Funkcja Kwadratowa - Dowody

www.zadania.
info N AJWI EKSZY
I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI
F UNKCJA KWADRATOWA DOWODY

Definicja
Funkcje okreslona wzorem f ( x ) = ax2 + bx + c, gdzie x R i a 6= 0 nazywamy funkcja kwadratowa. Liczby a, b, c nazywamy wspczynnikami funkcji kwadratowej f . Wykres funkcji
kwadratowej nazywamy parabola.
Postac kanoniczna
Twierdzenie 1
przedstawic w postaci
Funkcje kwadratowa f ( x ) = ax2 + bx + c mozna
f ( x ) = a ( x x w )2 + y w ,
gdzie xw = 2ab i yw = b
kwadratowej f .
2 4ac
4a
. Postac te nazywamy postacia kanoniczna funkcji
Dowd
Przeksztacamy wzr funkcji f korzystajac

zez wzoru ( p + q)2 = p2 + 2pq + q2 .
!

b2
b 2
b
2
2
2 +c =
x+
ax + bx + c = a x + x + c = a
a
2a
4a
2

b2
b 2 b2 4ac
b
+c = a x+
.
= a x+
2a
4a
2a
4a
Miejsca zerowe
Twierdzenie 2
Niech = b2 4ac, gdzie f ( x ) = ax2 + bx + c jest funkcja kwadratowa. Wtedy

rwnanie f ( x ) = 0
< 0;
a) nie ma rozwiaza
n jezeli
b) ma jedno rozwiazanie
x0 =
c) ma dwa rozwiazania
x1 =
b
2a
= 0;
jezeli
b
,
2a
x2 =
b+
2a
> 0.
jezeli
Liczbe = b2 4ac nazywamy wyrznikiem

rwnania f ( x ) = 0, a samo rwnanie
f ( x ) = 0 nazywamy rwnaniem kwadratowym.
Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

1
www.zadania.info N AJWI EKSZY
Dowd
Korzystamy z wyprowadzonej wczesniej postaci kanonicznej:

b 2
b 2 b2 4ac
= a x+
0 = f (x) = a x +
2a
4a
2a
4a

2
b
0= x+
2.
2a
4a

/:a
Jezeli
< 0, to prawa strona powyzszej
rwnosci jest dodatnia, co dowodzi sprzecznosci
rwnania w tym przypadku.
natomiast > 0 to mamy
Jezeli
!
!2

b 2
0= x+
+
= x+
2a
2a
2a
2a
b +
b
x2 =
.
x1 =
2a
2a

!
b
x+
2a
2a
Otrzymane rozwiazania
sa rwne tylko wtedy, gdy = 0.
Sledz
ac
uwaznie
przeksztacenie z powyzszego
dowodu, otrzymujemy
Wniosek 3
> 0 to funkcje kwadratowa f ( x ) = ax2 + bx + c mozna

zapisac w postaci
Jezeli
f ( x ) = a( x x1 )( x x2 ),
gdzie x1 = b
, x2 = b +
.
2a
2a
b
= 0 to x1 = x2 = 2a i otrzymujemy rozkad
Jezeli
f ( x ) = a ( x x1 )2 .
a postac wzoru funkcji kwadratowej nazywa sie postacia iloczynowa.
Powyzsz
Wzory Vitea
Twierdzenie 4
Dwie funkcje kwadratowe f ( x ) = ax2 + bx + c i g( x ) = px2 + qx + r sa rwne

(tzn. przyjmuja te same wartosci dla dowolnego x R) wtedy i tylko wtedy gdy
a = p, b = q i c = r.
Dowd
rwImplikacja " " jest oczywista, wiec zajmiemy sie implikacja " ", czyli zakadamy, ze
nosc
ax2 + bx + c = px2 + qx + r
2

