
Razem 936 995 482 173 402 018 162 664 87 877 67 455 2 139 183 100,0%
Skarb Państwa 2007 110 110 351 750 94 899 78 305 42 002 81 362 758 429 35,5%
Razem 2007 942 160 476 442 395 135 161 686 72 882 87 129 2 135 433 100%
Skarb Państwa 2006 114 425 354 103 96 039 79 012 44 444 81 306 769 329 36,0%
Razem 2006 949 140 477 888 387 856 160 011 76 477 87 203 2 138 575 100%
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Krajowego Wykazu Gruntów.
Z tabeli 4.7 wynika, że udział gruntów Skarbu Państwa w poszczególnych miastach
jest wysoki jeżeli granicami miasta objęte zostały duże akweny (Szczecin) lub tereny leśne
(Katowice, Bydgoszcz) jako stanowiące własność państwa. Niższy udział gruntów Skarbu
Państwa charakterystyczny jest dla miast Polski centralnej i południowo–wschodniej,
nie leżących nad dużymi rzekami (Rzeszów, Lublin, Łódź) i obszarowo mniejszych. W takich
miastach względnie dużą część gruntów Skarbu Państwa zajmują tereny zabudowy mieszka-
niowej i przemysłowej. Znaczącą część gruntów państwowych w dużych miastach stanowią
tereny kolejowe.
Tab. 4.7. Grunty Skarbu Państwa w miastach wojewódzkich
Udział Grunty
Grunty Użytki Lasy zabudowane Tereny Grunty pod Inne
Miasto gruntów SP razem rolne i komuni- wodami grunty
SP zurbanizowane kacyjne
Wrocław 34% 9 932 2 967 1 387 1 792 1 118 822 1 846
Bydgoszcz 48% 8 535 265 4 958 1 348 575 675 714
Lublin 29% 4 263 77 1 340 1 064 1 213 387 182
Gorzów Wlkp. 27% 2 299 1 050 358 454 257 125 55
Łódź 16% 4 779 681 399 2 037 1 500 112 50
Kraków 24% 7 985 1 515 510 3 091 1 897 494 478
Warszawa 32% 16 689 1 494 4 208 4 718 4 290 1 472 507
Opole 30% 2 850 340 872 549 476 309 304
Rzeszów 16% 1 596 283 173 489 394 174 83
Białystok 27% 2 794 71 1 470 695 460 39 59
Gdańsk 39% 10 163 1 398 3 589 1 592 1 580 1 183 821
Katowice 62% 10 238 269 6 680 1 923 1 064 53 249
Kielce 33% 3 635 140 1 814 814 725 49 93
Olsztyn 26% 2 314 266 441 585 226 753 43
Poznań 26% 6 858 1 323 1 169 1 450 1 689 311 916
Szczecin 47% 14 251 831 2 609 1 843 828 7 104 1 036
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej
i Kartograficznej.
39
Tab. 4.8. Tereny zurbanizowane, własność Skarbu Państwa w największych miastach
Grunty zurbanizowane Skarbu Państwa Tereny
Miasto mieszka- przemy- inne zabu- niezabu- rekreacyjno - ogółem kolejowe Skar-
niowe słowe dowane dowane wypoczynkowe bu Państwa
Warszawa 486 1 738 1919 144 431 4 718 1 258
Kraków 235 669 673 171 289 2 037 620
Łódź 206 2 113 608 43 121 3 091 680
Wrocław 121 865 555 80 171 1 792 682
Poznań 113 788 388 72 89 1 450 562
Gdańsk 76 986 319 124 87 1 592 372
Szczecin 72 1 284 355 98 34 1 843 520
Bydgoszcz 55 769 382 87 55 1 348 279
Katowice 321 1 167 317 39 79 1 923 545
Lublin 42 415 389 117 101 1 064 335
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Karto-
graficznej. Stan na 1 I 2009 r.
Tab. 4.9. Dysponenci gruntów zabudowanych i zurbanizowanych Skarbu Państwa w miastach

Powierzchnia W tym
Dysponent Udział w ha Warszawa Kraków Łódź
Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa 0,5% 469 19 2 1
Państwowe Gospodarstwo Leśne 0,9% 826 1 0 0
Państwowe jednostki organizacyjne (trwały
zarząd) 6,0% 5 595 632 186 112
Starostowie i prezydenci miast (zasób nieru-
chomości Skarbu Państwa) 4,8% 4 460 338 169 89
Agencja Mienia Wojskowego 0,7% 687 30 5 0
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa 0,8% 786 88 15 149
Pozostali 6,0% 5 590 875 110 593
Użytkownicy wieczyści 80,3% 75 118 2 735 2 604 1 093
Razem 100% 93 533 4 718 3 091 2 037
Grunty Skarbu Państwa ogółem 2007 100% 94 899 4 749 3 115 2 264
Ponad 80% zabudowanych gruntów miejskich Skarbu Państwa przekazano w użytkowa-

nie wieczyste lub służy wykonywaniu zadań jednostek państwowych, co ogranicza możliwo-
ści innego zadysponowania.
4.8. Nieruchomości Skarbu Państwa w gospodarowaniu starostów i prezydentów miast
Zasób nieruchomości Skarbu Państwa według Krajowego Wykazu Gruntów stanowiły
działki o łącznej powierzchni 267 tys. ha, z czego 49 tys. ha w miastach, w tym 4,5 tys. ha
przypadało na miejskie grunty zabudowane i przeznaczone pod zabudowę.
Gospodarując zasobem nieruchomości Skarbu Państwa starostowie i prezydenci miast
na prawach powiatu w szczególności:
1) ewidencjonują nieruchomości;
2) zapewniają wycenę tych nieruchomości;
3) sporządzają plany wykorzystania zasobu;
4) zabezpieczają nieruchomości przed uszkodzeniem lub zniszczeniem;
5) wykonują czynności związane z naliczaniem należności za nieruchomości udostępnia-
ne z zasobu oraz prowadzą windykację tych należności;
40
6) współpracują z innymi organami, które na mocy odrębnych przepisów gospodarują
nieruchomościami Skarbu Państwa, a także z właściwymi jednostkami samorządu terytorial-
nego;
7) zbywają i nabywają, za zgodą wojewody, nieruchomości wchodzące w skład zasobu48;
8) wydzierżawiają, wynajmują i użyczają nieruchomości wchodzące w skład zasobu,
przy czym umowa zawierana na czas dłuższy niż 3 lata wymaga zgody wojewody;
9) podejmują czynności w postępowaniu sądowym, w szczególności w sprawach doty-
czących własności lub innych praw rzeczowych na nieruchomości, o zapłatę należności za
korzystanie z nieruchomości, o roszczenia ze stosunku najmu, dzierżawy lub użyczenia,
o stwierdzenie nabycia spadku, o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasie-
dzenie;
9) składają wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości Skarbu Państwa
oraz o wpis w księdze wieczystej.
4.9. Nieruchomości w gospodarowaniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Według stanu prawnego na 31 grudnia 2008 r. gospodarka nieruchomościami stanowią-
cymi własność Skarbu Państwa, na potrzeby statutowe Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu,
Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Trybu-
nału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu
Administracyjnego i innych sądów administracyjnych, Najwyższej Izby Kontroli, Krajowej
Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowego Biura Wyborczego, Instytutu Pamięci Narodowej -
Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy,
a także ministerstw, urzędów centralnych i urzędów wojewódzkich, a także Generalnej Dy-
rekcji Dróg Krajowych i Autostrad, z wyłączeniem rejonów należała do ministra właściwego
do spraw administracji publicznej 49.
Tab. 4.10. Nieruchomości Skarbu Państwa oddane w trwały zarząd urzędom państwowym
Liczba Pow. gruntu w trwałym
Lp. Nazwa urzędu (instytucji) nieruchomości zarządzie (m2)
2007 2008 2007 2008
1. Kancelaria Sejmu RP 5 6 71 306 72 788
2. Kancelaria Senatu RP 1 1 315 315
3. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 14 14 1 636 401 1 636 401
4. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów 7 7 1 284 388 1 284 388
5. Trybunał Konstytucyjny 1 1 5 729 5 729
6. Rzecznik Praw Obywatelskich 1 1 1 125 1 125
7. Sąd Najwyższy 1 1 6 249 6 249
8. Naczelny Sąd Administracyjny 2 2 1 849 1 849
48
Zdaniem NIK konieczne jest wzmożenie kontroli i nadzoru wojewodów nad zadaniami zleconymi starostom
w zakresie zarządzania nieruchomościami Skarbu Państwa.
49
Art. 60 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603,
z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008.
W wyniku uchwalenia ustawy z dnia 15 października 2008 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami
(Dz. U. Nr 220. poz. 1412) zadania ministra właściwego do spraw administracji publicznej od dnia 1 stycznia
2009 r. wykonuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa.
Minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w ramach gospodarowania nieruchomościami na potrzeby jedno-
stek administracji rządowej: prowadzi ewidencję, planuje nabywanie albo przejmowanie nieruchomości od sta-
rosty oraz sprzedaży albo przekazywania do starosty nieruchomości zbędnych; zapewnia wycenę nieruchomości;
dokonuje czynności faktycznych i prawnych związanych z utrzymaniem nieruchomości nieoddanych w trwały
zarząd; nieruchomości, jeżeli stały się zbędne, - sprzedaje, a także wydzierżawia, wynajmuje, użycza albo prze-
kazuje do starosty; nabywa nieruchomości na własność lub w użytkowanie wieczyste; podejmuje czynności w
postępowaniach sądowych i administracyjnych; składa wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości
Skarbu Państwa oraz o wpis w księdze wieczystej; ustanawia ograniczone prawa rzeczowe; ustanawia nieod-
płatnie trwały zarząd .
41
2007 2008 2007 2008
9. Wojewódzkie Sądy Administracyjne 26 27 45 165 47 087
10. Najwyższa Izba Kontroli 11 11 109 215 109 215
11. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji 1 1 5 840 5 840
12. Krajowe Biuro Wyborcze 4 4 1 266 1 266
13. Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania 17 21 77 370 98 776
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
14. Państwowa Inspekcja Pracy 14 15 18 483 20 238
15. Ministerstwo Edukacji Narodowej 4 3 20 123 10 044
16. Ministerstwo Finansów 7 8 151 103 151 853
17. Ministerstwo Gospodarki 3 3 20 820 20 820
18. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego 6 6 1 125 988 1 125 988
19. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 1 1 3 666 3 666
20. Ministerstwo Obrony Narodowej 9 12 125 751 155 305
21. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 3 4 3 742 11 420
22. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 2 2 17 601 17 601
23. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 1 1 7 993 7 993
24. Ministerstwo Skarbu Państwa 2 2 7 060 7 060
25. Ministerstwo Sprawiedliwości 4 4 69 005 69 005
26. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 12 12 1 412 934 1 412 934
27. Ministerstwo Spraw Zagranicznych 5 5 11 250 11 250
28. Ministerstwo Środowiska 1 1 8 998 8 998
29. Ministerstwo Infrastruktury 3 3 11 248 11 248
30. Ministerstwo Zdrowia 5 5 18 976 18 976
31. Główny Urząd Geodezji i Kartografii 2 2 26 121 26 121
32. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 1 1 2 831 2 831
33. Główny Urząd Miar 1 1 8 311 8 311
34. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego - 1 - 1 666
35. Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów 1 1 1 350 1 350
Rolno-Spożywczych
36. Główny Inspektorat Sanitarny 1 1 3 002 3 002
37. Główny Urząd Statystyczny 2 2 77 673 77 673
38. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej 1 1 9 813 9 813
39. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 14 17 15 102 19 259
40. Urząd do Spraw Cudzoziemców 6 6 113 425 113 325
41. Komisja Nadzoru Finansowego 1 2 5 369 6 191
42. Komenda Główna Policji 13 14 174 489 276 473
43. Komenda Główna Straży Granicznej 7 7 128 108 128 108
44. Agencja Wywiadu 7 8 1 002 453 1 010 830
45. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego 47 51 459 523 503 176
46. Centralne Biuro Antykorupcyjne 2 4 5 127 6 382
47. Służba Kontrwywiadu Wojskowego - 2 - 27 978
48. Wyższy Urząd Górniczy 1 1 1 622 1 622
49. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad 20 22 44 363 66 703
z wyłączeniem rejonów
Razem instytucje centralne 300 328 8 359 641 8 626 241
1. Dolnośląski Urząd Wojewódzki 11 11 42 154 42 154
2. Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki 7 7 16 375 16 375
42
2007 2008 2007 2008
3. Lubelski Urząd Wojewódzki 10 10 73 755 72 802
4. Lubuski Urząd Wojewódzki 4 4 18 087 18 087
5. Łódzki Urząd Wojewódzki 14 13 26 549 24 618
6. Małopolski Urząd Wojewódzki 14 16 229 244 249 218
7. Mazowiecki Urząd Wojewódzki 10 10 39 487 39 487
8. Opolski Urząd Wojewódzki 8 7 48 951 48 339
9. Podkarpacki Urząd Wojewódzki 11 12 40 147 40 743
10. Podlaski Urząd Wojewódzki 8 8 35 095 35 095
11. Pomorski Urząd Wojewódzki 6 5 24 067 23 563
12. Śląski Urząd Wojewódzki 6 6 40 191 40 191
13. Świętokrzyski Urząd Wojewódzki 2 2 43 953 43 953
14. Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki 7 7 26 581 26 581
15. Wielkopolski Urząd Wojewódzki 14 14 52 939 56 318
16. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki 4 4 35 947 35 947
Razem urzędy wojewódzkie 136 136 793 522 813 471
Nieruchomości w gospodarowaniu Ministra Spraw We-
wnętrznych i Administracji 436 464 9 153 163 9 439 712
Pozycja „powierzchnia” odnosi się do sumy powierzchni działek gruntu (lub udziałów w działkach) przeka-
zanych w trwały zarząd na potrzeby statutowe i gruntów pod innymi obiektami.
Źródło: Dane własne MSP.
4.10. Grunty pod autostrady

Nabywanie nieruchomości pod autostrady odbywa się w różnych trybach. Dla autostrad,
dla których wydano decyzję o ustaleniu lokalizacji przed dniem 16 grudnia 2006 r., nieru-
chomości nabywane są na rzecz Skarbu Państwa przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajo-
wych i Autostrad w drodze umowy od właścicieli lub użytkowników wieczystych lub w dro-
dze postępowania wywłaszczeniowego przeprowadzanego przez wojewodów, zaś
nieruchomości stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone na
pasy drogowe stały się własnością Skarbu Państwa z mocy prawa z dniem, w którym decyzje
o ustaleniu lokalizacji autostrady stały się ostateczne. Dla autostrad, dla których wydano de-
cyzję o ustaleniu lokalizacji w okresie od dnia 16 grudnia 2006 r. do dnia 10 września 2008 r.
lub decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej wydanej po dniu 10 września
2008 r., nieruchomości przeznaczone pod autostradę stają się własnością Skarbu Państwa
z mocy prawa z dniem, w którym ww. decyzje stają się ostateczne.
Tab. 4.11. Grunty pod autostrady według sposobu nabycia
Ilość w ha Wartość na
L.p. Sposób nabycia 31 XII 31 XII 31 XII 31 XII 2008
2008 2007 2006 w mln zł*
Grunty przekazane przez kierowników urzędów rejo-
1 nowych, starostów lub wojewodów 4 754 4 639 4 123 571
Grunty przekazane przez Agencję Nieruchomości Rol-
2 nych 1 631 1 584 1 523 188
3 Grunty przekazane przez Lasy Państwowe 2 358 2 317 2 201 219
4 Grunty nabyte poprzez zakupy lub wywłaszczenia 10 700 10 077 7 993 2 127
Ogółem 19 443 18 617 15 840 3 104
* Wartość określona według umów lub decyzji o odszkodowaniu, a dla gruntów pozyskanych nieodpłatnie
w sposób przybliżony, z wykorzystaniem danych o wartości gruntów porównywalnych.
Źródło: GDDKiA
43
Dla przyjętego docelowego układu autostrad50 niezbędne jest 24 663 ha gruntów.
Pozyskiwanie gruntów pod autostrady skupia się na odcinkach, na których budowa zosta-
ła rozpoczęta lub będzie rozpoczęta w najbliższych latach. W przypadku budowy i eksploata-
cji autostrad w systemie koncesyjnym, nieruchomości przeznaczone pod autostradę udostęp-
niane są spółkom, które uzyskują koncesje na ich budowę i eksploatację. Warunki
udostępnienia nieruchomości określane są w umowach koncesyjnych.
Tab. 4.12. Grunty pod autostrady
Pas autostrady Powierzchnia Grunty nabyte
gruntów do 31 XII 2008
Odcinek potrzebnych pod
Ozna- Zapotrzebo-
wanie
wartość
budowę odcinka powierzch- w mln
czenie ogółem w ha w ha nia w ha zł*
Gdańsk -Gorzyczki –granica pań-
A-1 7 723 stwa 7 723 6 482 1 113
granica państwa - Stryków – War-
A-2 7 800 szawa; obwodnica Mińska Maz. 5 914 5 148 606
A-4 7 900 Zgorzelec – Krzyżowa - Przeworsk 6 810 6 628 997
A-6 144 granica państwa - Szczecin 144 144 34
A- 8 440 autostradowa obwodnica Wrocławia 440 433 283
A-18 656 Olszyna-Krzyżowa 656 608 71
Ogółem 24 663 21 687 19 443 3 104
* Zob. uwaga do tabeli 4.11. Źródło: GDDKiA.
4.11. Szacunkowa wartość gruntów Skarbu Państwa

Tab. 4.13. Szacunkowa wartość gruntów Skarbu Państwa
Typ użytku Powierzchnia Wartość w mln zł
w ha
Użytki leśne 7 623 575 94 456
Wody 599 266 0
Użytki rolne na wsi 2 291 334 28 733
Tereny komunikacyjne na wsi 279 480 1 800
Tereny zabudowane i zurbanizowane na wsi 37 156 8 955
Tereny różne, nieużytki na wsi 308 500 1 589
Grunty w miastach (bez lasów i wód) 314 224 140 490
w tym: użytki rolne 107 244 33 246
tereny mieszkaniowe, przemysłowe, inne tereny zabudowane,
zurbanizowane tereny niezabudowane i rekreacyjne 93 533 73 161
tereny komunikacyjne 76 577 23 006
tereny różne i nieużytki 36 870 11 077
Ogółem 11 453 535 276 023
Źródło: Obliczenia na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego „Informacja o transakcjach w za-
kresie nieruchomości gruntowych dokonanych w Polsce w II półroczu 2008 r.”
Dla gruntów rolnych poza granicami miast za wartość jednostkową przyjęto średnie ceny transakcyjne ANR.
Dla lasów wartość jednostkowa - na podstawie szacunków PGL-LP dla lasów państwowych.
Dla terenów komunikacyjnych, różnych i nieużytków w miastach przyjęto średnią uwzględniającą ceny (war-
tości jednostkowe) i strukturę użytków gruntowych na terenie miast. Dla terenów komunikacyjnych poza grani-
cami miast przyjęto 50% średniej ceny gruntów na wsi, a dla nieużytków i terenów różnych przyjęto 40% śred-
niej ceny gruntów na wsi.
50
Według załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad
i dróg ekspresowych (Dz. U. Nr 128, poz. 1334).Przedmiotowy załącznik został znowelizowany rozporządzeniem
z dnia 13 lutego 2007r. (Dz.U. Nr 35 poz. 220 )
44
5. OBIEKTY INFRASTRUKTURY
W Sprawozdaniu przedstawiono trzy grupy budowli, urządzeń i obiektów infrastruktury
stanowiących własność Skarbu Państwa:
− drogi,
− melioracje i obiekty ochrony przed powodzią,
− infrastruktura zapewniająca dostęp do portów.
Inne elementy składające się na infrastrukturę kraju (rurociągi, sieci energetyczne
i telekomunikacyjne, linie kolejowe, lotniska, porty) są z reguły własnością podmiotów go-
spodarczych i wykazuje się je wartościowo w ewidencji księgowej podmiotu.
5.1. Drogi
5.1.1. Źródła praw Skarbu Państwa i wykonywanie uprawnień
Drogi, ze względu na rodzaj pełnionych funkcji w sieci drogowej, dzielą się na następu-
jące kategorie:
− krajowe,
− wojewódzkie,
− powiatowe,
− gminne51.
Zgodnie z ustawą drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa, natomiast drogi wo-
jewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne stanowią własność właściwego samorządu.
Wykaz dróg krajowych ustalony jest w rozporządzeniu Rady Ministrów52. Do dróg kra-
jowych zalicza się drogi międzynarodowe, których jest obecnie około 5 500 km
(w trzynastu odcinkach), oraz połączenia między największymi ośrodkami gospodarczymi
kraju i głównymi przejściami granicznymi.
Centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach dróg krajowych
jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, który zarządza drogami krajowymi.
Drogi krajowe – z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych - w granicach miast na prawach
powiatu zarządzane są przez prezydentów miast.
Zarządcami pozostałych dróg publicznych są:
− dróg wojewódzkich - zarządy województw,
− dróg powiatowych - zarządy powiatów,
− dróg gminnych - wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast,
W miastach na prawach powiatu wszystkimi drogami publicznymi z wyjątkiem autostrad
i dróg ekspresowych zarządzają prezydenci miast.
5.1.2 Ewidencja sieci dróg krajowych
Obowiązki w zakresie gromadzenia danych dotyczących dróg publicznych regulują prze-
pisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury53. Dane o sieci dróg publicznych dla celów staty-
stycznych składane są przez zarządców dróg, koncesjonariuszy autostrad i spółek budujących
lub eksploatujących autostrady. Organem odpowiedzialnym za gromadzenie i sporządzanie
informacji o sieci dróg jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad.
51
Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji
publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 668, z późn. zm.).
52
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych
i wojewódzkich (Dz. U. Nr 160, poz. 1071).
53
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie trybu sporządzania informacji
oraz gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych, tunelach oraz promach (Dz. U. Nr 67 poz.
583).
45
Tab. 5.1. Sieć dróg krajowych
Klasa dróg Długość Długość Długość Długość
w km 2008 w km 2007 w km 2006 w km 2005
Autostrady – A 765 663 663 551
Drogi ekspresowe – S 452 330 292 253
Drogi główne ruchu przyspieszonego – GP 11 725 11 383 11 301 11 279
Drogi główne – G 5 578 6 170 6 183 6 203
Długość dróg krajowych ogółem 18 520 18 546 18 439 18 286
w granicach administracyjnych miast 4 289 4 312 4 217 4 272
poza granicami administracyjnymi miast 14 231 14 234 14 222 14 014
W liczbie kilometrów autostrad uwzględniono również autostrady koncesyjne.
Źródło: Ministerstwo Infrastruktury.
Tab. 5.2. Obiekty mostowe na sieci dróg krajowych
Liczba Suma dłu- Suma po- Liczba
Konstrukcja obiektów w 2008 gości w m wierzchni
2 w 2007
wm
Mosty, wiadukty, estakady i kładki dla pieszych 5 039 266 405 3 386 655 4 924
- stalowe 723 69 950 871 681 679
- z betonu zbrojonego (żelbetowe) 2 825 94 529 1 151 590 2 810
- z betonu sprężonego (strunobetonowe, kablobetonowe) 1 406 100 734 1 347 992 1 340
- betonowe, kamienne, ceglane 85 1 192 15 392 95
Przejścia podziemne 185 9 031 71 808 183
Tunele 65 3 574 69 072 63
Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.
5.1.3. Wycena wartości sieci dróg krajowych

Według danych przekazanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad
wartość odtworzeniowa sieci dróg krajowych wynosi 166 418 mln zł. Wartość odtworzenio-
wą majątku trwałego sieci dróg krajowych oszacowano – metodą reprezentantów - uwzględ-
niając stan ilościowy oraz koszty jednostkowe obiektów.
Tab. 5.3. Wartość odtworzeniowa dróg krajowych (według rodzaju drogi)
Wartość w mln zł
Klasa drogi
2008 2007 2005
Autostrady – A 16 363 13 208 7 049
Drogi ekspresowe – S 6 374 4 368 3 074
Drogi główne ruchu przyspieszonego - GP 90 693 85 861 68 643
Drogi główne – G 29 317 28 692 24 069
Ogółem 142 747 132 129 120 846*
*Do roku 2005 osobno wyodrębniano pobocza, chodniki, urządzenia bezpieczeństwa ruchu. Ich ówczesna
wartość wynosiła 18 011 mln zł.
Tab. 5.4. Wartość odtworzeniowa obiektów mostowych na sieci dróg krajowych

Wartość w mln zł
Konstrukcja obiektów
2008 2007 2005
Mosty, wiadukty, estakady i kładki dla pieszych 23 002 21 925 18 049
- stalowe 6 485 5 686 4 358
- z betonu zbrojonego (żelbetowe) 6 910 6 964 6 080
- z betonu sprężonego (strunobetonowe, kablobetonowe) 9 530 9 171 7 505
- betonowe, kamienne, ceglane 77 104 106
Przejścia podziemne 341 344 361
Tunele 328 237 122
Ogółem 23 671 22 506 18 531
Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.
46
5.2. Majątek Skarbu Państwa związany z gospodarką wodną i gospodarka morską
Dział administracji gospodarka wodna obejmuje m.in. sprawy utrzymania śródlądowych
wód powierzchniowych stanowiących własność Skarbu Państwa wraz z infrastrukturą tech-
niczną związaną z tymi wodami, obejmującą budowle oraz urządzenia wodne, budowę, mo-
dernizację, utrzymanie śródlądowych dróg wodnych oraz urządzeń zabezpieczających przed
powodzią54. Działem tym kieruje minister właściwy do spraw gospodarki wodnej.
Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej co dwa lata składa Sejmowi informację
o gospodarowaniu wodami.
Podstawą gospodarowania nieruchomościami będącymi własnością Skarbu Państwa jest
ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Z wyjątkiem nieruchomości
będących w trwałym zarządzie ustanowionym na podstawie art. 43 tej ustawy gospodarowa-
nie mieniem będącym własnością Skarbu Państwa wykonują właściwi miejscowo starostowie.
Potwierdzenie zasad gospodarowania mieniem (innym niż wody i grunty pod wodami) zwią-
zanym z gospodarką wodną, stanowiącym własność Skarbu Państwa stanowi przepis art. 14
ust. 4 ustawy Prawo wodne. Gospodarowanie tym mieniem wykonują: właściwy miejscowo
starosta, realizujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub odpowiednio organy oraz
jednostki, o których mowa w art. 11 ust. 1 (zgodnie z art. 43 u.g.n. do wykonywania obo-
wiązków statutowych tych jednostek), lub jednostki, którym to mienie zostało powierzone.
Zadania w zakresie gospodarki wodnej (utrzymanie wód i urządzeń wodnych - utrzymanie
dna i brzegów cieków naturalnych, sztucznych zbiorników wodnych zlokalizowanych na tych
ciekach oraz dna jezior przepływowych, zarządzanie budowlami i urządzeniami hydrotech-
nicznymi i regulacyjnymi niezbędnymi do realizacji zadań statutowych jednostek określonych
przepisami Prawa wodnego wykonują na tej podstawie:
- minister właściwy do spraw gospodarki morskiej - w stosunku do wód morza terytorial-
nego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki Gdańskiej;
- Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - w stosunku do wód istotnych dla
kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej;
- dyrektor parku narodowego - w stosunku do wód znajdujących się w granicach parku, z
wyłączeniem wód, które są sklasyfikowane w klasie wyższej niż klasa I, na podstawie
ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej55;
- marszałek województwa, jako zadanie z zakresu administracji rządowej wykonywane
przez samorząd województwa - w stosunku do wód istotnych dla regulacji stosunków
wodnych na potrzeby rolnictwa, służącym polepszeniu zdolności produkcyjnej gleby i
ułatwieniu jej uprawy, oraz w stosunku do wód niewymienionych wyżej.
W stosunku do pozostałego mienia związanego z gospodarką wodną, które nie posiada
wskazanego administratora, organem właściwym w gospodarowaniu tym mieniem jest starosta.
5.3. Melioracje wodne podstawowe i obiekty przeciwpowodziowe
Według ustawy Prawo wodne urządzeniami melioracji wodnych są urządzenia służące
do regulacji stosunków wodnych i polepszenia zdolności produkcyjnej gleby.
Urządzenia melioracji wodnych podstawowych i drogi dojazdowe oraz urządzenia melio-
racji wodnych szczegółowych na gruntach stanowiących własność Państwa są wykonywane
(mogą być współfinansowane z publicznych środków wspólnotowych) i utrzymywane na
koszt Państwa i stanowią własność Skarbu Państwa 56. Urządzenia melioracji wodnych szcze-
gółowych mogą być wykonywane na koszt Skarbu Państwa, ale są utrzymywane na koszt ich
właścicieli.
54
Art. 11 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r., Nr 65, poz. 437,
z późn. zm.).
55
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 857, z późn. zm.).
56
Art. 72 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.).
47
5.3.1. Ewidencja
Ewidencję57 melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych pro-
wadzą marszałkowie województw. Ewidencja obejmuje:
1) śródlądowe wody powierzchniowe lub ich części stanowiące własność publiczną,
istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa,
2) urządzenia melioracji wodnych,
3) zmeliorowane grunty.
Wartość melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych nie jest
ujmowana w księgach jednostek. W zbiorczym sprawozdaniu statystycznym Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi podaje się powierzchnię gruntów zmeliorowanych i nawadnianych,
długość rowów i cieków oraz wartość wykonanych prac. Dla melioracji podstawowych wy-
kazuje się długość rzek, kanałów i wałów przeciwpowodziowych; ilość stacji pomp i ich wy-
dajność, zbiorniki wodne z ich powierzchnią i pojemnością oraz wartość wykonanych prac w
rozbiciu na rzeki, kanały, wały przeciwpowodziowe i stacje pomp.
5.3.2 Stan ilościowy i utrzymanie urządzeń melioracyjnych
Tab. 5.5. Stan ilościowy i utrzymanie urządzeń melioracyjnych podstawowych
Stan ilościowy melioracji wodnych podstawowych
Wyszczególnienie J.m. Ogółem wg W tym objętych
ewidencji utrzymaniem
Cieki naturalne ogółem 64 656 21 480
W tym - uregulowane 40 399 17 085
km
Kanały ogółem 9 455 4 693
Wały przeciwpowodziowe 8 509 6 312
Obszar chroniony wałami przeciwpowodziowymi ha 1 092 749 1 046 548
Stacje pomp odwadniających szt. 585 558
Zbiorniki wodne administrowane liczba szt. 205
przez Wojewódzkie Zarządy Me- powierzchnia ha 17 433 15 375
lioracji i Urządzeń Wodnych pojemność użytkowa tys. m3 269 703 x
Urządzenia wymagające odbudowy lub modernizacji
Rodzaje powierzchni i urządzeń J.m. Urządzenia wymagające odbudowy
lub modernizacji
Powierzchnia użytków rolnych, na których urządzenia
ha 1 419 812
wymagają odbudowy lub modernizacji
na ciekach naturalnych 15 476
kanały km 2 739
Urządzenia melioracji wały 3 331
podstawowych zbiorniki szt. 22
zbiorniki tys. m3 38 732
stacje pomp szt. 176
Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
5.3.3. Wartość melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych
Tab. 5.6. Wartość melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych
Stan na 31 XII 2008 Stan na 31 XII 2007
L.p Rodzaj urządzeń stan wartość szacunkowa stan wartość szacunkowa
ilościowy w mln zł ilościowy w mln zł
1 Obwałowania 8 509 km 2 926 8 481 km 2 774
2 Cieki naturalne i kanały 74 111 km 8 196 74 125 km 7 851
270 mln m3 250 mln m3
3 Zbiorniki retencyjne 1 126 1 000
(205 szt.) (201 szt.)
4 Stacje pomp 585 szt. 710 584 szt 680
Ogółem 12 958 12 305
57
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu prowadzenia
ewidencji wód, urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów (Dz. U. 2005 r. Nr 7, poz. 55).
48
Szacując wartość urządzeń przyjęto:
dla obwałowań wymagających pilnej modernizacji (3 313 km) - 40% wartości wałów nowych, a dla pozosta-
łych 80% wartości wałów nowych;
dla koryt rzek, potoków i kanałów uregulowanych (49 854km) – 60% wartości początkowej robót, a dla cie-
ków nieuregulowanych - 0;
dla zbiorników retencyjnych - wartość retencjonowanej wody = 4,17 zł/m3 pojemności zbiornika;
dla stacji pomp – 70% sumy wartości początkowej obiektów.
Źródło: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Podstawą dla ustalenia rozmiarów i wartości wykonanych prac są dla urządzeń melioracji
podstawowych, utrzymywanych przez Państwo, dane z ewidencji poniesionych wydatków
i zobowiązań z tytułu wykonanych prac.
5.4. Wodne budowle inżynierskie utrzymywane przez Urzędy Morskie
Własność akwenów portowych wraz z infrastrukturą zapewniającą dostęp do portów
lub przystani morskich przysługuje Skarbowi Państwa i jest wyłączona z obrotu.
Budowa, modernizacja i utrzymanie infrastruktury są finansowane ze środków budżetu
państwa58.Budowa i utrzymywanie obiektów infrastruktury zapewniającej dostęp do portów i
przystani morskich należy do zadań administracji morskiej.59.
Do zadań administracji morskiej finansowanych ze środków budżetu państwa należy tak-
że budowa, utrzymanie i ochrona umocnień brzegowych, wydm i zalesień ochronnych.
W przypadku braku podmiotu zarządzającego portem lub przystanią morską akweny por-
towe znajdujące się w granicach portu lub przystani oraz ogólnodostępne obiekty, urządzenia
i instalacje stanowiące majątek Skarbu Państwa związane z funkcjonowaniem portu lub przy-
stani morskiej są zarządzane i utrzymywane przez Urzędy Morskie.
5.4.1. Zarządzanie i ewidencja
Urzędy Morskie w Gdyni, Słupsku i Szczecinie zarządzają morskimi budowlami hydro-
technicznymi nie będącymi własnością morskich portów handlowych, samorządów lub in-
nych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.
Ewidencja obiektów prowadzona jest w formie zapisów w księgach majątkowych urzę-
dów i podległych im jednostek, a ich wartość z uwzględnieniem umorzenia wykazywana jest
w bilansach jako składnik wartości środków trwałych.
5.4.2. Wartość budowli
Zbiorcze wartości z jakimi poszczególne obiekty zostały wprowadzone do ksiąg inwenta-
rzowych mogą znacznie odbiegać od kosztów zastąpienia liczonych na podstawie aktualnych
przepisów i cen. Liczne obiekty – w tym największe morskie budowle wodne, jak rynny torów
wodnych nie posiadają wartości inwentarzowej. Zostały one przejęte po 1945 r. i były potem roz-
budowywane przy wykorzystaniu środków pozainwestycyjnych, przez co ich wartość w ogóle nie
figuruje w księgach inwentarzowych.
Tab. 5.7. Wartość morskich budowli hydrotechnicznych
Wartość 31 XII 2007 w tys. zł Wartość 31 XII 2008 w tys. zł
Organ zarządzający
brutto netto brutto netto
Urząd Morski w Szczecinie 172 619 b.d. 178 054 b.d
Urząd Morski w Gdyni 191 340 67 032 230 729 102 921
Urząd Morski w Słupsku 94 500 b.d. 106 751 b.d
Razem 458 459 67 032 515 534 102 921
Źródło: Urzędy Morskie.
58
Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2002 Nr 110, poz. 967, z późn. zm.).
59
Art. 42 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji mor-
skiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.).
49
6. MIENIE SKARBU PAŃSTWA WYDZIELONE W MAJĄTKI
ODRĘBNE
Rozdział niniejszy obejmuje zagadnienia dotyczące majątku, który został oddany w za-
rząd Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu – Lasy Państwowe, a także powierzony agen-
cjom powołanym do gospodarowania rzeczowymi składnikami majątku Skarbu Państwa,
w szczególności nieruchomościami (Agencja Nieruchomości Rolnych, Agencja Mienia
Wojskowego, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa) i rezerwami państwowymi (Agencja
Rezerw Materiałowych). O państwowych osobach prawnych wykonujących inne zadania o
charakterze publicznym z użyciem przekazanego im na własność mienia państwowego i środ-
ków publicznych innego rodzaju (głównie pieniężnych) jest mowa w rozdziale 1060.
6.1. Lasy państwowe
Lasami Skarbu Państwa zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe61
państwowa jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej. Podstawowe zada-
nie PGL Lasy Państwowe polega na zachowaniu trwałości lasów oraz ciągłości i zrównowa-
żonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów. PGL Lasy Państwowe prowadzi gospodarkę
leśną, gospodaruje gruntami i innymi nieruchomościami oraz ruchomościami związanymi
z gospodarką leśną. Lasy Państwowe prowadzą działalność na zasadzie samodzielności finan-
sowej i pokrywają koszty działalności z własnych przychodów.
6.1.1. Gospodarowanie gruntami leśnymi
W stosunkach cywilnoprawnych Skarb Państwa, w zakresie swojego działania, reprezen-
tują: Dyrektor Generalny Lasów Państwowych, dyrektor regionalnej dyrekcji i nadleśniczy.
Kierownik jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych za zgodą Dyrektora Generalnego,
może nabywać grunty i nieruchomości, tylko jeżeli jest to uzasadnione potrzebami gospodarki
leśnej i nie narusza interesu Skarbu Państwa. Sprzedaż lasów, gruntów i innych nieruchomo-
ści Lasów Państwowych może następować tylko w przypadkach określonych
w ustawie.
Lasy i grunty, na których nie jest możliwe prowadzenie racjonalnej gospodarki Lasy Pań-
stwowe mogą w drodze umowy zawartej między Dyrektorem Generalnym a Prezesem Agen-
cji Nieruchomości Rolnych przekazywać nieodpłatnie Agencji Nieruchomości Rolnych. W
razie zmiany przeznaczenia gruntów leśnych lub rolnych znajdujących się w zarządzie Lasów
Państwowych na cele nieleśne lub nierolnicze, w związku z potrzebami innej jednostki orga-
nizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przekazanie gruntów następuje nieodpłatnie,
w drodze umowy o przeniesieniu zarządu.
Nieruchomości, stanowiące własność Skarbu Państwa a zarządzane przez Lasy Państwo-
we, przeznaczone na drogi krajowe stają się nieodpłatnie, z mocy prawa, przedmiotem trwa-
łego zarządu Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.
Grunty nieprzydatne dla gospodarki leśnej, budynki i budowle wraz z niezbędnym grun-
tem mogą być przekazane przez Lasy Państwowe w użytkowanie wieczyste osobie prawnej
lub w użytkowanie innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej. La-
sy, grunty i inne nieruchomości Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych mogą być
przedmiotem zamiany na lasy, grunty i inne nieruchomości w przypadkach uzasadnionych
potrzebami i celami gospodarki leśnej.
Dyrektor Generalny Lasów Państwowych, na wniosek zainteresowanego ministra, woje-
wody, lub gminy, może przekazać w użytkowanie wskazanej przez wnioskodawcę jednostce
60
Agencje działające na ogólnych zasadach właściwych dla podmiotów gospodarczych omawia się w rozdzia-
łach o przedsiębiorstwach państwowych i spółkach.
61
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.). Zgodnie z art. 4
ustawy zasada ta nie dotyczy lasów w zarządzie parków narodowych, wchodzących w skład Zasobu Własności
Rolnej Skarbu Państwa i będących w użytkowaniu wieczystym na mocy odrębnych przepisów.
50
organizacyjnej lasy, grunty oraz inne nieruchomości, bez zmiany ich dotychczasowego prze-
znaczenia. W przypadkach uzasadnionych potrzebami obronności państwa lasy mogą być
przekazane w zarząd jednostce organizacyjnej podległej Ministrowi Obrony Narodowej.
Dyrektor Generalny może, w imieniu Skarbu Państwa, tworzyć jednoosobowe spółki
Skarbu Państwa bądź przystępować do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek
akcyjnych62, ale lasy nie mogą stanowić przedmiotu wkładu niepieniężnego.
6.1.2.Majątek państwowej jednostki organizacyjnej PGL Lasy Państwowe
Państwowa jednostka organizacyjna PGL Lasy Państwowe zarządza i gospodaruje także
innymi składnikami majątku Skarbu Państwa związanymi z gospodarką leśną o wartości
księgowej netto 4 437 536 tys. zł.
Tab. 6.1. Majątek PGL Lasy Państwowe
Wartość Wartość
Rodzaj składnika 31 XII 2008 31 XII 2007
w tys. zł
Budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej 3 048 284 2 767 637
Maszyny, urządzenia, pojazdy, inne rzeczowe środki trwałe 272 324 246 266
Środki trwałe w budowie 144 305 124 911
Zapasy 158 108 129 053
Należności krótkoterminowe 351 350 342 507
Środki pieniężne 1 854 251 1 839 732
Aktywa ogółem 6 065 876 5 730 686
Fundusz własny 4 713 462 4 437 536
Źródło: Bilans PGL Lasy Państwowe.
Tab. 6.2. Nieruchomości PGL Lasy Państwowe

