Histologia Szczegółowa PDF

Ukad pokarmowy 1
Przewd pokarmowy zawiera wiele rodzajw komrek, ma rozwinity ukad sygnalizacyjny w postaci ponad 20 hormonw. Jest drugim co do
wielkoci (po mzgowiu i rdzeniu) skupiskiem tkanki nerwowej. Zawiera okoo 70-80% komrek odpornociowych organizmu.
1.
2.
3.
Jama ustna
Wysana jest bon luzow, zbudowan z:
Nabonka (wielowarstowy paski rogowaciejcy - na czciach biorcych udzia w uciu pokarmu i nierogowaciejcy - w pozostaych miejscach)
cznotkankowej blaszki waciwej bony luzowej
W bonie luzowej waciwej i w bonie podluzowej (tylko podniebienie mikkie i policzki) znajduj si:
gruczoy luzowe- cewkowate, cz wydzielnicza+przewd wyprowadzajcy, jdra znieksztacone przy podstawie, na wierzchoku cytoplazmy
pcherzyki ze luzem; RER, SER, mitochondria (midzy luzem i jdrem), luz z proteoglikanw (rdze biakowy z odchodzcymi
polisacharydami, wytwarzanie nieswoistej odpornoci, terminalne polisacharydy takie jak w grupach krwi, N-acetylogalaktozamina (grupa A),
galaktoza (grupa B))
surowicze (pcherzykowate, wydzielaj biako, RER (wic zasadochonna cytoplazma), biako (z pcherzykw na wierzchoku) miesza si z
przesczem z krwi)
mieszane luzowo-surowicze- gruczoy mieszane zbudowane s z komrek luzowych otaczanych czciowo przez komrki surowicze - ze
wzgldu na ksztat nazywa si je pksiycami surowiczymi (Gianuzziego), dookoa mioepitelialne. Zamknicie luzowego powstaje torbiel, a
zatkanie surowiczego hamuje wydzielanie i nic si nie dzieje.
Dziso- bona luzowa, pokryte wielowarstwowym paskim rogowaciejcym, pod nim blaszka waciwa bony luzowej (wkna oksytalanowe,
kolagenowe do ozbnej, komrki ukadu MALT np. limfocyty, makrofagi, plazmatyczne)
Warga- fad skrno-miniowy, skra owosiona na zewntrz, bona luzowa wewntrz, czerwie wargi pokryta nieowosion skr, naskrek
czerwieni wargi cienka warstwa zrogowaciaa i gruba warstwa jasna, brodawki skry waciwej wysokie i dobrze unaczynnione (wic czerwono),
misie okrny ust.
Jzyk
Jest to fad miniowo-cznotkankowy. Dzieli si go na trzon miniowo-cznotkankowy i nasad.Pokryty bon luzow, z boku i z dou
wielowarstwowy paski nierogowaciejcy. Minie jzyka ukadaj si w trzech kierunkach: podunym, poprzecznym i dolno-grzbietowym,
midzy miniami czna waciwa luna rdmisnej i omisnej (podtrzymuje krwionone i nerwy) oraz czci wydzielnicze gruczow Ebnera. Z
przodu jzyka gruczoy luzowo-surowiczne (uchodz na dole), z tyu gruczoy luzowe.
Na jzyku znajduj si liczne brodawki, wyrnia si:
Brodawki nitkowate- najliczniejsze, najdusze, do 3mm, odbieraj przede wszystkim bodce dotykowe, bior udzia w rozdrabnianiu
pokarmu, wielowarstwowy paski rogowaciejcy
Brodawki liciaste- pokryte s wielowarstwowym nabonkiem paskim z cienk warstw rogow. W nabonku znajduj si kubki
smakowe, grno-boczna tylna powierzchnia, tworz szeregi
Brodawki grzybowate- pokryte s wielowarstwowym nabonkiem paskim nierogowaciejcym, tu take znajduj si kubki smakowe.
tylno-grnie
Brodawki okolone- s bardzo due (rednica do 3mm), jest ich ok. 7-12, uoone w ksztat litery V, na granicy trzonu i nasady. W dnie
otaczajcych rowkw znajduj si ujcia gruczow surowiczych Ebnera (wypukuj z rowkw substancje smakowe pozwalajc czu
smak), czcie wydzielnicze Ebnera w luzowej waciwej i miniowej. Wielowarstwowy paski nierogowaciejcy. Kubki smakowe, na
dnie rowkw wielorzdowy walcowaty z rzskami
Chemoreceptory smaku
Jzyk, krta, podniebienie mikkie- kubki smakowe, najwicej na bokach brodawek okolonych, w sumie 9k w ciele. Kubek ma otwr smakowy,
50 komrek (15-20 zmysowe (na powierzchni mikrokosmki pokryte galaretowat substancj), reszta podporowe i podstawne) (komrki kubka
yj 10 dni), do kubka wkna nerwowe.
Smaki
Sony i kwany- przenikanie do komrek Na+ (powoduje depolaryzacj bony i przekazuje impuls) i H+ (otwiera kanay dla K+,
hiperpolaryzacja, impuls)
Sodki- cukier: czstka z bonowym receptoremgustydycyna (biako G)aktywacja cyklazy adenylanowejsynteza cAMPaktywacja
kinazy Afosforylacja biaka kanakowego dla K+ i zamknicie
Sodziki: czstka z bonowym receptoremgustydycyna (biako G)aktywacja fosfolipaza Cpowstaje DAG i IP3wicej Ca2+ w
cytosolusygna
Smak Ca2+- receptory TIR (fragmenty receptorw smaku sodkiego)
Smak gorzki- czstka z bonowym receptoremgustydycyna (biako G)aktywacja fosfodiestrazarozkada cAMPodczenie si

cAMP od kanaw Ca2+ i ich otwarcieotwarcie kanaw K+hiperpolaryzacja
Smak umami- 2 receptory poczone z biakami G, wi L-aminokwas aktywacja biaka G otwiera kana Ca2+
Zby
Zb skada si z trzech czci: korony, szyjki i korzenia. Gwn czci zba jest zbina. Jest ona pokryta szkliwem w obrbie korony, korze
pokryty jest cementem. Wewntrz zba znajduje si komora zba (wewntrz miazga), ktra przedua si w kana zba, potem otwr
szczytowy. W komorze znajduje si miazga zba. Zb umocowany jest wizadem ozbinowym.
Rozwj zba
zby powstaj z:
histo_szczegolowa Strona 1
zby powstaj z:
ektodermy- szkliwo, odontoblasty (grzebie nerwowy)
mezenchymy- zbina, cement komrkowy, wikszo wizada ozbinowego
ektoderma nabonka pierwotnej jamy ustnej listewka zbowa (start w 6-7 tygodniu ycia dla mlecznych, od 5 miesica podowego dla
staych) narzd szkliwotwrczy (produkcja szkliwa, okrelanie ksztatu, indukowanie zbiny i cementu, zbin wytwarzaj odontoblasty z
grzebienia nerwowego):
Wewntrzna warstwa ameloblastw

Porednia warstwa komrek szeciennych
Komrki gwiadziste
Jednowarstwowy nabonek na bonie podstawnej
Ameloblasty wysokie komrki, w szeregu, komrki warstwy poredniej chroni je i ywi, komrki warstwy wew. i zew. tworz pochewk
korzenia (Hertwiga) (modeluje korze, indukuje tworzenie zbiny przez odontoblasty, tworzy cement bezkomrkowy). Jdro przy podstawie, na
wierzchoku ameloblastu pcherzyki tworzce szkliwo, SER, RER, Golgi, mitochondria pomidzy. Ameloblasty tworz struktury szkliwa- pryzmaty
(supki), zajmuj one ich miejsce, z 4 ameloblastw jeden pryzmat (jeden tworzy gwk, dwa szyjk, czwarty ogonek).
wytwarzanie szkliwa w dwch etapach:

odkadanie skadnikw organicznych
amelogenina- tworzy podoe przyspieszajce dyfuzj jonw Ca2+ i fosforanowych w zelifikowanej istocie podstawowej
enamelina- przyspiesza krystalizacj i ustala ksztat, opaszcza powstajce krysztay
proteoglikany- wyznaczaj wielko i pooenie powstajcego hydroksyapatytu
krystalizacja na podou organicznym (powstawanie pryzmatw szkliwa)
krysztay wyprodukowane w istocie podstawowej wydzielonej przez 4 ameloblasty tworz podstawow struktur szkliwa- pryzmat.
Ameloblasty (i cay narzd szkliwotwrczy) po zakooczeniu rozwoju zba pozostaj na jego powierzchni jako oszkliwie (bona Nasmytha), ktre
pobudza tworzenie poczenia midzy dzisem a szkliwem, ale ciera si i znika.
Mezenchyma odontoblasty, cementoblasty.
Odontoblasty- s w miazdze zba, z mezenchymy brodawkowej zbowej (z grzebienia nerwowego), wysokie komrki, jdro przy podstawie,
SER, RER, Golgi. na wierzchoku drzewiaste wypustki z pcherzykami wydzielniczymi, a rodkowa wypustka staje si wypustk Tomesa. Na
pocztek wydzielaj organiczn prezbin (warstwa na pograniczu miazga zba-zbina), ktra zawiera:
kolagen typu I- wkna Korffa, sie dla hydroksyapatytu
proteoglikany- zmiana lepkoci istoty midzykomrkowej i rna dyfuzja Ca2+ i fosforanw
biaka fosforyny- wi si z kolagenem i absorbuj jony Ca2+ do pniejszej mineralizacji, mog te ogranicza wzrost
hydroksyapatytw opaszczajc je
osteokalcyna- wie Ca, substrat dla soli wapnia
mineralizacja (krysztay hydroksyapatytu, wzdu wkien kolagenowych, na pocztku kulki zbinowe, zlewaj si ale zostaj przestrzenie
midzykulkowe z niezmineralizowan zbin, odontoblasty siedz z boku, nie obudowuj si zbin). Na pocztku zbina pierwotna, potem
powstaje zbina wtrna.
Narzd szkliwotwrczy tworzy pochewk korzenia, modeluje ksztat, wewntrzne komrki tworz cement bezkomrkowy na zbinie,
fibroblasty pod nim zamieniaj si w cementoblasty, ktre odkadaj cement komrkowy z cementocytami (odmiana tkanki kostnej). Po
wyrniciu si zba cement ronie (cement komrkowy).
Szkliwo:
5-6/10 w skali Mohsa, do 2,5mm
najgrubsze na grze trzonowych i przedtrzonowych (2,5mm)
95% nieorganiczne:
hydroksyapatyt to 90%
10% tonieorganiczna substancja bezpostaciowa (fosforany wapnia, magnezu, fluoru)
5% to proteoglikany, enamelina, produkty rozpadu amelogeniny, otaczaj krysztay
zbudowane z pryzmatw (gwka, szyjka i ogonek), rdze i kora, gwki cz si z ssiednimi szyjkami, pryzmatw od 5 do 12 milionw, falisty
przebieg; wolna powierzchnia szkliwa bez pryzmatw ale z prostopadych do niej krysztakw; hydroksyapatyt rwnolegle do osi pryzmatu w
rdzeniu i skonie w korze
u dzieci oszkliwie, ciera si i zostaje biofilm (oszkliwie nabyte) z biaek, glikoprotein liny, bakterii
przez szkliwo mog dyfundowa zwizki chemiczne
na przekroju linie konturowe (Retziusa), oznaczaj cykliczno mineralizacji zba, w zbach mlecznych linia urodzeniowa- zmiany w odywianiu,
s te linie prostopade- linie Hunter-Schregera
Zbina:
70% hydroksyapatyt+fluoroapatyt+nieorganiczna substancja bezpostaciowa (pirofosforany), 20% substancje organiczne (kolagen I), 10% woda
Zbina pierwotna sabo zmieneralizowana, otacza wierzchokowe fragmenty odontoblastw; wtrna w peni
Przestrzenie midzykulkowe (w koronie)=warstwa ziarnista (Tomesa) (w korzeniu)
Prostopadle do zbiny kanaliki zbinowe, w nich wypustki zbinowe odontoblastw (wkna Tomesa) otoczone przez wkna kolagenu typu I,
liczne odgazienie, przy cemencie kocz si rozszerzeniami
Zbina midzykanalikowa i przykanalikowa (tworzy konierz dookoa kanalika, bogata w mineray)
Wida linie przyrostowe zbiny (Owena)
W przeciwiestwie do szkliwa moe powstawa cae ycie
Cement:
Cement bezkomrkowy- tworz komrki nabonkowe narzdu szkliwotwrczego
Cement komrkowy- gwna masa, zawiera cementocyty z fibroblastw wizada ozbinowego
Cementocyty komunikuj si wypustkami
Uszczelnia powierzchni zbiny (zamykajc kanaliki), miejsce zatopienia wkien kolagenowych wizada ozbinowego
Tworzony cae ycie, ale trudniej niszczony ni koci
Miazga:
Miazga:
Z mezenchymy, jej odontoblasty z grzebienia nerwowego
Komora z wiekiem si zmniejsza, bo wicej zbiny
Zbudowana z tkanki cznej waciwej galaretowatej z wknami sprystymi i oksytalanowymi
W pobliu zbiny odontoblasty, poniej jest te warstwa nazywana pasmem bezkomrkowym (Weila)
Gbiej fibroblasty, komrki plazmatyczne, makrofagi, komrki tuczne, lukocyty, ttnice, yy
Sie naczy wosowatych w warstwie Weila
Wkna czuciowe i wspczulne
Odywia zb i odnawia zbin
Poczenie zba z otoczeniem
Utrzymywany przez ozbn skadajc si z
Wizada ozbinowego- czna waciwa wknista, czy cement z wyrostkami zbodoowymi i z czn dzisa, kolagen, oksytalanowe;
wzdu wizada przestrzenie rdmiszowe z naczyniami i nerwami, w wizadle fibroblasty, osteoblasty i cementoblasty
W pobliu cementu pozostaoci pochewki korzenia- resztki nabonkowe/wyspy Melasseza, mog powodowa torbiele lub nowotwory
Poczenia nabonkowo-zbowe- nabonek dzisa przechodzi na zb, przytwierdza si hemidesmosomami
Gardo
Cz nosowa (wielorzdowy walcowaty urzsiony), ustna, krtaniowa (wielowarstwowy paski nierogowaciejcy)
ciana z nabonka, blaszka waciwa bony luzowej (tkanka czna waciwa zbita z wknami kolagenowymi i sprystymi, gruczoy luzowosurowicze w nosie i luzowe w reszcie), bona miniowa poprzecznie prkowana, bona wknista (zbita czna waciwa). Bona podluzowa
przy ujciu trbek suchowych i przejciu garda w przeyk
linianki
linianka przyuszna - otoczona jest torebk cznotkankow, ktra wnika w gb narzdu dzielc go na paciki i wytwarzajc jego zrb. W zrbie
jest wiele komrek limfatycznych i plazmatycznych, ktre wydzielaj IgA. Jednostk wydzielnicz jest pcherzyk wydzielniczy zbudowany z
komrek surowiczych. S te przewody wyprowadzajce. Duo RER w pcherzykach, wic z zasadochonna cytoplazma. W wierzchokach tych
komrek znajduj si pcherzyki wydzielnicze- ziarna zymogenu (biaka, w tym amylaza). Pcherzyki wydzielnicze otoczone komrkami
mioepitelialnymi, na zewntrz od nich naczynia wosowate, przescz z nich do pcherzyka, miesza si z biakami i wypywa do przewodw
wyprowadzajcych zwanych wstawkami (jednowarstwowy szecienny), one z kolei przechodz w szerokie przewody prkowane
(jednowarstwowy szecienny lub walcowaty). Przewody prkowane na podstawie duo mitochondriw (wic kwasochonne), std prki, w
jdrze receptory aldosteronu. Pompuj Na+ i Cl- na zewntrz. Dalej przewody midzypacikowe, przewody midzypatowe, wsplny przewd
przyuszniczy (Stensona) (wielorzdowy lub wielowarstwowy walcowaty, a mniejsze jednowarstwowym walcowatym), jama ustna (drugi zb
trzonowy). Te mae wzy limfatyczne w gruczole, ale to nieprawidowo rozwojowa, moe by rdem nowotworw.
linianka poduchwowa - Znajduj si tu (tak jak w poprzedniej) przede wszystkim gruczoy surowicze (80%), ale odnale mona take luzowe
(5%) i mieszane. Pcherzyki z komrek surowiczych, cewki ze luzowych. Na cewki mog nakada si komrki surowicze tworzc pksiyce
surowicze (Gianuzziego). S mioepitelialne. Surowicze tworz amylaz, lizozym i inne biaka. Przewody wsplne to Whartona.
linianka podjzykowa 60% luzowe, 30% surowicze, s pksiyce surowicze
Czynno gruczow linowych
75% liny poduchwowe, 20% przyuszne, 5% podjzykowe
lina- 99,5% woda, ale te Na+, K+, Cl-, HCO-, JBiaka z surowiczych- histatyny (bogate w histydyn), cystatyny (duo cysteiny), laktoferryna (wie elazo), amylaza (skrobia do maltozy),
cytokiny (czynnik wzrostu nerww NGF i czynnik wzrostu naskrka EGF), proteoglikany
Przewody prkowane wytwarzaj kalikrein (proteaza odcinajca od globuliny nanopeptyd bradykinin) oraz disacharydy
Komrki plazmatyczne otoczenia pcherzykw i przewodw prkowanych tworz IgA
lina to przescz z krwi plus tworzenie biaek, do 1l na dzie
Biaka liny tworz bonk nazbn chronic zby
lina hipotoniczna, bo pync przez przewody prkowe traci Na+ i Cl-, aldosteron pobudza pompowanie Na+, K+ i J- pompowane do liny
Aldosteron i ukad nerwowy reguluj wydzielanie
ukad adrenergicznyaktywacja cyklazy adenylanowejwicej Ca2+ w cytosoluwydzielanie biaek i proteoglikanw
ukad cholinergicznyprzesczanie wody i elektrolitw
Zwila pokarm, nawila jam ustn by czu smak, amylaza trawi, zwila bony luzowe, obrona (defensyny, lizozym, IgA)
Ukad pokarmowy 2
ciana przewodu pokarmowego zbudowana jest na caej dugoci z tych samych warstw:
- luzwki (nabonek+blaszka waciwa bony luzowej+blaszka miniowa bony luzowej)
- Podluzwki
- Miniwki
- Przydanki lub bona surowicza
Nabonek luzwki jest:
- Wielowarstwowy paski nierogowaciejcy - dla przeyku i odbytu
- Jednowarstwowy walcowaty - dla pozostaych czci.
W luzowej waciwej odka i jelit gruczoy odkowe i krypty jelitowe. Podluzowa przeyku i dwunastnicy zawiera gruczoy, w rnych miejscach s te sploty
nerwowe. W podluzowej i luzowej te grudki limfatyczne, MALT- mucose-associated lymphoid tissue (tkanka limfatyczna bony luzowej)
Oprcz grnego i rodkowego przeyku i odka dwie warstwy gadkich. Powtrz sobie z anatomii co ley wewntrz-, a co zewntrzotrzewnowo
Przeyk- 25cm, fady, wielowarstwowy paski nierogowaciejcy

Blaszka waciwa bony luzowej- czna waciwa, pod ni blaszka miniowa bony luzowej (kilka warstw miocytw gadkich), rzadkie grudki limfatyczne
Podluzowa- czna waciwa z kolagenowymi i sprystymi
Miniowa- wewntrz okrne, zewntrz podune; na grze poprzeczne, potem 2 rodzaje, na dole gadkie
Przydanka- czna waciwa
Gruczoy linowe w przeyku: grny i rodkowy odcinek- bona podluzowa; dolny odcinek- bona luzowa
odek- bona luzowa (pola odkowedoki odkowegruczoy [pola i doki

jednowarstwowy walcowaty]), gruczoy rodzaje waciwe/wpustowe/odwiernikowe
corpus, fundus, do 1,5mm, ma dno, szyjk i ujcie, w jego

skad wchodz komrki:
gwne- najliczniejsze, zasadochonna cytoplazma, w szyjce i
dnie, komrki surowicze, pcherzyki wydzielnicze (ziarenka
zymogenu), wydzielaj biaka pepsyn i lipazy, u niemowlt
podpuszczka (chymozyna)
gastryna (wydzielaj komrki endokrynowe G odwiernika i
dwunastnicy) lub histmina (komrki endokrynowe
ECL)pepsynogen wydzielanieniskie pHpepsyna
okadzinowe- w szyjce, produkuj HCl, piramidowe komrki,
kwasochonna cytoplazma, duo mitochondriw bo
pompowanie H+, gdy spoczynek to mao uwypukle bony,
cewkowate, gwnie luzowe, nieliczne

endokrynowe i okadzinowe, produkuj luz i
lizozym (niszczy ciany bakterii)
blaszka miniowa bony luzowej- pod gruczoami, wyciska z

gruczow, wewntrzna okrna i zewntrzna poduna
duo pcherzykw/kanalikw cytoplazmatycznych, w

bonie duo kompleksw antyportera ATP-azy-H+/K+,
biaek kanaowych dla K+, Kir4.1, Hip1, po pobudzeniu to
wszystko na bon i stanowi wtedy nawet 80% biaek. K+
tak kr: Kir4.1 na zewntrz, a potem od razu ATP-aza do
wewntrz, H+ cay czas na zewntrz, stabilizacja cinienia
osmotycznego
bona podluzowa- czna waciwa zbita, wkna kolagenowe, limfocyty,

granulocyty kwasochonne, komrki tuczne, ttniczki, sploty ylne,
naczynia limfatyczne
H2O+CO2=H2CO3, potem dysocjacja i mamy H+ i HCO3-,

jony pompowane na zewntrz i zastpowane przez ClHCl ma stenie 155mmol/l, 1-2 pH, z komrek
okadzinowych te KCl 7mmol/l
bona miniowa- wewntrzna skona, rodkowa okrna, zewntrzna poduna,

bardziej aktywne miocyty na dole, pobudza vagus i komrki endokrynowe
bona surowicza- tkanka czna luna pokryta nabonkiem mezodermalnym,
przechodzi w sieci
Na bonie podstawnej komrek okadzinowych s

receptory:
Gastryna- produkt komrek endokrynowych G (z
czci odwiernikowej i dwunastnicy), kilka
rnych wersji: G34 (34 aminokwasy), G17
(najczstszy), G14, produkcj i uwalnianie pobudza
peptyd uwalniajcy gastryn (GRP) produkowany
przez neurony postsynaptyczne nerwu bdnego
Histamina (receptory H2)- z komrek
endokrynowych ECL pobudzanych przez wkna
nerwowe zazwojowe muskarynowe
Acetylocholina- neuroprzekanik synaps komrka
okadzinowa-zazwojowe wkno nerwowe
biako pokrewne huntingtynie (HIP1r) czy klatryn

pcherzykw z aktyn F, wic te wszystkie biaka na bon
i pompuj
somatostatyna- produkuj komrki endokrynowe D,

hamuje wydzielanie gastryny
te aniony HCO3- id do krwi, a potem do nabonka i na
powierzchni odka do glikokaliksu i powierzchniowej
warstwy luzowej, gdy dotrze tam HCl to jest przez nie
neutralizowany
okadzinowe produkuj te czynnik wewntrzny (Castle'a),
tworzy kompleks z B12 co umoliwia jej wchanianie w
krtym (wic zanik bony luzowej odka prowadzi do
niedokrwistoci zoliwej)
urogastron (hormon) wydzielany przez komrki
enteroendokrynowe gruczow Brunnera dwunastnicy
hamuje wytwarzanie HCl
cewkowate, rozgazione,midzy powierzchni

odka a blaszk miniow bony luzowej,
uchodz do dugich dokw odkowych. gwnie
komrki luzowe (luz zasadowy), komrki
endokrynowe G i D, wydzielajce gastryn i
somatostatyn, wydzielaj te lizozym
Komrki endokrynowe i hormony

endokrynowe to pojedyncze rozrzucone w nabonku
wydzielaj histamin i serotonin (hemokrynia, parakrynia, autokrynia)
zalenie od miejsca nazwa np. komrki enteroendokrynowe/gastroendokrynowe
komrki endokrynowe nazywane jasnymi, bo tak wygldaj na histologicznych preparatach
oprcz produkcji hormonw pobieraj prekursory amin: tryptofan lub histydyn i
dekarboksyluj do 5-hydroksytryptaminy (serotonina lub histamina), nazywamy je ukadem
APUD (lub aukadem DNES)
redukuj sole srebra lub chromu wic nazywane komrkami srebro/chromochonnymi,
argento/chromofilnymi, feochromocytami
w przewodzi pokarmowym nazywane dwubiegunowymi, na wolnej powierzchni receptory, w
cytoplazmie przy podstawie pcherzyki z hormonami
rozrniamy je na podstawie wydzielanego hormonu i wielkoci pcherzykw
nazewnictwo komrek endokrynowych

komrki S- sekretyna
komrki G- gastryna
komrki A- grelina, STH (GH)
komrki L- oksyntomodulina, peptyd YY, GLP1, peptyd podobny do glukagonu
komrki I- cholecystokinina
komrki ECL- 30% w odku, podobne do komrek chromofinowych, histamina, uroguanylina
czynnoci komrek endokrynowych

wsplnie najwikszy gruczo wydzielania wewntrznego
odbieraj info o poywieniu i patogenach odka i jelita
hamuje wytwarzanie HCl
komrki luzowe ujcia i szyjki- syntezuj i wydzielaj luz

(95% woda, 5% mucyny), tworzy on w odku 100m
warstw nierozpuszczalnego elu, syntezuj te histon H2,
ktry pepsyna tnie na buforyn II. Komrki luzowe szyjki i
gbszych gruczow produkuj luz zawierajcy O-glikany
umiercajcy Helicobacter pylori . Komrki luzowe ujcia
w pobliu powierzchni bony luzowej i luz obojtny, a
komrki luzowe szyjki w grupach midzy innymi
komrkami gruczow, kwany luz z
glikozaminoglikanami
komrki endokrynowe
komrki macierzyste- w szyjce gruczow,
pluripotencjalne, w gruczoowe i nabonek
odbieraj info o poywieniu i patogenach odka i jelita

wydzielaj >20 hormonw, serotonin (E1, E2) i histamin (ECL)- gwnie w pars pylorica
dziaaj w ukadzie pokarmowym, ale te np. w OUN (gd, syto)
hormony peptydowe ukadu pokarmowego dzielimy na regulujce:

mas wprowadzanego pokarmu, jego trawienie i ruchy przewodu pokarmowego
homeostaz energetyczn i tworzenie tkanki tuszczowej
komrka
wystpowanie
hormony
odek, wyspy trzustki
grelina- gdy odek pusty, dziaa na neurony POMC jdra ukowatego (jdra lejka) podwzgrza wzbudzajc aknienie
glukagon
wyspy trzustki
insulina
odek, trzustka
somatostatyna- wydzielanie gastryny, HCl, insuliny, soku trzustkowego (jest te e hamuje wydzielanie histaminy)
odek- odwiernik
chromogranina A- magazynowanie katecholamin
E1, E2
odek, jelito
serotonina, motylina- motoryka odka i jelit
ECL
odek- odwiernik
histamina- gastryna, HCl, wie si z receptorami H2 komrek okadzinowych pobudzajc je do produkcji HCl
F (PP)
trzustka
polipeptyd trzustkowy (PP)- sok trzustkowy, ruchy pcherzyka ciowego
odek- odwiernik
gastryna- wydzielanie HCl, soku trzustkowego, ruchy jelita, wie si z receptorami komrek okadzinowych pobudzajc wydzielanie
HCl
jelito
cholecystokinina (CCK)- zmniejsze iloci spoywanego pokarmu, wydzielanie insuliny, CO2, soku trzustkowego, ci, IgA
odek, jelito
serotonina- motoryka odka i jelit, wydzielanie HCl
jelito krte, okrnica
peptyd YY (PYY), peptyd podobny do glukagonu 1 (GLP1), oksyntomodulina (OXM)- z komrek L po posiku, wpywaj na neurony
NPY/AgRP jdra ukowatego podwzgrza wzmagajc syto (podobnie dziaa polipeptyd PP z trzustki), zwizanie GLP1 z insulin i leptyn
hamuje produkcj glukozy w wtrobie
okrnica, odbytnica
neurotensyna- wydzielanie pepsyny, HCl
jelito cienkie, okrnica
sekretyna- wydzielanie CO2, ci, soku trzustkowego, skrcze pcherzyka ciowego
jdro ukowate ma wan rol przy homeostazie energetycznej- ma receptory dla hormonw peptydowych pokarmowego, insuliny, leptyny, wysya sygnay do jdra
przykomorowego i innych jder podwzgrza/obszarw mzgu/tarczycy, reguluje aknienie i syto
endokrynowe odka i cienkiego produkuj uroguanylin i guanylin, aktywuj cyklaz guanylanow w bonach komrekotwarcie w jelicie kanaw dla Cl-, HCO3-,
wodyprzepywaj do wiata jelita; te hormony mog te do z krwi do nerek gdzie dziaaj na komrki nabonkowe kanalikw I rzdu i zwikszaj wydalanie Na+, K+, H2O
komrki endokrynowe maj receptory TRLwizanie patogenuprodukcja cytokin (przycigaj np. limfocyty T) i CCK (transport IgA do wiata jelita i limfy jego ciany)
jelito
jelito cienkie
4m
wydzielane luz, IgA
luzowa i podluzowa tworz fady Kerkringa (2x wiksza powierzchnia)
bona luzowa tworzy kosmki jelitowe i krypty jelitowe (gruczoy Liberkuhna)
kosmki
ksztat palczasty lub liciasty
blaszka waciwa luzowej z walcowatym i blaszka miniowa
8x zwikszaj powierzchni
90kk w jelicie
w dwunastnicy 0,5-0,7mm, w czczym 1mm, w krtym 0,3-0,5mm
w skad nabonka jednowarstwowego walcowatego wchodz:
komrki absorpcyjne (enterocyty)- 90% wszystkich, biegunowo (jdra przy podstawie), mikrokosmki, 1000 mikrokosmkw na komrce (zwikszaj
powierzchni 20x), aktyna i miozyna zapewniaj wzwd kosmkw, mikrokosmki pokryte glikokaliksem i luzem, poczenia zamykajce, zwierajce i
desmosomy, wszystkie elementy zwikszaj powierzchni 320x, wytwarzaj antybiotyki peptydowe (defenzyn-, kaltelicydyn), w bonie enzymy trawienne
(enteropeptydaza, maltaza, izomaltaza, laktaza, sacharaza), pod mikrokosmkami siateczka graniczna (kocz si w niej pczki aktyny), mitochondria, Golgi,
SER, RER (ma enzymy syntezujce triglicerydy z monoglicerydw i kwasw tuszczowych), pcherzyki endocytarne z tuszczami, midzy bokami komrek
wolne przestrzenie i transport jonw nieorganicznych, tuszczy
komrki kubkowe- wydzielaj luz (proteoglikany wice wod, synteza biaka w RER, synteza polisacharydw w Golgim, poczone daj proteoglikany), luz
otaczany bon i widoczny w wierzchokowej czci komrek
komrki enteroendokrynowe
komrki M- na powierzchni, transport czstek (w tym patogenw) do tkanki cznej
limfocyty rdnabonkowe- midzy komrkami nabonka, do 20% komrek nabonka, gwnie limfocyty T oraz limfocyty T cytotoksyczne, wiele zawiera
metachormatyczne ziarna o nieznanym znaczeniu, T zabijaj nabonkowe zakaone lub nowotworowe (maj na powierzchni receptory szoku termicznego
czce si z receptorami na limfocycie), T cytotoksyczne rozpoznaj specjalne czstki MHC I na komrkach np. zakaonych
rdze kosmka- blaszka waciwa bony luzowej+odnoga blaszki miniowej bony luzowej, wic zdolno zginania i ruchw wahadowych, w rodku szerokie
naczynie wosowate limfatyczne (lactea) i liczne wosowate krwionone (tworz ptle pod nabonkiem), w tkance cznej komrki plazmatyczne (produkuj IgA),
komrki tuczne, makrofagi
krypty jelitowe
cewkowate wgobienia nabonka
4 razy wicej ni kosmkw
s tam komrki macierzyste pluripotencjalne, z nich enterocyty, komrki kubkowe, endokrynowe, Panetha krypt i kosmkw, komrki M
migracja komki z krypty do kosmka to 2-3 dni
s tam komrki Panetha
ziarniste, w dnie krypt jelita cienkiego, w grubym rzadko
piramidalny ksztat, zasadochonna cytoplazma, rozbudowana RER
pcherzyki kwasochonne z lizozymem i defensynami
zdolno do fagocytozy
midzy kryptami blaszka waciwa bony luzowej (czna waciwa luna, z wknami siateczkowatymi, kolagenowymi, naczyniami krwiononymi i nerwowymi)
fibroblasty otoczka dookoa krypty, s te komrki tuczne bony luzowej, makrofagi i komrki plazmatyczne
blaszka miniowa bony luzowej- wewntrz okrna, zewntrz poduna, skurcze reguluj pofadowanie bony luzowej i wyciskanie wydzieliny komrek
blaszka miniowa bony luzowej- wewntrz okrna, zewntrz poduna, skurcze reguluj pofadowanie bony luzowej i wyciskanie wydzieliny komrek
bona podluzowa- czna waciwa luna, wkna kolagenowe i spryste, naczynia krwionone i limfatyczne, sploty Meissnera (komrki nerwowe czuciowe, ruchowe,
glejowe, wkna nerwowe)
w podluzowej dwunastnicy s gruczoy dwunastnicze (Brunnera)
cewkowate gruczoy rozgazione
komrki luzowe i troch surowiczych
zawieraj komrki enteroendokrynowe wydzielajce urogastron (polipeptyd hamujcy wydzielanie HCl)
wydzielaj obojtny luz, ale pynna wydzielina zasadowa (pH9)
tkanka limfatyczna jelita (GALT- gut associated lymphoid tissue), rodzaj tkanki limfatycznej bony luzowej- MALT
zawiera gwnie limfocyty T cytotoksyczne, T, limfocyty B, komrki plazmatyczne, grudki limfatyczne lub ich zespoy (kpki Peyera)
zawiera kryptokpki (w luzowej i podluzowej, kilkaset T)
T- niszcz ze komrki nabonka (maj na powierzchni biaka szoku termicznego), maj receptory dla cytokin wydzielanych przez nabonek, ale same te wydzielaj
cytokiny, ktre przyspieszaj gojenie si nabonka uszkodzone w czasie infekcji, pojawiaj si wczenie w embrionalnym ni T
kpki Peyera (grudki limfatyczne skupione)
okoo 200, w cienkim i grubym
z okoo 60 grudek limfatycznych (w luzowej i podluzowej)
zrb- waciwa luna
misz- limfocyty B, limfocyty T, komrki dendrytyczne, makrofagi, plazmatyczne
od strony wiata nabonek jednowarstwowy walcowaty, ktry tworzy kopu- enterocyty, komrki M; midzy enterocytami i komrkami M s kieszonki, a w
nich limfocyty B (eksponuj immunoglobuliny prcz IgD), limfocyty Th, wypustki makrofagw i komrek dendrytycznych (prezentuj antygeny)
monitoruj ktre antygeny przepuszcza, te ze transportuj komrki M pod nabonek i tam prezentuj limfocytom; moe te by transcytoza do
rdnabonkowych limfocytw B i tam wiza si z receptorami Ig, a potem antygen do komrki prezentujcej antygen (dendrytyczna lub makrofag)
w bonie luzowej plazmatyczne wydzielajce poli-Ig (2xIgA poczone glikoprotein J), na podstawie enterocytw receptory poli-Igtransport jako komponent
wydzielniczy (SC) (poli-Ig+receptor)poli-Ig uwalniane na bocznej cianie enterocytu
bona miniowa
wewntrz okrne, zewntrz podune
sploty nerwowe bony miniowej (Auerbacha)- komrki nerwowe, glejowe, wkna nerwowe
komrki rdmiszowe (Cajala)- komrki owalne lub gwiadziste pokryte czciowo bon podstawn, rozruszniki
bona surowicza i przydanka
przydanka- czna waciwa luna
bona surowicza- czna waciwa luna, pokrywa nabonek mezodermalny, zawiera komrki: makrofagi, tuczne, plazmatyczne, tuszczowe, fibroblasty
udzia komrek nabonka w trawieniu, wchanianiu i wydzielaniu

na pocztku biaka, wglowodany i tuszcze s trawione przez amylaz linow, amylaz trzustkow, pepsyn, trypsyn, lipaza, wic do jelita docieraj
disacharydy, peptydy, kwasy tuszczowe, monoglicerydy, glicerol, potem wchodz do gry enzymy mikrokosmkw.
glukoza i galaktoza- transportowane przez bon enterocytw przez symportalne transportery SGLT-1 z wykorzystaniem gradientu Na+
skrobia- polimer glukozy i amylopektyny, trawienie rozpoczyna -amylaza liny, a koczy -amylaza trzustki
bonnik- nie jest trawiony, bo brak enzymu celulazy
disacharydy (sacharoza [glukoza-fruktoza], laktoza [galaktoza-glukoza], maltoza [dimer glukozy])- trawi je enzymy mikrokosmkw sacharaza, laktaza,
izomaltaza, monosacharydy opuszczaj enterocyt na drodze dyfuzji lub nonikw biakowych przez bon podstawn
aminokwasy i peptydy- powstaj dziki pepsynie odka i trypsynie, chymotrypsynie i elastazie trzustki, powstae oligo-, di-, tripeptydy rozkadaj do
aminokwasw endo i egzopeptydazy bony mikrokosmkw enterocytw
endopeptydaza ma te rol aktywacji trypsynogenu do trypsyny w dwunastnicy
aminokwasy i peptydy transportowane przez bon dziki biakom kanaowym- symporterom razem z Na+, w cytosolu enterocytw dotrawianie
przez peptydazy, a potem do krwi przez bon podstawn dyfuzj lub nonikami biakowymi
kwasy tuszczowe i monoglicerydy- emulguje do 2nm kropelek tuszczulipaza trzustkowakwasy tuszczowe i monoglicerydydyfunduj do
enterocytu (przyspieszaj to ruchy kosmkw pod nadzorem splotw Meissnera)wi si z biakami czcymi si z kwasami tuszczowymi
(FABP)transport do SER i estryfikacja do triglicerydw (przez enzymy syntetaza acylokoenzymu A i acylotransferaza)triglicerydy do Golgiego gdzie
powstaj kropelki tuszczu okrywane bon, czyli chylomikronywydzielane przez bon boczno-doln do krwi lub limfy gdzie cz si z apolipoproteinami
nabonek wydziela do wiata 20-30g sodu/24h, ale ten sd i tak potem absorbowany w dalszym jelicie
w wietle jelita s immunoglobuliny klasy IgA, cz z komrek nabonka, wikszo z ci. Wzrost stenia IgA dziki CCK
jelito grube
1,5m
bona luzowa, podluzowa, miniowa, surowicza (poza colon ascendens i descendens)
brak fadw okrnych i kosmkw
jednowarstwowy walcowaty, ale w odbycie wielowarstwowy paski
na nabonku biofilm- bakterie, przeciwciaa, enzymy
okrnica
liczne krypty, dusze ni w cienkim
ciana z komrek walcowatych (absorpcyjnych), kubkowych, macierzystych, enteroendokrynowych i czasem Panetha
wolniejsze podziay ni w cienkim
wicej ni w cienkim tkanki limfatycznej jelita (GALT)- pojedyncze limfocyty rdnabonkowe, limfocyty tkanki cznej, grudki limfatyczne
bona podluzowa jak w cienkim
miniowa wewntrzna okrna, a zewntrzna trzy pasma podune
wypuklenia okrnicy (haustra coli) i fady pksiycowate
wyrostek robaczkowy
ciana z bony luzowej, podluzowej, miniowej, surowiczej
obfita tkanka limfatyczna jelita (GALT)- liczne limfocyty, grudki limfatyczne (ich liczba i ukad przypomina budow migdaka)
odbytnica
ciana podobna do okrnicy, ale krypty dusze i wicej kubkowych
fady poprzeczne bony luzowej nazywamy zastawkami odbytnicy
w bonie podluzowej sploty naczy krwiononych- tam powstaj ylaki odbytu, s te nerwy i ciaka blaszkowate (Vatera-Paciniego)
gadkie okrne tworz zwieracz wewntrzny odbytu, a poprzecznie prkowane zwieracz zewntrzny odbytu
do zastawek jednowarstwowy walcowaty, od zastawek wielowarstwowy paski nierogowaciejcy
czynnoci jelita grubego

absorbuje NaCl i wod
wydziela luz
formuje ka
flora bakteryjna tworzy witamin B12 (erytrocytopoeza) i witamin K (krzepnicie krwi i kociotworzenie)
chroni przed antygenami
ruchy jelit
komrki rdmiszowe (Cajala) midzy miniami powoduj wysokoamplitudowe fale depolaryzacji
sploty Meissnera i Auerbacha
w splotach nerwowych s neurony czuciowe, ruchowe (skurcze) oraz czce inne neurony (przekazuj sygna)- tworz wsplnie odruchy
otrzewna
luna tkanka czna pokryta nabonkiem mezodermalnym (jednowarstwowy paski lub niski szecienny)
otrzewna cienna/trzewna, krezka czy
jeli otrzewna przylega luno do narzdu to wyrniamy bon podsurowicz
gdzieniegdzie w krezce plamki mleczne (grudki limfatyczne, limfocyty, makrofagi, komrki prezentujce antygeny, komrki plazmatyczne, komrki tuczne)
w sieci oprcz kolagenowych i sprystych jest tkanka tuszczowa ta
w sieci oprcz kolagenowych i sprystych jest tkanka tuszczowa ta

otrzewna, krezka i sie tworz pyn otrzewnowy (woda, sole mineralne, biako, limfocyty, makrofagi, komrki tuczne)- przescz osocza krwi
kinetyka komrek nabonka jelita

mitoza, migracja, zuszczanie
w jelitach 10 bilionw komrek
migracja z krypt na gr trwa 2-4 dni, a czas wymiany wszystkich komrek nabonka jelita to 6-7 dni
mechanizm regulacji
enterocyty powstaj po wczeniu genu dla biaka-czynnika transkrypcji Hes-1
pozostae komrki nabonka po wczeniu genu dla czynnika transkrypcji Math-1
dzielce si komrki w kryptach, zrnicowane na kosmkach dziki cytokinie WNT (wcza szlak WNT przekazywania sygnaw do podziaw),
otaczajce krypt fibroblasty wydzielaj biako WNTwie si z receptorami na nabonku kryptuwolnienie w cytoplazmie -kateniny (normalnie zwizana z
kompleksem biakowym APC) poczenie -kateniny z czynnikiem transkrypcji Tcf3-Lef przejcie do jdra aktywacja genu myc oraz genu dla cykliny D1
uruchomienie cyklu komrkowego i proliferacji komrkowej
rnicowania dokonuj szlaki NOTCH, Hedgehog (HH) i BMP
fibroblasty grnej czci krypt wytwarzaj cytokin BMP-4, ktra hamuje ekspresj WNT
komrki nabonka kosmkw tworz cytokin IHH i NOTCHgradient tych cytokin powoduje zakotwiczenie macierzystych przy dnie krypt, podzia ich
progenitorw, rnicowanie nabonka (na enterocyty, komrki kubkowe, komrki endokrynowe, komrki Panetha)
unaczynnienie odka i jelit

wiksze naczynia w bonie podluzowej
krew z jelit do yy wrotnej
naczynia limfatyczne rozpoczynaj si lepo w kosmkach, potem bona
luzowapodluzowakrezka
unerwienie odka i jelit

unerwienie wewntrzne
sploty Meissnera i Auerbacha
neurony czuciowe, ruchowe, czce, wkna nerwowe, komrki glejowe
neurony czuciowe s purynergiczne (neurotransmiterem ATP, VIP,
somatostatyna), maj sygnay z chemoreceptorw w nabonku (o
skadzie treci jelita) i mechanoreceptorw w miniach)
neurony ruchowe s cholinergiczne (neuromediatorem acetylocholina),
impulsy do mini gadkich blaszki miniowej bony luzowej, bony
miniowej, komrek enteroendokrynowych
neurony czuciowe i ruchowe reguluj jelita autonomicznie (bez sygnaw
z zewntrz), ale maj poczenia z ukadem zewntrznym
unerwienie zewntrzne
wkna dorodkowe i odrodkowe ukadu wspczulnego i
przywspczulnego
komrki zwojowe wspczulne w zwojach sonecznym i dolnym
krezkowym
przedzwojowe przywspczulne biegn z vagusem i nerwami krzyowymi
dochodzc do komrek zwojowych przywspczulnych w splotach
nerwowych ciany jelita i tam si przeczaj
Ukad pokarmowy 3
Wtroba
najwikszy gruczo, 5% masy ciaa
4 paty
we wnce ttnica wtrobowa, ya wrotna, przewd ciowy/wtrobowy wsplny
25% krwi z ttnicy wtrobowej, 75% z yy wrotnej (wrotna dostarcza te 70% tlenu)
zbudowana z:
zrbu- podtrzymuje naczynia krwionone, limfatyczne, nerwy
miszu- komrki wtrobowe, komrki Browicza-Kupffera, komrki gwiadziste (czyli tuszczowe okoozatokowe)
zrb wtroby
wtroba otoczona torebk cznotkankow z komrkami tucznymi, zronita z otrzewn (pokryta mesothelium)
tkanka czna waciwa wntrza dzieli si na zrazy i zraziki
biegn naczynia krwionone, limfatyczne, przewody ciowe, nerwy
wkna kolagenowe i komrki tkanki cznej waciwej
midzy odnogami cznej waciwej jest czna luna (z wkien siateczkowatych i nielicznych komrek tkanki cznej), podtrzymuje ona komrki wtrobowe i naczynia
krwionone wosowate midzy nimi
Unaczynnienie wtroby
przepywa przez ni 25% krwi z serca, czyli 120 (ml/(min*100g wtroby))
ttnica wtrobowa i ya wrotna ttnice i yy midzyzrazowe ttnice i yy midzyzrazikowe
ttnice midzyzrazikowe+yy midzyzrazikowe+midzyzrazikowy przewd ciowy=triada (na skrawku nazywa si to przestrze bramno-ciowa)
yy midzyzrazikoweyy okoozrazikowenaczynia wosowate typu zatokowego (sinusoidy wtroby)
ttnice midzyzrazikowettniczki naczynia wosowate otaczajce midzyzrazikowe przewody ciowesinusoidy
sinusoidy biegn promienicie do yy rodkowejya podzrazikowaya wtrobowa
nazywamy to wszystko ukdem dziwnym ylno-ylnym
Misz wtroby i sinusoidy

misz z hepatocytw, komrek Browicza-Kupffera, komrek gwiadzistych (tuszczowe okoozatokowe (Ito))- w sumie 80% masy wtroby
hepatocyty
ukadaj si w blaszki (inaczej pytki, beleczki)
po obu stronach sznura hepatocytw s sinusoidy
ssiednie hepatocyty cz si powierzchniami szczytowymi tworzc poczenia adherens i neksus
wielocienne komrki, 20x30m, okrge jdra, 30-80% poliploidalne jdra. 25% dwa jdra
poliploidyzacja pojawia si w pierwszym proczy ycia, z powodu przejcia na odywianie per os, bo hepatocyty maj wicej roboty, wic zwikszaj liczb DNA
cytoplazma kwasochonna, 1k-2k mitochondriw o czasie ptrwania 10 dni
50 diktiosomw aparatu Golgiego, rozbudowana SER i RER, 300 lizosomw, 400 peroksysomw, liczne ziarna glikogenu (zwane glikosomami), ziarna barwnikw
ciowych, zgrupowana rybosomw
powierzchnie skierowane ku sinusoidom maj wiele mikrokosmkw z receptorami bonowymi, wymiana substancji, transportery glukozy GLUT2 (wykorzystuj
mechanizm dyfuzji uatwionej)
midzy mikrokosmkami hepatocytu a rdbonkiem sinusoidu s wolne przestrzenie okoozatokowe (Dissego)- pocztek naczy limfatycznych wtroby
szczytowe powierzchnie ssiednich hepatocytw tworz niewielkie kanay do ktrych jest wydzielana - kanaliki ciowe
Cytofizjologia hepatocytw
metabolizm glukozy
zamiana glukozy w glikogen dziki syntetazie glikogenu
przeprowadzaj glikogenoliz i glikoneogenez
reguluj stenie glukozy by wynosio okoo 6,66 mmol/l (do 120 mg%)
metabolizm lipidw
lipidy osocza to cholesterol, triglicerydy, fosfolipidy- hepatocyty produkuj je na eksport
insulina pobudza syntez kwasw tuszczowych z glukozy w wtrobie gdy glikogen >5% masy wtroby, a te kwasy potem eksportowane jako lipoproteiny
lipidy by mc by transportowane w wodzie s otaczane fosfolipidow bon i powstaj pcherzyki (lipoproteiny) bdce rodzajem liposomw (rednica 20-500nm),
zawieraj cholesterol, fosfolipidy, triglicerydy
hepatocyty produkuj biaka apolipoproteiny, ktr wchodz w skad bony pcherzykw/liposomw i wi si z receptorami komrek, ktre potem endocytuj
znane lipoproteiny
VLDL- bardzo maa gsto, dua rednica, powstaj z nich LDL
LDL- maa gsto, dua rednica, zy cholesterol, dua ilo wiadczy o rozwijajcej si miadycy
HDL- dua gsto, maa rednica, dobry cholesterol
IDL- porednia gsto
lipidy z poywienia s w enterocytach otaczane dwuwarstw fosfolipidow i w postaci chylomikronw id do wtroby (w krwi i limfie)
hepatocyty
produkuj lipoproteiny i wydzielaj do przestrzeni Dissego, a potem z limf i krwi jako LDL do rnych narzdw
duo LDL- ryzyko miadycy, duo HDL- ochrona przed miadyc

metabolizm biaek i peptydw
hepatocyty syntetyzuj i rozkadaj takie biaka i peptydy jak:
albumina
60% biaek surowicy krwi
odwiedzialna za cinienie osmotyczne krwi
wie si z substancjami i je transportuje, np. bilirubin, hormony (testosteron, kortyzol, tyroksyna), metale (mied, cynk, nikiel, kadm)
protrombina i fibrynogen
rola w krzepniciu krwi
haptoglobina, hemopeksyna, transferryna
transport hemoglobiny, hemu i elaza ze zniszczonych erytrocytw
fetoproteina
we krwi podw i kobiet w ciy, wie estrogeny i prowadzi do wyksztacania chopicego stereotypu zachowania
biako C-reaktywne
cytokina syntetyzowana przez hepatocyty pod wpywem cytokiny interleukiny 6, ktr wydzielaj komrki w stanie zapalnym
jest to molekularny znacznik procesu zapalenia
hepcydyna (LEAP1)
peptydowy hormon o waciwociach antybiotyku
rola czstki sygnaowej w metabolizmie elaza- wywouje wrodzon posta hemochromatozy (gromadzenie si elaza w tkankach i ich wybarwianie si
barwnikami krwi
kolagen
produkuj go hepatocyty w warunkach chorobowych
wydzielanie ci
zasadowy pyn o barwie zielonkawotej, zawiera wod, kwasy ciowe, bilirubin (bo uprzednim jej zwizaniu z kwasem glukuronowym), cholesterol, fosfolipidy, IgA,
elektrolity
funkcje ci
emulsyfikacja tuszczu w jelicie
razem z ci wydalane s cholesterol, sole kwasw ciowych, fosfolipidy i elektrolity, produkty metabolizmu (np. metale cikie), leki
transportuje IgA do luzowej jelit przez naczynia krwionone
zwizane kwasy ciowe hamuj wzrost bakterii w jelicie cienkim
kilka rodzajw transporterw ABC odpowiada za transport cholesterolu, soli kwasw ciowych, metabolitw zwizanych z glutationem, fosfolipidw z hepatocytu do
kanalika ciowego
90% kwasw ciowych odzyskiwanych z jelita, 10% de novo w SER hepatocytw
bilirubina powstaje w makrofagach ledziony, szpiku, komrkach Browicza-Kupffera z hemu w czasie niszczenia erytrocytw wie si z albumin transport do
hepatocytw
detoksykacja szkodliwych metabolitw i ksenobiontykw (substancje niewystpujce w organizmie i niemetabolizowane) odbywa si
w SER- cytochromy P450 (CYP) zakotwiczone w bonie
w peroksysomach- katalaza peroksysomw zuywa nadtlenek wodoru by utlenia etanol, fenol, formaldehyd, kwas mrwkowy (peroksysomy utleniaj ponad 50%
alkoholu)
hepatocyty wytwarzaj mocznik z jonw amonowych w cyklu amonowym
hepatocyty wytwarzaj mocznik z jonw amonowych w cyklu amonowym

wydzielanie hormonw i magazynowanie witamin
wydzielaj hormony peptydowe zwane somatomedyn C (IGF I) oraz erytropoetyn
somatomedyna C pobudza mitozy i syntez proteoglikanw w chondrocytach wpywajc na wzrost ciaa
erytropoetyna pobudza erytrocytopoez, w yciu podowym wydzielana tylko przez wtrob, po urodzeniu 80% wydzielaj nerki, a 20% wydzielaj hepatocyty w pobliu
yy rodkowej oraz komrki tuszczowe okoozatokowe wtroby
magazynuj i wydzielaj jeli potrzeba witaminy A, D3, B2, B3, B4, B12 (zapas na 5 lat) i K oraz hydroksyluj witamin D3 w pozycji 25 (w pozycji 1 hydroksyluj nerki)
komrki Browicza-Kupffera
liczne wypustki, te wypustki midzy komrkami rdbonka, ale nie tworz z nimi pocze
wewntrz sinusoidw
15-20% komrek wtroby
makrofagi zawierajce lizosomy i heterofagosomy
zapobiegaj wewntrznaczyniowemu krzepniciu krwi, bo fagocytuj wknika i kompleksy
wknika i tromboplastyny
fagocytuj bakterie
fagocytuj komrki nowotworowe, kompleksy przeciwciao-antygen, zuyte erytrocyty
produkuj cytokiny, m.in. TGF-, ktry pobudza produkcj kolagenu przez komrki gwiadziste
sinusoidy
odmiana wosowatych naczy krwiononych, dua rednica (30 m)
rdbonek z paskich komrek z porami rednicy 100 nm, brak blaszki podstawnej, rdbonek
wspiera si na mikrokosmkach hepatocytw i delikatnej sieci wkien siateczkowych
dziki porom i brakiem bony podstawnej czstki atwo przechodz do przestrzeni Dissego i
odwrotnie
komrki gwiadziste (HSC) (komrki Ito)

po zewntrznej stronie ciany sinusoidw w przestrzeniach Dissego
5-8% komrek wtroby, z grzebienia nerwowego
wypustki cytoplazmatyczne owijajce si wok sinusoidu
na powierzchni cytokina epimorfina- biako regulujce rnicowanie hepatocytw
zawieraj krople tuszczu z witamin A (tak trzymamy 80% witaminy A)
obok hepatocytw produkuj erytropoetyn
prezentuj antygeny lipidowe limfocytom NK
normalnie nieaktywne, ale uszkodzenie wtroby prowadzi do aktywacji
synteza kolagenu typu I- gwnie pod wpywem TGF- z komrek Browicza-Kupffera i
hepatocytw,prowadzi to do wknienia i marskoci
wkna kolagenowe najpierw w przestrzeniach Dissego, jeli ich przybywa to HSC
przeksztaca si w miofibroblasty, a to zwiksza opory w ukadzie wrotnym i prowadzi do
nadcinienia wrotnego krwi, czyli cecha marskoci
proliferacja HSC
wytwarzanie chemokin
nabycie zdolnoci kurczliwych
przewody ciowe
po kolei pynie:
hepatocyty wydzielaj do kanalikw ciowych (ciana to bony dwch hepatocytw)
kanaliki cionone (Heringa)- czciowo wysane komrkami nabonkowymi wycieajcymi, a czciowo ciana z bon hepatocytw
kanaliki ciowe midzyzrazikowe- wysane nabonkiem jednowarstwowym szeciennym otoczonym ma warstw cznej waciwej
kanaliki ciowe wikszego kalibru- jednowarstwowy walcowaty, warstwa miocytw gadkich
przewd wtrobowy wsplny
przewd wtrobowy wsplny+przewd ciowy pcherzykowy=przewd ciowy wsplny (te przewody wysane jednowarstwowym walcowatym, ich bona luzowa tworzy fady, pod
nabonkiem czna luna waciwa (wkna spryste, fibroblasty, limfocyty). W przewodzie wtrobowym wsplnym niepena warstwa mini, w przewodzie ciowym wsplnym ju ich wicej,
przebieg okrny i skony, wyrana warstwa, w pobliu ujcia do dwunastnicy s dwa zgrubienia gadkich, czyli zwieracze
zraziki wtroby
wyrniamy nastpujce zraziki w zrbie i miszu
zraziki anatomiczne
wyrana struktura skrawkw wtroby
najczciej szecioktny
u wini wyrane granice, ale u ludzi nie ma wyranych pasma tkanki cznej, a granice midzy
zrazikami wyznaczaj linie czce ssiednie przestrzenie bramno-ciowe (3-6)
w rodku zrazika ya rodkowa
przestrze wypeniona hepatocytami, a midzy nimi sinusoidy
zraziki wrotne
widaukad kanalikw odprowadzajcych
w rodku przestrze bramno-ciowa
granice wytyczaj 3 ssiednie yy rodkowe
przestrze wypeniona hepatocytami i sinusoidami
gronka wtrobowe
odlego hepatocytw od rde krwi bogatej w tlen i skadniki odywcze (y
okoozrazikowych)
zgrupowanie hepatocytw ze zrbem, naczyniami krwiononymi, kanalikami ciowymi
osi jest ya okoozrazikowa
granice wyznaczaj 2 przestrzenie bramno-ciowe i dwie yy rodkowe
trzy strefy gronka
najblisza yy okoozrazikowej (tu najlepiej ukrwione hepatocyty)
rodkowa
najdalsza od yy okoozrazikowej
naczynia limfatyczne i nerwy

