Professional Documents
Culture Documents
pyta
dokonamy przeksztacenia jej wykresu?
nia: w jaki sposb zmieni sie wzr funkcji jezeli
od tego, jakie przeksztacenie mamy na mysli.
Oczywiscie odpowiedz zalezy
Przesuwanie wykresw
sc miedzy przesunieciem wykresu funkcji, a zmiana jej wzoru. Zanim
Jest prosta zalezno
przesuniecie wykresu o m jednostek wzduz
jednak przejdziemy do szczegw wyjasnijmy, ze
m > 0, oraz
osi oznacza przesuniecie wykresu o m jednostek w kierunku strzaki na osi jezeli
m < 0.
o |m| jednostek w przeciwnym kierunku jezeli
Przesuniecie wykresu funkcji o 2 jednostki wzduz osi Ox i o 3 jednostki wzduz
osi Oy oznacza przesuniecie wykresu o 2 jednostki w prawo i o 3 w d.
a z trzech mozliwych
Zeby
sie nie pogubic, osobno przedstawimy kazd
konfiguracji.
1. Przesuniecie wykresu o q jednostek wzduz osi Oy. Jest to zdecydowanie najprostsza
sytuacja: wzr funkcji y = f ( x ) po przesunieciu bedzie mia postac
y = f ( x ) + q.
nie budzi to watpliwo
Mam nadzieje, ze
wartosc funkcji jest wieksza o q, czyli wykres przesuwa sie o q jednostek do gry.
natomiast q < 0 to wartosci sie zmniejszaja, czyli przesuwamy w d.
Jezeli
Pierwszy wykres przedstawia parabole y = x2 + 3, a drugi parabole y = x2 3.
y
+10
+5
y=x2+3
y=x2
+5
+1
y=x2
-2.5
+1
-2.5
-1
+1
+2.5
-1
+1
+2.5
y=x2-3
-5
+10
+10
+5
+5
y=x2
y=x2
y=(x-3)2
+1
-5
-1
-1
+3
+5
y=(x+3)2
x
-5
+1
-3
-1
-1
+5
dwch poprzednich
sytuacji: przesuniecie wykresu o wektor [ p, q] to dokadnie to samo, co jednoczesne przesuniecie o p jednostek wzduz osi Ox i q jednostek wzduz osi Oy. Mamy wiec wzr przesunietej funkcji:
y = f ( x p) + q.
+10
+10
+5
+5
y=(x+3) +2
-5
+1
-1
-1
y=x2
y=x2
+5
-5
+1
-1
-1
+5
y=(x-3) -2
Odbicia wykresw
Rozpocznijmy od najprostszej sytuacji.
Wykres funkcji y = f ( x ) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez odbicie wzgledem osi Ox.
Podobnie jest odbiciem wzgledem osi Oy.
Wykres funkcji y = f ( x ) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez odbicie wzgledem osi Oy.
powyzsze
y=0,5x+1
y=2 +1
-5
y=2x+1
+5
+5
+1
+1
-1
+5
-1
-5
-5
y=-(2x+1)
-1
-1
+5
-5
Oba wykresy powstaja przez odbicie wykresu funkcji y = 2x + 1: pierwszy wzgledem osi Ox, a drugi wzgledem osi Oy.
wykonamy oba powyzsze
Jezeli
odbicia na raz, to otrzymamy symetrie wzgledem poczatku
ukadu wsprzednych.
Wykres funkcji y = f ( x ) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez symetrie wzgledem punktu (0, 0).
Na lewym obrazku narysowany jest wykres funkcji y = (2 x + 1) = 0, 5x 1,
ktry powstaje z wykresu funkcji y = 2x przez symetrie wzgledem poczatku
ukadu wsprzednych.
y
y
x
y=2x+1
y=2 +1
-5
+5
+5
+1
+1
-1
-1
+5
-5
-1
+5
-5
-5
y=-0,5x-1
-1
y=-0,5x-1
y=-2x-1
ukadu wsprzednych
to dokadnie to samo, co wykonanie odbicia wzgledem osi Ox, a potem wzgledem
osi Oy (kolejnosc tych odbic nie ma znaczenia).
Materia pobrany z serwisu www.zadania.info
4
Powyzsze
sformuowanie jest dosc niezreczne, ale powinno byc jasne, o co chodzi: punkty
osi Ox pozostaja na swoim miejscu, a punkty, ktre sa ponizej
osi
wykresu, ktre sa powyzej
Ox, odbijamy wzgledem tej osi (czyli wedruja do gry).