Powierzchnia w ha Wartość 2008
L.p. Rodzaj nieruchomości (tys. zł)
2008 2007
1 Lasy 7 264 353 7 259 401 90 005 420
2 Użytki rolne 153 261 156 856 299 319
3 Nieużytki 102 742 102 820 -
4 Wody 9 392 9 734 26 204
5 Tereny różne 18 067 18 592 12 098
6 Grunty zabudowane i zurbanizowane 7 966 8 052 5 334
7 Pozostałe 39 591 39 849 26 510
Ogółem 31 XII 2008 7 595 372 x 90 374 884
Ogółem 31 XII 2007 7 595 304 87 243 129
Ogółem 31 XII 2006 7 592 152 78 982 486
Ogółem 31 XII 2004 7 584 741 70 905 614
6.2. Własność rolna Skarbu Państwa
Prawo własności i inne prawa rzeczowe na rzecz Skarbu Państwa w stosunku do nieru-
chomości rolnych, nieruchomości i innych składników mienia pozostałych po likwidacji pań-
stwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń, a także wobec
innych nieruchomości rolnych przejętych przez Skarb Państwa z innych tytułów Agencja
Nieruchomości Rolnych, działająca na podstawie ustawy z dnia 19 października 1991 r.
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa63.
Agencja przejęła mienie po PGR-ach i grunty Państwowego Funduszu Ziemi a także nie-
ruchomości z państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości praw-
nej, od państwowych osób prawnych, pozostające w ich użytkowaniu wieczystym i z innych
62
O akcjach i udziałach spółek, w których Skarb Państwa reprezentują kierownicy jednostek organizacyjnych
Lasów Państwowych zob. w rozdziale 8.
63
Tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700, z późn. zm.
51
tytułów. Łącznie od początku działania do końca grudnia 2008 r. Agencja przejęła 4 725,4
tys. ha i inny majątek o wartości 8,6 mld zł, w tym 336 tys. mieszkań oraz ponad 4 tys. obiek-
tów rolno-przemysłowych i usługowych, a również 2 136 zespołów dworskich i pałacowo-
parkowych. Przejęty dług byłych PGR-ów został już w całości uregulowany.
Agencja, realizując zadania wynikające z polityki państwa, m.in. restrukturyzuje i prywa-
tyzuje mienie Skarbu Państwa użytkowane na cele rolnicze, administruje zasobami majątko-
wymi, obraca nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa.
Agencja wykonuje również zadania określone odrębnymi przepisami, a w szczególności
przepisami o kształtowaniu ustroju rolnego64 oraz ustawy o realizacji prawa do rekompensaty
z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej65.
Agencja reprezentuje również prawa Skarbu Państwa wobec jednoosobowych spółek
utworzonych na mieniu niektórych byłych państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej.
6.2.1. Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa
Stan mienia Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, wobec którego prawa Skarbu
Państwa wykonuje Agencja Nieruchomości Rolnych ulega zmianie w wyniku:
• przejmowania gruntów do zasobu66 (w 2008 r. przejęto już tylko 1298 ha w tym 847 ha
w trybie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego);
• sprzedaży mienia;
• wniesieniu mienia do spółek;
• nieodpłatnego przekazywania lasów i gruntów do zalesienia Lasom Państwowym;
• nieodpłatnego przekazywania nieruchomości:
− jednostkom samorządu terytorialnego - na inwestycje infrastrukturalne służące wykony-
waniu zadań własnych,
− Polskiej Akademii Nauk, izbom rolniczym, szkołom wyższym, jednostkom badawczo-
rozwojowym - na cele służące wykonywaniu ich zadań statutowych,
− uprawnionym osobom bezrobotnym - na cele związane z zalesianiem,
− jednostkom państwowym i komunalnym prowadzącym działalność w zakresie energetyki,
usług wodno-kanalizacyjnych, ciepłowniczych i telekomunikacyjnych,
− osobom prawnym kościołów,
− zarządzającemu specjalną strefą ekonomiczną (dotyczy nieruchomości przeznaczonych
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele inwestycyjne: nieru-
chomość jest przekazywana na wniosek ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki,
− ministrowi właściwemu do spraw sportu i kultury fizycznej niezbędnych do przeprowa-
dzenia EURO 2012,
− innym upoważnionym podmiotom;
• oddaniu na czas oznaczony do odpłatnego korzystania osobom fizycznym lub prawnym;
• przekazaniu w zarząd Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.
W 2008 r. Agencja sprzedała nieruchomości rolne o powierzchni 78,2 tys. ha (w 2007
- 103,7 tys. ha). 44,6 tys. ha nabyli dotychczasowi dzierżawcy. Tytułem realizacji uprawnień
64
Dz. U. z 2003 r. Nr 64, poz. 592. Agencji, działającej na rzecz Skarbu Państwa, przysługuje z mocy ustawy
prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną.
65
Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o zmianie ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia
nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 195,
poz. 1437). Agencja zobowiązana jest do przeznaczenia na Fundusz Rekompensacyjny utworzony w celu wypłaty
rekompensat z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej przychodów ze
sprzedaży co najmniej 400 tys. ha z ich częściami składowymi, realizowanej w trybach przetargowych. Zobowią-
zanie Agencji wobec Funduszu z tytułu sprzedaży nieruchomości w przetargach w r 2008 wyniosło 482 mln zł.
66
Przejmowanie mienia rolnego Skarbu Państwa praktycznie dobiegło końca. Agencja nabywa nieruchomości
z innych tytułów, w tym korzystając z prawa pierwokupu nieruchomości zbywanych przez inne podmioty.
52
zabużańskich sprzedano 98 ha za 1,7 mln zł. W strukturze sprzedanych gruntów rolnych stale
dominują nieruchomości o małej powierzchni przy czym od kilku lat nie wzrasta średni ob-
szar sprzedawanych nieruchomości.
Tab. 6.3. Zagospodarowanie gruntów ANR, powierzchnia w ha
Stan naPrzejęte do Sprzedane Przekazane

nieodpłat- Grunty W dzier- W admini- W zarządzie i Do rozdy-
koniec zasobu* * nie* w zasobie żawie strowaniu wieczystym sponowa-
użytkowaniu
nia
2001 4 700 504 1 113 689 226 068 3 322 942 2 507 840 12 041 114 598 651 715
2005 4 715 300 1 585 427 330 402 2 799 505 2 205 844 2 378 108 303 453 117
2006 4 717 940 1 693 984 384 519 2 639 437 1 905 607 2 304 89 181 386 248
2007 4 723 149 1 797 953 449 512** 2 475 684*** 1 838 679 2 448 90 254 345 579
2008 4 725 414 1 876 912 481 101** 2 367 401*** 1 784 017 2 287 87 891 330,3
* Narastająco. ** Od 2003 r. przekazanie uprawnionym podmiotom i na inne cele (aporty, pod autostrady,
wymiany, na rzecz samorządów) – łącznie; *** w tym ”grunty obce w Zasobie”, (w r. 2007 166 tys. ha) w r.
2008 - 144 tys. ha, do których prawa przeszły na rzecz innych podmiotów – RZGW, uczelni, samorządów; w
innym „nietrwałym” rozdysponowaniu pozostaje 19 tys. ha.
Źródło: Raporty z działalności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agencji Nieruchomości Rolnych.
Od 1997r. wyłączone ze sprzedaży jest ponad 400 tys. ha, do których zgłaszają roszcze-
nia byli właściciele lub ich spadkobiercy (ponad 3 tys. wniosków). W części dotyczą one nie-
ruchomości użytkowanych przez spółki strategiczne, zabudowanych obiektami przemysłu
rolnego i handlowymi, a także zespołów dworskich i pałacowo – parkowych.
Cudzoziemcom Agencja od początku działalności sprzedała 1 485 ha gruntów (w r. 2008
– 124 ha). Podmioty polskie z udziałem kapitału zagranicznego nabyły ok. 44,5 tys. ha ziemi
(w r. 2008 – 1,0 tys. ha). W dzierżawie cudzoziemców i podmiotów z udziałem zagranicznym
znajduje się ok. 167 tys. ha gruntów Zasobu.
W innych niż sprzedaż formach trwałego rozdysponowania RZGW i Marszałkom Woje-
wództw przekazano nieodpłatnie 118,7 tys. ha gruntów pod wodami płynącymi (w 2008 r. –
22,9 tys. ha); Lasom Państwowym 146,5 tys. ha (w 2008 – 0,9 tys.), kościelnym osobom
prawnym 83,3 tys. ha (w r. 2008 – 2,7), jednostkom samorządu terytorialnego 48,3 tys. ha
(w 2008 – 1,5 tys. ha), innym jednostkom i podmiotom 43,7 tys. ha (w r. 2008 1,8 tys. ha.
Do spółek aportem wniesiono 15,9 tys. ha ( w roku 2008 – 0).
Najczęstszą formą zagospodarowania nieruchomości Zasobu WRSP jest dzierżawa (z
jednoczesnym wykupem ruchomych środków trwałych i majątku obrotowego). W roku 2008
wydzierżawiono 28 tys. ha na podstawie ok. 2 000 umów. Na osoby fizyczne przypada 61%
dzierżawionej powierzchni. Osoby prawne, w tym spółki byłych pracowników PGR oraz jed-
no osobowe spółki Agencji częściej dzierżawią nieruchomości duże, ponad 100 ha. W 2008 r.
wydzierżawiono 28 tys. ha gruntów. Przeciętny czynsz oferowany przez dzierżawców w 2008
r. ukształtował się na poziomie 6,9 decytony pszenicy.
Poza gruntami rolnymi w dzierżawie są stawy rybne, obiekty przemysłowe, usługowe
i zabytkowe.
6.2.2. Inne mienie Zasobu
Poza gruntami Zasób stanowią obiekty przemysłu rolnego, usługowe, obiekty zabytkowe
i mieszkania. Większość z nich pozostaje w dzierżawie lub administrują nimi jednostki go-
spodarcze Zasobu. Trwają procesy sprzedaży tych obiektów.
W Zasobie pozostaje 15,5 tys. mieszkań z 336 tys. przejętych.
Na koniec 2008 r. na mocy ustawy Agencja wykonuje prawa z akcji 15 spółek hodowli
roślin uprawnych i 42 spółek hodowli zwierząt gospodarskich (w tym 17 stadnin koni i 4 sta-
da ogierów) o szczególnym znaczeniu w pracach na rzecz postępu biologicznego w rolnictwie
53
i dla gospodarki narodowej67. Spółki te mają status spółek strategicznych nie przewidzianych
aktualnie do prywatyzacji.
6.2.3. Wartość Zasobu
Na koniec grudnia 2008 r. w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa znajdowały
się nieruchomości o ogólnej powierzchni 2 367 401 ha.
W transakcjach zawieranych przez Agencję w 2008 r. przeciętna cena sprzedaży gruntów
rolnych wyniosła 12 540 zł za hektar (w r. 2007 - 9 773 zł). Obliczona na podstawie uzyski-
wanych cen szacunkowa wartość rynkowa gruntów rolnych Zasobu WRSP wyniosłaby
24,3 mld zł.
Na podstawie cen podawanych przez GUS wartość innych gruntów Agencji (lasów, tere-
nów zabudowanych, nieużytków i terenów różnych) oszacowano na ok. 2,9 mld zł.
Tab. 6.4. Powierzchnia i wartość gruntów ZWRSP
Powierzchnia gruntów w ha Przeciętna Szacunkowa
Stan na Wartość cena sprzedaży wartość rynkowa grun-
koniec ewidencyjna w tym tów w mld zł
roku w tys. zł ogółem gruntów rolnych
rolne inne w zł za 1 ha rolnych innych
2001 7 438 998 3 322 942 2 671 568 651 374 3 414 9,1 b.d
2005 4 930 752 2 799 505 2 210 535 588 970 5 607 12,4 2,4
2006 5 528 420 2 639 437 2 100 905 538 532 7 374 15,5 3,3
2007 8 687 037 2 475 684 2 009 359 466 325 9 773 19,6 3,5
2008 7 999 269 2 367 401 1 935 299* 149 139* 12 540 24,3 2,9
Źródło: Sprawozdania finansowe i Raporty z działalności Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agen-
cji Nieruchomości Rolnych. *Powierzchnia gruntów rolnych i „innych” z Krajowych Wykazów Gruntów (nie
obejmuje wód i gruntów oddanych przez Agencję w użytkowanie wieczyste).
Poza gruntami na Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa składają się inne składniki
o wartości netto 3 400 286 tys. zł68.
Tab. 6.5. Wartość Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
Wartość w tys. zł
L.p. Pozycja bilansu stan na stan na stan na stan na
31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006 31 XII 2005
Rzeczowe aktywa trwałe 9 804 873 10 720 486 7 877 619 7 618 995
w tym: grunty69 7 999 268 8 687 037 5 528 420 4 930 752
1 budynki i budowle 1 771 701 1 999 426 2 315 279 2 644 868
urządzenia techniczne i maszyny 18 520 20 844 24 551 30 384
2 Akcje i udziały 472 561 479 241 589 407 585 518
3 Majątek obrotowy 2 406 711 2 643 579 2 877 390* 2 722 954*
4 Wartość funduszu własnego Zasobu WSPR 11 399 554 12 317 974 9 528 560 10 020 209
* W tym akcje i udziały o wartości 114,3 mln zł.
Źródło: Sprawozdania finansowe ANR .
67
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu spółek ho-
dowli roślin uprawnych oraz hodowli zwierząt gospodarskich o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodo-
wej (Dz. U. Nr 80, poz. 726, z późn. zm.).
68
Obliczono jako wartość funduszy własnych pomniejszona o wartość gruntów wykazywaną w bilansie.
69
Rozporządzenie Ministra Skarbu Państwa z dnia 1 sierpnia 2003 r. w sprawie szczegółowego trybu sprzedaży
nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa i ich części składowych, warunków rozkładania ceny
sprzedaży na raty oraz stawek szacunkowych gruntów (Dz. U. Nr 140, poz. 1350). Wartość gruntów Zasobu do
celów ewidencyjnych oblicza się stosując metodę stawek szacunkowych – uwzględniającą cenę żyta, rodzaj i
klasę gruntu oraz okręg podatkowy w którym położona jest nieruchomość. W stosunku do gruntów nie posiada-
jących stawki szacunkowej Agencja od roku 2001 przyjęła stawki umowne (np. dla gruntów nierolnych przyjęto
pięciokrotność stawki ewidencyjnej gruntów ornych klasy IV a). Przeciętna cena transakcyjna w poszczególnych
latach kształtowała się na poziomie wyższym, niż wartość ewidencyjna.
54
6.3. Mienie powierzone Agencji Mienia Wojskowego
Skarb Państwa powierzył Agencji Mienia Wojskowego70, wykonywanie prawa własności
i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia będącego w zarządzie lub
użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez Mini-
stra Obrony Narodowej oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, nie wykorzysty-
wanego przez te jednostki do realizacji ich zadań, oraz do mienia pozostałego po likwidacji
lub przekształceniu państwowych osób prawnych, dla których organem założycielskim lub
organem nadzoru był Minister Obrony Narodowej.
Mienie przekazane Agencji może zostać sprzedane, oddane w najem, użytkowanie, dzier-
żawę lub zarząd, a grunty mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste. Gospodarowanie
mieniem może polegać m.in. na wnoszeniu mienia do spółek, a także nabywaniu i obejmowa-
niu udziałów w spółkach71. Nieruchomości na potrzeby samorządów terytorialnych sprzeda-
wane są w trybie bezprzetargowym lub przekazywane nieodpłatnie. 93% dochodów Agencji
przeznacza na inwestycje Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
W 2008 roku Agencja:
• przejęła do zagospodarowania 22 nieruchomości zbędne resortowi obrony narodowej
o powierzchni 48 ha z 96 budynkami, oraz 6 nieruchomości o pow. 8 ha z 13 budynkami
od resortu spraw wewnętrznych i administracji;
• zagospodarowała nieruchomości o łącznej powierzchni 659 ha i 237 budynków
o powierzchni użytkowej 84 tys. m2;
• na zakupy środków materiałowych, sprzętu i opału dla Sił Zbrojnych wydała 1 009 mln zł,
• na fundusze celowe MON i MSWiA przekazała 61,4 mln zł.
Wartość księgowa netto mienia Skarbu Państwa powierzonego AMW według bilansu
na 31 grudnia 2008 r. wynosiła 1 388 537 tys. zł, z czego 1 300 811 tys. zł stanowi fundusz
zasobu, czyli wartość mienia powierzonego Agencji przez Skarb Państwa, a 32 241 tys. zł -
fundusz podstawowy odzwierciedlający wartość mienia stanowiącego wyposażenie Agencji.
Tab. 6.6. Wybrane składniki mienia powierzonego AMW
Wartość Wartość Wartość
L.p. Rodzaj składnika 31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
w tys. zł
1 Grunty 533 566 554 763 533 278
2 Budynki, lokale i budowle 593 436 620 251 647 182
3 Akcje i udziały 87 517 94 985 78 716
4 Towary 33 742 32 575 20 677
5 Należności 52 552 37 951 38 100
6 Środki pieniężne 126 236 83 100 98 441
Źródło: Sprawozdania finansowe i sprawozdania z działalności AMW za lata 2006 - 2008.
6.4. Mienie powierzone Wojskowej Agencji Mieszkaniowej
Na podstawie ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rze-
czypospolitej Polskiej72, Skarb Państwa powierzył Wojskowej Agencji Mieszkaniowej wyko-
nywanie praw własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do gruntów,
budynków i lokali mieszkalnych stanowiących własność Skarbu Państwa, a wykorzystywa-
nych na zakwaterowanie stałe i tymczasowe żołnierzy zawodowych, zajętych pod urządzenia
70
Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa
oraz o Agencji Mienia Wojskowego (Dz. U. 2004 r. Nr 163 poz. 1711, z późn. zm.).
71
Według art. 8 ust. 4 ustawy akcje i udziały w spółkach powstałych w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw
przemysłu zbrojeniowego nabyte za mienie Skarbu Państwa podlegają przekazaniu ministrowi właściwemu do
spraw Skarbu Państwa, który wykonuje prawa z akcji i udziałów w tych spółkach w porozumieniu z Ministrem
Obrony Narodowej. Akcje nabyte w innym trybie traktowane są jako własność Agencji na podstawie art. 23 ust.1
pkt 4, który umożliwia wnoszenie mienia do spółek, a także nabywanie i obejmowanie udziałów w spółkach.
72
Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398, z późn. zm.
55
i obiekty infrastruktury technicznej i społecznej związane z tymi nieruchomościami oraz in-
nych nieruchomości uznanych za zbędne na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, jeżeli
są lub mogą być przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe.
Do zadań Agencji należy m.in.: gospodarowanie powierzonym mieniem Skarbu Państwa
w trybie sprzedaży lokali mieszkalnych i niezasiedlonych lokali mieszkalnych, nabywania
i nieodpłatnego przejmowania od Skarbu Państwa nieruchomości, które mogą być zagospoda-
rowane lub przeznaczone do obrotu w celu realizacji zadań Agencji; sprzedaż nieruchomości,
oddawanie ich w trwały zarząd, dzierżawę, najem, użyczenie albo ich zamiana oraz ustana-
wianie i nabywanie ustanowionych na nich ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem
lokali mieszkalnych; sprzedaż innych nieruchomości oraz infrastruktury. Prawo własności lub
inne prawa, uzyskane z tytułu zbycia lub obciążenia mienia Skarbu Państwa, przysługują
Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Agencję.
WAM może tworzyć spółki i towarzystwa budownictwa społecznego, wnosić mienie,
w tym także jako wkład niepieniężny (aport), do tych spółek i towarzystw, a także nabywać
i obejmować udziały lub akcje w spółkach i towarzystwach budownictwa społecznego. Prawa
i obowiązki wspólnika lub akcjonariusza w takich podmiotach wykonuje, w imieniu Skarbu
Państwa, Prezes Agencji73. Utworzonym spółkom przekazano część zadań z zakresu zarządu
nieruchomościami, a także gospodarkę hotelową. Działalność Agencji skupiła się na zada-
niach związanych z zakwaterowaniem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Wartość księgowa netto majątku jakim dysponuje Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
na koniec 2008 r. wynosiła 3 713 436 tys. zł, w tym fundusz podstawowy tworzony w warto-
ści mienia powierzonego Agencji przez Skarb Państwa stanowił 3 182 982 tys. zł.
Tab. 6.7. Wartość księgowa niektórych składników majątku WAM
Wartość Wartość
L.p. Składniki majątku 31 XII 2008 31 XII 2007
w tys. zł
1 Grunty własne 407 975 379 630
2 Budynki i budowle 2 167 800 2 001 619
3 Środki trwałe w budowie 101 338 75 865
Udziały w spółdzielniach mieszkaniowych, towarzystwie
4 budownictwa społecznego i innych sp. z o.o. 674 484 623 896
Źródło: Bilans WAM.
Tab. 6.8. Nieruchomości we władaniu WAM

Wyszczególnienie Stan na Stan na
31 XII 2008 31 XII 2007
Liczba nieruchomości ogółem (szt.) 11 918 12 067
Powierzchnia gruntów ogółem (ha) 2 555 2 321
w tym niezabudowane (ha) 1 065 1 033
Liczba budynków mieszkalnych 5 188 5 276
Liczba budynków i budowli technicznych i użytkowych 1 520 1 604
Powierzchnia użytkowa budynków mieszkalnych (tys. m2) 7 732 7 677
Liczba mieszkań 43 174 45 680
Źródło: Sprawozdania z działalności Wojskowej Agencji Mieszkaniowej za lata 2007 - 2008.
W zasobie nieruchomości WAM na dzień 31 grudnia 2008 r. były niezabudowane tereny
o powierzchni 708 ha, które nie mogą być wykorzystane pod zabudowę mieszkaniową i są
systematycznie przeznaczane do obrotu.
73
Akcje i udziały w spółkach, nabyte lub objęte przez Agencję za mienie Skarbu Państwa, podlegają przekazaniu
ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa. Minister Skarbu Państwa wystąpił do Ministra Obrony Na-
rodowej o spowodowanie zakończenia procedury przekazania udziałów w trzech spółkach zależnych Agencji do
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.
56
Na koniec roku 2008 na wydanie decyzji o prawie zamieszkiwania w lokalu mieszkal-
nym w miejscu pełnienia służby oczekiwało 6 316 żołnierzy służby stałej.
6.5. Rezerwy państwowe oraz zapasy państwowe ropy naftowej i produktów naftowych
Na rezerwy państwowe składają się surowce, materiały, paliwa, maszyny, urządzenia,
produkty rolne, produkty i półprodukty żywnościowe, produkty lecznicze i wyroby medycz-
ne.
Rezerwy mobilizacyjne, tworzą ministrowie, kierownicy urzędów centralnych i wojewo-
dowie, każdy w zakresie swojej działalności statutowej, w zakresie rzeczowym i ilościowym
niezbędnym do realizacji zadań związanych z obronnością i bezpieczeństwem państwa.
Rezerwy gospodarcze służą zaspokajaniu podstawowych surowcowych, materiałowych
i paliwowych potrzeb gospodarki narodowej oraz utrzymaniu ciągłości zaopatrywania ludno-
ści kraju w podstawowe produkty, a także eliminowaniu lub łagodzeniu zakłóceń w funkcjo-
nowaniu gospodarki narodowej, wynikających z nieprzewidzianych zdarzeń oraz klęsk ży-
wiołowych. Rezerwy gospodarcze tworzy minister właściwy do spraw gospodarki w
uzgodnieniu z ministrami właściwymi do spraw zdrowia i rolnictwa.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o rezerwach państwowych74, rezerwy państwowe stanowią
wyodrębniony majątek Skarbu Państwa.
Zadania w zakresie gospodarowania rezerwami realizuje Agencja Rezerw Materiało-
wych. Do zakresu działania Agencji należy gospodarowanie:
a) rezerwami surowców, materiałów i paliw,
b) rezerwami produktów leczniczych i wyrobów medycznych,
c) rezerwami produktów rolnych, produktów i półproduktów żywnościowych;
i utrzymywanie zapasów państwowych ropy naftowej i produktów naftowych75.
Na państwowe zapasy ropy naftowej i produktów naftowych składają się: ropa naftowa
oraz określone paliwa ciekłe. Tworzy je minister właściwy ds. gospodarki na wypadek wystą-
pienia zakłóceń w dostawach na rynek krajowy ropy naftowej lub paliw oraz konieczności
wypełniania zobowiązań międzynarodowych. Zapasy państwowe ropy naftowej i produktów
naftowych nie mogą być mniejsze niż 14-dniowe średnie dzienne wewnętrzne zużycie ropy
naftowej i produktów naftowych.
Rada Ministrów może określać również inne rezerwy gospodarcze zobowiązując do ich
tworzenia innych ministrów, kierowników urzędów centralnych lub wojewodów. W ramach
rezerw gospodarczych wyodrębnia się stany zastrzeżone dla celów mobilizacyjnych.
Za system informacyjny o rezerwach państwowych gospodarczych odpowiedzialny jest
minister właściwy do spraw gospodarki76. Szczegółowe dane o stanie ilościowo-wartościowym
rezerw państwowych mobilizacyjnych i gospodarczych stanowią tajemnicę państwową.
Wartość rezerw państwowych gospodarczych surowców, materiałów i paliw, leków,
materiałów medycznych i artykułów sanitarnych, produktów rolnych, produktów i półproduk-
tów żywnościowych oraz zapasów państwowych ropy naftowej i produktów naftowych wy-
nosiła 31 grudnia 2008 r. 2 273 mln zł, (w cenach ewidencyjnych77) wobec 2 100 mln zł na
koniec roku 2007.
74
Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych (Dz. U. 2007 r. Nr 89, poz. 594, z późn. zm.).
75
Według Ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego
oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku
naftowym (Dz. U. Nr 52, poz. 343). Minister właściwy do spraw gospodarki może obniżyć te zapasy w sytuacji
zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa lub konieczności wypełnienia przez Rzeczpospolitą Polską
zobowiązań międzynarodowych dotyczących zabezpieczenia rynku ropy naftowej lub rynku paliw.
76
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 stycznia 1998 r. w sprawie tworzenia, dysponowania i finansowania
rezerw państwowych, kontroli i tworzenia systemu informacyjnego o rezerwach gospodarczych (Dz. U. Nr 5,
poz. 15).
77
Według bilansu Agencji Rezerw Materiałowych na dzień 31.12 2008 r. (pozycja zapasy).
57
7. PAŃSTWOWE JEDNOSTKI SFERY BUDŻETOWEJ
Znaczne zasoby majątku Skarbu Państwa wykorzystywane są do realizacji konstytucyj-
nych i ustawowych zadań przez organy władzy i administracji państwowej oraz urzędy i in-
stytucje świadczące usługi publiczne. Zadania te realizowane są bezpośrednio przez urzędy –
ministerstwa, urzędy wojewódzkie i inne - tworzone do obsługi organów, a również przez
podległe i podporządkowane im państwowe jednostki organizacyjne.
Między sferą budżetową i skarbową następują stałe przesunięcia środków. Zakup mienia
na potrzeby publiczne powoduje powstanie składników majątkowych, sprzedaż mienia i pry-
watyzacja generuje środki finansowe będące źródłem przychodów publicznych. Należności i
zobowiązania Skarbu Państwa stanowią przyszłe potencjalne dochody i wydatki budżetu.
Niektóre ze składników takiego mienia zostały już przedstawione w ujęciu rzeczowym w
rozdziałach poprzednich. W tej części prezentowany jest – w układzie bilansowym - majątek
(„własny” w rozumieniu przepisów o rachunkowości i gospodarce finansowej) jednostek or-
ganizacyjnych podległych organom władzy publicznej i nie będących osobami prawnymi. O
państwowych osobach prawnych jest mowa w Rozdziale 10.
Na podstawie artykułu 17 ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących
Skarbowi Państwa: „kierownicy urzędów państwowych, w rozumieniu przepisów o pracow-
nikach urzędów państwowych, reprezentują Skarb Państwa w odniesieniu do powierzonego
im mienia i w zakresie zadań ich urzędów, określonych w odrębnych przepisach”.
Kierownicy jednostek podległych lub podporządkowanych organom państwowym mogą
reprezentować Skarb Państwa i gospodarować przydzielonym jednostkom mieniem Skarbu
Państwa na zasadach racjonalnej i oszczędnej gospodarki oraz zapewniają ochronę tego mie-
nia na podstawie udzielonych im pełnomocnictw.
Państwowe jednostki organizacyjne są jednostkami organizacyjnymi Skarbu Państwa
w tym sensie, że są zespołami składników majątkowych należących do Skarbu Państwa,
a jednocześnie uczestnicząc w obrocie mogą zaciągać (w ramach posiadanych uprawnień
i wykonywanych zadań) zobowiązania korzystając z osobowości prawnej Skarbu Państwa.
Jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych działają jako:
• jednostki budżetowe (które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane
dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa);
• zakłady budżetowe (które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania, a koszty swojej
działalności pokrywają z przychodów własnych i dotacji podmiotowych, przedmiotowych
lub celowych);
• gospodarstwa pomocnicze (które prowadzą wyodrębnioną z jednostki budżetowej część
jej podstawowej działalności lub działalność uboczną; gospodarstwo pomocnicze pokrywa
koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych, lecz może otrzymywać
z budżetu dotacje przedmiotowe)78.
Jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze mogą zbywać
składniki majątku ruchomego79. Natomiast nieruchomościami, które mają w trwałym zarzą-
dzie, mogą dysponować tylko w ograniczonym zakresie, za zgodą organu nadzorującego.
78
Formą organizacyjno-prawną sektora finansów są też fundusze celowe. Funduszem celowym jest fundusz
powołany ustawowo, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki przeznaczone są na reali-
zację wyodrębnionych zadań. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna (zob. Rozdział 10) lub stanowić
wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz (zob. Rozdział
12).
79
Jednostka sprzedaje powierzone jej składniki majątku ruchomego w trybie przetargu, aukcji albo publicznego
zaproszenia do rokowań. Zob. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobu i
trybu gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom budżetowym, zakładom bu-
dżetowym i gospodarstwom pomocniczym (Dz. U. Nr 191, poz. 1957). W razie likwidacji państwowej jednostki
58
Zasady gospodarki finansowej jednostek określone są w ustawie z dnia 30 czerwca 2005
r. o finansach publicznych. Ewidencja majątkowa w jednostkach budżetowych, zakładach
budżetowych oraz gospodarstwach pomocniczych prowadzona jest według przepisów tejże
ustawy o finansach publicznych, ustawy o rachunkowości80 oraz aktów wykonawczych.
Wartości wynikające z tej ewidencji ujmowane są w łącznych bilansach dysponentów
części budżetu81. Ich kopie wykorzystano przygotowując niniejsze Sprawozdanie.
Tab. 7.1. Zasób majątkowy państwowego sektora finansów publicznych w tys. zł
Wartość funduszy własnych w tys. zł
Dysponenci zasobów
31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
Jednostki podporządkowane organom centralnym 208 722 279 227 823 277 158 728 150
a jednostki budżetowe 196 789 168 218 352 251 156 660 661
b zakłady budżetowe 666 338 582 200 767 545
c gospodarstwa pomocnicze 593 898 1 224 400 738 165
fundusze celowe (w tym KRUS, Fundusz Pra-
d cy, Fundusz Reprywatyzacji) 10 672 875 7 664 426 561 779*
Jednostki podporządkowane wojewodom 8 019 553 7 997 366 5 062 077
a jednostki budżetowe 6 948 899 6 930 965 4 025 557
b zakłady budżetowe 147 5 704 118 719
c gospodarstwa pomocnicze 1 070 507 1 060 697 917 801
Ogółem 216 741 832 235 820 643 163 790 227
* Tylko KRUS.
Źródło: Obliczenia MSP na podstawie bilansów dysponentów części budżetu państwa.
Tab. 7.2. Państwowe jednostki organizacyjne w kraju

Jednostki Zakłady Gospodarstwa Ogółem
Dysponent części budżetu budżetowe budżetowe pomocnicze w tym inne
liczba jednostek na 31 grudnia .2008 r.
Kancelaria Prezydenta 1 0 1 2
Kancelaria Sejmu 1 0 0 1
Kancelaria Senatu 1 0 0 1
Sąd Najwyższy 1 0 0 1
Naczelny Sąd Administracyjny 17 0 0 17
Trybunał Konstytucyjny 1 0 0 1
Najwyższa Izba Kontroli 1 0 0 1
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 1 0 0 1
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji 1 0 0 1
Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych
Osobowych 1 0 0 1
Krajowe Biuro Wyborcze 50 0 0 50
Główny Inspektorat Pracy 17 1 0 18
Instytut Pamięci Narodowej 12 0 1 13
Biuro Rzecznika Praw Dziecka 1 0 0 1
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów 1 0 1 2
Ministerstwo Finansów 453 4 11 468
Ministerstwo Gospodarki 2 6 2 10
budżetowej i państwowego zakładu budżetowego decyzja o przeznaczeniu mienia użytkowanego przez jednostkę
jest podejmowana w porozumieniu z Ministrem Skarbu Państwa. Zob. ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r.
o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.).
80
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z późn. zm.).
81
Z bilansów zbiorczych nie są eliminowane rozliczenia wzajemne jednostek objętych bilansem.
59
liczba jednostek na 31 grudnia 2008 r.
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej 1 0 0 1
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego 308 1 11 320*
Ministerstwo Sportu i Turystyki 1 1 0 2
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 4 2 1 7
Ministerstwo Obrony Narodowej 265 9 98 372
Ministerstwo Edukacji Narodowej 16 0 0 16
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 31 1 39 71
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 78 0 44 122
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 1 0 0 1
Ministerstwo Skarbu Państwa 1 0 0 1
Ministerstwo Sprawiedliwości 669 1 48 718
Ministerstwo Infrastruktury 21 0 22 43
Ministerstwo Środowiska 47 1 29 77
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 69 7 20 96
Ministerstwo Spraw Zagranicznych (w kraju) 3 0 1 4
Ministerstwo Zdrowia 375 1 10 386
Urząd Zamówień Publicznych 1 0 0 1
Urząd Regulacji Energetyki 1 0 0 1
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 2 0 1 3
Urząd d/s Kombatantów i Osób Represjonowanych 1 0 0 1
Centralne Biuro Antykorupcyjne 1 0 0 1
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego 17 0 0 17
Główny Urząd Statystyczny 20 1 0 21
Agencja Wywiadu 1 0 0 1
Wyższy Urząd Górniczy 12 0 1 13
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej 1 0 0 1
Główny Urząd Miar 12 0 0 12
Polski Komitet Normalizacyjny 1 0 0 1
Polska Akademia Nauk 7 11 6 24
Państwowa Agencja Atomistyki 1 0 0 1
Komisja Nadzoru Finansowego 1 0 0 1
Urząd Transportu Kolejowego 1 0 0 1
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 1 0 0 17**
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa 1 0 0 1
Rządowe Centrum Legislacji 1 0 0 1
Urząd Komunikacji Elektronicznej 1 0 1 2
Regionalne Izby Obrachunkowe 16 0 0 16
Urzędy centralne ogółem 31 XII 2008 2 552 47 348 2 963
Dolnośląski Urząd Wojewódzki 17 1 3 21
Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki 41 0 4 45
Lubelski Urząd Wojewódzki 38 1 3 42
Lubuski Urząd Wojewódzki 27 0 5 32
Łódzki Urząd Wojewódzki 34 2 4 40
Małopolski Urząd Wojewódzki 34 0 1 35
60
liczba jednostek na 31 grudnia 2008 r.
Mazowiecki Urząd Wojewódzki 53 0 3 56
Opolski Urząd Wojewódzki 27 0 3 30
Podkarpacki Urząd Wojewódzki 39 1 6 46
Podlaski Urząd Wojewódzki 31 2 4 37
Pomorski Urząd Wojewódzki 37 0 6 43
Śląski Urząd Wojewódzki 31 0 2 33
Świętokrzyski Urząd Wojewódzki 28 0 2 30
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki 41 0 4 45
Wielkopolski Urząd Wojewódzki 48 1 5 54
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki 36 1 7 44
Urzędy wojewódzkie ogółem 31 XII 2008 562 9 62 633
Urzędy centralne ogółem 31 XII 2007 2 447 58 367 2 921
Urzędy wojewódzkie ogółem 31 XII 2007 564 10 69 643
Ogółem centralne 31 XII 2005 2 152 64 379 2 644
Ogółem wojewódzkie 31 XII 2005 561 12 83 656
Ogółem centralne 31 XII 2001 2 421 65 478 2 964
Ogółem wojewódzkie 31 XII 2001 335 23 119 477
* W tym 33 Archiwa Państwowe i 11 gospodarstw pomocniczych przy Archiwach.
** W tym 16 oddziałów Kasy.
Źródło: Dane urzędów.
Na kolejnych stronach mienie urzędów państwowych i podporządkowanych im jedno-
stek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (tzn. jednostek budżetowych,
zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych) zostało zaprezentowane w układzie
grup rodzajowych o największej wartości i dysponentów części budżetu według stanu na ko-
niec roku 2008.
Wartość majątku jednostek sfery budżetowej w 2008 r. znacznie (ponad 10 mld zł)
zmalała.
W roku 2007 wartość funduszu Ministerstwa Skarbu Państwa wynosiła 139,8 mld zł,
a w roku 2008 – 113,8 mld zł. W porównaniu z rokiem poprzednim wykazywana w bilansie
MSP wartość akcji zmniejszyła się z 138,8 mld zł do 113,1 mld (z powodu niższej wartości
akcji wycenianych według kursu giełdowego).
Z drugiej strony wartość aktywów jednostek podległych MON wzrosła z 45,1 mld zł na
koniec 2007 r. do 49, 7 mld zł rok później.
W strukturze rzeczowego majątku trwałego jednostek w 2008 r. nie zaszły istotne zmia-
ny. Wypada wszakże zauważyć wzrost wartości w grupie „maszyny, urządzenia, pojazdy” z
16 do 18 mld zł i utrzymywanie się wzrostu środków zaangażowanych w trwające budowy z
19,5 do ponad 27 mld zł z czego na jednostki resortu infrastruktury przypada wzrost z 12 mld
do 18,6 mld zł.
Jednostki sektora finansów publicznych zwiększyły posiadane zasoby środków pienięż-
nych o ponad 5 mld zł - w tym Fundusz Pracy prawie o 3 mld zł, a fundusze celowe Minister-
stwa Skarbu Państwa o 2 mld zł. Urząd Komunikacji Elektronicznej wykazał należności dłu-
goterminowe (z tytułu opłat koncesyjnych, których termin zapłaty przypada na lata
2009 – 2022) w wysokości 4,1 mld zł.
61
Tab. 7.3. Mienie jednostek podporządkowanych organom centralnym (w tys. zł)
Budynki, Maszyny,
lokale, urządzenia,
Dysponent części budżetu Aktywa obiekty in- pojazdy, inneŚrodkiłetrwa- Aktywa Zapasy
Należności
krótkoter- Środki Aktywa Aktywa
trwałe żynierii rzeczowe w budowie obrotowe minowe pieniężne 31 XII 2008 31ogółem
ogółem
XII 2007
lądowej środki trwałe
i wodnej
Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej 213 575 176 850 28 327 6 848 13 290 6 948 4 643 1 685 226 865 228 818
Kancelaria Sejmu 88 241 53 481 29 972 3 233 13 799 3 291 8 522 1 986 102 040 111 333
Kancelaria Senatu 7 474 752 6 195 417 2 609 751 1 129 729 10 083 10 297
Sąd Najwyższy 220 842 218 340 2 368 0 4 107 86 3 869 152 224 949 230 927
Naczelny Sąd Administracyjny 399 906 254 304 12 762 105 502 7 039 783 4 463 1 727 406 945 374 526
Trybunał Konstytucyjny 20 114 18 755 1 283 958 869 89 21 072 21 710
Najwyższa Izba Kontroli 96 759 70 276 11 284 2 375 6 059 1 181 3 773 1 105 102 818 100 273
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 5 058 2 948 1 521 0 1 320 0 1 018 302 6 378 6 420
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji 911 414 453 45 997 34 25 142 20 821 46 908 40 862
Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Da-
nych Osobowych 1 105 615 480 418 346 72 1 523 1 905
Krajowe Biuro Wyborcze 1 966 86 1 223 0 1 336 113 853 351 3 302 7 239
Państwowa Inspekcja Pracy 55 229 39 866 8 186 273 23 416 156 18 970 4 256 78 645 80 499
Instytut Pamięci Narodowej 169 216 120 288 24 411 18 672 6 996 571 3 068 2 018 176 212 159 838
Biuro Rzecznika Praw Dziecka 290 266 5 0 5 295 358
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów 114 517 82 136 23 781 6 706 162 270 6 430 7 477 147 839 277 464 261 352
Ministerstwo Finansów 2 130 390 1 397 367 295 221 267 006 1 338 358 21 001 620 751 695 277 3 468 747 3 620 069
Ministerstwo Gospodarki 40 112 20 628 17 604 421 40 687 1 178 34 467 4 762 80 799 74 912
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej 3 313 3 094 49 5 543 59 2 039 3 417 8 856 10 296
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodo-
wego 373 642 236 109 31 309 95 267 244 773 1 898 122 146 120 635 618 415 486 349
Ministerstwo Sportu i Turystyki 431 537 216 379 16 177 194 393 214 532 962 10 712 202 658 646 069 421 022
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 41 995 35 971 3 562 20 1 405 494 337 14 318 59 290 1 491 343 4 414 247
Ministerstwo Obrony Narodowej 26 046 218 6 712 266 14 806 950 4 455 472 23 693 759 22 011 993 1 213 504 462 439 49 740 229 45 102 237
Ministerstwo Edukacji Narodowej 27 528 11 644 11 809 684 150 579 2 950 127 496 20 064 178 107 84 510
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 117 103 92 026 17 668 3 089 5 724 309 512 160 012 5 559 076 5 841 580 212 720
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 183 763 100 435 47 828 19 672 185 269 7 251 152 518 21 514 369 032 374 167
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 19 845 9 968 6 511 476 026 1 302 65 045 409 679 495 871 513 821
Ministerstwo Skarbu Państwa 113 779 032 25 880 2 173 21 4 393 492 456 521 233 3 871 803 118 172 524 143 552 214
62
Ministerstwo Sprawiedliwości 4 580 893 3 126 090 525 546 883 922 4 097 765 123 654 1 142 490 2 829 414 8 678 658 8 039 947
Ministerstwo Infrastruktury 19 384 993 563 854 154 219 18 631 147 679 541 50 309 70 095 558 700 20 064 534 13 968 441
Ministerstwo Środowiska 5 855 285 4 335 561 44 408 1 345 675 105 882 4 114 17 568 84 076 5 961 167 6 023 718
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Admini-
stracji 5 406 804 2 483 579 1 791 261 972 944 969 132 467 940 173 124 307 866 6 377 896 5 638 404
Ministerstwo Spraw Zagranicznych 139 941 95 854 18 117 4 013 64 037 8 380 50 404 5 208 203 978 181 604
Ministerstwo Zdrowia 354 216 208 935 80 127 29 684 120 685 52 700 51 266 16 455 474 902 437 421
Urząd Zamówień Publicznych 2 427 0 1 574 682 3 816 2 89 3 710 6 243 7 031
Urząd Regulacji Energetyki 5 723 1 854 3 577 3 345 232 9 300 9 999
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 9 026 202 7 147 947 79 548 0 77 477 2 071 88 574 56 202
Urząd do spraw Kombatantów i Osób Repre-
sjonowanych 362 349 0 266 42 94 91 628 651
Centralne Biuro Antykorupcyjne 46 225 8 715 33 793 549 219 121 98 46 444 42 284
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego 313 391 177 783 77 598 38 248 11 529 7 143 973 3 413 324 920 298 494
Główny Urząd Statystyczny 71 146 51 228 14 086 2 357 16 069 6 021 6 035 4 002 87 215 89 168
Agencja Wywiadu 120 217 64 812 19 393 35 480 5 501 1 047 2 885 1 569 125 718 102 168
Wyższy Urząd Górniczy 8 258 6 403 1 777 30 890 10 642 238 9 148 9 140
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej 29 748 22 782 5 485 0 3 251 504 729 2 018 32 999 30 969
Główny Urząd Miar 59 730 21 270 26 461 1 019 9 635 1 236 7 273 598 69 365 77 818
Polski Komitet Normalizacyjny 14 728 235 2 316 1 779 6 1 152 621 16 507 13 363
Polska Akademia Nauk 106 098 54 688 9 760 222 12 392 2 253 4 621 2 800 118 490 106 814
Państwowa Agencja Atomistyki 445 428 0 424 68 44 268 869 945
Komisja Nadzoru Finansowego 84 364 44 272 17 569 33 3 742 1 893 1 849 88 106 40 316
Urząd Transportu Kolejowego 691 628 0 330 311 19 1 022 1 177
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 407 125 250 293 14 294 8 189 523 950 343 208 670 108 049 933 055 1 520 269
Prokuratoria Generalna 1 220 0 965 250 66 114 43 1 470 1 852
Rządowe Centrum Legislacji 353 6 345 0 208 29 56 47 561 604
Urząd Komunikacji Elektronicznej 4 197 319 8 283 54 929 117 23 879 0 22 426 1 453 4 221 198 3 838 002
Urzędy i instytucje centralne ogółem 2008 185 790 409 21 422 630 18 302 599 27 135 378 44 900 737 22 796 110 4 972 280 15 553 272 230 740 038
Urzędy i instytucje centralne ogółem 2007 199 828 484 20 124 936 16 239 779 19 533 201 38 573 753 19 667 285 6 889 753 10 158 127 x 241 039 722
W tabeli zamieszczono wartości dla wybranych grup rodzajowych i stąd wartości aktywów trwałych i obrotowych razem pobrane z bilansów (kolumny 2 i 6) nie są sumą war-
tości z kolumn 3-5 i 7-9. W tabeli pominięto w szczególności pozycję „akcje i udziały” (bardziej szczegółowo przedstawianą w innym miejscu). Dane o wartości pozostałych
grup rodzajowych zamieszczono w „Załączniku do Rozdziału 6 i 7”.
Źródło: Bilanse zbiorcze urzędów i instytucji. Dla lat 2005- 2007 pozycja „ogółem” obejmuje majątek jednostek istniejących w danym roku.
63
Tab. 7.4. Mienie użytkowane przez jednostki podporządkowane wojewodom
Aktywa Budynki, lokale,Maszyny, urzą- Środki Należności Aktywa