wosowate i maego kalibru tworz gst sie w cznej okoozrazikowej, podobna
sie w cznej podtorebkowej. Limfatyczne otrzymuj limf (zmodyfikowane
osocze) z przestrzeni Dissego. Wiksze naczynia limfatyczne towarzysz
krwiononym. Nerwy niezmielinizowane wspczulne ze splotu sonecznego i
przywspczulne z nerwu bdnego, dochodz do miocytw naczy krwiononych.
Brak naerww w zrazikach.
pcherzyk ciowy
40-70 ml
dno, trzon, szyjka
bona luzowa (tworzy fady znikajce po wypenieniu), miniowa, surowicza (brak w miejscu styku z wtrob)
wysany jednowarstwowym walcowatym, kwasochonna cytoplazma bo duo mitochondriw, nabonek tworzy uchyki, na wolnych powierzchniach mikrokosmki, powierzchnie podstawnoboczne ukadaj si w fady, typowe komrki transportujce Na+ i Clw luzowej waciwej naczynia krwionone i sie limfatycznych
w okolicy szyjki gruczoy cewkowo-pcherzykowe wydzielajce luz
miocyty o przebiegu skonym, podunym i okrnym
bona surowicza z cznej waciwej zbitej pokrytej mesothelium
na cianie pcherzyka, a szczeglnie na styku z wtrob s struktury podobne do przewodw gruczoowych nazywane przewodami Luschki, nie cz si ze wiatem pcherzyka, ale mog
uchodzi do wiata przewodw ciowych
czynno
przechowuje i zagszcza
nabonek pompuje Na+ i Cl- do przestrzeni midzy komrkami nabonkowymi, wic woda z ci te tam odpywa
tuszcze w dwunastnicy jej komrki enteroendokrynowe wydzielaj cholecystokinin (CCK) dociera z krwi do ciany pcherzyka skurcze i wydzielanie ci
trzustka
ma cz zewntrz i wewntrzwydzielnicz (wyspy Langerhansa)
cz zewntrzwydzielnicza:
pokryta czn waciw, bez wyranej torebki, wewntrz trzustki ukada si w szerokie pasma oddzielajce paty
paty z poodzielanych tkank czn pacikw
czna waciwa luna tworzy zrb trzymajcy naczynia krwionone i misz z pcherzykw wydzielniczych i przewodw odprowadzajcych
pcherzyk wydzielniczy
z duych pryzmatycznych komrek z zasadochonn cytoplazm i okrgym jdrem w rodku, komrki surowicze, rozbudowana RER, Golgi, mitochondria
na wierzchu pcherzyki wydzielnicze (ziarenka zymogenu)
w pcherzykach nieaktywne proenzymy- trypsynogen, chymotrypsynogen, prokarboksylopeptydaza
dodatkowymi zabezpieczeniem przed enzymami proteolicznymi jest tworzenie trzustkowego inhibitora wydzielanej trypsyny (PSTI), hamuje zbyt wczesn aktywacj enzymw
uczynnianie enzymw proteolitycznych
enteropeptydaza mikrokosmkw enterocytw dwunastnicy przycina trypsynoigen do aktywnej trypsyny trypsyna aktywuje przycinajc chymotrypsynogen, prokarboksypeptydaza,
proelastaza, profosfolipaza A2
inne enzymy zymogenu (amylaza, esteraza cholesterolu, lipaza) s od razu aktywne, bo nie s grone dla komrki
inne enzymy zymogenu (amylaza, esteraza cholesterolu, lipaza) s od razu aktywne, bo nie s grone dla komrki
na podstawie receptory cholecystokininy (CCK), synapsy cholinergiczne (z neuromediatorem acetylocholin) z nerwu bdnego, gdy w dwunastnicy sok odkowy to CCK i synapsy
pobudzaj uwalnianie proenzymw
w wietle niektrych pcherzykw wida komrki rdpcherzykowe, s to nabonkowe pocztkowej czci przewodu wyprowadzajcego
proenzymy i enzymy powstaj w RER, potem do Golgiego gdzie modyfikowane, segregowane i otaczane bon, wydzielina komrek pcherzykowych do wiata pcherzyka, a potem
do przewodu wyprowadzajcego (wstawki)
wstawka
wysana jednowarstwowym szeciennym
ma receptory do dla sekretyny- peptyd wydzielany przez komrki S dwunastnicy pod wpywem soku odkowego
wytwarzaj HCO3- przy pomocy anhydrazy wglanowej, a potem pompowany do wiata wstawki
wydzielina wstawek do przewodw midzypacikowych przewody midzypatowe przewd trzustkowy (Wirsunga) do dwunastnicy, jest te przewd trzustkowy
dodatkowy (Santoriniego); wiksze przewody wysane jednowarstwowym walcowatym, ma kubkowe i endokrynowe, na zewntrz nabonka warstwa cznej waciwej z
nielicznymi gruczoami luzowymi
czynno czci zewntrzwydzielniczej
komrki pcherzykw wydzielaj zasadochonny sok trzustkowy
woda, elektrolity (m.in. HCO3- , wic zasadowo), trypsyna, chymotrypsyna, karboksylopeptydaza, amylaza, fosfolipaza, esterazy cholesterolu, lipazy, oraz elastaza, DNA-aza,
RNA-aza
wydzielanie pobudza nerw bdny, kilka hormonw komrek endokrynowych (sekretyna, pankreozymina (hormon identyczny z cholecystokinin), gastryna, VIP)
wydzielanie hamuje somatostatyna
sekretyna, gastryna i VIP pobudzaj wydzielanie HCO3- z sokiem, co stwarza warunki do aktywacji enzymw
Ukad oddechowy
Ukad oddechowy skada si z:

czci przewodzcej powietrze- jama nosowa, jama nosowo-gardowa, krta, tchawica, oskrzela, oskrzeliki
czci oddechowej- oskrzeliki oddechowe, przewody oddechowe, pcherzyki pucne
bona luzowa:
z nabonka, bony podstawnej, cznotkankowej bony luzowej waciwej
wychwytuje i usuwa zanieczyszczenia, udzia w unieszkodliwianiu antygenw, nawilanie i ogrzewanie powietrza
ukad oddechowy oprcz oddychania odbiera take wch i smak oraz bierze udzia w wydawaniu dwikw
kanay i jamy przewodzce powietrze

jama nosowa
przestrze midzy nozdrzami przednimi, a tylnymi, ktre cz z jam nosowo-gardow
przegroda nosa, maowina grna/rodkowa/dolna
okolica oddechowa i okolica wchowa
bona luzowa okolicy oddechowej od przedsionka do nozdrzy tylnych ma 160 cm2
przedsionek nosa
skra z wosami nozdrzy- pierwszy zgrubny filtr powietrza
gruczoy ojowe i potowe zatrzymuj zanieczyszczenia
bona luzowa jamy nosowej
nabonek wielorzdowy walcowaty urzsiony z komrkami kubkowymi
cz waciwa bony luzowej zronita z ochrzstn lub okostn
liczne gruczoy luzowo-surowicze (nawilanie, apanie zanieczyszcze, rozpuszczanie m.in. O3, SO2, luz z zanieczyszczeniami przesuwany przez rzski do
przedsionka nosa i wydalany)
naczynia krwionone bony luzowej
nabrzmiewanie bony luzowej i ogrzewanie powietrza
od ttnic klinowo-podniebiennych odchodz ttnice ukowate, a potem sie przy nabonku
w naczyniach przeciwprdowy przepyw w stosunku do powietrza, a maowiny tworz zawirowania, to polepsza ogrzewanie
yy blaszki waciwej bony luzowej, rodkowej i dolnej czci okolicy oddechowej maj grube ciany i system jam (sploty jamiste), wic narzd
wzwodowy/erekcyjny (podobne do odzi i echtaczki), wypenienie powoduje pcznienie bony luzowej, cyklicznie pcznieje co p godziny raz jedna a
raz druga jama, to wycza przepyw powietrza i powierzchnia moe si regenerowa; w stanach zapalnych i alergicznych mog pcznie obie strony
bona luzowa okolicy wchowej. chemoreceptory wchu
receptory woni w gwnym nabonku wchowym, cz szczytowa jam nosa, 6 cm2
oprcz gwnego nabonka wchowego w przegrodzie nosa jest narzd lemieszowo-nosowy, odbiera sygnay w postaci kompleksw substancji zapachowych, ktre
wyzwalaj zachowania reprodukcyjne i agresywne, sabo poznany u ludzi
w okolicy wchowej nabonek wielorzdowy walcowaty z komrkami wchowymi, podporowymi i podstawnymi
czowiek ma 10kk komrek wchowych
komrki wchowe to dwubiegunowy neuron, bieguny to:
dendryt krtki i koczy si zgrubieniem (guzek wchowy)
od guzka odchodzi 6-8 dugich nieruchomych rzsek (s to struktury receptorowe)
rzski maj aksonem (9 + 1 para mikrotubuli) tylko w grnej czci, pozostaa cz z pojedynczych mikrotubuli
akson wchodzi w skad nici wchowych
bezmielinowe
po przejciu przez bon podstawn nabonka wchowego s otaczane komrkami podobnymi do gleju
pczki 10-100 takich aksonw wchodz przez otwory blaszki sitowej tworzc opuszk wchow (w opuszce aksony komrek wchowych tworz synapsy z
neuronami nazwanymi komrkami mitralnymi dajc zgrubienia nazywane kbuszkami)
wikszo aksonw komrek mitralnych tworzy pasmo wchowe biegnce do prka wchowego bocznego
komrki podporowe
liczne mikrokosmki na wolnej powierzchni
komrki podstawne
mog dzieli si i rnicowa w komrki nerwowe wchowe
w bonie luzowej okolicy wchowej s gruczoy pcherzykowe wydzielajce
pyn surowiczy
biako wice substancje zapachowe- OBP
lizozym, IgA
spukiwanie okolicy wchowej i pozbywanie si ju uytych zapachw
ludzie odrniaj 10k rnych woni
wo odbieraj transbonowe glikoproteiny bony rzsek komrek nerwowych wchowych, kady receptor kodowany przez inny gen
kompleks czsteczka_wonna-OBP z receptorem biaka G aktywacja biaka G aktywacja cyklazy adenylanowej synteza cAMP cAMP wie si z biakami kanaowymi
dla Na+ i otwiera je depolaryzacja bony rzsek
niektre receptory: kompleks czsteczka_wonna-OBP z receptorem biaka G aktywacja biaka G aktywacja fosfolipazy C produkcja trifosforanu inozytolu otwarcie
kanaw Ca2+ otwarcie kanaw K+ hiperpolaryzacja bony
zatoki przynosowe
wysane bon luzow z jednowarstwowym walcowatym urzsionym zawierajcym komrki kubkowe
niewiele gruczow luzowo-surowiczych, ktrych wydzielina dziki rzskom do jamy nosowej
jama garda
bona luzowa pokryta wielorzdowym walcowatym urzsionym i czciowo wielorzdowym paskim (na granicy z narzdami, ktre go maj)
w nabonku liczne limfocyty T cytotoksyczne i NK
blaszka waciwa bony luzowej ma duo wkien kolagenowych i sprystych
tam gdzie wielorzdowy walcowaty s gruczoy luzowo-surowicze
tam gdzie wielowarstwowy paski s gruczoy luzowe
s migdaki
na zewntrz od luzowej s minie szkieletowe podniebienno-gardowe pokryte bon cznotkankow
krta
ciana z bony luzowej, podluzowej, chrzstek, mini szkieletowych
szkielet nagoni z chrzstki sprystej i niewielkiej iloci wknistej i szklistej
bona luzowa
grna powierzchnia- wielowarstwowy paski
dolna powierzchnia- wielorzdowy walcowaty urzsiony
blaszka waciwa bony luzowej zronita z ochrzstn i zawiera gruczoy luzowo-surowicze
narzd gosowy
bona luzowa tworzy dwie pary fadw
fady przedsionkowe
nabonek wielorzdowy walcowaty urzsiony
pod nabonkiem gruczoy luzowo-surowicze
fady gosowe
nabonek wielowarstwowy paski, odporny na uszkodzenia mimo e struny si stykaj w czasie mwienia
w blaszce waciwej bony luzowej s liczne wkna spryste tworzce wizado gosowe
wolne brzegi nazywamy strunami gosowymi
rwnolegle do wizade gosowych le minie szkieletowe- minie gosowe
chrzstki krtani
we wczesnym dziecistwie wszystkie chrzstki s szkliste
chrzstka nagoni, klinowata i rokowata w spryst (nagoni te czciowo w wknist)
chrzstka piercieniowata, tarczowata, nalewkowata zostaj szkliste, ale z wiekiem mog wapnie i kostnie
minie krtani
wszystkie s szkieletowe

wszystkie s szkieletowe
wydawanie dwikw, zmiana pooenia w czasie poykania
tchawica
z bony luzowej, podluzowej (z chrzstk i miniami gadkimi) oraz przydanki
bona luzowa
nabonek wielorzdowy walcowaty urzsiony
komrki urzsione
najliczniejsze
rzski przesuwaj zanieczyszczony luz ku krtani
rzski maj receptory smaku gorzkiego (rejestruj wic substancje szkodliwe) wzrost stenia Ca2+ przyspieszenie ruchw rzsek przesuwanie luzu
ku krtani wykrztuszanie lub poykanie
wicej w pobliu rozwidlenia tchawicy
komrki kubkowe
wydzielaj luz
wicej w pobliu krtani
komrki surowicze
komrki szczoteczkowe
mikrokosmki na wolnej powierzchni
zakoczenia nerwowe, moe odbieraj czucie
komrki ziarniste (endokrynowe ukadu APUD)
liczne pcherzyki wydzielnicze
liczne w yciu podowym i wczesnym dziecistwie
prawdopodobnie reguluj przepyw powietrza zmieniajc rednic przewodw
komrki podstawne, macierzyste, progenitorowe
blaszka waciwa bony luzowej
z cznej waciwej, duo sprystych, duo na dole- tworz rodzaj bony sprystej
duo limfocytw rozproszonych, niekiedy tworz grudki
komrki plazmatyczne (produkuj IgA), wystpuj razem z limfocytami tworzc ukad MALT (tkank limfatyczn bony luzowej)
bona podluzowa
luna budowa
gruczoy luzowe i nieliczne komrki surowicze
chrzstki tchawicy
16-20
chrzstka szklista, ksztat podkowiasty
midzy kocami chrzstek tkanka czna waciwa oraz poprzeczne i podune minie gadkie
przydanka
tkanka czna waciwa na zewntrz
drzewo oskrzelowe
tchawica oskrzela gwne oskrzela patowe oskrzela segmentowe (10 w prawym, 8 w lewym) oskrzeliki (rednica <1 mm) oskrzeliki kocowe
oskrzela
wielorzdowy walcowaty, z komrek podobnych jak tchawica
wiele endokrynowych tworzy zgrupowania- ciaka nerwowo-nabonkowe
gwnie w rozwidleniach oskrzeli
zbudowane z 10-80 komrek z pcherzykami wydzielniczymi
komrki ciaek to chemoreceptory badajce skad gazw we wdychanym powietrzu
wydzielaj peptydy i katecholaminy wpywajce na minie gadkie oskrzeli i naczynia krwionone
limfocyty rozproszone (gwnie T cytotoksyczne i NK), grudki limfatyczne (gwnie B i T), kryptokpki (gwnie T)- wszystkie wsplnie tworz tkank
limfatyczn oskrzeli- BALT
w blaszce waciwej bony luzowej liczne rozproszone wkna spryste, a pod ni spiralna warstwa miocytw gadkich
w podluzowej wyspy chrzstki szklistej, gruczoy luzowe (rola w powstaniu mukowiscydozy, dochodzi w niej do punktowej mutacji genu kodujcego biako
transbonowe regulatora przewodnictwa (CFTR), a to biako licznie wystpuje wanie w tych gruczoach), gruczoy surowicze
oskrzeliki
rednica <0,1 mm
dobrze rozwinita warstwa miocytw gadkich, brak chrzstki i gruczow
kocowe odcinki to oskrzeliki kocowe
jednowarstwowy szecienny urzsiony
prawie brak komrek kubkowych
s komrki nieurzsione- komrki oskrzelikowe (komrki Clary)
dobrze rozwinite RER i SER
w bonie SER cytochromy P450- neutralizuj substancje toksyczne z powietrza
pcherzyki wydzielnicze zawierajce glikozaminoglikany i biaka (skadniki surfaktantu, tryptaz, lizozym)
GAG i biaka tworz cienk ochronn warstw wewntrz oskrzelikw
tryptaza rozkada hemaglutynin wirusw grypy A, aktywuje je, co daje objawy grypy
lizozym niszczy ciany bakterii
cz oddechowa puca
oskrzeliki oddechowe- granica midzy czci przewodzc, a oddechow
jednowarstwowy szecienny urzsione, w kocowych odcinkach traci rzski
w cianie otwory ktrymi komunikuj si ze wiatem pcherzykw pucnych
miocyty gadkie pogrupowane w pczki
przewody oddechowe
w cianie otwory ktrymi komunikuj si ze wiatem pcherzykw pucnych
nabonek oddechowy, a pod nim nieliczne pczki miocytw gadkich
z przewodw powietrze moe przedosta si przestrzeni otoczonych kilkoma pcherzykami pucnymi- woreczkw pcherzykowych
pcherzyki pucne
gwna i masa i misz puca
300kk w obu pucach
powierzchnia wymiany gazowej to 100 m2
rednica 300 m
w cianie otwory dla cznoci z ssiednimi pcherzykami, ale przechodz te patogeny
ssiadujce pcherzyki maj wspln cian- przegrod midzypcherzykow
nabonek oddechowy
tkanka czna waciwa zawierajca naczynia wosowate krwionone
nabonek oddechowy- gwny skadnik cian pcherzykw, skada si z:
pneumocyty typu I
paskie komrki
grubo nie przekracza 0,2 m, grubsze jedynie przy jdrze
paska cytoplazma skada si z zewntrznej i wewntrznej bony komrkowej, cytosolu i niewielkiej liczby pcherzykw transcytarnych
wchodz w skad ciany przez ktr dyfunduj O2 i CO2
40% komrek pcherzykw, ale wycielaj 90% powierzchni pcherzykw
tlen przechodzi sobie przez bon erytrocytu, cytoplazm komrek rdbonka, bon podstawn, cytoplazm pneumocytw typu I
CO2 przechodzi przez bon erytrocytw w postaci HCO3- wymieniajc si na Cl-, transport dziki transporterowi anionowemu- prek 3
pneumocyty typu II
rozrzucone w pneumocytach typu I
czsto w ktach pcherzykw, w grupach
ksztat szecienny
rozbudowana RER, Golgi, liczne mitochondria
produkcja surfaktantu
produkcja surfaktantu
w cytoplazmie pcherzyki wydzielnicze zawierajce fosfolipidy, cholesterol, biaka SP-A, SP-B, SPC tworzce wsplnie surfaktant
surfaktant w pcherzykach forma blaszek, dlatego te pcherzyki nazywane ciakami blaszkowatymi
fosfolipid dipalmitoilofosfatydylocholina (DPPC) dziki SP-A i SP-B przyjmuje form niepenego surfaktantu, ktry po wydzieleniu na wewntrzn
powierzchni pcherzyka razem z wydzielin komrek Clary tworzy ostateczny surfaktant
surfaktant
obnia napicie powierzchniowe na granicy faz powietrze-pcherzyk, zapobiega zapadaniu si pcherzykw
w czasie wdechu zmniejsza zuycie energii na rozszerzenie pcherzyka
uatwia dyfuzj gazw przez faz powietrze pyn ciany pcherzyka
dziaa bakteriobjczo
cigle wymieniany, pneumocyty typu I usuwaj go przez transcytoz do tkanki cznej i limfy
komrki macierzyste, mog z nich powsta pneumocyty typu I i II
pneumocyty typu III
nieliczne, szecienne
liczne pcherzyki wydzielnicze
w pobliu zakoczenia wkien nerwowych, przypuszczalnie to chemoreceptory
zrb ciany pcherzykw
z cznej waciwej
zawiera fibroblasty, miofibroblasty (zmieniaj wielko wiata pcherzykw), komrki tuczne, makrofagi (te midzy pneumocytami i w wietle pcherzykw)
podtrzymuje naczynia wosowate przylegajce do pneumocytw typu I
duo wkien sprystych owinitych dookoa pcherzykw- rozcigaj si przy wdechu, a potem pomagaj przy wydechu
wkna kolagenowe z kolagenu I i III
makrofagi wypenione kurzem/pyem- nazywane komrkami pyowymi; w warunkach chorobowych w pucach krew, a erytrocyty w pcherzykach, makrofagi je
zjadaj i najedzone s nazywane komrkami wad serca
rola tlenku azotu

w komrkach ciany pcherzykw pucnych jest glutation (tripeptyd), w jego skadzie
jest aminokwas cysteina zawierajcy aktywne grupy sulfhydrylowe (SH) z ktrymi
wie si NO
NO powstaje z argininy pod wpywem syntazy NO (powstaje w pucach)
niezwizany NO rozpada si po kilku sekundach, zwizany z hemoglobin lub
glutationem yje kilka godzin
dziaa rozszerzajco na oskrzela i oskrzeliki
wie si take z hemem hemoglobiny i grupami SH cysteiny hemoglobiny i i tak
wdruje po ciele, jest uwalniany wtedy gdy O2
wymiana gazowa
powierzchnia 100 m2 w pucach
gazy przenikaj przez
cytoplazm pneumocytw typu I
bony podstawne pneumocytw typu I i komrek rdbonka
cytoplazm komrek rdbonka
bon erytrocytw
czna grubo skadnikw do przeniknicia to 0,2-0,5 m
zmiany cinienia parcjalnego CO2 prowadz do zmian kwasowoci krwi
wentylacj puc reguluj chemoreceptory w mzgu/kbku szyjnym/kbku aortalnym
opucna
bona surowicza z blaszki tkanki cznej waciwej i nabonka mezodermalnego (jednowarstwowy, ale zalenie od ruchw puc zmienia ksztat od paskiego do walcowatego
opucna cienna i opucna trzewna
na nabonku mezodermalnym mikrokosmki wice kwas hialuronowy- smar uatwiajcy ruchy opucnej wzgldem siebie
w blaszce tkanki cznej opucnej s wkna kolagenowe, spryste, komrki tkanki cznej, miocyty gadkie, naczynia krwionone i limfatyczne
unaczynnienie i unerwienie puc

ttnica pucna- krew czynnociowa, ttnice oskrzelowe- krew odywcza
ttnica pucna rozgazia si z oskrzelami, na wysokoci przewodw oddechowych rozpadaj si na naczynia wosowate, sie na cianie pcherzykw
yy odprowadzajce krew utlenowan na pocztku biegn niezlenie od oskrzelikw, a towarzysz im dopiero potem gdy urosn
wiele anastamoz ttniczo-ylnych, gwnie midzy odgazieniami ttnic oskrzelowych i y pucnych
sie powierzchowna i gboka
brak naczy w przewodach midzypcherzykowych
rozpoczynaj si dookoa oskrzelikw oddechowych, potem towarzysz oskrzelom rosnc, wzdu oskrzeli grudki i wzy
liczne limfocyty naciekaj ciany oskrzeli
unerwienie
biegnce wzdu oskrzeli wkna nerwu X (skurcz oskrzeli) i wspczulne (rozkurcz oskrzeli) ze splotw wspczulnych wnki puca
w cianie oskrzeli, bonie luzowej i podluzowej liczne komrki zwojowe
Ukad moczowy
nerki produkuj pierwotny i ostateczny mocz dziki filtracji osocza krwi i czynnej i biernej absorpcji skadnikw moczu do krwi
nerki wydzielaj i uwalniaj cytokin erytropoetyn i prostaglandyny
nerka
wnka z y, ttnic i moczowodem
u podw i dzieci pasma cznej waciwej dziel na paty
kora wnika do rdzenia w postaci supw (kolumn) nerkowych (Bertina)
rdze z 8-18 piramid, brodawki nerkowe uchodz do kielichw mniejszych
na powierzchni brodawki do 25 otworw (uj przewodw brodawkowych)- pole sitowate
od podstawy piramidy biegn promienie rdzenia (Ferreina), o promienia stanowi kanalik zbiorczy, a w jego skad wchodz te
fragmenty kanalikw I i II rzdu i ttnice midzyzrazikowe lece na obwodzie od ktrych odchodz do kory ttniczki
doprowadzajce
paciki nerki to fragmenty kory ograniczone ssiednimi ttnicami midzyzrazikowymi
paciki skadaj si z kanalika zbiorczego i uchodzcych do niego nefronw
pat skada si z piramidy, fragmentw kolumn, przylegajcej kory nerkowej, widoczne u podw i niemowlt
zrb nerki
czna waciwa luna
trzyma naczynia krwionone, limfatyczne, misz nerki,
komrki rdmiszowe
zrb rdzenia gstszy ni kory
w zrbie rdzenia utrzymywany gradient hipertonii
przyczyniajcy si do powstania moczu ostatecznego
unaczynnienie nerki
20% krwi wyrzutowej serca
ttnica nerkowa
ttnice midzypatowe
ttnice ukowate
ttnice midzypacikowe
ttnice kocowe, brak midzy nimi anastamoz
zaczopowanie ttnic daje zawa nerki i ogniskow martwic
ttniczki doprowadzajce
kbuszek nerkowy
ttniczka odprowadzajca
ukad wrotny ttniczo-ttniczy
naczynia proste
ttniczki odprowadzajce z nefronw korowych rozpadaj si na wosowate, ktre otaczaj kanaliki I i II rzdu
ttniczki odprowadzajce z nefronw przyrdzeniowych oddaj po kilka naczy prostych rzekomych
na pocztek zstpuj
rodzaj wosowatych ttniczych
wysane rdbonkiem cigym, wic nie przepuszcza wody
biegn sobie w rdzeniu a na wysokoci brodawki
zawracaj o rad i biegn do kory
teraz cz wstpujca
biegn wzdu ptli Henlego i kanalikw zbiorczych
rodzaj wosowatych ylnych
wysane rdbonkiem niecigym
midzy naczyniami prostymi sie naczy wosowatych
w ptlach przeciwne kierunki, wic powstaje wymieniacz przeciwprdowy biorcy udzia wraz ze wzmacniaczem przeciwprdowym ptli nefronu w wytwarzaniu moczu
ostatecznego
z ttnicy ukowatej naczynia proste prawdziwe
mniej ni rzekomych, ale podobna funkcja
z naczy wosowatych do y korowych
yy gwiadziste
yy midzypacikowe
yy ukowate
yy midzypatowe
ya nerkowa
misz nerki
skada si z nefronu, a nefron z
ciaka nerkowego (Malpighiego)
kanalika I rzdu
czci grubej i cienkiej zstpujcej ptli nefronu (Henlego)
czci grubej i cienkiej wstpujcej ptli nefronu (Henlego)
kanalika II rzdu
potem kanaliki zbiorcze przewody brodawkowe
nefron do 6 cm
w obu nerkach 2,5kk nefronw
nefrony korowe- 80%, zewntrz i rodek kory, krtkie ptle
nefrony przyrdzeniowe- 20%, dugie ptle drce w gb rdzenia
ciako nerkowe
kbuszek nerkowy
naczynia krwionone wosowate
podocyty- nabonkowe komrki
mezangium wewntrzne- tkanka czna
z rozgazie ttniczki doprowadzajcej na naczynia wosowate, potem zlewaj si w ttniczk odprowadzajc
ukad wrotny ttniczo-ttniczy
rednica doprowadzajcej wiksza ni odprowadzajcej
rdbonek wosowatych kebuszka cienka cytoplazma i liczne pory, na bonie podstawnej
filtracja krwi i tworzenie moczu pierwotnego
kbuszek nerkowy otoczony nabonkow torebk kbuszka (Bowmana)
rednica 200 m
ciaka nefronw przyrdzeniowych s troch wiksze ni korowych
w ciaku wyrniamy
biegun naczyniowy
ttniczka doprowadzajca
ttnicza odprowadzajca
pomidzy komrki mezangium zewntrznego
biegun kanalikowy
rozpoczyna si tam kanalik I rzdu
torebka kbuszka, podocyty, filtr kbuszkowy
torebka Bowmana z
listka trzewnego torebki
listka ciennego torebki- jednowarstwowy paski na biegunie kanalikowym przechodzcy w nabonek kanalika
pomidzy listkami wiato torebki gdzie filtrowany jest mocz pierwotny
bona podstawna
wytwr rdbonka i podocytw
skada si z
blaszki jasnej wewntrznej
z makroczsteczek lamininy, fibronektyny, siarczanu heparanu
blaszki gstej
gwnie kolagen typu IV

z makroczsteczek lamininy, fibronektyny, siarczanu heparanu
otacza okoo 80% obwodu naczynia wosowatego, a 20% rdbonka wspiera si na komrkach mezangium wewntrznego
bona podstawna w ciaku nerkowym przechodzi z naczynia na naczynie, potem wygina si i przechodzi w bon podstawn listka ciennegotorebki Bowmana,
a potem w bon podstawn nabonka kanalika I rzdu
podocyty
komrki nabonka torebki trzewnej kbuszka
oddaj wypustki cytoplazmatyczne
pierwszorzdowe- grubsze
drugorzdowe- ciesze
le na bonie podstawnej naczynia krwiononego wosowatego kbuszka owijajc si dookoa niego
midzy wypustkami szczeliny filtracyjne o szerokoci 25nm- zachodzi tam filtracja osocza krwi
midzy ssiednimi drugorzdowymi wypustkami rwnolegle do podstawnej jest rozpita bonka o gruboci 6nm zwana przepon szczeliny
przepona z dugich makroczstek biaka nefryny, nefryna z jednej wypustki czy si z nefryn ssiedniej wypustki w szczelinie filtracyjnej
czc si jak zamek byskawiczny
w cytoplazmie wypustki jest filament aktynowy z ktrym nefryna czy si dziki biakom podocynie, CD2AP, ZO-1
powierzchnia wypustek podocytu pokryta jest glikokaliksem, w jego skad wchodzi podokaliksyna (rodzaj sialoproteiny), jest to silny polianion
zatrzymujcy ujemne czstki, np. albuminy
filtracja zachodzi:
porowate komrki rdbonka
wikszo porw bez przepony
zatrzymuje komrki, czstki, makroczstki, przepuszcza pyn i czsteczki o masie czsteczkowej do 1kk
bona podstawna
zatrzymuje czsteczki o masie 32-125k, czyli wikszo biaek krwi
szczeliny filtracyjne i ich przepony
filtracja zachodzi mechanicznie, ale te w zalenoci od adunku elektrycznego dziki podokaliksynie, siarczanowi heparanu, kolagenowi typu IV (polianiony), czyli
oglnie ujemne czstki nie przechodz

czynno ciaka nerkowego

przez kbuszki przepywa dziennie 1800l, z tego 10% na mocz pierwotny (filtrat)
w naczyniach wosowatych kbuszka cinienie 6 kPa, przeciwdziaa mu cinienie onkotyczne krwi 3,3 kPa i cinienie pynu w torebce 1,3 kPa czyli efektywne cinienie
filtracji to 1,4 kPa, ktre odpowiada za wielko filtracji kbuszkowej- GFR
wielko filtracji kbuszkowej jest zwikszana przez przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF)
w cigu doby czowieke wydala 1-1,5 l moczu
mezangium
tkanka czna w ciaku nerkowym midzy naczyniami
z komrek i istoty podstawowej
midzy ttniczk doprowadzajc i odprowadzajc jest mezangium zewntrzne- przypuszczalnie cz aparatu przykbuszkowego
midzy naczyniami wosowatymi kbuszka jest mezangium wewntrzne, ktre
produkuje fibronektyn, laminin, perlekan, kolagen typu IV istoty podstawowej
produkuje cytokiny
zdolno fagocytozy, sprztaj czstki w kbuszku pozostae z filtracji
na czci obwodu naczynia wosowatego maj rol bony podstawnej
mog si kurczy pod wpywem endoteliny i angiotensyny 2, wic s rodzajem miofibroblast zmieniajcych wiato naczy kbuszka
kanalik I rzdu (te bliszy lub gwny)
zaczyna si na biegunie kanalikowym
dugo do 1,5 cm, rednica 50 m
cz krta leca w korze i cz prosta leca w rdzeniu
wysany jednowarstwowym szeciennym
komrki s szerokie (na przekroju wida 4-5)
s to komrki specjalizujce si w pompowaniu jonw nieorganicznych, wic kwasochonna cytoplazma, bo wiele mitochondriw
na wolnej powierzchni mikrokosmki, a na powierzchni boczno-podstawnej liczne wgobienia z cytoplazm wypenion mitochondriami
przy wierzchokach obwdki occludens
okludyny, klaudyny
zamykaj szczelnie przestrze midzy komrkami, ale mog selektywnie przepuszcza Ca2+, Mg2+, K+, H2O- nazywamy to transportem
parakomrkowym
paraceliny (odmiana klaudyn)
aminokwasy i glukoza (transportowana dziki GLUT2) absorbowane w 100%
Na+, Cl-, K+ absorbowane w 80%
pompy antyportalne Na+/H+ w bonie wierzchokowej komrek
pompy antyportalne Na+/K+ (ATP-azy) w bonie boczno-podstawnej komrek
pompowanie do komrki Na+ zaley od anhydrazy wglanowej (enzym w komrkach nabonkowych)
H+ do wiata kanalika i czy si tam z HCO3- dajc H2CO3, ktre anhydraza zamienia na CO2 i H2O, ktre komrka atwo absorbuje
anhydraza zakwasza mocz, odpowiada za reabsorpcj dwuwglanu
zaburzenia pracy anhydrazy zaburzaj reabsorpcj dwuwglanu (wykorzystuj to inhibitory anhydrazy wglanowej- moczopdne, hamuj
reabsorpcj Na+, zwikszaj diurez)
najwicej energii nerki na pompowanie jonw, woda biernie za jonami, wic gdy potrzeba zachowa wod to wicej pompowania jonw
czynnik natriuretyczny (ANF) zwiksza natriurez (wydalanie Na+) i wydalanie Cl- a wic te wod co zmniejsza V i p krwi
podobnie dziaa hormon uroguanylina wytwarzana przez nabonek jelita- aktywuje cyklaz guanylanow nabonka kanalikw I co zwiksza wydalanie Na+, K+ i
wody
mocznik, kwas moczowy, kreatynina reabsorbowane w 40%
na wierzchokach komrek kompleksy URAT1 pompujce kwas moczowy z moczu do krwi- reguluj jego poziom
absorpcja np. witaminy C
nabonek wydziela ksenobiontyki np. rodki cieniujce
w cytoplazmie pcherzyki endocytarne, transcytarne, lizosomy (trawi biaka ktre mimo filtra trafi do kanalika)
w czci rdzeniowej komrki kanalika podobna budowa, jednak mniej kwasochonna cytoplazma, mniej pcherzykw transcytarnych i lizosomw
komrki nabonka wykazuj szczeglnie du aktywno fosfatazy alkalicznej
ptla nefronu
na wysokoci brodawek zakrca
cz zstpujca i wstpujca
w nefronach korowych prawie brak czci zstpujcej, wic s krtsze
cz zstpujca i wstpujca podzielone na
odcinek gruby- nabonek szecienny
budowa komrek pompujcych jony nieorganiczne- kwasochonna cytoplazma, duo mitochondriw, mikrokosmki, wgbienia na powierzchni bocznopodstawnej
ATP-aza zapewnia antyportalny transport Na+ i K+ przez boczno-podstawn powierzchni komrki
occludens z klaudyny, okludyny, paraceliny (selektywnie przepuszcza np. Ca2+ i Mg2+)
mutacja genu dla paraceliny 1 (gen pcln-1) prowadzi do rodzinnej hipomagnezemii (obnienie Mg2+ we krwi) i hiperkalcinurii (za duo wydalane Ca2+ z
moczem)
odcinek cienki- nabonek paski
przepuszczalny dla wody- transport dziki gradientowi osmotycznemu midzy pynem kanalikw a zrbem nerki
odcinek czci wstpujcej nieprzepuszczalny dla wody co powoduje hipertoni rdzenia nerki
czynno ptli nefronu
absorpcja 25% NaCl, K+, Ca2+ i HCO oraz 15% wody
w ramieniu wstpujcym absorpcja Mg2+ i Ca2+ dziki paracelinie (przepyw selektywny, a nie pompowanie)
funkcja wzmacniacza przeciwprdowego
cz wstpujca nie przepuszcza wody, ale pompuje Cl- do zrbu rdzenia, za Cl- idzie Na+ i pyn do czci zstpujcej, z niej znw do wstpujcej i w kko
dziki temu powstaje gradient hipertonii
gboko w rdzeniu hipertonia 1200 mOsmol/l, w korze izotonia (280 mOsmol/l)
mocz wypywajcy z ptli jest lekko hipotoniczny
kanalik II rzdu
dugo 5 mm, rednica 30 m, krty przebieg
dugo 5 mm, rednica 30 m, krty przebieg

jednowarstwowy szecienny
podobne do tych w I rzdu, ale nisze, wsze i sabo kwasochonne, na przekroju poprzecznym okoo 10
dochodzi do bieguna naczyniowego
cz komrek przybiera cechy jednowarstwowego wysokiego szeciennego i nazywa si plamk gst- ssiaduj z mezangium zewntrznym, rola osmoreceptorw
stenia jonw w moczu
czynno
na wierzchokach transportery symportalne transportujce Na+ i Cl- do cytoplazmy
w bonach boczno-podstawnych transportery antyportalne (pompy ATP-azowe) transportujce Na+ na zewntrz i K+ do komrki
absorbuje 7% NaCl
aldosteron zwiksza absorpcj Na+
dalsze fragmenty podobnie jak kanalik zbiorczy przepuszczalne dla wody pod wpywem ADH, ktra otwiera kanay wodne- akwaporyny
pompuje jony wodorowe i amonowe do wiata- gospodarka kwasowo-zasadowa
kanaliki zbiorcze i przewody brodawkowe
biegn w promieniach rdzenia a do brodawek
rednica kanalikw od 40 m do 200 m na kocach (kocowe odcinki- przewody brodawkowe)
kanaliki zbiorcze+przewody brodawkowe= 20 mm
w kanalikach zbiorczych jednowarstwowy szecienny, w przewodach brodawkowych jednowarstwowy walcowaty
w nabonku kanalikw zbiorczych promieni rdzenia s komrki jasne (zwane gwnymi) i komrki ciemne (zwane wstawkowymi), w nabonku w rdzeniu tylko jasne
komrki jasne
na wolnej powierzchni nieruchoma komrka bdca mechanoreceptorem wraliwym na przepyw i skad pynu
w bonie rzski s kompleksy biakowe- ich wrodzony brak prowadzi do powstania z kanalikw zbiorczych mnogich cyst nerki
policystyna 1- czy komrki midzy sob
policystyna 2- kanaa dla Ca2+
reabsorbuj N+ i wod z moczu
transportuj K+ do cytoplazmy
wydzielaj kalikrein- proteinaza przeksztacajca prekursor urodylatyny w aktywny hormon
komrki ciemne
mikrokosmki, mitochondria, wgobienia na powierzchni podstawnej
z boku na bonie policystyna 1 i 2
pompuj na zewntrz H+ lub HCO3 produkuj prekursor hormonu urodylatyny, ktra zwiksza wydalanie Na+, a wic obnia cinienie krwi
udzia w organizacji wymieniacza przeciwprdowego
pod wpywem ADH przepuszczalne dla wody przez kanay wodne- akwaporyny
z kanalikw zbiorczych w rdzeniu krew ucieka, bo rdze hipertoniczny
w rdzeniu s te naczynia proste rzekome przez ktrych rdbonek przepywaj woda i jony, wic ta krew aborbuje jony i staje si hipertoniczna
ta krew pync potem w stron kory przyjmuje wod i znw jest izotoniczna, nosi to nazw wymieniacza przeciwprdowego, dziki temu mechanizmowi woda opuszcza
kanaliki zbiorcze co powoduje zagszczenie i hipertoni
mocznik odgrywa rol w tworzeniu hipertonii, bo grny odcinek dla niego nieprzepuszczalny, a dolny ju tak wic uciekajc tam zwiksza hipertoni okolicy, a jego dyfuzja
zwiksza te reabsorpcj Na+ z cienkiego odcinka ptli nerkowej
brak wydzielania ADH moczwka prosta
czynniki hormonalne regulujce filtracj i reabsorpcj jonw
reguluj hormony i czynne peptydy
regulowana jest objto pozakomrkowego pynu ciaa- ECF, u czowieka o masie 60kg ECF to 12l, a pyn wewntrzkomrkowy to 24l
hormony i peptydy regulujce ECF
angiotensyna 2
zmniejszenie ECF pobudza ukad renina-angiotensyna
pobudza reabsorpcj NaCl i wody w kanalikach I, wzrasta ECF
pobudza uwalnianie aldosterony z warstwy kbkowatej, wzrasta ECF
aldosteron
uwalniany przez kor nadnercza pod wpywem angiotensyny 2 i zwikszonego stenia K+
dziaa na nabonek zstpujcej czci ptli nerkowej, kanalika II i kanalika zbiorczego
zwikszenie reabsorpcji NaCl, wzrasta ECF
przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF)
wydzielany przez kardiomiocyty wydzielnicze
zwiksza wydalanie NaCl i wody
hamuje wydzielanie ADH w czci nerwowej przysadki
urodylatyna
analog ANF
hamuje absorpcj NaCl i wody przez kanaliki zbiorcze silniej od ANF
hormon antydiuretyczny (ADH)
monopeptyd wydzielany przez neurony jdra nadwzrokowego i okookomorowego podwzgrza
najwaniejszy hormon regulujcy gospodark wodn
otwiera akwaporyny w kanalikach zbiorczych, zwikszony wypyw wody, wzrasta ECF
komrki rdmiszowe nerki
w korze i rdzeniu
podobne do fibroblastw
szeregi midzy kanalikami i naczyniami
podtrzymuj struktur nerki
wydzielanie erytropoetyny- cytokina pobudzajca erytrocytopoez
nerka wydziela 80% erytropoetyny, 20% hepatocyty i komrki gwiadzisteokoozatokowe wtroby, niewiele puca, jdra, astrocyty mzgowia
podobne do fibroblastw komrki kory wydzielaj take kolagen i proteoglikany
aparat przykbuszkowy (JG)

narzd receptorowo-wydzielniczy nerki
odbiera sygnay o steniu elektrolitw i w odpowiedzi wydziela enzym renin
skad aparatu JG:
komrki przykbuszkowe (komrki JG)
zmodyfikowane miocyty gadkie w bonie luzowej ttniczki doprowadzajcej w pobliu kbuszka
troch w bonie rodkowej ttniczki odprowadzajcej
typowe komrki syntetyzujce i wydzielajce biaka
w cytoplazmie niewiele komrek kurczliwych, duo pcherzykw wydzielniczych i RER
ciana ttniczki jest zmieniona tam gdzie jest JG
komrki JG przylegaj do bony podstawnej rdbonka ttniczki, a z drugiej strony do mezangium zewntrznego
wydzielaj enzym proteolityczny- renin
komrki plamki gstej
zmodyfikowane komrki kanalika II blisko ciaka nerkowego
walcowate lub szecienne z Golgim w czci podstawnej cytoplazmy (inne komrki nabonka kanalika II maj Golgiego w czci wierzchokowej cytoplazmy)
s osmoreceptorami- info o zmianach cinienia moczu
sygna potem przez komrki mezangium zewntrznego do komrek JG ttniczek doprowadzajcych i odprowadzajcych, a one wydzielaj renin
komrki mezangium zewntrznego
komrki cznotkankowe
midzy ttniczk doprowadzajc i odprowadzajc
znaczenie nie jest poznana, ale przypuszczalnie przekazuj sygna od receptorw plamki gstej do JG ttniczki doprowadzajcej i odprowadzajcej
czynno aparatu przykbuszkowego. ukad renina-angiotensyna (RAS)
sygnaem dla ukadu RAS jest obnienie cinienia osmotycznego w kanalikach II
angiotensynogen (2-globulina) renina odcina 10-aminokwasowy peptyd czyli angiotensyn 1 (angiotensyn 1-10) we krwi puc enzym proteolityczny konwertaza
angiotensyny ACE (wydzielaj j komrki rdbonka) odcina jeszcze 2 aminokwasy/enzym proteolityczny chymaza (np. w sercu)/katopepsyny angiotensyna 2
(angiotensyna 1-8) aminopeptydazy w rnych tkankach powstaje angiotensyna 3 (40% aktywnoci angiotensyny 2 w obkurczaniu naczy oraz 100% w pobudzaniu
wydzielania aldosteronu w korze nadnerczy) aminopeptydazy angiotensyna 4 (gwnie w mzgu)
inna droga angiotensynogen (2-globulina) renina odcina 10-aminokwasowy peptyd czyli angiotensyn 1 (angiotensyn 1-10) ACE2 odcina jeden aminokwas
angiotensyna 1-9 ACE/aminopeptydaza obojtna angiotensyna 1-7 (heptapeptydy) rozkurcza naczynia krwionone (odwrotnie do angiotensyny 2 ktra skurcza)
na wielu komrkach a szczeglnie mini gadkich naczy krwiononych, kardiomiocytw, kory nadnercza s receptory AT1, AT2, AT4 dla angiotensyny 2 i innych
na wielu komrkach a szczeglnie mini gadkich naczy krwiononych, kardiomiocytw, kory nadnercza s receptory AT1, AT2, AT4 dla angiotensyny 2 i innych
funkcje angiotensyny 2
pobudza proliferacj miocytw gadkich naczy i akrecj (wzrost masy istoty midzykomrkowej) oraz aktywowanie metaloproteinazy
zmiana funkcji rdbonka naczy (gwnie hamowanie wydzielania NO), obkurczanie ich i agregacja pytek krwi
stres oksydacyjny przez zwikszenie produkcji wolnych rodnikw, pobudzanie aktywnoci oksydazy NADPH i zwikszanie utleniania cholesterolu LDL
zapalenie przez pobudzanie produkcji czynnikw prozapalnych- cytokin (w tym chemokin i czstek adhezyjnych) to zwiksza przepuszczalno naczy i diapedezy
leukocytw
obkurcza naczynia krwionone
uwalnia aldosteron z kory nadnercza
uwalnia ADH
obkurcza ttniczki odprowadzajce zwikszajc filtracj nerkow (GFR)
znaczenie RAS
wszystko razem tworzy ukad renina-angiotensyna (RAS)
reguluje ukad sercowo-naczyniowy i nerki
wszystkie biaka ukdu RAS wytwarzaj te adipocyty regulujc mas tkanki tuszczowej tym sposobem (autokrynowo lub parakrynowo)
biaka RAS s tworzone w sercu, naczyniach krwiononych, mzgu i oglnie w narzdach gdzie s enzymy proteolityczne chymazy i katepsyny
kielichy, miedniczka, moczowd

bona luzowa
w kielichach i miedniczce gadka
w moczowodzie podune fady- zanikaj gdy pynie mocz
na powierzchni nabonek przejciowy
bona luzowa waciwa
czna waciwa luna
duo wkien kolagenowych i nieliczne spryste
grudki limfatyczne (szczeglnie w miedniczce) i liczne limfocyty
bona miniowa
wewntrz podune gadkie, zewntrz okrne lub spiralne gadkie
na dole moczowodu 3 warstwy- poduna, okrna, poduna
komrki rdmiszowe (Cajala) w kielichach mniejszych
przydanka
czna waciwa
liczne wkna spryste
pcherz moczowy
bona luzowa
liczne fady znikajce po wypenieniu
pokryta nabonkiem przejciowym- wielowarstwowy szecienny z 3-6 warstw komrek
zwanych urocytami
powierzchowne komki due, szecienne, niektre po 2 jdra- nazywane komrkami
baldaszkowatymi
wolna powierzchnia komrek baldaszkowatych:
liczne plamki z biaek tworzcych szecioktne ukdy, izoluj mocz od wody
tkankowej, grubo bony komrkowej biaek to 12nm (normalnie 8 nm),
bona komrkowa z glikosfingolipidw, w plamkach zakotwiczaj liczne
filamenty porednie
liczne fady i wgobienia stworzone przez dyskoidalne pcherzyki ksztatu
litery V, rezerwa bonu komrkowej na rozciganie
w luzowej waciwej limfocyty i pojedyncze grudki limfatyczne nalece do MALT
bona miniowa
3 niecige warstwy mogce si przenika
poduna, okrna, poduna
najgrubsza jest zewntrzna- misie wypierajcy pcherza
przydanka
czna waciwa
bona surowicza
z nabonkiem mezodermalnym
cewka moczowa
mska 20 cm, eska 4 cm
cewka moczowa mska
cz strerczowa
4 cm
uchodz przewody wyprowadzajce gruczou krokowego
na tylnej cianie agiewka sterczowa
nabonek przejciowy na bonie podstawnej
luzowa waciwa z cznej waciwej lunej
wewntrz podune gadkie, zewntrz okrne gadkie
przydanka przechodzi w zrb gruczou krokowego
cz boniasta
1 cm
ley w przeponie miednicy i przeponie moczowo-pciowej
wielorzdowy walcowaty
na zewntrz luzowej odnoga minia poprzecznego gbokiego krocza tworzcego zwieracz
cz gbczasta
15 cm
wielorzdowy walcowaty, w dole dkowatym przechodzi w wielowarstwowy paski
na caej dugoci ujcia luzowych gruczow Littrego
ujcia gruczow opuszkowo-cewkowych
cewka moczowa eska
wiato w ksztacie pksiyca
wielowarstwowy paski
bona luzowa waciwa ma duo naczy krwiononych, w tym duo grubociennych y
wewntrz podune gadkie, zewntrz okrne gadkie, ktre przechodz w szkieletowy misie zwieracza cewki
Skra
skra
2 warstwy: naskrek i skra waciwa
grubo od 0,3 do 4mm, najgrubsza na karku, grzbiecie, podeszwach, doniach
powierzchnia do 2m2
ley na tkance podskrnej
rna grubo, bo rne iloci tuszczu
s przydatki skry
gruczoy ojowe, potowe, wosy, paznokcie
naskrek
wielowarstwowy paski rogowaciejcy
z komrek nabonkowych zwanych keratynocytami
ich odmian s komrki Merkela z grzebienia nerwowego i melanocyty te z grzebienia
w naskrku komrki pochodzenia szpikowego: prezentujce antygeny- dendrytyczne (Langerhansa), limfocyty T cytotoksyczne i T
z 6-20 warstw komrek, a grubo 500 m, grubszy na podeszwach i doni
jego cz podstawna si dzieli, a 50% nowych komrek idzie ku powierzchni rnicujc si a do zrogowacenia, caa podr trwa 30 dni
tyle samo si tworzy co zuszcza
zbudowany z kolumn keratynocytw, w skad kolumny 5-6 komrek podstawnych oraz szeregi pojedynczych spaszczonych keratynocytw , ktre s czternastocianami
bona podstawna naskrka
bona jest ciga i z kilku warstw:
blaszka jasna
le na niej keratynocyty warstwy podstawnej naskrka, a w miejscu styku z blaszk tworz hemidesmosomy do ustalenia pooenia
w jej skad wypustki komrek nabonkowych, glikoproteiny- lamininy, proteoglikany (perlekan i agryna), biaka- nidogen (czy laminin z kolagenem IV), fibuliny,
biako BM-40
blaszka gstna
zbudowana z kolagenu IV
blaszka siateczkowata
zawiera fibrylarne czsteczki kolagenu typu VII (zwane wkienkami kotwiczcymi), przenikaj do skry waciwej midzy wkna kolagenu III
keratynocyty naskrka z 5 warstw
warstwa podstawna
z komrek walcowatych, z zasadochonn cytoplazm (rybosomy, polirybosomy), liczne hemidesmosomy i nieliczne filamenty porednie I i II (cytokeratyny), mikrotubule,
filamenty aktynowe
wrd nich komrki macierzyste, ktre docieraj tu z opuszki mieszka, po podziale jedna zostaje, a druga zaczyna si rnicowa i wdrowa w gr 30 dni
warstwa kolczysta
z kilku warstw spaszczonych czternastociennych komrek, a midzy nimi poczenia typu desmosomw
na preparacie wygldaj jak kolce bo si kurcz
rnicowanie przez syntez biaek cytokeratyn i odkadanie w cytoplazmie pczkw filamentw porednich cytokeratynowych
istnieje ponad 20 rodzajw biaek cytokeratynowych i 80 rodzajw innych biaek, ktre bior udzia w rnicowaniu i keratynizacji
warstwa ziarnista
midzy komrkami tej warstwy poczenia occludens zawierajce okludyn 1 i 4
tutaj najsilniejsze rnicowanie, ktre przejawia si
zagszczanie pczkw filamentw cytokeratyny
synteza swoistych biaek: profilagryny, lorykryny, SPR, kornifiny, inwolukryny i biaka bogate w glicyn i cystein, ktre tworz macierz w ktrej s zatopione filamenty
keratynowe
pojawiaj si w cytoplazmie pcherzyki z powyszymi biakami zwane keratohialinami
synteza swoistych glikolipidw, ktre tworz blaszki otaczane bon i wystpuj w cytoplazmie keratynocytw jako ciaka blaszkowate
biako profilagryna z pcherzykw keratynocytw przeksztaca si w warstwie zrogowaciaej w filagryn, ktra wie filamenty cytokeratyny w gst mas rogow
biaka inwolukryna, lorykryna i SPR s wydzielane poza komrki gdzie dziki transglutaminazie K tworz wizania krzyowe ze sob co daje gst rogow warstw na
powierzchni komrek i tak powstaj useczki rogowe wypenione rogow mas cytokeratyn, a na ich powierzchni jest rogowa masa z lorykryny, SPR, inwolukryny i
acyloglukozyloceramidu
w miar keratynizacji zanikaj jdra
powierzchowne keratynocyty tej warstwy gromadz ciaka blaszkowate, s to pcherzyki zawierajce blaszki glikolipidu- acyloglikozyloceramidu, a ich zawarto jest
wydzielana na zewntrz, dziki temu midzy warstw ziarnist i zrogowacia wystpuje warstwa rwnolegych blaszek glikolipidu, glikolipidy otaczaj te zrogowacia
warstw naskrka co stanowi barier dla wody
warstwa jasna
cienka warstwa kwasochonnych keratynocytw, bez jder, wypenione masami zrogowaciaych filamentw cytokeratyny, maj jeszcze desmosomy
wystpuje tylko w grubych naskrkach
warstwa zrogowaciaa
skada si z useczek rogowych (zrogowaciae bezjdrowe komrki), ktre skadaj si z:
rdzenia
z profilagryny odcinane s czsteczki filagryny, ktra powodujeagregacj filamentw cytokeratyny z wytworzeniem wiza disiarczkowych (duo ich w
keratynie twardej (wosy, paznokcie), a mniej w mikkiej (naskrek))
otoczki zewntrznej
z inwolukryny, SPR i lorykryny, wchodz te glikolipidy
na powierzchni warstwa zrogowaciaa, a pod ni glikolipidy, ktre chroni przed ucieczk wody
keratyna mikka i twarda
w skad keratyny naskrka wchodzi ponad 30 jej rodzajw
okoo 32 polipeptydy keratyn zwijaj si i tworz filament poredni keratyny, ktry zatopiony jest w macierzy z ok. 80 rodzajw biaek i stabilizowany wizaniami S-S
(im ich wicej tym twardsza keratyna)
keratyna mikka w useczkach rogowych naskrka i w wewntrznej pochewce wosa, a skada si z bezpostaciowej keratyniny i filamentw cytokeratynowych
poczonych filagryn oraz z inwolukryny i innych biaek
keratyna twarda w powoczce i korze wosa oraz w pytkach paznokci, a skada si z gsto uoonych filamentw cytokeratynowych powizanych filagryn, gstej
bezpostaciowej keratyny i inwolukryny o duej zawartoci siarki (S-S)
komrki Merkla
czuciowe, w warstwie podstawnej na bonie podstawnej
odbieraj dotyk
z grzebienia nerwowego
ma ziarna wydzielnicze
dochodzi do niej wkno zmielinizowane, ktre potem traci sw osonk
melanocyty
midzy keratynocytami warstwy podstawnej naskrka, 10% komrek tej warstwy
syntezuj melanin
oddaj wiele wypustek, due owalne jdra, jasna cytoplazma, RER, Golgi, pcherzyki z melanin
synteza melaniny
tyrozyna oksydoreduktaza (tyrozynaza) 3,4-dihydroksyalanina (dopa) dopachinon melanina lub feomelanina (skadnik rudych wosw)
zachodzi w pcherzykach pochodzcych z Golgiego, ktre zwane s melanosomami
pcherzyk wypeniony melanin bez aktywnoci oksydoreduktazy nazywamy ziarnem melaniny, ktre przemieszcza si z wypustek melanosomw do keratynocytw w procesie
cytokrynii (dziki mikrotubulom i kinezynie ruch, a przez bony przechodz dziki melanofilinie, Rab27a, aktynie F, miozynie Va)
keratynocyty rny czas przechowuj ziarna melaniny- zaley od tego kolor skry
ziarna melaniny mog te dosta si do skry waciwej gdzie endocytuj je fibroblasty (gdy je zjedz to nazywaj si melanoforami)
czynno melanocytw reguluje hormon stymulujcy melanocyty- melanotropina (MSH) przysadki i melatonina szyszynki
barwa skry
zaley od iloci ziaren melaniny
u biaych tylko w keratynocytach przylegajcych do melanocytw, gdy ziarna chc i dalej to s enzymatycznie niszczone
u ciemnoskrych oprcz braku tych enzymw jest wicej melanocytw i produkuj wicej melaniny
nawietlenie skry nadfioletem powoduje wiksze wydzielanie melaniny z melanocytw, a po pewnym czasie te wiksz produkcj melaniny
komrki dendrytyczne
gwiadzisty ksztat, midzy keratynocytami, gwnie w warstwie podstawnej naskrka
okrge lub owalne jdra, jasna cytoplazma bez cytokeratyny i desmosomw
wystpuj zairenka Birbecka- zawieraj biaka langeryn i CD1a, ktre uczestnicz w pobieraniu i uwalnianiu antygenw
z keratynocytami czy je kadheryna E
ze szpiku kostnego
prezentuj antygeny
w naskrku jako komrki dendrytyczne nieaktywne, ale po zetkniciu z antygenem si aktywuj i id do wzw limfatycznych lub ledziony
wydzielaj cytokin interleukin 1
wydzielaj cytokin interleukin 1
limfocyty T
maj receptory dla biaek szoku termicznego, ktre s na zakaonych lub zmutowanych komrkach
gdy si zwi z tak komrk to si uaktywniaj i j umiercaj
limfocyty T
rozpoznaj MHC I na powierzchni nienormalnych komrek i bior udzia w umiercaniu
regulacja proliferacji i rnicowanie komrek naskrka

pobudza j i reguluje szlak WNT
pobudzenie genu wnt produkcja cytokiny WNT (wydzielana przez komrki warstwy podstawnej lub ssiadujce fibroblasty) zwizanie WNT przez komrk uwalnia -katenin z jej zwizku z
kompleksem biakowym APC -katenina czy si z czynnikiem transkrypcji Tcf3-Lef wdrwka do jdra aktywacja genu myc i genu dla cykliny D1 uruchomienie cyklu komrkowego
komrki z innych warstw naskrka wczaj geny notch, hedgehog (hh) i bmp i tworzc cytokiny uruchamiaj szlaki Notch, Hedgehog i BMP
cytokiny NOTCH,IHH i BMP dziaaj na siebie agonistycznie, a na WNT anatagonistycznie i kieruj w ten sposb rnicowaniem komrek naskrka
pobrane fragmenty naskrka hodowane in vitro na poywce w 37 stopniach dziel si (bo macierzyste) i tworz na dnie bon z jednej warstwy keratynocytw
cytofizjologia keratynocytw i naskrka

sabo zrnicowane keratynocyty syntetyzuj: laminin, fibronektyn, kolagen IV, proteoglikany, enzymy np. kolagenaz, transglutaminaz K. syntetyzuj ponad 20 rodzajw cytokeratyn oraz
profilagryn, SPR, lorykryn i inwolukryn, czyli biaka ktre bior udzia w rogowaceniu, a take acyloglukozyloceramid (glikolipid, nieprzepuszczalno wody przez naskrek)
keratynocyty tworz TGF, ktry dziaa autokrynowo pobudzajc komrki w podstawnej i kolczystej do proliferacji
tworz TGF, ktry dziaa parakrynowopobudzajc rnicowanie nabonkowych
tworz cytokin/chemokin CXC i receptory dla niej (przy uszkodzeniach naskrka przyciga neutrofile, makrofagi, limfocyty)
mog prezentowa antygeny limfocytom T
wydzielaj interleukin 1 (pobudza limf. T, granulocyty obojtnochonne, fibroblasty), 3 (komrki tuczne) i 6 (limfocyty NK)
naskek tworzy peptydowy antybiotyk- defenzyn -2
stanowi barier i tworzy odporno nieswoist
ziarna melaniny pochaniaj nadfiolet, a to zapobiega uszkodzeniom DNA
naskrek jest barier dla wody i zapobiega parowaniu
skra waciwa
z cznej waciwej
liczne krwionone, limfatyczne, gruczoy, nerwy
2 warstwy
warstwa brodawkowata
z cznej waciwej lunej
wpukla si do naskrka- nazywamy to brodawkami
fibroblasty, makrofagi, tuczne, plazmatyczne, leukocyty- tworz ukad SALT
warstwa siateczkowata
z cznej waciwej zbitej o utkaniu nieregularnym z kolagenowymi (z kolagenu I u podu, a u dorosego z kolagenu III) i sprystymi
zawiera swoisty proteoglikan zawierajcy siarczan dermatanu
receptory czuciowe
ciaka Krausego- analiza przestrzenna intensywnoci dotyku
ciaka Ruffiniego- recepcja nacisku i dotyku
ciaka Meissnera- analiza przestrzenna intensywnoci drga
receptory mieszka wosowego- analiza przestrzenna intensywnoci dotyku- wolne zakoczenia nerwowe
ciaka blaszkowate (Vatera-Paciniego)- analiza nacisku i wibracji
wosy
twr naskrka
odyga wosa (5-500m) , gwnie poza skr
mieszek wosa- rurkowate wgobienie naskrka do skry waciwej
w yciu embrionalnym powstaje 5-6kk mieszkw
w rodku mieszka powstaje odyga wosa
mieszek nazywany korzeniem wosa
z zewntrz wos otoczony torebk wosa z cznej waciwej
wewntrzna cz to blaszka szklista- rodzaj bony podstawnej nabonka mieszka wosa
na zewntrz od szklistej okrne i podune kolagenowe i spryste
najbardziej zewntrzna, nabonkowa warstwa wosa to pochewka zewntrzna (z kilku warstw komrek warstwy kolczystej i 1 zewntrznej warstwy komrek podstawnych)
dolna cz mieszka rozszerzona i zwan opuszk (cebulk) wosa, a do niej od dou wchodzi tkanka czna skry waciwej i tworzy brodawk wosa (zawiera naczynia i nerwy)
w skad mieszka wchodz nastpujce warstwy komrek nabonkowych
pochewka zewntrzna- kilka warstw, zewntrzne komrki tworz podwarstw komrek towarzyszcych
pochewka wewntrzna- trzy warstwy komrek (Henlego, Huxleya, powoczka pochewki wewntrznej), jej komrki uoone dachwkowato i zawieraj pcherzyki z biakami (profilagryna,
lorykryna, SPR, inwolukryna)
odyga wosa- 3 warstwy, na przekroju okrga (prosty wos) lub owalna (krty wos)
powoczka wosa- 1 warstwa zrogowaciaych komrek, dachwkowato uoone
warstwa korowa- najgrubsza, wrzecionowate zrogowaciae komrki, wypenione agregatami filamentw cytokeratynowych i zairnami melaniny (od ich iloci zaley kolor wosw)
warstwa rdzenna- tylko we wosach grubych, komrki niecakiem zrogowaciae, wida jdro
opuszka mieszka i komrki macierzyste

jest to wybrzuszenie w poowie dugoci mieszka zawierajce macierzyste dla keratynocytw i melanocytw (migruj one do naskrka, mieszka wosa i gruczou ojowego)
grna cz mieszka wosa jest zawsze, a dolna cz jest lub nie ma zalenie od cyklu wzrostu wosa
grna cz rdskrna z pochewki zewntrznej, pochewki wewntrznej i odygi wosa
dolna cz rdskrna z dzielcych si i rnicujcych komrek nabonka oraz melanocytw- zwana macierz wosa- te podziay wypychaj wos w gr
wosw brak na podeszwie, doni, odzi, echtaczce, napletku, wewntrznej powierzchni warg sromowych, czerwieni warg
na gowie 100k wosw, 300/cm2, a gdzie indziej 10/cm2
wzrost i wymiana wosw
nie rosn stale, ale cyklicznie
zaczyna si w wieku 2-3 lat
3 fazy: anagen, katagen, telogen
cz staa jest staa, cz zmienna cyklicznie si zmienia
anagen
cebulki wyksztacone, opuszka mieszka z macierzystymi
dobre ukrwienie
intensywne namnaanie i wzrost 1,2mc/miesic
trwa 2-5 lat
katagen
mniejsze cebulki, mniejsza szybko namnaania
wzrost wosa nie zwalnia
kilka dni, 1% wosw
telogen
redukcja mieszka, korzenia, brodawki, unaczynnienia
zahowana opuszka mieszka z macierzystymi
wosy nie rosn i wypadaj
trwa kilka tygodni, 20% wosw, dla brwi 3-5 miesicy
od cytokiny WNT zaley ile mieszkw wosa u podu oraz jak potem bd rosy
WNT dziaa na nabonkowe hamuje rozkad -kateiny kompleks -kateiny i LAF1 aktywuje geny wytwarzania i wzrostu wosw
trichogram- badanie badajce cykl wosowy, oglda si czci podskrne pod mikroskopem
1.
2.
3.
4.
gojenie skry
wytworzenie skrzepliny
napyw leukocytw dziki chemokinom
angiogeneza i proliferacja komrek
rekonstrukcja tkanki
pytki krwi, rdbonek, keratynocyty uwalniaj substancje nadchodz neutrofile i uwalniaj cytokiny nadchodz fibroblasty i wicej keratynocytw nadchodz monocyty zamieniajce si w
makrofagi uwalniajce cytokiny i czynniki pobudzajce angiogenez fibroblasty rozmanaaj si wok nowych naczy i powstaje ziarnina/ keratynocyty warstwy podstawnej naskrka produkuj
aktywator plazminogenuplazminogen w plazmin rozkadanie fibryny
keratynocyty wydzielaj metaloproteinaz fibroblastw uwalniaj si z hemidesmosomw wydzielaj cytokiny EGF pobudzenie ich proliferacji i migracji keratynocyty pokrywaj ran po 3 dni
tkanka czna kurczy si i spaja ran fibroblasty w miofibroblasty ktre si kurcz+ kolagen III + wkna kolagenowe wytworzenie blizny
gruczoy ojowe i minie napinajce wosy
gruczoy ojowe
wszdzie prcz doni i stp
pierwsze w okresie pokwitania
100/cm2
z nabonka mieszka wosowego lub naskrka
j skrny
uchodzi do ujcia mieszka lub na powierzchni skry
najczciej owalne pcherzyki z macierzystymi na obwodzie
komrki z obwodu id do wewntrz, wypeniaj tuszczem i zamieniaj w wydzielin (holokrynia)
j jest mieszanin kwasw tuszczowych, triglicerydw, estrw woskowych
wydzielanie reguluje testosteron u mczyzn i 17-ketosteroidy u kobiet
bakteriobjczy i grzybobjczy
misie napinajcy wos
pczek miocytw gadkich
wsptworzy aparat wosowo-ojowy
reguluje go wspczulny
stawia wosy i wyciska j
brak przy wosach brwi i rzs
paznokcie
z blaszki i korzenia
to biae przy podstawie blaszki to obczek, jego obrbie powietrze
wytwr naskrka
korze
jest pod waem paznokcia
fad skry waciwej pokryty z zewntrz (obrbek naskrkowy nadpaznokciowy) i wewntrz
naskrkiem
korze i blaszka le na ou paznokcia (z warstwy podstawnej i kolczystej paznokcia,
zwane te obrbkiem naskrkowym podpaznokciowym)
obrbek przechodzi w macierz paznokcia (s tam macierzyste z ktrych powstaje
paznokie) i naskrek wewntrzny wau paznokcia, a z przodu w naskrek opuszki palca
gruczoy potowe
w warstwie siateczkowatej skry waciwej
przewody wyprowadzajce przez warstw brodawkowat i uchodz na powierzchni
gruczoy potowe ekrynowe
wszdzie prz warg, wntrza napletka, odzi, echtaczki, warg sromowych
mniejszych,
najwicej na doniach i stopach
2-5kk
spiralne cewki
cz wydzielnicza- jednowarstwowy szecienny otoczony
mioepitelioidalnymi
komrki jasne- due, mitochondria, pompuj jony
komrki ciemne- pcherzyki z proteoglikanami
pot
z przesczu krwi i wydzieliny komrek gruczoowych
NaCl, woda, amoniak, mocznik, kwas moczowy, witamina C, proteoglikany
pocztkowo izotoniczny, ale potem wpompowane do niego Na+ (pobudza
aldosteron z kory nadnerczy)
reguluje wspczulny
termoreguluje
w skrze waciwej cz wydzielnicza dwuwarstwowy szecienny, pompowania Na+
a w nabonku przewody bez ciany jako kana, czyli akrosyryngia
gruczoy potowe apokrynowe (czyli wonne)
pod pachami, przewd suchowy zewntrzny, powieka, sutek, okolica odbytu, wargi
sromowe wiksze
wiksze ni ekrynowe, ksztat rozgazionych cewek
wydzielanie reguluj hormony pciowe
wyprowadzanie do mieszkw wosowych lub na powierzchni naskrka
wydzielanie apokrynowe, s mioepitelialne
wydzielina lepka, woda, NaCl, kwas mlekowy, mocznik, biako, glikozaminoglikany
wydzielanie bo bodce blowe, tarcie, emocje
najpierw wydzielina do wiata gruczou, a potem wyciskanie
na pocztku wydzielina bezwonna, ale potem bakterie tworz wo
unaczynnienie i unerwienie skry

jest sie ttnicza skry waciwej, od niej odchodz ttnice ku warstwie brodawkowatejtworzc sie ttnicz podbrodawkow
trzy drogi ylne, 2 z ttnicami, 1 w skrze waciwej
anastomozy ttniczo-ylne proste i kbkowe
w skrze waciwej sie limfatyczna zaczynajca si w warstwie brodawkowej
czynnoci skry
chroni przed czynnikami zewntrznymi
chroni przed utrat wody
narzd termoregulacyjny
wydala wod i niektre metabolity
udzia w syntezie witaminy D3 (wzbudza syntez kalbindyny w jelitach)
w skrze dziki wiatu z 7-dehydrocholesterolu powstaje cholekalcyferol w wtrobie 25-hydroksycholekalcyferol w nerce dziki hydroksylazie-1 (pobudza mao wapnia, hamuje PTH i
kalcytonina) powstaje 1,25-hydroksycholekalcyferol (kalcytriol)
ale jeli duo wapnia to powstaje nieczynny 24,25-hydroksycholekalcyferol
kalcytriol wie biako wice witamin D w dwunastnicy pobudza syntez kalbindyny
receptory komrkowego czucia somatycznego

w naskrku, skrze waciwej, tkance podskrnej
nagie dendryty lub zoona budowa
termoreceptory
nagie dendryty
ciepo, zimno
temperatur 43 odbieramy dziki transbonowym biakom kanaowym VR-1, a powyej 50 dziki biakom VRL-1; wi kapsaicyn- skadnik papryki
chd dziki biakom kanaowym TRP wicym mentol
nocyceptory
nagie dendryty
bl
uszkodzenie tkanek uwolnienie protonw wi si biakami dla Na+ i Ca2+ otwarcie kanaw sygna
mechanoreceptory
receptory dotyku naskrka
nagie dendryty
otaczaj wosy
w niezrogowaciayych warstwach naskrka
ciaka Mekla (wraliwe na ucisk)
skada si z komki nabonka naskrka warstwy kolczystej do ktrej przylega nagi dendryt
komrki ciaek Merkla nie s nerwowymi, ale maj pcherzyki wydzielnicze i wydzielaj neurotransmitery peptydowe- VIP, enkefalin, pankreostatyn
ciaka Meissnera (wraliwe na wibracje maej czstotliwoci)
w brodawkach skry waciwej, w nieowosionych czciach opuszek palcw, doni, podeszwy, warg, sutkw, spojwce
z zazbiajcych si lemocytw otoczonych tkank czn onerwia
na z jednym z biegunw wpadaj wkna zmielinizowane (trac osonk) i bezrdzenne i razem biegn do 2. bieguna
ciaka Krausego (wraliwe na wibracje i pooenie przestrzenne sygnau) i Ruffiniego (rozciganie i ucisk)
w skrze waciwej i tkance podskrnej
otoczone torebk tkanki cznej
w Krausego nerwy prosty przebieg, a w Ruffiniego si rozgaziaj
ciaka blaszkowate (Vatera-Pacciniego) (wibracje wikszych czstotliwoci)
w tkance podskrnej, krezce, torebce stawowej i w narzdach wewntrznych
z kilkunastu rwnolegych blaszek (z paskich lemocytw, nielicznych kolagenowych, tkanki cznej)
do ciaka blaszkowatego wnika 1 lub 2 dendryty i trac w nim osonk i kocz si kolbkami
mechanoreceptory C (bodce odczuwane jako wid)
pogranicze naskka i skry waciwej
zakoczenia wkien nerwowych otoczone lemocytami i bon podstawn naskrka
Ukad limfatyczny
antygen- czstka wica si z przeciwciaem (glikoproteina)
immunogen (patogen)- obca czstka mog wywoa odpowied immunologiczn
epitop- fragment antygenu, ktre wie si z przeciwciaem lub limfocytem T
przeciwciao (immunoglobulina, Ig)- glikoproteina produkowana przez limfocyty B i komrki plazmatyczne (pochodzce z limfocytw B)
czci ukadu limfatycznego:

centralne narzdy limfatyczne- grasica, szpik kostny
obwodowe narzdy limfatyczne- ledziona, wzy i grudki limfatyczne
limfocyty krce- w krwi, limfie, cznej waciwej, nabonkach
naczynia limfatyczne i limfa
limfocytw bilion w ciele, a 70% w pokarmowym
skadniki komrkowe limfatycznego:

limfocyty B
limfocyty T
komrki prezentujce antygeny
komrki pomocnicze: makrofagi, granulocyty, komrki tuczne
limfocyty B i przeciwciaa
dojrzewaj i powstaj w szpiku kostnym
w dojrzewnaiu pomagaj komrki zrbu szpiku wraz z cytokin IL-7
synteza 100k czstek IgM i IgD, ktre razem z Ig i Ig s nazywane receptorami limfocytw B (BCR)
dziki biakom transponowym Ig i Ig na powierzchni limfocyty eksponowane s IgM i IgD i testowane na wasne antygeny, jeli oblej to umieraj
dojrzae limfocyty B na pocztku s zwane naiwnymi limfocytami B, bo nic jeszcze nie znaj, przechodz do ciaa (jeli do narzdw limfatycznych to zwane centrocytami) i tam zostaj
komrkami plazmatycznymi(produkuj 1 klas immunoglobin) lub limfocytami B pamici
zwizanie BCR z antygenem Ig i Ig przekazuj do wewntrz sygna produkcja przeciwciaa wytworzenie nabytej odpornoci typu humoralnego
przeciwciaa
syntetyzuj je limfocyty B i komrki plazmatyczne
ksztat litery Y z 2 lekkich auchw polipeptydw (L) i 2 cikich acuchw polipeptydw (H) zwizanych kowalencyjnymi dwusiarczkowymi
ma fragmenty Fab acuchw L i H (wi antygen), wice przeciwciao i fragmenty Fc acucha H (dajce si krystalizowa)
inaczej zwane immunoglobulinami, 5 klas: G, A, M, D, E, w organizmie mieszanina zwana przeciwciaami poliklonalnymi
IgG
najliczniejsza, 75%
ma fragment Fc ktrym moe wiza si z makrofagami, granulocytami obojtno- i kwasochonnymi, limfocytami NK
moe aktywowa dopeniacz- grupa 20 biaek powodujcych liz bakterii
jedyna immunoglobulina przenikajca przez oysko
IgM
10%
fragmentem Fc wie si z limfocytami
pierwsze przeciwciao produkowane w organizmie, przez niepobudzone limfocyty B
w wyniku niektrych chorb nazywana makroglobulin
IgA
w linie, zach, mleku, luzie (w wydzielinach oddechowego, pokarmowego, moczowo-pciowego)
zapobiega namnaaniu si bakterii
w komrkach plazmatycznych staje si dimerem i w takiej postaci wystpuje w pynach ciaa
IgE
wie si z receptorami powierzchni komrek tucznych i granulocytw zasadochonnych (w takie postaci jest biakiem cytofilnym)
zwizanie antygenu z IgE na takiej komrce powoduje uwalnianie histaminy oraz syntez i uwalnianie leukotrienw i prostaglandyn- alergia
IgD
wsplnie z IgM w bonie wielu limfocytw B jako jedno z pierwszych przeciwcia w yciu
limfocyty T
maj na powierzchni receptory biakowe TCR
podczas dojrzewania w grasicy pojawiaj si te koreceptory CD4 i CD8, ale potem jeden zanika i powstaj
limfocyty T CD4+ - limfocyty T pomocnicze (Th)
limfocyty T CD8+ - limfocyty T cytotoksyczne
produkuj glikoproteiny klasy I (MHC I- gwny ukad zgodnoci tkankowej) i MHC II [w transplantologii zwane ludzkimi antygenami leukocytarnymi (HLA) klasy I i II
limfocyty Th wi antygeny poczone z MHC II proliferuj wydzielaj cytokiny (interleukiny)
cytotoksyczne wi antygeny poczone z MHC I proliferuj umiercaj komrki docelowe
zakaone komrki tworz biaka zawierajce kilkunastoaminokwasowe epitopy wirusw/pasoytw proteasomy przycinaj te biaka biaka TAP1,2 transportuj te fragmenty do RER czone
s z MHC I i do Golgiego a potem do pcherzykw na bon komrkow kompleksy MHC I eksponuj epitopy antygenw dla limfocytw T
komrki prezentujce antygeny (APC), gwnie makrofagi z monocytw, ale mog to te by dendrytyczne, limfocyty B, nabonki, APC wydzielaj te cytokinyendocytuj antygeny i tn w
proteasomach oraz syntezuj MHC II tworz kompleks peptyd antygenowy/MHC II do bony komrkowej i ekspozycja dla limfocytw Th i T cytotoksycznych
prezentacja antygenw z udziaem MHC II- dokonuj j komrki prezentujce antygeny
endocytuj antygen endosomy tn na peptydy-epitopy, jednoczenie synteza MHC II i niezmiennego biaka poczone z klas II- CLIP CLIP blokuje MHC II nie dopuszczajc do niego biaek
komrki MHC II/CLIP do Golgiego i tam miejsce CLIP zajmuje peptyd-epitop MHC II/peptyd-epitop na bon komrki i prezentacja nabyta odporno typu komrkowego
subklasy limfocytw T
limfocyty T pomocnicze
Th1- patogeny wewntrzkomrkowe np. wirusy, produkuj cytokin interferon
Th2- pasoyty, szczeglnie ukadu pokarmowego
Th17- powoduj choroby autoimmunologiczne (stwardnienie rozsiane, choroba Leniowskiego-Crohna)
cytokiny IL-4 i IL-13 wpywaj na produkcj Ig przez plazmatyczne a tym samym na odpowied tucznych
limfocyty Th produkuj cytokiny, ktre pobudzaj cytotoksyczne
limfocyty T cytotoksyczne
zabijaj na 2 sposoby
cz si z komrk z antygenem i produkuj perforyny niszczce bon, a jednoczenie produkuj protektyn chronic je przed perforynami
receptor wie si z antygenem na komrce co wzbudza syntez liganda Fas, ktry wie si z receptorem na komrce, a to powoduje reakcje dajce mier
limfocyty T regulacyjne
maj koreceptory CD4, hamuj reakcje immunologiczne
s naturalne limfocyty T regulacyjne (Treg) powstajce w grasicy
po zwizaniu z komrk prezentujc antygen hamuj reakcj odpornociow
s te wywoane limfocyty T regulacyjne (zwane limfocytami Th3)
wytwarzaj cytokiny np. Il-10 hamujce tworzenie limfocytw Th1
limfocyty T naiwne
opuszczaj grasic i potem staj si limfocytami T efektorowymi lub limfocytami T pamici
na powierzchni receptory CD45RA
limfocyty T pamici
tworz klony limfocytw T, ktre co pamitaj
s limfocyty T pamici efektorowe
dziki receptorom id do miejsc zapalenia i tam maj fukcje Th lub cytotoksycznych
i limfocyty T pamici centralne
znajduj si w okolicach grasiczozalenych ledziony i wzw limfatycznych
nie mog robi nic efektorowego, ale cz si z komrkami prezentujcymi antygeny, ktre wydzielaj Il-12, ktra wie si z receptorami na tym limfocycie i on rnicuje si w limfocyt
T pamici efektorowej
limfocyty naturalnie zabjcze (limfocyty NK)
nie maj TCR i nie aktywuj je antygeny
zabijaj komrki nowotworowe i zakazone wirusem
aktywuj je antygeny nowotworowe lub wirusowe, a one wydzielaj cytokiny TNF, interferon , IL-2, czynnik aktywujcy makrofagi (MAF) i perforyny
odporno
odporno oglna
nabonki pokrywajce i bona luzowa
odporno nieswoista (wrodzona)
odporno nieswoista (wrodzona)

w tucznych, dendrytycznych, nabonkowych, makrofagach, neutrofilach s czujniki- receptory, PRR
PRR s transbonowe lub pywaj w cytoplazmie, rozpoznaj czsteczki patogenw (zwane PAMP)
po zwizaniu synteza ludzkich antybiotykw (defensyn) i cytokin zapalnych (TNF, IL-1, IL-6)
dziki IL-6 hepatocyty wydzielaj cytokin biako C-reaktywne (znacznik procesu zapalnego)
PRR wi prcz PAMP take biaka gospodarza z obumierajcych komrek (moe to prowadzi do chorb autoimmunologicznych i zapale)
rodzaje biaek PRR
TLR- transbonowe
NLR, RLH- pywaj w cytoplazmie
dopeniacz
20 biaek, ktre po aktywacji atakuj patogeny lub aktywuj makrofagi i neutrofile
dopeniacze aktywuj si w nastpujce sposoby
klasycznie, wi si z przeciwciaami na patogenach
na drodze lektynowej, wi mannoz lektyn na swej powierzchni z wglowodanami na patogenie
na drodze alternatywnej przez spontaniczn aktywacj skdnika C3 dopeniacza
gwnym skadnikiem dopeniacza jest skdnik C1 (C1q) wicy si z regionem FC immunoglobuliny zaadsorbowanej na powierzchni patogenu C1q aktywuje C1xaktywacja C1s
(proteaza) przecina C4 tworzc C4b, ktre wie si z patogenemC1s tnie C2 tworzc C2bwie si z C4b tworzc kompleks C2b-C4b czyli konwertaz C3 biako C3 przecinane przez
konwertaz C3 dajc C3b, ktry wie si z konwertaz C3 powstaje konwertaza C5, ktra tnie biako C5 dajc C5b wicy si z konwertaz C5opsonizowany patogen (ma na
powierzchni immunoglobuliny, biaka dopeniacza lub biako C-reaktywne) wie si z receptorami fagocytu aktywujc fagocytoz
skadniki dopeniacza C6, C7, C8, C9 tworz kompleks dopeniacza atakujcego bon (MAC), ktry uszkadza bon patogenu
biaka np. CD46 reguluj syntez i rozpad biaek dopeniacza, a take wi si z powierzchni komrek organizmu chronic je przed dopeniaczem
odporno swoista (nabyta)
przeszczepianie komrek, tkanek, narzdw

przeszczepy dzielimy na:
autogeniczne- u tej samej osoby
izogeniczne- midzy identycznymi genetycznie osobami, np. bliniaki
allogeniczne- midzy dwoma osobami
ksenogeniczne- midzy rnymi gatunkami
przeszczepy mog by odrzucane, bo na powierzchni narzdw s glikoproteiny zwane genami zgodnoci tkankowej (ich biaka kodowane przez geny gwnego ukadu zgodnoci tkankowej (MHC) 6.
chromosomu), te antygeny s te zwane ludzkimi antygenami leukocytarnymi (HLA) klasy I i II
glikoproteiny MHC klasy I- produkowane przez gwne loci genw A, B i C, ktrych produkty biakowe HLA-A, HLA-B i HLA-C s na powierzchni komrek
glikoproteiny MHC klasy II- produkowane przez loci genu D, a produkty nazywane HLA-DR, HLA-DQ, HLA-DP i s na powierzchni komrek prezentujcych antygeny
szczeglnie wana przy przeszczepie jest zgodno HLA-DR
w czasie odrzucenia przeszczepu dochodzi do zakrzepiscy, uszkodzenia rdbonka, czopowania naczy, uszkodzenia miszu narzdw
gwnie odpowied komkowa przy allogenicznych, a humoralna przy ksenogenicznych
tolerancja immunologiczna na przeszczep to stan gdy nie nastpuje odrzucenie
rozwj i inwolucja ukadu

z mezodermy naczynia limfatyczne i zrb i misz narzdw limfatycznych prcz grasicy (ona z endodermy)
pierwsze naczynia pod koniec 5. tygodnia, a zrb grasicy zasiedlany limfocytami z wtroby i szpiku jest ok. 3 miesica podowego
pierwsze powstaj T, a potem T (grasica je likwiduje jeli niszcz wasne komrki)
noworodki i dzieci przez pierwsze 2. lata maj niedojrzae komrki prezentujce antygeny (gwnie dendrytyczne), nazywamy to czciow tolerancj immunologiczn
do 12.-14. roku duo rozwj, potem inwolucja, z czasem coraz wolniejsza
limfocyty tkanki cznej waciwej i nabonkw

w bonie luzowej pokarmowego, oddechowego, moczowo-pciowego duo limfatycznych i plamatycznych tworzcych tkank limfatyczn bony
luzowej- MALT (gwnie limfocyty B, plazmatyczne (w cznej bony luzowej), limfocyty T cytotoksyczne i NK (w nabonkach) i dendrytyczne
czynno MALT
zetknicie z antygenem komrki dendrytyczne aktywowane pyn do wzw chonnych lub ledziony prezentuj antygen limfocytom
limfocyty si namnaaj i staj efektorowe (limfocyty B, komrki plazmatyczne, T cytotoksyczne) limfocyty B wracaj do bony luzowej,
rnicuj w plazmatyczne produkujce IgA (w surowice monomer, w wydzielinach dimer) i troch IgM
IgA:
dziaa bakteriostatycznie
powoduje aglutynacj bakterii
zapobiega adhezji i wnikaniu bakterii do nabonka
neutralizuje toksyny bakteryjne
grudki limfatyczne
wchodz limfocyty B, troch T, komrki dendrytyczne, makrofagi,
plazmatyczne, fibroblasty
brak torebki cznotkankowej, zrbem czna luna
cz rodkowa (orodek rozmnaania)
duo limfoblastw (jasne jdra, dua cytoplazma, luno uoone)
cz obwodowa
duo maych silnie upakowanych limfocytw o zabarwionych jdrach
limfoblasty i limfocyty grudek nazywane s centroblastami i centrocytami
mog by grudki limfatyczne samotne lub skupione, w gardle to migdaki, a w
jelitach kpki Peyera
wzy limfatyczne
otoczony torebk cznotkankow, odchodz od niej w gb beleczki
zrb z cznej waciwej lunej
misz z limfocytw, plazmatycznych, makrofagw, prezentujcych antygeny
limfocyty T i B w stosunku 65:35
na przekroju 3 czci
kora
warstwa zewntrzna
tworz j grudki limfatyczne (gwnie limfocyty B,
plazmatyczne, dendrytyczne, makrofagi; limfocyty i
limfoblasty nazywane centrocytami i centroblastami)
nazywana stref grasiczoniezalen bo usunicie grasicy
noworodka jej nie zmienia
kora wewntrzna
gsto uoone limfocyty, gwnie T
nazywana grasiczozalen
rdze
pasma gsto uoonych limfocytw, komrek plazmatycznych,
makrofagw i fibroblastw
duo yek o szeciennym rdbonku (wysoko adaptacj do
przenikania przez nie), przez ich ciany przenikaj limfocyty z
krwi
rdbonek ma glikoproteiny selektyny E, wi si z
selektynami limfocytw co zwalnia limfocyty, a potem
cz si integrynami, limfocyty si zatrzymuj i
przenikaj
podobne yki w migdakach, kpkach Peyera,
wyrostku robaczkowym
przepyw limfy
wpywa naczyniami doprowadzajcymi
wnika do przestrzeni pod torebk i w rdzeniu (zwane zatokami wza
limfatycznego, wrd ktrych wyrniamy:)
zatoki brzene (podtorebkowe)
zatoki promieniste kory
zatoki promieniste rdzenia
migdaki
grudki limfatyczne w cznej waciwej
migdaek gardowy, jzykowy, podniebienne, trbkowe
tkanka limfatyczna nosa- NALT
tworz piercie Waldeyera
pokrywa je nabonek, ktry oddziela je od wiata i wnika w gb tworzc krypty (bruzdy) (brak w migdaku gardowym)
wzdu ktrego s grudki limfatyczne
w nabonku s komrki M, ktre na powierzchni maj mae fady, a nie mikrokosmki, endocytuj one wirusy i transportuj
do tkanki cznej gdzie zajmuj si tym patogenem inne komrki
migdaki podniebienne
narzd parzysty, midzy podniebieniem mikkim a ukami podniebienno-gardowymi
pokryte wielowarstwowym paskim nierogowaciejcym
nabonek tworzy 10-20 krypt, w ich wietle zuszczony nabonek, limfocyty, granulocyty, bakterie
migdaki jzykowe
u nasady jzyka, mae
kilka sztuk
wielowarstwowy paski
1 krypta
migdaek gardowy
tylno-grna cz garda
wielorzdowy walcowaty urzsiony i czciowo wielowarstwowym paskim
brak krypt a limfatyczne w jego miszu
ledziona
narzd limfatyczny, 100-200g
najwiksze skupisko limfocytw, ale nie jest niezbdna
otoczona torebk cznotkankow z odchodzcymi beleczkami, zawieraj miocyty gadkie, wic ledziona moe wyrzuca krew
zrb z cznej waciwej lunej z siateczkowatymi i fibroblastami
w miszu miazga czerwona i biaa
unaczynnienie
ttnica ledzionowa dzieli si na ttnice beleczkowate, a te oddaj do miazgi biaej ttnice rodkowe, ktre na kocu
przechodz w ttniczki pdzelkowe bez miocytw gadkich, ale z pochewk z makrofagw, potem przechodz w naczynia
zatokowe (sinusoidy) ledziony tworzce sie na obwodzie miazgi biaej (naczynia zatokowe brzene) i w miazdze
czerwonej (naczynia zatokowe waciwe ledziony)
naczynia zatokowe ledziony
rdbonek z dugich, wrzecionowatych komrek rwnolegych do naczy, a midzy nimi s rozstpy
blaszka podstawna rdbonka nieciga
dookoa rdbonka owinite pojedyncze wkna siateczkowate wzmacniajce cian
krew z zatok do yek, potem yy beleczkowe i ya ledzionowa
miazga biaa
zawiera grudki limfatyczne, strefy okoottnicze
grudki rozrzucone losowo, typowa budowa (rodkowa cz rozmnaania i obwodowa, gwnie zawiera limfocyty
B)
limfocyty T otaczajce ttnic rodkow to strefa okoottnicza, strefa grasiczozalena
w miazdze limfocyty B i T (60:40)
na obwodzie strefa brzena (mao komrek, ale duo zatok brzenych)
koncentruj si tu antygeny do niszczenia lub prezentowania
zatoki promieniste rdzenia

ciana zatok z siateczkowatych i troch sprystych
wysany rdbonkiem, ktry jest jednolity od strony torebki, a
od strony miszu ma rozstpy (uatiwa to wymian limfamisz)
midzy siateczkowatymi s dendrytyczne (w korze zwane
grudkowymi, a w rdzeniu splatajcymi si) i makrofagi
dendrytyczne i fibroblasty oddaj wypustki i tworz sie w
zatokach, ktra wychwytuje antygeny z limfy
wypywa naczyniami odprowadzajcymi
czynno wzw limfatycznych
filtracja limfy i apanie antygenw
prezentacja i niszczenie antygenw
miejsce proliferacji limfocytw B (w grudkach limfatycznych) i
limfocytw T (w czci przykorowej)
miejsce wydzielania przeciwcia przez limfocyty B i komrki
plazmatyczne
zatoki api 99% antygenw, cz niszcz makrofai, a cz wi
wypustki dendrytycznych i prezentuj i prezentuj limfocytom
limfocyty id do orodkw rozmnaania grudek limfatycznych
i przeksztacaj si w limfoblasty i dziel wiele razy
limfocyty T te si rozmnaaj ale w czci przykorowej wza

koncentruj si tu antygeny do niszczenia lub prezentowania

przez ciany zatok przechodz limfocyty B (do grudek limfatycznych) lub limfocyty T (do strefy
okoottniczej), gdzie proliferuj i staj si efektorowe
miazga czerwona
w zrbie makrofagi, limfocyty i plazmatyczne dookoa zatok (jak gbka)
naczynia zatokowe z wysokim rdbonkiem na niecigej blaszce podstawnej
dookoa zatok makrofagi, monocyty, dendrytyczne, fibroblasty, limfocyty, erytrocyty, granulocyty, pytki krwi (tworz
sznury komrkowe, czyli pasma ledzionowe (Billrotha))
niszczy zuyte erytrocyty
makrofagi fagocytuj, a ich lizosomy trawi
hem pod wpywem oksygenazy biliwerdyna redukowana przez reduktaz bilirubina (bez elaza) do krwi
tworzc kompleks z albumin (w duym steniu w erytroblastozie podowej, moe uszkadza mzg
noworodka) w naczyniu zatokowym wtroby bilirubina si uwalnia i wie z ligandyn transport do SER
czy si z glukuronianem w SER do ci do jelita uwalnia si a bakterie zamieniaj j w urobilinogeny
cz wchaniana w jelitach cienkim i grubym
elazo z hemoglobiny wie si z ferryn i wdruje do szpiku gdzie powstaje z niego hemoglobina
czynno ledziony
filtr krwi- zatrzymuje i niszczy antygeny
jej komrki dendrytyczne prezentuj antygeny limfocytom
proliferuj tu limfocyty B (w grudkach limfatycznych miazgi biaej) i limfocyty T (w strefie okoottnicze miazgi biaej)
wydziela przeciwciaa
rezerwuar krwi, ktr moe "wypluwa"
grasica
rnicuj si tu limfocyty T
centralny narzd limfatyczny, drugim jest szpik kostny (rnicuj si tam limfocyty B)
od urodzenia do pokwitania 20-40g, potem zanika
z mezodermy i endodermy (nabonek z III i IV kieszonki skrzelowej tworzy sie komrek nabonkowych zasiedlan potem macierzystymi dla limfocytw (pochodzenia mezodermalnego), powstaje z tego zrb, a
macierzyste z wtroby i szpiku daj limfocyty bdce skadnikiem miszu)
otoczona torebk cznotkankow pod ktr s niecakiem poodzielane zraziki, ktrych zrb zbudowany jest z nabonka (ewenement, bo zrb raczej z cznej waciwej), ktry w cytoplazmie ma filamenty
cytokeratynowe
w zrazikach wyrniamy
kor
na preparacie ciemny kolor bo duo mocno wybarwiajcych si limfocytw (zwane tymocytami) oraz sabo wybarwiajce si komrki nabonkowe zrbu (zwane komrkami pielgnujcymi)
komrki nabonkowe zrbu maj liczne wypustki i bior udzia w rnicowaniu i selekcji limfocytw T i tworz cz bariery krew-grasica
w czci podtorebkowej s due i rednie limfocyty bdce limfoblastami, tu te prekursory limfocytw T dostaj si do grasicy
bliej rdzenia gwnie limfocyty mae oraz komrki dendrytyczne i makrofagi biorce udzia w niszczeniu 95% limfocytw grasicy
rdze
na preparatach jasny, bo duo komrek nabonkowych zrbu (due i sabo si wybarwiaj)
rne ksztaty, obfita RER, pcherzyki wydzielnicze
wydzielaj peptydowe hormony, gwnie tymozyn
niektre komrki nabonkowe degeneruj i tworz ciaka grasiczne (Hassala)
mae
i rednie limfocyty otaczajce naczynia krwionone

naczynia wosowate i limfatyczne odprowadzajce, brak doprowadzajcych
proliferacja, rnicowanie, mier limfocytw T

w strefie podtorebkowej kory intensywna proliferacja limfocytw T, ale nie maj na powierzchni ani CD4 ani
CD8, ale wspdziaaj z nabonkowymi zrbu i na ich powierzchni pojawiaj si CD4, CD8 i receptor komrek
T (TCR)
selekcja pozytywna
s 2 sposoby czenia si limfocytw CD4+, CD8+
z MHC I + wasny antygen, wtedy trac CD4 i staj si cytotoksycznymi
z MHC II + wasny antygen, wtedy trac CD8 i staj si pomocniczymi (Th)
selekcja negatywna
potem gin wszystkie te ktre swymi receptorami TCR wi si z wasnymi czsteczkami MHC oraz
wasnymi kompleksami MHC-wasne antygeny oraz te ktre nie maj TCR i wcale si nie wi
komrki nabonkowe zrbu grasicy mog uaktywnia geny dla rnych biaek (wasnych antygenw), ktre
normalnie powstaj gdzie indziej w organizmie (np. insulina, kolagen, albumina), na tych biakach limfocyty
T ucz si rozpoznawa co jest swoje
aktywacja tych genw zachodzi dziki biakom AIRE, a problemy z nimi daj choroby
autoimmunologiczne
w wyniku selekcji negatywne umiera 95% limfocytw
bariera krew-grasica
dziki niej limfocyty T kory dojrzewaj i proliferuj bez kontaktu z antygenami
tworz j naczynia wosowate o specjalnej budowie ciany
szczelny, nieprzepuszczalny rdbonek
gruba, ciga blaszka podstawna na ktrej jest cienka warstwa cznej waciwej
naczynia s szczelnie otoczone komrkami nabonka zrbu
czynnoci grasicy
progenitorowe limfocyty T ze szpiku docieraj z krwi do grasicy na pograniczu kory i rdzenia i
przez cian yek i wosowatych wchodz do kory, potem rozmanaj si, rnicuj, selekcja, 95%
umiera
komrki nabonkowe rdzenia wydzielaj peptydowe hormony: tymozyn, tymopoetyn, grasiczy
czynnik humoralny, ktre pobudzaj rnicowanie limfocytw T i znosz objawy po usuniciu
grasicy
usunicie grasicy u noworodkw powoduje:
zanik limfocytw T
zmniejszenie i zanik obwodowych narzdw limfatycznych
wyniszczenie organizmu i mier z powodu infekcji
u dorosych czasem usuwa si w celach leczniczych
zbieraj z narzdw pyn bogaty w biaka i tuszcze i przekazuj do y
naczynia limfatyczne skadaj si z:
naczy limfatycznych wosowatych
kocz si lepo, szersze ni wosowate krwionone
w jdrze tworz sploty otaczajce kanaliki nasienne
nie ma ich w OUN, chrzstce, kociach, szpiku kostnym, zbach, oysku, powierzchownej warstwie bony luzowej waciwej macicy
ciana ze rdbonka, ktry tworzy liczne rozstpy, a jego blaszka podstawna nieciga
do zewntrznej powierzchni komrek rdbonka przymocowane s wkienka kotwiczce (rodzaj siateczkowych)- zapobiegaj zapadaniu si naczy wosowatych gdy wzrasta cinienie
w istocie podstawowej
naczy limfatycznych maego i redniego kalibru
ciany ciesze, a wiato wiksze ni u podobnych y
gdy rednica ponad 0,2mm to s 3 bony, ale ciko je rozgraniczy
wewntrzna- pokryta rdbonkiem, a pod nim cienka warstwa cznej waciwej zawierajca nieco sprystych
rodkowa- 1 lub 2 warstwy miocytw gadkich
zewntrzna (dodatkowa)- z cznej waciwej ze sprystymi i kolagenowymi
maj liczne zastawki wystpujce parami
czasem segmenty midzy zastawkami nazywamy limfangionami
przewodw limfatycznych
po zlaniu si naczy powstaj:
przewd limfatyczny prawy
krtki
zbiera z grnej prawej czci ciaa, ucho do yy ramienno-gowowej prawej
przewd piersiowy
uchodzi do poczenia lewej yy szyjnej i podobojczykowej
ciana z 3 typowych bon wysanych rdbonkiem, granice trudne do okrelenia
liczne zastawki
charakterystyczna gruba bona rodkowa z miocytw gadkich, ktre s te w zewntrznej
limfa
tawa, lekko zasadowa
z wody, elektrolitw (stenie jak w osoczu), biaek (stenie nisze ni w osoczu)
w wzach filtracja i wchodz tam do limfy limfocyty, dendrytyczne, makrofagi, przeciwciaa
limfa z naczy z jelita cienkiego ma tuszcze w postaci chylomikronw i wyglda jak mleko
przepyw powoduj minie gadkie naczy limfatycznych, skurcze mini okolicznych narzdw; wiksze naczynia maj zastawki
wytwarzanie naczy limfatycznych

wytwarzane w procesie waskulogenezy (pierwotne) i angiogenezy (wtrne)
pocztek waskulogenezie daj komrki rdbonka y w ktrych wczaj si geny nadrzdne prox-1 (o angiogenezie ttnic decyduj geny notch, a y geny coup-TFII)
wytwarzanie przez rnicowanie komrek rdbonka i miocytw gadkich, ale dokonuj tego inne cytokiny ni przy naczyniach krwiononych, a mianowicie VEGF-C/D oraz angiopoetyny i efryny
Ukad nerwowy
ukad nerwowy:
orodkowy
obwodowy
autonomiczny
impulsy OUN analizowane w rdzeniu krgowym, przeduonym,

pniu mzgowia, mdku, jdrach podstawnych, korze mzgu
skad OUN
mzgowie
przodomzgowie
kresomzgowie
kora nowa
hipokamp
ciao migdaowate
przedmurze
jdra podstawne
komory boczne
midzymzgowie
wzgrze
podwzgrze
cz nerwowa przysadki
szyszynka
siatkwka oka
komora III
pie mzgowia
rdmzgowie
konary mzgu
nakrywka
istota czarna
jdro czerwienne
przewd rdmzgowia
tyomzgowie
most
mdek
rdze przeduony
komora IV
rdze krgowy
rozwj
neurony czuciowe zwojw midzykrgowych
cz neuronw wspczulnych
komrki satelitarne
lemocyty
melanocyty
odntoblasty
komrki czci opon mzgowych
z cewy
pozostae neurony
astrocyty
oligodendrocyty
w 4. tygodniu
przodomzgowie
kresomzgowie
midzymzgowie
rdmzgowie
tyomzgowie
tyomzgowie wtrne
rdzeniomzgowie
z doogonowej czci cewy nerwowej
rdze krgowy
wiato przeksztaca si w komory mzgu i kana rdzenia
mzgowie- 2% masy, 20% tlenu, ma neuroglobin (biako modobne do mioglobiny i hemoglobiny)
budowa
istota szara
ciaa komrek nerwowych z fragmentami wypustek
zrb tworz astrocyty protoplazmatyczne i wkniste
wypustki astrocytw i neuronw tworz pil nerwow
midzy pilni proteoglikany
blaszkowate koce wypustek astrocytw tworz izolujc warstw graniczn wewntrzn
oddziela istot szar od opony mikkiej i naczy
oligodendrocyty, komrki mikrogleju, bony glejowe z proteoglikanw
zrb podtrzymuje i odywia komrki nerwowe
w pkulach mzgu i w mdku tworzy zewntrzn kor/paszcz
w pkulach mzgu i w mdku i w rdzeniu tworzy wewntrz jdra
istota biaa
tylko wypustki, bez cia
astrocyty wkniste
wypustki zmielinizowane lub bezosonkowe
wkna nerwowe tworz pczki zawierajce wkna
projekcyjne
cz odlege fragmenty OUN
kojarzeniowe
cz neurony tych samych struktur
spoidowe
w zalenoci od wielkoci i ksztatu wyrniamy
drogi
powrzki
sznury
torebki
wstgi
promienistoci
konary
mechanizm uczenia si
zaley od dugotrwaego pobudzenia- LTP synaps chemicznych, gwnie w hipokampie
bior udzia neurony presynaptyczne i postsynaptyczne, midzy nimi synapsy chemiczne z
neurotransmiterem glutaminianem
w bonach postsynaptycznych biaka kanaowe
dla Ca2+- kanay NMDA (N-methyl-D-asparate, asparginian N-metylowy wicy si z tymi
biakami)
dla Na+
oba rodzaje biaek s receptorami glutaminianu, ktry je otwiera
dugotrwae wzmocnienie sygnau gdy komrki presynaptyczne otrzymuj powtarzajce si
impulsy (uczenie si), potem pojedynczy impuls powoduje wzmoon odpowied w
postsynaptycznych (przypominanie sobie)
komrka presynaptyczna uwalnia glutaminian bona postsynaptyczna wtedy zdepolaryzowana bo
otwarte biaka dla Na+ glutaminian wie si z NMDA otwarcie kanau dla Ca2+ (usunicie czopa z
Mg2+) wypyw Ca2+ do neuronu postsynaptycznego kaskady zmian w postsynaptycznym (np.
fosforylacja biaek trwajca tygodniami) lub uwalnianie przez postsynaptyczne NO, ktry dziaa na
presynaptyczne, a one wicej glutaminianu produkuj co zwiksza reakcj podczas nastpnego
sygnau i moe si rozprzestrzenia na ssiednie synapsy
kresomzgowie
kora mzgu
2-4,5 mm
190-360 cm3
neurony wchodzce w skad
piramidalne- w kadym miejscu kory
gwiadziste (ziarniste)- w kadym miejscu kory
wrzecionowate- w kadym miejscu kory
poziome (Cajala)
wielobiegunowe komrki (Martinottiego)
kora nowa
95% kory, na pkulach
ciaa neuronw tworz 6 warstw
1. warstwa drobinowa (brzena)
na jej powierzchni powierzchniowa warstwa graniczna gleju z wypustek astrocytw, oddziela opon mikk od kory
gwna masa to tkanka glejowa, w niej nieliczne wrzecionowate neurony poziome dajce biegnce rwnolegle do powierzchni dendryty i aksony
2. warstwa ziarnista zewntrzna (warstwa komrek piramidalnych maych)
niewielkie neurony piramidalne (ich aksony biegn do istoty biaej) i gwiadziste (ziarniste)
3. warstwa piramidalna
ciaka komrek nerwowych redniej wielkoci, ksztat piramidalny
im gbiej tym wiksze komrki; aksony do istoty biaej, dendryty na powierzchni kory
4. warstwa ziarnista wewntrzna
redniej wielkoci komrki piramidalne i ziarniste
aksony i dendryty do ssiednich neuronw, a dugie dendryty do powierzchni kory
w tej warstwie s te wkna nerwowe tworzce smug poprzeczn zewntrzn
5. warstwa zwojowa
due komrki piramidalne, szczeglnie lizne w zakrcie rodkowym przednim (nazywane tam komrkami ruchowymi (Betza))
liczne mae komrki gwiadziste (ziarniste)
wkna nerwowe tworzce smug poprzeczn wewntrzn
6. warstwa komrek wieloksztatnych
gwnie komrki wrzecionowate, powierzchownie niewielkie piramidalne i inne
neuronw w pkuli 7-9 mld, glejowych 10x wicej, w pkuli 1015 synaps
jednostki funkcjonalne neuronw uoone w pionowych szeregach, rwnolegle do wkien nerwowych w korze
liczba neuronw w warstwach
1. x
2. 13x
3. 4x
3. 4x
4. 16x
5. 3,8x
6. 3x
w zalenoci od okolicy kory s rne komrki
kora ziarnista- okolica wchowa
kora piramidalna- okolica ruchowa
okoo 40 pl zalenych od budowy
w niektrych polach pata czoowego brak warstwy ziarnistej wewntrznej, jest tam tylko u niemowlt
neurony warstwy 5. pola 4. powoduj ruchy dowolne
neurony pl 44 i 45 odpowiadaj za mow
neurony pl 17-19 odpowiadaj za widzenie
neurony warstw 1 i 6 funkcje integracyjno-koordynujce
neurony warstw 2 i 4 funkcje odbierajco-recepcyjne
neurony warstw 3 i 5 funkcje wysyania impulsw
komrki warstw 3, 5, 6 wysyaj aksony w postaci wkien projekcyjnych do rdzenia, jdra czerwiennego i innych jder
komrki warstw 2, 3, 4 wysyaj gwnie wkna kojarzeniowe do pobliskich
komrki warstwy 4 to spoidowe
cytoarchitektonika mzgu bada struktur i rozmieszczenie neuronw w mzgu
wkna eferentne to gwnie aksony piramidalnych
wkna aferentne biegn spoza OUN i w grnych warstwach kory synapsy z dendrytami neuronw eferentnych
kora niejednorodna- kora dawna

w polu pozagruszkowatym i okoomigdaowatym
komrki w ksztat litery S i 3 warstwy
molekularna
komrek piramidalnych rednich
komrek piramidalnych duych
udzia w odbieraniu zapachw i tworzeniu stereotypw zachowa pciowych
kora niejednorodna- kora stara

gwnie formacja hipokampa, we fragmencie pozaspoidowym formacji wyrniamy
rg Ammona (hipokamp)
zakrt zbaty
podpor hipokampa
hipokamp pokryty wknami zmielinizowanymi- koryto hipokampa
w rogu Ammona i zakrcie zbatym wyrniamy 3-4 warstwy komrek nerwowych, gwnie piramidalne, uoone w warstwy
pocztkow
piramidaln
promienist
jamist-drobinow
w zakrcie zbatym gwnie gwiadziste uoone w warstwy
drobinow
ziarnist
komrek rnoksztatnych
w hipokampie komrki macierzyste ukadu nerwowego
formacja hipokampa ma udzia w uczeniu si i zapamitywaniu
jdra podstawne
prkowie
gaka blada- pochodzeniowo naley do midzymzgowia
cz brzuszna nazywana jdrem plecym
wntrze przodomzgowia zawiera
kilkadziesit tysicy neuronw
ciao migdaowate
synapsy z dopamin z neuronw pola przedpokrywkowego gdzie jest syntetyzowana
naley do limbicznego
wydzielanie dopaminy w plecym i czoowych fragmentach kory mzgu
nad rogiem dolnym komory bocznej
przyjemno, satysfakcja, placebo
liczne receptory opiatowe wic
zmniejszenie dopaminy moe prowadzi do zastpowania jej
hamuj objawy uzewntrzniania uczu
nikotyna, alkohol, sodycze, hazard, narkotyki
analiza wrae wchowych
powodowane ma produkcj, wadliwymi receptorami bon postsynaptycznych, nadmiern absorpcj
dranienie powoduje uczucie strachu, wcieko,
do czci presynaptycznej
wyalienowanie- towarzysz objawy pobudzenia ukdu
autonomicznego (wiksze cinienie krwi, szybsza praca serca)
due komrki piramidalne wielowypustkowe
mae komrki bez ciaek Nissla oddajce liczne wkna kojarzeniowe
istota biaa mzgu
zajmuje rodek powalny pod kor
due neurony kolczyste- do 30k synaps na powierzchni
zrb tkanka glejowa
mierz krtkie (do kilku h) odcinki czasu- moemy porwnywa
s wkna projekcyjne, kojarzeniowe i spoidowe
czas
element zegara biologicznego
midzymzgowie
zawiera wzgrze, podwzgrze, przysadk, szyszynk, komor III
wzgrze
jdra przednie, tylne, grzbietowe, brzuszne, boczne, przyrodkowe
najwiksze to jdra poduszki
cia komrek nerwowych w jdrach rednio 50-120/mm2
jdra okolicy brzuszno-tylnej odpowiadaj za czucie, uszkodzenie daje zespoy wzgrza- poowiczny brak czucia i silne ble
przecznik informacji z pnia do kory
jdra brzuszne przednie odpowiedzialne za ruchy zamierzone
jdra grzbietowe przyrodkowe koordynacja procesw nerwowo-psychologicznych- pami dugotrwaa, zachowanie osobowoci, koncentracja uwagi, zdolno wysawiania si
orodek podkorowy dla rnego rodzaju czucia
orodek niszej uczuciowoci instynktownej
podwzgrze
utrzymuje homeostaz organizmu
otrzymuje sygnay
z trzewi, nerwem bdnym przez jdro pasma samotnego, cinienie krwi i rozcignicie cian przewodu pokarmowego
z rdzenia krgowego przez twr siatkowaty o np. temperaturze skry
z siatkwki przez jdro nadskrzyowaniowe, regulacja zegara dzie/noc
neurony okookomorowo bez bariery krew-mzg co monitoruje stan, gdy toksyny to wymioty
z ukadu limbicznego i wchowego co ksztatuje zachowania jedzenia i rozmnaania
ma wasne receptory monitorujce temperatur ciaa i stenie elektrolitw
reguluje nieprawidowoci poprzez
wysyanie sygnaw nerwowych do rdzenia przeduonego i jder nerwu bdnego lub ukadu wspczulnego rdzenia
wysyanie sygnaw przez hormony; due neurony oksytocyn i ADH; mae neurony liberyny i statyny
brzuszna i dolna cz ciany komory bocznej i III
ponad 20 jder klasyfikowanych jako przednie, rodkowe, tylne, grzbietowe
najwaniejsze przednie
przykomorowe
z neuronw wydzielniczych
syntetyzuje ADHi neurofizyn (nonik oksytocyny), przenoszone do czci nerwowej przysadki
neurony jdra dostaj sygnay z jdra ukowatego o wzmoeniu/obnieniu aknienia i sytoci
nadwzrokowe
z neuronw wydzielniczych
syntetyzuje oksytocyn i neurofizyn (nonik oksytocyny), przenoszone do czci nerwowej przysadki
nadskrzyowaniowe
10k maych neuronw- zachodz w nich cykliczne zmiany aktywnoci genw, waciwoci chemicznych, funkcjonalnych, behawioralnych w 24-godzinnym cyklu dobowym
przedwzrokowe
komrki nerwowe due lub mae, owalne lub gwiadziste, w cytoplazmie obfity RER (ciaka Nissla), pcherzyki wydzielnicze, nazywane neuronami wydzielniczymi
najwaniejsze rodkowe
ukowate (lejkowe)
grzbietowo-porodkowe
brzuszno-porodkowe
najwaniejsze tylne
podwzgrzowe tylne
ciaa suteczkowatego
zegar biologiczny
jdro nadskrzyowaniowe odpowiada za cykliczne rytmy
reguluje metabolizm, wydzielanie hormonw, temperatur ciaa, cinienie krwi, zachowanie, czuwanie, sen, stany alarmowe w cyklach dnia i nocy
pozwala na mierzenie do kilku godzin odcinkw czasu- robi to neurony kolczyste ciaa prkowanego
jdro nadskrzyowaniowe to nadrzdny zegar biologiczny, ktry kieruje prac lokalnych zegarw biologicznych
24h rytm reguluj czynniki wewntrzne do ktrych naley autonomiczny oscylator wewntrzkomrkowy neuronw jdra nadskrzyowaniowego
cykliczna aktywacja i deaktywacja genw per, cry, rora, reverb (jego produkt biakowy reguluje glukoneogenez), bmal1, clock (CLK)
produkty bmal1 i clock to czynniki transkrypcji CLK i BMAL1 aktywujce geny per, cry, rora, rev-erb
aktywne geny per i cry produkuj mRNA, idzie do cytoplazmy i powstaj biaka PER i CRY, ktre tworz dimery
wieczorem duo dimerw PER/CRY dysocjacja i biaka PER i CRY przechodz do jder wi si z czynnikami transkrypcji CLK i BMAL1 odczajc je od promotorw genw spadek
stenia PER i CRY bo spada ich tworzenie rano to stenie niskie i wczaj si geny per i cry powtrka
cykl dobowy ma tendencje do bdw ale reguluj go sygnay z neuronw zwojowych receptorowych siatkwki
z neuronw jdra nadskrzyowaniowego uwalniania prokinetycyna 2, przenosi info do innych neuronw
jdro nadskrzyowaniowe ma poczenia jdro przykomorowe neurony przodomzgowia i midzymzgowia jdra porednio-boczne rdzenia krgowego zwj szyjny grny (cz ukadu
wspczulnego) cykliczne zmiany dziaania rnych komrek
szyszynka
zazwojowe aksony neuronw zwoju szyjnego grnego synapsy chemiczne z pinealocytami
pinealocyty wydzielaj melatonin (senno i sen)
receptory melatoniny na neuronach jdra nadskrzyowaniowego
jdro przedwzrokowe podwzgrza (INH3- interstitial nucleus anterior hypothalamus 3)
2-3 razy wiksze u mczyzn ni u kobiet, wiksze kilkukrotnie u mczyzn heteroseksualnych ni homoseksualnych
liczne receptory dla estrogenw- wyksztacenie pciowych stereotypw zachowa
wtroba podw i noworodkw tworzy fetoprotein , ktra wie estrogeny, wic u kobiet nie docieraj do neuronw, ale mski testosteron dociera i na miejscu zamienia si w estrogeny gdzie
tworzy stereotypy zachowania powodujc przerost neuronw
w rodkowej czci jest narzd naczyniowy blaszki kracowej, ktrego neurony maj receptory EP dla prostaglandyny PGE2, gdy w czasie zapalenia ta prostaglandyna jest uwalniana w mzgu to
powoduje podwyszenie temperatury ciaa
jdra rodkowe to jdro ukowate, jdro grzbietowo-porodkowe, jdro brzuszno-porodkowe
jdro ukowate (lejkowe)

regulacja aknienia i odczuwania sytoci i utrzymanie homeostazy energetycznej
cz neuronw produkuje neuropeptyd Y (NPY) i biako pokrewne aguti (AgRP)- pobudzaj aknienie
druga grupa neuronw produkuje proopiomelanokortyn (POMC) (produkuje te przysadka gruczoowa) i transkrypt regulujcy kokain i amfetamin (CART)- daj syto
leptyna dziaajc na te neurony pobudza neurony POMC/CART, a hamuje neurony NPY/AgRP- wic tkanka tuszczowa moe zmniejsza aknienie
na neurony ukowatego dziaaj te hormony przewodu pokarmowego
peptyd YY, peptyd podobny do glukagonu I (GLP-1) i oksyntomodulina wydzielane po posiku pobudzaj neurony POMC
grelina wydzielana przez pusty odek pobudza neurony NPY/AgRP
receptory neuronw ukowatego dla insuliny, leptyny, GLP-1 wczaj kaskady reakcji do hamowania tworzenia glukozy w wtrobie
jdro grzbietowo-porodkowe i jdro brzuszno-porodkowe maj mae neurony wydzielnicze i syntetyzuj liberyny i statyny
neurony wydzielnicze podwzgrza wydzielaj endorfiny (peptydy wice si z receptorami opiatowymi)
hamuj czynno neuronw OUN i mog by neurotransmiterami
pole podwzgrzowe grzbietowe
zawiera neurony wydzielajce peptyd hipokretyn/oreksyn- powoduj bezsenno
mutacja genu dla tych peptydw lub receptorw dla nich powoduj chorobowe zapadanie na krtkotrway gboki sen
pie mzgu
rdmzgowie
w jego skad wchodz
istota czarna
z czci zbitej
wielobiegunowe komrki z melanin i dopamin (neurotransmiter hamujcy neurony, szczeglnie w prkowiu)
reguluj napicie miniowe
zawiaduj oddychaniem i wydzielaniem
u noworodkw mao melaniny, wzrasta z wiekiem
i siatkowatej
mae, wrzecionowate i ziarniste komrki
jdro czerwienne
wielkie komrki nerwowe na grze i mae na dole- tworz synapsy z wknami nerwowymi ramion spajcych mdku
due komrki- tworz drog czerwienno-rdzeniow
komrki nerwowe reguluj napicie miniowe- gwnie minie barkw i ramion
droga rdzeniowo-wzgrzowa, konary mzgu wstgi
tyomzgowie
most
czy rdmzgowie z rdzeniem przeduonym
cz grzbietowa i brzuszna- liczne krzyujce si pczki i midzy nimi rozrzucone jdra
znajdujemy rodkowe i grne konary mdku i grne wstgi
rdze przeduony
najdalsza cz pnia mzgowia
oliwka dolna wraz z oliwk grzbietow i oliwkami dodatkowymi tworz kompleks (ksztat pofadowanej tamy)
liczne wielobiegunowe komrki zawierajce lipidy oddajce dugie wypustki do mdku
drogi aferentne i eferentne rdzenia krgowego przechodz przez przeduony jako piramidy, wstga przyrodkowa, pczki smuky i klinowaty
jdra szwu
cz tworu siatkowatego
grupa jder w przeduonym
produkuj serotonin
transportowana do rnych czci mzgowia
bierze udzia w przekazywaniu sygnaw przez synapsy chemiczne
powoduje stany psychiczne: dobre samopoczucie, optymiz, ch do pracy
zmniejszenie iloci w synapsach powoduje ze samopoczucie, depresj, agresj
jdra nerww czaszkowych ruchowych, czuciowych, przywspczulnych (vagus & hypoglossus)
najczciej ciaa wielowypustkowe oddajce dugie aksony i dendryty
mdek
zewntrzna istota szara tworzy kor, wewntrz rdze mdku z istoty biaej z jdrami
kora z 3 warstw
warstwa drobinowa
komrki gwiadziste mae
powierzchowna cz kory
komrki wielowypustkowe, z ciemnym jdrem i wyraymi ciakami Nissla
aksony tworz synapsy z komrkami zwojowymi
komrki gwiadziste due (komrki koszyczkowe)
due, wielowypustkowa, wewntrzna cz warstwy
aksony najpierw rwnolegle do powierzchni, a potem skrcaj i do komrek zwojowych
na wysokoci zwojowych oddaj kolaterale, ktrymi owijaj te komrki jak koszyczek
komrki podowe ziarniste
u niemowlt w 1. roku ycia, w 2. roku zanikaj
na powierzchni kory mdku
warstwa zwojowa
komrki zwojowe (Purkinjego)- kszta gruszki, wic nazywane gruszkowatymi
midzy komrkami zwojowymi liczne astrocyty dajce wypustki biegnce przez warstw drobinow na powierzchni kory, tam si zaginaj i tworz graniczn bon
glejow
komrki z cytoplazm bogat w ciaka Nissla i due jasne jdra, ich wsza cz skierowana do warstwy drobinowej i oddaj tam dendryty, ktre si rozgaziaj
tworzc drzewko (z ok. 60k dendrytw) i docieraj do kory, liczba synaps komrki zwojowej to 200k
w komrkach zwojowych receptory dla IP3 otwierajce kanay dla Ca2+, wap do cytosolu i skurcz mini, zablokowanie lub brak receptorw daje niezborno ruchow i
napady padaczkowe
aksony komrek zwojowych od ich grubszej czci i do istoty biaej, a aksony komrek zwojowych kaczka do jder nerwu przedsionkowego
aksony oddaj kolaterale, cz z nich tworzy synapsy z ssiednimi zwojowymi i powstaje splot podzwojowy, ktry oddziela komrki zwojowe od warstwy
ziarnistej
cz kolaterali biegnie do warstwy drobinowej i tworz splot nadzwojowy
warstwa ziarnista
warstwa ziarnista
komrki ziarniste mae
4-5 m, najmniejsze komrki ludzkiego organizmu
ich aksony do komrek zwojowych kory, gdy si rozgaziaj jak litera T i tworz ze zwojowymi i gwiadzistymi synapsy
komrki ziarniste due (Golgiego)
zalicza si do nich te komrki poziome dwubiegunowe (Lugaro)
w tej warstwie sporo bezkomrkowych przestrzeni skadajcych si z synaps
z kory mdku wiele wkien do istoty biaej
aksony komrek zwojowych do jder
aksony komrek ziarnistych i cz kolaterali
aksony komrek gwiadzistych maych i kolaterale aksonw komrek zwojowych
z rdzenia krgowego do mdku wkna kiciaste tworzce synapsy z ziarnistymi i zwojowymi
z jder nerwu przedsionkowego wkna pnce tworzce synapsy z komrkami zwojowymi i gwiadzistymi
jdra mdku
jdro zbate- najwiksze, symetryczne
na przekroju wstga z zbatymi wypukociami
w jego wnce jdro czopowate
w jego czci grzbietowo-przyrodkowej due komrki wielowypustkowe, w brzuszno-bocznej mniejsze (daj aksony biegnce w ramionach spajajcych do jdra
czerwiennego
dochodz liczne aksony komrek zwojowych kory
jdro wierzchu
rodkowa cz dachu komory IV
wielowypustkowe wysyajce wypustki do ramion spajajcych a otrzymuj z komrek zwojowych kory mdku, jder przedsionka, robaka
jdro kulkowate
midzy zbatym i wierzchu
wielowypustkowe wysyajce wypustki do ramion spajajcych a otrzymuj z komrek zwojowych kory mdku, jder przedsionka, robaka

rdze krgowy
do 1/2 krgu ldwiowego
otoczony opon mikk, pajczynwk, tward
segmenty szyjny, piersiowy, ldwiowy, krzyowy, guziczny
na wysokoci L1 tworzy stoek rdzeniowy przechodzcy w ni kocow
w istocie szarej rg przedni, tylny, cz porednia, midzy czciami porednimi jest spoido szare z kanaem rodkowym
kana rodkowy wysany ependym, po urodzeniu zarasta w wielu miejscach tkank glejow, na kocu drona komora kocowa
jdra rdzenia krgowego
w rogu przednim
6 jder zawierajcych komrki ruchowe i powrzkowate
ruchowe- due, wielowypustkowe, pcherzykowate jdra, duo ciaek Nissla, rwnolegle do rdzenia, grube mielinowe aksony (korzenie przednie), wiele kolaterali w miniach
szkieletowych (dziki temu jeden neuron unerwia 1000 komrek miniowych), komrki nerwowe unerwiajce prostowniki s bardziej z przodu, a unerwiajce zginacze bardziej z
tyu
powrzkowate- mae komrki dajce wkna kojarzeniowe czce neurony ruchowe w rdzeniu
w czci poredniej istoty szarej
jdro porednio-boczne (wspczulne)- rednie komrki, duo Nissla, dowodz skurczami mini gadkich naczy krwiononych, mini napinaczy wosw, wydzielaniem potu
w rogu tylnym
jdro grzbietowo-brzene- zbita cytoplazma, przekazywanie i modyfikacja sygnaw blowych, cieplnych dotykowych
komrki istoty galaretowatej- mae, oddaj wkna kojarzeniowe do komrek tylnego rogu
w czci brzuszno-rodkowej due wielobiegunowe komrki przenoszce i modyfikujce impulsy o pooeniu przestrzennym, aksony do mddku
istota biaa
wkna zmielinizowane i bezosonkowe na zrbie z tkanki glejowej
struktura podobna do struktury nerwu obwodowego
rozrniamy drogi wstpujce, zstpujce (ze zwojw midzykrgowych rdzenia krgowego do kory), wasne (pocztek i koniec w rdzeniu), korzeniowe (wchodz do rdzenia korzeniem i
biegn wyej, s tam te wkna ruchowe z rogu przedniego)
krew i okolice OUN

splot naczyniwkowy i pyn mzgowo-rdzeniowy
splot naczyniwkowy- przeduenie opony mikkiej do komory bocznej, III i IV
zrb- czna luna i naczynia krwionone, fibroblasty, makrofagi, limfocyty, na staro piasek
od strony komory pokryty ependym
wikszo komrek to ependymocyty, pompuj jony wic mikrokosmki, a na podstawie wgobienia, liczne mitochondria
na wolnej powierzchni makrofagi (komrki Kolmera)
czasem midzy komrkami wypostki neuronw- chemoreceptory (badaj skad pynu mzgowo-rdzeniowego)
produkcja pynu mzgowo-rdzeniowego- przesczanie osocza z krwi i pompowanie Na+ cigncych wod
30ml/h, w sumie jest 120ml, wic wymiana co 4h
zawiera Na+, K+, Ca2+, Cl-, glukoz, mocznik, troch biaka i limfocytw
produkowany te w przestrzeniach podpajczynwkowych i okoonaczyniowych mzgu
komory boczne III wodocig IV przestrze podpajczynwkowa mzgu/worek pajczynwkowy rdzenia ziarnistoci pajczynwki zatoki ylne; zatrzymanie
przepywu daje wodogowie
bariera krew-mzg
nieprzepuszczalny rdbonek z bon podstawn + warstwa graniczna glejowa
midzy komrkami rdbonka occludens i adherens
w rdbonku pompy ABC (nadaj komrkom cech opornoci wielolekowej- MDR)
okolica dna komory IV i niektre jdra podwzgrza nie s chronione barier
komrki macierzyste UN
s w okolicy podependymalnej komr mzgu i kanau rdzenia krgowego oraz w hipokampie
s pluripotencjalne i mog si dzieli
w okolicy podependymalnej mzgowia s macierzyste/progenitorowe mogce si dzieli i rnicowa cae ycie
macierzyste progenitorowe neurony/neuroglej
cytokiny efryny A2 i A3 z astrocytw reguluj proliferacj
progenitorowe mog wdrowa np. do opuszki wchowej
opony mzgowo-rdzeniowe
bony z cznej waciwej
chroni i odywiaj
opona mikka
z cznej waciwej
wkna kolagenowe i troch sprystych, siateczkowatych, fibroblastw
na wysokoci pnia mzgowia i grze rdzenia krgowego zawiera duo melanocytw
wyciea powierzchni i jamy okoonaczyniowe (zanika przy przejciu w naczynia wosowate, ktre chronione s tylko warstw graniczn glejow)
zewntrzna warstwa luno utkana i wiele naczy krwiononych, pokryta nabonkiem mezodermalnym
wewntrzna warstwa zbita, regularny ukad wkien, bez naczy krwiononych, pokryta nabonkiem mezodermalnym
w rdzeniu krgowym zawiera wizada zbkowane (trzymaj rdze), niecig przegrod tyln i ni kocow wewntrzn
pajczynwka
zewntrzna pyta z cznej waciwej zbitej
beleczki cznotkankowe czce z opon mikk, przestrze midzy beleczkami to jama podpajczynwkowa
pyta i beleczki pokryte nabonkiem mezodermalnym ze cile przylegajcymi do siebie komrkami
zewntrzna powierzchnia pajczynwki i wewntrzna opony twardej tworz ziarnistoci pajczynwki (kosmki pokryte nabonkiem mezodermalnym)
w cytoplazmie komrek nabonka otwory otwierajce si gdy wzrasta cinienie pynu mzgowo-rdzeniowego
w jamie podpajczynwkowej wiele naczy krwiononych
czasem wsplna nazwa anglosaska opona mikko-pajcza obejmujca 2 bony
opona twarda
czna waciwa, rwnolege pczki kolagenowe, wkna spryste i troch fibroblastw
blaszka zewntrzna- okostna czaszki
blaszka wewntrzna- zawiera zatoki i naczynia, wewntrzna powierzchnia pokryta nabonkiem mezodermalnym
blaszki przylegaj, rozdzielone tam gdzie s zatoki, zbiornik endolimfy, zwj pksiycowaty nerwu V
u starszych osb lub po urazie czaszki yy pkaj i midzy blaszki wylew- krwotok podtwardwkowy
zdwojona blaszka wewntrzna tworzy bony
sierp mzgu, sierp mdku, namiot mdku, przepona sioda
wiele splotw i zakocze nerwowych w tym blu
krwotok nadtwardwkowy- midzy koci i opon tward
naczynia krwionone
naczynia krwionone
ttnice mzgowia i rdzenia dobrze rozwinita wewntrzna bona sprysta i bona miniowa
yy z wiotkimi cianami, czasem nawet brak bony miniowej
wnikaj do mzgowia otoczone opon mikk i pajczynwk, ale przy przejciu we wosowate zanikaj opony i zostaje warstwa wypustek komrek glejowych
ttnice z rozgazieniami, ale typowe naczynia kocowe, wic le gdy zatkane
due ttnice podstawy mzgowia dobrze unaczynnione autonomicznie
ttnice miszowe (wewntrz mzgowie) sabo lub wcale unerwione
brak naczy limfatycznych w mzgowiu
ukad nerwowy obwodowy

skada si ze zwojw nerwowych (czaszkowe, rdzeniowe, wspczulne, przywspczulne), nerww czaszkowych i rdzeniowych, zakocze nerwowych
zwoje nerwowe czaszkowe i rdzeniowe
czaszkowe na przebiegu nerww V, VIII, IX, X
zwoje nerwowe rdzeniowe na korzeniach grzbietowych
od zewntrz zwoje otoczone torebk z cznej waciwej bdcej odpowiednikiem onerwia i nanerwia
zrb zwoju czna waciwa luna, odpowiednik rdnerwia, otacza komrki nerwowe zwojowe bdce neuronami rzekomojednobiegunowymi, ich ciaa le gwnie na obwodzie
zwoju
ciao komrki zwojowej oddaje wypustk do rodka zwoju, ktra si rozgazia jak T, jedno odgazienie to akson i biegnie do rogu tylnego, drugie to dendryt i na zewntrz
ciao komrki zwojowej ma pcherzykowate jdro i otoczone glejowymi (nazywane satelitarnymi)
komrki zwojowe due przewodz sygnay proprioreceptywne, temperatury, dotyku; rednie- czucie z narzdw wewntrznych; mae- sygna blowe
nerwy obwodowe
nerwy ruchowe/czuciowe/mieszane (ruch, czucie, autonomiczne)
zrb z cznej waciwej, otacza cay nerw i poszczeglne pczki
cay nerw otacza nanerwie, ktre czy si z przynerwiem wypeniajcym okolice nerwu i go stabilizujcym, pczki wkien pokryte s otoczkom z fibroblastw zwan onerwiem (z kilku
warstw paskich fibroblastw i nielicznych wkien kolagenowych i sprystych, fibroblasty tworz barier krew-nerw- nieprzenikliwa dla makroczstek i wikszoci czsteczek)
pojedyncze wkna pokryte delikatn czn waciw zawierajc siateczkowate zwan rdnerwiem lub osonk Keya-Retziusa
wkna w pczku to aksony lub dugie dendryty zmielinizowane lub bezrdzenne
ukad nerwowy autonomiczny

reguluje wydzielanie gruczow, skurcze mini gadkich, prac serca i inne
s wkna przedzwojowe i zazwojowe (wyjtek komrki wydzielnicze nadnerczy, ktre s zmodyfikowanymi neuronami zazwojowymi, wic otrzymuj info od przedzwojowych
acetylocholina w przywspczulnym i w synapsach przedzwojowych wspczulnego, noradrenalina w synapsach zazwojowych wspczulnego
ukad wspczulny
cz orodkowa w poredniej czci Th1-L2, zmielinizowane aksony tych neuronw opuszczaj rdze jako wkna przedzwojowe przez korzenie przednie, nerwy rdzeniowe, gazie
czce i dochodz do zwojw wspczulnych, tam synapsy z komrkami zwojowymi, ktrych synapsy to wkna nerwowe zazwojowe bez mieliny dochodzce do efektorw
zwoje wspczulne- w pniach wspczulnych (z torebk cznotkankow) lub z naczyniami krwiononymi (bez torebki)
czna waciwa luna to zrb zwojw
komrki zwojowe maj pcherzykowate jdra i duo Nissla, wielobiegunowe, duo dendrytw, jeden akson, otoczone glejowymi (komrkami satelitarnymi)
midzy komrkami zwojowymi duo dendrytw i synaps dendryt-wkno przedzwojowe to wszystko otoczone lemocytami zwanymi kocowymi komrkami glejowymi
w zwoju s te komrki pajkowate- mniejsze od zwojowych, synapsy z innymi pajkowatymi i ze zwojowymi
ukad przywspczulny
cz orodkowa
z neuronw w pniu mzgu
jdra nerww III, VII, IX, X i jdra porednio-boczne krzyowego odcinka II-IV
aksony z mielin tworz wkna przedzwojowe
z III, VII, IX do zwojw rzskowego, poduchwowego, usznego
z X do narzdw
z SII-SIV w korzeniach przednich, gaziach czcych i nerwach trzewnych do miednicy mniejszej gdzie tworz synapsy z komrkami zwojowymi splotw nerwowych,
zazwojowe bez mieliny
zwoje przywspczulne
rzskowy, poduchwowy, uszny
budowa podobna do wspczulnych, komrki czciowo otoczone satelitarnymi, wypustki krtkie
narzdy zmysw
receptory komrkowe zamieniaj rne energie na impulsy
nerwowe
eksteroreceptory- z zewntrz, interoreceptory
proprioreceptory
receptory molekularne wi si z czym i przekazuj sygna
gwne chemoreceptory to smaku i wchu
rodzaje receptorw ze wzgldu na budow
zakoczenia bezosonkowych dendrytw
wyspecjalizowane neurony, np. prciki, czopki, wchowe
wyspecjalizowane komrk izmysowe, np. narzd Cortiego
lub smakowe
rodzaje receptorw ze wzgldu na pooenie
receptory czucia somatycznego i trzewnego
proprioreceptory
chemoreceptory i osmoreceptory
receptory fal elektromagnetycznych
regeneracja ukadu nerwowego

obwodowy
przy uszkodzeniu degeneracja okolicy uszkodzenia, a potem zamknicie kikuta bliszego i wytworzenie kolbki kocowej
ciao komrki zwiksza V, a trigroid si rozpada (chromatoliza), jdro ucieka od aksonu
akson zaczyna rosn, odkadaj si lemocyty
w kikucie dalszym zachodzi wtrna (zstpujca) degeneracja (degeneracja Wallera), makrofagi czyszcz z resztek aksonu i
mieliny
makrofagi wydzielaj interleukin 1, ktra pobudza lemocyty do wydzielania czynnika wzrostu nerww (NGF)
lemocyty tworz bonowe glikoproteiny bdcereceptorami dla NGF o maym powinowactwie
lemocyty dziel si i ukadaj wzdu rosncego aksonu- pomost dla wzrostu
akson ma receptory dla NGF, bierze go od lemocytw i ronie 3-4mm/24h
po 4-6 tygodni jdro wraca na miejsce i odbudowa trigroidu
w kilka mieisicy odbudowane kolaterale i drzewka kocowe
orodkowy
po uszkodzeniu na pocztku zmiany jak w obwodowym, ale potem brak regeneracji
oglnie s macierzyste i wkna maj zdolno do regeneracji, jednak brak regeneracji bo midzy wypustkami s proteoglikany
stanowice barier dla wzrostu
do tego po uszkodzeniu w 1-6h kiedy mikroglej czyci to dochodzi do aktywacji astrocytw, ktre si dziel i wydzielajkwane
wkniste biako glejowe (GFAP), a ono wytwarza blizn- glejoz, a do tego na kocach uszkodzenia powstaje obrzk i cysty
blizna odgrodzona od otoczenia blaszkami mielinowymi wytworzonymi przez oligodendrocyty
dowiadczalnie jeli strawimy proteoglikany, usuniemy glejozy i blaszki to uzyskamy regeneracj
Ukad widzenia i suchu/rwnowagi
oko
odbiera fale 380-800nm
z gaki ocznej i narzdw dodatkowych w jej pobliu
postrzegamy stereoskopowo, czyli okrelamy pooenie w przestrzeni, ruch; ruchy gaek daj panoramiczne widzenie
gaka oczna
kula o rednicy 24mm
twardwka przechodzca w rogwk
z zewntrz twardwki torebka gaki ocznej (torebka Tenona) z cznej wknistej, pod ni przestrze Tenona, dziki temu torebka jak powierzchnia stawowa oka, torebka z przodu
do spojwki
twardwka zajmuje 5/6 oka, 1/6 to rogwka, grubo do 600m, w jej skad wchodz
zewntrzna warstwa wknista- wkna kolagenowe i spryste, gwiadziste fibroblasty, zakotwiczone tu minie oczne
blaszka brunatna- nieliczne pczki kolagenowe i spryste, s melanocyty
przestrze nadnaczyniwkowa- oddziela naczyniwk od twardwki
z tyu twardwka zrasta si z opon tward, z tyu ma te blaszk sitow dla wkien nerwowych
rogwka
przezroczysta i bezbarwna, gruboci 1mm
wyrniamy 5 warstw
nabonek przedni rogwki- wielowarstwowy paski nierogowaciejcy, 5-6 warstw, due zdolnoci regeneracji, jego macierzyste s na obwodzie w rbku, midzy
komrkami nabonka nocyceptory (zakoczenia blowe),
nabonek ley na blaszce granicznej przedniej (Bowmana) (cz istoty waciwej, 8m, regularne wkna kolagenowe, brak komrek)
istota waciwa rogwki- 9/10 gruboci, wkna kolagenowe rwnolege do powierzchni, zatopione w istocie podstawowej z siarczanu chondroityny i keratanu,
pomidzy fibroblasty i limfocyty, brak naczy krwiononych, odywianie przez dyfuzj
blaszka graniczna tylna (Descemeta)- 8m, z kolagenu uoonego w szeciokty i wzy
nabonek tylny rogwki czyli rdbonek- jednowarstwowy paski, pompuje na zewntrz Na+, ktre cignie wod- zapobiega zbytniemu nawodnieniu istoty
waciwej i mtnieniu
dziki proteoglikanom regularnie ustawione wkna kolagenowe
dziki brakowi naczy krwiononych atwo przeszczepia, ale trzeba bra duo rbka bo tam macierzyste
rbek- poczenie twardwki z rogwk
z wewntrz jako zagbienie nazywane bruzd zewntrzn twardwki
z zewntrz jako zagbienie nazywane bruzd zewntrzn twardwki
wewntrz rbka midzy bruzdami jest zatoka ylna twardwki (kana Schlemma) wysany rdbonkiem z niecig bon podstawn, z zatoki odchodzi 25-35 kanaw do y
nadtwardwkowych.
zatoki ylne odprowadzaj pyn komr oka do ukadu ylnego
bona naczyniowa przechodzca w ciao rzskowe i tczwk
naczyniwka- ttnice i yy na zewntrz, naczynia wosowate wewntrz, czna waciwa luna, fibroblasty, makrofagi, limfocyty, komrki tuczne i plazmatyczne, melanocyty, od
siatkwki oddzielona blaszk podstawn (Brucha) (1-4mm, bona podstawna rdbonka, wkna kolagenowe i spryste, blaszka podstawna nabonka barwnikowego siatkwki)
ciao rzskowe- piercie, z trzech czci:
wieniec rzskowy
ok. 70 wyrostkw rzskowych
obrczka wiecowa
gwna masa to misie rzskowy- komrki o przebiegu poudnikowym w czci podtwardwkowej (misie napinajcy naczyniwk), promienistym w poredniej i
skonym w powierzchownej
jego skurcz zwiksza krzywizn soczewki
pokryte dwoma jednowarstwowymi nabonkami szeciennymi przylegajcymi do siebie
nabonek wewntrzny ma cechy pompujcego jony, zawiera Na, K- ATP-az, bierze udzia w tworzeniu pynu komr oka (2-3ml/h) poprzez dyfuzj substancji
hydrofobowych, filtracj substancji hydrofilnych oraz czynny transport gwnie Na+ do tylnej komory oka
nabonek zewntrzny- cytoplazma z melanin
tczwka
do przodu od soczewki, piercie ze renic
z przodu liczne fady, ty gadki
na przekroju poprzecznym wida
na powierzchni przedniej- warstwa graniczna zewntrzna- z cznej waciwej, zawiera wkna kolagenowe i fibroblasty
zrb tczwki- z cznej waciwej lunej, kolagenowe promienicie, duo melanoforw, melanocytw, fibroblastw. melanocyty i ziarna melaniny okrelaj kolor
oczu, 2 minie:
zwieracz renicy- miocyty gadkie, unerwiony przywspczulnie ze zwoju rzskowego
rozwieracz renicy- komrki mioepitelialne, unerwiony wspczulnie ze zwoju szyjnego grnego
tylna powierzchnia tczwki- dwa jednowarstwowe szecienne przylegajce do siebie, przeduenie nabonkw z ciaa rzskowego, komrki nabonkw wypenione
ziarnami barwnika
siatkwka receptorowa przechodzca w siatkwk niereceptorow na ciaku rzskowym i tczwce
soczewka
dwuwypuka, z tyu mniejszy r, 1cm rednicy
z wiekiem twardnieje
rwnik soczewki poczony z ciaem rzskowym promienistymi wknami oksytalanowymi z biaka elastyny (trawi je elastaza, wybarwia rezorcyna), te wkna tworz obwdk
rzskow (wizadeko soczewkowe)
soczewka pokryta torebk soczewki z kolagenu i proteoglikanw, z przodu pod torebk jednowarstwowy szecienny mogcy si dzieli i naprawia
wntrze soczewki z komrek zwanych wknami sprystymi (z nabonka, dugie i cienkie), biegn z krawdzi do rwnika i odbijaj (ksztat V), nieliczne z jdrami, wypenione
biakiem krystalin (produkowane embrionalnie i potem niezmienione cae ycie)
gdy patrzymy na bliskie to soczewka bardziej wypuka
we wntrzu ciao szkliste
el z 99% wody
zrb stanowi sie z kolagenu, midzy nimi GAG (gwnie kwas hialuronowy)
od soczewki do nerwu wzrokowego biegnie kana ciaa szklistego (kana Cloqueta) wypeniony pynem wodnym
midzy soczewk i tczwk tylna komora oka; midzy soczewk i rogwk przednia komora oka
siatkwka
skada si z czci oddzielonych piercieniem wzdu rbka zbatego
cz receptorowa
25cm2 i grubo 0,4mm
rne neurony odbierajce, nabonek barwnikowy, komrki podporowe mikrogleju
rodzaje neuronw:
komrki wzrokowe prcikonone i czopkonone (neuron I)
stykaj si z nabonkiem barwnikowym
komrki nerwowe dwubiegunowe poziome i amakrynowe (neuron II)
komrki nerwowe zwojowe przekanikowe i receptorowe (neuron III)
2% komrek zwojowych odbiera info o wietle i przekazuj to dalej do OUN do jdra nadskrzyowaniowego i innych
w siatkwce prawie wszdzie komrki glejowe podporowe (Mullera)
siatkwka ma 10 warstw
1. warstwa barwnikowa- z nabonka barwnikowego, ley na bonie podstawnej naczyniwki (Brucha), jednowarstwowy szecienny, jdra przy podstawie, jest melanina
gdy ciemno to melanina na szczycie komrki, ale nie w wypustkach otaczajcych prciki i czopki (czuo, rozdzielczo)
w wietle melanina w wypustkach (czuo, rozdzielczo)
melaninaprodukowana podobnie jak w melanocytach
midzy ziarnami melaniny s heterofagosomy, ktre trawi dyski prcikw i czopkw, dziki czemu wymiana
w nabonku SER, ktra estryfikuje i transportuje witamin A do czopkw i prcikw
nabonek ma wypustki i wgobienia w ktrych le czopki i prciki
midzy komrkami nabonka s occludens i adherens, wic cz bariery krew-siatkwka
czopki i prciki nie s poczone specjalnie z nabonkiem barwnikowym ,wic moe dochodzi do odwarstwienia siatkwki
nabonek odywia prciki i czopki
2. warstwa prcikw i czopkw- zewntrzne i wewntrzne odcinki receptorowe komrek prcikononych i czopkononych
3. warstwa graniczna zewntrzna- zewntrzne zakoczenia komrek glejowych podporowych
4. warstwa ziarnista (jdrowa) zewntrzna- jdra komrek prcikononych i czopkononych
5. warstwa splotowata zewntrzna- aksony prcikononych i czopkononych; synapsy i dendryty dwubiegunowych, amakrynowych, poziomych
6. warstwa ziarnista (jdrowa) wewntrzna- ciaa komrkowe i jdra komrek dwubiegunowych, amakrynowych i poziomych
7. warstwa splotowata wewntrzna- aksony komrek dwubiegunowych i poziomych, synapsy oraz dendryty zwojowych
8. warstwa komrek zwojowych- ciaa i jdra komrek zwojowych przekanikowych i receptorowych
9. warstwa wkien nerwowych- aksony komrek zwojowych
10. warstwa graniczna wewntrzna- z wewntrznych zakocze komrek glejowych podporowych
cz niereceptorowa: rzskowa i tczwkowa
pokrywa od wewntrz, z 2 nabonkw szeciennych przylegajcych do siebie; na ciele rzskowym wewntrzny tworzy pyn i jest bezbarwnikowy, a zewntrzny barwnikowy; na tczwce oba s
pokrywa od wewntrz, z 2 nabonkw szeciennych przylegajcych do siebie; na ciele rzskowym wewntrzny tworzy pyn i jest bezbarwnikowy, a zewntrzny barwnikowy; na tczwce oba s
barwnikowe
komrki wzrokowe prcikonone i czopkonone