Na ponizszym
obrazku narysowalismy wykresy: wielomianu y = 0, 1x3 2x oraz
funkcji y = |0, 1x3 2x |.
y
-5
y=f(x)
+5
+5
+1
+1
-1
-1
-5
+5
-5
-1
-1
y=|f(x)|
+5
-5
jezeli
| x | = x), czyli na prawo od osi Oy wykresy obydwu funkcji beda identyczne. Jezeli
natomiast x < 0 to mamy f (| x |) = f ( x ), czyli wykres na lewo od osi Oy powstaje przez odbicie
prawej czes ci wykresu y = f ( x ) wzgledem tej osi.
Wykres funkcji y = f (| x |) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez pozostawienie
fragmentu wykresu na prawo od osi Oy bez zmian, oraz przez odbicie tej czes ci
wykresu wzgledem osi Oy.
Na ponizszym
obrazku narysowalismy wykresy: funkcji wykadniczej y = 2x oraz
funkcji y = 2| x| .
y
+10
-5
y=2x
+10
+5
+5
+1
+1
-1
-1
Zadania.info
+5
-5
-1
-1
y=2|x|
+5
1
traktoNie bjmy sie sformuowania przesuniecie o wektor [ p, q]. Tego rodzaju zwrot nalezy
wac jako synonim do przesuniecie o p jednostek wzduz osi Ox i o q jednostek wzduz osi Oy.
y
+5
[-6,3]
+1
-5
-1
-1
+3
+5
-5
2
Dlaczego we wzorze na przesuniecie funkcji o wektor [ p, q]
y = f ( x p) + q
znaki przy p i q? Powd jest taki, ze
wzr ten powinnismy zapisac w postaci
sa rzne
y q = f ( x p ).
3
O ile nie powinniscie miec problemu z zapamietaniem wzoru na przesuniecie wykresu funkcji wzduz osi Oy, to wzr na przesuniecie wzduz osi Ox zwykle sprawia problemy. Jest
prosty sposb na ustalenie jak ten wzr powinien wyglada
c: wystarczy wybrac jedna liczbe
z dziedziny, powiedzmy x = 0 i sprawdzic, czy przesunieta funkcja przyjmuje w przesunietym punkcie wartosc f (0).
Chcemy napisac wzr jaki otrzymamy przesuwajac
funkcje f ( x ) = log x o 3 jed wiemy, ze
do x trzeba dodac, albo odja
nostki w lewo. Powiedzmy, ze
c 3, ale nie
pamietamy, jak to ma byc dokadnie.
Ustalamy jedna liczbe z dziedziny, powiedzmy x = 1. W takim razie po przesunieciu o trzy jednostki w lewo bedziemy miec liczbe x = 1 3 = 2 i wartosc
wzr
przesunietej funkcji w tym punkcie musi byc rwna f (1). Widac zatem, ze
y = log( x + 3) bedzie OK, a wzr y = log( x 3) jest zy (bo po podstawieniu
x = 2 mamy f (5)).
4
przeksztacenia wykresw, zaczynalismy od przeksztacenia i mwilismy w
Opisujac
rzne
jaki sposb zmienia sie wzr funkcji. Na og jednak bedziemy musieli uzywa
c tej wiedzy
od konca,
tzn. majac
dany wzr funkcji bedziemy sie starali ustalic, jakie przeksztacenia
doprowadziy do powstania tego wzoru.
+10
+2
-10
-2
y= 10
x
+10
-2
-10
y=3+ x10
-3
5
Pisalismy o podstawowych przeksztaceniach wykresw, ale w zadaniach mamy na og
kilka przeksztacen zastosowanych na raz. Zwykle najwieksza trudnosc sprawia ustalenie
wykonac, aby otrzymac dany wzr
jakie (oraz w jakiej kolejnosci) przeksztacenia nalezy
funkcji.
y=3+ 2-x
+5
+5
y= x+2
y= 2-x
y= x
+1
+1
-5
-1
-1
-5
+5
-5
-1
-1
-5
+5
6
podany wzr funkcji trzeba lekko przeksztacic zanim stanie sie jasne w jaki
Zdarza sie, ze
sposb naszkicowac wykres funkcji.
zapiszemy wzr funkcji y = 3 log 10
Jezeli
x w postaci
y = 3 (log 10 log x ) = 2 + log x
jest to zwyky logarytm y = log x przesuniety o dwie jednostki w gre.
to widac, ze
zapiszemy wzr y =
Jezeli
3x 5
x 2
w postaci
3x 6 + 1
1
y=
= 3+
.
x2
x2
jest to zwyka hiperbola y = 1x przesunieta o wektor [2, 3].
to widac, ze
y
+5
+1
-5
-1
-1
+5
-5
+5
+1
-5
-1
+5
-1
-5
7
przy wiekszosci operacji na wykresach, dziedzina otrzymanej funkcji jest
Pamietajmy, ze
inna niz dziedzina funkcji, od ktrej wystartowalismy.
Dziedzina funkcji y = log( x + 1) jest przedzia (1, +), a dziedzina funkcji y =
log(| x | + 1) jest zbir liczb rzeczywistych R.
y
+5
+5
+1
-5
-1
-1
y=log(x+1)
+5
+1
-5
-5
-1
-1
y=log(|x|+1)
+5
-5
8
Wspomnijmy jeszcze o dwch, w miare prostych, przeksztaceniach wykresu. Niech k > 0.
Materia pobrany z serwisu www.zadania.info
10
+2
y=2sin(x)
y=sin(2x)
+1
+1
y=sin(x)
y=sin(x)
-2
-2
-1
-1
-2
Natomiast wykres funkcji y = sin 2x jest sinusoida s cisnieta dwa razy wzduz osi
Ox.
Kilka sw komentarza. Po pierwsze rozciaganie
Jezeli
miec wzr postaci y = . . ., to k1 zamieni
1
9
a transformacja wykresu funkcji jest symetria wzgledem prostej y = x. W pierwInna wazn
sie wydawac, ze
nie jest to specjalnie ciekawe przeksztacenie, ale jest ono
szej chwili moze
wazne,
bo odpowiada mu bardzo prosta zmiana wzoru:
Krzywa x = f (y) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez odbicie wzgledem prostej
y = x.
Materia pobrany z serwisu www.zadania.info
11
y=x2-2x+3
+10
+5
+1
-1
+5
-1
+10
x=y2-2y+3
opisane powyzej
przeCzytelnicy, ktrzy syszeli o funkcji odwrotnej, powinni skojarzyc, ze
istnieje).
ksztacenie zamienia funkcje na funkcje odwrotna (jezeli
Jaka funkcje otrzymamy odbijajac
wykres y = 10x wzgledem prostej y = x?
y
y=10x
+5
y=log(x)
+1
-5
-1
-1
+5
-5
10
poradzic sobie z sySkadajac
ze soba przesuniecia i odbicia wykresw wzduz osi, mozna
metria wykresu wzgledem dowolnej prostej postaci y = m lub x = m.
Sprbujmy wyprowadzic wzr funkcji, ktrej wykres jest symetryczny do wykresu funkcji y = f ( x ) wzgledem prostej y = m. Pomys jest nastepujacy:
najpierw przesuwamy
wszystko o m jednostek wzduz osi Oy dzieki temu nasza os symetrii staa sie osia Ox.
Potem robimy odbicie wzgledem osi Ox i przesuwamy wszystko z powrotem o m jednostek
wzduz osi Oy. Daje nam to wzr
y = ( f ( x ) m) + m = f ( x ) + 2m.
Podsumujmy to stwierdzeniem
Wykres funkcji y = f ( x ) + 2m powstaje z wykresu y = f ( x ) przez odbicie
wzgledem prostej y = m.
Postepujac
w peni analogicznie, ale zamieniajac
os Oy na os Ox otrzymamy wzr na symetrie wzgledem prostej x = m
Wykres funkcji y = f ( x + 2m) powstaje z wykresu y = f ( x ) przez odbicie
wzgledem prostej x = m.
Napiszmy wzr funkcji, ktra otrzymamy odbijajac
wykres y = x2 4x + 2 wzgledem prostej x = 1. Liczymy
y = ( x 2)2 4( x 2) + 2 = x2 + 4x + 4 + 4x + 8 + 2 =
= x2 + 8x + 14 = ( x + 4)2 2.
y
+5
+1
-5
-1
-1
+5
y=x2-4x+2
y=x2+8x+14
x=-1
-5
11
O jakich przeksztaceniach wykresw nic nie napisalismy? o obrotach. Powd jest taki,
wyprowadzenie wzorw w tym przypadku wymaga znacznie wiekszej pomysowosci i
ze
naturalnym jezykiem, w jakim sie to robi, sa wsprzedne biegunowe, lub tez liczby zespolone. Poniewaz oba te zagadnienia zbyt daleko odbiegaja od gwnego nurtu tego poradnika,
podamy tylko koncowy
wynik.
Materia pobrany z serwisu www.zadania.info
13
!2
2
2
2
2
y
x=
y+
x
/ 2 = ( 2)2
2
2
2
2
2( y x ) = ( y + x )2 .
Oczywiscie nie widac tego goym okiem, ale otrzymane rwnanie opisuje interesujac
a nas obrcona parabole.
y
+10
+5
+1
-10
-5
-1
-1