obiekty inży- dzenia, pojazdy trwałe długotermi- Należności i Środki Aktywa Aktywa
trwałe nierii lądowej i i inne rzeczowe w budo obrotowe Zapasy ogółem ogółem
roszczenia pieniężne 31XII 2008 31XII
Dysponent części budżetu razem nowe razem 2007
wodnej środki trwałe wie
wartość w tys. zł
Dolnośląski Urząd Wojewódzki 177 121 50 036 26 985 21 322 72 659 81 114 3 696 60 783 16 178 258 235 284 174
Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki 79 521 48 665 28 642 331 122 67 913 7 506 38 010 22 299 147 434 139 176
Lubelski Urząd Wojewódzki 429 793 322 739 49 800 37 655 2 992 53 267 1 463 31 444 20 164 483 060 464 581
Lubuski Urząd Wojewódzki 367 297 329 735 35 118 297 143 23 138 1 730 17 978 3 430 390 435 419 899
Łódzki Urząd Wojewódzki 115 596 51 778 28 773 591 26 733 66 785 2 468 48 799 15 442 182 381 179 361
Małopolski Urząd Wojewódzki 161 815 84 495 55 553 6 849 12 752 1 405 029 726 1 371 569 32 720 1 566 844 1 514 250
Mazowiecki Urząd Wojewódzki 147 325 96 042 41 718 4 844 0 199 978 7 750 170 546 21 653 347 303 333 492
Opolski Urząd Wojewódzki 56 906 33 012 18 759 254 23 24 528 499 19 415 4 530 81 434 81 748
Podkarpacki Urząd Wojewódzki 276 840 176 658 35 575 62 070 1 290 40 184 3 757 27 919 8 475 317 024 320 648
Podlaski Urząd Wojewódzki 315 868 240 891 60 263 3 805 122 20 850 2 071 10 620 7 975 336 718 336 539
Pomorski Urząd Wojewódzki 99 469 64 887 30 728 0 180 91 500 10 416 55 869 25 148 190 974 163 139
Śląski Urząd Wojewódzki 108 891 45 345 56 283 3 825 1 682 1 509 746 5 551 1 498 530 5 546 1 618 639 1 889 437
Świętokrzyski Urząd Wojewódzki 44 029 22 053 18 860 140 105 50 099 1 380 32 730 15 988 94 128 85 341
Warmińsko-Mazurski Urząd Wojewódzki 204 085 170 412 25 890 1 887 39 54 793 2 481 29 497 22 778 258 878 262 388
Wielkopolski Urząd Wojewódzki 137 453 86 561 41 154 5 789 106 2 049 626 1 342 2 035 537 12 720 2 187 079 1 946 133
Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki 150 147 75 926 63 519 5 525 1 726 51 446 2 876 35 921 12 409 201 594 250 051
Urzędy i instytucje wojewódzkie
ogółem 2008 2 872 156 1 899 235 617 620 155 184 120 674 5 789 996 55 712 5 485 167 247 455 8 662 160
ogółem 2007 3 080 430 1 889 452 637 967 318 974 162 544 5 589 915 55 494 5 362 242 170 189 8 670 357 x
ogółem 2006 2 950 100 1 812 975 582 684 266 652 217 271 3 122 864 39 843 2 596 290 483 873 x x
ogółem 2005 2 950 238 1 740 735 626 335 274 529 247 179 1 470 293 39 049 563 957 865 515 x x
Źródło: Bilanse urzędów wojewódzkich.
64
Tab. 7.5. Mienie Skarbu Państwa użytkowane przez jednostki organizacyjne za granicą
Rzeczowy Budynki, Inne
Dysponent części majątek Grunty lokale środki Inwestycje
rozpoczęte
Należności
i roszczenia
Środki Fundusze
pieniężne jednostek
budżetu Typ i liczba jednostek trwały i budowle trwałe
w tys. zł
Ambasady 95
Ministerstwo Spraw Za- Instytuty Polskie 22
Konsulaty Generalne 44 1 864 918 397 938 1 172 636 244 038 50 306 33 271 238 895 1 999 213
granicznych Stałe przedstawicielstwa 7
Inne 3
Wydziały promocji handlu i
47
Ministerstwo Gospodarki inwestycji 160 831 38 774 101965 20 093 0 1 431 10712 163 995
Wydziały w przedstawiciel-
4
stwach
Polska Akademia Nauk Stacje naukowe 6 33 840 1 516 25 575 6 370 0 287 831 34 8478
Ogółem 31 XII 2008 2 059 589 438 228 1 300 176 270 501 50 306 34 989 250 438 2 511 686
Ogółem 31 XII 2007 1 706 288 372 347 1 088 015 222 891 23 033 24 962 158 918 1 790 048
Ogółem 31 XII 2005 1 761 116 436 789 1 099 402 231 708 13 218 27 810 139 147 1 828 813
Źródło: Bilanse urzędów i instytucji.
65
8. AKCJE I UDZIAŁY SKARBU PAŃSTWA
8.1. Podmioty wykonujące prawa z akcji i udziałów Skarbu Państwa

W świetle ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Pań-
stwa organem uprawnionym do wykonywania praw z akcji i udziałów jest minister właściwy
do spraw Skarbu Państwa.
Posiadanie akcji i wykonywanie praw Skarbu Państwa przez innych ministrów wynika
z przepisów szczególnych dotyczących określonych sektorów (górnictwo węgla kamiennego,
przemysłowy potencjał obronny, transport kolejowy) lub zakresów działalności (ubezpiecze-
nia eksportowe, specjalne strefy ekonomiczne, przygotowanie mistrzostw Europy w piłce
nożnej).
Reprezentowanie Skarbu Państwa w spółkach należy też do zakresu kompetencji agencji
gospodarujących mieniem Skarbu Państwa i Dyrektora Generalnego PGL Lasy Państwowe82.
W dwóch spółkach żeglugowych, w których prawa wykonuje minister właściwy do spraw
gospodarki morskiej reprezentacja jest ustalona w umowie międzynarodowej.
Tab. 8.1. Podmioty wykonujące prawa z akcji i udziałów Skarbu Państwa
Spółki prowadzące
działalność Spółki nie
Spółki w prowadzące Spółki w
Dysponent upadłości Ogółem
jednooso- z częściowym likwidacji działalności
bowe udziałem SP
Minister Skarbu Państwa 395 461 109 57 152 1 174
Minister Gospodarki 5 13 18
Minister Infrastruktury 1 3 4
Minister Finansów 2 2
Minister Sportu i Turystyki 2 2
Minister Obrony Narodowej 12 1 13
ANR 55 2 57
PGL Lasy Państwowe 12 9 3 24
Prezes WAM 3 3
Prezes AMW 2 8 1 11
Wojewodowie 2 2
Ogółem 31 XII 2008 475 502 121 57 155 1 302*
Ogółem 31 XII 2007 410 571 128 52 189 1 343
Ogółem 31 XII 2006 389 634 123 56 212 1 407
Ogółem 31 XII 2005 410 682 106 65 253 1 509
* W ośmiu spółkach Skarb Państwa jest reprezentowany przez dwa organy.
Źródło: Dane organów nadzoru.
Informacje o akcjach i udziałach Skarbu Państwa wykorzystane w niniejszym Sprawoz-
daniu pochodzą z ewidencji Ministerstwa Skarbu Państwa oraz od organów i innych jedno-
stek organizacyjnych sprawujących nadzór właścicielski. Z tych źródeł MSP otrzymuje ze-
stawienia podstawowych danych o spółkach i ich bilanse. Prowadzenie przez te jednostki
szczegółowej ewidencji akcji i udziałów regulują przepisy ogólne i wewnętrzne związane
z gospodarką finansową i rachunkowością jednostek.
8.2. Akcje i udziały z których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa
Dane dotyczące spółek, w których prawa z akcji lub udziałów wykonuje Minister Skarbu
Państwa, aktualizowane są w ewidencji MSP na bieżąco, na podstawie informacji wynikają-
cych z wykonywania zadań związanych z nadzorem i prywatyzacją. Dane ewidencji są wyko-
rzystywane również w innych stałych, cyklicznych i doraźnych opracowaniach Ministerstwa
82
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o lasach oraz ustawy o swobodzie działalności gospo-
darczej (Dz. U. Nr 175, poz. 1460).
66
m.in. do pokazania dynamiki zmiany stanu mienia Skarbu Państwa. W tym dokumencie ogra-
niczono się do analizy różnic stanów na koniec poszczególnych lat i przedstawiono tylko
najważniejsze zdarzenia jednostkowe będące przyczyną tych zmian.
Tab. 8.2. Akcje i udziały, z których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa
Liczba spółek Wartość nominalna akcji
Typ spółki lub udziałów w tys. zł
2008 2007 2006 31 XII 2008 31 XII 2007
I. Jednoosobowe Spółki Skarbu Państwa 463 418 404 42 688 615 43 110 410
Prowadzące działalność 395 341 321 42 259 566 42 672 316
w tym w upadłości z możliwością zawarcia układu - 1 3 - 79 000
w likwidacji, w upadłości z likwidacją majątku
lub nie prowadzące działalności 68* 77 83 429 050 438 094
II. Spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa 711 816 893 29 430 002 30 020 786
- niepubliczne – prowadzące działalność 413 497 549 21 250 741 22 097 528
w tym w upadłości z możliwością zawarcia układu 1 3 4 181 1 613
- niepubliczne - w likwidacji, upadłości
z likwidacją majątku lub nie prowadzące działal- 250 277 295 550 227 567 514
ności
- których akcje znajdują się w obrocie publicznym 48 42 47 7 629 035 7 355 744
OGÓŁEM (I+II) 1 174 1 234 1 297 72 118 618 73 131 195
* W tym 28 w likwidacji; 4 nie prowadzące działalności; 36 w upadłości.
Źródło: Dane własne Ministerstwa Skarbu Państwa.
8.2.1. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, w których prawa z akcji wykonuje MSP
Spółki prowadzące działalność statutową
W ciągu 2008 r. liczba jednoosobowych spółek Skarbu Państwa wyraźnie wzrosła. Grupa
spółek prowadzących działalność statutową (dalej określanych także jako „czynne” lub „ak-
tywne”) powiększyła się do 395 podmiotów. Znacznie przyspieszona została komercjalizacja
przedsiębiorstw państwowych, a w większości podmiotów przekształconych w spółki wyko-
nywanie praw z akcji lub udziałów przeszło na Ministra Skarbu Państwa. Większą niż w la-
tach poprzednich skalę przybrała komercjalizacja jednostek badawczo-rozwojowych.
Główne czynniki zmniejszające liczbę jednoosobowych spółek Skarbu Państwa to za-
przestanie prowadzenia działalności przez podmioty słabe ekonomicznie oraz komunalizacja
spółek (głównie przedsiębiorstwa komunikacji samochodowej) o znaczeniu lokalnym.
Tab. 8.3. Czynniki zmiany liczby jednoosobowych spółek czynnych w nadzorze MSP w 2008 r.
Stan na 31 grudnia 2007 341 JsSP kontynuujące działalność 317
Zmniejszanie się liczby spółek Wzrost liczby spółek
Procesy restrukturyzacji 1 Komercjalizacja przedsiębiorstw pań-
66
Rozpoczęcie prywatyzacji 4 stwowych
Ogłoszenie upadłości z likwidacją majątku 8 Komercjalizacja jednostek badawczo-
10
Postawienie w stan likwidacji 5 rozwojowych
Nieodpłatne przekazanie akcji (samorządom tery-
torialnym i fundacjom) 6 Przejęcie akcji od innego podmiotu 2
JsSP kontynuujące działalność 317 Stan na 31 grudnia 2008 395
67
Tab. 8.4. Zmiany kapitałów zakładowych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
Zmiana łącznej
L.p. Czynniki zmian w roku 2008 wartości kapitałów
zakładowych jsSP
w mln zł
1 Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych 354
2 Komercjalizacja jednostek badawczo-rozwojowych 197
3 Podwyższenie kapitału zakładowego Agencji Rozwoju Przemysłu 133
4 Wniesienie wkładu niepieniężnego i akcji do PSE-Operator S.A 248
5 Przejęcie przez Skarb Państwa udziałów Operatora Logistycznego Paliw 346
Płynnych
6 Podwyższenie kapitału zakładowego innych jsSP 8
Kapitały zakładowe spółek, które przestały być jssp lub spółkami „czyn-
nymi”
- z powodu nieodpłatnego przekazania akcji samorządom terytorialnym 33
7 - z powodu wniesienia akcji do innych jssp 450
- z powodu objęcia akcji przez inwestorów prywatnych 291
- z powodu likwidacji i upadłości 92
Przekształcenia kapitałów Nafty Polskiej SA
Umorzenie akcji wykupionych od Skarbu Państwa za środki uzyskane 312
8 ze sprzedaży zakładów chemicznych
Umorzenie akcji w związku z przekazaniem Skarbowi Państwa udziałów 244
w spółce Operator Logistyczny Paliw Płynnych
9 Obniżenie kapitałów zakładowych innych jssp 27
Źródło: Obliczenia własne MSP.
Spółki w likwidacji lub nie prowadzące działalności

W roku 2008 wykreślono z rejestru po zakończeniu likwidacji 9 spółek. Rozpoczęto li-
kwidację 5 spółek „czynnych”83.
Liczba spółek kwalifikowanych jako „nie prowadzące działalności” (tzn. nie wykazujące
obrotów oraz nie posiadające organów ani reprezentacji) wzrosła z 2 do 4. Dla dwu spółek
uznawanych poprzednio za upadłe ustalono inną sytuację prawną. W stosunku do takich spół-
ek Ministerstwo podejmuje działania w celu powołania likwidatorów lub ustanowienia przez
sądy kuratorów.
Spółki w upadłości
W 2008 r. upadłość z likwidacją majątku rozpoczęto w 8 jednoosobowych spółkach
„czynnych”. Po zakończeniu upadłości z rejestru wykreślono 13 spółek, akcje jednej wniesio-
no do innego podmiotu. Według stanu na 31 grudnia 2008 roku postępowanie upadłościowe
trwało w 36 spółkach, a 4 oczekiwały już tylko na wykreślenie z rejestru.
Wykonywanie nadzoru właścicielskiego nad spółkami w upadłości – wobec zaprzestania
funkcjonowania organów upadłego – sprowadza się do monitorowania przebiegu postępowa-
nia i ewentualnie podejmowania działań w razie uzyskania informacji o nieprawidłowościach.
Niektóre procesy upadłościowe wymagają dofinansowania, zagospodarowania majątku
pozostałego po likwidacji upadłego podmiotu i doprowadzenia do wykreślenia podmiotu
z rejestru przedsiębiorców gdy nie zrobił tego syndyk.
8.2.2. Majątek jednoosobowych spółek Skarbu Państwa w nadzorze MSP
Wartość majątku netto jednoosobowych spółek Skarbu Państwa na koniec 2008 r. wyno-
siła 55 473 mln zł, wobec 64,5 mld zł na koniec roku 2007.
Niższa wartość majątku spółek ukształtowała się w wyniku:
83
W styczniu 2009 zadania w tym zakresie od departamentu nadzoru nad spółkami w likwidacji i upadłości
przejęły delegatury terenowe Ministra Skarbu Państwa.
68
• częściowej prywatyzacji – w tym szczególnie ENEA S.A.(z kapitałem własnym 7,5 mld zł
na koniec roku 2007);
• umorzenia części akcji Nafty Polskiej;
• wyników ekonomicznych w roku 200884;
• innych przekształceń - komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych i jednostek badawczo-
rozwojowych przeniesienie na Skarb Państwa udziałów Nafty Polskiej w spółce Operator
Logistyczny Paliw Płynnych (wzrost wartości majątku jssp o 1,3 mld zł, w tym Operator
Logistyczny Paliw Płynnych – 631 mln zł);
Tab. 8.5. Największe komercjalizacje i prywatyzacje w ostatnich latach
Podmioty przekształcone Majątek Majątek
Rok w jednoosobowe spółki Skarbu netto Spółki, w których rozpoczęto prywaty- netto spół-
Państwa spółki zację ki w mln zł
w mln zł
Zakłady Maszyn Chemicznych
"METALCHEM" 5 Ruch S.A 244
Okręgowe Przedsiębiorstwo Zakłady Przemysłu Tłuszczowego
2006 Geodezyjno-Kartograficzne 1 w Warszawie S.A. 70
w Lublinie
Elektrociepłownia Zduńska Wola
Zakłady Odzieżowe "Tarmilo" 0,5 Sp. z o.o. 28
Rejonowe Przedsiębiorstwo Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz
Wodociągów i Kanalizacji 130 S.A. 180
2007 w Katowicach
REMAG 83 Fabryka Elementów Wyposażenia
22
FS HOLDING 69 Budownictwa Metalplast-Złotów S.A.
Operator Logistyczny Paliw
631 ENEA S.A. 7 464
2008 Płynnych w Płocku *
Centrozłom Wrocław 166 Przedsiębiorstwo Energetyczne
Przemysłowy Instytut Teleko- 37
munikacji 140 MEGAWAT Sp. z o.o.
Majątek netto podmiotu przekształconego w spółkę wg stanu na koniec roku komercjalizacji. Majątek netto
spółki sprywatyzowanej na koniec roku poprzedzającego zbycie lub udostępnienie akcji.
* Przed r. 2008 wszystkie akcje spółki były własnością Nafty Polskiej SA
W łącznym majątku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa największą wagę mają ak-
tywa w sektorach infrastrukturalnych.
Na koniec 2008 r. z 55,3 mld zł całkowitej wartości bilansowej netto majątku spółek jed-
noosobowych 33,5 mld zł stanowił majątek zaangażowany w produkcję, przesył i dystrybucję
energii elektrycznej. Ponad 6 mld zł wynosi bilansowa wartość majątku netto podmiotów
transportu gazu (Gaz System S.A.), przesyłania ropy (PERN S.A.) i magazynowania paliw.
Wyróżniającą się grupę jednoosobowych spółek Skarbu Państwa stanowiły też podmioty
realizujące zadania restrukturyzacyjne (w tym Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. i Nafta Pol-
ska S.A.– razem prawie 5 mld zł kapitałów własnych) lub inne zadania ustawowe (jak spółki
radiowe i TVP S.A., Totalizator Sportowy Sp. z o.o. – razem ponad 2 mld zł kapitałów wła-
snych).
Natomiast najliczniejszą grupę branżową stanowi 71 przedsiębiorstw komunikacji samo-
chodowej z łącznym majątkiem o wartości netto 312 mln zł.
84
Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa które nie ulegały przekształceniom w ciągu roku 2008 osiągnęły łącznie
3,0 mld zł zysku netto i 0,9 mld zł strat. Jednostkowe dane o kapitałach i wyniku netto jednoosobowych spółek
Skarbu Państwa ujęto w załączniku do Rozdziału 8. Przedstawiane dane pochodzą z bilansów spółek sporządzo-
nych na koniec roku obrotowego kończącego się 31 grudnia 2008, a jeżeli rok obrotowy spółki nie kończy się
31 grudnia uwzględniono dane na koniec IV kwartału 2007 r. z innych dokumentów.
69
Tab. 8.6. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, w których prawa wykonuje Minister Skarbu
Państwa i ich majątek
Stan na 31 XII 2008 Stan na 31 XII 2007
wartość
wartość nomi- szacunkowa wartość
wartość nomi- szacunkowa
Status spółek liczba nalna akcji / (majątek netto liczba nalna akcji / (majątek netto
spółek udziałów spółek) spółek udziałów spółek)
w tys. zł w mln zł w tys. zł w mln zł
Prowadzące działalność 395 42 259 566 55 473 341 42 672 316 64 490
- w tym w upadłości
z możliwością zawarcia - - - 1 79 000 129
układu
W upadłości 36 299 213 5 43 314 699 0
W likwidacji lub nie pro-
wadzące działalności 32 129 837 0 34 123 394 1
Ogółem 463 42 688 615 55 478 418 43 110 410 64 491
Źródło: Ewidencja MSP.
8.2.3. Spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa

Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa 31 grudnia 2008 r. posia-
dał – obok innych akcjonariuszy lub udziałowców - pakiety akcji lub udziałów w 711 spół-
kach, z których 414 prowadziło wówczas działalność gospodarczą. Pod każdym względem:
udziału Skarbu Państwa, wielkości, kondycji finansowej i atrakcyjności dla inwestorów, są to
spółki bardzo zróżnicowane.
Udział Skarbu Państwa w tych spółkach wynika z:
a) prywatyzacji kapitałowej, gdy w posiadaniu Skarbu Państwa pozostają akcje (udziały):
• po niepełnym wykorzystaniu rezerwy dla pracowników, rolników i rybaków85,
• celowo zatrzymane przez Skarb Państwa w celu realizacji polityki właścicielskiej lub prze-
znaczone do zbycia po realizacji umownych zobowiązań inwestorów;
b) prywatyzacji w ramach Programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych;
c) emisji nowych akcji lub udziałów przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa i obejmo-
wania ich przez inwestorów lub wierzycieli;
d) łączenia się jednoosobowych spółek Skarbu Państwa ze spółkami z udziałem innych pod-
miotów;
e) wnoszenia akcji spółek do podmiotów, których zadaniem jest konsolidacja, restrukturyza-
cja i prywatyzacja majątku Skarbu Państwa;
f) wniesienia do spółek majątku przedsiębiorstw prywatyzowanych lub likwidowanych;
g) obejmowania akcji bądź udziałów w zamian za zobowiązania wobec Skarbu Państwa
na podstawie Ordynacji Podatkowej;
h) obejmowania akcji i udziałów jako składników mienia zlikwidowanych przedsiębiorstw
państwowych lub pozostałych po rozwiązanych umowach leasingowych;
i) przejmowania akcji/udziałów od innych organów i jednostek państwowych;
j) nabywania akcji lub udziałów w drodze spadków i darowizn.
Liczba spółek z częściowym udziałem Skarbu Państwa w nadzorze MSP w roku 2008
nadal wyraźnie spadała. Głównym czynnikiem zmniejszającym liczbę takich spółek było za-
kończenie prywatyzacji w drodze sprzedaży akcji lub udziałów 67 spółek (w tym 8 spółek
parterowych NFI i 2 spółek giełdowych). Z rejestru wykreślono 44 spółki po zakończeniu
likwidacji lub upadłości, a 12 w wyniku połączenia z innymi podmiotami.
85
W końcu 2008 r. rezerwa akcji lub udziałów dla uprawnionych pracowników spółki istniała w 233 spółkach
z częściowym udziałem. W 56 spółkach rezerwa dla osób uprawnionych stanowiła 90 i więcej procent wszystkich
akcji należących do Skarbu Państwa. Na rozdysponowanie oczekiwały akcje lub udziały o nominale 943 mln zł
(w tym 750 mln to akcje PGNiG S.A.).
70
Tab. 8.7. Spółki z częściowym udziałem, w których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa
Liczba spółek
Wyszczególnienie
31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
I. Spółki prowadzące działalność – niepubliczne 413 497 551
w tym spółki NFI 30 40 54
II. Spółki publiczne 48 42 47
Spółki w likwidacji 81 84 86
III. Spółki nie prowadzące działalności 53 50 51
Spółki w upadłości 116 143 158
Ogółem 711 816 893
Źródło: Ewidencja MSP.
Jednocześnie w spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa przekształcały się pod-

mioty, których akcje przekazano samorządom terytorialnym (Ministerstwo pozostało przej-
ściowo organem wykonującym prawa z akcji, które są przeznaczone dla pracowników). Skarb
Państwa nabywał też niewielkie pakiety akcji lub udziałów spółek w drodze zamiany, spad-
kobrania, za wnoszone mienie i wchodzące w skład mienia polikwidacyjnego.
Tab. 8.8. Spółki z udziałem Skarbu Państwa według wielkości udziału Skarbu Państwa
Udział Status spółek Razem
Skarbu Państwa aktywne w w nieprowadzące
niepubliczne publiczne likwidacji upadłości działalności 2008 2007
Do 5% 124 36 18 18 10 206 252
Powyżej 5% do 25% 126 3 29 44 22 224 251
Powyżej 25% do 50% 112 3 24 44 18 201 234
Powyżej 50% 51 6 10 10 3 80 79
Ogółem 413 48 81 116 53 711 816
8.2.3.1. Problemy gospodarowania akcjami spółek z częściowym udziałem Skarbu Państwa
W spółkach, w których udział Skarbu Państwa jest niewielki jego wpływ na strategię, za-
rządzanie i działalność spółki najczęściej jest ograniczony, a nadzór właścicielski może mieć
tylko charakter pasywny. Z reguły nie ma realnej możliwości wpływania na prowadzenie
działalności. Utrzymywanie takich udziałów powoduje znaczne koszty związane ze sprawo-
waniem przez MSP bieżącego nadzoru właścicielskiego. Taka sytuacja prowadzi do zbędnego
rozproszenia czynności nadzorczych i blokowania środków publicznych.
Ministerstwo Skarbu Państwa przeprowadza pełną prywatyzację „resztówek” (mniej niż
10 % akcji lub udziałów), o ile nie ma ważnych powodów utrzymywania zaangażowania pań-
stwa w niektórych spośród nich (np. mających strategiczny charakter). W pojedynczych przy-
padkach, w związku z trwającymi postępowaniami sądowymi bądź układowymi oraz zobo-
wiązaniami inwestorów wynikającymi z umów prywatyzacyjnych, procesy przekształceniowe
mogą zostać wydłużone.
Zbywanie pakietów resztówkowych często jest przesądzone w zapisach statutów lub
umów spółek i jest możliwe tylko na rzecz akcjonariuszy oraz wspólników, po z góry okre-
ślonej cenie. Może nie być możności ich zbycia na rzecz innych podmiotów i po aktualnej
wartości rynkowej. Statuty lub umowy mogą również zakazywać zbywania pakietu przed
określonym terminem lub spełnieniem określonych warunków.
8.2.3.2. Szacowanie wartości akcji i udziałów w spółkach z częściowym udziałem Skarbu
Państwa
W analizach i zestawieniach przedstawianych poniżej, obok wartości nominalnej akcji
lub udziałów, dla spółek nie notowanych na giełdzie, których sprawozdania finansowe zostały
udostępnione Ministerstwu, wartość akcji lub udziałów ustalono biorąc pod uwagę wysokość
71
kapitałów własnych spółki. Przyjęto, że wartość pakietu akcji lub udziałów równa jest części
kapitałów własnych odpowiadającej udziałowi Skarbu Państwa.
Akcje będące w obrocie publicznym wyceniono według kursu giełdowego.
Dla spółek z niewielkim udziałem Skarbu Państwa, nie składających bilansu w MSP, za
wartość akcji uznano ich wartość nominalną. Jeżeli akcje lub udziały sprzedano po 1 stycznia
2009 r., ich wartość na 31 grudnia 2008 r. przyjęto według cen transakcyjnych.
8.2.3.3. Spółki z większościowym udziałem Skarbu Państwa
31 grudnia 2008 r. udział większy od 50% Skarb Państwa posiadał w 80 spółkach.
W 28 z tych podmiotów udział Skarbu Państwa przewyższa 75%, a w 13 - 90%. Akcje sze-
ściu (PGNiG S.A., PKO BP S.A., Ruch S.A., Police S.A., Puławy S.A. i ENEA S.A.) noto-
wano na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Tab. 8.9. Spółki z udziałem większościowym w których prawa wykonuje Minister Skarbu Pań-
stwa
Liczba Wartość Wartość Wartość
Typ spółki spółek nominalna szacunkowa szacunkowa
w mln zł 2008 w mln zł 2007 w mln zł
Spółki prowadzące działalność niepubliczne 51 17 538 31 682* 31 068*
Spółki publiczne 6 6 424 41 852** 55 344**
Spółki w likwidacji, upadłości 0
lub nie prowadzące działalności 23 99 0
Ogółem na koniec 2008 80 24 060 73 534 86 412
* Wartość majątku netto przypadająca na udział Skarbu Państwa.
** Wartość akcji Skarbu Państwa według kursu zamknięcia w dniu ostatniego notowania w roku.
8.2.3.4. Spółki z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa niepubliczne

Tab. 8.10. Wartość akcji lub udziałów spółek z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa
Wartość akcji spółek niepublicznych w mln zł
Udział Liczba spółek
Skarbu Państwa nominalna szacunkowa
aktywne nieaktywne aktywne nieaktywne aktywne nieaktywne
Do 5% 124 46 368 76 404 0
Powyżej 5% do 25% 126 95 2 111 35 3 154 0
Powyżej 25% do 50% 112 86 1 235 340 4 260 0
Ogółem 31 XII 2008 362 227 3 714 451 7 818 0
Ogółem 31 XII 2007 446 254 5 382 466 10 929 15
Ogółem 31 XII 2006 495 267 4 357 481 10 767 1
Spośród 589 spółek niepublicznych z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa 90

to spółki programu Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Do Skarbu Państwa należą
akcje 30 niepublicznych aktywnych spółek NFI, a także akcje 45 spółek w upadłości,
7 w likwidacji, 8 nie prowadzących działalności gospodarczej.
W ciągu 2008 r. inwestorzy nabyli wszystkie akcje Skarbu Państwa w 9 spółkach parte-
rowych. Jedna spółka upadła i akcje jednej weszły do obrotu publicznego. 16 spółek wykre-
ślono po likwidacji bądź upadłości.
Podstawowym celem Ministra Skarbu Państwa jest możliwie optymalna sprzedaż pakie-
tów mniejszościowych spółek NFI. Zakończenie prywatyzacji spółek z programu NFI planuje
się do końca 2009 roku. Zarówno tempo jak i wielkość przychodów z transakcji dokonywa-
nych przez Skarb Państwa zależy od zainteresowania inwestorów zakupem akcji.
Wartość akcji Skarbu Państwa w spółkach NFI wynosi 213 mln zł.
72
Tab. 8.11. Udział Skarbu Państwa w spółkach programu NFI
Spółki aktywne Udział Skarbu Państwa w spółkach aktywnych niepublicznych NFI
Stan na niepubliczne NFI
z udziałem SP do 2% pow. 2 do 10% pow. 10 do 25% ponad 25%
31 XII 2008 30 1 5 11 13
31 XII 2007 40 2 6 18 16
31 XII 2006 54 2 7 18 27
31 XII 2005 78 4 11 24 39
8.2.3.5. Spółki publiczne z udziałem Skarbu Państwa

Na koniec 2008 r. Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu Państwa86 po-
siadał akcje w 47 spółkach publicznych.
Tab. 8.12. Udziały Skarbu Państwa w spółkach publicznych
Wielkość udziałów Skarbu Liczba spółek Wartość nominalna Wartość rynkowa w tys. zł
Państwa w tys. zł
do 5% 36 234 056 3 005 080
5,01 do 25% 3 63 049 1 233 529
25,01 - 50% 3 908 044 2 840 571
50,01 - 99,99% 6 6 423 885 41 852 033
Ogółem 31 XII 2008 48 7 629 035 48 931 213
Ogółem 31 XII 2007 42 7 355 744 73 293 343
Ogółem 31 XII 2005 52 7 459 710 46 348 619
Ogółem 31 XII 2002 77 1 877 890 7 063 209
Liczba spółek publicznych z udziałem Skarbu Państwa w 2008 r. wzrosła w wyniku
wprowadzenia na giełdę akcji 3 spółek, uzyskania akcji 4 spółek w spadku. Akcje jednej
spółki MSP uzyskało w wyniku zmiany nadzoru. Skarb Państwa sprzedał wszystkie posiada-
ne akcje w 2 spółkach.
Ze znaczących transakcji w 2008 r. wyróżnia się podwyższenie kapitału wraz z zaofero-
waniem nowych akcji inwestorom przez ENEA SA oraz Zakłady Azotowe w Tarnowie S.A.
2,5 mln akcji PKO BP wniesiono na podwyższenie kapitału Stoczni Gdynia.
Wartość akcji Skarbu Państwa w spółkach publicznych w roku 2008 wyraźnie zmalała
przede wszystkim wskutek obniżenia się kursów (zob. tab. 8.13).
Należące w końcu 2008 r. do Skarbu Państwa akcje spółek publicznych skoncentrowane
są w kilku pakietach, wśród których zdecydowanie wyróżniają się PGNiG SA i PKO BP S.A.
Tylko w niewielu spółkach publicznych udział Skarbu Państwa przewyższa kilkanaście
procent. Poza wykazanymi w tabeli poniżej: PGNiG S.A., PKO BP S.A., KGHM S.A., ENEA
S.A. według stanu na koniec 2008 r., z większych spółek należały do nich: Zakłady Chemicz-
ne Police S.A. (59%), RUCH S.A. (55%), Zakłady Azotowe Puławy S.A. (51%), Ciech S.A.
(37%) i Mennica Polska S.A. (32%).
Akcje spółek publicznych w części stanowią rezerwy na pokrycie przyszłych
(m.in. wobec pracowników87) lub potencjalnych zobowiązań (gwarancji) Skarbu Państwa.
Akcje spółek giełdowych posiadają także jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Nafta
Polska wykonuje prawa z akcji o łącznej wartości giełdowej 3,2 mld zł (m.in. 18% akcji
PKN Orlen S.A. i 52% akcji Lotos S.A).
86
Ponadto, akcje 4 spółek notowanych na GPW miały Lasy Państwowe. Wykaz spółek w załączniku.
87
Wartość giełdowa akcji stanowiących rezerwę na nieodpłatne przekazanie pracownikom wynosiła
ok. 3,5 mld zł ( w tym pracownicy PGNiG 2 700 mln, a ENEA 730 mln zł).
73
Tab. 8.13. Największe pakiety akcji spółek publicznych należące do Skarbu Państwa
Kurs ostat- Wartość
Koniec Nazwa spółki Liczba akcji Udział niego no- pakietu
roku SP (%) towania w w tys. zł
roku
PKO BP S.A. 514 959 296 51,50 47,00 24 203 087
PGNiG S.A. 5 000 000 000 84,75 3,60 18 000 000
KGHM Polska Miedź SA 88 589 900 44,29 89,00 7 884 501
2006
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A 43 633 897 10,20 47,70 2 081 337
Bank PeKaO S.A. 6 871 620 4,13 226,90 1 559 171
Telekomunikacja Polska SA 55 491 437 3,96 24,55 1 362 315
PKO BP S.A. 514 935 409 51,49 52,60 27 085 603
PGNiG S.A. 5 000 000 000 84,75 5,10 25 500 000
KGHM Polska Miedź SA 83 589 900 41,79 105,80 8 843 811
2007 Bank PeKaO S.A. 10 363 020 4,00 227,00 2 352 406
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A 43 633 897 10,20 51,90 2 264 599
Telekomunikacja Polska S.A. 55 491 437 3,96 22,51 1 249 112
Ciech S.A. 10 270 800 36,68 121,00 1 242 767
PKO BP S.A. 512 435 409 51,24 35,50 18 191 457
PGNiG S.A. 4 999 999 999 84,75 3,60 18 000 000
ENEA S.A. 337 626 428 76,48 14,00 4 726 770
2008 KGHM Polska Miedź S.A. 83 589 900 41,79 28,12 2 350 548
Bank PEKAO S.A. 10 363 020 3,96 126,20 1 307 813
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. 43 633 897 10,20 25,73 1 122 700
Telekomunikacja Polska S.A. 55 491 532 4,05 19,20 1 065 437
8.3. Akcje i udziały z których prawa wykonują inne organy lub jednostki państwowe
Minister Gospodarki 31 grudnia 2008 r.;
- wykonywał prawa z akcji w spółkach górnictwa węglowego88;
- od 8 września 2006 r. wykonuje kompetencje Ministra Skarbu Państwa w spółkach za-
rządzających specjalnymi strefami ekonomicznymi, z wyłączeniem spółek, w których Skarb
Państwa posiada 100 % akcji lub udziałów89.
Tab. 8.14. Akcje i udziały spółek nadzorowanych przez Ministra Gospodarki
Rok 2008 Rok 2007
Wyszczególnienie spółki z częściowym spółki z częściowym
jsSP udziałem SP jsSP udziałem SP
Spółki górnictwa węglowego
Liczba spółek 5 1 6 1
Wartość nominalna akcji w tys. zł 2 845 361 300 3 067 008 300
Wartość akcji według majątku
netto spółek w mln zł 6 902 0 6 171 0
Spółki zarządzające specjalnymi strefami ekonomicznymi
Liczba spółek - 12 - 12
Wartość nominalna akcji w tys. zł - 252 484 - 252 484
Wartość akcji według majątku
netto spółek w mln zł - 385 - 334
Źródło: Dane Ministerstwa Gospodarki.
88
Na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa kamiennego w latach 2008- 2015
(Dz. U. Nr 192, poz. 1379) w odniesieniu do przedsiębiorstw górniczych, z wyjątkiem Lubelskiego Węgla "Bog-
danka" S.A., a także w odniesieniu do CZW "Węglokoks" S.A. i "Węglozbyt" S.A. kompetencje ministra właści-
wego do spraw Skarbu Państwa wykonuje minister właściwy do spraw gospodarki.
89
Na podstawie ustawy z dnia 23 czerwca 2006 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych
oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 997).
74
Tab. 8.15. Akcje i udziały, z których prawa wykonują pozostałe organy lub jednostki państwo-
we
Władający wg bilansu Uwagi
organu nominalna szacunkowa
87,85% KUKE S.A.(70 082,80 tys.