komrki prcikonone
neurony receptorowe odbierajce sabe wiato monochromatyczne
komrka prcikonona podzielona jest na 2 czci przeweniem
odcinek zewntrzny (zwany prcikiem)
zmodyfikowany dendryt zawierajcy 600-1000 dyskw (paskie pcherzyki) w ktrych bonie znajduj si czstki rodopsyny (czua na wiato), nowe pcherzyki cigle
powstaj dziki wpuklaniu si bony z przewenia i wdruj sobie w gr komrki, tam s egzocytowane i zjadaj je komrki nabonka, czas ich ycia to 9-13 dni
odcinek wewntrzny
mitochondria, polisomy (syntezuj biaka bonowe, w tym opsyny, ktre s wbudowywane do tych dcych w gr pcherzykw), Golgi, jdro
podstawna cz to rodzaj aksonu i koczy si buawk kocow, ktra wchodzi w skad synapsy komrka prcikonona-dendryt dwubiegunowej albo komrka
prcikonona-akson komrki poziomej
komrki czopkonone
neurony odbierajce silne wiato i barwy
5kk w oku
podobne do prcikononych, ale szersze i zewntrzna cz stokowata nazywana czopkiem, ktry jest wypeniony wpukleniami bony komrkowej (a nie dyskami) w ktrych jest
jodopsyna (zamiast rodopsyny)
podstawna cz to rodzja aksonu zakoczona zgrubia nasad czopka, ktra tworzy synapsy komrka czopkonona-dendryt dwubiegunowej lub komrka czopkonona-akson komrki
poziomej
3 rodzaje czopkw zalene od barwnika
czopki S- krtkie fale wiata- fioletowe i niebieskie, 420nm, maj dusze odcinki wewntrzne od M i L
czopki M- rednie fale wiata- zielone, 535nm
czopki L- dugie fale wiata- te i czerwone, 565nm
czopki M, L, S losowo rozrzucone w grupach, wic widzimy odcienie
stosunek liczbowy (M+L)/S=14
1 czopek poczony z 1 komrk zwojow i 1 dwubiegunow
midzy prcikononymi i czopkononymi poczenia neksus (s to synapsy elektryczne midzy nimi)
komrki nerwowe dwubiegunowe, poziome i amakrynowe
komrki nerwowe dwubiegunowe- wytwarzaj synapsy z prcikononymi i zwojowymi, a przy czopkononych 1 czopkonona z dwubiegunow i 1 zwojowa z dwubiegunow
komrki nerwowe amakrynowe- le blisko dwubiegunowych, brak aksonw, due dendrytw tworzcych poczenia z okolicznymi komrkami
komrki nerwowe poziome- wrd dwubiegunowych, w pobliu amakrynowych, aksony biegn poziomo i daj odgazienia do czopkononych tworzc synapsy, dendryty tworz synapsy z
prcikononymi, dziki tym komrkom potencjay przechodz midzy prcikononymi
poczenia neksus midzy poziomymi, amakrynowymi i poziomymi z amakrynowymi
komrki nerwowe zwojowe przekanikowe i receptorowe
w oku 1kk nerwowych zwojowych podczas gdy prcikononych 120kk
wikszo zwojowych przesya infoprcikononych, czopkononych i dwubiegunowych do mzgu
2% zwojowych to recepcyjne, maj melanopsyn, ktre stwierdza natenie i daje info do nadskrzyowaniowego korygujc zegar biologiczny
aksony zwojowych receptorowych daj te sygna by zwa reniclub oglnie wpywaj na amopoczucie zalene od wiata
zwojowe przekanikowe zasadochonna cytoplazma, pcherzykowate jdro, synapsy z dwubiegunowymi i amakrynowymi, aksony zbiegaj si w krku nerwu wzrokowego i do bocznych ciaek
kolankowatych
komrki podporowe siatkwki
gwnie due komrki glejowe (Mullera) (duo mikrofilamentw i glikogenu, ywy metabolizm, odywiaj neurony siatkwki) ale te astrocyty i mikroglej
plamka siatkwki i krek nerwu wzrokowego
plamka ley bocznie do krka, w ktrym przebiego 500k aksonw, jest tam plamka lepa (Mariotta)
w rodku plamki jest doek rodkowy, cechami plamki s:
gwnie z czopkononych
1 czopkonona do 1 dwubiegunowej do 1 zwojowej
w doku rodkowym tylko nabonek barwnikowy i czopkonone
bariera krew-siatkwka
zbudowana z komrek rdbonka, blaszki podstawnej naczy krwiononych naczyniwki i siatkwki, nabonka barwnikowego i warstwy granicznej glejowej
cytofizjologia siatkwki
w ciemnoci czopkonone i prcikonone dziki cGMP maj otwarte kanay biaek dla Na+ i Ca2+ wic s zdepolaryzowane, nastpuje te wydzielanie neurotransmiterw hamujcych- glicyny i
kwasu -aminomasowego (GABA)
wiato w prcikononych (500-506nm)
wiato zmiana konformacji rodopsyny na dyskach, rodopsyna skada si z retinalu (aldehyd wit. A) i opsyny, retianal z cis na trans, dysocjacja retianlu do opsyny, opsyna zmienia
konformacj aktywacja biaka G (transducyna)aktywacja fosfodiestrazy rozkad cGMP zamknicie kanaw hiperpolaryzacja bon dyskw wydzielenie w synapsach acetylocholiny i
kwasu glutaminowego dwubiegunowe zwojowe ciaka kolankowate
zamknicie kanaw Na+, Ca2+ Ca2+ w cytosolu zmiana konformacji rekoweryny aktywacja cGMP otwieraj si kanay depolaryzacja
gdy odbieramy wiato to neuron II wydziela NO pobudza zwrotnie synapsy czopki-dwubiegunowe
melanoopsyna ze zwojowych receptorowych gdy wiato to zwiksza stenie Ca2+, aktywuje biako G i powstaje impuls
narzdy dodatkowe oka
powieka grna i dolna- podskrna czna luna, bez tuszczowej tej
wolny brzeg powieki ma krawd przedni (z rzsami, co p roku wymieniane) i tyln
szkielet tworzy tarczka (2cm dugoci, 1mm gruboci) z cznej zbitej ze sprystymi, w tarczce grnej powieki jest 25, a w dolnej 20 gruczow tarczkowych (Meiboma), s ojowe,
uchodz na brzegu powieki, tworz warstw oju na oku dziki czemu zy wolniej paruj
w powiece te gruczoy ojowe (Zeissa) i potowe (Molla)
linia szara oddziela warstw przedni (skra i misie okrny oka) od warstwy tylnej (tarczka, spojwka, misie dwigacz powieki)
spojwka ley z tyu powieki i przechodzi na twardwk i koczy si w rbku rogwki, wyrniamy wic spojwk powiek, sklepie, gaki ocznej
powierzchnie spojwki ograniczaj worek spojwkowy
zrasta si tylko z tarczkami a poza tym jest spojwk ruchom
rodzaj bony luzowej blaszki cznotkankowej waciwej z nabonkiem (na brzegu powieki i rbka wielowarstwowy paski nierogowaciejcy, poza tym wielowarstwowy
walcowaty), ktry wydziela defensyny. S te w nabonku komrki luzowe, a w blaszce s limfocyty, plazmatyczne i dodatkowe gruczoy zowe
w kciku nosowym worka spojwki jest zdwojenie spojwki dajce fad pksiycowaty w ktrego blaszce waciwej s limfocyty, komrki plazmatyczne, miocyty gadkie, a w
nabonku pokrywajcym s komrki luzowe
narzd zowy oka skada si z:
gruczoy zowe oka
boczno-grnie, 6-12 pacikw, pcherzykowo-cewkowy, czci wydzielnicze z komrek szeciennych otoczonych mioepitelialnymi, w cytoplazmie wydzielniczych s pcherzyki
wydzielnicze
zy zawieraj wod, NaCl, biaka (lizozym), defensyny, zwilaj spojwk i rogwk, wydzielanie pod koniec 1. miesica ycia, nadmiar przez punkty brzegu grnej i dolnej
powieki do kanalika zowego grnego i dolnegoworeczek zowy przewd nosowo-zowy jama nosowa
odpyw ez dziki siom woskowatoci, grawitacji, skurczom mini okrnych oka, a drogi odprowadzajce z cznej waciwej lunejtworzcej blaszk waciw bony luzowej
(pokryta dwu i wielowarstwowym walcowatym przy spojwce i wielorzdowym walcowatym urzsionym przy jamie nosowej) i podluzowej
dodatkowe gruczoy zowe spojwki
drogi odprowadzajce zy
narzd przedsionkowo-limakowy. ucho

ucho skada si z 3 czci
ucho zewntrzne
maowina uszna
szkielet chrzska sprysta pokryta gitk ochrzstn
skra w patku (na dole maowiny) ma duo tkanki podskrnej i brak chrzstki
skra maowiny ma gruczo ojowe, wosy i rzadko gruczoy potowe
przewd suchowy zewntrzny
zamknity bon bbenkow
szkielet z chrzstki sprystej na zewntrz i z koci skroniowej wewntrz
w skrze czci chrzstnej s liczne wosy, gruczoy ojowe i woskowinowe (cewkowate, apokrynowe, wydzielaj woskowin)
w skrze czci kostnej wosy i gruczoy s rzadkie
ucho rodkowe
to inaczej jama bbenkowa (wysana cienk bon luzow z jednowarstwowym paskim, ale przy ujciu trbki jednowarstwowy szecienny lub walcowaty urzsiony)
czy si z przodu z gardem trbk suchow, a z tyu z jamkami wyrostka sutkowatego koci skroniowej
wewntrz jamy moteczek, kowadeko, strzemiczko, pokryte jednowarstwowym paskim, tworz stawy maziowe, cz bon bbenkow z okienkiem owalnym
w jamie 2 minie szkieletowe niezalene od wol, le w obrbie moteczka, strzemiczka i struny bbenkowej
kosteczki wzmacniaj sygna 10x
bona bbenkowa
owalny stoek, z wierzchokiem dorodkowo do moteczka
wikszo z 2 warstw cznej waciwej z kolagenu i fibroblastw, w warstwie zewntrznej wkna kolagenu promienicie, a w wewntrznej okrnie
w czci rodkowej bony s te wkna spryste
przednio-grna cz nie ma kolagenu i tworzy cz wiotk bony
cz zewntrzna pokryta skr, a wewntrzna bon luzow jamy bbenkowej
trbka suchowa
trbka suchowa
szkielet z chrzstki sprystej przy nosie i ko przy jamie bbenkowej
bona luzowa zronita z ochrzstn i okostn
dwurzdowy walcowaty urzsiony z komrkami kubkowymi
w bonie luzowej gruczoy luzowe i grudki limfatyczne tworz migdaek trbki
dziki sprystej chrzstce trbka jest zamknita i otwiera si podczas poykania, krzyku i ziewania
ucho wewntrzne
zwane bdnikiem
skada si z bdnika kostnego (czyli dziury w koci) (kontaktuje si z uchem rodkowym otworem owalnym i okrgym, a z blaszkami opony twardej przez przewd endolimfatyczny) i bdnika
boniastego (wewntrz kostnego)
bdnik kostny jest wypeniony perylimf (przychonk) w ktrej s zatopione struktury boniaste a one s wypenione endolimf (rdchonk), przestrze midzy bdnikami to odpowiednik
podpajczynwkowej
endolimf produkuje przewd limaka i agiewka, duo K+
w perylimfie duo Na+, a mao K+
ciana boniastego z cznej waciwej pokrytej jednowarstwowym paskim, z zewntrz ta czna czsto przechodzi w okstn kostnego co stabilizuje
nerw VIII (vestibulocochlearis) unerwia komrki zmysowe narzdu przedsionkowego
bdnik kostny
przedsionek
kanay pkoliste
s 3: grny, tylny, boczny a w nich przewody boniaste pkoliste uchodzce do agiewki
przy ujciach przewodw znajduj si baki, w grzebieniach baniek jednowarstwowy walcowaty, a tak poza tym to jednowarstwowy paski; w skad nabonka grzebieni wchodz
komrki woskowate (budowa podobna jak w plamce statycznej, ale szczeglnie duo substancji galaretowatej zwanej osklepkiem oraz brak kamykw bdnikowych) i podporowe
limak
bdnik boniasty
agiewka i woreczek
ciana z cznej waciwej, a wiato wysane jednowarstwowym paskim, na dorodkowej cianie staje si walcowaty i nazywa si plamkami statycznymi (ksztat palety do farb,
plamki woreczka ukadaj si pionowo, a agiewki poziomo)
plamki statyczne pokrywa galaretowata bona kamyczkowa, a na jej powierzchni s kamyczki bdnikowe z soli wapnia
w skad komrek nabonka walcowatego plamek statycznych wchodz komrki woskowate (mechanoreceptory) i komrki podporowe
komrki wosowate:
komrki typu I- ksztat kubkowy
dochodz do nich wkna nerwowe dorodkowe (dendryty) tworzce na nich sie
komrki typu II- ksztat walcowaty
dochodz do nich wkna dorodkowe i odrodkowe
na powierzchni jedna duga rzska- kinocylium i 30-100 mikrokosmkw- stereocylia (woski)
kinocylium ma aksonem z 9+1 par mikrotubuli
w cytoplazmie pod stereocyliami, ale nie pod kinocylium jest siateczka graniczna
gdy ruzamy gow to rusza si endolimfa i wtedy
zgicie woskw w kierunku kinocylium niewielkie wcinicie tylko kinocylium do cytoplazmy, bo nie ley na siateczce depolaryzacja jego bony przesanie
pobudzenia
zgicie woskw w kierunku stereocyliw stereocylia nie s wciskane bo le na siateczce, ale kinocylium niewielkie wysunicie na zewntrz hiperpolaryzacja
jego bony zahamowanie pobudzenia
na plamkach agiewki i woreczka s 2 rodzaje pl, jedne maj kinocylia skierowane ku rodkowi plamek, a jedne ku obwodowi, oddzielone lini zwan striol; takie rne uoenie
kinocylium/stereocylia powoduje e endolimfa rnie zgina i rne fragmenty s pobudzane
na przeciwlegej do plamki statyczne stronie s komrki ciemne, ktre maj cechy pompujcych jony i wytwarzaj endolimf (oprcz prka naczyniowego przewodu limaka)
przewd i worek endolimfatyczny
ciana z cznej waciwej
w przewodzie jednowarstwowy paski, a w worku jednowarstwowy walcowaty (wchania endolimf)
funkcje aparatu przedsionkowego

woreczek, agiewka i przewody pkoliste wypenione endolimf majc duo K+
ruchy endolimfy powoduj zmiany pooenia bony kamyczkowej lub osklepka wzgldem kinocyliw/stereocyliw
ktowe przyspieszenie odczytuj komrki woskowate grzebieni baniek
przewody pkoliste z tej samej paszyzny dziaaj tak e np. lewa cz depolaryzowana przy ruchu, a prawa hiperpolaryzowana, pozwala to
czyta przyspieszenie ktowe i liniowe, wzmaga to ruch bony statycznej i kamykw plamek oraz osklepka grzebieni
limak
zwinity kana dugoci 3cm
na caej dugoci kana podzielony przez blaszk spiraln kostn na cz grn i doln
blaszka spiralna w czci przyrodkowej z koci gbczastej i stanowi fragment wrzecionka, a wczci obwodowej z blaszki spiralnej boniastej (bony podstawnej) na ktrej ley narzd Cortiego
w blaszce spiralnej kostnej jest zwj spiralny
w czci grnej przewodu limakowego jest bona przedsionkowa (Reissnera) dzielca ten przewd na schody przedsionka (jednowarstwowy paski na cznej waciwej, taka te budowa schodw bbenka z
ktrymi poczone s szpar osklepka, wypenione perylimf) i schody rodkowe (waciwy przewd limakowy, wypeniony endolimf, komrki zmysowe suchu)
w przewodzie limakowym poniej blaszki podstawnej jest trzeci fragment przewodu- schody bbenka
schody rodkowe
na bocznej cianie prek naczyniowy (bogate unaczynnienie, dwuwarstwowy szecienny na cznej waciwej, produkuje endolimf)
w nabonku komrki podstawne (le u podstawy, otaczaj cytoplazm brzegowe) i brzegowe (cechy transportujcych jony, midzy nimi naczynia krwionone, unaczynniony nabonek!!!,
pompuj do wiata K+ cignce wod i powstaje endolimfa)
w schodach rodkowych jest narzd Cortiego
z komrek podporowych i woskowatych w szeregach, boki nie przylegaj do siebie tworzc tunele, ale szczyty przylegaj tworzc bon siatkowat
komrki podporowe dzielimy na
komrki filarowe- szeroka podstawa na bonie podstawnej, zwa si ku grze i na grze konierz biorcy udzia w tworzeniu bony siatkowatej
wewntrzny szereg i zewntrzny szereg tworz wewntrzny i zewntrzny filar, a midzy nimi tunel wewntrzny
tunel zewntrzny jest midzy szeregiem zewntrznych komrek falangowych i szeregiem komrek Hansena
komrki podporowe Hansena, Klaudiusza, Bottchera- na zewntrz od zewntrznego filaru
komrki falangowe wewntrzne- wewntrzna strona filaru wewntrznego tworzc 1 warstw
komrki falangowe zewntrzne- midzy filarem zewntrznym a komrkami Hansena, tworz 3-4 warstwy
komrki falangowe maj wklnicia gdzie s komrki woskowate, a ich wierzchoki maj ksztat pytek wchodzcych w skad bony siatkowatej
komrki woskowate
komrki woskowate wewntrzne- 4k, ksztat kubkw, komrki typu I, osadzone na falangowych wewntrznych, tworz 1 szereg, na wolnej powierzchni 30-70 stereocyliw szeregowo
komrki woskowate zewntrzne- 12k, ksztat walcw, komrki typu II, osadzone na falangowych zewntrznych, tworz 3-4 szeregi, na wolnej powierzchni 100-300 stereocyliw uoonych
na ksztat U, ich dugo ronie od wew. do zew. i od podstawy do wierzchoka limaka
struktura woskw- otoczony bon komrkow, rdze z filamentw aktynowych przechodzcych do cytoplazmy jako korzonki, na grze filamenty wi si z miozyn XVa i s zanurzone w
biaku wirlinie, powierzchnia boczno-podstawna woska wzmocniona radyksyn, korzonki woskw wzmocnione s tropomiozyn i spektryn, w bonie z boku woskw s biaka kanaowe
dla Ca2+
TRPA1 i wkienka ankirynowo-kadherynowe

bona stereocyliw na szczycie zawiera kompleksy biakowe kanaowe nazywane receptorami o przejciowym potencjale-ankiryna (TRPA1)
maj kanay dla K+, Na+, Ca2+
kompleksy TRPA1 maj sprynujce biako ankiryn i s zwizane z kadheryn 23
kadheryna 23 i ankiryna biegn jako wokna od wikszych do mniejszych woskw i cz si z nimi dziki miozynie Ic, tak powstaj kolumny woskw dugich, krtkich, najkrtszych; gdy zegniemy
ktry wosek to napraj si wkna i otwieraj kanay TRPA1, K+ wpywa do stereocyliw depolaryzujc, a napyw Ca2+ do komrki woskowatej uwalnia neurotransmiter glutaminian w synapsie
komrka woskowata-wkno nerwu limakowatego i dwik idzie do mzgu
do podstawno-bocznych powierzchni komrek woskowatych dochodz nerwy
dorodkowe wkna akustyczne i spiralne- dendryty dwubiegunowych, akustyczne do wew. i zew. komrek woskowatych, spiralne tylko do zew.
odrodkowe wkna nerwowe- wypustki grnego jdra oliwki, cz drogi oliwkowo-limakowej
wkna nerwowe wspczulne- ze zwoju szyjnego grnego, unerwiaj naczynia krwionone
po wewntrznej stronie komrek falangowych wewntrznych le komrki podporowe zwane komrkami granicznymi przechodzce w jednowarstwowy paski wycieajcy przewd limaka
poniej bonu przedsionkowej tkanka czna z nabonkiem tworzy zwisajc tkank spiraln rbka ktra zawiera fibroblasty wydzielajce galaret tworzc bon pokrywajc w ktrej zanurzone s
wierzchoki stereocyliw woskowatych zewntrznych (ale nie wewntrznych)
funkcje limaka
kosteczki suchowe i bona perylimfy zmniejszaj odbicie na granicy powietrze-pyn przekazujc do perylimfy
kosteczki dziki miniom mog te wygasza gdy za gono
okienko okrge daje spryste rodowisko (bo normalnie to koci) dziki ktremu drgania dochodz do komrek woskowatych, moe te wygasza drgania perylimfy by przyj nowy dwik
wysokie czstotliwoci daj najwiksze drgania przyokienku owalnym (podstawa przewodu limaka), a niskie czstotliwoci przy wierzchoku limaka
wysokie czstotliwoci daj najwiksze drgania przyokienku owalnym (podstawa przewodu limaka), a niskie czstotliwoci przy wierzchoku limaka
takie rozoenie drga nazywamy tonotopi

Histologia Szczegółowa PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Histologia Szczegółowa PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ukad pokarmowy 1

Smak Ca2+- receptory TIR (fragmenty receptorw smaku sodkiego)

Smak gorzki- czstka z bonowym receptoremgustydycyna (biako G)aktywacja fosfodiestrazarozkada cAMPodczenie si

Wewntrzna warstwa ameloblastw

wytwarzanie szkliwa w dwch etapach:

Przeyk- 25cm, fady, wielowarstwowy paski nierogowaciejcy

odek- bona luzowa (pola odkowedoki odkowegruczoy [pola i doki

corpus, fundus, do 1,5mm, ma dno, szyjk i ujcie, w jego

cewkowate, gwnie luzowe, nieliczne

blaszka miniowa bony luzowej- pod gruczoami, wyciska z

duo pcherzykw/kanalikw cytoplazmatycznych, w

bona podluzowa- czna waciwa zbita, wkna kolagenowe, limfocyty,

H2O+CO2=H2CO3, potem dysocjacja i mamy H+ i HCO3-,

bona miniowa- wewntrzna skona, rodkowa okrna, zewntrzna poduna,

Na bonie podstawnej komrek okadzinowych s

biako pokrewne huntingtynie (HIP1r) czy klatryn

somatostatyna- produkuj komrki endokrynowe D,

cewkowate, rozgazione,midzy powierzchni

Komrki endokrynowe i hormony

nazewnictwo komrek endokrynowych

czynnoci komrek endokrynowych

hamuje wytwarzanie HCl

komrki luzowe ujcia i szyjki- syntezuj i wydzielaj luz

odbieraj info o poywieniu i patogenach odka i jelita

hormony peptydowe ukadu pokarmowego dzielimy na regulujce:

odek, wyspy trzustki

chromogranina A- magazynowanie katecholamin

serotonina, motylina- motoryka odka i jelit

polipeptyd trzustkowy (PP)- sok trzustkowy, ruchy pcherzyka ciowego

serotonina- motoryka odka i jelit, wydzielanie HCl

jelito krte, okrnica

neurotensyna- wydzielanie pepsyny, HCl

jelito cienkie, okrnica

sekretyna- wydzielanie CO2, ci, soku trzustkowego, skrcze pcherzyka ciowego

udzia komrek nabonka w trawieniu, wchanianiu i wydzielaniu

czynnoci jelita grubego

w sieci oprcz kolagenowych i sprystych jest tkanka tuszczowa ta

kinetyka komrek nabonka jelita

unaczynnienie odka i jelit

unerwienie odka i jelit

Misz wtroby i sinusoidy

duo LDL- ryzyko miadycy, duo HDL- ochrona przed miadyc

hepatocyty wytwarzaj mocznik z jonw amonowych w cyklu amonowym

komrki gwiadziste (HSC) (komrki Ito)

naczynia limfatyczne i nerwy

Ukad oddechowy skada si z:

kanay i jamy przewodzce powietrze

rola tlenku azotu

unaczynnienie i unerwienie puc

blaszki jasnej wewntrznej

czynno ciaka nerkowego

dugo 5 mm, rednica 30 m, krty przebieg

aparat przykbuszkowy (JG)

kielichy, miedniczka, moczowd

wydzielaj cytokin interleukin 1

regulacja proliferacji i rnicowanie komrek naskrka

cytofizjologia keratynocytw i naskrka

opuszka mieszka i komrki macierzyste

gruczoy ojowe i minie napinajce wosy

pierwsze w okresie pokwitania

unaczynnienie i unerwienie skry

receptory komrkowego czucia somatycznego

czci ukadu limfatycznego: