Politechnika Krakowska

Wydzia Mechaniczny
Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji
(M-6)

Dobr parametrw skrawania i narzdzi

do toczenia
(na podstawie katalogu CoroKey 2008)

Opracowa:
Dominik Czech, Gr. 25Z1
Marian Kwatera, ITMiAP

Krakw,

2010

1. WPROWADZENIE
1.1. Obrabiarki sterowane numerycznie
Pocztki sterowania numerycznego obrabiarek zwizane s z latami pidziesitymi. Gwny udzia w rozwoju tej technologii mia wojskowy przemys lotniczy Stanw
Zjednoczonych. Proponowa on, aby elementy spawane i nitowane zastpi jednolitymi
czciami. Powstaa wtedy idea, aby matematyczny opis funkcji ruchu wykorzysta do
sterowania obrabiark. Skutkiem tego byo utworzenie w Massachusetts Institute of
Technology ukadu sterowania dla frezarki pionowej. Powstaa pierwsza obrabiarka
sterowana numerycznie - OSN (z ang. NC Numerical Control ), do ktrej program
sterujcy wprowadzany by za pomoc kodu perforowanego na specjalnych papierowych kartach.
Dziki rozwojowi w latach 70-tych nowoczesnych podzespow elektronicznych i
techniki mikroprocesorowej powstay ukady komputerowego sterowania numerycznego CNC (Computer Numerical Control ), ktre znalazy zastosowanie rwnie w
ukadach sterowania numerycznego manipulatorw.
W dzisiejszych czasach, dziki rozwojowi techniki komputerowej a take wzrostowi
wymaga technologicznych odnonie jakoci wykonywanych czci, nastpuje nieustanny rozwj ukadw sterowania CNC obrabiarek. Sterowanie numeryczne oprcz
obrabiarek do obrbki skrawaniem (tokarki, frezarki, szlifierki, wiertarki, ) stosowane jest praktycznie, we wszystkich rodzajach maszyn roboczych, w tym rwnie w drarkach elektroerozyjnych, wycinarkach, gitarkach itp. [1] a ilo obrabiarek SN stosowanych w przemyle wci ronie.
Istot funkcjonowania obrabiarek NC jest przyjcie okrelonego ukadu wsprzdnych opisujcego przestrze robocz, w ktrej odbywa si sterowanie. Jest to najatwiejszy sposb na zadawanie pooe narzdzia i przedmiotu obrabianego, niezbdnych dla przeprowadzenia obrbki i uzyskania odpowiednich jej rezultatw. Pojcie
numeryczny wywodzi si, wic, od skojarzenia ze wsprzdnymi (o wartociach
liczbowych, numerycznych) [3].
Program sterujcy, ktry zawiera zapisany w sformalizowanej postaci (jzyku programowania) sekwencje ruchw narzdzia niezbdne do wykonania obrbki oraz informacje o charakterze technologicznym (narzdzia, parametry obrbki, ) jest odczytywany przez czytnik i przekazywany do ukadu dopasowujco-sterujcego (UDS).
Ukad UDS suy ju bezporednio do sterowania napdami zespow wykonawczych
obrabiarki.
Aktualnie nonikami informacji (nonikami programu sterujcego,) w obrabiarkach
NC/CNC s przede wszystkim przenone pamici a take bezporednie kablowe poczenie portw komputera zewntrznego i sterownika obrabiarki. Historycznie, najstarszym nonikiem programu byy tamy perforowane, a potem karty perforowane i tamy
magnetyczne. Obecnie mona jeszcze spotka sporadycznie tamy perforowane w starszych rozwizaniach konstrukcyjnych obrabiarek NC) [2].
Obrabiarki numerycznie NC/CNC z reguy pracuj w cyklu pautomatycznym - zasilanie w przedmioty obrabiane odbywa si rcznie, natomiast obrbka przedmiotu
2

wraz ze zmian narzdzi i parametrw obrbki realizowana jest w cyklu automatycznym.

Bardzo wanym elementem rnicym obrabiarki konwencjonalne i sterowane numerycznie jest system pomiaru pooenia. Pooenie narzdzi a zatem i wymiary
przedmiotu obrabianego w obrabiarkach konwencjonalnych, realizowane jest przez nastawy na odpowiednich skalach przy uyciu rcznych pokrte.
W obrabiarkach SN pooenie zespou wykonawczego odczytywane jest na bieco
ze znacznie wiksz dokadnoci, przez odpowiedni ukad pomiarowy, dziki czemu
mona precyzyjnie sterowa pooeniem narzdzia i uzyskiwa wysok dokadno
wymiarow obrabianego przedmiotu.
Z punktu widzenia automatyki sterowanie CNC jest ukadem automatycznej regulacji
programowej, pracujcym w zamknitej ptli sprzenia zwrotnego. Warto zadana
pooenia (Zzad) elementw ruchomych obrabiarki w danej osi sterowanej numerycznie
jest wyznaczana na podstawie programu. Nastpnie jest ona porwnywana z wartoci
rzeczywist pooenia (Zrz), mierzon przez przetwornik pomiarowy (C). Na podstawie
rnicy pomidzy wartoci zadan a rzeczywist pooenia w danej osi ukad sterowania (CNC) generuje sygna sterujcy (S), skierowany do napdu osi (M), korygujc tym
samym pooenie zespou wykonawczego obrabiarki, a do uzyskania zerowej rnicy
pomidzy wartoci zadan a rzeczywist pooenia osi (Zrz - Zzad).