Minister Finansów - 70 582 127 504 zł); 1 akcja CETO S.A.;
Minister Sportu 2 spółki celowe utworzone w związku

i Turystyki - 4 000 4 321 z organizacją finałowego turnieju
Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej
Minister Infrastruktury wykonuje
2 582 241 1 903 010 prawa z 24,55% akcji spółki PKP
Minister Infrastruk- PLK S.A).90
tury -
64 021 508 952 2 spółki żeglugowe
10 150 716 10 869 434 PKP S.A. – jsSP
Minister Obrony 12 jsSP, 1 spółka z częściowym
Narodowej - 309 000 514 433 udziałem Skarbu Państwa
56 jsSP i 2 spółki z częściowym
ANR 472 561 477 354 1 237 185 udziałem
WAM 674 484 674 441 701 798 3 spółki z o.o.
2 jsSP, 8 spółek z częściowym udzia-
AMW 85 559 131 186 85 559 łem Skarbu Państwa, 1 w likwidacji
PGL Lasy Pań- udziały w 24 spółkach (w tym: 8 sp.

stwowe 86 808 24 041 91 345 czynnych niepublicznych i 4 spółkach
giełdowych)
Wojewodowie 0,475 0,475 0 2 spółki w likwidacji lub upadłości
Ogółem91 1 319 412 17 700 369 18 411 645
Źródło: Bilanse spółek i zestawienia organów nadzoru.
8.4. Wartość akcji i udziałów Skarbu Państwa

Łączną szacunkową wartość akcji i udziałów Skarbu Państwa policzono stosując nastę-
pujące zasady:
1. w odniesieniu do spółek, w których całość kapitału należy bezpośrednio do Skarbu Pań-
stwa - wartość kapitałów własnych, z tym, że akcje spółek, w których kapitały własne są
wielkością ujemną (zobowiązania przewyższają wartość aktywów) wyceniono na zero,
2. wartość akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ustalono według
kursu giełdowego z dnia 29 grudnia lub innego dnia ostatniego notowania w roku 2008,
3. wartość akcji i udziałów w spółkach pozostałych wyceniono według reguł opisanych
w części 8.2.3.2.
90
Wydatki budżetu państwa przekazane w danym roku na finansowanie linii kolejowych o państwowym znacze-
niu zwiększają kapitał zakładowy PLK S.A.; związane z tym akcje w podwyższonym kapitale zakładowym obej-
muje Skarb Państwa reprezentowany przez ministra właściwego do spraw transportu. Skarb Państwa obejmował
także akcje PKP PLK S.A. w zamian za wygaszanie zobowiązań PKP S.A. z tytułów podatkowych. Dyrektor
Generalny w Ministerstwie Infrastruktury został przez Ministra Skarbu Państwa upełnomocniony do wykonywa-
nia na walnych zgromadzeniach PKP PLK S.A. praw z 266 860 akcji stanowiących 2,54% kapitału zakładowe-
go.
91
Podawane wielkości obejmują także 3 212 787 akcji PKP PLK S.A. o wartości szacunkowej 2 368 104 tys. zł,
których własność została przeniesiona na Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów w celu za-
bezpieczenia spłaty wierzytelności PKP S.A. Na podstawie umowy między Skarbem Państwa reprezentowanym
przez Ministra Finansów a PKP S.A., część praw i obowiązków korporacyjnych, w tym wykonywanie prawa
głosu z tych akcji przysługuje PKP S.A
75
Tab. 8.16. Szacunkowa wartość akcji i udziałów Skarbu Państwa
Podmiot lub organ reprezentujący Skarb Państwa 31 XII 08 31 XII 07 31 XII 06
wartość w mln zł
I. Akcje i udziały jednoosobowych spółek Skarbu Państwa 75 697 82 570 60 574
Minister Skarbu Państwa 55 473 64 491 43 665
ANR 1 233 1 196 1 070
Minister Gospodarki 6 902 6 171 6 275
Minister Sportu i Turystyki 4 4 -
Minister Infrastruktury 10 869 10 073 8 948
Minister Obrony Narodowej 514 13 12
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa 702 622 604
II. Akcje spółek w obrocie publicznym 49 015 73 419 66 323
PGL Lasy Państwowe 84 126 107
III. Akcje i udziały pozostałe według wartości majątku 44 892 44 390 39 742
przypadającego na udział Skarbu Państwa
Inne organy 5 390 2 378 2 739
Ogółem (I+II+III) 169 604 200 379 166 639
8.5. Udziały w międzynarodowych instytucjach finansowych
Tab. 8.17. Udziały Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach finansowych
Lp. Organizacja Rodzaj udzia- Udziały Udziały Zobowiązania
łów opłacone nieopłacone Waluta (w EUR lub
USD)1
Międzynarodowy Bank Kapitał statu- 2
1. towy 79 595 576 - USD 1 236 291 004
Odbudowy i Rozwoju
Międzynarodowe Stowarzy- Kapitał statu- 42 006 738 - USD -
2. towy
szenie Rozwoju 2 978 540 1 438 987 SDR -
3. Wielostronna Agencja Gwa- Kapitał statu-
towy 826 648 826 648 USD 6 613 184
rancji Inwestycji
Międzynarodowa Korpora- Kapitał statu- -
4. towy 7 236 000 - USD
cja Finansowa
Europejski Bank Odbudowy Kapitał statu-
5. i Rozwoju towy 66 768 000 432 000 EUR 188 800 000
Kapitał statu- 8 500 000
3
- EUR -
6. Bank Rozwoju Rady Europy towy
Kapitał re-
zerwowy 1 987 000 - EUR 68 488 000
Kapitał statu- 149 242 778 21 320 397 3 240 700 325
7. Europejski Bank Inwesty- towy
cyjny Kapitał re- EUR
zerwowy 377 164 841 53 880 692 -
Razem Kapitał statu- 129 664 962 826 648 USD 1 242 904 188
towy
Kapitał statu- 2 978 540 1 438 987 SDR -
towy
Kapitał statu- 224 510 778 21 752 397 EUR 3 497 988 325
towy
Kapitał re- 379 151 841 53 880 692 EUR -
zerwowy
1) Zobowiązania warunkowe z tytułu niewymagalnej części subskrypcji udziałów Rzeczypospolitej Polskiej
wynikające ze statutów poszczególnych organizacji.
2) W tym kwota 71.636.018,56 USD została zapłacona w PLN
3) W tym kwota 4.834.000,00 EUR przydzielona Polsce z rezerw banku, opłaconych uprzednio przez inne
kraje członkowskie.
Polska jest także członkiem Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Na podstawie art. 5.1a Ustawy
o Narodowym Banku Polskim wydatki związane z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w MFW pokrywa
ze środków własnych NBP. Wpłaty do MFW wykazywane są w księgach i bilansie NBP.
76
9. PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE
W wyniku realizacji przepisów ustawy z dnia 12 maja 2006 r. o zmianie ustawy
o komercjalizacji i prywatyzacji oraz o zmianie innych ustaw92 liczba przedsiębiorstw pań-
stwowych w 2008 r. znacznie spadła.
Tab. 9.1. Liczba przedsiębiorstw państwowych w ostatnich latach
Rok Ogółem Prowadzące działalność W likwidacji W upadłości
2008 246 103 59 84
2007 419 206 79 134
2006 551 269 94 188
2005 695 292 108 295
Stan na koniec roku nie uwzględnia przedsiębiorstw, których dotyczą wiążące umowy prywatyzacyjne zawar-
te przed 31 grudnia danego roku, nawet jeśli wykreślono je z rejestru dopiero w roku następnym.
Za przedsiębiorstwa państwowe są natomiast uznawane podmioty, dla których sporządzono akt komercjalizacji
i wykreślane z rejestru w grudniu, bowiem skutek wykreślenia z rejestru nastąpił 1 stycznia roku następnego
(w pierwszym dniu miesiąca przypadającego po wpisaniu spółki do rejestru przedsiębiorców), jeżeli nowopow-
stała spółka nie została uwzględniona w częściach Sprawozdań dotyczących spółek.
9.1. Sytuacja prawna przedsiębiorstw

Ustawa z 12 maja 2006 r. przewidywała dokonanie komercjalizacji przedsiębiorstw dzia-
łających na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, dla których organem zało-
życielskim jest Minister Skarbu Państwa do dnia 30 czerwca 2007 r. Inne organy założyciel-
skie zostały zobowiązane do złożenia Ministrowi Skarbu Państwa w tym samym terminie
wniosków o dokonanie komercjalizacji tych przedsiębiorstw. Jej skutkiem było znaczące
przyspieszenie procesów przekształcania przedsiębiorstw w spółki.
Status przedsiębiorstwa państwowego w końcu 2008 r. zachowały jeszcze:
• podmioty o specyficznym charakterze ze względu na dotyczące je przepisy lub szczególne
zadania, których przekształcenia w spółki muszą poprzedzić zmiany ustawowe:
PPUP Poczta Polska93, PP Porty Lotnicze;
Polska Żegluga Morska,
Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej,
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych.
• przywięzienne zakłady pracy w nadzorze Ministra Sprawiedliwości, które mogą być pro-
wadzone jako przedsiębiorstwa państwowe lub spółki z większościowym udziałem Skar-
bu Państwa94;
• podmioty działające nadal na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych -
w których procesy prywatyzacyjne lub komercjalizację rozpoczęto, lecz do końca roku
2008 nie zakończono, albo takie których komercjalizacja jest nieuzasadniona z powodu
skali działania, słabej kondycji ekonomicznej albo planowanego połączenia, prywatyzacji
bezpośredniej czy wniesienia do spółki.
92
Dz. U. Nr 107, poz. 721.
93
W dniu 10 listopada 2008 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 września 2008 r. o komercjalizacji państwowego
przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr 180 poz. 1109), zgodnie z którą Minister
właściwy do spraw łączności nie później niż w terminie 12 miesięcy od dna wejścia w życie tej ustawy dokona
komercjalizacji Poczty Polskiej.
94
Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności (Dz. U. Nr 123, poz. 777,
z późn. zm.).
77
9.2. Przedsiębiorstwa państwowe i ich przekształcenia w roku 2008
Tab. 9.2. Przedsiębiorstwa państwowe według organów założycielskich
Organ 31 XII 2008 Prowadzące działalność
nadzorujący razem prowadzące w w
działalność likwidacji upadłości 31 XII 2007 31 XII 2006
Minister Infrastruktury 2 2 0 0 2 2
Minister Obrony Narodowej 2 2 0 0 17 18
Minister Sprawiedliwości 17 13 0 4 14 15
Wojewoda Dolnośląski 3 0 1 2 3 4
Wojewoda Kujawsko-
Pomorski 6 2 0 4 7 7
Wojewoda Lubelski 12 3 1 8 11 19
Wojewoda Lubuski 6 2 3 1 2 7
Wojewoda Łódzki 23 13 4 6 22 25
Wojewoda Małopolski 14 3 5 6 9 11
Wojewoda Mazowiecki 44 23 5 16 36 43
Wojewoda Opolski 2 0 1 1 0 1
Wojewoda Podkarpacki 2 1 0 1 2 2
Wojewoda Podlaski 10 9 0 1 17 19
Wojewoda Pomorski 5 0 0 5 4 8
Wojewoda Śląski 40 5 22 13 14 28
Wojewoda Świętokrzyski 3 0 0 3 0 1
Wojewoda Warmińsko-
Mazurski 9 8 0 1 12 13
Wojewoda Wielkopolski 19 7 9 3 12 16
Wojewoda Zachodniopomor-
ski 12 4 2 6 11 14
Ogółem 246 103* 59 84 206 269
* W tym 14 podmiotów zarejestrowanych jako spółki ze skutkiem na 1 stycznia 2009 i 7 przedsiębiorstw
dla których sporządzono akt komercjalizacji – 31 grudnia 2008 w trakcie rejestracji
Dużych przedsiębiorców (z zatrudnieniem ponad 250 osób) było tylko 29.
W nadzorze założycielskim Ministra Skarbu Państwa 31 grudnia 2008 r. pozostawało
15 przedsiębiorstw państwowych. Działalność statutową prowadziło 6 podmiotów. Trzy jed-
nostki były w stanie upadłości, w pięciu toczyło się postępowanie likwidacyjne, jedno przed-
siębiorstwo oczekiwało na wykreślenie.
Największymi jednostkami pod względem wartości majątku netto były: Zakład Uniesz-
kodliwiania Odpadów Promieniotwórczych w Otwocku-Świerku oraz Biuro Urządzania Lasu
i Geodezji Leśnej w Warszawie. Pod względem zatrudnienia wyróżniały się Polska Żegluga
Morska (wykazująca ujemne fundusze własne) i Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej.
W nadzorze Ministra Obrony Narodowej pozostawały 2 wojskowe biura projektów.
Przeważająca i rosnąca część 80 z czynnych przedsiębiorstw nadzorowanych przez wo-
jewodów 31 grudnia 2008 r.95 to przedsiębiorstwa małe i aktywne tylko na rynku lokalnym.
Dużo jest przedsiębiorstw nierentownych, upadających i likwidowanych, 47 podmiotów znaj-
duje się w zarządzie komisarycznym. Grupa dużych przedsiębiorców (zatrudniających ponad
250 osób) liczyła tylko 7 podmiotów.
Wyróżniające się grupy branżowe stanowią tu: przedsiębiorstwa budowlane – ogólnobu-
dowlane, inżynieryjne, wykonujące roboty drogowe lub mostowe, jednostki budownictwa
instalacyjnego i wodno – melioracyjnego (24 podmioty) oraz przedsiębiorstwa handlu - hur-
towego i detalicznego (16), przedsiębiorstwa komunikacji samochodowej (13).
95
32 z nich przekształcono w spółki w pierwszym półroczu 2009r.
78
Do końca 2008 r. przekształcone zostały już wszystkie działające podmioty nadzorowane
przez wojewodów – dolnośląskiego, opolskiego, pomorskiego i świętokrzyskiego96.
Ci wojewodowie nadzorują już tylko procesy likwidacyjne.
W ostatnich latach maleje liczba jednostek upadających i likwidowanych – w roku 2008
- razem 8 przedsiębiorstw, co może oznaczać, że podmiotów o skrajnie słabej kondycji eko-
nomicznej jest już niewiele.
Tab. 9.3. Przekształcenia przedsiębiorstw czynnych w roku 2008
Wojewoda Komer- Prywatyzacja nia
bezpośred- Likwi- Upa-
Inne
Przedsiębior-
stwa czynne
cjalizacja dacja dłość 31 XII 2008
sprzedaż aport leasing
Minister Infrastruktury 2
Minister Obrony Narodowej 15 2
Minister Skarbu Państwa 2 2 1 6
Minister Sprawiedliwości 1 13
Wojewoda Dolnośląski 2 1 0
Wojewoda Kujawsko-
Pomorski 4 1 2
Wojewoda Lubelski 6 2 1 +1* 3
Wojewoda Lubuski 2
Wojewoda Łódzki 7 1 1 13
Wojewoda Małopolski 3 1 1 -1** 3
Wojewoda Mazowiecki 7 3 -2*** 23
Wojewoda Opolski 0
Wojewoda Podkarpacki 1 1
Wojewoda Podlaski 7 1 9
Wojewoda Pomorski 3 1 0
Wojewoda Śląski 8 1 5
Wojewoda Świętokrzyski 0
Wojewoda Warmińsko-
Mazurski 3 1 8
Wojewoda Wielkopolski 5 7
Wojewoda Zachodniopo-
morski 5 1 1 4
Razem 78 6 1 3 6 6 2 103
* Wznowienie działalności statutowej po uchyleniu upadłości
** Komunalizacja
*** Wykreślenie na skutek połączenia z innym przedsiębiorstwem
Tab. 9.4. Procesy likwidacji lub upadłości przedsiębiorstw państwowych
W tym rozpoczęte w latach
Wyszczególnienie Ogółem przed 1996 - 1998 - 2000 - 2002 - 2004 - 2006 -
2008
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007
Procesy trwające 31 XII 2008 146* 32 15 18 23 16 16 15 11
Procesy zakończone wykre-
77 19 3 11 13 13 17 1 -
śleniem w roku 2007
Procesy zakończone wykre-
80 21 11 4 6 20 12 6 0
śleniem w roku 2008
* w tym 9 wykreślonych do 30 czerwca 2009 i 5 takich w których zakończono likwidację majątku podmiotu.
96
Do 30 czerwca 2009 r. przekształcono wszystkie przedsiębiorstwa nadzorowane przez wojewodów podkarpac-
kiego i zachodniopomorskiego. W nadzorze wojewodów pozostało 46 przedsiębiorstw prowadzących działalność
statutową.
79
Tab. 9.5. Zmiany wartości majątku przedsiębiorstw czynnych w roku 2008
Suma funduszy Komercjaliza- Suma funduszy Suma funduszy
własnych cja Sprzedaż Aport Leasing Likwidacja Upadłość Inne własnych założycielskich
Organ nadzorujący 31 XII 2007 31 XII 2008 31 XII 2008
(w tys. zł) zmniejszenie wartości w tys. zł. (w tys. zł) (w tys. zł)
Minister Infrastruktury 3 136 625 3 394 936 1 130 327
Minister Obrony Narodowej 452 331 452 166 978 8
Minister Skarbu Państwa 73 993 6 546 85 821 59 156
Minister Sprawiedliwości 106 553 115 304 16 458
Wojewoda Dolnośląski 150 052 150 052 0 0
Wojewoda Kujawsko-Pomorski 20 002 17 000 605 120 42
Wojewoda Lubelski 45 450 36 996 5 141 4 061 3 496
Wojewoda Lubuski 9 546 10 024 1 698
Wojewoda Łódzki 76 652 24 262 631 657 51 340 8 402
Wojewoda Małopolski 46 401 28 881 2 517 9 537* 4 729 810
Wojewoda Mazowiecki 430 946 34 459 14 928 2 928** 373 129 41 248
Wojewoda Opolski 0 0 0
Wojewoda Podkarpacki 2 298 1 641 616 325
Wojewoda Podlaski 44 630 25 107 678 18 479 3 141
Wojewoda Pomorski 25 101 25 101 0 0
Wojewoda Śląski 231 540 38 668 6 788 70 415 122 860 59 356
Wojewoda Świętokrzyski 0 0 0
Wojewoda Warmińsko-Mazurski 52 238 6850 42 718 11 612
Wojewoda Wielkopolski 97 524 22 146 63 464 12 485
Wojewoda Zachodniopomorski 13 259 7 783 714 565 3 255 616
W roku 2008 5 015 141 877 658 16 878 0 12 607 73 589 565 12 465 4 291 834 1 349 180
* Komunalizacja
** Wartość majątku przedsiębiorstw wykreślonych na skutek połączenia
Uwzględniono tylko majątek przedsiębiorstw prowadzących działalność 31 XII 2007 r. Wartość majątku przedsiębiorstw objętych przekształceniami podano według stanu
na 31 XII 2007 r.
Źródło: Obliczenia MSP na podstawie danych urzędów wojewódzkich i bilansów przedsiębiorstw.
80
9.3. Wartość majątku przedsiębiorstw państwowych
Wartość majątku przedsiębiorstwa odzwierciedlają: fundusz założycielski, fundusz
przedsiębiorstwa, fundusz z aktualizacji wyceny97. Fundusz założycielski przedsiębiorstwa
odzwierciedla wartość wydzielonej przedsiębiorstwu części mienia państwowego. Wartości
praw majątkowych Skarbu Państwa odpowiada suma funduszy własnych.
Za wartość majątku przedsiębiorstwa, w którym suma funduszy własnych jest wielkością
ujemną (zobowiązania przewyższają wartość aktywów) przyjęto 0, bowiem Skarb Państwa
nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych.
Zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie ewidencji majątku Skarbu Państwa
w zestawieniu wykazano księgową wartość wkładu założycielskiego.
Tab. 9.6. Wartość majątku netto przedsiębiorstw państwowych
Fundusze własne Fundusze
Przedsiębiorstwa państwowe założycielskie
L.p. prowadzące działalność 31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2008
(w tys. zł)
Przedsiębiorstwa państwowe, dla których organem
1 założycielskim jest Minister Skarbu Państwa 79 351 73 993 59 156
2 Minister Obrony Narodowej 978 452 331 8
3 Minister Sprawiedliwości 115 304 106 553 16 458
Przedsiębiorstwa państwowe, dla których organem
4 założycielskim jest wojewoda 694 795 1 245 639 143 231
5 Minister Infrastruktury 3 394 936 3 136 625 1 130 327
Przedsiębiorstwa państwowe razem 4 291 834 5 015 141 1 349 180
Źródło: Obliczenia własne Ministerstwa Skarbu Państwa.
97
Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (tekst jednolity
Dz. U. z 1992 r. Nr, 6 poz. 27, z późn. zm.).
81
10. INNE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE
Państwowe osoby prawne inne niż przedsiębiorcy wykorzystują oddane im mienie pań-
stwowe w celach (niegospodarczych) określonych przez ustawę, rozporządzenie lub statut
i władają nim pod nadzorem wskazanych w ustawie organów państwa.
Mienie państwowych osób prawnych jest w całości mieniem państwowym98,
a w związku z tym państwu przysługuje prawo do nadzoru nad gospodarką jednostki oraz
prawo jej zlikwidowania i przejęcia - na warunkach określonych w ustawach - mienia jed-
nostki. Szczególną formą kontroli i nadzoru Skarbu Państwa nad celowością działania
i gospodarnością państwowych osób prawnych jest konieczność uzyskiwania przez nie zgody
Ministra Skarbu Państwa na rozporządzenie składnikami aktywów trwałych, jeżeli wartość
rynkowa przedmiotu rozporządzenia przekracza równowartość kwoty 50.000 EURO99.
W niniejszym Sprawozdaniu, zgodnie z par. 27 rozporządzenia w sprawie szczegółowych
zasad ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa100, za wartość praw majątkowych Skarbu
Państwa przyjęto wartość wkładu założycielskiego. Wartość ta z reguły równa się funduszowi
podstawowemu101, ale w jednostkach których majątek netto jest mniejszy od funduszu pod-
stawowego, za aktualną wartość praw majątkowych uznano wielkość funduszu własnego.
10.1. Państwowe szkoły wyższe
Uczelnie, pełniąc misję odkrywania i przekazywania prawdy poprzez prowadzenie badań
i kształcenie studentów, stanowią integralną część narodowego systemu edukacji i nauki.
Uczelnia jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określo-
nych w ustawie. W swoich działaniach uczelnie kierują się zasadami wolności nauczania,
wolności badań naukowych oraz wolności twórczości artystycznej102. Publiczne uczelnie aka-
demickie powoływane są ustawą. Publiczną uczelnię zawodową tworzy, znosi i łączy Rada
Ministrów w drodze rozporządzenia.
Działalność uczelni publicznej jest finansowana z dotacji z budżetu państwa na zadania
ustawowo określone oraz może być finansowana z przychodów własnych.
Wartość mienia uczelni publicznej odzwierciedla fundusz zasadniczy.
Tab. 10.1. Majątek państwowych szkół wyższych
Wartość praw Fundusze Fundusze
Liczba majątkowych własne zasadnicze
Organ nadzorujący jednostek Skarbu Państwa
w tys. zł
Prezes Rady Ministrów (KSAP) 1 29 975 33 427 29 975
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego 18 447 165 454 695 448 213
Minister Obrony Narodowej 3 1 089 247 1 121 534 1 092 022
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 94 15 694 664 16 150 592 15 751 748
Minister Infrastruktury 2 125 521 127 394 127 856
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji 2 82 205 82 289 82 519
Minister Zdrowia 12 4 824 590 4 846 444 4 839 542
Ogółem 31 XII 2008 132 22 293 367 22 816 375 22 371 875
Ogółem 31 XII 2007 135 20 550 720 21 186 628 20 575 555
Ogółem 31 XII 2006 131 16 735 174 17 198 052 16 925 055
Źródło: Na podstawie bilansów jednostek na dzień 31 XII 2008 r.
98
Art. 1a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Pań-
stwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 z późn. zm.).
99
Art. 5a ustawy o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa.
100
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 września 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad ewidencjonowa-
nia majątku Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 77, poz. 864, z późn. zm.) wyłącza z ewidencji majątek Narodowego
Banku Polskiego.
101
Dla jednostek wykazujących w bilansie obok funduszu podstawowego fundusz z aktualizacji wyceny uwzględ-
niono sumę obu tych funduszy.
102
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz.1365 z późn. zm.).
82
10.2. Instytucje kultury i instytucje filmowe
Naczelne i centralne organy administracji państwowej organizują działalność kulturalną,
tworząc państwowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest pod-
stawowym celem statutowym103.
Formami organizacyjnymi działalności kulturalnej mogą być w szczególności: teatry,
opery, operetki, orkiestry, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne oraz
ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury.
Organizatorami państwowych instytucji kultury są ministrowie: kultury, rolnictwa i
zdrowia104.Organizator zapewnia instytucji kultury środki niezbędne do rozpoczęcia i prowa-
dzenia działalności kulturalnej. Instytucja kultury gospodaruje samodzielnie przydzieloną i
nabytą częścią mienia oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środ-
ków. Koszty bieżącej działalności i zobowiązania pokrywa z uzyskiwanych przychodów.
Przychodami instytucji są wpływy z prowadzonej działalności, dotacje z budżetu, środki
otrzymane od osób fizycznych i prawnych oraz z innych źródeł.
Wartość majątku instytucji kultury odzwierciedla fundusz instytucji kultury, który odpo-
wiada wartości mienia wydzielonego instytucji i nabytego.
Państwowa instytucja filmowa105 jest powołana do produkcji i opracowania filmów. Or-
ganem założycielskim instytucji jest minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzic-
twa narodowego. Państwowa instytucja filmowa prowadzi działalność jako jednostka samo-
dzielna pod względem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, a jej załoga
uczestniczy w zarządzaniu instytucją według zasad określonych w przepisach o samorządzie
załogi przedsiębiorstwa państwowego. Podmiot prowadzi samodzielnie gospodarkę finanso-
wą, pokrywając z uzyskanych przychodów i dotacji koszty działalności i zobowiązania. Od
dnia 19 sierpnia 2005 r., tj. od wejścia w życie nowelizacji ustawy o instytucjach filmowych,
koszty działalności i zobowiązania pokrywane są wyłącznie z uzyskiwanych przychodów.
Tab. 10.2. Majątek instytucji kultury i instytucji filmowych
Liczba Wartość praw Fundusze Fundusze
majątkowych
Wyszczególnienie jedno- Skarbu Państwa własne instytucji
stek
w tys. zł
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodo-
41 1 494 445 1 515 138 1 506 464
Organizator wego
instytucji Minister Obrony Narodowej 3 130853 131 940 130853
kultury Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1 3 121 3 121 3 171
Minister Zdrowia 1 -4 379 -4 379 -233
Instytucje kultury ogółem 2008 46 1 624 040 1 649 966 1 636 109
Instytucje kultury ogółem 2005 38 976 055 1 000 832 983 091
Państwowe instytucje filmowe czynne ogółem 2008 13 56 202 65 580 57 715
Źródło: Obliczenia Ministerstwa Skarbu Państwa na podstawie bilansów jednostek na 31 XII 2008 r.
103
Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedno-
lity Dz. U. z 2001r. Nr 13, poz. 123, z późn. zm.).
104
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 1998 r. w sprawie wykazu instytucji kultury wpisa-
nych do rejestrów prowadzonych przez ministrów i kierowników urzędów centralnych, nie podlegających prze-
kazaniu jednostkom samorządu terytorialnego ze względu na ogólnonarodowy charakter zadań przez nie wyko-
nywanych (Dz. U. Nr 148, poz. 970).
105
Ustawa z dnia 16 lipca 1987 r. o państwowych instytucjach filmowych (Dz. U. 2007 r. Nr 102, poz. 710,
z późn. zm.). Jeżeli państwowa instytucja filmowa nie zostanie zlikwidowana lub skomercjalizowana do dnia
31.12. 2010 r. – podlega ona likwidacji z inicjatywy ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzic-
twa narodowego.
83
Państwowe instytucje filmowe mogą być komercjalizowane i prywatyzowane, z zastrze-
żeniem, że prywatyzacji nie podlegają zasoby sztuki filmowej ani autorskie prawa majątkowe
do filmów wyprodukowanych do dnia 31 grudnia 1989 r. Z dniem prywatyzacji zasoby sztuki
filmowej zgromadzone w prywatyzowanej instytucji przekazywane są nieodpłatnie Filmotece
Narodowej, a autorskie prawa majątkowe do filmów stają się nieodpłatnie własnością Pol-
skiego Instytutu Sztuki Filmowej.
Zgodnie z obowiązującą ustawą państwowe instytucje filmowe mogą być likwidowane
i postawione w stan upadłości. Likwidacja polega na zadysponowaniu składnikami material-
nymi i niematerialnymi tej instytucji na rzecz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej i wykre-
śleniu państwowej instytucji filmowej z rejestru instytucji filmowych po zaspokojeniu lub
zabezpieczeniu wierzycieli. Wierzytelności Skarbu Państwa z dniem podjęcia decyzji o likwi-
dacji umarza się.
Łączna wartość wkładu Skarbu Państwa w majątek państwowych instytucji kultury
i instytucji filmowych wynosi 1 680 242 tys. zł.
Cztery instytucje kultury nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej nadal działają
w formie jednostek budżetowych. Ich majątek ujęto w Rozdziale 7 w pozycji Ministerstwo
Obrony Narodowej.
10.3. Jednostki badawczo – rozwojowe
Jednostkami badawczo-rozwojowymi są państwowe jednostki organizacyjne: instytuty
naukowo-badawcze, ośrodki badawczo-rozwojowe, centralne laboratoria i inne jednostki or-
ganizacyjne, których podstawowym zadaniem jest prowadzenie badań naukowych i prac ba-
dawczo-rozwojowych106.
Przedmiot i zakres działania jednostki badawczo-rozwojowej, jej nazwę i siedzibę oraz
organ sprawujący nad nią nadzór określa akt o jej utworzeniu. Organ tworzący jednostkę ba-
dawczo-rozwojową wyposaża ją w środki niezbędne do prowadzenia działalności określonej
w akcie o utworzeniu jednostki.
Jednostka badawczo-rozwojowa gospodaruje samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią
mienia ogólnonarodowego oraz prowadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych
środków. Wartość majątku jednostki odzwierciedla fundusz jednostki badawczo-
rozwojowej107.
W przypadku likwidacji jednostki jej majątek, po zaspokojeniu wierzytelności, staje się
własnością Skarbu Państwa, a o jego przeznaczeniu decyduje organ sprawujący nadzór, po
uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Niezaspokojone zobowiąza-
nia likwidowanej jednostki obciążają Skarb Państwa.
Jednostka badawczo-rozwojowa może podlegać komercjalizacji i prywatyzacji. Do ko-
mercjalizacji i prywatyzacji jednostki stosuje się przepisy o komercjalizacji i prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, z zastrzeżeniem odpowiednich przepisów ustawy o jednost-
kach badawczo - rozwojowych. W ciągu 2007 r. w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
przekształciło się 6 jednostek badawczo rozwojowych. Innych 10 jbr było w trakcie prze-
kształceń – zostały wydane akty komercjalizacji – a podjęcie działalności w formie prawnej
spółek nastąpiło w roku 2008.
Liczba jednostek badawczo-rozwojowych malała także wskutek rozpoczęcia likwidacji
i procesów koncentracji – 12 jednostek nadzorowanych przez Ministra Gospodarki zostało
przyłączonych do innych większych instytutów o zbliżonym profilu.
106
Ustawa z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 159, poz. 993,
z późn. zm.).
107
Rozporządzenie Ministra Nauki z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu
gospodarki finansowej jednostek badawczo – rozwojowych (Dz. U. Nr 153, poz. 1764). Fundusz
jbr jest zwiększany o odpis z zysku netto a zmniejszany o straty bilansowe.
84
Tab. 10.3. Majątek jednostek badawczo – rozwojowych
Liczba Wartość praw Fundusze Fundusze
Organ nadzorujący jedno- majątkowych własne jednostki *
stek w tys. zł
Minister Gospodarki 62 1 352 018 1 432 481 1 363 228
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego 4 5 304 5 383 5 526
Minister Sportu i Turystyki 1 5 713 5 732 5 713
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 2 68 970 70 724 70 008
Minister Obrony Narodowej 9 667 456 700 348 667 456
Minister Edukacji Narodowej 1 2 049 2 075 2 049
Minister Pracy i Polityki Społecznej 4 34 070 36 336 34 070
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 17 748 148 773 603 749 355
Minister Infrastruktury 11 245 901 258 164 248 305
Minister Środowiska 5 242 381 258 253 242 381
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji 3 47 950 49 946 47 950
Minister Spraw Zagranicznych 3 10 555 10 555 10 929
Minister Zdrowia 16 847 870 875 330 1 076 519
Ogółem 31 XII 2008 138 4 278 385 4 478 930 4 523 489
Ogółem 31 XII 2007 158 4 364 372 4 578 710 4 541 945
Ogółem 31 XII 2006 181 4 200 118 4 357 006 4 314 697
Ogółem 31 XII 2005 185 4 465 452 4 645 157 4 575 684
* Wartość funduszu podstawowego powiększona o wykazywane w bilansie jednostki inne fundusze.
Źródło: Bilanse jednostek lub informacje od organów nadzorujących.
10.4. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków
majątkowych utworzonym i utrzymywanym w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i pro-
mocji zdrowia, a także w celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych
lub realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych i promocją zdrowia108.
Publicznymi zakładami opieki zdrowotnej są też jednostki organizacyjne publicznej służ-
by krwi109.
Prawa Skarbu Państwa dotyczą samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
utworzonych przez ministra lub centralny organ administracji rządowej albo wojewodę. Skarb
Państwa przekazał SPZOZ w nieodpłatne użytkowanie nieruchomości i inny majątek.
Publiczny zakład opieki zdrowotnej udziela świadczeń zdrowotnych finansowanych ze
środków publicznych i samodzielnie gospodaruje przekazaną w zarząd częścią mienia pań-
stwowego oraz przydzielonymi środkami finansowymi, kierując się efektywnością ich wyko-
rzystania.
Zgodnie z ustawą wartość wydzielonej zakładowi części mienia państwowego (lub ko-
munalnego) stanowi fundusz założycielski zakładu, który zwiększają przekazane z budżetu
państwa dotacje na inwestycje i zakup wysoko specjalistycznego sprzętu i aparatury, dotacje z
budżetów jednostek samorządu terytorialnego na cele rozwojowe zakładu oraz dary mające
charakter majątku trwałego lub przeznaczone na cele rozwojowe.
Tworzenie, przekształcenie i likwidacja państwowego zakładu opieki zdrowotnej nastę-
puje w drodze rozporządzenia właściwego organu administracji rządowej. W przypadku li-
kwidacji jego majątek, po zaspokojeniu wierzytelności, staje się własnością Skarbu Państwa,
a zobowiązania i należności stają się zobowiązaniami i należnościami Skarbu Państwa.
108
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn.
zm.).
109
Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. Nr 106, poz. 681, z późn. zm.).
85
Tab. 10.4. Majątek samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
Wartość wkła Fundusze Fundusze
Organ, du Skarbu własne założycielskie
który utworzył SPZOZ Liczba zakładów Państwa
w tys. zł
Minister Spraw Wewnętrz- 29 (zespoły ZOZ i Centrum
nych i Administracji Krwiodawstwa) 518 655 677 616 673 413
Kasa Rolniczego Ubezpie- 7 Centrów Rehabilitacji Rol-