jest speniona dla dowolnego x R. Podstawiajac
w tej rwnosci x = 0 otrzymujemy c = r
i zostaje nam rwnosc
ax2 + bx = px2 + qx.
Teraz podstawmy x = 1 i x = 1. Da nam to ukad rwnan
(
a+b = p+q
a b = p q.
Dodajac,
a potem odejmujac
rwnania stronami, otrzymujemy a = p i b = q.
Twierdzenie 5
Jezeli
> 0 i x1 , x2 sa pierwiastkami rwnania kwadratowego ax2 + bx + c = 0,
przy czym przyjmujemy x1 = x2 w przypadku = 0, to prawdziwe sa rwnosci
(
x1 + x2 = ab
x1 x2 = ac .
Wzory powyzsze
nosza nazwe wzorw Vitea.
Dowd
Korzystajac
z postaci iloczynowej funkcji kwadratowej (Wniosek 3) mamy
ax2 + bx + c = a( x x1 )( x x2 ) = ax2 a( x1 + x2 ) x + ax1 x2 .
Na mocy Twierdzenia 4, wspczynniki po obu stronach tej rwnosci musza byc rwne, co
daje nam ukad
(
b = a( x1 + x2 ) x1 + x2 = ba
c = ax1 x2 x1 x2 = ac .
Twierdzenie 6
liczby p, q R speniaja rwnosci

Jezeli
(
p+q =
pq = ac .
b
a
dla pewnych liczb a, b, c R, a 6= 0, to liczby p i q sa pierwiastkami rwnania

ax2 + bx + c = 0
(w szczeglnosci rwnanie to ma pierwiastki).

3
Dowd
Pomnzmy
obie strony kazdego
z rwnan przez a.
(
ap + aq = b
apq = c
podstawimy teraz z pierwszego rwnania ap = b aq do drugiego, to otrzymamy
Jezeli
(b aq)q = c
aq2 + bq + c = 0,
liczba
czyli liczba q jest rozwiazaniem
rwnania ax2 + bx + c = 0. Podobnie pokazujemy, ze

p jest pierwiastkiem tego rwnania.
Wasnosci paraboli
Lemat 7
Funkcja f ( x ) = ax2 , gdzie a > 0 ma nastepujace

wasnosci:
a) Funkcja f jest parzysta, tzn. f ( x ) = f ( x ). W szczeglnosci, wykres funkcji
f ( x ) jest symetryczny wzgledem prostej x = 0.
b) Funkcja f jest malejaca
na przedziale (, 0i i rosnaca
na przedziale h0, +).
liczba y > 0
c) Zbiorem wartosci funkcji f jest przedzia h0, +). Ponadto kazda
jest wartoscia funkcji dla dokadnie dwch argumentw. Wartosc 0 jest przyjmowana w dokadnie jednym punkcie: x = 0.
d) Funkcja f jest funkcja wypuka, tzn. dla dowolnych liczb x1 , x2 R i t h0, 1i
speniona jest nierwnosc :
f ((1 t) x1 + tx2 ) 6 (1 t) f ( x1 ) + t f ( x2 ).
Rwnosc w tej nierwnosci zachodzi wtedy i tylko wtedy, gdy x1 = x2 lub
t {0, 1}.
Dowd
a) Liczymy
f ( x ) = a( x )2 = ax2 = f ( x ).
Jezeli
wezmiemy dowolny punkt P = ( x, f ( x )) na wykresie funkcji f , to na mocy
parzystosci funkcji f , obraz P0 = ( x, f ( x )) = ( x, f ( x )) punktu P przy symetrii
wzgledem prostej x = 0 jest rwniez punktem wykresu f . Wykres jest wiec symetryczny wzgledem tej prostej.

4
b) Niech x1 , x2 R oraz x2 > x1 . Zauwazmy,

ze
f ( x2 ) f ( x1 ) = ax22 ax12 = a( x2 + x1 )( x2 x1 ).
zatem x1 , x2 h0, +) to f ( x2 ) > f ( x1 ), co dowodzi, ze
funkcja jest rosnaca
Jezeli
na
natomiast x1 , x2 (, 0i to f ( x2 ) < f ( x1 ), co oznacza, ze
przedziale h0, +). Jezeli

funkcja jest malejaca
na tym przedziale.
c) Niech y h0, +). Mamy wtedy
f (x) = y
ax2 = y.
rwnanie f ( x ) = y (z niewiadoma
Lewa strona jest liczba nieujemna, wiec widac, ze
natomiast y > 0 to mamy
x) nie ma rozwiaza
n dla y < 0. Jezeli
ax2 y = 0
( ax y)( ax + y) = 0

