www.zadania.

info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

N IERWNO SCI
KWADRATOWE
Nierwnosc kwadratowa to nierwnosc postaci
ax2 + bx + c > 0,

(lub < 0, > 0, 6 0).

wykresem lewej strony takiej nierwnosci jest parabola, ktrej ramiona

Przypomnijmy, ze
sa skierowane do gry dla a > 0 i w d dla a < 0. Ponadto
< 0;
a) parabola nie przecina osi Ox jezeli

<0
a>0

<0
a<0

+++

+++
x

---

---

= 0;
b) przecina os Ox w jednym punkcie jezeli

=0
a>0

=0
a<0

+++

+++
x0

x0
x

---

---

> 0.
c) przecina os Ox w dwch punktach jezeli

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

1

www.zadania.info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

>0
a<0

>0
a>0

+++
x1

+++

---

x2

x1 +++ x2
x

---

---

Patrzac
na powyzsze
rysunki, bez trudu ustalamy znak wyrazenia
ax2 + bx + c.
< 0 to wyrazenie

a) Jezeli
ax2 + bx + c jest stale dodatnie dla a > 0 i ujemne dla a < 0.
b 2
b

b) Jezeli
= 0 to wyrazenie
ax2 + bx + c = a( x + 2a
) jest rwne 0 dla x0 = 2a
i jest
b
dodatnie dla a > 0 (ujemne dla a < 0) na zbiorze R \ { 2a }.

> 0 i x1 > x2 sa pierwiastkami, to wyrazenie

c) Jezeli
ax2 + bx + c = a( x x1 )( x x2 )
jest dodatnie dla a > 0 (ujemne dla a < 0) na zbiorze

(, x1 ) ( x2 , +),
oraz ujemne dla a > 0 (dodatnie dla a < 0) na zbiorze ( x1 , x2 ).
Nierwnosc

9x2 5x + 2 > 0

jest zawsze speniona, gdyz = 25 72 < 0.

Jak to zapamietac?

Na pierwszy rzut oka mozna

czuc sie zagubionym w tych wszystkich przypadkach, ale
grunt to nie uczyc sie tego na pamiec , tylko wypracowac system. Przede wszystkim, zawsze

mozemy
nierwnosc sprowadzic do postaci z dodatnim wspczynnikiem przy x2 mozna
to atwo zrobic mnoz ac
nierwnosc przez -1. Przy takim zaozeniu sprawa zaczyna byc
prosta.
Funkcja kwadratowa jest ujemna miedzy pierwiastkami i dodatnia na zewnatrz

od pierwiastkw.
W zasadzie to jest wszystko co trzeba pamietac. Przypadki < 0 i = 0 tez podpadaja pod
te formuke dla < 0 nie ma pierwiastkw i funkcja jest cay czas dodatnia, a dla = 0
funkcja jest dodatnia na zewnatrz
od jedynego pierwiastka.

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

2

www.zadania.info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

Sprbujmy rozwiaza
c nierwnosc
x x2 + 2 > 0

/ (1)

x x2 6 0
= 1+8 = 9
x h1, 2i.

x1 = 1,

x2 = 2

Rozwiazmy
nierwnosc
4x2 12x + 9 > 0
= 144 144 = 0
 
3
x R\
.
2

Zadania.info

x0 =

3
2

Podoba Ci si ten poradnik?

Poka go koleankom i kolegom ze szkoy!
T IPS & T RICKS

Ustalajac
znak wyrazenia
( x x1 )( x x2 ), gdzie x2 > x1 , zamiast myslec o paraboli, mo
zemy
myslec o iloczynie dwch liczb: iloczyn jest dodatni gdy obie sa dodatnie, czyli dla
x > x2 lub gdy obie sa ujemne: x < x1 . Iloczyn jest ujemny, gdy jedna jest ujemna, a druga
dodatnia, czyli dla x ( x1 , x2 ).

2
widac pierwiastki trjmianu goym okiem, to nie ma potrzeby uzywa

Jezeli
c -y.

Rozwiazmy
nierwnosc
16 x2 < 0

/ (1)

x2 16 > 0
( x 4)( x + 4) > 0
x (, 4) (4, +).