czenia Społecznego ników i Ośrodków Rehabilita- 50 457 58 073 51 825
cyjnych
55 (szpitale ogólne, uzdrowi-
Minister Obrony Narodowej skowe, przychodnie, centrum 698 810 773 880 787 111
krwiodawstwa)
Minister Zdrowia 28 468 921 821 233 526 846
centra krwiodawstwa 21 176 098 481 419 182 632
inne spzoz 7 292 823 339 814 344 214
Ogółem 31 XII 2008 119 1 736 843 2 330 802 2 039 195
Ogółem 31 XII 2007 119 1 495 602 2 053 963 1 868 707
Ogółem 31 XII 2006 118 1 175 383 1 650 725 1 533 364
Ogółem 31 XII 2005 118 1 195 220 1 462 088 1 570 502
Wartość wkładu majątkowego oznacza fundusz założycielski, a w jednostkach wykazujących w bilansach
wartość majątku netto niższą od funduszu założycielskiego – sumę funduszy własnych jednostki.
Źródło: Bilanse jednostek.
10.5. Bank Gospodarstwa Krajowego
Do zadań Banku Gospodarstwa Krajowego należy wspieranie rządowych programów
społeczno–gospodarczych oraz programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego,
realizowanych ze środków publicznych110. Zadania te realizowane są poprzez zarządzanie
dwunastoma funduszami utworzonymi, powierzonymi lub przekazanymi na podstawie
ustaw111 i poprzez obsługę programów rządowych.
Na koniec 2008 r. BGK dysponował funduszami o wartości netto 7 070 700 tys. zł.
10.6. Agencje, fundacje, fundusze i inne państwowe osoby prawne
Przedstawiane w tej części państwowe osoby prawne powołano ustawami dla realizacji
wyodrębnionych zadań publicznych innych niż gospodarowanie rzeczowymi składnikami
mienia Skarbu Państwa, pod wieloma względami zbliżone do zakresu działania administracji
rządowej. Korzystają one z mienia, w które zostały wyposażone przez Skarb Państwa, a przy-
chody uzyskują ze środków funduszy celowych112 tworzonych z wpłat budżetu państwa,
z obowiązkowych wpłat przedsiębiorstw, innych opłat (np. koncesyjnych) lub kar, pomocy
zagranicznej, dotacji budżetowych, bądź uzyskują przychody z prowadzonej działalności.
Wartość praw Skarbu Państwa ustalona została na podstawie wartości funduszy własnych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą
osobowość prawną powołaną do realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych – usta-
lania obowiązku ubezpieczeń i uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń, wymierzania i pobie-
rania składek oraz dysponowania środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, państwowego funduszu celowego. Podstawowym źródłem przychodów ZUS są odpisy
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organizację, zasady działania i finansowania Zakładu
110
Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (Dz. U. Nr 65 poz. 594, z późn. zm.)
111
BGK obsługuje m.in.: Krajowy Fundusz Mieszkaniowy, Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych, Fundusz
Poręczeń Unijnych, Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich, windykację należności Skarbu Państwa z tytułu
umów poręczeń i gwarancji.
112
Aktywa funduszy celowych nie posiadających osobowości prawnej – stanowiących tylko wyodrębniony ra-
chunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz – zostały w Sprawozdaniu
potraktowane jako część majątku instytucji o których mowa w rozdziale 10.
86
Ubezpieczeń Społecznych określa ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubez-
pieczeń społecznych113. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi przepisa-
mi sprawuje Prezes Rady Ministrów.
Skarb Państwa do 31 grudnia 2008 r. przejmował zobowiązania z tytułu składek na ubez-
pieczenie emerytalne nieprzekazanych do otwartych funduszy emerytalnych. Przejmowane
zobowiązania z tego tytułu stały się długiem Skarbu Państwa i podlegały zamianie na obliga-
cje skarbowe114.
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jako państwowy fundusz celowy został powołany
w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Fundusz jest podzielony na pięć
odrębnych funduszy: emerytalny, rentowy, chorobowy i wypadkowy oraz fundusze rezerwo-
we dla ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego i ubezpieczenia wypadkowego. Głównym
źródłem przychodów FUS są składki na ubezpieczenia społeczne, a kosztami świadczenia
z ubezpieczenia. Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest
przez państwo. W celu zrównoważenia wpływów i wydatków fundusz korzysta z dotacji bu-
dżetu państwa.
ZUS jest także dysponentem Funduszu Rezerwy Demograficznej, gromadzącego środki
na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego. Od 1 stycznia 2009 r.115 Skarb Państwa
jest zobowiązany do przekazywania Funduszowi 40 % przychodów ze sprzedaży majątku.
Pozyskane z prywatyzacji środki mają być lokowane w papiery skarbowe, a o innych inwe-
stycjach będą decydować wspólnie ministrowie finansów i pracy.
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych posiada osobowość prawną
i jest państwowym funduszem celowym. Dochodami lub przychodami Funduszu są m.in.
składki płacone przez pracodawców. Środki funduszu przeznacza się na zaspokojenie rosz-
czeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy116. Środkami Funduszu dysponuje
minister właściwy do spraw pracy.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych117 posiada osobowość
prawną i jest państwowym funduszem celowym. Środkami Funduszu dysponuje Zarząd Fun-
duszu. Przychodami Funduszu są wpłaty pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pra-
cowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nie osiągających 6% wskaźnika za-
trudnienia osób niepełnosprawnych, wpłaty pracodawców, którzy nie wydzielili lub nie
zorganizowali odpowiedniego stanowiska pracy dla zatrudnionej osoby, która utraciła zdol-
ność do pracy na dotychczasowym stanowisku wskutek wypadku przy pracy lub choroby za-
wodowej, wpłaty pracodawców prowadzących zakłady pracy chronionej z tytułu zwolnień
określonych ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepeł-
nosprawnych z podatków i opłat, dotacje z budżetu państwa oraz inne dotacje i subwencje,
spadki, zapisy i darowizny, dobrowolne wpłaty pracodawców, dochody z oprocentowania
pożyczek, dyskonto od zakupionych bonów skarbowych, odsetki od obligacji emitowanych
lub gwarantowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski, oraz od lokat termi-
nowych, dochody z działalności gospodarczej, spłaty pożyczek wraz z oprocentowaniem,
dywidendy, odsetki od środków przekazywanych przez fundusz samorządom i podmiotom
realizującym zadania zlecone oraz inne wpłaty.
113
Dz. U. z 2007r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.
114
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o przejęciu przez Skarb Państwa zobowiązań Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych z tytułu nieprzekazanych składek do otwartych funduszy emerytalnych (Dz.U. Nr 149, poz.1450 z późn.
zm.).
115
Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 14,
poz.75.).
116
Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
(Dz. U. Nr 158, poz. 1121, z późn. zm.).
117
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełno-
sprawnych (Dz. U. 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.).
87
Polska Akademia Nauk118 jest państwową instytucją naukową. Działa ona poprzez wy-
łonioną w drodze wyborów korporację uczonych oraz placówki naukowe. Akademia służy
rozwojowi nauki, jej promocji, integracji i upowszechnianiu oraz przyczynia się do rozwoju
edukacji i wzbogacania kultury narodowej.
Mienie Akademii jest użytkowane przez działające w jej strukturze placówki naukowe,
do których zalicza się instytuty, zakłady, centra, stacje badawcze oraz inne jednostki naukowe
prowadzące badania naukowe lub prace badawczo – rozwojowe. Według stanu na 31 grudnia
2008 r. wartość netto majątku PAN i jej placówek naukowych wynosiła 528 674 tys. zł.
Pomocnicze placówki naukowe: archiwa, biblioteki, muzea, stacje zagraniczne, a także
domy pracy twórczej, domy zjazdów i konferencji oraz inne jednostki mają status państwo-
wych jednostek organizacyjnych.
Środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej służą fi-
nansowaniu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważo-
nego rozwoju. Przychodami Funduszu są wpływy z tytułu opłat i administracyjnych kar pie-
niężnych pobieranych na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska i innych przepisów
ustawowych, opłat produktowych, wpływy z opłat ustalanych na podstawie ustawy Prawo
geologiczne i górnicze, wpływy z operacji finansowych, a także wpływy z przedsięwzięć or-
ganizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej119.
Do zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa należy wspieranie: in-
westycji w rolnictwie, w przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach na rzecz rolnictwa;
przedsięwzięć warunkujących wykorzystanie posiadanej bazy produkcyjnej gospodarstw rol-
nych i działów specjalnych produkcji rolnej w celu rozpoczęcia, zwiększenia lub wznowienia
produkcji; poprawy struktury agrarnej. Agencja wspomaga realizację swych zadań ze środ-
ków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej oraz z innych źródeł zagranicznych, jeśli
umowy międzynarodowe tak stanowią120.
Agencja Rynku Rolnego wykonuje zadania Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europej-
skiej121 – tzn. realizuje zadania stabilizacji rynków produktów rolnych i żywnościowych oraz
administruje obrotem z zagranicą towarami rolnymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej ko-
rzystając z dotacji budżetowych.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości realizuje zadania z zakresu administracji
rządowej określone dla niej w programach rozwoju gospodarki w zakresie wspierania rozwo-
ju małych i średnich przedsiębiorstw, eksportu, rozwoju regionalnego, wykorzystania nowych
technik i technologii, tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu
i rozwoju zasobów ludzkich122.
Polską Organizację Turystyczną utworzono w celu promocji Polski w dziedzinie tury-
styki i tworzenia warunków współpracy organów władzy publicznej z organizacjami przed-
siębiorców działających w tej dziedzinie123.
Polski Instytut Sztuki Filmowej utworzony w celu wspierania rozwoju kinematografii
i realizowania zadań z zakresu polityki państwa w dziedzinie sztuki filmowej124. Instytut pro-
wadzi samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, kierując się zasadą efektyw-
118
Ustawa z dnia 25 kwietnia 1997 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. Nr 75, poz. 469, z późn. zm.).
119
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.).
120
Ustawa dnia 29 grudnia 1993 r. o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U.
z 2005 r. Nr 31, poz. 264, z późn. zm.). Ustawa ta utraciła moc wraz z uchwaleniem nowej ustawy z dnia 9 maja
2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. Nr 98, poz. 634, z późn. zm.).
121
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych
(Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz.1702, z późn. zm.).
122
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Dz. U. 2007 r.,
Nr 42, poz. 275, z późn. zm.).
123
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej (Dz. U. Nr 62, poz. 689, z późn. zm.).
124
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii (Dz. U. Nr 132, poz. 1111, z późn. zm.).
88
nego ich wykorzystania, ale nie może wykonywać działalności gospodarczej. Przychodami
Instytutu są dotacje podmiotowe z budżetu państwa, wpłaty podmiotów prowadzących kina
i dystrybucję nośników z nagranymi na nich filmami oraz nadawców programu telewizyjne-
go, operatorów platform cyfrowych i telewizji kablowej.
Osobowość prawną mają jednostki dozoru technicznego - Urząd Dozoru Technicznego
i Transportowy Dozór Techniczny.
Do zakresu działania UDT należy m.in. nadzór i kontrola przestrzegania przepisów o do-
zorze technicznym, a także przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, dotyczących
urządzeń technicznych, wykonywanie dozoru technicznego nad urządzeniami technicznymi,
w zakresie określonym ustawą UDT podlega ministrowi właściwemu do spraw gospodarki.
Do zakresu działania TDT należy:
1) wykonywanie dozoru technicznego nad:
a) urządzeniami technicznymi zainstalowanymi na obszarze kolejowym, w kolejowych
pojazdach szynowych oraz na bocznicach kolejowych,
b) osobowymi i towarowymi kolejami liniowymi oraz wyciągami narciarskimi,
c) zbiornikami, w tym cysternami wykorzystywanymi w ruchu kolejowym, drogowym
i żegludze śródlądowej,
d) urządzeniami technicznymi:
- znajdującymi się na statkach morskich i żeglugi śródlądowej,
- znajdującymi się na pontonach,
- znajdującymi się w dokach,
- znajdującymi się na terenie portów i przystani morskich oraz żeglugi śródlądowej,
- związanymi z żeglugą morską i śródlądową, w szczególności urządzeniami ciśnienio-
wymi, bezciśnieniowymi zbiornikami (cysternami) i dźwignicami,
e) urządzeniami technicznymi w ciągach technologicznych portowych baz przeładun-
kowych oraz urządzeniami technicznymi stanowiącymi wyposażenie innych stanowisk usytu-
owanych na terenie przeznaczonym do prac przeładunkowych i innych czynności wchodzą-
cych w zakres obsługi żeglugi morskiej,
2) wydawanie świadectw dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych materiałów
niebezpiecznych, na podstawie odrębnych przepisów,
3) wydawanie decyzji w sprawach wynikających z wykonywania dozoru technicznego
nad urządzeniami technicznymi, o których mowa w pkt 1.
UDT i TDT prowadzą samodzielną gospodarkę finansową. Przychodami UDT i TDT są
przychody z pobieranych opłat i inne przychody. UDT i TDT 30% zysku przeznaczają na
wpłatę do budżetu125.
Do zakresu działania Polskiego Centrum Akredytacji126 należy w szczególności:
− akredytowanie jednostek certyfikujących, jednostek kontrolujących oraz laboratoriów;
− sprawowanie nadzoru nad akredytowanymi jednostkami oraz akredytowanymi laborato-
riami w zakresie przestrzegania przez nie warunków akredytacji;
− prowadzenie wykazu akredytowanych jednostek oraz akredytowanych laboratoriów;
− organizowanie szkoleń i prowadzenie działalności wydawniczej w zakresie akredytacji.
Polskie Centrum Akredytacji prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Przychody
czerpie z prowadzonej działalności. Nadzór nad nim sprawuje minister właściwy do spraw
gospodarki.
125
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym. (Dz. U. Nr 122 poz.1321 z późn. zm.).
126
Polskie Centrum Akredytacji powstało 1 stycznia 2001 r. w wyniku przejęcia spraw (oraz części mienia) nale-
żących do właściwości Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji (w zakresie akredytacji laboratoriów badaw-
czych, jednostek certyfikujących i jednostek kontrolujących) oraz Prezesa Głównego Urzędu Miar (w zakresie
akredytacji laboratoriów pomiarowych). Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z
2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.).
89
Celem fundacji Centrum Badania Opinii Społecznej127, jest prowadzenie badań opinii
społecznej na użytek publiczny. Nadzór nad CBOS sprawuje Prezes Rady Ministrów.
Ustawą szczególną128 ustanowiono także fundację Zakład Narodowy imienia Ossoliń-
skich (Ossolineum). Celami Zakładu jest utrzymywanie i pomnażanie zbiorów Narodowej
Biblioteki Ossolineum i Muzeum Książąt Lubomirskich, zwłaszcza w zakresie humanistyki
polskiej i słowiańskiej, sztuki i pamiątek historycznych oraz ich opracowywanie i upo-
wszechnianie. Nadzór nad Zakładem sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony
dziedzictwa narodowego.
Tab. 10.5. Majątek Agencji, fundacji i Funduszy
Fundusze własne w tys. zł
L.p. Nazwa
31 XII 2008 31 XII 2007
Fundusz Rezerwy Demograficznej
1 4 462 515 3 488 393
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
2 482 397 625 301
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
3 2 557 862 2 429 521
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
4 291 580 427 072
Agencja Nieruchomości Rolnych
5 98 941 89 104
Agencja Rynku Rolnego
6 50 216 141 730
Agencja Rezerw Materiałowych
7 2 360 9321 2 412 2522
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
8 7 214 036 6 284 752
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
9 494 981 836 713
Polska Akademia Nauk (razem z placówkami naukowymi)
10 528 674 496 806
Centrum Badania Opinii Społecznej
11 1 035 1 378
Zakład Narodowy im. Ossolińskich
12 24 672 22 205
Polska Organizacja Turystyczna
13 31 237 31 549
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
14 42 448 39 971
Polski Klub Wyścigów Konnych129
15 5 246 5 459
Polski Instytut Sztuki Filmowej
16 21 014 15 933
Polskie Centrum Akredytacji
17 5 865 5 031
Urząd Dozoru Technicznego
18 181 475 164 189
Transportowy Dozór Techniczny
19 97 409 86 076
Polska Agencja Żeglugi Powietrznej
20 604 174 540 480
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (fundusz emerytalny, rento-
21 4 791 139 3 594 532
wy, chorobowy i wypadkowy razem)*
Ogółem 24 347 848 21 738 447
Ujęto fundacje utworzone ustawami.
* Wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych gwarantowana jest przez państwo.
1
W tym zapasy 2 272 657 tys. zł.
2
W tym zapasy 2 100 536 tys. zł.
Źródło: Informacje organów nadzorujących, na podstawie bilansów jednostek lub bilanse instytucji.
Utworzona z dniem 1 kwietnia 2007 Polska Agencja Żeglugi Powietrznej130 zapewnia
w polskiej przestrzeni powietrznej służbę ruchu lotniczego oraz inne służby żeglugi powietrz-
127
CBOS otrzymuje z budżetu państwa dotacje na utrzymanie, realizację zadań oraz na finansowanie wydaw-
nictw niekomercyjnych. Ośrodek może prowadzić działalność gospodarczą, służącą realizacji jego celów. Usta-
wa z dnia 20 lutego 1997 r. o fundacji - Centrum Badania Opinii Społecznej (Dz.U. Nr 30, poz. 163,z późn. zm.).
128
Zakład został nieodpłatnie wyposażony w majątek obejmujący Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Bi-
bliotekę Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu. Zakład otrzymuje z budżetu państwa dotacje na realizację zadań
państwowych i może prowadzić działalność gospodarczą, służącą realizacji jego celów.Ustawa z dnia 5 stycznia
1995 r. o fundacji - Zakład Narodowy imienia Ossolińskich (Dz. U. Nr 23, poz.121, z późn. zm.).
28 maja 2008 r. - zgodnie z ustawą o fundacji - Minister Skarbu Państwa po dokonaniu komercjalizacji przed-
siębiorstwa państwowego Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo przekazał nieodpłatnie Fun-
dacji wszystkie udziały, jakie objął w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji.
129
Ustawa z dnia 18 stycznia 2001 r. o wyścigach konnych (Dz. U. Nr 11, poz. 86, z późn. zm.).
90
nej: służbę łączności, służbę nawigacji, służbę dozorowania oraz służbę informacji lotniczej.
Źródłami przychodów Agencji są: w szczególności przychody z opłat za świadczone usługi i
dotacje celowe na dofinansowanie zadań w wysokości ustalanej w ustawie budżetowej.
Bezpośrednio na mocy odpowiednich powołujących je ustaw działają także:
− Narodowy Instytut Fryderyka Chopina131,
− Polski Instytut Spraw Międzynarodowych132 prowadzący badania naukowe w zakresie
spraw międzynarodowych.
Ich majątek ujęto odpowiednio w części o instytucjach kultury i jednostkach badawczo-
rozwojowych.
10.7. Ustanowione ustawą monopole
Prowadzenie działalności w zakresie gier liczbowych i loterii pieniężnych stanowi mono-
pol Państwa. Wykonywanie monopolu należy do Ministra Skarbu Państwa, który w porozu-
mieniu z Ministrem Finansów, w tym celu tworzy jednoosobowe spółki Skarbu Państwa lub
powołuje inne jednostki organizacyjne133.
Zadania z tego zakresu realizuje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Totalizator
Sportowy (Polski Monopol Loteryjny w roku 2007 został postawiony w stan likwidacji).
Zasoby majątkowe służące wykonywaniu monopolu ujęte zostały w rozdziale o akcjach
i spółkach Skarbu Państwa.
10.8. Ośrodki doradztwa rolniczego
Ośrodki doradztwa rolniczego prowadzą doradztwo rolnicze obejmujące działania w za-
kresie rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz wiejskiego gospodarstwa domowego,
mające na celu poprawę poziomu dochodów rolniczych oraz podnoszenie konkurencyjności
rynkowej gospodarstw rolnych, wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a
także podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników i innych mieszkańców obsza-
rów wiejskich134.
Jednostkami doradztwa rolniczego są: Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w
Brwinowie podległe ministrowi właściwemu do spraw rozwoju wsi i 16 wojewódzkich
ośrodków doradztwa rolniczego podległych wojewodom.
Jednostki doradztwa rolniczego gospodarują środkami finansowymi z dotacji budżeto-
wych, przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej i przychodów z innych źródeł.
Tab. 10.6. Ośrodki doradztwa rolniczego
Wartość wkładu Fundusz Fundusz jed-
Nazwa/ charakterystyka Skarbu Państwa własny nostki
w tys. zł
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie 9 273 10 259 9 273
16 wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego
podległych wojewodom 90 534 94 466 95 103
Razem 31 XII 2008 99 807 104 725 104 376
Razem 31 XII 2007 107 291 122 402 117 521
Razem 31 XII 2006 100 814 112 386 102 601
Razem 31 XII 2005 93 484 103 584 94 558
Źródło: Obliczenia MSP na podstawie bilansów Ośrodków.
130
Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (Dz. U. Nr 249 poz. 1829, z późn.
zm.). Agencja przejęła z przedsiębiorstwa państwowego "Porty Lotnicze", z mocy ustawy, składniki majątkowe i
niemajątkowe tego przedsiębiorstwa, służące dotychczas do wykonywania zadań państwowego organu zarzą-
dzania ruchem lotniczym, niezbędne do realizacji zadań Agencji.
131
Ustawa z dnia 3 lutego 2001 r. o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina (Dz. U. Nr 16, poz. 168).
132
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych (Dz. U. Nr 156, poz. 777,
z późn. zm.).
133
Ustawa z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27, z późn. zm.).
134
Ustawa z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego (Dz. U. Nr 251, poz. 2507).
91
11. INNE SKŁADNIKI MIENIA SKARBU PAŃSTWA
11.1. Należności z tytułu zbycia i odpłatnego korzystania z mienia Skarbu Państwa
Mienie przedsiębiorstwa oddane do odpłatnego korzystania spółce z udziałem pracowni-
ków (tzw. leasing pracowniczy) pozostaje własnością Skarbu Państwa do chwili całkowitej
spłaty lub wcześniejszego przeniesienia własności. Wartość takiego mienia oceniana jest we-
dług kwoty pozostałej do spłaty.
Do powstania należności Skarbu Państwa dochodzi również w wyniku rozłożenia na raty
zapłaty za przedsiębiorstwa lub akcje.
Właściwe wywiązywanie się inwestorów z zobowiązań umownych dotyczących ratalnej
płatności ceny sprzedaży czy też zapłaty za korzystanie z mienia przedsiębiorstwa jest zabez-
pieczone odpowiednimi klauzulami gwarancyjnymi lub poręczeniami.
Tab. 11.1. Stan należności z tytułu umów zbycia mienia Skarbu Państwa
Stan na koniec roku
Przedmiot umowy liczba umów należności w tys. zł
2008 2007 2008 2007
Odpłatne korzystanie z mienia Skarbu Państwa 325 401 503 168 557 512
Sprzedaż przedsiębiorstw 96 106 203 101 188 551
Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki 12 13 442
Sprzedaż akcji i udziałów 53 62 605 464 421 242
Ogółem 486 569 1 325 175 1 167 305
W roku 2008 liczba i wartość niezakończonych rozliczeń spadła w wyniku wywiązywa-
nia się inwestorów z postanowień umów. Dzięki dobrej koniunkturze gospodarczej część in-
westorów dokonała wpłat z tytułu rat, których terminy płatności przypadały na lata następne.
Tab. 11.2. Struktura należności z tytułu umów zbycia mienia Skarbu Państwa
Tytuł należności (w tys. zł)
Przedmiot umowy raty oprocento- karyodsetki
umowne,
kapita- wanie rat i zastępstwo pro- Pozostałe
łowe i odsetki cesowe
Odpłatne korzystanie z mienia Skarbu Państwa 271 718 127 534 78 036 55 880
Sprzedaż przedsiębiorstw 67 874 74 907 52 459 7 861
Wniesienie przedsiębiorstwa do spółki 0 0 13 442 0
Sprzedaż akcji i udziałów 65 866 31 011 503 747 4 840
Ogółem 405 458 233 452 617 684 68 581
11.2. Należności pozostałe po zlikwidowanych jednostkach organizacyjnych

Minister Skarbu Państwa przejmuje należności zlikwidowanych lub upadłych przedsię-
biorstwach państwowych, innych państwowych jednostkach organizacyjnych takich jak Fun-
dusz Rozwoju Rynku i Demonopolizacji Handlu lub Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza
„Prasa-Książka-Ruch”, a także należności po zlikwidowanych lub upadłych spółkach prawa
handlowego z udziałem Skarbu Państwa.
Tab. 11.3. Należności po zlikwidowanych przedsiębiorstwach państwowych, innych państwo-
wych jednostkach organizacyjnych oraz spółkach z udziałem Skarbu Państwa
Należności Stan na koniec roku w tys. zł
2008 2007 2006 2005
Długoterminowe 4 508 4 502 3 292 3 509
Krótkoterminowe 113 091 112 192 220 684 200 394
Razem 117 599 116 394 223 976 203 903
92
Tab. 11.4. Przedsiębiorstwa państwowe, wykreślone z rejestru po 31 grudnia 1996 r,
po których należności przejął Minister Skarbu Państwa.
Wyszczególnienie Stan na koniec roku
2008 2007 2006 2005
Liczba przedsiębiorstw, po których należności prze-
jął Minister Skarbu Państwa 238 177 175 169
Liczba dłużników 851 829 867 909
W celu wyegzekwowania tych należności wysyłane są wezwania do zapłaty umożliwia-
jące dłużnikom dobrowolną spłatę zobowiązań, a także podejmuje się wystąpienia na drogę
sądową oraz wszczęcie egzekucji komorniczej.
Windykacja znacznej części należności polikwidacyjnych, zwłaszcza tych powstałych
kilka lub kilkanaście lat temu, jest znacznie utrudniona z uwagi na trwające postępowania
upadłościowe lub długotrwałe procesy sądowe, w których są one kwestionowane przez dłuż-
ników. Niejednokrotnie bezskuteczne pozostają także egzekucje komornicze z uwagi na trud-
ności z ustaleniem miejsca pobytu dłużników lub ich trudną sytuację materialną
Wzrost stanu tych należności w roku 2008 w stosunku do roku poprzedniego wynika
głównie z naliczenia odsetek ustawowych dłużnikom pozostającym w zwłoce, jak również
z faktu przejmowania nowych dłużników.
11.3. Mienie rzeczowe pozostałe po zlikwidowanych jednostkach organizacyjnych
Minister Skarbu Państwa wykonuje uprawnienia w stosunku do mienia pozostałego
po likwidacji państwowej jednostki organizacyjnej. Gospodarują nim delegatury Ministra
Skarbu Państwa135.
Na mienie „polikwidacyjne” składa się majątek:
1) mający bezpośredni lub pośredni związek z prywatyzacją (po rozwiązanych lub wyga-
słych umowach o odpłatne korzystanie z przedsiębiorstwa, wyłączony z umowy le-
asingowej, pominięty przy prywatyzacji bezpośredniej);
2) pozostały po likwidacji lub upadłości przedsiębiorstw państwowych, spółek z udzia-
łem Skarbu Państwa oraz innych państwowych osób prawnych,
3) przejmowany przez Skarb Państwa z innych tytułów (np. z tytułu spadków i darowizn,
lub na mocy szczególnych ustaw).
Największą część mienia polikwidacyjnego stanowi mienie po rozwiązanych umowach
o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
Zgodnie z art. 53 ust. 2 pkt 1 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji „w przypadku roz-
wiązania umowy Skarb Państwa przeprowadza ponowną prywatyzację przedsiębiorstwa, któ-
re było jej przedmiotem, albo odpłatnie zbywa przejęte składniki mienia”. Prywatyzacja na-
stępuje przez sprzedaż albo przez wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, w drodze przetargu
lub zaproszenia do rokowań (art. 48 ust. 1 ustawy). Przy sprzedaży w trybie „ponownej pry-
watyzacji” inwestorzy mogą skorzystać z ulg i preferencji wynikających z procedur prywaty-
zacyjnych, w tym zwłaszcza z możliwości rozłożenia płatności na raty.
Majątek przejmowany po likwidacji z przyczyn ekonomicznych i upadłości podmiotów
stanowi niewielki odsetek mienia polikwidacyjnego i nie przedstawia najczęściej wartości
zbywczej lub aportowej, ponieważ najatrakcyjniejsze składniki majątkowe zostały już upłyn-
nione przez syndyków i likwidatorów. Do Skarbu Państwa zwracane są: zasiedlone mieszka-
nia, nieużytki, grunty do rekultywacji, nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym,
rzadziej nieruchomości z infrastrukturą o charakterze nieprodukcyjnym, które mogą być wy-
korzystane do realizacji celów publicznych.
135
Art. 2 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skar-
bowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.).
93
Najczęstszym kierunkiem zadysponowania tego typu mienia jest protokolarne przekaza-
nie przez Ministra Skarbu Państwa - na podstawie art. 57 ustawy o gospodarce nieruchomo-
ściami - do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, którym gospodaruje starosta wykonujący
zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. W roku 2008 Delegatury wydały 22 decy-
zje w prawie przekazania nieruchomości do zasobu.
Skarb Państwa, przejmuje majątek tytułem spadków i darowizn w sytuacji, gdy nie da się
ustalić miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy na terenie Polski lub ostatnie miejsce
zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą. Skarb Państwa jest spadkobiercą usta-
wowym dochodzącym do dziedziczenia w ostatniej kolejności136. Nie może on spadku odrzu-
cić, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Dyrektor Delegatury Mi-
nistra Skarbu Państwa jest właściwy do zagospodarowania takich składników spadku jak
m.in. spółdzielcze prawa do lokalu oraz wartości niematerialne i prawne.
Do zbywania poszczególnych składników mają zastosowanie ogólne przepisy regulujące
rozporządzanie mieniem Skarbu Państwa. Do sprzedaży lub wnoszenia do spółek nierucho-
mości stosuje się ustawę o gospodarce nieruchomościami wraz z wydanymi na jej podstawie
aktami wykonawczymi. Rzeczy ruchome, pojedyncze składniki majątkowe, zbywane są na
podstawie przepisów kodeksu cywilnego np. dotyczących aukcji.
Zasoby. Wartość i struktura
Na koniec 2008 r. w dyspozycji Ministra Skarbu Państwa pozostało mienie „polikwida-
cyjne” o wartości ok. 33 mln zł137. Zasoby mienia tej kategorii systematycznie maleją.
Tab. 11.5. Wartość mienia w układzie Delegatur MSP
31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
Delegatura
Białystok 0 0 0
Ciechanów 403 0 160
Gdańsk 4 328 4 138 4 127
Katowice 502 644 1 227
Kielce 0 0 0
Kraków 1 643 1 549 1 236
Lublin 7 728 7 698 3 640
Łódź 2 898 2 810 10 252
Poznań 12 292 12 117 11 982
Rzeszów 257 144 5 832
Szczecin 363 1 283 2 019
Toruń 642 645 1 240
Wrocław 1 791 5683 8 421
Razem 32 846 36 710 50 136
W strukturze mienia pozostającego w gestii MSP dominują nieruchomości – trudno zby-

walne grunty, budynki i budowle.
136
Reprezentantem SP właściwym w postępowaniach dotyczących zagospodarowania majątku spadkowego,
w przypadku ustawowego dziedziczenia, jest: naczelnik właściwego urzędu skarbowego - jeżeli w skład spadku
przypadającego Skarbowi Państwa wchodzą ruchomości, właściwy Starosta - jeżeli w skład spadku wchodzą
nieruchomości, właściwy konsul - jeżeli spadek znajduje się poza granicami Polski.
137
Dla celów ewidencji i określenia wartości składników mienia „polikwidacyjnego” przyjmuje się wartość
oszacowania przez rzeczoznawców majątkowych.
94
Tab. 11.6. Mienie polikwidacyjne w układzie rodzajowym
Grupa rodzajowa Wartość w tys. zł
2008 2007 2006
I. Wartości niematerialne i prawne 23 23 23
II. Grunty 16 204 16 902 26 371
II. Budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej 15 434 11 838 17 063
II. Urządzenia techniczne i maszyny 933 1 265 1 607
II. Środki transportu 159 180 655
II. Inne środki trwałe 92 101 125
III. Wartość aktywów obrotowych 0
IV. Inne składniki rzeczowe, w tym wyposażenie 6 401 17
Składniki objęte wspólną wyceną 4 275
Razem 32 846 36 710 50 136
11.4. Należności Skarbu Państwa i ich zabezpieczenia