y
y
x =
x = .
a
a
Rwnanie ma wiec zawsze dwa rozwiazania,
z wyjatkiem
sytuacji y = 0, kiedy rozwiazanie
jest jedno.
d) Przeksztacamy z adan
a nierwnosc
f ((1 t) x1 + tx2 ) 6 (1 t) f ( x1 ) + t f ( x2 )
a[(1 t) x1 + tx2 ]2 6 (1 t) ax12 + tax22
/:a
+ 2(1 t) x1 tx2 + t2 x22 6 (1 t) x12 + tx22

(1 t 1 + 2t t2 ) x12 2t(1 t) x1 x2 + (t t2 ) x22
t(1 t)( x12 2x1 x2 + x22 )
t(1 t)( x1 x2 )2 .
(1 t)2 x12
06
06
06
Poniewaz t h0, 1i, nierwnosc ta jest speniona oraz rwnosc zachodzi tylko dla
x1 = x2 lub t {0, 1}. Dowodzi to wypukosci funkcji f .

5
Twierdzenie 8
Funkcja f ( x ) = ax2 + bx + c ma nastepujace

wasnosci:
a) Wykres funkcji f jest symetryczny wzgledem prostej x =
b
2a .
b) Funkcja f jest malejaca

na przedziale (, 2ab i i rosnaca
na przedziale
b
b
h 2a , +) dla a > 0, oraz rosnaca
na przedziale (, 2a i i malejaca
na przeb
dziale h 2a , +) dla a < 0.
c) Zbiorem wartosci funkcji f jest przedzia h 4a , +) dla a > 0 oraz przedzia
liczba y 6= 4a z tego przedziau jest war(, 4a i dla a < 0. Ponadto kazda
toscia funkcji dla dokadnie dwch argumentw. Wartosc 4a jest przyjmowana w dokadnie jednym punkcie: x = 2ab . Punkt o wsprzednych ( 2ab , 4a )
nazywamy wierzchokiem paraboli f .
d) Funkcja f jest funkcja wypuka dla a > 0 i wklesa dla a < 0.
Dowd
Patrzac
na postac kanoniczna

b
f (x) = a x +
2a
2
4a
wykres funkcji f ( x ) = ax2 + bx + c powstaje z wykresu funkcji y = ax2 przez

widzimy, ze
przesuniecie o wektor [ 2ab , 4a ].
y
+5
+1
-5
-1
+1
+5
-1
-b -
,4a(
(2a
-5
Ponadto wykres funkcji y = ax2 dla a < 0 powstaje z wykresu funkcji y = ( a) x2 przez
odbicie wzgledem osi Ox. Opisane wasnosci wykresu funkcji y = ax2 + bx + c sa wiec natychmiastowymi konsekwencjami odpowiednich wasnosci funkcji y = ax2 (Lemat 7).

6
Nierwnosci kwadratowe
Twierdzenie 9
Rozwiazaniem
nierwnosci ax2 + bx + c > 0, gdzie a 6= 0 jest

< 0: zbir pusty dla a < 0, oraz zbir R dla a > 0;
a) jezeli
= 0: zbir jednoelementowy { 2ab } dla a < 0, oraz zbir R dla a > 0;
b) jezeli
> 0: przedzia h b
c) jezeli
2a
h b+
, +)
2a
b+
, 2a i
dla a < 0 oraz zbir (, b

2a
dla a > 0.
Dowd
zbiorem wartosci funkcji f ( x ) = ax2 + bx + c jest przedzia
a) Z Twierdzenia 8 wiemy, ze
< 0 to zbir ten jest w
(, 4a i dla a < 0 oraz przedzia h 4a , +) dla a > 0. Jezeli
osi Ox.
caosci odpowiednio ponizej/powy
zej
ale tym razem mamy jeden punkt ( 2ab , 0) lez acy
na osi Ox.
b) Tak jak wyzej,
a < 0 to z Twierdzenia 8 wiemy, ze
funkcja f ( x ) = ax2 + bx + c jest rosnaca
c) Jezeli
na
b
ma ona w tym przeprzedziale (, 2a ). Ponadto,na mocy Twierdzenia 2, wiemy, ze
. Musi wiec byc ujemna na przedziale (, b

)i
2a
2a
b b
b
( 2a , 2a i. Podobnie rozumujemy dla przedziau h 2a , +)
dziale miejsce zerowe x =

dodatnia na przedziale
oraz dla a > 0.
Symetrie paraboli
Twierdzenie 10
Parabola f ( x ) = ax2 + bx + c ma dokadnie jedna os symetrii i jest nia prosta x =

b
2a .
Dowd
prosta x = 2ab jest osia symetrii wykresu. Pozostao uzasadWiemy juz (Twierdzenie 8), ze
wykres nie ma innych osi symetrii.
nic, ze
kazda
parabola jest przesunieciem paraboli f ( x ) = ax2 , wiec wystarczy zaja
Wiemy, ze
c
sie tym przypadkiem. W dodatku przypadek a < 0 sprowadza sie do przypadku a > 0
c, ze
a > 0.
przez odbicie wzgledem osi Ox, wiec mozemy
zaozy
jest jeszcze jedna os symetrii, powiedzmy k.

Zazmy,
ze
k jest pionowa prosta, to musi przeprowadzac punkt (0, 0) na punkt na wykresie o
Jezeli
na wykresie jest tylko jeden taki punkt (Lemat
drugiej wsprzednej rwnej 0, a wiemy, ze
7), wiec w takiej sytuacji k musi byc prosta x = 0, co jest sprzeczne z naszym zaozeniem.
7
c, ze
prosta k ma rwnanie y = px + q. Rozwazmy
Mozemy
zatem zaozy
funkcje g( x ) =
px q. Miejsca zerowe tej funkcji odpowiadaja punktom wsplnym paraboli y = ax2
i prostej k, wartosci dodatnie tej funkcji odpowiadaja punktom w ktrych parabola y = ax2
prostej k, a wartosci ujemne punktom, w ktrych parabola jest ponizej
prostej
jest powyzej
c wszystkie mozliwe
k. Sprbujmy teraz rozwazy

konfiguracje (wiemy jakie sa mozliwo
sci z
Twierdzenia 9).
Jezeli
funkcja g nie ma w ogle, lub ma jedno miejsce zerowe, to caa parabola jest po
byc jej osia symetrii.
jednej stronie prostej k, wiec prosta ta nie moze
funkcja g ma dwa miejsca zerowe, to po jednej stronie prostej k jest ograniczony uk
Jezeli
paraboli acz
acy
te punkty przeciecia (odpowiada on rozwiazaniom
nierwnosci g( x ) 6 0),
a po drugiej stronie jest zbir nieograniczony (odpowiadajacy
rozwiazaniom
nierwnosci
g( x ) > 0).
ax2
+5
B
A
-5
+1
-1
+1
+5
-1
-5
byc osia symetrii paraboli.

Tak wiec i w tym przypadku prosta k nie moze
Podobienstwo
parabol
Twierdzenie 11
dwie parabole sa podobne.
Kazde
Dowd
wystarczy zajmowac sie parabolami

Tak jak w poprzednim twierdzeniu, zauwazamy,
ze
2
postaci y = ax , gdzie a > 0. Pokazemy, ze kazda parabola tej postaci jest obrazem w jednokadnosci o s rodku w punkcie (0, 0) paraboli y = x2 .

8

y
+5
+2.5
+0.5
-2.5
+1
+2.5
-0.5
Rzeczywiscie, niech J bedzie taka jednokadnoscia o skali a. Wtedy obrazem paraboli

y = x2 jest zbir opisany rwnaniem
ay = ( ax )2
y = ax2 ,
czyli parabola y = ax2 .
3 punkty na paraboli
Twierdzenie 12
Dla dowolnych trzech punktw ( x1 , y1 ), ( x2 , y2 ), ( x3 , y3 ), gdzie
( x1 x2 )( x2 x3 )( x3 x1 ) 6= 0
(tzn. liczby x1 , x2 , x3 sa parami rzne),