Rys. 1 Schemat ideowy sterowania numerycznego NC w tokarce [3]

Gwne zalety stosowania obrabiarek numerycznych to:
zwikszenie dokadnoci wymiarowo ksztatowej (zastosowanie sprzenia
zwrotnego),
zwikszenie wydajnoci dziki skrceniu czasw obrbki (koncentracja obrbki
na jednej obrabiarce, skrcenie czasw przygotowawczozakoczeniowych),
zwikszenie elastycznoci produkcji,
powtarzalno geometryczna wytwarzanych przedmiotw [1].

1.2. Technologia obrbki toczenie. Pojcia podstawowe

Toczenie jest metod obrbki skrawaniem, ktra umoliwia wykonywanie przedmiotw o ksztatach bry obrotowych. Podczas toczenia ruch gwny wykonuje przedmiot obrabiany ( obrt wok wasnej osi), a ruch posuwowy wykonuje narzdzie skrawajce. Ze wzgldu na takie czynniki, jak ksztat i rodzaj powierzchni przedmiotu obrabianego, warunki procesu itp. wystpuje wiele odmian tego procesu.
Uwzgldniajc pooenie powierzchni obrabianej wyrni mona:
- toczenie powierzchni zewntrznych,
- toczenie powierzchni wewntrznych.
Ze wzgldu na ksztat powierzchni obrabianej toczenie mona podzieli na:
- toczenie powierzchni walcowych,
- toczenie powierzchni stokowych,
- toczenie powierzchni ksztatowych.
W zalenoci od pooenia osi obrotowej przedmiotu obrabianego wyrni mona:
- toczenie poziome ( wykonywane na wikszoci typu tokarek),
- toczenie pionowe ( wykonywane na tokarkach karuzelowych).
Toczenie dzieli si take ze wzgldu na kierunek ruchu posuwowego:
- toczenie wzdune kierunek ruchu posuwowego jest rwnolegy do osi obrotowej
przedmiotu obrabianego,
- toczenie poprzeczne (planowanie) kierunek ruchu posuwowego jest prostopady
do osi obrotowej przedmiotu obrabianego,
- toczenie profilowe.
Podczas procesu toczenia przedmiot obrabiany obraca si z pewn prdkoci obrotow
n. Znajc t prdko oraz rednic przedmiotu obrabianego d, mona okreli prdko skrawania. Jest to prdko ruchu narzdzia wzgldem przedmiotu obrabianego.
Dla toczenia prdko skrawania odpowiada prdkoci obwodowej przedmiotu obrabianego na rednicy toczenia i oblicza si j ze wzoru:

Vc =
gdzie:

d n
1000

[m/min]

d [mm] rednica przedmiotu obrabianego,

n [obr/min] prdko obrotowa wrzeciona,

Kolejnym parametrem charakteryzujcym proces skrawania jest posuw. W przypadku

toczenia parametr ten okrela odlego, o jak przemieszcza si narzdzie podczas jednego penego obrotu przedmiotu obrabianego. Podczas toczenia posuw wyraamy wzorem:
f =
gdzie:

1000 v f
n

[mm/obr]

v f [m/min] prdko posuwu,

n [obr/min] prdko obrotowa wrzeciona.

Posuw f wyraony w [mm/obr] nazywany bywa posuwem zalenym, poniewa zaley

od prdkoci obrotowej wrzeciona. Posuw minutowy f t (tzw. posuw niezaleny) wyraa natomiast wielko przemieszczenia w jednostce czasu (mm/min):

f t = f n = 1000 v f
gdzie:

[mm/min]

f [mm/obr] posuw,
n [obr/min] prdko obrotowa wrzeciona,
v f [m/min] prdko posuwu.

Gboko skrawania (dosuw)

a p jest to odlego pomidzy powierzchni, ktra

ma by skrawana, oraz powierzchni, ktra jest ju obrobiona. Parametr ten jest zawsze
mierzony pod ktem prostym do kierunku ruchu posuwowego narzdzia i wyraany
wzorem:

ap =
gdzie:

d d1
2

[mm]

d [mm] rednica przedmiotu obrabianego przed obrbk,

d1 [mm] rednica przedmiotu ju obrobionego.

1.3. Twardo materiau obrabianego

Twardo jest bardzo istotn cech materiau z punktu widzenia konstrukcyjnego i
technologicznego. Jest szczeglnie istotn informacj, jeli chodzi o dobr odpowiedniego narzdzia podczas obrbki skrawaniem.
Twardo okrela miar oporu, jakie wykazuje ciao w czasie wciskania we wgbnika
i powstajcych odksztaceniach plastycznych.
Sformuowanie w ten sposb twardoci wynika z faktu, e wikszo metod jej pomiaru
polega na wciskaniu w powierzchni badanego materiau pewnego wgbnika a do
osignicia odksztace trwaych. Sam wgbnik posiada duo wikszo twardo tak,
aby jego odksztacenia podczas wciskania byy pomijalnie mae [4].
Stosowane s trzy podstawowe metody pomiaru twardoci: - metoda Brinella,
- metoda Rockwella,
- metoda Vickersa.
Metoda Brinella to jedna z najstarszych stosowanych obecnie metod pomiaru twardoci. Polega na wciskaniu w powierzchni badanego materiau kulki o rednicy D
pod obcieniem F. rednica trwaego odcisku d mierzona pod odcieniem jest
podstaw do okrelenia twardoci.
Twardo Brinella jest to stosunek siy obciajcej do powierzchni czaszy kulistej
odcisku trwaego pomnoona przez wspczynnik:

gdzie:

HB - twardo Brinella w umownej jednostce HB takiej, e :

1HB=9,807 MPa
- powierzchnia czaszy kulistej odcisku trwaego,

cz

F - sia obciajca.