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

3

www.zadania.info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

3
W przypadku nierwnosci z parametrem, jak zwykle w przypadku zadan,
w ktrych sto jest sprawdzenie czy
sujemy wzory na pierwiastki trjmianu kwadratowego, bardzo wazne
wspczynnik przy x2 jest niezerowy.
Sprawdzmy kiedy rozwiazaniem

nierwnosci
a2 x2 + ax + 1 6 0
jest zbir R. Poniewaz

= 3a2 6 0,

tak jest zawsze. Jednak dla a = 0 mamy sprzeczna niemogoby sie wydawac, ze
rwnosc 1 6 0, czyli odpowiedzia jest a R \ {0}.

4
Wiele, pozornie bardziej skomplikowanych nierwnosci, sprowadza sie do opisanej sytuacji
nierwnosci kwadratowej.
Typowy przykad to nierwnosc postaci
x3
< 0.
x+1
Kiedy ta nierwnosc bedzie speniona? wtedy kiedy licznik i mianownik beda

rznych
znakw. Zatem zbir rozwiaza
n jest dokadnie taki sam jak zbir rozwia
zan nierwnosci
( x 3)( x + 1) < 0.
Jest to wiec przedzia (1, 3).
W przypadku sabej nierwnosci
x3
60
x+1

trzeba byc odrobine ostrozniejszym,

bo rozwiazaniem

nierwnosci

( x 3)( x + 1) 6 0
jest miedzy innymi x = 1, ktre nie jest rozwiazaniem

wyjsciowej nierwnosci
ze wzgledu na x + 1 w mianowniku. Jest to jednak jedyny problem wyrzucamy
x = 1 ze zbioru rozwiaza
n i mamy rozwiazanie

x (1, 3i. Inny sposb rozpa3

c przypadek xx+
trywania takiej sytuacji, to osobno rozwazy
1 = 0 (czyli x = 3), a
x 3
potem rozwiazywa

c nierwnosc ostra x+1 < 0.

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

4

www.zadania.info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

Jeszcze jeden przykad:

( x 3)2 ( x + 1)( x 2) 6 0.

c x = 3 do
Czynnik ( x 3)2 jest dodatni dla x 6= 3. Pamietamy wiec, zeby
doozy
zbioru rozwiaza
n (gdyby nierwnosc bya ostra to nie dokadamy) i dzielimy przez
( x 3)2 . Pozostaje nam nierwnosc kwadratowa

( x + 1)( x 2) 6 0.
Rozwiazaniem

jest wiec zbir h1, 2i {3}.

5
Nierwnosci kwadratowe sa blisko zwiazane

z nierwnosciami z wartoscia bezwzgledna.

Zwiazek

ten pochodzi od rwnosci:

a2 = | a |

| a |2 = a2 .
spierwiastkujemy nierwnosc stronami (obie strony sa nieujemne)
Jezeli
x2 < 4

| x | < 2,
nierwnosci x2 < 4 i | x | < 2 sa sobie rwnowazne
rozwiazaniem
to widzimy, ze

kazdej
z nich jest przedzia (2, 2).
Sprbujmy rozwiaza
c nierwnosc

|x| + x > 2
| x | > 2 x /()2

Podniesiemy teraz nierwnosc do kwadratu, aby to zrobic musimy wiedziec, ze

prawa strona jest nieujemna, czyli x 6 2 (jezeli prawa strona jest ujemna, to nierwnosc na pewno nie jest speniona).
x2 > 4 4x + x2
4x > 4
x (1, 2i.
bardzo wazne

Na koniec podkreslmy, ze
byo sprawdzenie, kiedy strony nierwnosci sa nieujemne inaczej otrzymalibysmy bedna odpowiedz.

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

5

www.zadania.info N AJWI EKSZY

I NTERNETOWY Z BIR Z ADA N Z M ATEMATYKI

Rozwiazmy
nierwnosc

| x 1| < |2 x |.
Podnosimy obie strony do kwadratu.

( x 1)2 < (2 x )2
x2 2x + 1 < 4 4x + x2

3
x< .
2

6
Nierwnosc kwadratowa postaci

( x a )2 > 0

jest niezwykle popularnym motywem w wielu zadaniach na dowodzenie nierwnosci.

s rednia arytmetyczna liczb nieujemnych jest nie mniejsza od ich
Uzasadnijmy, ze
s redniej geometrycznej.
a+b
> ab
2

a + b > 2 ab ()2
a2 + 2ab + b2 > 4ab
a2 2ab + b2 > 0

( a b)2 > 0.

Materia pobrany z serwisu www.zadania.info

6