ktre nie lez a na jednej prostej, istnieje do2
kadnie jedna parabola f ( x ) = ax + bx + c przechodzaca
przez te punkty.
Dowd
Mamy do rozwiazania
ukad rwnan
ax1 + bx1 + c = y1
ax22 + bx2 + c = y2
2
ax3 + bx3 + c = y3 .
Odejmujac
od drugiego i od trzeciego rwnania pierwsze dostajemy ukad
ax1 + bx1 + c = y1
a( x22 x12 ) + b( x2 x1 ) = y2 y1
2
a( x3 x12 ) + b( x3 x1 ) = y3 y1 .
9
niewiadoma c wystepuje tylko w pierwszym rwnaniu i w dodatku rwnaZauwazmy,

ze
znamy a i b. W takim razie wystarczy zaja
nie to pozwala jednoznacznie ja wyliczyc jezeli
c
sie dwoma pozostaymi rwnaniami, czyli ukadem
(
a( x22 x12 ) + b( x2 x1 ) = y2 y1
a( x32 x12 ) + b( x3 x1 ) = y3 y1 .
Stosujemy teraz metode wyznacznikowa.
2

x x 2 x2 x1
1
=
W = 22
x3 x12 x3 x1
= ( x2 x1 )( x2 + x1 )( x3 x1 ) ( x3 x1 )( x3 + x1 )( x2 x1 ) =
= ( x2 x1 )( x3 x1 )( x2 + x1 x3 x1 ) = ( x2 x1 )( x3 x1 )( x2 x3 ).
ukad ten ma dokadnie jedno rozLiczba ta jest niezerowa z zaozenia,

wiec wiemy, ze
wiazanie.
Ostatnia rzecz, ktra musimy sprawdzic, to czy przypadkiem nie wyjdzie a = 0.

Sprawdzmy kiedy tak jest

y2 y1 x2 x1
= (y2 y1 )( x3 x1 ) (y3 y1 )( x2 x1 )
0 = Wa =
y3 y1 x3 x1
(y2 y1 )( x3 x1 ) = (y3 y1 )( x2 x1 )
y y1
y2 y1
= 3
.
x2 x1
x3 x1
wektory [ x2 x1 , y2 y1 ] i [y3 y1 , x3 x1 ] sa rwnoleTa rwnosc oznacza jednak, ze
rwnosci mamy tangensy katw
ge (w powyzej
jakie tworza one z osia Ox). To jednak

dane trzy punkty lez a na jednej prostej, co jest sprzeczne z naszym zaozeniem.
oznacza, ze
Wniosek 13
dwie parabole y = ax2 + bx + c i y = px2 + qx + r maja trzy punkty wsplne,

Jezeli
to a = p, b = q i c = r.
Dowd
Szukanie punktw wsplnych paraboli i prostej prowadzi do rozwiazywania
rwnania kwadratowego. Zatem parabola i prosta zawsze przecinaja sie w nie wiecej niz 2 punktach. W
takim razie punkty, o ktrych mowa w tresci twierdzenia, nie lez a na jednej prostej i mo
istnieje dokadnie
zemy
do nich zastosowac Twierdzenie 12. Z twierdzenia tego wiemy, ze
jedna parabola przechodzaca
przez te trzy punkty. Dane parabole musza sie wiec pokrywac.
Wniosek 14
Dla dowolnych dwch punktw A = ( x1 , y1 ), B = ( x2 , y2 ), gdzie x1 6= x2 i y1 6= y2
istnieje dokadnie jedna parabola y = ax2 + bx + c o wierzchoku w punkcie A i
przechodzaca
przez punkt B
10
Dowd
Niech C bedzie obrazem punktu B w symetrii wzgledem pionowej prostej przechodzacej
przez A. Zauwazmy, ze przy naszych zaozeniach, punkty A, B i C nie leza na jednej prostej.
kazda
Na mocy Twierdzenia 8 wiemy, ze

parabola o wierzchoku w A i przechodzaca
przez B musi przechodzic przez punkt C. To, na mocy Twierdzenia 12, daje nam istnienie
dla 3 ustalonych punktw parabola istnieje i jest dokadnie
i jednoznacznosc : wiemy, ze
jedna.
Jako natychmiastowy wniosek otrzymujemy.
Wniosek 15
dwie parabole y = ax2 + bx + c i y = px2 + qx + r maja wsplny wierzchoek

Jezeli
i jeszcze jeden dodatkowy punkt, to a = p, b = q i c = r.
Zadania.info
Podoba Ci si ten poradnik?