Rys. 2 Zalenoci geometryczne po wgnieceniu kulki i jej obcieniu [4]

Metoda Rockwella. Pomiar twardoci metod Rockwella polega na dwustopniowym wciskaniu:

- stoka diamentowego o kcie wierzchokowym 120 ( skala C, A, N ) lub
6

- kulki o rednicy 1,5875 mm ( skala B, F, T ).

Wciskanie realizowane jest dwuetapowo:
- etap 1 - obcienie wstpne Fo ( trwajce 28 s ),
- etap 2 - obcienie gwne F1 ( trwajce 220 s ).
Nastpnie mierzy si przyrost gbokoci odcisku h w nastpujcych jednostkach:
jednostka 2 m - dla skali A, B, C i F,
1 m - dla skali N i T > twardo HR.

i oblicza:

HR = K - h
przy czym:

K = 100 - dla stoka,

K = 130 - dla kulki.

Rys. 3 Schemat pomiaru twardoci metod Rockwella - kolejne fazy pomiaru:

Fo i F1 - obcienie wstpne i gwne,
ho, hc - gbokoci odcisku przy obcieniach wstpnym i gwnym,
h
- trway przyrost gbokoci odcisku pod obcieniem wstpnym
i bez obcienia gwnego,
K
- staa umowna odpowiadajca 100 jednostkom podziaki w
przypadku gdy wgbnik jest stokiem diamentowym lub 130
jednostkom podziaki gdy wgbnik jest kulk stalow.

2. DOBR PARAMETRW SKRAWANIA I NARZDZI

na podstawie katalogu
SANDVIK Coromant CoroKey 2008
atwy wybr. atwe zastosowanie.

2.1. Budowa narzdzi tokarskich

Narzdzia tokarskie firmy SANDVICK Coromant (noe tokarskie) s narzdziami o
konstrukcji skadanej tzn. skadaj si z kilku elementw, ktre mona zdemontowa
w celu wymiany pytko skrawajcej. Podstawowe elementy to:
1. trzonek (oprawka),
2. pytka skrawajca,
3. system mocowania ( ruby mocujce, podkadki, pytki mocujce,)
System D

Rys. 4 Budowa noy tokarskich skadanych

2.2. Materiay narzdziowe

Do produkcji pytek skrawajcych stosowane s rnego rodzaju materiay narzdziowe
( wgliki spiekane, cermetale, ceramika, regularny azotek boru, ).
Rysunek poniej przedstawia kodowe oznaczenia materiaw narzdziowych i ich przeznaczenie do obrbki podstawowych grup materiaw konstrukcyjnych.

Rys. 5 Materiay narzdziowe do obrbki rnych mat. konstrukcyjnych [6]

2.3. Systemy mocowania pytek (systemy narzdziowe)

Firma SANDVICK Coromant stosuje nastpujce systemy narzdziowe:

Do mocowania pytek ujemnych (pytki ujemne systemu T-Max P) czyli pytek z ktem przyoenia = 0o :
system Coro Turn RC mocowanie sztywne,
system T-Max P,
Do mocowania pytek dodatnich (pytki dodatnie systemu Coro Turn 107)
czyli pytek z ktem przyoenia > 0o :
system Coro Turn 107 mocowanie rub,
system Coro Turn 111,
system Coro Turn TR (do toczenia profilowego).

Mocowanie sztywne Coro Turn RC

odbywa si za pomoc pytki wywierajcej dwukierunkowy docisk do gniazda.
System narzdziowy Coro Turn RC jest
dostpny zarwno w oprawkach z chwytem tradycyjnym jak i oprawkach typu
Coromant Capto. Jest to system narzdziowy pierwszego wyboru (oferowany
jako system podstawowy).

Rys. 6 Coro Turn RC

System narzdziowy Coro Turn 107 do mocowania pytek

skrawajcych wykorzystuje rub przechodzc przez
otwr w pytce.
Coro Turn 107 jest dostpny zarwno w oprawkach z chwytem tradycyjnym jak i oprawkach typu Coromant Capto, dla
wszystkich ksztatw pytek i rnych ktw przystawienia.
Rys. 7 Coro Turn 107

2.4. Zasady wyboru systemu mocowania

Sztywne mocowanie

Rys. 8 Dobr systemu mocowania do obrbki pow. zewntrznych [7]

10

Rys. 9 Dobr systemu mocowania do obrbki pow. wewntrznych [7]

11

2.5. Kodowanie ksztatu pytek skrawajcych i oprawek

Zarwno pytki jak oprawki posiadaj oznaczenia wg normy ISO 1832:1991, gdzie
kady symbol oznacza konkretn cech danej pytki czy oprawki.
Sposb kodowania pytek i oprawek oraz znaczenie poszczeglnych symboli przedstawia rysunek poniej:

Rys. 10 Schemat kodowania pytek skrawajcych i oprawek [6]

12

2.5.1. Oznaczenia pytek

1. Ksztat pytki dobieramy w zalenoci od ksztatu obrabianej powierzchni, jej pooenia oraz kierunku ruchu narzdzia:

2. Kt przyoenia pytki

3. Dokadno wykonania pytki (tolerancje wymiarw) - zwykle parametr M

4. Typ pytki
A
- pytki dwustronne bez amacza wirw
G
- pytki dwustronne z amaczem wirw
M, T - pytki jednostronne z amaczem wirw
5. Wielko pytki (dugo krawdzi skrawajcej w mm)

6. Grubo pytki w [mm] - wg katalogu

7. Promie naroa

8. Dodatkowe oznaczenie pytki przez producenta. Producent moe doda do kodu

oznaczajcego geometri pytki dodatkowe dwa znaki, charakteryzujce typ obrbki do
jakiego przeznaczona jest pytka np.:
- MR obrbka zgrubna,
13

- WR wydajne toczenie zgrubne,

- MF obrbka wykaczajca
- WF wydajne toczenie wykaczajce,

2.5.2. Oznaczenia oprawek

B. System mocowania

Docisk sztywny (RC)

Docisk od gry
oraz przez otwr

Docisk przez otwr

1. Ksztat pytki (jak w oznaczeniach pytek)

C. Konfiguracja oprawki

2. Kt przyoenia pytki (jak w oznaczeniach pytek)

14

Mocowanie
rub

D. Wersja narzdzia

E. Wysoko trzonka

F. Szeroko trzonka

G. Dugo narzdzia

5. Wielko pytki (dugo krawdzi skrawajcej w mm)

15

(jak w oznaczeniach pytek)

2.6. Dobr narzdzi i parametrw skrawania

Dobr narzdzia (pytki oprawki)i przedstawia schemat rys. 11.
I. Dobr plytki i parametrw skrawania
Krok 1 - Okreslenie typu materialu obrabianego
Krok 2 - Okreslenie rodzaju obrbki
Krok 3 - Dokonanie "Pierwszego wyboru"
Krok 4 - Okreslenie warunkw obrbki i wybr materialu plytki
Krok 6 - Wybr wielkosci plytki
Krok 7 - Odczytanie zalecanych parametrw obrbki
Krok 7 - Odczytanie zalecanych parametrw obrbki

II. Korekcja parametrw skrawania

Krok 8 - Korekcja predkosci skrawania ze wzgl. na twardosc
mat. obrabianego
Krok 9 - Korekcja posuwu
Krok 10 - Ewenualna. korekcja predkosci skrawania ze wzgl.
na wydajnosc obrbki
Krok 11 - Obliczenie niezbednej mocy obrabiarki
Krok 12 - Obliczenie predkosci obrotowej wrzeciona

III. Dobr oprawki

Krok 13 - Wybr odpowiedniej strony katalogu
Krok 14 - Wybr odpowiedniej oprawki

Wynik:
- nz tokarski (plytka + oprawka )
- parametry skrawania: Vc [m/min]
nf [mm/obr]
a
p [mm]

Rys. 11 Algorytm doboru narzdzi i parametrw skrawania

16

2.6. Dobr pytki i parametrw skrawania

Krok 1 okrelenie typu materiau obrabianego
Pierwszym etapem doboru odpowiedniej pytki jest okrelenie typu materiau obrabianego. W katalogu Sandvik Coromant istnieje podzia na sze grup materiaw, ktry
przedstawia ponisza tabela:
Tab. 1 Klasyfikacja materiaw konstrukcyjnych [6]
Materia
obrabiany

Oznaczenie

Stal

ISO P

Stal
nierdzewna

ISO M

eliwo

ISO K

Stopy
aluminium
Stopy
aroodporne
Stal hartowana

ISO N

Przykadowy materia
Stal
niskostopowa
Stal nierdzewna
austenityczna
eliwo szare.
eliwo sferoidalne
Odlew,
niestarzony

Grupa materiaowa

Twardo
charakterystyczna

CMC 02.1

HB 180

CMC 05.21

HB 180

CMC 08.2
CMC 09.2

HB 220
HB 250

CMC 30.21

HB 75

ISO S

Na bazie niklu

CMC 20.22

HB 350

ISO H

Hartowana
i ulepszana cieplnie

CMC 04.1

HRC 60

Oznaczenia HB i HRC oznaczaj odpowiednio Twardo Brinella i Twardo Rockwella.