Należności powstałe z tytułu spłaty ze środków budżetu państwa gwarantowanych
lub poręczonych zobowiązań (w mln zł)138:
Stan na
Należności regresowe
31.12.2008 31.12.2007 31.12.2006
z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych 747,3 773,7 1 562,5
z tytułu gwarancji zagranicznych 153,4 136,9 167,2
Razem 900,7* 910,6 1 729,7
* Kwota wierzytelności głównej 515,4 mln zł; kwota odsetek ustawowych 385,3 mln zł.
Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów, na zabezpieczenie wierzytel-
ności Skarbu Państwa139 z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych za zobowiązania PKP
S.A., na podstawie art. 32 ust. 15 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restruk-
turyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” prze-
właszczył akcje lub udziały w spółkach zależnych PKP S.A. W dniu 31 grudnia 2008 roku
Skarb Państwa posiadał przewłaszczone akcje lub udziały w 15 spółkach zależnych PKP S.A.
Zgodnie z zawartymi umowami prawa i obowiązki zarówno majątkowe jak i korporacyjne w
tych spółkach (wykonywanie prawa głosu, podział zysku) przysługują Polskim Kolejom Pań-
stwowym S.A..
Dodatkowo, na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń Skarbu Państwa z tytułu poręcze-
nia spłaty kredytu zaciągniętego przez Stocznię Gdynia S.A. przejęto zabezpieczenia w for-
mie przewłaszczenia (wspólnie z KUKE S.A.) na zabezpieczenie statków w budowie140.
11.5. Należności z tytułu gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksporto-
wych
31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
Wyszczególnienie
stan w mln zł
Stan środków na rachunku Skarbu Państwa "Interes narodo-
wy" w KUKE S.A. 242,1 116,4 105,3
Należności Skarbu Państwa z tytułu pożyczek udzielonych
KUKE S.A. na wypłatę gwarantowanych przez Skarb Pań-
stwa odszkodowań i kwot gwarancji ubezpieczeniowych 35,6 40,7 45,8
(razem z odsetkami niewymagalnymi)
Źródło: Dane Ministerstwa Finansów.
138
Najwięksi dłużnicy w roku 2008 to: FSM Wytwórnia Wyrobów Różnych S.A. w likwidacji; Huta Baildon S.A.
w likwidacji; Polskie Koleje Państwowe S.A..
139
Składnikiem mienia Skarbu Państwa są wierzytelności (należności), a nie papiery wartościowe czy rzeczy
stanowiące zabezpieczenie. Z tytułu przewłaszczenia Skarb Państwa nie wykonuje uprawnień właścicielskich.
140
W czerwcu 2009 r. Stocznia Gdynia S.A. przekazała przewłaszczony statek armatorowi i z otrzymanej ceny
zwróciła Skarbowi Państwa należność główną wraz z odsetkami.
95
11.6. Należności zagraniczne Skarbu Państwa
Na należności te składają się: kredyty rządowe, należności z tytułu sald na rachunkach
bankowych w jednostkach rozliczeniowych, scedowane na rząd RP zobowiązania rządów
państw trzecich wobec polskich przedsiębiorstw, powstałe w wyniku niewykonania przez
zagranicznych partnerów umów handlowych lub ubezpieczeniowych, a także zobowiązania
polskich przedsiębiorstw, których długi wobec partnerów zagranicznych zostały spłacone
przez Skarb Państwa.
Tab. 11.7. Należności zagraniczne Skarbu Państwa
Suma należności w mln zł
Rodzaj należności wg stanu na
31.12.2007 r. 31.12.2008 r.
Kredyty udzielone przez Rząd RP w walutach wymienialnych (Je-
men, Wietnam, Chiny, była Serbia i Czarnogóra, Angola, Indonezja, 3.851,8 3.959,5
Uzbekistan, Czarnogóra, Irak, Mozambik, Sudan)
Kredyty udzielone przez Rząd RP w walutach niewymienialnych
(Kuba) 0,4 0,4
Należności z tytułu sald na rachunkach bankowych (Irak, Tunezja) 1,6 0,6
Należności z tytułu sald na rachunkach likwidacyjnych w walutach
niewymienialnych (Kuba, Mongolia, Kambodża, Korea Płn.) 26,9 27,5
Źródło: Informacja Ministerstwa Finansów.
96
12. OBCIĄŻENIA PUBLICZNOPRAWNE I ZOBOWIĄZANIA
SKARBU PAŃSTWA
12.1. Zasoby majątkowe służące realizacji zadań publicznych państwa
Część zasobów majątkowych Skarbu Państwa służy realizacji zadań z zakresu sprawo-
wania władzy publicznej.
Taką rolę według stanu prawnego na 31 grudnia 2008 roku pełnią:
1. majątek rzeczowy i środki finansowe państwowych jednostek i zakładów budżetowych;
2. zasoby majątku podmiotów o zadaniach niegospodarczych utworzonych ustawami (Lasów
Państwowych, agencji i funduszy, o których była mowa w rozdziałach 7 i 10), a również
niektórych w formie prawnej przedsiębiorców – przedsiębiorstw, banków i spółek, na któ-
re ustawy nakładają szczególne obowiązki o charakterze publicznym;
3. prawa udziałowe w spółkach wykorzystywane w polityce rządu i Ministra Skarbu Państwa
dla realizacji celów publicznych dzięki zachowaniu przez Skarb Państwa pozycji właści-
ciela decydującego o przekształceniach własnościowych albo dzięki posiadaniu szczegól-
nych praw korporacyjnych pozwalających wywierać wpływ na kluczowe decyzje spółki;
4. zasoby (rezerwy w akcjach i udziałach) przeznaczone na zaspokojenie roszczeń z tytułu
poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa oraz na nieodpłatne udostępnienie uprawnionym;
5. określone części przychodów z prywatyzacji lub zbywania składników majątku przezna-
czone na finansowanie zadań ustawowych.
12.2. Zadania publiczne podmiotów gospodarczych
12.2.1. Zadania realizowane na podstawie ustaw
Przepisy ustawowe ustanawiając zadania publiczne określają nazwę, formę prawną
i przedmiot działalności podmiotu powołanego do realizacji zadań. Niekiedy ustawy określają
minimalny udział Skarbu Państwa w kapitale zakładowym i dopuszczalny udział innych ak-
cjonariuszy. Podmioty te z reguły mogą prowadzić inną zarobkową działalność gospodarczą,
jeżeli nie pozostaje ona w sprzeczności z zadaniami określonymi w ustawie.
Takie szczególne zadania wykonują:
− Zarządy portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Gdańsk,
Gdynia, Szczecin i Świnoujście) - spółki akcyjne, w których Skarb Państwa ma co naj-
mniej po 51% akcji i sumy głosów – utworzone przez ustawę o portach i przystaniach
morskich w celu zarządzania gruntami i infrastrukturą portową141;
− Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. - jednoosobowa spółka
akcyjna Skarbu Państwa, która organizuje oraz inspiruje przedsięwzięcia zwiększające za-
interesowanie podmiotów zagranicznych inwestowaniem kapitału w Polsce;
− Telewizja Polska S.A., Polskie Radio S.A. i regionalne rozgłośnie radia publicznego –
wykonujące zadania jednostek publicznej radiofonii i telewizji i realizujące misję pu-
bliczną, które mogą działać wyłącznie w formie jednoosobowych spółek Skarbu Pań-
stwa142;
141
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967,
z późn. zm.). Poza Skarbem Państwa akcjonariuszami Zarządów tych portów mogą być jedynie odpowiednie
gminy. Przekształcenia własnościowe tych spółek będą polegać na udostępnianiu akcji uprawnionym pracowni-
kom i sprzedaży akcji spółek świadczących usługi portowe. „Strategia rozwoju portów morskich do 2015 roku”
przewiduje sukcesywne wykupywanie gruntów usytuowanych w granicach portów ze środków budżetu i przeka-
zywanie ich spółkom Skarbu Państwa zarządzającymi portami. „Strategia...” dopuszcza także przejęcie upraw-
nień Ministra Skarbu Państwa w zakresie praw z akcji podmiotów zarządzających portami morskimi przez mini-
stra właściwego do spraw gospodarki morskiej. Trzema innymi portami morskimi zarządzają spółki powołane
przez właściwe gminy.
142
Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2531, z późn. zm.).
97
− Polskie Linie Kolejowe S.A., zarządzające liniami kolejowymi oraz pozostałą infrastruk-
turą kolejową określoną w przepisach o transporcie kolejowym,
− Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A., która prowadzi działalność
w zakresie ubezpieczeń eksportowych gwarantowanych przez Skarb Państwa143;
− Polski Rejestr Statków S.A. – działający na rzecz bezpieczeństwa statków i ochrony śro-
dowiska morskiego, prowadzący rejestr statków144;
− Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., do którego należy prowadzenie depo-
zytu papierów wartościowych, prowadzenie rozliczeń i rozrachunku transakcji w papie-
rach wartościowych, prowadzenie systemu zabezpieczania płynności rozliczeń oraz wy-
konywanie czynności w zakresie prowadzenia systemu rejestracji, rozliczeń i rozrachunku
instrumentów finansowych niebędących papierami wartościowymi145,
− PPUP Poczta Polska będąca – według stanu prawnego z 31 grudnia 2008 r. - z mocy
ustawy państwowym przedsiębiorstwem użyteczności publicznej powołanym do prowa-
dzenia działalności gospodarczej w zakresie usług pocztowych, przy czym ma zapewnić
bieżące, nieprzerwane zaspokajanie potrzeb w tym względzie146;
− PP Porty Lotnicze, utworzone ustawą jako przedsiębiorstwo państwowe, świadczące
usługi dla przewoźników lotniczych i pasażerów oraz zobowiązane do wykonywania
czynności zleconych w zakresie kierowania, kontroli, nadzoru, zabezpieczenia i obsługi
ruchu lotniczego147;
− Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. wykonująca zadania ustalone m.in. w ustawach
o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, wspierania restrukturyzacji prze-
mysłowego potencjału obronnego, restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali, różnych prze-
pisach o udzielaniu pomocy na ratowanie i na restrukturyzację przedsiębiorców148. Zgod-
nie ze statutem ARP przedmiotem działalności spółki jest m.in.:
− wspieranie procesów restrukturyzacji przedsiębiorców, między innymi w ramach po-
mocy finansowej, szkoleniowej i organizacyjnej; prowadzenie prac w zakresie wykorzy-
stania środków finansowych pochodzącej ze źródeł zagranicznych, przeznaczonych na re-
strukturyzację i dofinansowanie przedsiębiorców, udzielanie pożyczek, zapewnienie
długoterminowego finansowania działalności przemysłowej, faktoring;
143
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych
(tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 59, poz. 609). Limit, którego nie mogą przekroczyć łączne zobowiązania
Korporacji z tytułu gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń eksportowych oraz gwarancji ubezpie-
czeniowych, a także przewidywane na dany rok wypłaty ze środków budżetu państwa określa ustawa budżetowa.
144
Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o Polskim Rejestrze Statków (Dz. U. Nr 103, poz. 1098, z późn. zm.);
Skarb Państwa może zbyć do 51% akcji PRS S.A..
145
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538, z późn. zm.).
146
Ustawa z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska”
(Dz. U. Nr 106, poz. 675, z późn. zm.). W dniu 10 listopada 2008 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 września
2008 r. o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr
180 poz. 1109), zgodnie z którą Minister właściwy do spraw łączności nie później niż w terminie 12 miesięcy od
dna wejścia w życie tej ustawy dokona komercjalizacji Poczty Polskiej. W ustawie tej główny przedmiot działal-
ności gospodarczej spółki określono jako świadczenie usług pocztowych, w tym usług o charakterze powszech-
nym.
147
Ustawa z dnia 23 października 1987 r. o przedsiębiorstwie państwowym „Porty Lotnicze” (Dz. U. Nr 33, poz.
185, z późn. zm.). Według ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (Dz. U. Nr
249, poz. 1829) Agencja przejmuje z przedsiębiorstwa "Porty Lotnicze", składniki majątkowe i niemajątkowe
tego przedsiębiorstwa, służące dotychczas do wykonywania zadań państwowego organu zarządzania ruchem
lotniczym.
148
M.in. ustawa z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znacze-
niu dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213 poz. 1800, z późn. zm.). ARP S.A. realizuje także zadania restrukturyzacyjne
określone przez rządowe programy strategiczne.Na dzień 31 XII 2007 r. portfel kapitałowy ARP S.A. składał się
ze 132 spółek, a wartość nominalna akcji lub udziałów posiadanych przez Agencję wynosiła 1 602 mln zł.
98
− doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, pełnienie
funkcji inwestora w odniesieniu do restrukturyzujących się przedsiębiorców; udział w
procesach przekształceń przedsiębiorstw państwowych, zarządzanie mieniem i udziałami
Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych na zlecenie; wykonywanie na zle-
cenie praw z akcji i udziałów w spółkach kapitałowych; udział w tworzeniu przez organy
państwowe oraz samorządowe rozwiązań prawnych i instytucjonalnych dla dalszej trans-
formacji gospodarki, organizowanie specjalnych stref ekonomicznych, centrów innowacji,
parków przemysłowych i technologicznych;
− Bank Gospodarstwa Krajowego, będący z mocy ustawy149 bankiem państwowym, do
którego należy wspieranie rządowych programów społeczno – gospodarczych oraz pro-
gramów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego, realizowanych ze środków pu-
blicznych. Bank wykonuje czynności zlecane przez Ministra Finansów i inne zadania po-
wierzone lub przekazane wynikające z ustaw i umów zawieranych z ministrami150. Bank
specjalizuje się w obsłudze sektora publicznego, krajowego i zagranicznego długu pu-
blicznego, finansowaniu dużych projektów inwestycyjnych, budownictwa mieszkaniowe-
go, działalności poręczeniowo-gwarancyjnej, wspierania eksportu;
− Polska Agencja Prasowa S.A. - publiczna agencja prasowa, zobowiązana między innymi
do upowszechniania stanowiska naczelnych organów państwa151;
− Totalizator Sportowy Sp. z o.o. wykonujący monopol państwa w zakresie gier liczbo-
wych i loterii pieniężnych152;
− podmioty zarządzające specjalnymi strefami ekonomicznymi – spółki, w stosunku do
których Skarb Państwa albo samorząd województwa posiada większość głosów, które
mogą być oddane na walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników153;
− zakłady lecznictwa uzdrowiskowego o szczególnym znaczeniu dla lecznictwa uzdrowi-
skowego w Polsce prowadzone w formie jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, które
nie będą podlegać prywatyzacji154;
− spółki z ograniczoną odpowiedzialnością utworzone przez Skarb Państwa w celu przygo-
towania i wykonania przedsięwzięć Euro 2012155.
12.2.2. Decyzje właścicielskie na rzecz bezpieczeństwa i obronności państwa
W sektorze obronnym realizowane są przekształcenia strukturalne określone w przyjętej
przez Radę Ministrów w dniu 31 sierpnia 2007 roku „Strategii konsolidacji i wspierania roz-
149
Ustawa z 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego (Dz. U. Nr 65, poz. 594, z późn. zm.).
150
BGK obsługuje m.in. Krajowy Fundusz Mieszkaniowy, Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych, Fundusz
Pożyczek i Kredytów Studenckich, rachunek rezerw poręczeniowych, windykację należności Skarbu Państwa
z tytułu umów poręczeń i gwarancji.
151
Ustawa z dnia 31 lipca 1997 r. o Polskiej Agencji Prasowej (Dz. U. Nr 107, poz. 687, z późn. zm.).
W PAP S.A. Skarb Państwa ma zachować co najmniej 51% akcji.
152
Ustawa z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27, z późn. zm.).
Działalność na podstawie przepisów ustawy prowadził również Polski Monopol Loteryjny sp. z o.o, znajdujący
się obecnie w likwidacji.
153
Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych.(Dz. U. 2007 r. Nr 42, poz.274)
Uprawnienia przysługujące Skarbowi Państwa, w odniesieniu do spółek zarządzających specjalnymi strefami
ekonomicznymi, z wyłączeniem spółek, w których Skarb Państwa posiada 100 % akcji lub udziałów, wykonuje
minister właściwy do spraw gospodarki.
154
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowi-
skowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1399, z późn. zm.). Rozporządzenie Ministra Skar-
bu Państwa z dnia 8 października 2008 r. w sprawie wykazu zakładów lecznictwa uzdrowiskowego prowadzo-
nych w formie jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, które nie będą podlegać prywatyzacji (Dz. U. Nr 192,
poz. 1186) wymienia: uzdrowiska w Busku-Zdroju, Lądku - Długopolu, Ciechocinku, Kołobrzegu, Krynicy -
Żegiestowie, Rymanowie-Zdroju, Świnoujściu.
155
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej
UEFA EURO 2012 (Dz. U. Nr 173, poz. 1219, z późn. zm).
99
woju polskiego przemysłu obronnego w latach 2007-2012”. Zakładana jest dalsza konsolida-
cja spółek sektora obronnego w ramach Grupy Bumar, w której skoncentrowane zostaną wy-
brane podmioty nadzorowane przez Ministra Skarbu Państwa, Ministra Obrony Narodowej i
Agencję Rozwoju Przemysłu S.A. Wobec spółek obronnych nie przewidzianych do konsoli-
dacji kapitałowej, Ministerstwo Skarbu Państwa oraz Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. będą
prowadziły działania prywatyzacyjne
12.2.3. Bezpieczeństwo energetyczne w polityce właścicielskiej
Sektor elektroenergetyczny
W roku 2007 zakończona została konsolidacja sektora zgodnie z założeniami Rządowego
Programu dla Elektroenergetyki w czterech grupach kapitałowych. Zgodnie z wymogami UE
dokonano wydzielenia operatora systemu przesyłowego (PSE Operator S.A.) działającego
jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa wraz z majątkiem sieci przesyłowych tworzących
Krajowy System Elektroenergetyczny. PSE Operator S.A., z uwagi na znaczenie dla bezpie-
czeństwa energetycznego kraju nie będzie podlegał prywatyzacji.
Realizując wymogi liberalizacji rynku energii (zasada TPA) w ramach utworzonych grup
energetycznych wyodrębniono operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) spełniających
kryteria niezależności.
W roku 2008 przeprowadzono emisję akcji ENEI S.A. w ramach pierwszej oferty pu-
blicznej na GPW, a następnie wdrożono proces sprzedaży większościowego pakietu akcji
spółki inwestorowi branżowemu, który powinien zakończyć się w roku 2009.
Do końca 2009 r. ma nastąpić wprowadzenie do publicznego obrotu na GPW akcji Pol-
skiej Grupy Energetycznej S.A., również w drodze podwyższenia kapitału (IPO). Potem
przewiduje się sprzedaż akcji z zachowaniem większościowego udziału Skarbu Państwa.
W roku 2010 przewidywany jest debiut giełdowy TAURON S.A. z zachowaniem przez
Skarb Państwa pakietu akcji pozwalającego na korporacyjną kontrolę nad spółką. Intencją
rządu jest również prywatyzacja spółki ENERGA S.A. na rzecz inwestora branżowego.
Sektor górnictwa węgla kamiennego
Przyjęta przez Radę Ministrów „Strategia działalności górnictwa węgla kamiennego
w Polsce w latach 2007 - 2015” za kluczowy cel polityki Państwa w stosunku do sektora
uznaje zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zaspokojenie krajowe-
go zapotrzebowania na węgiel kamienny, który stanowi 55% nośników do produkcji ener-
gii elektrycznej.
W uzasadnionych ekonomicznie przypadkach i po uzgodnieniach ze stroną społeczną
możliwe będzie tworzenie grup kapitałowych spółek węglowych, spółek produkujących ener-
gię i sieci przesyłowych.
Zasadność prywatyzacji156 będzie uzgadniana ze stroną społeczną odrębnie dla każdej
spółki. W razie ewentualnej prywatyzacji Skarb Państwa utrzyma pod kontrolą pakiet więk-
szościowy. Proces prywatyzacji będzie prowadzony przez giełdę w celu pozyskania kapitałów
na rozwój i modernizację prywatyzowanej spółki.
Okres spłaty 1,6 mld zł starych długów wobec ZUS przejętych po byłych spółkach wę-
glowych został wydłużony do 2015 roku 157.
Sektor gazowniczy
Zgodnie z zapisami „Polityki dla przemysłu gazu ziemnego”158, zaktualizowanej
11 czerwca 2008 r. dywidenda Skarbu Państwa z zysku PGNiG za rok 2007 i 2008 ma mieć
156
W 2009 roku Bogdanka S.A. sprzedała akcje nowej emisji poprzez GPW.
157
Ustawa z 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008 – 2015
(Dz. U. Nr 192, poz. 1379).
158
Polityka dla przemysłu gazowego określa działania zmierzające do poprawy bezpieczeństwa energetycznego
m.in. poprzez kontraktowe zaspokojenie zapotrzebowania na gaz ziemny w perspektywie długoletniej, rozbudowę
100
formę rzeczową, a Skarb Państwa podwyższy kapitał zakładowy spółki OGP Gaz System
S.A. poprzez wniesienie do niej aktywów przesyłowych otrzymanych w drodze dywidendy.
100% akcjonariuszem Gaz System S.A trwale pozostanie Skarb Państwa.
PGNiG S.A. w najkrótszym możliwym terminie dokona zbycia na rzecz OGP Gaz Sys-
tem S.A. aktywów przesyłowych będących własnością spółki, objętych umową leasingową
i nie wchodzących w skład dywidendy rzeczowej za lata 2007 i 2008.
Dokonano restrukturyzacji grupy kapitałowej PGNiG integrując obrót gazem – tak hur-
towy jak detaliczny - w PGNiG S.A. i przekształcając regionalne spółki gazownictwa w ope-
ratorów systemu dystrybucji.
Po zaktualizowaniu Polityki... Skarb Państwa zbył jedną akcję w Polskim Górnictwie
Naftowym i Gazownictwie S.A., co umożliwiło powstanie prawa do nieodpłatnego nabycia
akcji tej spółki przez uprawnionych pracowników. W roku 2009 pracownicy PGNiG otrzyma-
li ponad 12% akcji spółki.
Sektor paliwowo - naftowy
Zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 6 lutego 2007 r. dokument pt. „Polityka
Rządu RP dla przemysłu naftowego w Polsce w zakresie polityki właścicielskiej państwa
przewiduje utrzymanie lub zwiększenie udziałów państwa w PKN ORLEN S.A. i Grupie
LOTOS S.A.159 m.in. dla ograniczenia ryzyka wrogiego przejęcia podmiotów zajmujących się
przerobem ropy i przesyłaniem lub magazynowaniem ropy i produktów naftowych.
W obszarze własności państwowej pozostanie także PERN „Przyjaźń” S.A. – operator
systemu rurociągów naftowych, większościowy (68% udziałów) wspólnik spółki
NAFTOPORT Sp. z o.o. oraz, w perspektywie, lider grupy prowadzącej spójną politykę w
zakresie magazynowania i transportu ropy naftowej i paliw 160.
12.3.4. Szczególne zasady prywatyzacji i restrukturyzacji spółek
Zasady i tryb restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych S.A., reguluje ustawa o ko-
mercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje
Państwowe161. Akcje Polskich Linii Kolejowych (PLK S.A.) będące własnością PKP S.A.
mogą być zbywane wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa.
Zgodnie ze Strategią dla transportu kolejowego do roku 2013 162 PKP SA:
- otrzyma z budżetu państwa pożyczkę na podwyższenie kapitału zakładowego w spółce
PKP PLK S.A. z przeznaczeniem na realizację inwestycji wynikających z umów i porozu-
mień międzynarodowych obejmujących, przygotowanie i realizację inwestycji obejmują-
cych linie kolejowe o znaczeniu państwowym, a także na remont i utrzymanie infrastruk-
tury kolejowej w celu zmniejszenia kosztów i wysokości opłat za korzystanie z niej;
infrastruktury umożliwiającej dywersyfikację źródeł i dróg dostaw, stworzenie mechanizmu reagowania w sytu-
acjach kryzysowych, zabezpieczenie interesów państwa w strategicznych spółkach sektora gazowego.
159
W zaktualizowanym przez Radę Ministrów 11 sierpnia 2009 r..„Planie prywatyzacji na lata 2008-2011”
przewiduje się zbycie części akcji Grupy LOTOS S.A. przy zachowaniu przez Skarb Państwa pełnej kontroli i
władztwa korporacyjnego.
160
W roku 2008 Skarb Państwa przejął od Nafty Polskiej S.A. akcje Operatora Logistycznego Paliw Płynnych w
celu konsolidacji firm odpowiedzialnych za infrastrukturę do transportu i magazynowania ropy naftowej i paliw.
161
Ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa pań-
stwowego „Polskie Koleje Państwowe” (Dz. U. Nr 84, poz. 948, z późn. zm.). Linie o znaczeniu lokalnym będzie
można nieodpłatnie przekazać jednostkom samorządu terytorialnego lub sprzedać przedsiębiorcom. Mieszkania
w budynkach przedsiębiorstwa będą mogli kupić obecni i byli pracownicy PKP.
Polskie Koleje Państwowe, utworzyły spółki, wnosząc do nich składniki materialne wyodrębnione z przedsię-
biorstwa. Akcje spółek utworzonych przez PKP S.A.– z wyjątkiem spółki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. –
mogą być zbywane. Nie podlega sprzedaży mienie wchodzące w skład linii kolejowych o znaczeniu państwowym,
będącej własnością PKP S.A. PLK S.A. lub Skarbu Państwa.
162
19 lutego 2008 r Rada Ministrów wprowadziła zmiany do Strategii dla transportu kolejowego do roku 2013
przyjętej w kwietniu 2007 r.
101
- spłaci wyżej opisaną pożyczkę wraz z odsetkami oraz innymi kosztami z nimi związanymi
poprzez przeniesienie na Skarb Państwa wszystkich udziałów posiadanych w spółce PKP
Przewozy Regionalne Sp. z o.o., a w pozostałej części odpowiedniej liczby posiadanych
akcji w spółce PKP PLK S.A.
W okresie objętym strategią przewiduje się częściową prywatyzację PKP Cargo S.A.
i PKP Intercity S.A. Przychody ze sprzedaży akcji i udziałów PKP będą przeznaczone na
spłatę zadłużenia PKP S.A.
Zgodnie z ustawą163 w Polskich Liniach Lotniczych „LOT” S.A. Skarb Państwa ma za-
chować ponad 51% głosów służących całemu kapitałowi (aktualnie ma 68%).
Zakończony został proces łączenia spółek sektora cukrowniczego z Krajową Spółką
Cukrową S.A. KSC S.A. może być prywatyzowana wyłącznie z udziałem plantatorów zwią-
zanych umową kontraktacji buraków cukrowych i pracowników Spółki, którym Minister
Skarbu Państwa złoży ofertę zbycia akcji164.
12.3. Zasób na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa
Na mocy art. 25 ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych
przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne165, został utworzony zasób majątkowy
Skarbu Państwa, przeznaczony na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu
Państwa jako alternatywne, obok budżetu państwa, źródło spłaty poręczonych i gwarantowa-
nych przez Skarb Państwa kredytów166. Zasób ten powstaje poprzez coroczne wyodrębnienie
w drodze rozporządzenia Rady Ministrów akcji i udziałów Skarbu Państwa w spółkach, a
także z akcji i udziałów w spółkach, uzyskanych przez Skarb Państwa w wyniku dochodzenia
przez Ministra Finansów wierzytelności z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji.
Akcje stanowiące zasób mogą być zbywane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na
zlecenie Ministra Skarbu Państwa wydane w porozumieniu z Ministrem Finansów. Wyjątek
stanowią akcje składające się na zasób, dopuszczone do publicznego obrotu na rynku regulo-
wanym, które zbywa Minister Skarbu Państwa na wniosek Ministra Finansów.
Środki pochodzące ze zbycia tych akcji kierowane są na utworzony rachunek rezerw po-
ręczeniowych i gwarancyjnych Skarbu Państwa. Na dzień 31 grudnia 2008 r. Minister Finan-
sów dysponował środkami zgromadzonymi na w/w rachunku w wysokości 201 200 tys. zł (na
31 grudnia 2007r. 179 660 tys. zł., na 31 grudnia 2006 r. 173 277 tys. zł.; na 31 grudnia 2005
r. 157 290 tys. zł).
163
Ustawa z dnia 14 czerwca 1991 r. o przekształceniu własnościowym przedsiębiorstwa państwowego Polskie
Linie Lotnicze LOT (Dz. U. Nr 61, poz. 260, z późn. zm.). Zgodnie ze statutem Spółki Skarb Państwa,
choć ma 67,97 proc. akcji LOT-u, nie ma większości w radzie nadzorczej powołującej prezesa. Według statutu
Skarb Państwa, pod warunkiem posiadania nie mniej niż 30% akcji w kapitale zakładowym ma prawo wyzna-
czania czterech członków rady nadzorczej (liczącej do 10 członków) w tym przewodniczącego.
164
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych
(Dz. U. 2007 r. Nr 231, poz.1702).
165
Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre
osoby prawne (Dz. U. z 2003 r. Nr 174. poz.1689 z późn. zm.).
166
O wierzytelnościach i ewentualnych roszczeniach Skarbu Państwa z tytułu poręczeń lub gwarancji spłaty
kredytów zob. w części 11.4.
102
Tab. 12. 1. Zasób majątkowy na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu
Rezerwa na
Liczba a/u poręczenia
Nazwa Podmiotu S.P. i
gwarancje
BSP S.A. 182 549 155 167
Chłodnia Szczecińska Sp. z o.o. 10 880 10 880
Fabryka Maszyn BUMAR-KOSZALIN S.A. 6 850 000 4 125 225
Fabryka Wyrobów Metalowych w Stojadłach Sp. z o.o. 3 960 605
Gliwicka Agencja Turystyczna S.A. 24 592 850 8 396 000
Górnośląska Agencja Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. w Katowicach 17 546 7 039
Inowrocławskie Kopalnie Soli SOLINO S.A. 482 527 411 383
Instytut Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Sp. z o.o. 64 000 51 200
Jastrzębska Spółka Węglowa SA wart. nom. 46 539 269
Kopalnia Węgla Brunatnego Konin w Kleczewie SA 24 475 000 1 610 000
Lubinex Sp. z o.o. 16 168 16 168
LZG Łęczyca S.A. 65 000 65 000
Mennica Polska S.A. 2 079 115 1 825 600
Metron Clocks Fabryka Zegarów Sp. z o.o. w Toruniu 2 138 714
Miastoprojekt-Poznań Sp. z o.o. 42 000 32 000
Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe "Agroma" Sp. z o.o. 5 161 540 11 665
Przedsiębiorstwo Inżynieryjno-Produkcyjne i Handlowe OBRAM Sp. z o.o 3 146 3 146
Przedsiębiorstwo Produkcji Betonów i Montaży BETOMONT Sp. z o.o. 120 120
Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Handlowe FERMA-POL Sp. z o.o. 38 148 38 148
Przedsiębiorstwo Usług Wodociągowych HKW Sp. z o.o. 42 942 42 942
Rzeszowska Centrala Materiałów Budowlanych S.A. 30 650 30 650
Świętokrzyskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych „ŚPRD-TRAKT” Sp.
z o.o. 25 630 25 630
Warszawski Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy S.A. 71 100 6 171
Warszawskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego S.A. 910 000 627 900
Wydawnictwo Poznańskie Sp. z o.o. 846 846
Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Krosno S.A. 48 686 48 686
Zakład Narzędziowy w Świdniku Sp. z o.o. 3 056 3 056
Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A. 9 696 267 88 416
Zakłady Mechaniczne Chemitex Sp. z o.o. w Sieradzu 10 600 7 738
Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. 8 492 470 3 388 657
Zakłady Przemysłu Wełnianego "WELUX" S.A. 110 106 110 106
Zakłady Przemysłu Wełnianego 9 MAJA S.A. 53 077 40 586
Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego w Lublinie Sp. z o.o. 7 748 7 748
Zakłady Tkanin Technicznych „Bonitex” S.A. 50 062 50 062
Tab. 12.2. Potencjalne (niewymagalne) zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu gwarancji
i poręczeń (w mln zł)
Tytuł 31.12.2008 31.12.2007 r. 31.12.2006 r. 31.12.2005r
poręczenia i gwarancje krajowe 8 644,9 9 819,5 11 850,7 13 380,9
gwarancje zagraniczne 22 895,4 21 667,2 20 404,4 18 261,7
Łącznie 31 540,3 31 486,7 32 255,1 31 642,6
(„Potencjalne, niewymagalne zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń”
oznaczają łączną kwotę ewentualnych wypłat z budżetu w przypadku, gdyby kredytobiorcy nie wywiązali
się ze spłaty poręczonych lub gwarantowanych kredytów).
Źródło: Dane Ministerstwo Finansów.
Według oceny Rady Ministrów wyrażonej w informacji Rady Ministrów dla Sejmu z
dnia 29 maja 2009 r. (druk nr 2034) poziom potencjalnych, niewymagalnych zobowiązań z
tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji jest wysoki.
103
12.4. Zobowiązania wobec pracowników komercjalizowanych przedsiębiorstw
W razie zbycia przez Skarb Państwa akcji na zasadach ogólnych lub w przypadku połą-
czenia spółki powstałej w wyniku komercjalizacji z inną spółką, podziału tej spółki, jej prze-
kształcenia lub wniesienia akcji do innej spółki Skarbu Państwa, uprawnionym pracownikom
przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji/ udziałów spółki objętych przez
Skarb Państwa w dniu wpisania spółki do rejestru. Takie samo prawo przysługuje rolnikom
lub rybakom dostarczającym przedsiębiorstwu surowiec167.
Na wywiązanie się z tego zobowiązania Ministerstwo Skarbu Państwa utworzyło rezerwę
akcji i udziałów.
Do końca 2008 r. procedury związane z nieodpłatnym zbywaniem akcji realizowane były
w 1 310 spółkach, a z prawa do nieodpłatnego nabycia akcji skorzystało ponad 1 700 tys.
uprawnionych pracowników i rolników, którzy nabyli łącznie ponad 1 mld szt. akcji i udzia-
łów o łącznej wartości nominalnej przekraczającej 5 mld zł. W 2008 r. Skarb Państwa zbył na
rzecz uprawnionych ponad 118 mln akcji i udziałów o łącznej wartości nominalnej 360 mln
zł.
Proces nieodpłatnego zbywania akcji osobom uprawnionym, w 2008 roku realizowany
był m.in. w kilku znaczących spółkach. Do spółek tych zaliczyć należy:
- ENERGA OPERATOR S.A. w Gdańsku – 12 245 osób nabyło akcje o łącznej wartości
nominalnej ponad 87 mln zł,
- ENION S.A. w Krakowie – 9 768 osób nabyło akcje o łącznej wartości nominalnej ponad
43 mln. zł,
- RUCH S.A. w Warszawie – 9 273 osoby nabyły akcje o łącznej wartości nominalnej 4,2
mln zł,
- STORA ENSO POLAND S.A. w Ostrołęce – 1 885 osób nabyło akcje o łącznej wartości
nominalnej ponad 9 mln. zł,
- Zespół Elektrowni Ostrołęka S.A. w Ostrołęce – 1 658 osób nabyło akcje o łącznej war-
tości nominalnej ponad 33 mln zł,
- Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów w Katowicach S.A. – 1 696 osób nabyło ak-
cje o łącznej wartości nominalnej blisko 90 mln zł.
12.5. Zaplanowane w budżecie Państwa przychody z prywatyzacji
Planowane kwoty oraz przeznaczenie przychodów z prywatyzacji określa ustawa budże-
towa168. Ustawa budżetowa na rok 2008 przewidywała przychody z prywatyzacji w kwocie
2.300.000,0 tys. zł, z czego do dyspozycji budżetu państwa miało pozostać 1.371.000 tys. zł.
Tab. 12.3. Wykonanie przychodów z prywatyzacji:
Tytuł Plan [tys. zł] Wykonanie Wykonanie
[tys. zł] [%]
Przychody ogółem netto (po potrąceniach) 1 371 000,0 1 021 322,5 74,49
Potrącenia na fundusze celowe i inne cele określone
ustawowo 929 000,0 1 350 418,7 145,36
Przychody ogółem brutto: 2 300 000,0 2 371 741,2 103,12
prywatyzacja pośrednia 2 140 000,0 1 893 015,1 88,46
prywatyzacja bezpośrednia 160 000,0 164 921,5 103,07
pozostałe przychody - 313 804,6 -
Źródło: Sprawozdanie z wykonania budżetu MSP.
167
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji art. 36.1. i 37.1 (Dz. U. z 2002 r. Nr 171,
poz. 1397, z późn. zm.), a także inne ustawy przyznające podobne uprawnienia.
Od 28 lipca 2006 r. w przypadku wniesienia akcji należących do Skarbu Państwa do innej jednoosobowej spółki
Skarbu Państwa uprawnionym pracownikom oraz rolnikom lub rybakom przysługuje ekwiwalent prawa do nie-
odpłatnego nabycia akcji w postaci wynagrodzenia należnego z tytułu umorzenia akcji wypłaconego przez spół-
kę. Wypłata tego wynagrodzenia może być dokonana przez spółkę w oprocentowanych ratach.
168
Art. 56 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r.
Nr 171, poz. 1397, z późn. zm.).
104
12.6. Przeznaczenie przychodów z prywatyzacji. Zasoby na realizację celów ustanowio-
nych ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji
Z przychodów uzyskanych z prywatyzacji na podstawie ustawy o komercjalizacji
i prywatyzacji lub innych ustaw szczególnych tworzy się państwowe fundusze celowe. Dys-
ponentami tych Funduszy są właściwi ministrowie.
12.6.1. Cele związane z zaspokojeniem roszczeń byłych właścicieli
Środki pochodzące ze sprzedaży akcji należących do Skarbu Państwa w każdej ze spółek
powstałych w wyniku komercjalizacji w 5% przeznacza się na cele związane z zaspokojeniem
roszczeń byłych właścicieli mienia przejętego przez Skarb Państwa169. Przychody te tworzą
państwowy fundusz celowy Fundusz Reprywatyzacji w dyspozycji Ministra Skarbu Państwa.
W 2008 r. przychody Funduszu wyniosły 518 866 - 402 708 tys. zł ze sprzedaży akcji
i 116.158 tys. zł z odsetek.
W razie stwierdzenia przez sąd lub właściwego ministra nieważności lub niezgodności
z prawem decyzji powziętych na podstawie aktów nacjonalizacyjnych170, roszczenia są za-
spokajane ze środków zgromadzonych na rachunku Funduszu. Byłym właścicielom wypłaco-
no odszkodowania na kwotę 90.786 tys. zł. i 6.757 tys. zł odsetek.
Niskie wykonanie wydatków Funduszu Reprywatyzacji w 2008 r. wynika z przyczyn
niezależnych od Ministra Skarbu Państwa, który dokonuje wypłaty odszkodowań jedynie
na podstawie tytułów prawnych tj.: decyzji administracyjnych, wyroków oraz ugód sądowych
przesyłanych od organów, przed którymi toczą się postępowania o stwierdzenie nieważności
decyzji nacjonalizacyjnych i jest związane z przewlekłością zarówno postępowań administra-
cyjnych jak i sądowych. Konieczne jest wnikliwe badanie i pozyskiwanie dokumentów źró-
dłowych oraz dokonywanie skomplikowanych i kilkukrotnych wycen wartości roszczeń re-
prywatyzacyjnych w oparciu o aktualnie obowiązujące ceny nieruchomości. Oznacza to
przesunięcie realizacji planowanych wypłat odszkodowań na lata następne.
W 2008 r. zrealizowane wydatki na cele związane z zaspokojeniem roszczeń byłych wła-
ścicieli mienia przejętego przez Skarb Państwa były wyższe o 84,15% niż w roku 2007.
Stan Funduszu na koniec roku 2008 wynosił 2 459 mln zł.
12.6.2. Pomoc na restrukturyzację przedsiębiorców
Na podstawie art. 56 ust. 1 pkt. 2 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, 15% przycho-
dów z prywatyzacji w danym roku budżetowym wpływa na fundusz celowy pn. Fundusz Re-
strukturyzacji Przedsiębiorców w dyspozycji Ministra Skarbu Państwa, z przeznaczeniem na
udzielanie pomocy na ratowanie i na restrukturyzację przedsiębiorców171. W 2008 r. z odpisu
od przychodów z prywatyzacji na Fundusz przekazano 355 761,2 tys zł. Z odsetek i innych
przychodów Fundusz uzyskał 26 ml zł.
Środki finansowe Funduszu przeznacza się m.in. na coroczne podwyższenie kapitału za-
kładowego Agencji Rozwoju Przemysłu S.A., z przeznaczeniem na udzielanie pomocy na
ratowanie i na restrukturyzację przedsiębiorców innych niż przedsiębiorcy mali i średni172.
169
Ze środków Funduszu Reprywatyzacji wypłaca się także równowartość mienia którego przepadek lub konfi-
skatę orzeczono wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
170
Ministerstwo Skarbu Państwa przygotowało projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych przyznawanych
niektórym osobom, których dotyczyły procesy nacjonalizacji, zgodnie z którym osoby dotknięte skutkami nacjo-
nalizacyjnymi otrzymywałyby świadczenie „ex- gratia” o wymiarze symbolicznym, nie mające charakteru od-
szkodowawczego.
171
Art. 56 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 171
poz. 1397, z późn. zm.).
172
Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu
dla rynku pracy (Dz. U. Nr 213, poz. 1800, z późn. zm.). Określenie podmiotów uprawnionych do uzyskania
pomocy zawiera załącznik do rozporządzenia Nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art.
87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 10
z dnia 13.01.2001, zm. rozporządzeniem Nr 364/2004 z dnia 25 lutego 2004 r. Dz. Urz. WE L 63 z 28.02.2004).
105
Podwyższenie kapitału zakładowego Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. za 2008r. zgodnie
z zapisami art. 56 ust. 5 o komercjalizacji i prywatyzacji obejmowało kwotę 123.574 tys. zł,
z kwoty tej została przekazana ARP S.A. kwota 11.397 tys. zł. Pozostała do przekazania kwo-
ta 112.177 tys. zł została ujęta jako zobowiązanie Ministerstwa Skarbu Państwa wobec Agen-
cji do uregulowania w następnym roku budżetowym.
Środki finansowe Funduszu przeznaczono także na: 1) objęcie akcji w podwyższonym
kapitale zakładowym Stoczni Gdynia S.A. na kwotę 291.334 tys. zł,. w trybie art. 2a
i art. 2 pkt. 5 lit. a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień
przysługujących Skarbowi Państwa; 2) dotację na remont Tężni nr 2 w Przedsiębiorstwie
Uzdrowiskowym Ciechocinek S.A. w kwocie 1.971 tys. zł na podstawie przepisów ustawy
budżetowej na 2008 rok.
Stan Funduszu na koniec roku wyniósł 262 442 tys. zł.
12.6.3. Cele związane z rozwojem nauki i technologii polskiej
Na cele związane z rozwojem nauki i technologii polskiej przeznacza się 2% przychodów
z prywatyzacji w danym roku budżetowym oraz odsetki od tych środków. Środki te wspierają
szczególnie ważne kierunki badań naukowych lub prac rozwojowych określane w założeniach
polityki naukowo-technicznej państwa, inwestycje służące potrzebom badań naukowych lub
prac rozwojowych oraz promocję i upowszechnianie nauki. Środki te tworzą Fundusz Nauki
i Technologii Polskiej, a ich dysponentem jest minister właściwy do spraw nauki. W 2008 r.
do dyspozycji Ministra przekazano 47 434,8 tys. zł.
12.6.4. Inne rozdysponowanie przychodów z prywatyzacji
Przychody ze sprzedaży niektórych należących do Skarbu Państwa akcji i udziałów - sta-
nowiących do 1 kwietnia 2002 r. rezerwę na cele uwłaszczenia - minister właściwy do spraw
Skarbu Państwa przekazuje na finansowanie zadań ministra właściwego do spraw pracy na
rzecz przeciwdziałania bezrobociu. Minister właściwy do spraw pracy może przekazać środki
do Funduszu Pracy lub Banku Gospodarstwa Krajowego - z przeznaczeniem na wypłatę po-
życzek dla osób fizycznych podejmujących działalność gospodarczą (przy czym środki po-
chodzące ze zwrotu pożyczek BGK zwraca na wyodrębniony rachunek ministra właściwego
do spraw pracy). Z tego tytułu na Fundusz Pracy przekazano w 2008 r. 497 079,9 tys. zł.
Na Fundusz Skarbu Państwa173 przekazano z tytułu przychodów z prywatyzacji
47 434,8 tys. zł. Do budżetu państwa przekazano kwotę 1 021 322,5 tys. zł.
12.7. Zadłużenie Skarbu Państwa
Tab. 12.4. Zadłużenie Skarbu Państwa według kryterium miejsca emisji
Zadłużenie Skarbu Państwa ogółem 31.12.2006 r. 31.12.2007 r. 31.12.2008 r.
(wg nominału w mln zł) 478.526,4 501.531,0 569.945,9
I. Zadłużenie krajowe Skarbu Państwa 352.328,0 380.409,2 420.202,1
II. Zadłużenie zagraniczne Skarbu Państwa 126.198,4 121.121,8 149.743,8
Kurs przyjęty do obliczeń ( PLN/USD) 3,8312 3,5820 4,1724
Kurs przyjęty do obliczeń ( PLN/EUR) 2,9105 2,4350 2,9618
Źródło: Ministerstwo Finansów.
173
Na rachunku Funduszu Skarbu Państwa gromadzi się 2% przychodów uzyskanych z prywatyzacji w danym
roku budżetowym oraz odsetki od tych środków, z przeznaczeniem na pokrycie kosztów prywatyzacji, gospoda-
rowania mieniem Skarbu Państwa, podwyższenie kapitału zakładowego spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz
na wykonywanie przez Ministra Skarbu Państwa innych ustawowo określonych zadań,
w szczególności zadań wynikających z ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień
przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493, z późn. zm.). W 2007 r. Wydatki te wyniosły 91 mln
zł. Stan środków zgromadzonych na rachunku Funduszu na dzień 30 czerwca każdego roku budżetowego, po-
mniejszony o znane w tym dniu zobowiązania dotyczące tego roku, nie może przekraczać 1/4 przychodów uzy-
skanych od dnia 1 lipca roku poprzedniego do dnia 30 czerwca roku, w którym następuje rozliczenie. Nadwyżka
podlega przekazaniu na przychody budżetu państwa.
106
Tab. 12.5. Zadłużenie Skarbu Państwa według kryterium rezydenta
Stan na dzień
Zadłużenie Skarbu Państwa ogółem 31.12.2006 r. 31.12.2007 r. 31.12.2008 r.
według nominału w mln zł)
478.526,4 501.531,0 569.945,9
Zadłużenie krajowe Skarbu Państwa 284.385,2 312.138,3 373.545,1
Zadłużenie zagraniczne Skarbu Państwa 194.141,2 189.392,8 196.400,8
Źródło: Ministerstwo Finansów.
Zadłużenie Skarbu Państwa według stanu na 31 grudnia 2008 r. z tytułu:
− niepodwyższania płac w sferze budżetowej wyniosło 50,2 mln zł (na koniec 2006 r.
wyniosło 154,4 mln zł, zaś na koniec 2007 r. – 106,7 mln zł);
− przedpłat na samochody wyniosło 3,2 mln zł (zarówno na koniec 2006 r., jak i 2007 r.
była to kwota w wysokości 3,1 mln zł).
12.8. Rekompensaty, odszkodowania i świadczenia od Skarbu Państwa
12.8.1 Z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospoli-
tej Polskiej
Prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia mienia poza obecnymi granicami państwa
polskiego w wysokości równej 20 % wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi
granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypo-
spolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r., przysługuje
właścicielowi, który był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim, zamieszkiwał w tym
dniu na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz posiada obywatelstwo polskie174.
Na realizację rekompensat w formie świadczenia pieniężnego wypłacanego ze środków
Funduszu Rekompensacyjnego przeznaczane są przychody ze sprzedaży nieruchomości po-
chodzących z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, z ich częściami składowymi,
o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 400.000 ha.
Wypłat świadczeń pieniężnych dokonuje Bank Gospodarstwa Krajowego.
Prawo do rekompensaty może być także zrealizowane w formie zaliczenia wartości nie-
ruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej na poczet:
a) ceny sprzedaży nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa175,
b) ceny sprzedaży prawa użytkowania wieczystego przysługującego Skarbowi Państwa,
c) opłat z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowych stanowiących wła-
sność Skarbu Państwa i ceny sprzedaży położonych na nich budynków oraz innych
urządzeń lub lokali,
d) opłaty za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieru-
chomości stanowiących własność Skarbu Państwa.
Ustawa z 8 lipca 2005 r. nie przewiduje wypłaty Zabużanom odszkodowań, a uzyskanie

rekompensaty. Przepisy regulujące uprawnienia Zabużan zawsze miały charakter socjalny,
a nie odszkodowawczy. Polskie ustawodawstwo ustanawiało obowiązek pomocy repatrian-
tom, pozwalało im uzyskać majątek na zagospodarowanie się w Polsce, ale nigdy nie dawało
prawa do uzyskania od Skarbu Państwa równowartości całego pozostawionego na Wschodzie
majątku. Powództwa o pełne odszkodowanie za pozostawione mienie są przez sądy oddalane.
174
Ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza
obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169 poz. 1418, z późn. zm.). Wartość pozostawionych
nieruchomości szacowana jest na ok. 11,6 mld zł. Wniosków o rekompensatę może być ok. 80 tysięcy. Ostateczny
termin składania wniosków o stwierdzenie prawa do rekompensaty upływa 31 grudnia 2008 r.
175
O realizacji „uprawnień zabużańskich” przez ANR zob. część 6.2.1.
107
Przychody Funduszu Rekompensacyjnego zostały zrealizowane na kwotę 795.791 tys. zł
- 750.847 tys. zł ze sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
i 44.944 tys. zł z odsetek od lokat środków zgromadzonych na rachunku Funduszu.
Ministerstwo Skarbu Państwa, poprzez Bank Gospodarstwa Krajowego, wypłaciło
świadczenia pieniężne na kwotę 204.947 tys. zł. Stan Funduszu na koniec 2008 r. wynosił
1 399 mln zł.
12.8.2. W razie uznania za nieważne orzeczenia wydanego wobec osób represjonowanych
za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
Jeżeli sąd stwierdzi nieważność orzeczenia wydanego przez polskie organy ścigania
i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich dzia-
łalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1956 r., jeżeli
czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Pań-
stwa Polskiego, jak również orzeczenia wydanego za opór przeciwko kolektywizacji wsi
i obowiązkowym dostawom, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, przy-
sługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie
za doznaną krzywdę.
Zadośćuczynienia za krzywdę wypłacane są przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
Osobie uprawnionej zwraca się mienie, którego przepadek lub konfiskatę orzeczono
na rzecz Skarbu Państwa, oraz przedmioty zatrzymane w toku postępowania jeżeli znajdują
się one w posiadaniu państwowej jednostki organizacyjnej. W razie niemożności zwrotu - ich
równowartość wypłaca się ze środków Funduszu Reprywatyzacji176. Właścicielom mienia
przejętego w wyniku orzeczenia przepadku lub konfiskaty, za działalność na rzecz niepodle-
głego bytu Państwa Polskiego w roku 2008 wypłacono 56 tys. zł.
176
Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych
za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz.149 z późn. zm).
108
13. ZESTAWIENIE ZBIORCZE MIENIA SKARBU PAŃSTWA
W poniższej tabeli składniki majątku Skarbu Państwa wyróżnione rodzajowo wyodręb-
niono zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad
ewidencjonowania majątku Skarbu Państwa.
Tab. 13.1. Zestawienie zbiorcze mienia Skarbu Państwa (ujęcie przedmiotowe), w mln zł
Składniki 31 XII 2008 31 XII 2007
1. Dobra kultury narodowej bez wyceny bez wyceny
2. Zasoby naturalne bez wyceny bez wyceny
3. Grunty 276 023 302 847
4. Budynki, budowle i obiekty inżynierii lądowej i wodnej (bez tych,
którymi gospodarują starostowie) 210 279 196 343
4.1. Urządzenia infrastruktury 179 376 166 940
4.1.1. Drogi, mosty i wiadukty 166 418 154 635
4.1.2. Melioracje 12 958 12 305
4.2. Obiekty inżynierii lądowej i wodnej, budynki, budowle i lokale wy-
korzystywane przez państwowe jednostki organizacyjne i powierzone
Agencjom wykonującym zadania z zakresu gospodarowania składnikami 30 903 29 403
majątku Skarbu Państwa
5. Środki trwałe w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie 27 550 20 066
6. Wartości niematerialne i prawne 377 299
7. Ruchome rzeczowe środki trwałe 19 281 17 195
8. Papiery wartościowe długoterminowe 1 2
9. Należności długoterminowe 5 165 4 569
10. Udziały i akcje 169 604 200 379
11. Prawa majątkowe z tytułu wkładu założycielskiego Skarbu Państwa
11.1. Przedsiębiorstwa państwowe 4 292 5 015
11.2. Instytucje kultury i instytucje filmowe 1 680 1 557
11.3. Jednostki badawczo rozwojowe 4 278 4 364
11.4. Szkoły wyższe 22 293 20 551
11.5. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej 1 737 1 496
11.6. Bank Gospodarstwa Krajowego 7 071 6 950
11.7. Agencje, fundacje, fundusze i inne państwowe osoby prawne reali-
zujące szczególne niegospodarcze zadania ustawowe 24 348 21 738
- w tym: rezerwy państwowe gospodarcze 2 272 2 101
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych 4 791 3 594
11.8 Ośrodki doradztwa rolniczego 100 107
12. Należności i roszczenia krótkoterminowe 12 450 14 425
12.1. - z tytułu zbycia mienia i pozostałe po zlikwidowanych jednostkach 1 438 1 230
13. Zapasy 23 048 19 922
14. Środki pieniężne 19 086 13 745
15 Krótkoterminowe papiery wartościowe 1 581 93
Wartości składników majątku wykorzystywanego przez państwowe jednostki organizacyjne i powierzonego
Agencjom wykonującym zadania z zakresu gospodarowania składnikami majątku Skarbu Państwa, nie ukazane
w częściach szczegółowych przedstawiono w Załączniku (str. 113).
Przyjęte zasady wyceny powodują niewspółmierność poszczególnych wartości,

a w związku z tym odstępuje się od podawania łącznej wartości mienia Skarbu Państwa
wyrażonej w jednej kwocie.
109
14. ZAŁĄCZNIKI
110
14.1. Załączniki do rozdziału 4
Tab. 14.1. Grunty Skarbu Państwa wg województw w ha
a) wg grup rejestrowych
Grunty wcho- Grunty Pań- Grunty
dzące w skład stwowego w trwałym Grunty
dzące w
wcho-
skład
Grunty Grunty Woj- Pozostałe
Agencji skowej
Grunty Skarbu
Państwa przeka- Grunty
L.p. Województwo Zasobu Wła- Gospodar- zarządzie pań- zasobu nieru- Mienia Agencji grunty zane Skarbu
sności Rolnej stwa Leśne- stwowych jed- chomości Skar- Wojsko- Mieszka- Skarbu w użytkowanie Państwa
Skarbu Pań- go nostek organi- bu Państwa wego niowej Państwa wieczyste razem
stwa zacyjnych
1 Dolnośląskie 276 901 585 059 27 073 14 032 1 623 111 28 068 38 544 971 411
2 Kujawsko-Pomorskie 133 234 386 617 27 336 15 784 7 924 32 22 565 17 010 610 502
3 Lubelskie 68 023 332 299 33 141 11 765 671 671 43 945 13 644 504 159
4 Lubuskie 186 157 716 631 15 550 11 164 226 528 16 421 10 077 956 754
5 Łódzkie 26 556 258 477 15 459 6 233 191 174 39 116 14 680 360 886
6 Małopolskie 14 908 205 254 45 964 11 709 219 29 18 761 18 164 315 008
7 Mazowieckie 46 546 433 176 75 395 40 355 1 227 201 26 613 23 238 646 751
8 Opolskie 108 996 245 859 17 637 5 062 826 81 2 106 12 989 393 556
9 Podkarpackie 46 877 508 721 67 554 4 770 189 6 21 485 17 519 667 121
10 Podlaskie 50 014 401 691 58 166 7 137 226 4 31 005 10 014 558 257
11 Pomorskie 177 197 620 731 53 876 15 299 955 184 25 524 16 340 910 105
12 Śląskie 46 871 318 678 11 644 27 121 137 14 31 095 36 383 471 943
13 Świętokrzyskie 21 818 234 724 15 928 4 933 38 13 22 929 10 226 310 609
14 Warmińsko-Mazurskie 308 452 756 750 71 179 19 976 999 59 38 794 16 312 1 212 521
15 Wielkopolskie 252 011 707 802 25 180 40 590 1 492 146 58 814 30 123 1 116 158
16 Zachodniopomorskie 439 551 847 524 84 750 30 749 1 484 331 23 543 19 863 1 447 795
Polska 2 204 112 7 559 993 645 832 266 678 18 427 2 584 450 784 305 126 11 453 535
111
b) wg użytków
Razem Razem użytki Razem grunty Tereny Razem użytki ekolo-

L.p. Województwo użytki rolne leśne i grunty zabudowane komunikacyjne Wody giczne, tereny różne, Razem
zadrzewione i zurbanizowane nieużytki
1 Dolnośląskie 305 446 590 398 13 960 21 711 15 852 24 044 971 411
2 Kujawsko-Pomorskie 135 724 383 278 6 738 23 890 41 200 19 672 610 502
3 Lubelskie 82 808 356 676 4 594 26 910 16 898 16 273 504 159
4 Lubuskie 195 738 699 320 4 144 13 944 22 886 20 722 956 754
5 Łódzkie 48 168 259 715 7 604 25 023 9 889 10 487 360 886
6 Małopolskie 30 899 234 192 9 165 14 169 17 364 9 219 315 008
7 Mazowieckie 75 689 470 642 13 553 35 059 37 096 14 712 646 751
8 Opolskie 116 993 243 249 5 384 11 625 10 947 5 358 393 556
9 Podkarpackie 66 683 551 158 5 363 14 587 18 412 10 918 667 121
10 Podlaskie 58 673 427 917 2 476 17 153 26 023 26 014 558 257
11 Pomorskie 181 885 606 623 6 148 19 025 67 453 28 970 910 105
12 Śląskie 71 118 321 289 24 030 29 318 15 673 10 515 471 943
13 Świętokrzyskie 30 505 244 628 4 496 18 219 7 386 5 375 310 609
14 Warmińsko-Mazurskie 292 568 716 738 3 723 15 495 137 768 46 229 1 212 521
15 Wielkopolskie 298 747 698 241 9 187 46 284 37 272 26 427 1 116 158
16 Zachodniopomorskie 406 934 819 511 10 124 23 644 117 147 70 435 1 447 795
Polska 2 398 578 7 623 575 130 688 356 057 599 266 345 371 11 453 535
Źródło: Krajowy Wykaz Gruntów.
112
14.2. Załącznik do Rozdziału 6 i 7
Tab. 14.2. Wartość wybranych składników majątku jednostek państwowych w tys. zł
Urzędy i instytucje pań-
Składniki stwowe Zasób WAM AMW PGL Lasy Ogółem Ogółem Ogółem
WRSP Państwowe 31 XII 2008 31 XII 2007 31 XII 2006
centralne wojewódzkie
Wartości niematerialne i prawne 343 760 18 384 32 207 91 14 186 376 660 299 403 269 763
Grunty 321 476 60 548 7 999 268 407 975 533 566 63 319 9 386 152 10 124 796 6 896 854
Budynki, lokale i obiekty inżynierii lądo-
wej i wodnej 21 422 630 1 899 235 1 771 701 2 167 800 593 436 3 048 284 30 903 086 29 403 321 29 189 790
Urządzenia techniczne i maszyny 4 539 777 206 109 18 520 21 035 7 491 152 465 4 945 397 4 600 103 3 991 556
Środki transportu 12 164 023 294 613 5 583 378 623 92 677 12 557 897 11 117 472 6 008 310
Inne środki trwałe 1 628 014 116 898 2 109 3 133 485 27 182 1 777 821 1 477 710 1 251 278
Środki trwałe w budowie 27 135 378 155 184 7 689 101 337 1 395 144 305 27 545 288 20 062 593 16 921 877
Środki przekazane na poczet inwestycji 4 856 0 3 18 8 4 885 3 908 6 302
Należności długoterminowe 5 040 145 120 674 553 462 3 074 5 164 908 4 569 021 5 179 409
Akcje i udziały 113 150 142 509 472 561 674 484 85 559 86 808 114 470 063 140 111 086 88 730 202
Papiery wartościowe długoterminowe 2 0 0 973 975 1 594 5 734
Inne długoterminowe aktywa finansowe 4 001 0 0 0 25 288 29 289 28 305 34 131
Długoterminowe rozliczenia 0 0 1718 5 486 698 7 902 10 194 6 105
Wartość mienia zlikwidowanych jednostek 36 196 0 36 196 40 141 54 620
Zapasy 22 796 110 55 712 4 270 69 33 784 158 108 23 048 053 19 921 685 19 167 519
Należności i roszczenia krótkoterminowe 4 972 280 5 485 167 1 457 833 131 211 52 553 351 350 12 450 394 14 424 778 11 188 234
Środki pieniężne 15 553 272 247 455 943 733 360 755 126 236 1 854 251 19 085 702 13 745 428 11 829 596
Krótkoterminowe aktywa finansowe 22 769 0 546 1 321 1 974 23 957 50 567 93 276 249 555
Rozliczenia międzyokresowe 1 556 305 1 662 329 2 972 1 298 18 943 1 581 509 1 852 581 1 105 253
Inne aktywa 48 890 8 0 48 898 2 637 492 2 481 227
Sumy bilansowe ogółem 230 740 038 8 662 160 12 684 730 3 874 857 1 443 995 6 065 876 263 471 656 274 533 453 204 574 161
Źródło: Obliczenia własne na podstawie bilansów łącznych dysponentów części budżetu i bilansów Agencji. Liczby w kolumnach mogą się nie sumować z powodu zaokrą-
gleń w trakcie kolejnych agregacji.
Mienie powierzone AMW - bez wyróżniania mienia zasobu i mienia własnego Agencji.
113
14.3. Załączniki do Rozdziału 8
Akcje Skarbu Państwa w spółkach publicznych
Tab. 14.3. Akcje Skarbu Państwa w spółkach publicznych 31 XII 2008 r.
I. Akcje w posiadaniu Ministra Skarbu Państwa
Liczba akcji Udział Skar- Wartość
Podmiot Skarbu Pań- bu Kurs giełdowa
stwa Państwa w tys. zł
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. 4 999 999 999 84,75% 3,60 18 000 000
ENEA S.A. 337 626 428 76,48% 14,00 4 726 770
Zakłady Chemiczne POLICE S.A. 44 574 974 59,43% 4,84 215 743
RUCH S.A. 31 111 012 55,07% 6,50 202 222
Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. 512 435 409 51,24% 35,50 18 191 457
Zakłady Azotowe PUŁAWY S.A. 9 696 267 50,73% 53,20 515 841
KGHM POLSKA MIEDŹ S.A. 83 589 900 41,79% 28,12 2 350 548
Ciech SA 10 270 800 36,68% 23,52 241 569
Mennica Polska S.A. 2 079 115 31,64% 119,50 248 454
HARDEX S.A. 260 938 22,89% 63,95 16 687
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A 43 633 897 10,20% 25,73 1 122 700
GRUPA LOTOS S.A. 7 878 030 6,93% 11,95 94 142
MONDI PACKAGING PAPER ŚWIECIE S.A. 2 500 108 5,00% 39,70 99 254
Elektrociepłownia Będzin 161 988 5,00% 30,99 5 020
Grupa KĘTY S.A. 417 072 4,52% 60,00 25 024
TELEKOMUNIKACJA POLSKA SA 55 491 532 4,05% 19,20 1 065 437
Bank PEKAO S.A. 10 363 020 3,96% 126,20 1 307 813
ENERGOAPARATURA S.A. 789 672 3,91% 1,25 987
Bank BPH S.A. 1 058 000 3,68% 35,20 37 242
Kogeneracja S.A. 548 280 3,68% 52,05 28 538
REMAK SA 110 000 3,67% 15,69 1 726
ELEKTROBUDOWA S.A. 166 379 3,50% 156,00 25 955
Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S.A. 1 359 600 3,48% 6,92 9 408
Kopex S.A. 2 168 300 3,21% 10,30 22 333
Krośnieńskie Huty Szkła KROSNO SA 1 100 000 2,90% 0,44 484
Zakłady Tłuszczowe Kruszwica S.A. 330 000 2,55% 44,27 14 609
Zakłady Urządzeń Komputerowych ELZAB S.A. 406 680 2,52% 2,40 976
Bank Handlowy w Warszawie S.A. 3 250 000 2,49% 48,00 156 000
CERSANIT SA 2 816 400 1,95% 13,78 38 810
Bank Zachodni WBK S.A. 1 406 400 1,93% 110,80 155 829
STORMM S.A. 451 578 1,79% 0,85 384
Fabryka Obrabiarek RAFAMET S.A. 68 165 1,58% 12,80 873
Energomontaż Południe S.A. 269 719 0,84% 3,65 984
Zakłady Odzieżowe BYTOM S.A. 250 000 0,55% 1,22 305
Centrozap S.A. 736 470 0,53% 0,61 449
HUTMEN SA 124 784 0,49% 1,47 183
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A. 81 521 0,33% 13,75 1 121
Polimex Mostostal - Siedlce S.A. 1 291 100 0,28% 3,05 3 938
PROCHEM SA 5 000 0,13% 17,00 85
INSTAL-LUBLIN 6 000 0,10% 2,39 14
MOSTOSTAL Zabrze Holding S.A. 83 950 0,06% 3,00 252
ZELMER S.A. 8 865 0,06% 24,50 217
ORBIS S.A. 17 320 0,04% 32,55 564
Budimex S.A. 4 345 0,02% 51,10 222
BARLINEK S.A. w Barlinku 12 508 0,01% 1,91 24
BBI Capital NFI S.A. 5 652 0,01% 2,79 16
WARFAMA S.A. 1 298 0,01% 0,96 1
Bank Millenium S.A. 50 0,00% 2,88 0
114
II. Akcje w posiadaniu Nafty Polskiej
Łączna wartość Udział w Kurs Wartość
Nazwa podmiotu Liczba akcji nominalna kapitale 31 XII 2008 rynkowa
w tys. zł
GRUPA LOTOS S.A. 59 025 000 59 025 000 51,91% 11,95 705 349
PKN ORLEN S.A 74 076 299 92 595 374 17,32% 25,73 1 905 983
Zakłady Azotowe w Tarno-
wie-Mościcach S.A 19 200 000 96 000 000 49,08% 6,92 664 320
Razem - 151 620 374 - - 3 275 652
III. Akcje w posiadaniu PGL Lasy Państwowe

Łączna wartość Kurs Wartość
L.p. Nazwa podmiotu Liczba akcji nominalna 31 XII 2008 rynkowa
w tys. zł
1 Bank Ochrony Środowiska S.A. 978 300 9 783 000 77,50 75 818
2 Paged S.A. 1 265 000 2 350 000 4,60 5 819
3 Mondi Packaging Paper Świecie S.A. 60 235 60 235 39,7 2 391
4 BRE Bank S.A. 500 2 000 196,50 98
Razem - 12 195 235 - 84 127
Źródło: Dane MSP i PGL Lasy Państwowe.
115
Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
Tab. 14.4. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa
(Stan na 31 XII 2008 r.; bez spółek w likwidacji, upadłości i nie prowadzących działalności; uwzględnia spółki
w upadłości z możliwością zawarcia układu. Źródło: Dane własne MSP; dane finansowe w zł).
Spółki w nadzorze Ministra Skarbu Państwa
L.p. Podmiot Wartość nomi- Wartość majątku Wynik netto
nalna netto
1 PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. 14 705 765 000 17 795 739 776 553 461 764
2 Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. 9 605 473 000 10 194 339 760 113 017 713
3 ENERGA S.A. 4 845 866 133 4 987 823 695 -5 750 413
Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz System
4 S.A. 2 069 399 602 3 889 684 799 288 588 064
5 Nafta Polska S.A. 751 900 700 2 491 399 344 501 567 168
6 Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. 2 595 348 000 2 249 272 607 -512 716 919
Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Nafto-
7 wych PRZYJAŹŃ S.A. 530 000 000 1 698 808 760 126 923 886
8 Telewizja Polska S.A. 266 596 500 1 281 040 782 100 510 328
9 Totalizator Sportowy Sp. z o.o. 115 000 000 860 826 059 260 426 149
Operator Logistyczny Paliw Płynnych w Płocku
10 Sp. z o.o. 345 739 000 630 995 723 67 063 548
11 Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. 130 650 380 602 934 750 126 496 281
12 Polski Holding Farmaceutyczny S.A. 579 242 380 586 722 146 4 747 934
Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław
13 w Bukownie S.A. 110 000 000 528 974 190 70 214 314
14 Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A. 244 750 000 317 822 442 26 285 305
Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki Siarkopol
15 S.A. 55 000 000 304 014 248 196 525 290
16 Kombinat Koksochemiczny Zabrze S.A. 66 000 000 224 169 060 65 031 533
17 Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. 225 837 900 218 799 777 12 517 691
Towarzystwo Obrotu Nieruchomościami AGRO
18 S.A. 114 528 000 192 404 668 6 250 106
19 H.Cegielski - Poznań S.A. 111 814 600 192 216 748 465 398
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
20 w Dąbrowie Górniczej S.A. 176 750 000 191 204 052 -9 232 593
21 Centrozłom Wrocław S.A. 110 000 000 166 335 525 31 788 825
22 Kopalnia Węgla Brunatnego Adamów S.A. 120 000 000 165 194 086 6 058 718
23 HUTA ŁABĘDY S.A. 97 393 000 162 550 160 20 605 571
Wałbrzyskie Zakłady Koksochemiczne
24 VICTORIA S.A. 2 350 000 153 107 157 76 422 774
25 Przemysłowy Instytut Telekomunikacji 140 000 000 140 266 138 -18 982 499
26 Polskie Radio S.A. 8 366 300 132 202 740 -14 067 565
27 INTRACO S.A. 80 000 000 123 063 949 4 329 788
28 Stomil - Poznań S.A. 18 946 000 115 989 200 1 514 059
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Energetyki Ciepl-
29 nej S.A. w Legnicy 118 000 000 112 726 705 7 549 514
30 Elektrociepłownia Zabrze S.A. 42 000 000 112 298 363 -3 371 844
31 Zakłady Tworzyw Sztucznych GAMRAT S.A. 80 316 000 109 010 719 8 267 799
32 REMAG S.A. 62 000 000 107 249 183 21 052 625
33 Fabryka Łożysk Tocznych Kraśnik S.A. 52 300 000 104 804 114 -51 096 494
34 Nitroerg S.A. 61 892 000 102 267 256 -10 458 893
35 Huta Cynku Miasteczko Śląskie S.A. 79 000 000 74 241 860 -55 015 767
36 Centrala Farmaceutyczna Cefarm S.A. 55 400 000 72 764 001 5 587 100
37 Polska Żegluga Bałtycka S.A. 103 838 000 72 520 987 -5 820 492
38 Szczecińska Stocznia Remontowa GRYFIA S.A. 31 000 000 71 396 862 11 358 375
39 FS HOLDING S.A. 55 000 000 68 562 081 -609 759
Regionalny Fundusz Gospodarczy S.A.
40 /d. Huta CZĘSTOCHOWA S.A./ 370 000 000 67 992 709 38 961 948
116
41 Nadwiślańska Spółka Energetyczna Sp. z o.o. 69 362 400 66 717 958 873 972
Dolnośląskie Zakłady Usługowo-Produkcyjne
42 DOZAMEL Sp. z o.o. 49 000 000 62 581 837 6 547 228
43 Zarząd Portu Morskiego Hel KOGA Sp. z o.o. 42 000 000 57 994 975 -29 812
44 Fabryka Sklejka-Pisz S.A. 29 800 000 56 979 586 3 355 697
45 Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. 38 300 000 52 258 777 1 668 408
46 Zakłady Górniczo-Metalowe Zębiec S.A. 35 000 000 51 915 951 3 658 267
47 Fabryka Osłonek Białkowych Fabios S.A. 40 000 000 51 687 171 1 520 647
48 Kopalnia Soli Kłodawa S.A. 30 000 000 48 142 835 -6 184 620
Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego
49 Trzemeszno Sp. z o.o. 30 000 000 47 169 471 4 161 150
Przedsiębiorstwo Zbożowo-Młynarskie PZZ
50 w Stoisławiu S.A. 35 000 000 44 739 556 177 792
Przedsiębiorstwo Połowów Przetwórstwa i Handlu
51 DALMOR S.A. 48 167 770 44 193 240 -1 197 166
52 Zespół Elektrociepłowni Bytom S.A. 15 068 000 43 419 188 333 345
53 Stocznia Remontowa NAUTA S.A. 18 775 999 43 057 993 247 602
Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybackich
54 SZKUNER Sp. z o.o. 33 000 000 41 498 903 -2 952 980
55 Gliwicka Agencja Turystyczna S.A. 49 185 710 41 367 037 259 490
56 Azoty-Adipol Spólka Akcyjna 30 000 000 40 710 775 4 026 270
57 Kopalnia Soli Wieliczka S.A. 21 000 000 39 646 115 13 364 979
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki
58 Morskiej S.A. 30 000 000 38 972 403 -109 415
59 Cefarm Białystok S.A. 18 700 000 37 144 639 5 981 169
60 Stacja Hodowli i Unasienniania Zwierząt Sp. z o.o. 18 103 500 37 078 642 2 333 737
61 Przedsiębiorstwo Uzdrowiskowe Ustroń S.A. 28 300 000 36 434 642 -387 111
Wielkopolskie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwie-
62 rząt w Poznaniu Sp. z o.o. 23 817 500 36 339 268 2 296 812
Lubuskie Zakłady Aparatów Elektrycznych
63 LUMEL S.A. 18 500 000 36 133 599 915 835
64 Polska Agencja Prasowa S.A. 30 695 520 36 075 859 1 710 791
65 Elektrownia Chorzów S.A. 8 000 000 35 107 471 207 760
Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita" w
66 Warszawie S.A. 40 000 000 34 693 024 -16 511 523
67 Małopolskie Centrum Biotechniki Sp. z o.o. 21 649 500 34 546 007 2 024 935
Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków
68 w Warszawie S.A. 5 900 000 33 694 297 294 503
69 Fabryka Przewodów Energetycznych S.A. 26 800 000 33 548 647 -1 045 981
70 Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa S.A. 5 400 000 33 451 220 2 040 911
Śląska Wytwórnia Wódek Gatunkowych POLMOS
71 S.A. 31 700 000 33 364 850 2 481 543
72 Inofama S.A. 12 500 000 32 235 465 112 823
73 Morska Stocznia Remontowa S.A. 2 000 000 31 669 135 300 046
Przedsiębiorstwo Budownictwa Wodnego
74 w Warszawie S.A. 28 900 000 31 368 954 -3 714 348
Śląskie Zakłady Armatury Przemysłowej ARMAK
75 Sp. z o.o. 18 000 000 30 130 830 1 689 050
76 Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Ciechocinek S.A. 24 500 000 30 043 675 2 759 103
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Rafine-
77 ryjnego S.A. 11 080 000 29 533 724 9 236 358
Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego
78 STOMIL S.A. 31 076 000 29 193 492 -3 388 821
79 ADEXTRA S.A. /d.Polkolor/ 15 000 000 28 903 756 -485 419
80 Przedsiębiorstwo Rolne Rusko Sp. z o.o 19 857 000 28 709 056 1 317 337
81 Kieleckie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A. 5 260 000 28 483 381 8 795 580
82 Centrum Techniki Okrętowej w Gdańsku S.A. 15 500 000 27 821 112 1 790 433
83 Uzdrowisko Busko-Zdrój S.A. 21 000 000 27 352 397 829 856
117
Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwie-
84 rząt Sp. z o.o. 18 253 500 27 004 274 1 361 103
Zakłady Przemysłu Owocowo Warzywnego Pek-
85 towin S.A. 36 291 000 26 541 524 -9 660 043
86 Uzdrowisko Świnoujście S.A. 13 260 000 25 054 432 337 733
87 Centrala Nasienna w Środzie Śląskiej Sp.z o.o. 12 000 000 24 999 703 3 639 811
88 Uzdrowisko Krynica-Żegiestów S.A. 23 680 000 24 696 842 -1 559 951
Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego
89 CHEMOBUDOWA-KRAKÓW S.A. 9 500 000 23 803 103 1 119 722
90 Uzdrowisko Kołobrzeg S.A. 23 400 000 23 569 954 333 425
91 Uzdrowisko Rabka S.A. 21 300 000 23 432 026 522 838
Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Ferma-
92 Pol Sp. z o.o. w Zalesiu 19 074 000 23 149 658 -4 116 402
93 Bydgoskie Zakłady Mechaniczne „Belma” S.A. 4 328 000 22 284 825 1 904 594
Centrum Produkcyjne Pneumatyki
94 PREMA S.A. 14 000 000 22 136 509 1 610 234
Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej
95 i Rekultywacji S.A. 13 561 980 21 792 536 1 841 253
96 Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. 16 000 000 21 369 266 1 435 521
97 Olsztyńskie Zakłady Graficzne S.A. 10 700 000 20 199 556 1 214 873
Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego Polmo S.A. w
98 Brodnicy 22 617 000 19 966 235 -407 934
Przedsiębiorstwo Obrotu Samochodami i Częścia-
99 mi Zamiennymi POLMOZBYT JELCZ S.A 14 500 000 19 317 953 467 548
Przedsiębiorstwo Usług Hotelarskich
100 i Turystycznych "Kraków" sp. z o.o. 14 000 000 19 168 011 268 887
101 Koneckie Zakłady Odlewnicze S.A. 16 400 000 19 039 167 1 388 774
102 Fabryka Maszyn w Leżajsku Sp. z o.o. 11 000 000 18 569 200 82 224
Instytut Automatyki Systemów Energetycznych
103 Spółka z o.o. 9 000 000 18 472 766 264 493
104 Kopalnia i Prażalnia Dolomitu Żelatowa S.A. 10 200 000 18 332 370 2 665 145
Przedsiębiorstwo Nasiennictwa Ogrodniczego
105 i Szkółkarstwa w Ożarowie Mazowieckim S.A. 14 000 000 18 261 583 -3 857 752
106 Uzdrowisko Połczyn S.A. 17 801 710 18 206 380 151 825
107 Solanki Uzdrowisko Inowrocław Sp. z o.o. 16 380 000 17 687 208 202 420
Mazowiecka Wytwórnia Wódek i Drożdży
108 POLMOS S.A. 27 000 000 17 487 538 1 682 693
Skarbowe Przedsiębiorstwo Rolne Sp. z o.o.
109 w Starym Jaworowie 7 148 000 17 077 706 982 745
110 Bielskie Zakłady Obuwia "Befado" Sp. z o.o. 12 000 000 16 952 384 409 626
Przedsiębiorstwo Budownictwa Elektroenergetycz-
111 nego ELBUD S.A. 9 000 000 16 819 167 3 771 543
112 Uzdrowisko Rymanów S.A. 10 300 000 16 093 404 315 069
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mecha-
113 nicznych "OBRUM" sp. z o.o. 5 000 000 15 996 062 1 598 029
114 Polski Rejestr Statków S.A. 8 000 000 15 994 510 472 207
Przedsiębiorstwo Produkcyjno - Usługowe Port
115 Rybacki - Gryf w Szczecinie Sp. z o.o. 5 650 000 15 672 193 589 391
116 Uzdrowisko Szczawno-Jedlina S.A. 12 800 000 15 542 167 2 238
117 Fabryka Maszyn BUMAR-KOSZALIN S.A. 6 850 000 15 496 724 2 441 937
118 Zakłady Sprzętu Mechanicznego PZL-ZSM S.A. 12 500 000 15 473 926 -2 934 798
119 Zakłady Sprzętu Precyzyjnego NIEWIADÓW S.A. 16 660 000 15 080 973 -19 371 968
Przedsiębiorstwo Usług Hotelarskich
120 i Mieszkaniowych Sp. z o.o. 15 313 000 15 022 904 140 235
Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych Sp. z
121 o.o. 6 300 000 14 932 727 927 569
122 Bellona S.A. 6 000 000 14 932 065 530 498
123 POLMOS Toruń S.A. 18 000 000 14 817 000 - 7 514 000
Przedsiębiorstwo Robót Komunikacyjnych
124 w Krakowie S.A. 9 500 000 14 730 042 3 245 799
118
125 Fabryka Elementów Złącznych S.A. 9 000 000 14 714 956 291 155
126 ARCHIMEDES S.A. 7 129 200 14 640 978 286 873
127 Fabryka Drutu Gliwice Sp. z o.o. 11 000 000 14 572 595 961 168
128 Radio Katowice S.A. 950 600 14 138 143 -75 453
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w
129 Koninie S.A. 10 000 000 14 027 440 22 117
130 Radio Opole S.A.- PRO FM S.A. 624 100 13 757 616 733 274
131 Uzdrowisko Konstancin - Zdrój Sp. z o.o. 8 780 000 13 688 416 276 251
Kórnickie Przedsiębiorstwo Rolno Handlowe
132 i Usługowe Jagrol Sp. z o.o. 9 403 000 13 639 810 672 647
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej
133 Częstochowa S.A. 7 500 000 13 625 027 2 938 872
134 Kopalnie Surowców Skalnych S.A. 7 800 000 13 583 549 857 167
135 Fabryka Zapałek "Czechowice" S.A. 10 000 000 12 971 261 906 989
136 BEZALIN S.A. 8 500 000 12 596 190 189 000
137 MERAZET S.A. 8 975 000 12 561 210 467 124
138 Zakład Ceramiki Budowlanej Markowicze S.A. 9 000 000 12 167 555 1 600 783
139 Centrum-Hotele Sp. z o.o. 7 500 000 12 140 258 440 846
140 Oławie S.A. 6 400 000 12 124 271 168 138
141 SUPON Sp. z o.o. 3 000 000 12 084 282 8 409 172
142 Siedlcach S.A. 5 689 000 12 056 301 -991 429
143 Składnica Księgarska Sp. z o.o. 2 589 550 12 013 905 529 791
144 Huta Będzin S.A. 22 556 280 11 931 147 -3 369 727
145 Uzdrowisko Iwonicz S.A. 10 500 000 11 893 622 243 749
146 Uzdrowisko Lądek-Długopole S.A. 10 020 000 11 854 697 2 854
147 Radio Gdańsk S.A. 1 202 100 11 679 262 552 002
Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicz-
148 nych S.A. w Warszawie 9 116 000 11 648 146 1 005 530
149 Rzeszowie S.A. 6 840 000 11 612 192 523 749
150 Mławie S.A. 5 400 000 11 484 475 498 358
Wytwórnia Surowic i Szczepionek BIOMED Sp. z
151 o.o. 9 000 000 11 257 206 77 856
152 Białostockie Zakłady Graficzne S.A. 7 850 000 11 116 678 -243 144
153 Arenda Sp. z o.o. 9 143 000 10 712 342 399 701
154 Mleczarnia Naramowice Sp. z o.o. 8 263 800 10 556 757 5 567 443
155 Fabryka Obrabiarek do Drewna Sp. z o.o. 4 800 000 10 524 089 4 124 842
156 Białymstoku S.A. 10 000 000 10 507 528 -2 293 415
Rejonowe Przedsiebiorstwo Wodociągów i Kanali-
157 zacji w Dąbrowie Tarnowskiej Sp. z o.o. 7 500 000 10 326 153 581 443
Centralny Ośrodek Badawczo Rozwojowy Apara-
158 tury Badawczej i Dydaktycznej COBRABID Sp. z 10 000 000 10 131 877 -641 741
o.o.
159 Bytowie S.A. 7 500 000 10 085 789 348 955
160 Zakłady Ceramiczne BOLESŁAWIEC Sp.z o.o. 2 040 000 9 907 756 -784 129
161 Polskie Radio Rzeszów S.A. 693 100 9 759 208 420 740
162 Uzdrowisko Wieniec Sp. z o.o. 11 671 000 9 615 092 501 651
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego
163 w Lędzinach Sp.z o.o. 3 700 000 9 560 946 1 428 669
164 REMA S.A. 2 300 000 9 525 111 454 176
Olsztyńska Hodowla Ziemniaka i Nasiennctwo Sp.
165 z o.o. 8 578 200 9 310 780 45 998
166 Zakłady Tytoniowe w Lublinie S.A. 21 630 000 9 172 321 193 955
167 Radio Zachód S.A. 583 200 9 128 502 1 332 616
119
168 Agroma Kielce Sp. z o.o. 7 900 000 9 048 080 84 264
169 Warszawskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego S.A. 9 100 000 8 962 037 -103 793
Przedsiębiorstwo Badań Geofizycznych
170 w Warszawie Sp. z o.o. 1 000 000 8 900 296 664 516
171 Uzdrowisko Ustka Sp. z o.o. 6 750 000 8 897 167 53 557
172 Uzdrowisko Horyniec Sp. z o.o. 7 570 000 8 887 261 46 994
173 Uzdrowisko Wysowa S.A. 9 550 000 8 801 791 169 711
174 Strzegomskie Zakłady Mechaniczne ZREMB S.A. 6 200 000 8 795 962 1 444 377
Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych
175 S.A. 3 860 000 8 781 326 2 788 973
176 Uzdrowisko Kamień Pomorski Sp. z o.o. 8 650 000 8 735 834 141 650
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Agropol
177 Sp. z o.o. w Sokołowie 3 969 600 8 588 675 119 588
178 Wytwórnia Filtrów PZL-Sedziszów S.A. 12 420 000 8 587 108 629 899
179 Polskie Radio Szczecin S.A. 866 000 8 506 027 1 264 872
180 Radio dla Ciebie S.A. 900 300 8 390 996 159 407
181 Radio Pomorza i Kujaw S.A. 703 900 8 328 426 331 148
182 Kielcach S.A. 6 770 000 8 263 166 8 226 327
183 Stalowej Woli S.A. 5 570 000 8 261 532 77 060
184 Żegluga Szczecińska Sp. z o.o. 3 700 000 8 158 862 35 725
185 Zakład Tworzyw Sztucznych ARTGOS S.A. 7 300 000 8 146 888 300 479
Opolskie Przedsiębiorstwo Komunikacji Samocho-
186 dowej S.A. 5 400 000 8 144 452 62 613
187 Radio Wrocław S.A. 1 328 900 8 038 787 1 574 238
188 Radio Kielce S.A. 823 300 7 886 699 635 863
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych
189 w Katowicach Sp. z o.o. 3 800 000 7 882 191 785 863
Przedsiębiorstwo Handlu Sprzętem Rolniczym
190 Agroma w Gorzowie Sp. z o.o. 6 400 000 7 874 310 -2 076
191 Radio Białystok S.A. 783 300 7 662 611 1 188 412
192 Uzdrowisko Kraków Swoszowice Sp. z o.o. 4 751 000 7 609 468 8 632
193 Ostrowcu Świętokrzyskim S.A. 4 830 000 7 489 285 54 436
Przedsiębiorstwo Budownictwa Hydrotechniczne-
194 go ODRA-3 Sp. z o.o. 5 200 000 7 478 798 203 014
195 Ciechanowie S.A. 4 970 000 7 435 574 -54 314
196 Nasycalnia Podkładów Sp. z o.o. 4 400 000 7 338 110 973 619
197 PKS w Suwałkach S.A. 5 000 000 7 313 122 299 161
198 Uzdrowisko Świeradów-Czerniawa Sp. z o.o. 7 670 000 7 297 300 467 319
Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samo-
199 chodowej w Łomży 5 975 000 7 292 658 277 000
200 Radio Lublin S.A. 1 217 300 7 230 966 -206 548
201 Sokołów S.A. 3 017 000 7 197 801 223
202 Siemiatyczach 6 076 500 7 140 267 -178 357
203 Fabryka Wentylatorów OWENT sp. z o.o. 5 500 000 7 060 209
204 Kaliszu Sp. z o. o. 4 360 000 7 051 783 -608 204
205 Polmozbyt w Łodzi S.A. 8 784 000 6 899 171 -605 697
Przedsiębiorstwo Produkcyjne Podzespołów Elek-
206 tronicznych UNITRA-DOLAM S.A. 4 800 000 6 765 598 71 502
Zakłady Maszyn Chemicznych "METALCHEM"
207 Sp. z o.o. 4 000 000 6 714 919 933 316
208 Gospodarstwo Rybackie w Starzawie Sp. z o.o. 6 578 100 6 646 630 59 951
209 Ostrołęce S.A. 4 330 000 6 567 675 39 589
120
210 Radio Koszalin S.A. 634 100 6 552 746 -211 632
211 Radio Łódź S.A. 942 300 6 493 355 648 193
212 Poznańskie Zakłady Graficzne S.A. 7 500 000 6 488 753 -2 037 864
213 Hodowla Roślin Kalinowa Sp. z o.o. 4 000 000 6 443 812 -466 078
214 Instytut Wzornictwa Przemysłowego Sp. z o.o. 4 000 000 6 443 088 171 964
CNOS Przedsiębiorstwo Nasiennictwa Ogrodni-
215 czego Spółka z o.o. 5 400 000 6 381 088 -882 829
216 Krośnie S.A. 4 700 000 6 218 801 -196 361
Nakielskie Zakłady Maszyn i Urządzeń Gastrono-
217 micznych SPOMASZ Nakło Sp. z o.o. 4 200 000 6 170 149 184 975
218 Radio Olsztyn S.A. 713 300 6 160 599 1 602 758
219 Nasycalnia Podkładów sp. z o.o. 5 000 000 6 043 407 1 028 976
220 Kozielska Fabryka Maszyn KOFAMA Sp. z o.o. 5 430 000 6 042 617 156 817
221 S.A. w Łukowie S.A 2 620 000 5 887 654 4 282
222 Ciepłownia Łańcut Sp. z o.o. 5 650 000 5 819 567 45 372
223 Bolesławcu Sp. z o.o. 5 500 000 5 772 727 200 518
Centrum Badawczo-Konstrukcyjne Obrabiarek Sp.
224 z o.o. 3 000 000 5 674 090 398 674
225 Strzelcach Opolskich S.A. 3 320 000 5 606 678 229 978
226 Breco Sp. z o.o. 4 600 000 5 585 114 -2 528 692
Zakład Produkcyjno-Remontowy Energetyki Jedli-
227 cze Sp. z o.o. 3 300 000 5 559 087 1 090 429
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług Turystycz-
228 nych Sp. z o.o. 3 500 000 5 525 335 653 371
229 Słupsku S.A. 3 300 000 5 378 717 373 330
230 Inowrocławiu 4 000 000 5 374 911 -165 435
231 Fabryka Łączników Radom S.A. 21 000 000 5 351 918 -4 267 676
232 Radio Merkury S.A. 821 900 5 308 863 544 029
233 Uzdrowisko Cieplice Sp. z o.o. 6 370 000 5 266 113 126 907
234 Radio Kraków S.A. 752 500 5 261 794 148 845
235 WSCHÓD w Lublinie S.A. 7 200 000 5 257 794 -281 196
Grodziska Fabryka Wyposażenia Wagonów
236 GROWAG Sp. z o.o. w Grodzisku Wlkp. 2 300 000 5 243 918 712 392
237 Uzdrowisko Przerzeczyn Sp. z o.o. 5 190 000 5 120 541 64 157
Przedsiębiorstwo Produkcji i Hodowli Ryb Słod-
238 kowodnych w Krakowie Sp. z o.o. 8 361 000 5 077 987 -1 219 451
239 Miastoprojekt - Poznań Sp. z o.o. 2 000 000 4 946 047 168 563
240 Jarosławiu S.A. 4 700 000 4 912 678 -1 473 096
241 Zakłady Mechaniczne CHEMITEX Sp. z o.o. 5 300 000 4 909 341 16 285
242 Zakłady Maszynowe Hamech sp. z o.o. 3 000 000 4 894 456 386 007
Przedsiębiorstwo Przewozu Towarów Powszechnej
243 Komunikacji Samochodowej S.A 3 600 000 4 882 417 -679 250
Biuro Studiów i Projektów Łączności
244 "TELEPROJEKT" w Warszawie Sp. z o.o. 1 400 000 4 879 412 -917 855
245 Brodnicy S.A. 3 300 000 4 849 049 116 650
Przedsiębiorstwo Projektowo-Technologiczne Ta-
246 skoprojekt 3 800 000 4 794 547 30 466
Zakłady Mechaniczne Urządzeń Wiertniczych Sp.
247 z o.o. 3 700 000 4 787 017 200 194
Kieleckie Przedsiębiorstwo Nasienne Centrala
248 Nasienna w Kielcach Sp.z o.o. 2 800 000 4 645 697 378 161
121
249 Zgorzelcu Sp. z o.o. 5 500 000 4 566 539 172 569
250 Bartoszycach S.A. 3 300 000 4 510 261 43 329
251 Wojskowe Przedsiębiorstwo Handlowe Sp. z o.o. 2 500 000 4 460 715 328 978
Szczecińskie Zakłady Zbożowo-Młynarskie PZZ
252 S.A. 9 800 000 4 394 160 -1 120 704
253 Kombinat Budowlany w Kołobrzegu Sp. z o.o. 1 700 000 4 386 359 587 540
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej we
254 Włocławku Sp.z o.o. 4 479 000 4 294 541 -500 716
255 Jędrzejowie S.A. 3 180 000 4 284 167 547 514
256 Wrocławskie Centrum Prasowe Sp. z o.o. 2 880 000 4 046 375 239 895
257 Lublińcu Sp.z o.o. 3 000 000 4 031 330 -419 705
POLAN Hodowla i Nasiennictwo Ogrodnicze
258 Gdańsk-Wieniec Sp. z o.o. 2 045 500 3 970 151 714 339
259 Rybniku sp. z o.o. 2 500 000 3 952 600 597 924
260 Zakłady Mechaniczne ZAMPAP S.A. 2 857 220 3 919 497 605 935
261 Kamiennej Górze Sp.z o.o. 2 500 000 3 907 313 1 072
262 Zakłady Sieci Rybackich S.A. 3 650 000 3 825 787 -231 206
263 Lipnie Sp. z o. o. 3 100 000 3 799 962 -389 706
Agencja Zarządu Nieruchomości i Rozwoju Re-
264 gionalnego Sp. z o.o. w Radomiu 3 651 300 3 786 466 120 439
265 Mińsku Mazowieckim S.A. 3 470 600 3 784 498 -217 807
266 Białej Podlaskiej S.A. 3 500 000 3 769 434 -456 161
267 "AGROMA" Sp. z o.o. 3 200 000 3 701 250 20 395
268 Przasnyszu S.A. 3 000 000 3 660 180 -459 217
269 Szczecińska Wytwórnia Wódek POLMOS S.A. 14 450 000 3 573 508 -853 813
Fabryka Aparatury Elektromedycznej FAMED
270 Łódź S.A. 7 300 000 3 573 508 -853 813
Instytut Komputerowych Systemów Automatyki i
271 Pomiarów 3 200 000 3 507 828 15 025
Centralny Ośrodek Chłodnictwa COCH
272 w Krakowie Sp. z o.o. 3 500 000 3 502 427 -437 527
273 Witar S.A. 7 089 920 3 483 526 16 221
274 Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A. 2 510 000 3 424 978 38 831
275 Fabryka Form Metalowych FORMET S.A. 8 000 000 3 424 634 -2 708 405
Jeleniogórska Przędzalnia Czesankowa ANILUX
276 S.A. 6 180 000 3 423 518 -1 456 188
277 Kłodzku S.A. 3 570 000 3 386 503 -323 242
278 Biuro Studiów i Projektów Górniczych S.A. 2 200 000 3 361 484 21 514
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Mecha-
279 nicznego Sp. z o.o. 600 000 3 348 293 649 186
280 Nysie Sp. z o.o. 2 580 000 3 334 902 -374 037
281 Fabryka Szlifierek JOTES S.A. 13 935 000 3 316 787 -2 540 020
282 Busku Zdroju S.A. 3 100 000 3 270 326 392 626
283 Piotrkowie Trybunalskim Sp. z o.o. 3 200 000 3 210 451 -693 557
284 Zamościu Sp. z o.o. 2 827 000 3 203 782 771
285 Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego Lido Sp. z o.o. 1 480 000 3 177 993 663 052
122
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Opo-
286 niarskiego "STOMIL" Sp. z o. o. 1 500 000 3 150 244 50 200
Przedsiębiorstwo Obsługi Komunikacji Samocho-
287 dowej w Poznaniu Sp.z.o.o. 2 500 000 3 135 462 -83 716
288 Polskie Nagrania Sp. z o.o. 2 700 000 3 131 251 41 142
289 Przędzalnia Czesankowa Anilany POLANIL S.A. 6 020 000 3 082 594 -499 295
Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe AGROMA
290 Sp. z o.o. 5 161 540 2 997 277 -356 884
Krakowskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego Sp.
291 z o.o. 2 850 000 2 948 150 16 926
292 Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska Sp. z o.o. 1 700 000 2 872 050 749 179
293 Raciborzu Sp. z o.o. 2 200 000 2 812 923 11 927
294 Puławach Sp. z o.o. 2 450 000 2 812 130 -1 202 764
Ośrodek Badawczo Rozwojowy Przemysłu Płyt
295 Drewnopochodnych Sp. z o.o. 2 200 000 2 725 662 11 369
296 POLMOZBYT w Białymstoku Sp. z o.o. 2 980 000 2 717 322 -343 635
297 PRUMEL Spółka z o.o. 2 000 000 2 664 423 32 829
Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych
298 Sp.z o.o. 1 700 000 2 655 814 373 900
299 Międzyrzeczu Podl. 2 000 000 2 580 370 -7 900
300 Fabryka Narzędzi Rafan sp. z o.o. 2 700 000 2 534 248 -656 014
301 Garwolinie S.A. 2 194 850 2 519 231 279 083
302 Dębicy S.A. 3 070 000 2 511 417 106 114
303 Unitra-Unizet Sp. z o.o. 1 700 000 2 387 706 147 745
Wągrowieckie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych
304 Sp. z o.o. 1 200 000 2 369 750 334 685
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-
305 Handlowe Agrosped sp. z o.o. 2 400 000 2 335 495 -371 126
306 Płocku S.A. 2 580 000 2 215 126 90 284
307 Techfilm Sp.z o.o. 1 800 000 2 209 788 1 494 200
308 HUTMAR S.A. 3 450 000 2 209 703 6 181
Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w Olkuszu Sp.
309 z o.o. 1 700 000 2 207 020 805 179
310 Bełchatowie 1 833 000 2 192 629 19 286
311 Szczecinku Sp. z o. o. 2 140 000 2 184 087 279 578
312 Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. 16 000 000 2 108 597 21 185 271
313 Łosicach 1 945 000 2 093 445 -434 947
314 Kluczborku Sp. z o.o. 1 660 000 2 007 897 -16 144
Katowickie Przedsiębiorstwo Geologiczne
315 Sp. z o.o. 920 000 2 000 933 48 798
316 SIARKOPOL Gdańsk S.A. 12 500 000 1 993 286 -2 979 481
Włocławskie Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzęta-
317 mi Hodowlanami w Wagańcu 2 000 000 1 989 360 -372 062
Sp. z o.o.
318 Radzyniu Podlaskim S.A. 2 400 000 1 965 191 -550 186
319 Głubczycach Sp. z o.o. 1 400 000 1 961 819 83 779
320 Zambrowie 1 770 000 1 854 359 -364 518
321 Myszkowie Sp.z o.o. 2 400 000 1 845 466 -51 119
123
Fabryka Urządzeń Mechanicznych i Sprężyn
322 FUMIS-Bumar Sp. z o.o 3 800 000 1 746 972 -3 002 202
Gliwickie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w
323 Gliwicach Sp. z o.o. 1 220 000 1 731 990 371 536
324 MADRO BIAŁYSTOK Sp. z o.o. 1 400 000 1 699 378 -42 061
325 Wydawnictwa Naukowo Techniczne Sp. z o.o. 1 700 000 1 660 631 12 033
326 Unicom Sp.z.o.o. 1 200 000 1 631 157 32 877
327 Gostyninie sp. z o.o. 1 400 000 1 626 278 -147 920
328 Radomsko Sp.z o.o. 1 700 000 1 562 401 -681 078
329 BIPROWŁÓK Sp. z o.o. 1 100 000 1 558 869 127 756
Przedsiębiorstwo Budowy Tras Komunikacyjnych
330 "TRAKT" w Szczecinie Sp. z o.o. 600 000 1 530 950 39 215
Zakłady Mechaniczne Urządzeń Górniczych
331 DEZAM Sp. z o.o. 950 000 1 499 703 46 921
Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego
332 w Łodzi sp.z.o.o. 1 150 000 1 492 991 33 686
333 Turku S.A. 2 800 000 1 445 698 42 203
334 Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego IŁAWA S.A. 5 400 000 1 391 518 -1 884 703
335 Marmur Sławniowice Sp. z o.o. 1 400 000 1 344 778 -451 544
336 Cieszynie Sp. z o.o. 3 000 000 1 327 196 -1 301 510
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Elementów
337 i Układów Pneumatyki Sp. z o.o. 800 000 1 321 563 -48 952
Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Rolnictwa w Wodę
338 "Wodrol - Olsztyn" w Dywitach Sp. zo.o. 700 000 1 301 898 218 232
Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe
339 "METALZBYT" Sp.z o.o. 950 000 1 277 489 65 244
Miejskie Przedsiębiorstwo Taksówkowe
340 w Katowicach sp. z o.o. 900 000 1 272 339 42 843
Poznańskie Zakłady Sprzętu Ortopedycznego Sp. z
341 o.o. 1 010 000 1 165 698 28 984
Przedsiębiorstwo Hurtu Spożywczego
342 w Otwocku Sp. z o.o. 50 000 1 087 235 -8 083
Okręgowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno - Karto-
343 graficzne w Lublinie Sp. z o.o. 800 000 1 072 425 -167 971
344 Wydawnictwo "Wiedza Powszechna" Sp. z o.o. 1 000 000 1 015 298 -352 000
Fabryka Wyrobów Metalowych w Stojadłach Sp. z
345 o.o. 1 980 000 999 839 187 000
346 GEOPROJEKT Gdańsk Sp. z o.o. 1 000 000 966 710 -353 659
Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowla-
347 nymi w Przeworsku Sp. z o.o. 1 200 000 960 199
348 Szczytnie Sp. z o.o. 900 000 931 187 -172 017
349 Zakłady Badań i Atestacji Zetom Sp. z o.o. 500 000 855 149 5 348
350 Zawierciu S.A. 3 930 000 851 999 -1 063 702
351 Wojskowa Drukarnia w Łodzi Sp. z o.o. 700 000 839 676 29 633
Zakład Przemysłu Odzieżowego CORA-
352 TEX S.A. 10 380 000 790 568 -2 085 900
353 Szczecińska Centrala Nasienna Sp. z o.o. 13 251 000 786 150 -12 821 852
354 BUDROL-PROJEKT Katowice sp. z o.o. 500 000 752 626 -11 298
355 Dzierżoniowie S.A. 3 100 000 752 514 -982 220
356 Staszowie Sp. z o.o. 2 510 000 748 913 -381 833
357 Chłodnia MORS-WOLA Sp. z o.o. 400 000 744 379 -81 546
358 Agencja Mienia Reliqum Sp. z o.o. 1 050 200 722 809 -11 140
Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego
359 Sp. z o.o. 800 000 701 951 -310 000
124
360 SUPON - Łódź Sp. z o.o. 460 000 590 669 -92 000
361 Katowicach S.A. 1 900 000 571 452 -540 532
362 Końskich S.A. 2 570 000 529 506 -439 542
Ośrodek Badawczy Ekonomiki Transportu
363 Sp. z o.o. 145 000 528 552 366 235
364 Stadnina Koni Strzegom Sp. z o.o. 3 402 550 457 083 35 186
Wojskowe Biuro Projektów Budowlanych
365 Sp. z o.o. 300 000 453 962 66 243
366 Ośrodek Hodowli Zarodowej Kłanino Sp. z o.o. 2 119 000 400 738 -169 277
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy ORAM
367 Sp. z o.o. 350 000 294 983 64 778
368 Instytut Turystyki Sp. z o.o. 100 000 260 327 -128 281
Przedsiębiorstwo Inżynierii Środowiska i Meliora-
369 cji w Wągrowcu sp. z o.o. 250 000 257 542 11 862
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji
370 w Bolesławcu Sp. z o.o. 11 000 000 257 542 11 862
Przedsiębiorstwo Budowy Maszyn Drogowych
371 S.A. 1 900 000 251 271 124 169
372 Przedsiębiorstwo Wiertnicze Łódź Sp. z o.o. 700 000 141 966 -631 036
373 Zakład Odzieżowy MODAR Sp.z o.o. 2 880 000 55 646 -712 884
Biuro Projektów Budownictwa Wojskowego
374 w Gdyni Sp. z o.o. 62 000 40 097 4 000
Kopalnia i Zakład Wzbogacania Kwarcytu Bukowa
375 Góra w Łącznej S.A. 7 120 000 4 168 1 201
376 Przedsiębiorstwo "Prinżbud 2" Sp. z o.o. 5 000 0
Fabryka Części do Maszyn Włókienniczych
377 i Odlewnia Metali BAWOROWO S.A. 500 000 -336 872 352 141
378 Pszczynie Sp. z o.o 1 770 000 -495 958 -843 258
Zakłady Wyrobów Kamionkowych
379 MARYWIL S.A. 7 000 000 -814 336 934 361
380 Żyrardowie S.A. 1 555 000 -940 619 -938 336
Przedsiębiorstwo Spedycyjno-Transportowe
381 Transgór Sp.z o.o. 9 650 000 -1 002 885 -1 779 004
Przedsiębiorstwo Elektryfikacji i Technicznej Ob-
382 sługi Rolnictwa Eltor Sp. z o.o. Wołomin 2 300 000 -1 008 063 -166 024
383 Żywcu Sp. z o.o. 900 000 -1 457 217 -1 961 819
384 Cieszyńska Drukarnia Wydawnicza Sp. z o.o. 500 000 -2 452 521 -1 573 671
Przedsiębiorstwo Budownictwa Wodnego
385 w Tczewie Sp. z o.o. 14 500 000 -2 519 997 119 000
Toruńska Przędzalnia Czesankowa MERINOTEX
386 S.A. 5 500 000 -2 713 351 -5 512 000
387 Zakłady Chemiczne RUDNIKI S.A. 7 000 000 -6 289 500 -45 975 111
388 Zakłady Graficzne "Dom Słowa Polskiego" S.A 13 000 000 -7 278 838 -3 621 177
389 Kopalnia Siarki "MACHÓW" S.A. 30 000 000 -7 496 621 -2 351 336
390 Łambinowicka Fabryka Maszyn CELPA S.A. 5 000 000 -7 880 630 526 658
391 Zakłady Elektroniczne WAREL S.A. 4 600 000 -8 582 913 -836 227
Zakłady Urządzeń Chemicznych i Armatury Prze-
392 mysłowej CHEMAR S.A. 32 500 000 -8 708 424 2 397 711
Przedsiębiorstwo Spedycji Międzynarodowej
393 C.HARTWIG-KATOWICE S.A. 10 000 000 -17 202 270 -6 029 000
394 Huta Kościuszko S.A. 1 000 000 -26 049 314 -2 879 606
395 Elektrocarbon Sp. z o.o. 3 500 000 b.d
125
Wybrane spółki w nadzorze innych Ministrów
Wartość nomi- Wartość ma- Wynik netto
Podmiot Siedziba nalna akcji jątku netto 2008
na 31 XII 2008 w tys. zł
PKP S.A. Warszawa 10 150 716 10 869 434 763 714
Jastrzębska Spółka Węglowa S.A*. Jastrzębie Zdrój 544 248 3 440 752 567 634
Katowicki Holding Węglowy S.A. Katowice 300 148 1 323 591 7 609
Kompania Węglowa S.A. Katowice 1 917 128 1 378 709 24 711
Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. Bytom 43 837 88 017 546
Węglokoks S.A. Katowice 40 000 670 468 46 358
Źródło: Dane PKP S.A. i Ministerstwa Gospodarki.
* Kapitał Spółki Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. w wyniku połączenia ze spółką Kopalnia Węgla Kamien-
nego „Budryk” S.A podwyższył się o kwotę 46 627 900 zł przez ustanowienie 932.558 o wartości 50 zł każda.
Nowe akcje zostały przydzielone Skarbowi Państwa jako jedynemu akcjonariuszowi spółki przejmowanej.
Tab. 14.5. Wybrane spółki z udziałem Skarbu Państwa wg wartości majątku netto
Wartość majątku w tys. zł
Podmiot Udział SP w części odpowiadającej
udziałowi Skarbu Państwa
Tauron Polska Energia S.A. 99,998% 13 813 616
Powszechny Zakład Ubezpieczeń SA 55,09% 10 550 605
PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 57,64% 4 468 004
Krajowa Spółka Cukrowa S.A. 85,13% 1 233 180
PGE ENERGIA S.A. 15,00% 1 139 084
Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. 37,26% 842 970
Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A. 99,35% 820 308
PGE Górnictwo i Energetyka S.A. 15,00% 780 373
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. 98,82% 759 969
Bumar Sp. z o.o. 88,18% 733 590
Lubelski Węgiel Bogdanka SA 96,81% 675 710
Vattenfall Heat Poland S.A. 25,19% 666 259
Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. 67,97% 635 393
Zespół Elektrowni Pątnów Adamów Konin SA 50,00% 629 391
Towarzystwo Finansowe Silesia Sp. z o.o. 99,96% 611 921
Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A. 25,07% 597 990
Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. 86,05% 559 565
Chińsko Polskie Towarzystwo Okrętowe S.A. 50,00% 502 856
Zarząd Morskiego Portu Gdańsk S.A. 85,16% 318 006
Przedsiębiorstwo Poszukiwań i Eksploatacji Złóż
Ropy i Gazu PETROBALTIC Sp. z o.o. 30,33% 292 729
Międzynarodowe Targi Poznańskie Sp. z o.o. 60,00% 286 134
BOT Elektrownia Opole S.A. 16,04% 253 421
Huta STALOWA WOLA S.A. 56,82% 212 009
Koksownia "PRZYJAŻŃ" Sp z oo w Dąbrowie Gór-
niczej 11,42% 183 238
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. 33,33% 153 906
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Sp. z o.o. 69,45% 137 137
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych 87,85% 127 504
Elektrociepłownia EC Nowa Sp.z o.o. 42,06% 125 166
Chemia Polska Sp. z o.o. 46,38% 113 315
Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanaliza-
cji w Sosnowcu 32,50% 111 838
126
14.4. Załącznik do rozdziału 9
Tab. 14.6. Przedsiębiorstwa państwowe o największych funduszach własnych
Organ Fundusz wła- Wynik 2008
założycielski Nazwa przedsiębiorstwa sny 2008 w tys. zł
w tys. zł
Minister Infrastruktury PP Porty Lotnicze 1 964 570 90 493
Minister Infrastruktury PPUP Poczta Polska 1 430 366 -215 309
Przedsiębiorstwo Obsługi Cudzoziemców
Wojewoda Mazowiecki "Dipservice" 235 293 13 319
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
Wojewoda Śląski w Jastrzębiu 108 878 641
PPO Przedsiębiorstwo Państwowe
Minister Sprawiedliwości w Strzelcach Opolskich 53 133 7 352
Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji
Wojewoda Wielkopolski Samochodowej w Poznaniu 42 312 144
Warszawskie Zakłady Mechaniczne "PZL -
Wojewoda Mazowiecki WZM" w Warszawie* 28 153
Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej
Minister Skarbu Państwa w Warszawie 26 869 1 376
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promie-
Minister Skarbu Państwa niotwórczych w Otwocku-Świerku 24 229 -1 237
Warszawskie Zakłady Zielarskie Herbapol
Wojewoda Mazowiecki w Pruszkowie 19 333 1 937
Minister Skarbu Państwa Państwowy Instytut Wydawniczy w Warszawie 18 268
Wojewoda Łódzki "Agroma" w Kutnie 17 219 496
Minister Skarbu Państwa Polskie Ratownictwo Okrętowe w Gdyni 16 337 1 088
Centralny Ośrodek Badawczo-Projektowy
Wojewoda Mazowiecki Budownictwa Ogólnego w Warszawie* 14 779
Wojewoda Wielkopolski Orzechowskie Zakłady Przemysłu Sklejek 14 360 -2 381
Stołeczne Przedsiębiorstwo Handlu
Wojewoda Mazowiecki Wewnętrznego 14 095 6 150
Wojewoda Warmińsko- Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Warmia"
Mazurski w Kętrzynie 13 662 20
Wojewoda Łódzki Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w Kutnie 12 950 3 350
Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji
Wojewoda Mazowiecki Samochodowej w Radomiu 12 756 -337
Przedsiębiorstwo Państwowe "Magazyny
Wojewoda Mazowiecki Usługowe" w Warszawie 11 603 397
Wojewoda Warmińsko- Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Montażowe
Mazurski "Kolster" w Olsztynie* 11 574
Wojewoda Mazowiecki Przedsiębiorstwo PKS w Warszawie 11 475 351
Minister Sprawiedliwości Przedsiębiorstwo Państwowe "Gardia" 10 407 -189
* Przedsiębiorstwa państwowe przekształcone w spółki w roku 2009. Bez przedsiębiorstw w nadzorze MON.
Źródło: Dane organów nadzoru.
127
14.5. Załączniki do rozdziału 12
LISTA SPÓŁEK O ISTOTNYM ZNACZENIU DLA PORZĄDKU PUBLICZNEGO LUB
BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO
1. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie;

2. Grupa LOTOS spółka akcyjna z siedzibą w Gdańsku;
3. Operator Logistyczny Paliw Płynnych spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w Płocku;
4. Polski Koncern Naftowy ORLEN spółka akcyjna z siedzibą w Płocku;
5. Tauron Polska Energia spółka akcyjna z siedzibą w Katowicach;
6. PGE Polska Grupa Energetyczna spółka akcyjna z siedzibą w Lublinie;
7. PSE - Operator spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie;
8. Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie;
9. Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" spółka akcyjna z siedzibą
w Płocku;
10. Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych "Naftoport" spółka z ograniczoną odpowie-
dzialnością z siedzibą w Gdańsku;
11. PKP - Polskie Linie Kolejowe spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie;
12. TP - Emitel spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie;
13. Inowrocławskie Kopalnie Soli "Solino" spółka akcyjna z siedzibą w Inowrocławiu.
ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 30 września 2008 r. w sprawie listy spółek o istotnym znacze-
niu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz. U. Nr 192, poz. 1184).
LISTA PODMIOTÓW NIE PRZEZNACZONYCH DO KONTYNUOWANIA LUB

ROZPOCZĘCIA PRYWATYZACJI
1. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.

2. Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.
3. Grupa LOTOS S.A.*
4. Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A.
5. Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych "Przyjaźń" S.A.
6. Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych "Naftoport" sp z o.o.
7. Operator Logistyczny Paliw Płynnych sp. z o.o.
8. PSE – Operator S.A.
9. KGHM Polska Miedź S.A.*
10. Bank Gospodarstwa Krajowego
11. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.
12. Inowrocławskie Kopalnie Soli „Solino” S.A.
13. Totalizator Sportowy sp. z o.o.
14. Kopalnia Soli w Wieliczce S.A.
15. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych
16. Bumar S.A.
17. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A.
18. Polski Rejestr Statków S.A.
19. Zarząd Morskiego Portu Gdańsk S.A.
20. Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A.
21. Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A.
22. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A.
23. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A.
24. Polska Agencja Prasowa S.A.
25. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
* Według zaktualizowanego „Planu prywatyzacji na lata 2008 – 2011”udział Skarbu Państwa w tych spół-
kach zmniejszy się, ale Skarb Państwa zachowa nad nimi pełną kontrolę i władztwo korporacyjne.
128
SPIS TABEL
Tab. 2.1. Zabytki w rejestrze.................................................................................................................... 18
Tab. 2.2. Muzea państwowe i ich zbiory.................................................................................................. 19
Tab. 2.3. Zbiory bibliotek państwowych zorganizowanych jako instytucje kultury................................ 20
Tab. 2.4. Zbiory bibliotek zorganizowanych jako państwowe jednostki organizacyjne.......................... 20
Tab. 2.5. Archiwalne pomoce ewidencyjne ............................................................................................. 22
Tab. 3.1. Zasoby bilansowe złóż kopalin ................................................................................................. 26
Tab. 3.2. Zasoby eksploatacyjne wód leczniczych, termalnych i solanek ............................................... 27
Tab. 3.3. Zestawienie ustalonych zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych................... 27
Tab. 3.4. Powierzchnia i zapas drewna w parkach narodowych na koniec 2008 r. ................................. 28
Tab. 4.1. Grunty Skarbu Państwa wg grup rejestrowych i użytków ........................................................ 36
Tab. 4.2. Grunty Skarbu Państwa, zmiany w strukturze użytków w roku 2008 ...................................... 37
Tab. 4.3. Własność gruntów w Polsce, zmiany w roku 2008................................................................... 37
Tab. 4.4. Zagospodarowanie gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.................................. 38
Tab. 4.5.Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wg województw......................................... 38
Tab. 4.6. Własność gruntów w miastach.................................................................................................. 39
Tab. 4.7. Grunty Skarbu Państwa w miastach wojewódzkich.................................................................. 39
Tab. 4.8. Tereny zurbanizowane, własność Skarbu Państwa w największych miastach ......................... 40
Tab. 4.9. Dysponenci gruntów zabudowanych i zurbanizowanych Skarbu Państwa w miastach............ 40
Tab. 4.10. Nieruchomości Skarbu Państwa oddane w trwały zarząd urzędom państwowym.................. 41
Tab. 4.11. Grunty pod autostrady według sposobu nabycia..................................................................... 43
Tab. 4.12. Grunty pod autostrady............................................................................................................. 44
Tab. 4.13. Szacunkowa wartość gruntów Skarbu Państwa ...................................................................... 44
Tab. 5.1. Sieć dróg krajowych.................................................................................................................. 46
Tab. 5.2. Obiekty mostowe na sieci dróg krajowych ............................................................................... 46
Tab. 5.3. Wartość odtworzeniowa dróg krajowych (według rodzaju drogi) ............................................ 46
Tab. 5.4. Wartość odtworzeniowa obiektów mostowych na sieci dróg krajowych ................................. 46
Tab. 5.5. Stan ilościowy i utrzymanie urządzeń melioracyjnych podstawowych .................................... 48
Tab. 5.6. Wartość melioracji wodnych podstawowych i obiektów przeciwpowodziowych.................... 48
Tab. 5.7. Wartość morskich budowli hydrotechnicznych ........................................................................ 49
Tab. 6.1. Majątek PGL Lasy Państwowe ................................................................................................. 51
Tab. 6.2. Nieruchomości PGL Lasy Państwowe ...................................................................................... 51
Tab. 6.3. Zagospodarowanie gruntów ANR, powierzchnia w ha............................................................. 53
Tab. 6.4. Powierzchnia i wartość gruntów ZWRSP................................................................................. 54
Tab. 6.5. Wartość Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa................................................................. 54
Tab. 6.6. Wybrane składniki mienia powierzonego AMW...................................................................... 55
Tab. 6.7. Wartość księgowa niektórych składników majątku WAM....................................................... 56
Tab. 6.8. Nieruchomości we władaniu WAM.......................................................................................... 56
Tab. 7.1. Zasób majątkowy państwowego sektora finansów publicznych w tys. zł ................................ 59
Tab. 7.2. Państwowe jednostki organizacyjne w kraju............................................................................. 59
Tab. 7.3. Mienie jednostek podporządkowanych organom centralnym (w tys. zł).................................. 62
Tab. 7.4. Mienie użytkowane przez jednostki podporządkowane wojewodom ....................................... 64
Tab. 7.5. Mienie Skarbu Państwa użytkowane przez jednostki organizacyjne za granicą....................... 65
Tab. 8.1. Podmioty wykonujące prawa z akcji i udziałów Skarbu Państwa ............................................ 66
Tab. 8.2. Akcje i udziały, z których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa..................................... 67
Tab. 8.3. Czynniki zmiany liczby jednoosobowych spółek czynnych w nadzorze MSP w 2008 r.......... 67
Tab. 8.4. Zmiany kapitałów zakładowych jednoosobowych spółek Skarbu Państwa.............................. 68
Tab. 8.5. Największe komercjalizacje i prywatyzacje w ostatnich latach................................................ 69
Tab. 8.6. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, w których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa i
ich majątek....................................................................................................................................... 70
Tab. 8.7. Spółki z częściowym udziałem, w których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa........... 71
Tab. 8.8. Spółki z udziałem Skarbu Państwa według wielkości udziału Skarbu Państwa ....................... 71
Tab. 8.9. Spółki z udziałem większościowym w których prawa wykonuje Minister Skarbu Państwa.... 72
Tab. 8.10. Wartość akcji lub udziałów spółek z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa............... 72
Tab. 8.11. Udział Skarbu Państwa w spółkach programu NFI................................................................. 73
Tab. 8.12. Udziały Skarbu Państwa w spółkach publicznych .................................................................. 73
129
Tab. 8.13. Największe pakiety akcji spółek publicznych należące do Skarbu Państwa .......................... 74
Tab. 8.14. Akcje i udziały spółek nadzorowanych przez Ministra Gospodarki ....................................... 74
Tab. 8.15. Akcje i udziały, z których prawa wykonują pozostałe organy lub jednostki państwowe ....... 75
Tab. 8.16. Szacunkowa wartość akcji i udziałów Skarbu Państwa .......................................................... 76
Tab. 8.17. Udziały Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach finansowych............ 76
Tab. 9.1. Liczba przedsiębiorstw państwowych w ostatnich latach ......................................................... 77
Tab. 9.2. Przedsiębiorstwa państwowe według organów założycielskich ............................................... 78
Tab. 9.3. Przekształcenia przedsiębiorstw czynnych w roku 2008 .......................................................... 79
Tab. 9.4. Procesy likwidacji lub upadłości przedsiębiorstw państwowych.............................................. 79
Tab. 9.5. Zmiany wartości majątku przedsiębiorstw czynnych w roku 2008 .......................................... 80
Tab. 9.6. Wartość majątku netto przedsiębiorstw państwowych ............................................................. 81
Tab. 10.1. Majątek państwowych szkół wyższych................................................................................... 82
Tab. 10.2. Majątek instytucji kultury i instytucji filmowych ................................................................... 83
Tab. 10.3. Majątek jednostek badawczo – rozwojowych......................................................................... 85
Tab. 10.4. Majątek samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej ........................................ 86
Tab. 10.5. Majątek Agencji, fundacji i Funduszy .................................................................................... 90
Tab. 10.6. Ośrodki doradztwa rolniczego ................................................................................................ 91
Tab. 11.1. Stan należności z tytułu umów zbycia mienia Skarbu Państwa .............................................. 92
Tab. 11.2. Struktura należności z tytułu umów zbycia mienia Skarbu Państwa ...................................... 92
Tab. 11.3. Należności po zlikwidowanych przedsiębiorstwach państwowych, innych państwowych
jednostkach organizacyjnych oraz spółkach z udziałem Skarbu Państwa....................................... 92
Tab. 11.5. Wartość mienia w układzie Delegatur MSP............................................................................ 94
Tab. 11.6. Mienie polikwidacyjne w układzie rodzajowym..................................................................... 95
Tab. 11.7. Należności zagraniczne Skarbu Państwa ................................................................................ 96
Tab. 12. 1. Zasób majątkowy na zaspokojenie roszczeń z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu ............ 103
Tab. 12.2. Potencjalne (niewymagalne) zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu gwarancji i poręczeń 103
Tab. 12.3. Wykonanie przychodów z prywatyzacji: .............................................................................. 104
Tab. 12.4. Zadłużenie Skarbu Państwa według kryterium miejsca emisji ............................................. 106
Tab. 12.5. Zadłużenie Skarbu Państwa według kryterium rezydenta .................................................... 107
Tab. 13.1. Zestawienie zbiorcze mienia Skarbu Państwa (ujęcie przedmiotowe), w mln zł.................. 109
Tab. 14.1. Grunty Skarbu Państwa wg województw w ha ..................................................................... 111
Tab. 14.2. Wartość wybranych składników majątku jednostek państwowych w tys. zł ........................ 113
Tab. 14.3. Akcje Skarbu Państwa w spółkach publicznych 31 XII 2008 r. ........................................... 114
Tab. 14.4. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa.................................................................................. 116
Tab. 14.5. Wybrane spółki z udziałem Skarbu Państwa wg wartości majątku netto ............................. 126
Tab. 14.6. Przedsiębiorstwa państwowe o największych funduszach własnych.................................... 127
Lista spółek o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego........... 128
Lista podmiotów nie przeznaczonych do kontynuowania lub rozpoczęcia prywatyzacji ...................... 128
130

2689

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2689

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Druk nr 2689

Warszawa, 5 stycznia 2010 r.

Szanowny Panie Marszałku

W załączeniu przedkładam dokument pt.

- Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu

(-) Aleksander Grad

MAJĄTEK SKARBU PAŃSTWA

NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2008 R.

8. AKCJE I UDZIAŁY SKARBU PAŃSTWA ........................................................................................... 66

14. ZAŁĄCZNIKI ....................................................................................................................................... 110

1.1. Podstawa prawna Sprawozdania

Wykorzystanie źródeł i zastosowanie zasad wyceny

Przyjęta metoda wyceny mienia Skarbu Państwa, wykorzystująca zróżnicowaną bazę

Zasady ewidencji materiałów bibliotecznych w bibliotekach wchodzących w skład ogól-

2.4.3. Materiały archiwalne

dokumenty pergaminowe i pa-

2.4.4. Narastający zasób archiwalny

Tab. 3.3. Zestawienie ustalonych zasobów eksploatacyjnych zwykłych wód podziemnych

Własność gruntów w Polsce

Samorządy terytorialne Osoby prawne

Dysponentami gruntów reprezentującymi prawa majątkowe Skarbu Państwa

Zakres danych drugiej ewidencji - ewidencji gruntów i budynków – prowadzonej także

Zgodnie z ustawą z dnia 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa

Pomimo świadomości wad systemów ewidencji gruntów i nieruchomości, który co naj-

Zmiany Użytki Użytki leśne Grunty zabu- Tereny Użytki ekolo-

W roku 2008 trwała tendencja ograniczania państwowego władania gruntami na rzecz

Tab. 4.5.Grunty Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wg województw

4.7. Grunty Skarbu Państwa w miastach

Tab. 4.9. Dysponenci gruntów zabudowanych i zurbanizowanych Skarbu Państwa w miastach

Ponad 80% zabudowanych gruntów miejskich Skarbu Państwa przekazano w użytkowa-

4.10. Grunty pod autostrady

4.11. Szacunkowa wartość gruntów Skarbu Państwa

5.1.3. Wycena wartości sieci dróg krajowych

Tab. 5.4. Wartość odtworzeniowa obiektów mostowych na sieci dróg krajowych

Tab. 6.2. Nieruchomości PGL Lasy Państwowe

Stan naPrzejęte do Sprzedane Przekazane

Tab. 6.8. Nieruchomości we władaniu WAM

Tab. 7.2. Państwowe jednostki organizacyjne w kraju

Aktywa Budynki, lokale,Maszyny, urzą- Środki Należności Aktywa

8.1. Podmioty wykonujące prawa z akcji i udziałów Skarbu Państwa

Spółki w likwidacji lub nie prowadzące działalności

8.2.3. Spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa

Jednocześnie w spółki z częściowym udziałem Skarbu Państwa przekształcały się pod-

8.2.3.4. Spółki z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa niepubliczne

Spośród 589 spółek niepublicznych z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa 90

8.2.3.5. Spółki publiczne z udziałem Skarbu Państwa

87,85% KUKE S.A.(70 082,80 tys.

Minister Sportu 2 spółki celowe utworzone w związku

PGL Lasy Pań- udziały w 24 spółkach (w tym: 8 sp.

8.4. Wartość akcji i udziałów Skarbu Państwa

9.1. Sytuacja prawna przedsiębiorstw

10.4. Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Kasa Rolniczego Ubezpie- 7 Centrów Rehabilitacji Rol-

11.2. Należności pozostałe po zlikwidowanych jednostkach organizacyjnych

W strukturze mienia pozostającego w gestii MSP dominują nieruchomości – trudno zby-

11.4. Należności Skarbu Państwa i ich zabezpieczenia

Ustawa z 8 lipca 2005 r. nie przewiduje wypłaty Zabużanom odszkodowań, a uzyskanie

Przyjęte zasady wyceny powodują niewspółmierność poszczególnych wartości,

Razem Razem użytki Razem grunty Tereny Razem użytki ekolo-

III. Akcje w posiadaniu PGL Lasy Państwowe

Źródło: Dane własne MSP.

1. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo spółka akcyjna z siedzibą w Warszawie;

LISTA PODMIOTÓW NIE PRZEZNACZONYCH DO KONTYNUOWANIA LUB

1. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A.