Poka go koleankom i kolegom ze szkoy!
T IPS & T RICKS
1
w ten sposb deNasza definicja paraboli jest typowo szkolna i jej gwna wada jest to, ze
finiujemy tylko pionowe parabole. Zgodnie z nasza definicja, obrcona parabola przestaje
byc parabola. Tak naprawde parabole powinno sie definiowac jako zbir punktw, ktre
sa rwno odlege od ustalonego punktu (ogniska paraboli) i ustalonej prostej (kierownicy
paraboli).
y
+5
+2.5
+0.5
-2.5
+1
+2.5
-0.5
W przypadku poziomej kierownicy otrzymujemy pionowe parabole.

11
2
Zupenie naturalne jest pytanie o wzory na pierwiastki, podobne do tych z Twierdzenia 2,
wzory takie mozna
dla wielomianw wyzszych

stopni. Okazuje sie, ze
wyprowadzic dla
wielomianw stopni 3 i 4 (choc sa bardzo skomplikowane). Mozna

natomiast udowodnic,
wzory takie nie istnieja dla wielomianw stopnia co najmniej 5.
ze
3
Uoglnieniem Wniosku 3 na dowolne wielomiany jest twierdzenie Bzouta, z ktrego wyni wielomian stopnia n, ktry ma n pierwiastkw (liczac
ka, ze
z krotnosciami) rozkada sie na
iloczyn czynnikw liniowych. Innym uoglnieniem jest znacznie trudniejszy w dowodzie
kazdy
rozozy
c na iloczyn czynnikw liniowych i kwadratowych.
fakt, ze
wielomian mozna
nie jest to oczywiste, polecam znalezc taki rozkad dla x4 + 1.
Aby zobaczyc, ze
4
komus sie wydaje, ze
Twierdzenie 4 jest oczywiste, to niech sobie pomysli o funkcjach
Jezeli
2x +3
4x +6
wzory
y = x1 i y = 2x2 , albo o funkcjach y = sin 2x i y = 2 sin x cos x. Pomimo, ze
tych funkcji wygladaj
a zupenie inaczej, sa to dokadnie te same funkcje. To co dowodzimy
dla funkcji kwadratowych tego typu sytuacje (tozsamo
w Twierdzeniu 4, to ze
sci) nie sa
mozliwe.
zmienimy dziedzine wielomianw, to twierdzenie to moze
nie byc prawCo wiecej, jezeli
sie funkcje, ktrych dziedzina jest zbir {0, 1}. W
dziwe. Np. w informatyce czesto rozwaza
2
2
takiej sytuacji funkcje y = 2x i y = x + x sa identyczne.
5
uzasadnic bezposrednio ze wzoW przypadku funkcji kwadratowej, wzory Vitea mozna
rw na pierwiastki, wtedy nie jest potrzebne Twierdzenie 4. Jednak taki dowd nie przenosi
sie w zaden
sposb na wielomiany wyzszych
stopni. Nasze uzasadnienie w zasadzie bez
zmian funkcjonuje w przypadku wielomianw dowolnego stopnia. "W zasadzie", bo zarwno Twierdzenie 4 jak i istnienie postaci iloczynowej (tzw. twierdzenie Bzouta) sa w tej
sytuacji odrobine trudniejsze w dowodzie.
6
rozumiec jako twierdzenie odwrotne do wzorw Vitea jego sens
Twierdzenie 6 nalezy
wzory Vitea sa rwnowazne
samemu rwnaniu kwadratowemu.
jest taki, ze
Wasnosc ta
(
a+b = 2
jest bardzo wygodna w wielu zadaniach. Np. majac

ukad rwnan
wiemy, ze
ab = 3
liczby a i b sa pierwiastkami rwnania x2 2x 3 = 0.
Lemat 7 oraz Twierdzenie 8 stanowia uzasadnienie dobrze znanych wasnosci paraboli. Ze to co rysujemy
by byo jasne, takie uzasadnienie jest potrzebne i wasnie z niego wynika, ze
myslac
o paraboli wyglada
tak, jak sie tego nauczylismy. Mwiac
jeszcze inaczej, wasnie
dowody mwia o tym jak wyglada
wykres funkcji, a nie np. robione na komputerze obrazki.
12