Krok 2 okrelenie rodzaju obrbki

Po zakwalifikowaniu materiau do odpowiedniej grupy naley okreli rodzaj przeprowadzanej obrbki. Coromant dla operacji toczenia wyrnia trzy rodzaje obrbki i
oznacza je odpowiednio:
R Obrbka zgrubna
- obrbka z maksymalna wydajnoci,
- obrbka z du gbokoci i posuwem,
- obrbka wymagajca najwyszego bezpieczestwa krawdzi.
M Obrbka rednia
- dla wikszoci zastosowa oglnych,
- szeroki zakres moliwych kombinacji gbokoci skrawania i posuwu.
F Obrbka wykaczajca
- obrbka z niewielkimi gbokociami skrawania i posuwami,
- obrbka wymagajca niskich si skrawania.
Krok 3 dokonanie Pierwszego wyboru
Na podstawie informacji typ materiau obrabianego rodzaj obrbki zestawionych
na str 24 katalogu (rys. 12 ), przejcie na odpowiedni stron katalogu oferujc Pierwszy wybr ( np. dla stal obrbka rednia jest to strona nr 28 ) rys. 12 i 13.

17

oprawki

typ
materiau

rodzaj
obrbki

nr strony
katalogu

str.

Rys. 12 Katalog CoroKey str. 24 [6]

18

Ilustruje to rysunek:

ap - f n

str.

Rys. 13 Katalog CoroKey str. 28 [6]

ap - fn - zakres gbokoci i posuwu zalecany dla prawidowego ksztatowania wira

19

Krok 4 okrelenie warunkw obrbki i wybr materiau pytki

Nastpnie naley okreli, jakie s warunki obrbki.
Katalog CoroKey dzieli warunki obrbki na trzy nastpujce:

Rys. 14 Wybr warunkw obrbki

Wybr ten posuy do wyboru odpowiedniego gatunku wglika (na tej samej stronie
katalogu), np. dla przecitnych warunkw i normalnych posuww bdzie to GC4225.

Krok 5 wybr ksztatu pytki i promienia naroa

Ksztat pytki winien by tak dobrany by umoliwia obrbk zadanego konturu. Zaleca
si by kt przystawienia pytki wynosi ok.900 natomiast pomocniczy kt przystawienia
winien by wikszy od kta spadku konturu.
Przykady doboru ksztatw pytek ujemnych T-Max P (mocowanych systemem Coro
Turn RC):
- do obrbki powierzchni zewntrznych (w katalogu str. 60 - 65):

- do obrbki powierzchni wewntrznych

(w katalogu str. 66 71):

20

Przykady doboru ksztatw pytek dodatnich Coro Turn 107 (mocowanych systemem Coro Turn 107 mocowanie rub):

- do obrbki powierzchni zewntrznych

(w katalogu str. 98 - 103):

- do obrbki powierzchni wewntrznych

(w katalogu str. 104 107):

Promie naroa ma wpyw na chropowato powierzchni obrobionej. Im mniejszy

promie naroa, tym mniejsza szansa na uzyskanie gadkiej powierzchni i co za tym
idzie wyszej klasy chropowatoci. Naley go ustali lub zastosowa zalecenia producenta dotyczce tzw. Pierwszego wyboru, ktre dla pytek T-MAX P wygldaj nastpujco:
obrbka wykaczajca
obrbka rednia
obrbka zgrubna

r = 0.8 mm
r = 0.8 mm
r = 1.2 mm

Krok 6 wybr wielkoci pytki

Wielko pytki (dugo krawdzi pytki) dobiera si zwykle do posiadanej oprawki,
jeeli taka jest w posiadaniu. Jeeli nie, to dobiera si w zalenoci od rodzaju obrbki
i gbokoci skrawania, kierujc si zasad: im wiksza gboko skrawania, tym
wiksza pytka.
Minimaln dugo l krawdzi skrawajcej mona obliczy na podstawie gbokoci
skrawania i kta przystawienia [8] - ilustruje to rys. 15,
na ktrym: le - dugo efektywnej krawdzi skrawajcej, wynikajca z gbokoci skrawania i kta przystawienia ostrza,

l - dugo krawdzi skrawajcej pytki, wynoszca:

l = min ( 1,5 4 ) le
albo przyj na podstawie zalece katalogowych [7] sugerujcych znacznie wiksz
pytk patrz tab. 2.

21

Zalecany zakres ktw

przystawienia ostrza

Rys. 15 Wyznaczanie minimalnej wielkoci pytki skrawajcej [8]

22

Tab. 2 Zasady doboru wielkoci pytki wg [7]

23

Krok 7 odczytanie zalecanych parametrw obrbki

Na nastpnej stronie katalogu a wic po stronie Pierwszy wybr, znajduje si wykaz
dostpnych ksztatw pytek, ich wymiarw i zalecane parametry skrawania:
- prdko skrawania Vc [m/min],
- posuw fn [mm/obr],
- gboko skrawania ap
Ilustruje to przykad fragmentu tabeli ze str 29 (poniej).

Rys. 16 Katalog CoroKey str. 29 [6]

np. dla pytki kwadratowej CNMG 12 04 04 z materiau GC4225, czyli dla
obrbki redniej, zalecana prdko skrawania Vc = 395 [m/min],
posuw fn = 0.2 [mm/obr] i gboko skrawania ap = 3 [mm].

24

2.7. Korekcja parametrw skrawania

Krok 8 - Korekcja prdkoci skrawania ze wzgl. na twardo mat. obrabianego
Dobrana prdko skrawania jest prdkoci dla twardoci nominalnej, ktra np. dla
grupy ISO P wynosi HB = 180 (tab.1). Zwykle jednak twardo materiau obrabianego,
dla ktrego s dobierane warunki skrawania, jest inna ni nominalna. Wtedy naley dokona korekty prdkoci skrawania wedug poniszej tabeli.
Tab. 3 Tabela korekty prdkoci skrawania [6]

np. jeli rzeczywista twardo materiau obrabianego wynosi HB 220, to dla stali
(grupa materiaowa P), jest ona wiksza o 40 jednostek ni twardo nominalna
= 180. Wspczynnik korekcyjny, odczytany z tab. 2 wynosi 0,84 a wic skorygowana prdko skrawania:
Vc skoryg = 395 x 0,84 = 331,8 = ok. 332 [m/min]

Krok 9 - Korekcja posuwu

Zmiana prdkoci skrawania wie si ze zmian posuwu.
Aby zapewni waciwy proces formowania wirw, przy zwikszaniu prdkoci skrawania naley zmniejszy posuw i odwrotnie, przy zmniejszaniu prdkoci naley
zwikszy posuw. Wpyw prdkoci skrawania na posuw wyraa poniszy wykres.

Rys. 17 Wpyw prdkoci skrawania na posuw [6]

Np. prdko skrawania zostaa zmniejszona o 16%. Z wykresu na rys.17 mona
odczyta, e posuw winien by zwikszony o 0,19 [mm/obr] co daje:
fn skoryg = 0,2 + 0,19 = 0,39 [mm/obr]
25

Krok 10 - Ew. korekcja prdkoci skrawania ze wzgl. na wydajno obrbki

Otrzymana prdko skrawania jest obliczona dla trwaoci ostrza T = 15 [min].
Mona zwikszy wydajno obrbki zwikszajc prdko skrawania, bdzie si to
jednak wizao z obnieniem trwaoci ostrza. Mona te zwikszy trwao ostrza
obniajc jednak prdko skrawania.
Do obliczenia nowej prdkoci skrawania naley posugiwa si ponisz tabel.
Tab. 4 Tabela korekty prdkoci skrawania ze wzgl. na trwao ostrza [6]

Przykadowo: aby wyduy okres trwaoci ostrza do 20 [min], naley pomnoy zalecan prdko skrawania przez warto 0.93. Dla omawianej uprzednio
pytki bdzie to: 332 * 0,93 = 239 [m/min].

Krok 11 - Obliczenie niezbdnej mocy obrabiarki

Po dobraniu parametrw skrawania naley sprawdzi zapotrzebowanie na moc obrabiarki, ktra ma realizowa obrbk z tymi parametrami. Przy zaoeniu 80% sprawnoci obrabiarki, moc obrabiarki w [kW] mona wyznaczy z tabeli 5.
Tab. 5 Wyznaczanie mocy skrawania [kW]

26

np. dla stali o twardoci HB = 220 (grupa materiaowa P) i parametrw skrawania:

posuw fn = 0,39 [mm/obr], gboko skrawania ap = 3 [mm], moc silnika napdu gwnego obrabiarki winna wynosi ok. 13,6 [kW].

Krok 12 - Obliczenie prdkoci obrotowej wrzeciona

Prdko obrotow wrzeciona oblicza si z cytowanego uprzednio wzoru:
n=

Vc 1000
d

Dla uproszczenia mona rwnie zastosowa tabel przeliczeniow przedstawion poniej, lub stosowa wykresy znajdujce si przy wikszoci tokarek konwencjonalnych.

Tab. 6 Wyznaczanie prdkoci obrotowej wrzeciona [obr/min]

27

2.8. Dobr oprawki

Ostatnim etapem jest dobr oprawki. Dla zwykych imakw narzdziowych z mocowaniem za pomoc rub, naley dobra klasyczn oprawk z chwytem prostoktnym
lub kwadratowym. Jeli narzdzie ma by zamocowane w gowicy narzdziowej, to
naley dobiera oprawk typu Coromant Capto o rozmiarze odpowiednim dla gowicy
narzdziowej (oznaczenia C4, C5 lub C6).

Krok 13 Wybr odpowiedniej strony katalogu

Strona 24 katalogu podaje nr stron oprawek odpowiednich do mocowania dobranych
pytek rys.18.
Np. do mocowania pytek ujemnych s to strony 61 65.
oprawki

Rys. 18 Wybr strony katalogu [6]

Krok 14 Wybr odpowiedniej oprawki

Dobierana oprawka winna zapewnia mocowanie pytki o wybranym uprzednio ksztacie oraz odpowiedni kt przystawienia ostrza.
Z etapu doboru pytki wiadomo ju, e takie cechy jak (rys. 19):
B - system mocowania,
1 - ksztat pytki,
C - konfiguracja oprawki (zwizana z ktem przystawienia ostrza),
2 - kt przyoenia pytki,
5 - wielko pytki
s ju zdeterminowane. Pozostaje do ustalenia:
D - wersja narzdzia (narzdzie prawe, lewe, ),
E, F - wymiary poprzeczne trzonka,
28

- dugo narzdzia.
Parametry do ustalenia

Oprawki zewntrzne

Rys. 19 Oznaczenie oprawek

Wersja narzdzia zaley od przewidywanego kierunku posuwu.
Przekrj trzonka jest zaleny od wymiarw imaka dysponowanej tokarki. Jeli jest moliwo, naley ze wzgldu na sztywno - dobiera wikszy przekrj.
Dugo oprawki jest zwykle zwizana za jej wymiarami poprzecznymi i jest narzucona
przez katalog.
Dostpne oprawki podaje katalog na uprzednio wybranej stronie.
Np. dla pytki trjktnej TNMG 16 04 08 o boku 16 mm, oprawki naley poszukiwa
na str. 60 i 64 katalogu (rys. 20 i 21). Jak wida s dostpne:
- oprawki prawa i lewa o symbolach DTJNR/L 1616H16,
DTJNR/L 2020K16,
DTJNR/L 2525M16,
DTJNR/L 3232P16 oraz
- oprawki prawa i lewa o symbolach MTJNR/L 2020K16M1,
MTJNR/L 2525M16M1,
MTJNR/L 3225P16M1.
Analizujc charakterystyk obrabiarki i sposb realizacji obrbki naley dokona ostatecznego wyboru oprawki spord dostpnych.

Rys. 20 Katalog CoroKey - fragment str. 64 [6]

29

str.

Rys. 21 Katalog CoroKey str. 60 [6]

30

Przykad
Dobr narzdzi i parametry skrawania do wykonania podtoczenia wg poniszego rysunku. Materia obrabiany: stal 55 ulepszana cieplnie o wytrzymaoci Rm wynoszcej
ok. 740 MPa.

Rys. 22 Obrabiany przedmiot

Krok 1 okrelenie typu materiau obrabianego

Stal 55 zostaje zaklasyfikowana do grupy materiaowej Stal wg tab. 1,
Korzystajc z Tabeli zamiany (patrz Zacznik 1), naley odczyta twardo
HB odpowiadajc Rm = 740: HB=200.

Krok 2 okrelenie rodzaju obrbki

Wykonanie podtoczenia mona uzna jako M Obrbk redni.

Krok 3 dokonanie Pierwszego wyboru

Na podstawie informacji Stal Obrbka rednia, w kolumnie Pytki ujemne T-MAX P (na str. 24 katalogu), zostaje wybrana strona nr 28 jako strona
docelowa z Pierwszym wyborem.

Krok 4 okrelenie warunkw obrbki i wybr materiau pytki

obrbka podtoczenia zostaje zaklasyfikowana jako przecitne warunki obrbki.
Std na str. 28, dla PRZECITNE WARUNKI wynika materia pytki GC4225.

Krok 5 wybr ksztatu pytki i promienia naroa

Z geometrii wykonywanego rowka wynika, e kt ostrza musi by mniejszy ni
o
o
o
70 ( 90 20 ). Na podst. rysunku na str. 20 niniejszej instrukcji, zalecanym
o
ksztatem pytki jest pytka trjktna i kt przystawienia = 93 ,
Na podst. zalece producenta dotyczcych tzw. Pierwszego wyboru, dla pytek
T-MAX P naley, dla obrbki redniej (oznaczenie M) przyj promie naroa
r = 0.8 mm.

Krok 6 wybr wielkoci pytki

Z rys PO wynika, e gboko podtoczenia wynosi 5 mm. Ale ze wzgldu na to,
e jest to obrbka rednia, naleaoby obrbk wykona w 2 przejciach - kade
31

z gbokoci 2,5 mm. Wtedy, wg zalece z rys. 15 dugo krawdzi skrawajcej winna wynosi co najmniej 5 mm. Natomiast wg zalece z tab. 2 zalecana
dugo to 22 mm,
Na stronie 29 katalogu naley odnale wiersze z pytkami trjktnymi. S to
pytki TNMX 160408 i TNMX 160412. Do obrbki redniej wybra pytk z
promieniem r = 0.8, czyli TNMX 16 04 08.

Krok 7 odczytanie zalecanych parametrw obrbki

Parametry dla pytki TNMX 160408, odczytane ze str. 29 katalogu to:
- prdko skrawania Vc = 325 [m/min],
- posuw
fn = 0,35 [mm/obr],
- gboko skrawania ap = 2 [mm].

Krok 8 - Korekcja prdkoci skrawania ze wzgl. na twardo mat. obrabianego

Obrabiany materia jest twardszy o 20 HB ni materia wzorcowy. Std wspczynnik korekcji (z tab. 3) wynosi 0,91. Prdko skorygowana:
Vc skoryg = 325 x 0,91 = 295,7 = ok. 296 [m/min] i jest nisza o 9 %
od pierwotnej prdkoci.

Krok 9 - Korekcja posuwu

Zmniejszenie prdkoci skrawania o 9% powoduje, wg wykresu:

przyrost posuwu o 0,11 [mm/obr]. Std:

fn skoryg = 0,35 + 0,11 = 0,46 [mm/obr]

32

Krok 10 - Ew. korekcja prdkoci skrawania ze wzgl. na wydajno obrbki !!!

Gdyby, ze wzgldu na wydajno obrbki, chcie zwikszy prdko skrawania
kosztem obnienia okresu trwaoci ostrza np. z 15 [min] do 10 [min], to naleao by wprowadzi wspczynnik korekcyjny 1,11 ( tab. 4). Wtedy:
Vc skoryg T10 = 296 x 1,1 = 325,6 = ok. 326 [m/min]
Krok 11 - Obliczenie niezbdnej mocy obrabiarki
Dla przyjtych normalnie parametrw obrbki
fn skoryg = 0,46 [mm/obr] i gboko skrawania ap = 2 [mm] mona, z tab. 5
wyznaczy niezbdn moc obrabiarki : Nobr. = ok. 6,5 [kW].

Krok 12 - Obliczenie prdkoci obrotowej wrzeciona

Dla Vc = 326 [m/min] i rednicy d = 50 [mm], prdko obrotowa wrzeciona
Vc 1000
wynosi n =
= 2076 [obr/min]
d

Krok 13 Wybr odpowiedniej strony katalogu

Wg katalogu, oprawki z chwytem tradycyjnym do pytek ujemnych znajduj si
na stronach 61-65.

Krok 14 Wybr odpowiedniej oprawki

Pytka dla ktrej jest poszukiwana oprawka ma oznaczenie TNMX 160408 Jest
to pytka trjktna o boku 16 mm. Dla tej pytki s dostpne oprawki typu
o
DTJNR/L (str. 60) lub MTJNR/L (str. 64), obie z ktem przystawienia 93 ,

DTJNR/L

MTJNR/L

W przypadku obrbki konturu z rys. 22 tylko oprawki MTJNR/L pozwalaj na

o
obrbk konturu o kcie spadku <= 22 . Naley wic wybra oprawki typu
MTJNR/L,
Ze wzgldu na kierunek obrbki potrzebna jest oprawka prawa P,
Wtedy pozostaj do wyboru trzy oprawki:
- oprawka o przekroju 20x20 mm - MTJNR 2020 K16M1,
- oprawka o przekroju 25x25 mm - MTJNR 2525 M16M1,
- oprawka o przekroju 32x25 mm - MTJNR 3225 P16M1.
Ostateczny dobr bdzie zalea od wymiaru imaka. Niech bdzie to obrabiarka
mniejsza, wic wybr padnie na oprawk typu

MTJNR 2020 K16M1

33

3. Dobr parametrw skrawania przy pomocy internetowego katalogu SANDVIK Coromant CoroGuide
(http://coroguide.coromant.sandvik.com)
( opcja:

Modu Parametrw Skrawania / Toczenie )

Internetowy katalog CoroGuide Web posiada kalkulator prdkoci skrawania.

Pierwszym etapem jest wybr rodzaju obrbki:

Nastpnie naley wskaza rodzaj toczenia i rodzaj powierzchni (dokadno obrbki)

i zaakceptowa przyciskiem Zalecane parametry skrawania :

34

Wprowadzajc parametry: rodzaj i twardo materiau obrabianego, gatunek wglika

dobranej pytki, geometri ostra, posuw i gboko skrawani oraz oczekiwany okres
trwaoci narzdzia i maksymaln prdko obrotow obrabiarki, otrzymuje si zalecane parametry skrawania.

4. Literatura
[1] W. Habrat: Obsuga i programowanie obrabiarek numerycznych, KaBe, Krosno
2007
[2] P. Skawiski: Obrabiarki Sterowane Numerycznie, Warszawa, 2007.
[3] G. Nikiel: Programowanie obrabiarek CNC na przykadzie ukadu sterowania SINUMERIC 810/840D - Bielsko Biaa, 2004.
[4] Praca zbiorowa pod redakcj S. Piechnika: Laboratorium Wytrzymaoci Materiaw, Krakw, 2002.
[5] B. Augustyniak: Waciwoci mechaniczne. Badania niszczce, Politechnika
Gdaska.
[6] SANDVIK Coromant. CoroKey. atwy wybr. atwe zastosowanie, 2008.
[7] SANDVIK Coromant.MainCatalogue_2008.
[8] Przybylski L.: Strategia doboru warunkw obrbki wspczesnymi narzdziami.
Toczenie wiercenie frezowanie, Politechnika Krakowska, Krakw, 2000.
[9] http://www.coromant.sandvik.com/pl

35

Zacznik 1
Przegld materiaw konstrukcyjnych - okrelanie ich twardoci
Katalog SANDVICK Coromant [6] podaje tabel z wykazem typowych materiaw konstrukcyjnych, tzw. odpowiednikw materiaowych (z siedmiu uprzemysowionych krajw
wiata), przypisanych do jednego z szeciu typw materiaw obrabianych, na jakie s podzielone wszystkie materiay obrabiane metalowe (wg Klasyfikacji Materiaw Coromant).

36

W powyszym wykazie brak jest jednak twardoci materiaw a oprcz tego niema
odpowiednikw stosowanych w Polsce. Dlatego w naszych warunkach mona si posugiwa tabelami charakterystyk typowych materiaw w celu okrelenia ich wytrzymaoci doranej na rozciganie Rm i potem odczytania z Tablicy zamiany odpowiadajcej jej twardoci HB.

37

Charakterystyka wybranych materiaw konstrukcyjnych wg PN

- stale wglowe, do ulepszania, stopowe,

38

39

40

Charakterystyka wybranych materiaw konstrukcyjnych wg PN

- eliwa szare, sferoidalne, biae,

41

Tabela zamiany
(wytrzymao na rozciganie Rm i odpowiadajca jej twardo)

42