Wezmy na przykad funkcje f ( x ) = x2
x3
.
105
y
bardzo dobrym c wiczeniem jest prba ustalenia jak wyglada

Uwazam,
ze
wykres tej
bedziemy brali "mae"

funkcji, uzywaj
ac
jakiegos programu do rysowania wykresw. Jezeli
wartosci na osi Ox, to wykres bedzie nieodrznialny

od paraboli na lewym wykresie x
zmienia sie w przedziale h104 , 104 i (os Oy jest przeskalowana do h108 , 108 i zeby
wykres
5
5
adnie wyglada).
Dopiero gdy na osi Ox zblizymy sie do przedziau h10 , 10 i (prawy

to jednak nie jest parabola.
wykres) zaczyna byc widac, ze
dla funkcji f ( x ) = x2 tez tak jest? nie, nie jest i to wasnie uzasadniamy w Lemacie
Moze
7/Twierdzeniu 8.
8
Warunek wypukosci wyglada
na bardzo skomplikowany, ale ma bardzo prosta interpre jezeli
tacje geometryczna: oznacza on, ze

wezmiemy dowolne dwa punkty ( x1 , f ( x1 )) i
wykresu
( x2 , f ( x2 )) na wykresie funkcji f , odcinek acz
acy
te punkty jest w caosci powyzej
funkcji f .
f(x2)
(1-t)f(x1 )+tf(x2 )
f(x1)
(1-t)x1+tx2
x1
x2
f((1-t)x1+tx2)
Zapis (1 t) A + tB to standardowa parametryzacja odcinka o koncach
A i B: dla t = 0
1
mamy A, dla t = 1 mamy B, dla t = 2 mamy s rodek odcinka itd.
13

myslec jak o kierunku, w ktrym wygina sie wykres: jezeli
jedzieO wypukosci nalezy
my zgodnie ze strzaka narysowana na osi Ox, to wykres funkcji wypukej skreca w lewo.
Wykres funkcji wklesej (np. y = x2 ) skreca w prawo. To, jak szybko ten wykres skreca,
mierzy druga pochodna funkcji.
9
W twierdzeniu 9 zajelismy sie tylko nierwnoscia typu "> 0", ale oczywiscie atwo z tego
przypadku wywnioskowac rozwiazania
pozostaych mozliwych
nierwnosci: "6 0, > 0, < 0".
10
Twierdzenie 10 zasuguje na specjalny komentarz, bo jest notorycznie wykorzystywane w
zadaniach szkolnych, chociaz nikt go jawnie nie wypowiada (i nie znajdziemy go w podrecz zadanie typu wyznacz os symetrii wykresu funkcji y = 2x2 3x + 1
nikach szkolnych). Kazde
podawana w odpowiedzi
wymaga znajomosci tego twierdzenia, tzn. musimy wiedziec, ze
b
prosta x = 2a jest jedyna osia symetrii. Co wiecej, jak popatrzymy na dowd tego twier bardzo trudny, ale nie jest tez zupenie prosty (i niektre rzeczy,
dzenia, to nie jest on moze
np. "ograniczonosc uku" pozostawilismy w nim na mao precyzyjnym poziomie). W takiej
sytuacji rodzi sie pytanie o sensownosc tego typu zadan w podrecznikach szkolnych. Fakt,
takie zadania sa w podrecznikach zupenie powszechne, niestety jest czesto przejawem
ze
ignorancji ich autorw.
Inny problem jest z zadaniami typu: prosta x = 1 jest osia symetrii wykresu funkcji y =
rozwiaza
x2 + px + 1 , wyznacz p. To zadanie mozna

c nie uzywaj
ac
Twierdzenia 10: bierzemy
jakis punkt z wykresu, np. (0, 1), potem sprawdzamy kiedy obraz tego punktu w symetrii
wzgledem x = 1 (czyli punkt (2, 1)) tez jest na wykresie, daje nam to p = 2. Pytanie
natomiast brzmi, czy rozwiazanie
w stylu: osia symetrii wykresu tej funkcji jest prosta x = 2ab ,
korzystamy juz z
wiec mamy rwnanie 2ab = 1 itd., uznac za poprawne. W takim rozwiazaniu
mamy przesanki, ze
autor rozwiazania
Twierdzenia 11 i moim zdaniem, jezeli
nie jest tego

uznac za bedne.
s wiadomy (a tak jest w zasadzie zawsze), to takie rozwiazanie
nalezy
11
kazd
a parabole y = ax2 + bx + c mozna
przesuna
To, ze
c do paraboli y = ax2 jest w sumie
ksztat paraboli (z dokadnoscia do przesuniecia) zalezy
dosc niezwyke, bo pokazuje, ze
tylko od jednego parametru (pomimo, ze sam wzr funkcji zalezy od 3). Twierdzenie 11 jest
jezeli
dopuscimy zmiane skali, to parabola jest
jeszcze bardziej zaskakujace,
bo pokazuje, ze
tylko jedna.
12
Twierdzenie 12 nie jest specjalnie zaskakujace:
we wzorze y = ax2 + bx + c mamy trzy
potrzebujemy trzech warunkw, zeby
parametry, wiec nic dziwnego, ze

je jednoznacznie
wyliczyc. Dowd tego twierdzenia byby troche prostszy, gdybysmy skorzystali z metody
wyznacznikowej rozwiazywania
ukadu trzech rwnan z trzema niewiadomymi.
13
14

Twierdzenie 12 w naturalny sposb uoglnia sie na wielomiany dowolnego stopnia: dla dowolnych n + 1 punktw ( xi , yi ), gdzie i = 1, 2, . . . , n + 1 oraz xi 6= x j dla i 6= j, istnieje wielo n, ktrego wykres przechodzi przez te punkty. Gdybysmy chcieli
mian stopnia co najwyzej
c, ze
punkty te
miec w tezie dokadnie wielomian stopnia n, to musimy dodatkowo zaozy
nie lez a na wykresie wielomianu stopnia n 1.
wykresy dwch wielomianw stopnia n maja
Podobnie uoglnia sie Wniosek 13: jezeli
n + 1 punktw wsplnych to sie pokrywaja.
14
3 punkty jednoznacznie wyznaczaja parabole. Jaki jest jej wzr? Przy odrobinie
Wiemy, ze
go wymyslic:
sprytu mozna
y=
( x x2 )( x x3 )
( x x1 )( x x3 )
( x x1 )( x x2 )
y1 +
y2 +
y .
( x1 x2 )( x1 x3 )
( x2 x1 )( x2 x3 )
( x3 x1 )( x3 x2 ) 3
jest dobrze, wystarczy podstawic w tym wzorze kolejno x = x1 , x = x2 i

Zeby
zobaczyc, ze
x = x3 .
Jako c wiczenie polecam napisanie analogicznego wzoru dla wielomianu stopnia 3 (trzeba wzia
c 4 punkty).
15
Wniosek 13 jest oczywiscie duzym

wzmocnieniem Twierdzenia 4, ale poniewaz dowd
Twierdzenia 4 jest o wiele prostszy, postanowilismy potraktowac te fakty niezaleznie.
16
wierzchoek jest bardzo szczeglnym punktem paWniosek 14 jest ciekawy, bo pokazuje, ze
raboli jego ustalenie zostawia bardzo mao swobody na mozliwe

ksztaty paraboli. Oczywiscie powodem jest symetria paraboli wzgledem pionowej prostej przechodzacej
przez
wierzchoek: wybr wierzchoka ustala os symetrii paraboli.

15

Funkcja Kwadratowa - Dowody

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Funkcja Kwadratowa - Dowody

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.zadania.

info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI