Analiza I Prezentacja Danych W Microsoft Excel Vademecum Walkenbacha Michael Alexander John Walkenbach

Ebookpoint.pl KOPIA DLA: Katarzyna Jakubczyk k.dobosiewicz@gmail.
com
Tytu oryginau: Excel Dashboards and Reports

Tumaczenie: Adam Bk
ISBN: 978-83-246-7723-8
Copyright 2010 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana.
Published by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana
All Rights Reserved. This translation published under license.
Translation copyright 2011 by Helion S.A.
No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic
or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system,
without permission from the Publisher.
Wiley and the Wiley Publishing logo are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc.
and/or its affiliates in the United States and other countries, and may not be used without written permission.
Excel is a registered trademark of Microsoft Incorporation in United States and/or other countries. All other
trademarks are the property of their respective owners. Wiley Publishing, Inc. is not associated with any
product or vendor mentioned in this book.
Wszelkie prawa zastrzeone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie caoci lub fragmentu niniejszej
publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metod kserograficzn,
fotograficzn, a take kopiowanie ksiki na noniku filmowym, magnetycznym lub innym
powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.
Wszystkie znaki wystpujce w tekcie s zastrzeonymi znakami firmowymi bd towarowymi
ich wacicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje
byy kompletne i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie,
ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz
Wydawnictwo HELION nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci za ewentualne
szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice.
Pliki z przykadami omawianymi w ksice mona znale pod adresem:
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip
Wydawnictwo HELION
ul. Kociuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl
WWW: http://helion.pl (ksigarnia internetowa, katalog ksiek)
Drogi Czytelniku!
Jeeli chcesz oceni t ksik, zajrzyj pod adres
http://helion.pl/user/opinie?andaex_ebook
Moesz tam wpisa swoje uwagi, spostrzeenia, recenzj.
Printed in Poland.
Pole ksik na Facebook.com
Kup w wersji papierowej
Oce ksik
Ebookpoint.pl KOPIA DLA: Katarzyna Jakubczyk k.dobosiewicz@gmail.com
Ksigarnia internetowa
Lubi to! Nasza spoeczno
Dedykuj to fanom DataPigTechnologies.com wszystkim dwunastu spord Was.

Michael Alexander
Analiza i prezentacja danych w Microsoft Excel. Vademecum Walkenbacha
Podzikowania autora
Najwiksze podzikowania dla Katie Mohr i Susan Cohen za godziny pracy powicone
na uczynienie tej ksiki tak jasn i czyteln, jak jest w tej chwili. Dzikuj te wspaniaemu zespoowi profesjonalistw, dziki ktrym ta ksika si pojawia. Na kocu
chciabym podzikowa mojej rodzinie za wyrozumiao, gdy powicaem czas na realizacj tego projektu.
Michael Alexander
Spis treci
Spis treci
O autorach ............................................................................................ 13
O redaktorze technicznym .................................................................. 15
Wprowadzenie ...................................................................................... 17
Co trzeba wiedzie? .............................................................................................................18
Co trzeba mie? ...................................................................................................................19
Konwencje typograficzne ....................................................................................................19
Konwencje dotyczce klawiatury ..................................................................................19
Konwencje dotyczce myszy ........................................................................................20
Co oznaczaj ikony .......................................................................................................20
Ukad ksiki .......................................................................................................................21
Cz I: Od arkusza do pulpitu ......................................................................................21
Cz II: Wykresy w programie Excel podstawy .....................................................21
Cz III: Jeszcze o tabelach i wykresach .....................................................................22
Cz IV: Tworzenie zaawansowanych komponentw pulpitw menederskich .........22
Cz V: Automatyzacja pulpitw menederskich i raportw ......................................22
Cz VI: Kontakt ze wiatem zewntrznym ................................................................22
Materiay dodatkowe ...........................................................................................................23
Zestaw narzdzi dodatkowych: Power Utility Pak ..............................................................23
Kontakt z autorami ..............................................................................................................23
Cz I
Od arkusza do pulpitu .......................................................25
Rozdzia 1.
Pulpity menederskie wprowadzenie ............................................. 27

Pulpity menederskie i raporty definicje ........................................................................27
Raporty definicja ......................................................................................................28
Pulpity menederskie definicja .................................................................................28
Okrelanie wymaga uytkownika ......................................................................................29
Definiowanie przekazu ..................................................................................................30
Okrelanie odbiorcw ...................................................................................................31
Okrelanie wskanikw wydajnoci ..............................................................................31
Lista potrzebnych rde danych ...................................................................................32
Okrelanie wymiarw i filtrw ......................................................................................33
Drenie danych ............................................................................................................33
Harmonogram aktualizacji ............................................................................................33
Rzut oka na zasady projektowania pulpitw menederskich ...............................................34
Zasada nr 1. Zachowaj prostot .....................................................................................34
Ukad i rozmieszczenie elementw ...............................................................................38
Formatowanie liczb .......................................................................................................39
Tytuy i etykiety ............................................................................................................40

Wane pytania .....................................................................................................................42
Czy mj pulpit przedstawia waciwe informacje? .......................................................42
Czy wszystko na moim pulpicie jest celowe? ...............................................................42
Czy przekaz jest wystarczajco wyrany? .....................................................................42
Czy pulpitem da si zarzdza? .....................................................................................43
Zakres i okres ................................................................................................................43
Dokumentacja ...............................................................................................................43
Czy pulpit jest atwy w obsudze? .................................................................................44
Poprawno danych .......................................................................................................44
Rozdzia 2.
Projektowanie modelu danych ........................................................... 47

Tworzenie modelu danych ...................................................................................................47
Rozdzielenie warstw danych, analiz i prezentacji .........................................................48
Najlepsze wzorce modeli danych ........................................................................................52
Unikaj przechowywania zbdnych danych ...................................................................52
Uywaj arkuszy do dokumentowania i tworzenia modelu danych ................................53
Przetestuj model danych przed tworzeniem komponentw ...........................................54
Funkcje Excela do wykorzystania w modelu danych ..........................................................55
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO ................................................................................55
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO ................................................................................59
Funkcja SUMA.ILOCZYNW ....................................................................................61
Funkcja WYBIERZ .......................................................................................................63
Praca z tabelami Excela .......................................................................................................65
Konwertowanie zakresu komrek na tabel programu Excel ........................................66
Konwertowanie tabeli programu Excel na zakres komrek ..........................................69
Cz II
Wykresy w programie Excel podstawy .......................71
Rozdzia 3.
Wykresy w programie Excel wprowadzenie .................................. 73

Co to jest wykres? ...............................................................................................................73
Wykresy w Excelu ...............................................................................................................74
Wykresy osadzone ........................................................................................................76
Wykresy w osobnych arkuszach ...................................................................................77
Elementy wykresu ...............................................................................................................77
Podstawy tworzenia wykresu ..............................................................................................79
Tworzenie wykresu .......................................................................................................80
Przeczanie wierszy i kolumn ......................................................................................81
Zmiana typu wykresu ....................................................................................................83
Ukad wykresu ..............................................................................................................83
Styl wykresu ..................................................................................................................84
Dodawanie i usuwanie elementw wykresu ..................................................................85
Formatowanie elementw wykresu ...............................................................................85
Praca z wykresami ...............................................................................................................86
Przesuwanie i zmiana rozmiarw wykresw .................................................................87
Konwertowanie wykresu osadzonego na utworzony na osobnym arkuszu ...................87
Kopiowanie wykresw ..................................................................................................88
Usuwanie wykresu ........................................................................................................88
Dodawanie elementw do wykresu ...............................................................................88
Przenoszenie i usuwanie elementw wykresu ...............................................................89
Formatowanie elementw wykresu ...............................................................................89
Kopiowanie formatowania wykresu ..............................................................................89
Zmiana nazwy wykresu .................................................................................................90
Drukowanie wykresw ..................................................................................................90
Spis treci
Rozdzia 4.
Typy wykresw ...................................................................................... 93

Wykres jako nonik informacji ............................................................................................93
Wybr typu wykresu ...........................................................................................................94
Typy wykresw w programie Excel ....................................................................................96
Wykresy kolumnowe .....................................................................................................96
Wykresy supkowe ........................................................................................................99
Wykresy liniowe .........................................................................................................102
Wykresy koowe ..........................................................................................................104
Wykresy punktowe ......................................................................................................107
Wykresy warstwowe ...................................................................................................109
Wykresy piercieniowe ...............................................................................................111
Wykresy radarowe ......................................................................................................113
Wykresy powierzchniowe ...........................................................................................115
Wykresy bbelkowe ....................................................................................................116
Wykresy giedowe .......................................................................................................117
Tworzenie wykresw zoonych .......................................................................................119
Tworzenie i uywanie szablonw wykresw ....................................................................122
Rozdzia 5.
Serie danych na wykresie .................................................................. 123

Wybr danych do wykresu ................................................................................................123
Dodawanie nowych serii do wykresu ................................................................................125
Dodawanie nowych serii przez kopiowanie zakresu ......................................................126
Dodawanie nowych serii przez rozszerzenie zaznaczonego zakresu .............................127
Dodawanie nowych serii za pomoc okna dialogowego Wybieranie rda danych ....127
Dodawanie nowych serii za pomoc formuy SERIE ....................................................128
Usuwanie serii z wykresu ..................................................................................................128
Zmiana zakresu danych dla serii na wykresie ....................................................................129
Zmiana serii danych za pomoc obramowania ............................................................129
Zmiana serii za pomoc okna dialogowego Wybieranie rda danych ......................131
Zmiana serii danych za pomoc formuy SERIE .........................................................131
Nazwy serii ........................................................................................................................132
Zmiana nazwy serii .....................................................................................................133
Usuwanie nazwy serii ..................................................................................................135
Zmiana kolejnoci prezentacji serii ...................................................................................135
Umieszczanie na wykresach zakresw nieprzylegajcych ................................................138
Serie umieszczone na osobnych arkuszach ........................................................................139
Brakujce dane ..................................................................................................................140
Serie danych: ukrywanie danych .......................................................................................142
Odczanie serii na wykresie od zakresu danych ...............................................................143
Konwertowanie wykresu w obraz ...............................................................................144
Konwertowanie zakresu na tablic ..............................................................................145
Praca z wieloma osiami .....................................................................................................146
Tworzenie pomocniczej osi wartoci ..........................................................................146
Tworzenie wykresu z czterema osiami ........................................................................147
Rozdzia 6.
Formatowanie i dostosowywanie wykresw .................................... 151

Podstawowe informacje o formatowaniu ..........................................................................151
Wybieranie elementw wykresu .................................................................................152
Najczciej uywane elementy wykresu .....................................................................154
Wybr metody formatowania ......................................................................................156
Dostosowywanie wypenie i krawdzi: zasady oglne ....................................................159
Zakadka Wypenienie .................................................................................................159
Formatowanie krawdzi ..............................................................................................160

Formatowanie podoa wykresw .....................................................................................162
Edycja obszaru wykresu ..............................................................................................162
Edycja obszaru krelenia .............................................................................................162
Formatowanie serii ............................................................................................................164
Podstawowe formatowanie serii ..................................................................................165
Formatowanie serii za pomoc obrazkw i grafiki ......................................................165
Opcje dodatkowe .........................................................................................................166
Edycja tytuw wykresw .................................................................................................166
Dodawanie tytuw do wykresu ..................................................................................168
Zmiana tekstu w tytule ................................................................................................169
Formatowanie tekstu w tytule .....................................................................................169
Zawarto komrki jako tytu wykresu .......................................................................169
Edycja legendy wykresu ....................................................................................................170
Dodawanie i usuwanie legendy ...................................................................................170
Przesuwanie i zmiana rozmiarw legendy ..................................................................171
Formatowanie legendy ................................................................................................172
Zmiana tekstu legendy ................................................................................................172
Usuwanie legendy .......................................................................................................173
Identyfikowanie serii bez uywania legendy ...............................................................173
Osie wykresu .....................................................................................................................173
O wartoci kontra o kategorii ...................................................................................174
Skala na osi wartoci ...................................................................................................176
O daty ........................................................................................................................180
Tworzenie wieloliniowych osi kategorii .....................................................................184
Usuwanie osi ...............................................................................................................184
Formatowanie liczb na osiach .....................................................................................185
Linie siatki .........................................................................................................................185
Dodawanie i usuwanie linii siatki ................................................................................186
Etykiety danych .................................................................................................................187
Dodawanie i usuwanie etykiet danych ........................................................................187
Edytowanie etykiet danych .........................................................................................187
Problemy i ograniczenia etykiet danych ......................................................................190
Tabele danych ...................................................................................................................191
Dodawanie i usuwanie tabeli danych ..........................................................................191
Problemy i ograniczenia tabel danych .........................................................................192
Cz III
Jeszcze o tabelach i wykresach ....................................195
Rozdzia 7.
Tabele przestawne .............................................................................. 197

Tabele przestawne wprowadzenie ................................................................................197
Anatomia tabel przestawnych .....................................................................................198
Tworzenie prostej tabeli przestawnej ..........................................................................199
Dostosowywanie tabel przestawnych ................................................................................207
Zmiana nazwy pl .......................................................................................................207
Formatowanie liczb .....................................................................................................208
Zmiana sposobu obliczania podsumowania ................................................................208
Pomijanie sum czciowych ........................................................................................209
Usuwanie wszystkich sum czciowych jednoczenie ................................................210
Usuwanie pojedynczych sum czciowych .................................................................211
Usuwanie sum kocowych ..........................................................................................212
Ukrywanie i wywietlanie pozycji ..............................................................................212
Ukrywanie i wywietlanie pozycji bez danych ............................................................214
Sortowanie tabel przestawnych ...................................................................................216
Spis treci
Filtrowanie danych ............................................................................................................217

Tworzenie list rankingowych ......................................................................................217
Tworzenie zestawie miesicznych, kwartalnych i rocznych .....................................221
Tworzenie zestawie procentowych ............................................................................222
Tworzenie zestawie przychodw narastajco ............................................................225
Tworzenie zestawie miesic po miesicu ..................................................................226
Rozdzia 8.
Wykresy przestawne ........................................................................... 229

Wykresy przestawne podstawy .....................................................................................229
Tworzenie wykresu przestawnego ..............................................................................229
Przykady wykresw przestawnych ............................................................................230
Praca z wykresami przestawnymi ......................................................................................232
Ukrywanie przyciskw pl ..........................................................................................232
Przenoszenie wykresu przestawnego ...........................................................................233
Fragmentatory .............................................................................................................233
Przykady wykresw przestawnych ...................................................................................235
Pytanie nr 1 .................................................................................................................237
Pytanie nr 2 .................................................................................................................238
Pytanie nr 3 .................................................................................................................239
Pytanie nr 4 .................................................................................................................241
Pytanie nr 5 .................................................................................................................242
Pytanie nr 6 .................................................................................................................243
Tworzenie histogramu .......................................................................................................244
Wybr wierszy do wykresu .........................................................................................246
Rozdzia 9.
Wykresy przebiegu w czasie ............................................................. 251

Wykresy przebiegu w czasie wprowadzenie ................................................................252
Tworzenie wykresw przebiegu w czasie ..........................................................................253
Dostosowywanie wykresw przebiegu w czasie ...............................................................255
Zmiana rozmiarw i scalanie komrek zawierajcych wykresy ..................................255
Brakujce i ukryte dane ...............................................................................................256
Zmiana typu wykresu przebiegu w czasie ...................................................................257
Zmiana kolorw i linii wykresw przebiegu w czasie .................................................257
Stosowanie kolorw do podkrelania kluczowych danych ..........................................257
Skalowanie osi wykresw przebiegu w czasie ............................................................258
Sztuczna linia odniesienia ...........................................................................................259
O daty ........................................................................................................................260
Automatyczna aktualizacja zakresw dla wykresw przebiegu w czasie ....................261
Wykresy przebiegu w czasie a dynamiczne zakresy ...................................................262
Rozdzia 10. Inne techniki wizualizacji ................................................................... 265

Dynamiczne etykiety .........................................................................................................265
czenie formu z polami tekstowymi ...............................................................................267
Narzdzie Aparat fotograficzny .........................................................................................268
Gdzie znale Aparat fotograficzny? ..........................................................................269
Narzdzie Aparat fotograficzny ..................................................................................270
Ulepszanie pulpitw menederskich za pomoc narzdzia Aparat fotograficzny .......271
Etykiety i formuy .............................................................................................................273
Wykresy w komrkach ................................................................................................273
Ozdobne czcionki ........................................................................................................276
Uycie symboli ............................................................................................................277
10
Cz IV
Tworzenie zaawansowanych komponentw

pulpitw menederskich .................................................281
Rozdzia 11. Komponenty do prezentacji tendencji ............................................. 283

Tendencje nakazy i zakazy ...........................................................................................283
Waciwy wykres dla zobrazowania tendencji ............................................................284
Punkt zero na osi pionowej .........................................................................................286
Stosowanie skali logarytmicznej .................................................................................287
Zarzdzanie etykietami ...............................................................................................289
Tendencje porwnawcze ...................................................................................................291
Tworzenie porwna obok siebie ................................................................................291
Tworzenie porwna skumulowanych ........................................................................293
Wskazywanie tendencji za pomoc osi pomocniczej ..................................................295
Zaznaczanie wybranych okresw ......................................................................................298
Formatowanie wybranych okresw .............................................................................298
Stosowanie znacznikw podziau do zaznaczania zdarze ..........................................300
Przedstawienie prognoz ...............................................................................................300
Inne metody przedstawiania tendencji ...............................................................................302
Unikanie zbyt duych iloci danych ............................................................................302
Wygadzanie danych ...................................................................................................302
Rozdzia 12. Komponenty do grupowania danych .............................................. 307

Tworzenie list rankingowych ............................................................................................307
Organizowanie danych rdowych ............................................................................308
Zastosowanie tabel przestawnych do tworzenia interaktywnych widokw .................309
Zastosowanie histogramw do monitorowania relacji i czstoci wystpie ....................311
Dodawanie formu do zgrupowanych danych .............................................................312
Dodawanie skumulowanych wartoci procentowych ..................................................315
Stosowanie tabel przestawnych ...................................................................................317
Zaznaczanie najwikszych wartoci ..................................................................................319
Rozdzia 13. Komponenty do oceny efektywnoci realizacji celw .................... 325

Przedstawianie oceny efektywnoci realizacji celw z wykorzystaniem odchylenia ........326
Ocena realizacji na podstawie danych statystycznych .......................................................327
Wykresy w ksztacie termometru ......................................................................................328
Wykorzystanie wykresw pociskowych ............................................................................329
Tworzenie wykresw pociskowych ............................................................................329
Dodawanie danych do wykresu pociskowego .............................................................332
Kocowe przemylenia na temat wykresw pociskowych ..........................................333
Przedstawianie zakresw oceny efektywnoci realizacji celw .........................................336
Cz V
Automatyzacja pulpitw menederskich i raportw ...339
Rozdzia 14. Uycie makr w raportach ................................................................... 341

Po co uywa makra? ........................................................................................................341
Rejestrowanie makr wprowadzenie ..............................................................................342
Okno dialogowe Rejestrowanie makra ........................................................................343
Rejestrowanie makr z odwoaniami bezwzgldnymi ..................................................344
Rejestrowanie makr z odwoaniami wzgldnymi ........................................................346
Przypisywanie makra do przycisku .............................................................................348
Uruchamianie makr w Excelu 2010 ..................................................................................349
Komunikaty bezpieczestwa w Excelu .......................................................................350
Konfigurowanie zaufanych lokalizacji ........................................................................350
Spis treci
11
Przykady makr programu Excel .......................................................................................352

Tworzenie przyciskw nawigacyjnych .......................................................................352
Dynamiczna zmiana danych w tabeli przestawnej ......................................................353
Raporty na jedno kliknicie .........................................................................................354
Rozdzia 15. Dodawanie interaktywnych formantw

do pulpitw menederskich .............................................................. 357
Formanty formularza podstawy ....................................................................................358
Formanty formularza gdzie je znale? ..................................................................358
Dodawanie formantw do arkusza ..............................................................................359
Stosowanie formantu Przycisk ..........................................................................................360
Stosowanie formantu Pole wyboru ....................................................................................361
Pole wyboru: wczanie i wyczanie serii na wykresie przykad ..........................363
Stosowanie formantu Przycisk opcji ...........................................................................365
Przycisk opcji: wywietlanie wielu widokw na jednym wykresie przykad .........366
Stosowanie formantu Pole kombi ......................................................................................368
Zarzdzanie wieloma tabelami przestawnymi za pomoc jednego pola kombi
przykad ...............................................................................................................369
Stosowanie formantu Pole listy .........................................................................................374
Pole listy: kontrolowanie wielu wykresw za pomoc jednego kliknicia ..................375
Cz VI
Kontakt ze wiatem zewntrznym ..................................379
Rozdzia 16. Importowanie danych z MS Access .................................................. 381

Metoda przecignij i upu ............................................................................................382
Kreator eksportu MS Access .............................................................................................383
Ikony grupy Dane zewntrzne ...........................................................................................385
Microsoft Query ................................................................................................................388
Uruchamianie MS Query ............................................................................................388
Konfigurowanie poczenia ze rdem danych ..........................................................388
Tworzenie mechanizmu pobierania danych ................................................................391
Rozdzia 17. Wspdzielenie danych ...................................................................... 397

Zabezpieczanie pulpitw menederskich i raportw .........................................................397
Zabezpieczanie dostpu do skoroszytu ........................................................................397
Ograniczanie dostpu do okrelonych komrek w arkuszu .........................................400
Ochrona struktury skoroszytu .....................................................................................403
czenie pulpitu menederskiego Excela z MS PowerPointem ........................................404
Tworzenie cza pomidzy Excelem a PowerPointem ................................................404
Samodzielna aktualizacja czy ...................................................................................405
Automatyczna aktualizacja czy ................................................................................407
Zapisywanie pulpitw menederskich w formacie PDF ....................................................409
Skorowidz ............................................................................................. 411
12
O autorach
Mike Alexander jest posiadaczem tytuu Microsoft Certified Application Developer
(MCAD) i autorem kilku ksiek na temat zaawansowanej analityki biznesowej wykonywanej za pomoc Microsoft Accessa i Excela. Ma ponad pitnastoletnie dowiadczenie w zakresie konsultowania i projektowania rozwiza w oparciu o Microsoft Office. Za nieustajcy
wkad w spoeczno Excela otrzyma tytu Excel MVP. W wolnym czasie zajmuje si
przygotowywaniem bezpatnych samouczkw na stronie www.datapigtechnologies.com,
w ktrych prezentuje podstawowe informacje i sztuczki dotyczce Accessa i Excela spoecznoci skupionej wok Officea.
John Walkenbach to wiodcy autorytet w zakresie arkuszy kalkulacyjnych; szef J-Walk
and Associates Inc. i jednoosobowa firma konsultingowa wiadczca usugi w poudniowej Arizonie. Poczwszy od 2000 roku, John corocznie otrzymuje nagrod Microsoft MVP.
Jest autorem ponad 50 ksiek o arkuszach kalkulacyjnych; napisa ponad 300 artykuw
i recenzji dla rnych wydawnictw, wczajc w to PC World, InfoWorld, PC
Magazine, Windows i PC/Computing. John administruje rwnie popularn stron
internetow (http://spreadsheetpage.com), jest te deweloperem kilku zestaww aplikacji
pomocniczych dla Excela (w tym nagrodzonego Power Utility Pak). John studiowa na
Uniwersytecie Missouri; magisterium i doktorat uzyska na Uniwersytecie Montany.
14
Rozdzia XXX. Tytu rozdziau
15
O redaktorze technicznym
Mike Talley pracuje w firmie K2 jako kierownik programu. Wczeniej spdzi osiem lat
w Microsofcie, gdzie zajmowa si programowaniem, testowaniem i profesjonalnym wsparciem technicznym. W czasie pracy w Microsofcie pracowa z zespoami produktowymi
nad rozwizaniami dotyczcymi wsparcia; pisa o InfoPath, SharePoint i Excelu. Aktualnie mieszka w Colorado z on, crk i dwoma synami. Mona do niego napisa na adres
mtnswin@gmail.com.
16
Wprowadzenie
Analityka biznesowa (AB) to efekt obrabiania nieprzetworzonych danych w informacje,
w oparciu o ktre mona podj dziaania. AB moe pomc firmie zidentyfikowa moliwoci obnienia kosztw, odkry nowe moliwoci biznesowe, wykry anomalie
w danych i tworzy efektywne raporty.
Celem AB jest wyprzedzi dania kadry zarzdzajcej, ktra zawsze oczekuje zmiany
ogromnych iloci danych w uyteczn wiedz. W efekcie producenci oprogramowania
skupiajcy si na AB i tworzeniu pulpitw menederskich maj sporo pracy. Pulpity
menederskie to idealne narzdzia do dostarczania takich informacji w graficznej i przyjaznej uytkownikom formie. Nowe firmy konsultingowe zajmujce si AB pojawiaj
si praktycznie co tydzie. Rwnie tradycyjne rozwizania dostawcw oprogramowania,
takie jak Business Objects czy SAP, oferuj ju nowe moliwoci AB wanie w postaci
pulpitw.
Moe czytelnikom rwnie udzielia si gorczka zwizana z pulpitami? Moe powodem
zakupu tej ksiki staa si czyja proba o stworzenie rozwizania z zakresu AB (czyli
po prostu pulpitu menederskiego) za pomoc Excela?
Cho moe wielu specjalistw IT wzdrygnie si na myl o uyciu Excela jako narzdzia
do tworzenia pulpitw, to program ten jest naturalnym elementem portfolio oprogramowania do takich celw. Niezalenie od tego, czy specjalici IT s skonni to uzna, czy te
nie, wikszo analiz danych i raportw wykonywanych obecnie w biznesie jest tworzona
wanie za pomoc arkuszy kalkulacyjnych. Mamy kilka istotnych powodw stosowania
Excela jako platformy do tworzenia pulpitw menederskich i raportw. S to kolejno:
Powszechna znajomo Excela. Jeeli jeste pracownikiem korporacji,
to prawdopodobnie posugujesz si jzykiem Excela. Mona wysa nawet

do starszego wiekiem czonka zarzdu opart na Excelu prezentacj i mie pewno,
e sobie z ni poradzi. Dziki pulpitom uytkownicy spdz mniej czasu na
odkrywaniu, w jaki sposb dziaa dane narzdzie, a wicej na poznawaniu danych.
Elastyczno. W wikszoci rozwiza dedykowanych moliwo analizy danych
poza okrelonymi ukadami jest albo niedostpna, albo wyczona. W Excelu

funkcje takie jak tabele przestawne, listy rozwijane i inne interaktywne formanty
(takie jak pola wyboru) nie ograniczaj odbiorcw tylko do jednego sposobu
prezentacji danych. A poniewa skoroszyt Excela zawiera wiele arkuszy, uytkownicy
maj w razie potrzeby miejsce na przeprowadzanie wasnych analiz.
18

Szybko projektowania. Wykorzystanie Excela do tworzenia pulpitu moe uwolni
uytkownikw od ogranicze czasowych narzucanych w organizacji. Raporty

tworzone w Excelu mona szybciej budowa i adaptowa do zmieniajcych si
warunkw prowadzenia dziaalnoci.
Potne moliwoci czenia danych i automatyzacji zada. Excel wbrew
opiniom niektrych specjalistw IT nie jest zabawk. Wyposaony we wasny

jzyk programowania i solidny model obiektowy, moe pomc zautomatyzowa
wiele procesw, a nawet podcza wiele rnych rde danych. Dziki kilku
zaawansowanym technikom pulpit menederski moe waciwie pniej dziaa sam.
Niewielkie koszty. Nie wszyscy dysponuj wielomilionowymi budetami
na wdraanie rozwiza do raportowania. W wikszoci firm fundusze

na nowe komputery i serwery s ograniczone, nie wspominajc ju o budetach
na oprogramowanie do pulpitw menederskich. Dla tych firm Excel jest najbardziej
efektywnym kosztowo narzdziem do analityki biznesowej bez zbyt daleko
posunitych kompromisw w dziedzinie uytecznoci czy funkcjonalnoci.
Excel oferuje tak wiele funkcji i opcji, e trudno okreli, od czego rozpocz prac z nim.
Pozwl wic autorom niniejszej ksiki pomc sobie w tym zdaniu. Pokaemy, jak zmieni Excela w osobiste narzdzie do analityki biznesowej. Posiadajc troch podstawowej
wiedzy oraz korzystajc z nowych funkcji z zakresu AB, ktre Microsoft doda do najnowszej wersji Excela, mona przej od raportowania danych w prostych tabelach
do tworzenia penych konkretnych informacji pulpitw menederskich, ktre wzbudz
powszechny podziw.
Co trzeba wiedzie?
Celem tej ksiki jest pokazanie, w jaki sposb zwikszy moliwoci Excela w zakresie
tworzenia i zarzdzania prezentacj danych. W kadym kolejnym rozdziale wyczerpujco omwiono funkcje i moliwoci Excela, a take pewne koncepcje analityczne, ktre
pomog tworzy lepsze komponenty do raportowania i ktre mona stosowa w raportach
i pulpitach menederskich. Wraz z kolejnymi rozdziaami wzrasta bd moliwoci
czytelnikw tworzenia niesamowicie skomplikowanych komponentw.
Po przeczytaniu tej ksiki bdziesz mg:
Analizowa ogromne iloci danych i w oparciu o nie tworzy pene znaczenia
raporty.
Przedstawia dane czytelniej, i to z rnych perspektyw.
Dodawa interaktywne formanty, aby tworzy nowe widoki.
Automatyzowa powtarzalne zadania i procesy.
Tworzy przycigajce wzrok prezentacje.
Tworzy imponujce pulpity menederskie oraz analizy co jeli.
Uzyskiwa dostp do danych umieszczonych w zewntrznych rdach.
Wprowadzenie
19
Co trzeba mie?
Aby jak najwicej skorzysta z niniejszej ksiki, nim zagbimy si w omawiane zagadnienia, dobrze jest legitymowa si pewnymi okrelonymi umiejtnociami. Idealny czytelnik ksiki powinien:
Mie dowiadczenie w pracy z danymi i znajomo podstawowych zagadnie
dotyczcych analizy danych (praca z tabelami, agregowanie danych i wykonywanie

oblicze).
Mie dowiadczenie w pracy z Excelem, szczeglnie w zakresie ukadu tabel,
filtrowania i sortowania danych oraz uywania formu.
Konwencje typograficzne
Powi chwil na nauk konwencji zastosowanych w ksice.
Konwencje dotyczce klawiatury

Klawiatura jest potrzebna do wprowadzania formu. Ponadto z poziomu klawiatury
mona sterowa niektrymi menu i oknami dialogowymi metoda ta moe czasami
okaza si wygodniejsza, kiedy mamy rce nad klawiatur.
Listingi kodu formu

Formuy zwykle wprowadzane s w osobnych wierszach czcionk o staej szerokoci.
Przykadem moe by nastpujca formua:
=WYSZUKAJ.PIONOWO(Pozycja,Cennik,2,Fasz)
Excel obsuguje rwnie specjalny typ formu znanych jako formuy tablicowe. Po wprowadzeniu formuy tablicowej naley uy kombinacji klawiszowej Ctrl+Shift+Enter (sam
Enter nie wystarczy). Formua zostanie wwczas zamknita w nawiasach, co jest dodatkowym wyznacznikiem formu tablicowych. Kiedy w tekcie pojawi si formua tablicowa,
zawsze bdzie umieszczona w nawiasach, aby przypomnie o tym fakcie. Oto przykad:
{=SUMA(D(A1:A10))}
Nie wpisuj rcznie nawiasw wok formu tablicowych, Excel robi to automatycznie.
Listingi kodu w jzyku VBA

Ksika ta zawiera te przykady kodu VBA. Kady listing jest pisany czcionk o staej
szerokoci znakw. Kady wiersz kodu znajduje si w oddzielnym wierszu. Aby zwikszy
jego czytelno, stosuj wcicia szerokoci jednego lub wicej tabulatorw. Ich stosowanie nie jest konieczne, ale pomagaj wyodrbni instrukcje wystpujce razem.
20
Jeli wiersz kodu jest zbyt dugi, aby zmieci si w jednej linijce ksiki, na jego kocu
umieszczam standardowy symbol koca wiersza VBA, zoony ze spacji i znaku podkrelenia. Oznacza on, e wiersz jest kontynuowany w nastpnej linijce. Na przykad ponisze dwa wiersze stanowi pojedyncz instrukcj w jzyku VBA:
If Right(cell.Value, 1) = "!" Then cell.Value _
= Left(cell.Value, Len(cell.Value) - 1)
Kod ten mona wpisa dokadnie tak, jak wida, czyli w dwch wierszach, lub w jednym, bez kocowego znaku podkrelenia.
Nazwy klawiszy
Nazwy klawiszy s pisane czcionk pochy, np. Alt, Home, Page Up, Page Down, Ctrl.
Jeli dwa przyciski trzeba wcisn jednoczenie, s one poczone symbolem plusa:
Nacinij klawisze Ctrl+G, aby otworzy okno dialogowe Przechodzenie do.
Funkcje, procedury i zakresy nazwane

Funkcje skoroszytw Excel pisane s w caoci wielkimi literami, np. Uyj funkcji SUMA,
aby doda wartoci w kolumnie A.
Nazwy makr i procedur pisane s czcionk o staej szerokoci: Wykonaj procedur Insert
Totals. Czsto uywam maych i wielkich liter, aby uatwi czytanie tych nazw. Nazwy
zakresw nazwanych pisane s czcionk pochy: Wybierz zakres InputArea.
Jeli tekst nie znajduje si w cudzysowach, Excel nie rozrnia maych i wielkich liter.
Innymi sowy, obie ponisze formuy dadz taki sam wynik:
=SUMA(A1:A50)
=suma(a1:a50)
Mae litery uyte w drugiej formule zostan jednak przekonwertowane na due.
Konwencje dotyczce myszy

Sownictwo odnoszce si do uywania myszy jest w tej ksice standardowe: wska,
kliknij, kliknij prawym przyciskiem, przecignij itd. Kady wie, o co chodzi.
Co oznaczaj ikony
W niektrych miejscach ksiki mona spotka pewne ikony, majce przyciga uwag
czytelnika do szczeglnie wanych informacji.
Ta ikona oznacza now funkcj w programie Excel 2010.
Wprowadzenie
21
Ikona uwagi oznacza rne wane informacje najczciej s to podpowiedzi

pomagajce szybko opanowa jakie czynnoci lub podstawowe informacje potrzebne
do zrozumienia danego fragmentu tekstu.
Ikona wskazwki oznacza bardziej efektywny sposb wykonania jakiej czynnoci lub
technik, ktra moe nie by oczywista. Wiedz t mona wykorzysta, aby zrobi
wraenie na innych pracownikach w biurze.
Ta ikona oznacza, e omawiany przykad znajduje si na serwerze FTP wydawnictwa
Helion (ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip).
Oznacza, e trzeba zachowa ostrono przy wykonywaniu opisywanych dziaa.
Ikona wskazuje, e dodatkowe informacje mona znale w innych rozdziaach.
Ukad ksiki
Rozdziay w ksice zostay podzielone na sze czci. Kada z nich wykorzystuje
wiedz przekazan w poprzednich rozdziaach. Kryje si za tym koncepcja, e dziki
zaznajamianiu si z kolejnymi czciami uytkownik bdzie stopniowo stawa si ekspertem w zakresie pulpitw menederskich w Excelu.
Cz I: Od arkusza do pulpitu
W czci pierwszej skupilimy si na nauce mylenia o danych w kontekcie raportw
i pulpitw. Rozdzia 1. to wprowadzenie do tej tematyki, omwienie podstawowych
koncepcji i czynnoci wstpnych przed stworzeniem udanego projektu. W rozdziale 2.
omwiono, jak zbudowa efektywny model danych, bdcy fundamentem, na ktrym
opiera si raport czy pulpit menederski. Omwiono skutki, jakie niesie za sob zy model
danych, a take opisano konfiguracj poprawnego ukadu danych.
Cz II: Wykresy w programie Excel podstawy

Cz druga to solidne fundamenty potrzebne do wizualizacji danych za pomoc wykresw Excela. Rozdzia 3. zaczyna si od podstaw: wprowadzenia do mechanizmu wykresw
Excela. W rozdziale 4. omwiono rne typy wykresw dostpne w Excelu oraz opisano,
ktry typ sprawdzi si najlepiej w danym scenariuszu. Rozdziay 5. i 6. powicono
technikom formatowania umoliwiajcym dostosowanie wykresw do konkretnych
potrzeb. Po zapoznaniu si z tymi informacjami czytelnik bdzie w stanie tworzy syntetyczne wykresy prezentujce dane w peen znaczenia sposb.
22
Cz III: Jeszcze o tabelach i wykresach

Cz trzecia to szczegowe omwienie niektrych kluczowych komponentw pulpitw
menederskich i raportw mogcych wyranie podnie jako prezentacji. W rozdziale 7.
omwiono tabele przestawne oraz sposb, w jaki mog one sta si integraln czci
opartych na Excelu prezentacji. Rozdzia 8. powicony jest tworzeniu wykresw przestawnych; zamieszczono tu solidn dawk informacji na temat wsppracy midzy tabelami przestawnymi a wykresami przestawnymi. Rozdzia 9. jest wprowadzeniem do fragmentatorw, nowej funkcji dodanej do Excela 2010. Na kocu, w rozdziale 10., omwiono
rwnie inne techniki, ktre mona wykorzysta do wizualizacji danych, a ktre nie korzystaj z wykresw.
Cz IV: Tworzenie zaawansowanych komponentw

pulpitw menederskich
Cz czwarta poruszonymi tematami wykracza poza podstawowe zagadnienia tworzenia
prezentacji w oparciu o wykresy, wprowadzajc zaawansowane techniki. W rozdziale 11.
omwiono, jak przedstawia tendencje na wielu seriach danych i dla rnych okresw
czasu. W rozdziale 12. omwiono grupowanie danych. A w rozdziale 13. opisano techniki,
ktre mog by przydatne podczas tworzenia prezentacji oceny stopnia realizacji celu.
Cz V: Automatyzacja pulpitw menederskich i raportw

W czci pitej skupiono si na technikach pomocnych przy automatyzacji procesw
raportowania oraz interakcji z interfejsem uytkownika. Rozdzia 14. zawiera przejrzyste
informacje o makrach i sposobach, w jakie mog one poprawi wydajno pracy podczas
tworzenia raportw. W rozdziale 15. omwiono interaktywne formanty, ktrych uycie
umoliwia tworzenie przejrzystego interfejsu, dziki czemu wyranej poprawie ulega atwo
nawigacji i korzystania z pulpitw menederskich czy raportw przez uytkownikw.
Cz VI: Kontakt ze wiatem zewntrznym

W czci szstej zamieszczono istotne informacje na temat importowania i eksportowania
danych z Excela. W rozdziale 16. omwiono metody wczania do Excela danych pochodzcych z innych rde. Opisano, jak zaimportowa do Excela dane z Microsoft Accessa,
a take tworzenie systemw umoliwiajcych dynamiczn aktualizacj zewntrznych
rde danych. Rozdzia 17. powicony jest rnym metodom dystrybucji pulpitw
menederskich i raportw z jednoczesnym zabezpieczeniem danych przed nieautoryzowanymi zmianami.
Wprowadzenie
23
Materiay dodatkowe
W ksice wiele przypadkw omwiono na konkretnych przykadach, ktre z kolei doczono do publikacji; przykady s podzielone zgodnie z rozdziaami, w ktrych je opisano.
Pliki z tymi przykadami mona pobra z serwera FTP: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/
andaex.zip.
Nie jest konieczna instalacja tych plikw, wystarczy je pobra z serwera FTP. Pliki zapisano w formacie Excela 2007 i 2010.
Zestaw narzdzi dodatkowych: Power Utility Pak

John jest rwnie autorem nagrodzonego zestawu narzdzi znanego pod nazw Power
Utility Pak; jest to kolekcja przydatnych aplikacji dla Excela oraz zestaw arkuszy. Pakiet
zosta napisany wycznie z uyciem jzyka VBA.
Nauka poprzez studiowanie kodu to doskonay sposb na podniesienie swoich umiejtnoci programistycznych.
Ze strony http://spreadsheetpage.com mona pobra 30-dniow wersj testow pakietu
Power Utility Pak.
Jeeli okae si ona przydatna dla czytelnikw, mona kupi pen jej wersj.
Kontakt z autorami
Zawsze jestemy zainteresowani oddwikiem powodowanym przez nasze ksiki wrd
czytelnikw. Najlepszym sposobem kontaktu z nami jest poczta elektroniczna. Wysyajcie swoje komentarze i sugestie na adresy:
mha105@yahoo.com
john@j-walk.com
Niestety, nie jestemy w stanie odpowiedzie na konkretne pytania. Najlepszym sposobem
na uzyskanie pomocy bdzie zapewne zadanie pytania na jednym z forw powiconych
Excelowi.
Podczas buszowania po internecie warto te zajrze na stron Johna (The Spreadsheet
Page). Znale tam mona mnstwo przydatnych informacji, porad i plikw do pobrania.
Jej adres to:
http://spreadsheetpage.com
A teraz, bez zbdnych ceregieli, czas przewrci kartk i poszerzy swoje horyzonty.
24
Cz I
Od arkusza do pulpitu
Rozdzia 1. Pulpity menederskie wprowadzenie
Rozdzia 2. Projektowanie modelu danych
26
Cz X Tytu czci
Rozdzia 1.
Pulpity menederskie
wprowadzenie
W rozdziale:
Pulpity menederskie i raporty definicja
Okrelanie wymaga uytkownikw
Zaoenia projektowe i wizualizacyjne
Weryfikacja pulpitu przed dystrybucj
Tworzenie pulpitu menederskiego w Excelu rni si od tworzenia standardowej analizy

z wykorzystaniem tabel. Cho kusi, aby od razu przej do sedna i rozpocz tworzenie
pulpitu, to jednak naley pamita, e proces ten wymaga daleko wicej przygotowa
ni wygenerowanie zwykego raportu w Excelu. Konieczne s: doskonaa komunikacja
z kadr kierownicz, znajomo technik modelowania danych oraz umiejtno ich praktycznego wykorzystania. Przed zagbieniem si w detale procesu tworzenia warto zapozna si z podstawowymi koncepcjami dotyczcymi pulpitw menederskich. W rozdziale omwiono podstawowe zagadnienia zwizane z pulpitami, reguy ich projektowania
oraz skadniki projektu pulpitu.
Wszystkie przykady omawiane w ksice mona pobra z serwera FTP:
ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Pulpity menederskie i raporty definicje

Waciwie sw pulpit menederski i raport mona by uywa wymiennie. Granica
pomidzy tymi pojciami jest czsto pynna. W odniesieniu do niezliczonych raportw
uywa si terminu pulpit menederski tylko dlatego, e zamieszczono na nich kilka
wykresw. Mona znale mnstwo raportw, ktre w peni zasuguj na nazw pulpitw
menederskich.
By moe wydaje si to tylko zagadnieniem semantycznym, ale naprawd warto uporzdkowa te pojcia i pozna elementy charakterystyczne zarwno pulpitw, jak i raportw.
28
Cz I Od arkusza do pulpitu
Raporty definicja
Raporty to prawdopodobnie najpowszechniejszy sposb prezentowania danych stosowany
w analityce biznesowej. Raport mona zdefiniowa jako dokument zawierajcy dane przeznaczone do analizy. Moe on mie posta zupenie prost (jak tabela czy baza danych)
lub bardziej skomplikowan (zoone zestawienie z moliwoci zmiany wymiaru prezentowanych danych).
Kluczow cech raportu jest to, e nie prowadzi uytkownika do gotowych wnioskw.
Cho raporty mog zawiera analizy, zestawienia, obliczenia czy nawet wykresy, to zwykle wymagaj od uytkownika przeprowadzenia wasnych analiz i wnioskw.
W lepszym objanieniu tego zagadnienia pomoe przykadowy raport przedstawiony na
rysunku 1.1. Zawiera on liczb goci odwiedzajcych parki narodowe w okresie kilku lat.
Cho dane te mog by uyteczne same w sobie, to raport jako taki nie prowadzi do gotowych wnioskw; po prostu prezentuje zgromadzone dane.
Rysunek 1.1.
Raport prezentuje
dane, ale nie
przedstawia
gotowych wnioskw
Pulpity menederskie definicja

Pulpit menederski to graficzny interfejs prezentujcy dane w ujciu caociowym za
pomoc odpowiednich wskanikw i z uwzgldnieniem poszczeglnych aspektw czy
procesw biznesowych. Pulpit posiada trzy kluczowe atrybuty. S to:
graficzna prezentacja danych (np. za pomoc wykresw); zastosowanie wizualizacji
uatwiajcej skupienie uwagi na kluczowych trendach, porwnaniach i wyjtkach;

prezentowanie tylko tych danych, ktre s wane z punktu widzenia przeznaczenia
danego pulpitu;
przedstawianie wnioskw zgodnie z przyjtymi zaoeniami i zwalnianie odbiorcy
od przeprowadzania wasnych analiz.
29
Na rysunku 1.2 przedstawiono pulpit prezentujcy dane uyte na rysunku 1.1. Pulpit
przedstawia informacje na temat frekwencji zwiedzajcych parki narodowe. Jak wida,
prezentacja zawiera wszystkie kluczowe atrybuty definiujce pulpit menederski. Po pierwsze: zawiera graficzne przedstawienie oglnych trendw dotyczcych liczby zwiedzajcych. Po drugie: nie wszystkie wykorzystane dane widoczne s w prezentacji; uwzgldniono tylko kluczowe informacje bezporednio zwizane z przeznaczeniem danego pulpitu.
Na koniec wreszcie, zgodnie z przeznaczeniem, pulpit prezentuje analizy i wnioski zwizane z biecymi trendami dotyczcymi liczby odwiedzajcych.
Rysunek 1.2. Pulpit menederski byskawicznie prezentuje dane za pomoc odpowiednich wskanikw
w poszczeglnych aspektach czy procesach biznesowych
Kiedy ju poznalimy rnice pomidzy raportami a pulpitami menederskimi, warto

pamita, e Excel nie oferuje narzdzi przeznaczonych cile do projektowania jednych
czy drugich. Jego pikno polega na tym, e kade z dostpnych w nim narzdzi mona
wykorzysta do zadania, ktre chce wykona uytkownik. I tak wykresy, tabele przestawne czy makra mog by uyte zarwno w prostym raporcie, jak i gra kluczow
rol w pulpicie menederskim. W ksice opisano wiele sposobw uycia popularnych
narzdzi dostpnych w Excelu do tworzenia wasnych elementw skadowych pulpitu
menederskiego.
Okrelanie wymaga uytkownika

Zamy, e naszym celem jest utworzenie pulpitu dostarczajcego danych na temat miesicznych opat abonamentowych. Czy po prostu przejdziemy wprost do akcji, zestawiajc ze sob wszystko, co przyjdzie nam do gowy? Czy bdziemy zgadywa, jakie informacje bd uyteczne na takim pulpicie? Brzmi to niedorzecznie, ale takie podejcie
30
zdarza si czciej, ni mona by si spodziewa. Stale jestemy wzywani do akcji, ale

rzadko kiedy mamy czas na zebranie i okrelenie rzeczywistych wymaga danego projektu.
Ograniczone informacje z jednej strony i nierealne terminy z drugiej czsto w efekcie
daj produkt, ktry w ogle nie jest wykorzystywany lub ktrego warto jest daleko
nisza od nakadw woonej we pracy.
Dlatego wanie kluczowym etapem w przygotowaniach do zbudowania pulpitu menederskiego jest zebranie wymaga uytkownika. Powinny one obejmowa: zdefiniowanie odbiorcw, rde danych, wskanikw efektywnoci, harmonogramu aktualizacji
i tak dalej
W wiecie analiz wykonywanych w Excelu przez nieprogramistw zbieranie wymaga
uytkownika jest waciwie bezcelowe, a to dlatego, e praktycznie codziennie jestemy
proszeni o wprowadzanie znaczcych zmian. Dlatego gromadzenie wymaga uytkownika
w codziennie zmieniajcych si warunkach biznesowych czasem moe wydawa si
marnotrawieniem cennego czasu.
Ale jest to czas powicony na zapoznanie si ze struktur pocze w mzgu zawiadujcym dziaaniem pulpitu menederskiego. Poza wszystkim warto zada sobie pytanie:
czy lepiej powici czas na zebranie wymaga uytkownika, czy te spdzi go na mozolnym poprawianiu i zmienianiu gotowego pulpitu?
Wystarczy przypomnie sobie, ile razy proszono nas o przygotowanie danych do analizy
tylko po to, by na koniec usysze: Nie, nie o to mi chodzio albo: Teraz widz, e
potrzebuj jednak czego innego. Jest to frustrujce w przypadku prostej analizy danych,
a co dopiero, gdy w gr wchodzi zoony pulpit z kilkoma procesami integracji danych
Samo gromadzenie wymaga uytkownika nie musi by nadmiernie skomplikowane czy
sformalizowane. Oto kilka przykadowych dziaa pozwalajcych upewni si, e znamy
rzeczywiste cele i zaoenia przygotowywanego pulpitu menederskiego.
Podczas opracowywania wymaga uytkownika dla danego pulpitu naley skoncentrowa
si na typie potrzebnych danych, ich wymiarach, potrzebnych i dostpnych rdach itd.
Bez solidnego opracowania procesw pozyskiwania i obrbki danych tworzony pulpit
nie bdzie efektywny i trudno bdzie nim zarzdza.
Definiowanie przekazu
Podczas zbierania wymaga uytkownikw do nowego projektu pulpitu warto ustali
ich rdo po to, aby skonfrontowa zebrane oczekiwania z rzeczywistymi potrzebami.
Po pierwsze, naley omwi cele, ktre ma realizowa dany pulpit, a take najwaniejsze
czynniki, ktre spowodoway zapotrzebowanie na jego utworzenie. W trakcie dyskusji
na ten temat moe si okaza, e potrzeby uytkownika zaspokojone mog by przez
prosty raport przygotowany w Excelu, a sam pulpit byby zbyt skomplikowanym przedsiwziciem w stosunku do rzeczywistych oczekiwa.
31
Okrelanie odbiorcw
Jeeli tworzenie pulpitu jest uzasadnione, naley ustali, kto bdzie jego kocowym
uytkownikiem. Warto powici troch czasu na spotkanie z jednym z takich uytkownikw i dowiedzie si, w jaki sposb chciaby korzysta z pulpitu. Warto wiedzie, czy
na przykad planuje uywa pulpitu jako narzdzia do mierzenia efektywnoci pracy dyrektorw regionalnych, czy moe do prezentowania danych zewntrznym klientom. Rozmowa o podstawowych zaoeniach z odpowiednimi osobami pomoe uporzdkowa
pomysy i unikn problemw z niespenieniem oczekiwa uytkownikw.
Okrelanie wskanikw wydajnoci

W wikszoci projektowanych pulpitw planuje si wykorzystanie kluczowych wskanikw efektywnoci dziaania przedsibiorstwa (ang. Key Performance Indicators). Su
one do okrelania poziomu efektywnoci zada uznanych za istotne w codziennej dziaalnoci czy procesach przedsibiorstwa. Ich zadaniem jest informowanie o koniecznoci
zwrcenia szczeglnej uwagi czy wrcz interwencji, gdy efektywno nie zmieci si
w zaoonych normach. Nawet jeeli wskaniki umieszczone w danym pulpicie nie nosz
oficjalnej nazwy Kluczowych Wskanikw Efektywnoci, to z pewnoci su temu
samemu celowi: kierowaniu uwagi na zagroone obszary.
Tworzenie wskanikw efektywnoci dla konkretnej organizacji to temat wart osobnej
ksiki i niestety wykracza poza zakres niniejszej. Szczegowym przewodnikiem
na temat strategii projektowania zestawu wskanikw, po ktry warto sign, jest
ksika Davida Parmentera Key Performance Indicators: Developing, Implementing,
and Using Winning KPIs wydawnictwa Wiley. Ksika ta doskonale opisuje, jak krok
po kroku zaprojektowa i wdroy wskaniki efektywnoci.
Wskaniki wykorzystane w pulpicie powinny realizowa cel przywiecajcy idei jego

powstania. I tak jeeli tworzymy pulpit ukierunkowany na procesy zwizane z zaopatrzeniem, nie ma sensu umieszczanie w nim wskanikw dotyczcych zarzdzania zasobami
ludzkimi. Dobr zasad jest nieumieszczanie w pulpitach danych, ktre warto by mie,
tylko po to, by zapeni wolne miejsce czy dlatego, e s po prostu dostpne. Jeeli dane
nie przyczyniaj si do zrealizowania gwnego celu pulpitu nie warto ich w nim
zamieszcza.
Oto kolejna wskazwka. Podczas gromadzenia wskanikw potrzebnych na pulpicie czsto
pomocne okazuje si napisanie zdania opisujcego celowo danego miernika. I tak
zamiast wpisywa po prostu Przychody w wymaganiach uytkownika, warto napisa
pytanie komponentu, brzmice na przykad: Jaki jest trend globalnych przychodw
w cigu ostatnich dwch lat?. Nazywamy to pytaniem komponentu dlatego, e aby na
nie odpowiedzie, musimy utworzy pojedynczy element, taki jak wykres czy tabela.
Jeeli pytanie komponentu brzmi: Jaki jest trend globalnych przychodw w cigu
ostatnich dwch lat?, mona sobie wyobrazi wykres prezentujcy lini trendu z dwch
lat, ktry jest odpowiedzi na nie.
Czasem warto pj krok dalej i umieci pytanie komponentu na schemacie danego
pulpitu, dziki czemu mona zdoby dokadniejsze informacje na temat danych potrzebnych w konkretnym projekcie. Na rysunku 1.3 zamieszczono przykad ilustrujcy ten
pomys.
32
Rysunek 1.3.
Kada ramka na tym
schemacie pulpitu
reprezentuje komponent
oraz rodzaj danych
potrzebnych
do stworzenia miernika
Kada ramka na tym schemacie pulpitu reprezentuje komponent i jego przyblione

umiejscowienie. Pytania w nich umieszczone okrelaj rodzaj danych potrzebnych do
stworzenia miernika dla przygotowywanego pulpitu.
Lista potrzebnych rde danych

Po skompletowaniu listy wskanikw potrzebnych dla opracowywanego pulpitu menederskiego, wane jest przygotowanie zestawienia dostpnych baz danych oraz innych
rde, dziki czemu bdzie mona okreli, czy dane potrzebne do stworzenia miernikw
w ogle s dostpne.
Czy mamy dostp do potrzebnych rde danych?
Jak czsto te rda s aktualizowane?
Kto jest ich wacicielem i administratorem?
Jakie procesy s niezbdne do pozyskania tych zasobw?
Czy dane te w ogle istniej?
Odpowiedzi na powysze pytania trzeba znale podczas negocjowania czasu potrzebnego na projektowanie, tworzenie harmonogramu aktualizacji i planowanie poszczeglnych faz projektu.
33
Rozsdek podpowiada, e wskaniki na pulpicie menederskim nie powinny zalee

od dostpnoci danych. Odwrotnie: to wanie mierniki powinny by nadrzdne
wobec rde danych w przedsibiorstwie. I cho powysza koncepcja jest suszna,
to dowiadczenie pokazuje, e zbyt wiele projektw pulpitw upado z powodu braku
danych. Realny wiat bolenie wskazuje rnic pomidzy ideaem a rzeczywistoci.
Jeeli strategia danej organizacji wymaga od twrcy projektu zbierania i obrbki danych,
ktre s niespjne lub w ogle nie istniej, naley wstrzyma tworzenie pulpitu i skupi
si na zbudowaniu mechanizmw sucych do ich gromadzenia.
Okrelanie wymiarw i filtrw

W kontekcie tworzenia pulpitu menederskiego wymiar to kategoria danych uytych
do organizowania informacji biznesowych. Przykady wymiarw to: region, rynek, oddzia,
kierownik czy pracownik. Podczas okrelania wymiarw na etapie zbierania wymaga
uytkownikw mona okreli sposb, w jaki wskaniki powinny by grupowane czy
dystrybuowane. I tak jeeli pulpit ma prezentowa dane posortowane wg pracownikw,
naley si upewni, e proces zbierania danych obejmuje informacje o tych pracownikach. Jak mona sobie wyobrazi, dodawanie nowego wymiaru ju po utworzeniu pulpitu
moe by skomplikowane, szczeglnie jeeli zbieranie danych wymaga korzystania z wielu
rde. Zamknicie moliwoci dodawania nowych wymiarw na wczesnym etapie tworzenia pulpitu z pewnoci pozwoli unikn pniejszego blu gowy.
Mniej wicej w tym samym momencie naley zna rodzaje potrzebnych filtrw. Filtry to
mechanizmy pozwalajce zawzi zakres danych do jednego wymiaru. Jako zakres filtru
mona wykorzysta rok, pracownika czy region. I znowu, jeeli nie zadbamy o ustalenie
filtrw na etapie pobierania danych, bdziemy zmuszeni do nieprzyjemnej pracy nad
przeprojektowaniem zarwno zaplanowanych procesw, jak i samego pulpitu menederskiego.
Drenie danych
Wiele pulpitw menederskich oferuje funkcje drenia danych (ang. drill-down), umoliwiajce szybkie przejcie do szczegw danego wskanika. Musimy dokadnie zrozumie, jaki typ drenia uytkownik ma na myli.
Dla wikszoci korzystajcych z pulpitw drenie danych oznacza moliwo uzyskania
dostpu do tabeli z nieprzetworzonymi danymi wykorzystywanymi do utworzenia danego
wskanika. Cho nie zawsze jest to praktyczne czy wrcz moliwe rozwizanie, to mona
przynajmniej okreli oczekiwania wobec kolejnej wersji pulpitu menederskiego. Dziki
temu mona planowa nastpne makra, cza czy inne rozwizania do wdroenia w pulpicie.
Harmonogram aktualizacji
Harmonogram aktualizacji opisuje, jak czsto pulpit jest zmieniany, aby prezentowa
najnowsze dostpne dane. Wane jest, aby projektant i administrator pulpitu mia w tym
temacie co do powiedzenia. Klienci mog nie zdawa sobie sprawy, co jest potrzebne do
34
aktualizacji pulpitu. Podczas rozmw na temat harmonogramu warto pamita, e czstotliwo odwieania danych zaley bezporednio od samych ich rde. Nie mona prezentowa danych nowszych ni dostpne w rdach. Warto te wynegocjowa odpowiedni ilo czasu na tworzenie makr, ktre pozwol zautomatyzowa czasochonne i regularnie
powtarzane czynnoci.
Rzut oka na zasady projektowania

Uytkownicy Excela yj w wiecie liczb i tabel, a nie w wiecie wizualizacji i projektw.
Typowy analityk korzystajcy z Excela nie ma dowiadczenia w projektowaniu aspektw
wizualnych i podczas projektowania pulpitu czsto polega jedynie na wasnym instynkcie. W efekcie wikszo pulpitw menederskich opartych o Excela ma przeadowany
i nieefektywny interfejs.
Jest te dobra wiadomo: dziki temu, e pulpity menederskie s wykorzystywane od
dugiego czasu, posiadamy spor wiedz na temat zasad ich tworzenia i wizualizacji danych.
Cho wiele z tych zasad zdaje si by po prostu zdroworozsdkowymi reguami, to
dla sporej czci uytkownikw Excela wcale nie musz by one oczywistymi. Sprbujemy
przeama ten trend i przyjrze si bliej kilku podstawowym zasadom projektowania,
ktre ulepsz nasze zbudowane na Excelu pulpity menederskie.
Wiele z prezentowanych poniej zasad pochodzi z prac Stephena Fewa, eksperta
w dziedzinie wizualizacji i autora kilku ksiek i artykuw powiconych reguom
projektowania pulpitw menederskich. Cho niniejsza ksika powicona jest
technicznym aspektom tworzenia pulpitw za pomoc Excela, to ponisze akapity
zaprezentuj szersze spojrzenie na zagadnienia zwizane z ich projektowaniem.
Chccych poszerzy swoj wiedz na ten temat zapraszamy na stron Stephena Fewa,
ktr mona znale pod adresem: www.perceptualedge.com.
Zasada nr 1. Zachowaj prostot

Mantra Stephena Fewa, eksperta od projektowania pulpitw, brzmi: Upraszczaj, upraszczaj, upraszczaj. Na pulpicie wyposaonym w zbyt wiele wskanikw i efektw znaczce
informacje, ktre chcemy przedstawi, mog zagin w natoku graficznych elementw.
Ile razy zdarzyo si, e przygotowane raporty zostay okrelone jako przeadowane?
Oznacza to, e na pulpicie zbyt wiele si dzieje, co utrudnia odczytanie biecych danych.
Oto, co mona zrobi, aby mie pewno, e tworzony pulpit jest prosty i efektywny.
Nie zmieniaj pulpitu w minihurtowni danych

Przyznaj si: w raportach umieszczasz tak duo danych, jak to tylko moliwe; gwnie
dlatego, aby unikn pyta o dodatkowe informacje. Wszyscy tak robimy. Ale w przypadku pulpitw menederskich naley walczy z chci umieszczania na nich wszystkich
dostpnych informacji.
35
Przecienie uytkownikw zbyt du iloci danych moe spowodowa, e strac oni

z pola widzenia podstawowy cel pulpitu i skupi si na nieistotnych danych. Wskaniki
wykorzystane w pulpicie powinny realizowa zaoenia przywiecajce idei jego powstania. Unikaj pokusy wypeniania wolnego miejsca dla spenienia potrzeby symetrii czy
poprawienia wygldu. Nie doczaj danych, ktre warto by mie, tylko dlatego, e s
po prostu dostpne. Jeeli dane nie przyczyniaj si do zrealizowania gwnego celu pulpitu nie warto ich w nim zamieszcza.
Zapomnij o fikunym formatowaniu

Kluczowym dla efektywnej komunikacji z wykorzystaniem pulpitu jest prezentowanie
danych tak prosto, jak to tylko moliwe. Nie ma potrzeby stosowania graficznych wodotryskw, aby uczyni dane bardziej interesujcymi. Nie jest bdem stworzenie pulpitu
z minimum kolorw czy formatowania lub wrcz zupenie ich pozbawionego. Przekonasz
si, e brak zbdnego formatowania tylko przyciga uwag do wanych danych. Skup si
na danych, a nie na byszczcych, wesoych grafikach.
Ilustracj dla tych zalece jest rysunek 1.4, a waciwie widoczne na nim formatowanie.
Ten typ efektw, style i oglny wygld atwo osign w Excelu. Problem polega na
tym, e takie efekty przysaniaj dane, ktre chcemy zaprezentowa. Co wicej; jeeli
umiecimy ten wykres na stronie pord piciu czy dziesiciu podobnych, wwczas
uzyskamy pulpit, ktry trudno bdzie oglda, a jeszcze trudniej odczyta umieszczone
na nim dane.
Rysunek 1.4.
Fikune formatowanie
moe przytoczy dane,
ktre chcemy
zaprezentowa
Na rysunku 1.5 przedstawiono te same dane, jednak bez zbdnego formatowania. Informacje na nim przedstawione s nie tylko atwiejsze do odczytania, ale te mona nimi
efektywniej zarzdza.
Oto kilka prostych wskazwek, ktre pozwol unikn stosowania zbdnego formatowania:
Podczas tworzenia pulpitu unikaj stosowania kolorw i wypeniania ta. Kolory
powinny by stosowane oszczdnie i tylko w przypadku kluczowych informacji.

Na przykad czerwony, ty i zielony powinny by przypisywane do wskanikw
poziomu wydajnoci zgodnie z ich powszechnie przyjtym znaczeniem. Kolorowe
elementy na pulpicie tylko odcigaj uwag odbiorcw od waciwej informacji.
36
Rysunek 1.5.
Wykres powinien
prezentowa dane
tak prosto,
jak to tylko moliwe
Nie naley podkrela obramowa, te czy innych elementw definiujcych obszary
na pulpicie menederskim. Staraj si uywa pustych przestrzeni do oddzielania

komponentw na pulpicie. Jeeli obramowania s niezbdne, formatuje je janiejszymi
kolorami ni prezentowane dane. Najlepszy bdzie tu kolor jasnoszary. Celem jest
zaznaczenie sekcji bez odrywania uwagi odbiorcw od wywietlanych informacji.
Excel 2010 uatwia stosowanie efektw, ktre sprawi, e wszystko bdzie byszcze
i lni, a wszyscy bd szczliwi. I cho takie formatowanie moe by wskazane

w marketingu, to nie przysporzy ono adnych korzyci tworzonemu pulpitowi
menederskiemu. Unikaj stosowania fikunych efektw, takich jak gradienty,
wzorzyste wypenienia, cienie, byszczce elementy, mikkie krawdzie itp.
Nie prbuj dodawa do pulpitu obrazkw czy klipw. Nie tylko nie wnosz nic
do prezentowanych danych, ale czsto wygldaj tandetnie.
Unikaj zomu na wykresach

Pionier wizualizacji danych Edward Tufte wprowadzi pojcie stosunku danych do
atramentu. Chodzi o to, e wiksza cz atramentu uytego na wykresie (czy jak
w naszym przypadku na pulpicie) powinna by przeznaczona na dane. Tylko niewielka
jego cz powinna by powicona na elementy nazwane przez niego wykresowym
zomem, czyli krawdzie, siatki, linie trendu, etykiety, ta itd.
Na rysunku 1.6 wida, jaki wpyw moe mie wykresowy zom na efektywno przekazywania danych. Zwr uwag, jak krto i ciasno prezentuj si dane na grnym wykresie.
Na dolnym wykresie zamieszczono te same dane. W duo czytelniejszy sposb prezentuje
on informacj o tym, e liczba zarejestrowanych kierowcw w Teksasie wzrosa z okoo
10,5 miliona do ponad 17 milionw. Na grnym wykresie ta informacja zostaa rozcieczona przez zbdne elementy. Jak pokazuje powyszy przykad, wykres mona wyranie
poprawi poprzez usunicie elementw, ktre nie odnosz si bezporednio do gwnego
przesania.
Oto kilka sposobw na uniknicie wykresowych mieci; ich wdroenie daje pewno, e
wykres bdzie czytelnie prezentowa informacje.
37
Rysunek 1.6.
Wykresy ze zbyt
wieloma elementami
mog sta si
zagmatwane,
a przez to trudne
w odbiorze.
Usunicie
niepotrzebnych
elementw
uwydatni przekaz
Usu linie siatki. Linie (zarwno poziome, jak i pionowe) s zwykle niepotrzebne.
Powodem ich stosowania jest to, e pomagaj wizualnie oceni wartoci

prezentowane przez dane. To prawda, jednak zwykle oceniamy warto poprzez
porwnanie danego punktu z innym na wykresie. Dlatego linie siatki s drugorzdnym
odwoaniem po prostu marnotrawstwem atramentu.
Usu krawdzie. Zauwaysz wwczas, e ich usunicie (oraz ramek) nadaje
wykresom bardziej przejrzysty wygld i pomaga unikn mylcych linii pojawiajcych

si podczas umieszczania wielu wykresw na pulpicie menederskim. Jako
obramowanie wykorzystaj pust przestrze midzy wykresami.
Unikaj linii trendu. Czsto dostarcza ona informacji, ktre mona uzyska
z wykresu czy prostej etykiety. Czsto linie trendu s mylce dla odbiorcw, ktrzy
sdz, e maj do czynienia z dodatkow seri danych. Po co umieszcza lini trendu
na wykresie liniowym, skoro on sam jest swoist lini trendu? Po co umieszcza
lini trendu na wykresie supkowym, kiedy wystarczy spojrze na wierzchoki
supkw? Zamiast teje linii wystarczy wstawi prost etykiet informujc
o tendencji zmiany danych.
38
Unikaj zbdnych etykiet. Nigdzie nie jest napisane, e koniecznie trzeba
przypisywa etykiet do kadej wartoci na wykresie. W zupenoci wystarczy

wykrelenie punktu danych bez wywietlania jego wartoci. Przekonasz si, e
wykresy s skuteczniejsze w przekazie, kiedy przedstawiaj tylko liczby istotne
dla planowanego przekazu.
Nie wywietlaj legendy, jeli nie musisz. Kiedy prezentujesz jedn seri danych,
nie ma potrzeby wywietlania niepotrzebnie zajmujcej miejsce legendy. Niech

nazwa wykresu identyfikuje przedstawione na nim dane.
Usu osie, ktre nie wprowadzaj danych. Powodem umieszczania osi x i y jest
to, e pomagaj wizualnie oceni wartoci i pooenie prezentowanych danych.

Jednake jeeli charakter i przeznaczenie wykresu nie wymagaj poszczeglnych
osi lepiej je usun. Na wykresie widocznym na rysunku 1.6 nie ma potrzeby
umieszczania osi y, poniewa kluczowe dwa punkty danych s oznaczone za
pomoc etykiet. Nie mwi tego po to, aby zmasakrowa Wasze wykresy. Chodzi
o to, aby na wykresie umieci tylko te elementy, ktre odnosz si bezporednio
do gwnego przesania.
Ogranicz kady pulpit menederski do jednej strony lub ekranu

Pulpit menederski powinien byskawicznie prezentowa dane za pomoc odpowiednich
wskanikw w poszczeglnych aspektach czy procesach biznesowych. To oznacza, e
wszystkie dane powinny by widoczne od razu. Cho nie zawsze jest to atwe do zrobienia, to jednak najlepiej jest prezentowa dane na jednej stronie czy ekranie. Dziki
temu atwiej jest porwnywa poszczeglne sekcje, ledzi procesy i ich efekty, a take
jest si mniej uzalenionym od pamici krtkotrwaej. Kiedy uytkownik musi przewija
z lewej strony na praw i z gry na d, wszystkie te korzyci znikaj. Ponadto uytkownicy maj tendencj do zakadania, e informacje, ktrych nie wida od razu (i trzeba
przewin stron, aby je wywietli), s mniej istotne.
Ale co w sytuacji, kiedy nie mona zmieci wszystkich danych na jednej stronie czy
ekranie? Po pierwsze, naley raz jeszcze przejrze wszystkie wskaniki i sprawdzi, czy
na pewno wszystkie s niezbdne. Nastpnie tak sformatowa pulpit, aby zuywa mniej
przestrzeni (mniejsza czcionka, mniej wolnego miejsca, dopasowanie szerokoci i wysokoci kolumn i wierszy). W kocu mona sprbowa uczyni pulpit bardziej interaktywnym, tak aby uytkownicy mogli zmienia widok, wywietlajc tylko te wskaniki, ktre
s dla nich istotne w danym momencie.
Dodawanie funkcji interaktywnych omwiono w rozdziale 15.
Ukad i rozmieszczenie elementw

Jak wspominalimy wczeniej, naley zamieszcza tylko te wskaniki, ktre realizuj
gwny cel pulpitu. Jeeli jednak wszystkie wskaniki na pulpicie s wane, by moe
niektre z nich s waniejsze. Innymi sowy, czsto jest tak, e jeden komponent pulpitu
ma pierwszestwo przed innymi.
39
Zamiast uywania jaskrawych kolorw czy przesadnych rnic w wielkoci mona podkreli dany komponent, uywajc do tego celu odpowiedniego miejsca na pulpicie.
Rne badania potwierdzaj, e czytelnicy maj naturaln skonno do skupiania si na
konkretnych obszarach dokumentu. I tak badacze z Poynter Institute w trakcie projektu
Eyetracker III odkryli, e czytelnicy ogldaj rne obszary dokumentu w okrelonej
kolejnoci, powicajc szczegln uwag konkretnym miejscom. Diagram na rysunku 1.7
ilustruje rozmieszczenie priorytetowych stref. Obszary oznaczone cyfr 1 wydaj si
mie najwysz wano, przycigajc uwag wikszoci odbiorcw w najduszym okresie. Obszary oznaczone cyfr 3 zdaj si mie najmniejsz wano.
Rysunek 1.7.
Badania dowodz,
e odbiorcy skupiaj
uwag szczeglnie
w grnym lewym
i rodkowym lewym
obszarze dokumentu
Mona wykorzysta t wiedz do podniesienia lub obnienia znaczenia danego komponentu na pulpicie w oparciu o znaczenie zajmowanego przeze obszaru. Jeeli jeden
z wykresw wymaga specjalnej uwagi, mona po prostu umieci go w obszarze o duym
znaczeniu.
Warto pamita, e niewaciwe formatowanie (za pomoc kolorw, obramowa,
czcionek) moe zmieni znaczenie poszczeglnych stref wanoci, obniajc je
w przypadku tych, ktre byy istotne poprzednio.
Formatowanie liczb
Nie ulega wtpliwoci, e na pulpitach menederskich uywa si mnstwa liczb. Niektre
umieszczone s na wykresach, inne znajduj si w tabelach. Pamitaj, e kady fragment
informacji umieszczony na pulpicie powinien znajdowa si tam w jakim celu. To wane,
aby formatowa liczby w taki sposb, by uytkownicy mogli odebra przekazywany
komunikat bez zakce czy pomyek.
Oto kilka wskazwek dotyczcych zasad formatowania liczb w raportach i na pulpitach
menederskich.
Zawsze uywaj spacji, aby uatwi odczytanie liczby. Na przykad zamiast 23456
wywietlaj 23 456.
Uamkw dziesitnych uywaj tylko wwczas, gdy potrzebny jest taki poziom
dokadnoci. I tak niewielk korzy przynosi prezentowanie wartoci dziesitnych

w zapisie walutowym (np. 123,09 z), szczeglnie gdy posugujemy si duymi
40
kwotami. Podobnie w przypadku zapisu procentowego: uywaj uamkw dziesitnych

tylko wwczas, gdy s one niezbdne do prawidowego prezentowania danych.
Zamiast wywietla warto 43,21%, moe wystarczy po prostu 43%.
Symbolw waluty uywaj tylko wwczas, kiedy oznaczenie wartoci pieninych
jest niezbdne. Jeeli opracowujesz wykres czy tabel zawierajc tylko przychody,
na ktrej w dodatku jest etykieta waluty, mona spokojnie oszczdzi miejsce
i piksele, pomijajc symbol waluty.
Due liczby formatuj do tysicy lub milionw. I tak zamiast wywietla liczb
16 906 714, mona sformatowa j do postaci 17 mln.

Korzyci zwizane z formatowaniem duych liczb przedstawiono na rysunku 1.8. Liczby
tu wywietlane s sformatowane tak, aby zamiast trudnych do odczytania 10 475 000
i 16 906 714 byy prezentowane odpowiednio 10 mln i 17 mln.
Rysunek 1.8.
Formatowanie duych
liczb do tysicy lub
milionw uczyni wykres
bardziej przejrzystym
Due liczby mona atwo formatowa, korzystajc z okna Formatowanie komrek widocznego na rysunku 1.9. Aby uy okrelonego formatu, naley wybra pozycj Niestandardowe na licie Kategoria i wskaza kod formatu w oknie Typ. Kod w formacie #..".mln"1
gwarantuje, e liczby bd formatowane do milionw i wywietlane wraz ze skrtem mln.
W tabeli 1.1 mona znale kilka przykadw kodw formatowania wraz z efektem ich
dziaania.
Tytuy i etykiety
Niby to oczywiste, ale czsto nie udaje si wstawi odpowiednich etykiet na pulpicie.
Jeeli klient popatrzy na komponent i zapyta: Co to znaczy?, wwczas mamy gotowy
opis na etykiet. Oto kilka wskazwek, jak poprawnie uywa etykiet w raportach i na
pulpitach menederskich.
W podanym kodzie oraz w kodach zamieszczonych w tabeli 1.1 dla wygody czytelnikw spacje zastpiono
kropkami; aby kody zadziaay, kropki naley na powrt zastpi spacjami przyp. tum.
41
Rysunek 1.9.
Aby uy okrelonego
formatu, naley
wybra pozycj
Niestandardowe
na licie Kategoria
i wpisa kod formatu
w oknie Typ
Tabela 1.1. Przykadowe kody formatowania liczb

Kod formatowania liczby
Sposb wywietlania liczby 16 906 714
0.
16907
0.0.
16 907
0.0,00
16 906,71
0.".tys"
16907 tys
0.00,00.".tys z"
16 906,71 tys z
0.0.".tys z"
16 907 tys z
0..
17
0..".mln"
17 mln
0,0..".mln"
16,9 mln
0,00..".mln"
16,91 mln
0,00..".mln.z"
16,91 mln z
Zawsze umieszczaj na pulpicie czy raporcie dat utworzenia. W przypadku zestawie
tworzonych co tydzie czy co miesic pozwoli to unikn pomyki.

Umieszczaj informacj o tym, z jakiego okresu pochodz dane uyte we wskanikach.
W wielu przypadkach to wanie ta informacja jest kluczow w danym wskaniku.

Uywaj opisowych nazw dla wszystkich komponentw. Dziki temu odbiorcy bd
mieli jasno, na co w danej chwili patrz. Zdecydowanie unikaj skrtowcw,

symboli i kodw w opisach.
42
Cho moe si to wydawa dziwne, lepiej unika wyrniania etykiet i formatowa
je delikatniejszymi kolorami ni dane. Takie formatowanie dostarcza potrzebnych

informacji bez odrywania uwagi odbiorcw od wywietlanych informacji. Najlepsze
kolory na etykiety to tzw. kolory ziemi: jasnoszary, brzowy, niebieski i zielony.
Wane pytania
Nim odelesz gotowy pulpit menederski, warto cofn si o krok i sprawdzi, czy zastosowano w nim reguy projektowania omwione w tym rozdziale. Oto wane pytania,
z ktrych mona uoy list kontroln uywan przed przekazaniem pulpitu odbiorcom.
Czy mj pulpit przedstawia waciwe informacje?

Przejrzyj informacje prezentowane na pulpicie i sprawd, czy speniaj wymagania
uytkownikw ustalone na pocztku caego procesu tworzenia. Nie wahaj si jeszcze
raz potwierdzi przeznaczenia pulpitu w rozmowie z najwaniejszymi uytkownikami.
W ten sposb unikniesz ryzyka tworzenia pulpitu dla siebie samego. Pozwl kilku uytkownikom testowym sprawdzi, jak wszystko dziaa w praktyce. Dziki takiemu otwartemu kanaowi komunikacji nie zajdziesz zbyt daleko w przypadku, gdy obierzesz zy
kierunek.
Czy wszystko na moim pulpicie jest celowe?

Powiedz uczciwie: ile informacji zamieszczonych na pulpicie menederskim nie realizuje
jego gwnego zadania? Warto dba o to, aby pulpit by jak najbardziej funkcjonalny, i nie
rozciecza go niepotrzebnymi informacjami. Pamitaj, e jeeli dane nie przyczyniaj
si do zrealizowania gwnego celu pulpitu nie warto ich w nim zamieszcza. Nie
znaczy to oczywicie, e najwiksz wartoci pulpitu jest wolne miejsce.
Czy przekaz jest wystarczajco wyrany?

Kady pulpit menederski zawiera jeden kluczowy komponent (lub wiksz ich liczb).
Trzeba si upewni, e jest on wystarczajco wyeksponowany. Aby sprawdzi, czy najwaniejsze informacje s wystarczajco widoczne, cofnij si troch i rzu okiem na pulpit.
A potem jeszcze raz i jeszcze raz, i jeszcze kilka razy. Co wida na pierwszy rzut oka?
Jeli nie jest to kluczowy komponent, to znaczy, e musisz co zmieni w swoim projekcie. Oto, co mona zrobi, aby mie pewno, e kluczowy komponent jest wyranie
widoczny.
Umie go w lewym grnym rogu lub po lewej stronie rodkowej czci strony.
Badania dowodz, e wanie tam najczciej i najduej zatrzymuje si wzrok

odbiorcw.
Nie naley podkrela obramowa, te czy innych elementw definiujcych
obszary na pulpicie menederskim. Staraj si uywa pustych przestrzeni do

oddzielania komponentw na pulpicie. Jeeli obramowania s niezbdne, formatuj
je janiejszymi kolorami ni prezentowane dane.
43
Formatuj etykiety i dodatkowe teksty janiejszymi kolorami ni prezentowane dane.
Takie formatowanie dostarcza potrzebnych informacji bez odrywania uwagi

odbiorcw od wywietlanych danych.
Czy pulpitem da si zarzdza?

Pomidzy aktualizacj pulpitu a przeprojektowaniem jest ogromna rnica. Nim z uczuciem radoci odelesz swj przeliczny, wanie ukoczony pulpit do odbiorcw, powi
chwil na przemylenie aspektu zarzdzania nim. Naley wzi pod uwag czstotliwo
aktualizacji danych oraz wszystkie procesy, ktre trzeba w zwizku z tym przeprowadzi.
Jeli to raport dotyczcy pojedynczych zdarze, wwczas naley uzgodni to z jego
uytkownikami. Jeli jest on jednak wykonywany periodycznie, wwczas naley wzi
pod uwag czas potrzebny na dodatkow prac zwizan z jego powtarzaniem.
Zakres i okres
Pulpit menederski powinien mie jasno zdefiniowany zakres prezentowanych danych
i uwzgldniony dla nich okres. Kady, kto oglda pulpit, powinien od razu wiedzie,
z jakiego okresu prezentuje on dane oraz jaki jest ich zakres. Dopilnowanie tego sprowadza si do wstawienia kilku etykiet w odpowiednich miejscach.
Zawsze umieszczaj na pulpicie dat utworzenia. W przypadku zestawie tworzonych
co tydzie czy co miesic pozwoli to unikn pomyki.

Umieszczaj informacj o tym, z jakiego okresu pochodz dane uyte we wskanikach.
W wielu przypadkach to wanie ta informacja jest kluczow w danym wskaniku.

Uywaj opisowych nazw dla wszystkich komponentw umieszczonych na pulpicie.
Zdecydowanie unikaj skrtowcw, symboli i kodw w opisach.
Dokumentacja
Bardzo wane jest, aby przygotowa dokumentacj pulpitu oraz modelu danych, na ktrym
jest on oparty. Kady, kto kiedykolwiek odziedziczy arkusz kalkulacyjny, wie, jak
trudne moe by rozszyfrowanie wszystkich powiza. Przy odrobinie szczcia, gdy
model danych bdzie niewielki, wystarczy na to tydzie. Jeli szczcia zabraknie, wwczas trzeba taki arkusz porzuci i rozpocz wszystko od samego pocztku. W przypadku
Excela model nawet nie musi nalee do kogo innego. Wystarczy, e wrcimy do modelu
uywanego p roku wczeniej: taki czas wystarczy, aby zapomnie, o co w nim chodzio. Bez dokumentacji potrzeba bdzie kilku dni na przypomnienie i rozszyfrowanie
swojej wasnej pracy.
Dokumentacja nie musi by bardzo skomplikowana. Kilka prostych zasad pomoe w jej
przygotowaniu.
Do modelu danych docz jego map. Mapa modelu to osobny arkusz, w ktrym
znajduj si informacje na temat zakresw najwaniejszych danych oraz ich

interakcji z komponentami raportujcymi w warstwie prezentacji.
44
W tym przypadku mona swobodnie korzysta z etykiet i komentarzy. To
zdumiewajce, jak kilka dodatkowych wyjanie i opisw uatwia przypomnienie

sobie modelu przygotowanego nawet dawno temu.
Uyj kolorw do identyfikacji zakresw danych. Dziki temu wystarczy rzut oka
na zakres komrek, aby szybko zorientowa si, z czym dany zakres jest zwizany.
Dla kadego zakresu danych naley uywa osobnego koloru. I tak ty moe
by przypisany do tabel tymczasowych, szary do formu, a fioletowy do tabel
odwoa.
W rozdziale 2. znajduje si wprowadzenie do modelu danych oraz metod tworzenia
jego map.
Czy pulpit jest atwy w obsudze?

Nim wypucisz pulpit w wiat, upewnij si, e jest on atwy w obsudze. Nietrudno zgadn, co to pojcie oznacza.
Intuicyjno. Obsuy pulpit powinna umie nawet osoba, ktra nie miaa z nim
wczeniej do czynienia. Przetestuj pulpit na jakim ochotniku i zapytaj go o zdanie.

Jeli okae si, e potrzebne s Twoje wyjanienia, to znaczy, e co jest nie tak.
By moe potrzebne s dodatkowe etykiety; moe wykresy s zbyt skomplikowane;
moe trzeba poprawi ukad; moe jest za duo danych; a moe jest ich za mao?
Dobrze byoby mie informacje od kilku osb.
atwo nawigacji. Jeeli pulpit jest dynamiczny i umoliwia interakcj z makrami
czy tabelami przestawnymi, wwczas trzeba mie pewno, e mona po nim

porusza si bez przeszkd. Czy uytkownik musi klika kilka razy, aby dosta si
do swoich danych? Czy liczba poziomw podczas drenia danych jest odpowiednia?
Czy przeczanie si pomidzy widokami nie zajmuje zbyt wiele czasu? W tym
przypadku rwnie warto przetestowa pulpit wrd kilku uytkownikw.
Interaktywne pulpity menederskie trzeba sprawdzi na kilku komputerach
o specyfikacji rnej od tego, na ktrym zosta on utworzony.
Drukowanie. Nie ma nic bardziej irytujcego ni odkrycie, e autor pulpitu nie
znalaz czasu na sprawdzenie, czy pulpit jest poprawnie drukowany. Upewnij si

wic, e opcje drukowania w Excelu zostay ustawione tak, aby wydruki byy
waciwe.
Poprawno danych
Nie ma nic bardziej morderczego dla raportw i pulpitw ni fakt, e prezentowane
w nich dane nie s dokadne. Nie jestem w stanie powiedzie Ci, jak sprawdzi, czy
Twoje dane s poprawne. Mog jednak wskaza trzy czynniki, ktre potwierdz przekonanie, e s one dokadne.
Spjno z wiarygodnym rdem. Oczywiste jest, e jeli dane nie bd zgodne
z innymi rdami uywanymi do raportowania, mamy do czynienia z problemem

ich wiarygodnoci; szczeglnie wwczas, gdy te dodatkowe rda s uznawane
za godne zaufania. Upewnij si, e nie korzystasz ze rde, ktre w firmie nie s
traktowane jako pewne. Jeeli na pulpicie znajduj si dane powizane
z wiarygodnymi rdami, porwnaj z nimi swoje dane w celu potwierdzenia ich
zgodnoci.
Spjno wewntrzna. Tumaczenie si, dlaczego cz danych na pulpicie
nie jest spjna z innymi, nigdy nie jest przyjemnym zadaniem. Dlatego warto
sprawdzi poziom wewntrznej spjnoci danych. Upewnij si, e dane prezentowane
w rnych komponentach s ze sob zgodne. Jeeli jest jaka przyczyna ich
niespjnoci, upewnij si, e zostaa ona przedstawiona uytkownikom. Prosta
informacja moe zapobiec wielu pytaniom o zgodno danych.
Osobiste dowiadczenie. Czy widziae kiedy kogo, kto ogldajc raport,
powiedzia: To nie wyglda dobrze? Zwykle znaczy to, e kto uy przeczucia

do oceny solidnoci danych. Ogldajc dane, nie jestemy jak biaa karta. Podczas
ich analizy za uytkownikami stoj lata dowiadczenia i wiedza. Podwiadomie
korzystamy z tego bagau, oceniajc dane czy informacje. Podczas oceniania
wartoci utworzonego pulpitu warto wzi pod uwag dostpn w firmie nieformaln
wiedz. Jeeli to moliwe, poka pulpit kilku dowiadczonym pracownikom.
45
46
Rozdzia 2.
Projektowanie
modelu danych
W rozdziale:
Konfigurowanie warstw danych, analiz i prezentacji
Wdraanie najlepszych wzorcw modeli danych
Rozbudowa funkcji Excela o dostarczanie danych
Rozszerzanie tabel Excela wraz z nowymi danymi
Model danych to fundament, na ktrym opiera si raport czy pulpit menederski. Zbieranie i analiza danych to wanie tworzenie modelu danych, ktry zasila dan prezentacj.
W rozdziale omwiono, w jaki sposb zbudowa wydajny model danych i zarzdza nim.
Z nastpnych rozdziaw mona nauczy si, jak tworzy superkomponenty dla pulpitu
menederskiego, ale nie zdadz si one na nic bez umiejtnoci tworzenia wydajnego
modelu danych. Po tej uwadze zaczynamy!
Tworzenie modelu danych

Tworzenie wydajnego modelu danych nie jest tak skomplikowane, jak mogoby si wydawa. Problemem jest to, e wikszo ludzi powica zbyt mao czasu na przemylenia
zwizane z modelem, ktry ma obsugiwa kocowy produkt. Jeeli w ogle powicaj
temu zagadnieniu swoj uwag, zwykle zaczynaj od wyobraenia sobie, jak bdzie
wyglda ukoczony pulpit, i dopiero wwczas zaczynaj spoglda na wczeniejsze
etapy.
Sprbuj wic odwrci t kolejno. Gdzie znajduj si dane rdowe? Jak powinny by
zorganizowane? Jakie obliczenia trzeba bdzie wykona? W jaki sposb ich rezultaty
zostan przeniesione na pulpit menederski? Jak bdzie przebiega aktualizacja raportu?
Oczywicie odpowiedzi na te pytania zale od konkretnej sytuacji. Ale warto od nich
zacz.
48
Rozdzielenie warstw danych, analiz i prezentacji

Jedn z kluczowych koncepcji modelu danych jest zorganizowanie danych w trzech
warstwach: danych, analiz i prezentacji. Chodzi o to, aby dane nie byy zbyt upakowane
w adnej z wybranych metod ich prezentowania.
Przyjrzymy si fakturze. Dane finansowe na niej zgromadzone nie s rzeczywistym rdem informacji. Faktura to tylko prezentacja danych przechowywanych gdzie w jakiej
bazie danych. Dane mona uporzdkowa i wywietli na wiele sposobw: na wykresach,
w tabelach, na pulpicie menederskim, a nawet na stronie internetowej. To wydaje si
oczywiste, ale dla uytkownikw Excela dane, analizy i prezentacja czsto zlewaj si
w jedno: kocowy projekt.
Najlepszym rozwizaniem jest stworzenie trzech warstw dla modelu danych. Wyobrazi
sobie mona te warstwy w postaci trzech arkuszy jednego skoroszytu Excela. I czasami
rzeczywicie jest to dobry sposb na zbudowanie modelu danych. Jeden arkusz suy do
przechowywania nieprzetworzonych danych wykorzystanych w raporcie; nastpny to
obszar, w ktrym wykonywane s obliczenia, a ostatni suy do prezentowania kocowych
danych. Na rysunku 2.1 przedstawiono trzy warstwy wydajnego modelu danych.
Nie trzeba koniecznie umieszcza warstw danych, analiz i prezentacji w osobnych
arkuszach. Dla maych modeli danych atwiejsze moe by umieszczenie danych
w jednym obszarze arkuszu, podczas gdy tablice etapowe znajd si w innym obszarze
tego samego arkusza.
Po co w ogle zawraca sobie gow tymi trzema warstwami? Wyobramy sobie, e

dysponujemy tylko tabel widoczn na rysunku 2.2. Zagmatwane tabele, takie jak ta na
rysunku, s powszechnie spotykane. To kombinacja danych, oblicze i prezentacji.
W takim przypadku nie tylko jeste ograniczony do konkretnej analizy, ale w dodatku nie
mona zapozna si z jej szczegami. I co zrobi, gdy potrzebna bdzie analiza danych
w kwartaach czy pojawi si konieczno wprowadzenia dodatkowego wymiaru? Zaimportowa tabel zawierajc wicej kolumn i wierszy? Jaki bdzie miao to wpyw na
model danych?
Wybranie atwiejszej drogi i uniknicie dodatkowej pracy poprzez nierozdzielenie warstw
danych, analiz i prezentacji moe srodze zemci si pniej. Powimy chwil na zdefiniowanie kadej z warstw i okrelenie jej roli w tworzeniu wasnego modelu danych.
Warstwa danych
Jak wida na rysunku 2.1, na warstw danych skadaj si nieprzetworzone dane zasilajce pulpit menederski. Dane w tej warstwie zwykle s w takiej samej postaci, jak
w rdle, z ktrego pochodz. To oznacza, e w tej warstwie nie wykonuje si adnych
dziaa.
Jak si jednak wkrtce okae, nie wszystkie dane nadaj si do utworzenia wydajnego
modelu danych. I tak dane przedstawione na rysunku 2.3 s praktycznie bezuyteczne
dla jakiejkolwiek innej analizy, poza t, ktra ju si tam znajduje. Bo jak na przykad
obliczy i wywietli redni dla sprzeday wszystkich rowerw? Jak przygotowa list
10 najlepszych rynkw?
49
Rysunek 2.1.
W wydajnym modelu
warstwy danych,
analiz i prezentacji s
od siebie oddzielone
Rysunek 2.2.
Unikaj tworzenia
niezmiennych tabel
czcych w jedno
dane, analizy
i prezentacje
Takie ustawienia zmuszaj do wykonania wielu procesw rcznie, co bdzie problematyczne przy zarzdzaniu raportem w kolejnych miesicach. Wszystkie analizy obecne
w tym raporcie, poza tymi na najwyszym poziomie, s w istocie bardzo proste, nawet
jeli uyto w nich skomplikowanych formu. Co wicej: co si stanie, kiedy trzeba bdzie
przedstawi wielko sprzeday rowerw w poszczeglnych miesicach? Jeeli Twj
model danych wymaga analiz z uyciem danych, ktrych nie ma w arkuszu, wwczas trzeba
szuka innego rda.
50
Rysunek 2.3. Nie wszystkie dane s dobrym materiaem dla warstwy danych
Najlepiej byoby, gdyby warstwa danych miaa jedn z dwch postaci:

Tabeli o prostej strukturze: dane uporzdkowane s wedug wierszy i kolumn.
Kady wiersz odpowiada zestawowi danych, czyli rekordowi. Kada kolumna

to pole. Pole to unikalne dane w rekordzie. Na rysunku 2.4 przedstawione te same
dane, jak na rysunku 2.3, tyle e w tabeli o prostej strukturze. Tabele o prostej
strukturze wietnie nadaj si do modelowania danych w Excelu, poniewa mog
zawiera wystarczajco duo potrzebnych danych i wci umoliwia stosowanie
szerokiego zakresu formu i oblicze w warstwie analizy (SUMA, REDNIA,
WYSZUKAJ.PIONOWO, SUMA.JEELI eby wymieni tylko kilka formu). W dalszej
czci rozdziau zostay omwione formuy, ktre mog by przydatne w modelu
danych.
Rysunek 2.4.
Tabela o prostej
strukturze
Dane w ukadzie tabelarycznym: idealne dla modeli danych ukierunkowanych
na tabele przestawne. Na rysunku 2.5 przedstawiono tabelaryczny zestaw danych.

Podstawow rnic pomidzy tabelarycznym zestawem danych (rysunek 2.5)
51
Rysunek 2.5.
Tabelaryczny
zestaw danych
a tabel pask jest to, e nazwy kolumn nie powtarzaj danych z wierszy.
Na rysunku 2.4 identyfikator miesica jest zintegrowany z etykiet kolumny.
A na rysunku 2.5 identyfikator miesica znajduje si w kolumnie Okres. Wanie
ta subtelna rnica w strukturze czyni tabelaryczny zestaw danych optymalnym
rdem do tworzenia tabel przestawnych. Dziki temu mamy pewno, e
najwaniejsze funkcje tabeli przestawnej, czyli sortowanie i grupowanie, bd
dziaay tak, jak powinny.
Warstwa analizy
W warstwie analizy znajduj si przede wszystkim formuy uywane do przetwarzania
danych, ktre to dane pobierane s z warstwy danych, a nastpnie umieszczane w sformatowanych tabelach (nazywanych tabelami tymczasowymi). To wanie tabele tymczasowe zasilaj komponenty w warstwie prezentacji danymi. W skrcie: arkusz zawierajcy warstw analizy staje si obszarem tymczasowym, w ktrym dane s sumowane
i nadawany jest im format odpowiedni do prezentacji w komponentach raportu.
Z takiej konfiguracji pynie kilka korzyci:
1.
atwo zaktualizowa cay model danych poprzez proste zastpienie

nieprzetworzonych danych ich nowsz wersj. Formuy w arkuszu analizy
po prostu dziaaj dalej, pobierajc nowe dane.
2.
atwo mona dodawa kolejne analizy; wystarczy wprowadzi nowe kombinacje

formu w arkuszu analiz. Jeeli potrzebne bd dane, ktrych nie ma w aktualnie
posiadanych nieprzetworzonych danych, mona po prostu doda now kolumn
na kocu i nie bdzie to miao wpywu na warstwy analizy i prezentacji.
Warstwa prezentacji
Warstwa prezentacji jest jak witryna sklepowa. Zawiera wszystkie wykresy, wizualizacje
danych i komponenty pulpitu menederskiego, ktre chcesz pokaza odbiorcom. Warstwa
ta jest najbardziej elastyczna, poniewa mona wybiera z mnstwa dostpnych narzdzi,
grafik czy wykresw, tak aby utworzy styl dla pulpitu menederskiego. A poniewa
warstwa prezentacji jest zasilana z warstwy analizy, dane potrzebne dla kadego komponentu s zawsze zgodne co do treci i formatu.
52
Najlepsze wzorce modeli danych

Jedn z najlepszych cech Excela jest jego elastyczno. Mona tworzy zawie systemy
oblicze, czy komrki i formatowa podsumowania tak, e wspdziaajc ze sob,
zo si na ostateczn prezentacj. Ale utworzenie udanego pulpitu menederskiego
wymaga czego wicej ni tylko ubijania kolejnej porcji danych. le zaprojektowany
model danych moe tylko przysporzy dodatkowej i niepotrzebnej pracy zwizanej
z zarzdzaniem i aktualizowaniem prezentacji. Z drugiej strony, efektywny model zdecydowanie uproci procesy miesicznej aktualizacji bez ryzyka nadwyrenia spjnoci
pulpitu czy zdrowia jego administratora.
Poniej omwiono najlepsze wzorce tworzenia modeli danych, ktre pomog rozpocz
projekt pulpitu menederskiego ze sporymi szansami na kocowy sukces.
Unikaj przechowywania zbdnych danych

W rozdziale 1. mona przeczyta o tym, e wskaniki wykorzystane w pulpicie powinny
bezwarunkowo realizowa cel przywiecajcy jego powstaniu. Ta sama idea przywieca
modelowi danych. Naley importowa tylko te dane, ktre s niezbdne do zrealizowania
celu raportu czy pulpitu.
W przekonaniu, e trzeba mie pod rk tak wiele danych, jak to tylko moliwe, wielu
uytkownikw Excela wprowadza do swoich arkuszy wszystkie informacje, jakie
wpadn im w rce. Tych uytkownikw mona pozna po 40-megabajtowych zacznikach
do poczty elektronicznej. Pewnie widziae takie skoroszyty: dwa arkusze zawierajce
prezentacje i kolejnych sze ukrytych z tysicami wierszy danych, z ktrych wikszo i tak nie jest uywana. S to w rzeczywistoci bazy danych zapisane w arkuszach.
Co zego jest w korzystaniu z tak wielu danych, jak to tylko moliwe? Oto kilka powodw,
dla ktrych naley tego unika:
Zbdne dane zwikszaj liczb formu. Jeeli pobierane s nieprzetworzone dane,
trzeba je nastpnie agregowa w Excelu. A to w nieunikniony sposb prowadzi

do wzrostu liczby formu, ktre trzeba wprowadzi, a pniej nimi zarzdza.
Pamitaj, e model danych to maszyna do prezentowania analiz, a nie obrbki
nieprzetworzonych danych. Dane najlepiej sprawdzajce si w warstwie prezentacji
to takie, ktre zostay ju zagregowane i zsumowane; mona nimi atwo zarzdza
i przekazywa je do komponentw pulpitu menederskiego. Importowanie ju
zagregowanych danych (jeli to tylko moliwe) jest najlepszym rozwizaniem.
Aby utworzy raport obejmujcy przychody z podziaem na regiony i miesice,
nie trzeba do tego celu importowa do modelu danych wszystkich przeprowadzanych
transakcji. Lepiej uy tabeli ze zagregowanymi danymi dotyczcymi regionu,
miesica, wartoci transakcji i przychodw.
Nadmiar danych obnia wydajno warstwy prezentacji. Innymi sowy: poniewa
pulpit menederski jest zasilany przez model danych, to trzeba zarzdza tym
modelem, pozostajc niewidocznym (na przykad za pomoc ukrytego arkusza).
Pomijajc fakt, e spowoduje to znaczce zwikszenie rozmiarw pliku, to
wprowadzenie zbyt wielu danych do modelu moe spowodowa spadek wydajnoci
53
samego pulpitu. Dlaczego? Podczas otwierania pliku Excela caa jego zawarto
jest wczytywana do pamici RAM, aby zapewni szybki dostp do danych i ich
przetwarzanie. Mankamentem tego rozwizania jest spore zapotrzebowanie na
pami, nawet w przypadku niewielkich zmian w arkuszu. By moe zauwaye,
e kiedy zlecisz Excelowi wykonanie oblicze na duej dawce danych, w ich
trakcie program wolniej reaguje, a na pasku stanu pojawia si wskanik postpu.
Im wicej danych, tym wiksze mog by opnienia.
Zbdne informacje ograniczaj te skalowalno modelu danych. Zamy,
e pracujesz w niewielkiej firmie i w swoim modelu danych zamieszczasz informacje

o comiesicznych transakcjach. Kadego miesica przybywa 80 tysicy wierszy
z danymi. Z czasem udao si utworzy solidny zestaw procedur, makr i tabel
przestawnych potrzebnych do analizowania danych przechowywanych w arkuszu.
Co si stanie po roku? Utworzysz nowy arkusz? W jaki sposb poddasz analizie
dane z dwch arkuszy tak, aby byy traktowane jako cao? Czy wczeniejsze
formuy bd wystarczajce? Czy trzeba bdzie napisa nowe makra?
Mona unikn wszystkich tych komplikacji, importujc tylko zagregowane dane potrzebne
do osignicia podstawowego celu raportu.
Uywaj arkuszy do dokumentowania i tworzenia modelu danych

Ch umieszczenia caego modelu danych na jednym arkuszu jest zrozumiaa. Sprawowanie nadzoru nad jednym arkuszem jest duo prostsze ni nad kilkoma. Jednak zawenie modelu danych do jednego arkusza ma swoje ograniczenia. Oto kilka z nich:
Obnia jako analiz. Ograniczenie si do jednego arkusza, ze wzgldu na jego
ograniczenia objtociowe, moe narzuci podobne limity wykonywanej analizy.

Rozwa dodanie kolejnych arkuszy do modelu danych, aby uzyska miejsce
na dodatkowe dane i analizy, na ktre moe zabrakn miejsca, gdyby pozosta
tylko przy jednym arkuszu.
Moe spowodowa utworzenie niewaciwego modelu danych. Podczas pracy
z duymi ilociami danych potrzebnych jest wiele tabel tymczasowych do agregacji

i obrbki nieprzetworzonych danych, tak aby mogy one zosta przekazane do
komponentw pulpitu menederskiego. Przy korzystaniu z jednego arkusza tabele
tymczasowe trzeba umieci poniej lub po prawej stronie danych. Cho dziki
temu zebrane zostan wszystkie elementy potrzebne do zasilania danymi warstwy
prezentacji, to jednak trzeba bdzie sporo wysiku, aby dosta si do konkretnych
danych i odnale te, ktre akurat bd potrzebne. To zdecydowanie utrudnia
poznanie modelu danych i zarzdzanie nim. Dlatego warto korzysta z dodatkowych
arkuszy do przechowywania tabel tymczasowych, szczeglnie w modelach
zawierajcych due iloci danych zajmujcych duo miejsca.
Ograniczenie objtoci dokumentacji, ktr mona doczy. Szybko przekonasz
si, e Twj model danych atwo zmieni si w system wzajemnie przenikajcych

si czy pomidzy komponentami, zakresw wejcia i wyjcia i formu. Oczywicie
wszystko wydaje si mie sens podczas tworzenia modelu, ale sprbuj wrci do
tego za kilka miesicy. Okae si, e nie pamitasz, do czego su poszczeglne
zakresy danych i jak kady z nich wspdziaa z warstw prezentacji. Aby unikn
54
A jeli ju mowa o dokumentacji

Inn metod udokumentowania logiki modelu danych jest nieco swobodniejsze wykorzystanie
komentarzy i etykiet. To zdumiewajce, jak kilka dodatkowych komentarzy i etykiet moe uatwi
zapoznanie si z modelem danych. Chodzi o to, aby ukad i struktura pozostay czytelne nawet
dla modelu przygotowanego dawno temu.
Warto te rozway uycie kolorw do identyfikacji zakresw danych. Dziki temu wystarczy rzut oka
na zakres komrek i bdzie mona szybko zorientowa si, z czym dany zakres jest powizany.
W razie zastosowania tego dobrego wzorca kady zakres danych oznaczony powinien by innym
kolorem. I tak na przykad koloru tego mona uy do oznaczenia tabel tymczasowych przechowujcych dane uywane w wykresach i tabelach warstwy prezentacyjnej. Z kolei szary moe by
uyty dla formu, ktre nie powinny by zmieniane; fioletowy dla tabel odwoa uywanych do wyszukiwania czy list rozwijanych.
Oczywicie, wybr kolorw to sprawa zupenie dowolna; mona im przypisywa dowolne znaczenia.
Wane jest, aby mc graficznie rozrni zakresy uywanych w modelu danych.
tego problemu, rozwa doczenie do modelu danych jego mapy. Mapa modelu
zbiera informacje na temat zakresw najwaniejszych danych oraz umoliwia
opisanie ich interakcji z komponentami raportujcymi w warstwie prezentacji.
Jak wida na rysunku 2.6, mapa modelu to nic ekstrawaganckiego; to po prostu
tabela, w ktrej umieszczono najwaniejsze informacje na temat uywanych
zakresw danych.
Rysunek 2.6. Mapa modelu zawiera szkic dokumentujcy jego dziaanie
Do mapy mona doczy kad informacj, ktra wyda Ci si waciwa. Utworzenie mapy
ma na celu posiadanie zwizego przewodnika po elementach modelu danych.
Przetestuj model danych przed tworzeniem komponentw

To jedna z najlepszych praktyk. Nim zaczniesz tworzy komponenty do pulpitu, upewnij
si, e model danych robi to, czego od niego oczekujesz. Podajc t ciek, naley zwrci uwag na kilka spraw:
Przetestowanie formu, aby mie pewno, e dziaaj one poprawnie. Trzeba
sprawdzi, czy formuy nie generuj komunikatw bdw i czy podaj waciwe
i oczekiwane wyniki.
Sprawd dwa razy podstawowe dane, aby mie pewno, e s kompletne.
Trzeba sprawdzi, czy podczas importu do Excela nie s gdzie obcinane.

Upewnij si te, e kada kolumna z danymi posiada poprawn etykiet.
55
Trzeba te sprawdzi formatowanie cyfr i naley to zrobi we wszystkich
polach, w ktrych ma by ono zastosowane. Naley si upewni, e daty s

wywietlane jako daty, e waluty posiadaj odpowiednie skrty literowe oraz e
jest wywietlana odpowiednia liczba cyfr po przecinku.
Oczywistym celem powyszych czynnoci jest uniknicie bdw, ktre mog skomplikowa sytuacj pniej.
Funkcje Excela do wykorzystania

w modelu danych
Jak ju wspomnielimy, optymalny model danych uyty w pulpicie menederskim rozdziela warstwy danych, analiz i prezentacji od siebie. Cho oczywicie wszystkie trzy
warstwy s wane, to jednak w warstwie analiz dzieje si najwicej. Jej gwnym zadaniem jest pobieranie informacji z warstwy danych i ich opracowywanie w tabelach tymczasowych tak, aby nastpnie mogy zosta przeniesione do wykresw, tabel i innych
komponentw pulpitu menederskiego. Aby proces ten by efektywny, trzeba wykorzysta
formuy, ktre posu jako mechanizm transportujcy dane do miejsc przeznaczenia.
Jak wiadomo, informacje, ktrych potrzebujesz, znajduj si w warstwie danych (najczciej w tabeli ze zagregowanymi danymi). Formuy do przekazywania danych zostay
zaprojektowane do pobierania i umieszczania danych w warstwie analizy, gdzie s przetwarzane i formatowane. Fajne jest to, e po ustawieniu tych formu warstwa analizy
bdzie aktualizowana kadorazowo po wprowadzeniu zmian w warstwie danych.
Poniej omwiono kilka funkcji Excela szczeglnie przydatnych w formuach zwizanych
z dostarczaniem danych. Po przeanalizowaniu zaprezentowanych przykadw sposb ich
dziaania bdzie janiejszy.
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO wyszukuje zadan warto w pierwszej kolumnie tablicy,
a nastpnie zwraca warto w innej kolumnie tablicy; tabela musi by w ukadzie pionowym. Na rysunku 2.7 tabela po lewej stronie zawiera informacje na temat sprzeday
produktw w poszczeglnych miesicach z uwzgldnieniem ich numeru. W tabeli po
prawej przypisano numery do konkretnych produktw. Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO poczy
waciw nazw produktu z jego numerem.
Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO podstawy

Aby zrozumie dziaanie funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO, warto powici chwil i zapozna si
z jej skadni. Do dziaania funkcja potrzebuje nastpujcych argumentw:
WYSZUKAJ.PIONOWO(szukana_warto;tabela-tablica;nr_kolumny;[przeszukiwany_zakres])
szukana_warto: to warto, ktr chcesz znale w pierwszej kolumnie tablicy.
Na rysunku 2.7 szukana_warto to numer produktu. Jest to te pierwszy argument

dla wszystkich formu w kolumnie C (rysunek 2.7).
56
Rysunek 2.7. Funkcja WYSZUKAJ.PIONOWO wyszukuje waciw nazw produktu zgodnie z jego numerem
tabela-tablica: obszar, w ktrym znajduje si przeszukiwana tablica.
Na rysunku 2.7 jest to zakres komrek G2:H8. Warto zwrci uwag, e aby funkcja
WYSZUKAJ.PIONOWO zadziaaa, lewa kolumna musi zawiera pasujce wartoci. I tak
jeeli tymi wartociami s numery produktw, musz si one znajdowa w pierwszej

kolumnie przeszukiwanej tablicy. Naley te uywa odwoa bezwzgldnych.
To oznacza, e odwoania do kolumn i wierszy musz by poprzedzone znakiem
dolara ($); tak jak w przypadku $G$2:$H$8. Dziki temu uzyskamy pewno,
e odwoania pozostan niezmienne, gdy skopiujemy formu w d lub w poprzek
arkusza.
nr_kolumny: numer kolumny z przeszukiwanej tablicy zawierajcej dopasowane
wartoci. Na rysunku 2.7 druga kolumna (H) zawiera nazwy produktw, dlatego
jej numer jest uyty w formule. Gdyby nazwa produktw znalaza si w czwartej
kolumnie w przeszukiwanej tabeli, wwczas do formuy naleaoby wstawi
cyfr 4.
przeszukiwany_zakres (opcjonalnie): za pomoc tego elementu mona okreli,
czy potrzebne s dokadne dopasowania, czy wystarcz przyblione. Jeli potrzebne

s dokadne dopasowania, wwczas jako argument naley poda FASZ. Jeeli
oczekujemy dopasowa przyblionych, wwczas jako argumentu naley uy PRAWDA.
57
Dodawanie funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO do modelu danych

Za pomoc kilku formu WYSZUKAJ.PIONOWO oraz prostej listy rozwijanej mona utworzy model danych, ktry nie tylko bdzie poprawnie dostarcza dane do tabel tymczasowych, ale umoliwi te dynamiczn zmian sposobu ich wywietlania w zalenoci od
wyboru uytkownika. Na rysunku 2.8 przedstawiono ustawienia.
Rysunek 2.8. Wykorzystanie funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO do pozyskania informacji i zmiany sposobu

wywietlania danych
Aby obejrze efekt tych ustawie w dziaaniu, naley pobra z adresu plik rozdzia 2
przykady.xlsx i po jego otwarciu przej do arkusza WYSZUKAJ.PIONOWO.
Warstwa danych na rysunku 2.8 mieci si w komrkach A9:F209. Warstwa analiz

w komrkach E2:F6. Warstwa danych zawiera wszystkie formuy odpowiedzialne za
pobranie odpowiednich danych. Jak wida, po wybraniu pozycji Chevron w komrce C3,
formuy WYSZUKAJ.PIONOWO pobior dane dla firmy Chevron z warstwy danych.
By moe zauwaye, e formuy funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO na rysunku 2.8 ustawiaj
argument tablica na komrki $C$9:$F$5000. Oznacza to, e przeszukiwana przez formu
tabela rozciga si od komrki C9 do F5000. To moe wydawa si dziwne, poniewa
tabela koczy si na komrce F209. Po co zmusza funkcj WYSZUKAJ.PIONOWO
do sprawdzania tak odlegych obszarw zlokalizowanych na kocu tabeli?
Pamitaj, e w rozdzieleniu warstw danych i analizy chodzi o to, eby obliczenia
byy wykonywane automatycznie rwnie wwczas, gdy dane zostan zaktualizowane.
Dziki temu, gdy pojawi si dane z nastpnego miesica, wystarczy po prostu
zmieni warstw danych bez koniecznoci dokonywania zmian w warstwie analizy.
Umieszczajc w formule WYSZUKAJ.PIONOWO wicej wierszy, ni zawiera aktualna
warstwa danych, mamy pewno, e nie przydarzy si adna katastrofa, gdy ilo
danych si zwikszy.
58
W dalszej czci rozdziau mona znale informacje, jak za pomoc funkcji dostpnych
w Excelu radzi sobie z powikszajcymi si tabelami.
Listy rozwijane
W przykadzie widocznym na rysunku 2.8 model danych umoliwia wybr klienta (pole
Konto) z listy rozwijanej wystarczy klikn komrk C3. Nazwa klienta suy jako
wyszukiwana warto dla formuy WYSZUKAJ.PIONOWO. Zmiana wybranego klienta powoduje pobranie nowego zestawu danych z warstwy danych. Dziki temu mona atwo
i szybko przecza si pomidzy rnymi klientami bez koniecznoci ich zapamitywania i wpisywania.
Ale nie chodzi tu tylko o kosmetyczne wstawki. Jest cakiem sporo praktycznych powodw wykorzystywania list rozwijanych w modelu danych.
Wiele modeli korzysta z kilku warstw analiz. Cho kada z nich jest inna, czsto poruszaj si one wok wspdzielonych wymiarw, takich jak nazwa klienta, rynek czy
region. Kiedy pracujemy z modelem danych raportujcym finanse, statystyk pracy czy
obroty, chcemy mie pewno, e kiedy model podaje dane finansowe dla regionu poudniowego, statystyki dotyczce pracy s podawane dla tego samego regionu.
Najprociej upewni si o tym, wymuszajc w formuach uycie tego samego wymiaru
dla odwoa. Jeeli komrka C3 suy do przeczania si midzy klientami, wszystkie
analizy dotyczce klientw powinny by powizane wanie z t komrk. Lista rozwijana umoliwia zdefiniowanie istotnych zmiennych przechowywanych w pojedynczej
komrce. Dziki niej mona atwo przecza si midzy wymiarami podczas tworzenia
i testowania wielu warstw analiz.
Dziki funkcji sprawdzania poprawnoci danych dodawanie listy rozwijanej w Excelu jest
stosunkowo proste. Aby doda list rozwijan do arkusza, naley:
1.
Klikn kart Dane na Wstce.
2.
Nastpnie klikn przycisk Poprawno danych.
3.
W oknie Sprawdzanie poprawnoci danych (rysunek 2.9) przej do zakadki

Ustawienia.
Rysunek 2.9.
Mechanizmu
sprawdzania
poprawnoci
danych mona uy
do tworzenia uprzednio
zdefiniowanych
zmiennych dla modelu
danych
4.
Z listy Dozwolone wybra pozycj Lista.
5.
W polu rdo wprowadzi zakres komrek zawierajcych predefiniowan list.
6.
Klikn OK.
59
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO to mniej popularna kuzynka funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO. Jak
atwo si domyli, odpowiedzialna jest za wyszukiwanie w tabelach w ukadzie horyzontalnym. Wiksza popularno funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO bierze si std, e w Excelu
zdecydowanie czciej wykorzystuje si ukad pionowy. Ale nie zawsze; s struktury
danych wymagajce poziomego ukadu i wanie wwczas z pomoc przychodzi funkcja
WYSZUKAJ.POZIOMO. Funkcja przeszukuje wskazan tablic w poszukiwaniu pojedynczych
wartoci z wiersza z danymi, w ktrym nazwa kolumny spenia zadane kryteria.
Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO podstawy

Na rysunku 2.10 przedstawiono typowy scenariusz wykorzystania formuy WYSZUKAJ.
POZIOMO. W tabeli w komrkach C3 i D3 maj znale si wartoci dla marca i czerwca
za rok 2010. Formua WYSZUKAJ.POZIOMO wykorzystuje nazwy kolumn do odnalezienia
waciwych miesicy, a nastpnie lokalizuje dane z roku 2010, sprawdzajc komrki w d.
W tym przypadku dane z roku 2010 znajduj si w 4. wierszu tabeli, dlatego wanie ta
cyfra pojawia si w tabeli.
Rysunek 2.10. Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO pomaga odnale dane z miesicy marca i czerwca
w przeszukiwanej tabeli
Aby lepiej pozna sposb dziaania tej funkcji, przyjrzyjmy si jej skadni.
WYSZUKAJ.POZIOMO(szukana_warto;tabela_tablica;nr_indeksu_wiersza;
[przeszukiwany_zakres])
szukana_warto: to warto, ktr chcemy znale. W wikszoci przypadkw
jest to nazwa danej kolumny. W powyszym przykadzie (rysunek 2.10) w to

miejsce naley wstawi nazwy kolumn. To wskae funkcji odpowiedni kolumn
w przeszukiwanej tabeli.
60
tabela-tablica: obszar, w ktrym znajduje si przeszukiwana tablica.
Na rysunku 2.10 jest to zakres komrek B7:H10. Tak jak w przypadku omawianej
wczeniej funkcji WYSZUKAJ.PIONOWO, uywane tu odwoania s bezwzgldne.
To oznacza, e odwoania do kolumn i wierszy musz by poprzedzone znakiem
dolara ($); tak jak w przypadku $B$7:$H$10. Dziki temu uzyskamy pewno,
e odwoania pozostan niezmienne, gdy skopiujemy formu w d lub w poprzek
arkusza.
nr_indeksu_wiersza: numer wiersza zawierajcego wyszukiwane wartoci.
Na rysunku 2.10 rok 2010 jest umieszczony w 4. wierszu przeszukiwanej tabeli,

dlatego w formule uyto cyfry 4.
przeszukiwany_zakres: argument okrela, czy potrzebne s dokadne dopasowania,
czy wystarcz przyblione. Jeli potrzebne s dokadne dopasowania, wwczas

jako argument naley poda FASZ. Jeeli oczekujemy dopasowa przyblionych,
wwczas jako argumentu naley uy PRAWDA.
Wprowadzanie funkcji WYSZUKAJ.POZIOMO do modelu danych

Funkcja WYSZUKAJ.POZIOMO jest szczeglnie przydatna dla struktur danych uywanych do
wykresw czy innych rodzajw raportw. Prosty przykad przedstawiono na rysunku 2.11.
Dziki funkcji WYSZUKAJ.POZIOMO nieprzetworzone dane umieszczone w dolnej tabeli zostaj
umieszczone w tabeli tymczasowej w grnej czci rysunku. Kiedy nieprzetworzone dane
zostan zaktualizowane czy zmienione, zmiana bdzie automatycznie wprowadzona
w tabeli tymczasowej.
Rysunek 2.11. W tym przykadzie formua WYSZUKAJ.POZIOMO pobiera i przetwarza informacje

bez naruszania nieprzetworzonych danych
61
Funkcja SUMA.ILOCZYNW
Funkcja SUMA.ILOCZYNW znajduje si obecnie w kategorii formu Excela Matematyczne
i trygonometryczne. Poniewa jej podstawowym celem jest obliczanie sumy pomnoonych
skadnikw, wikszo uytkownikw nie wie, e mona jej uywa rwnie do wyszukiwania danych. Tej uniwersalnej formuy mona z powodzeniem uywa w wikszoci
modeli danych.
Funkcja SUMA.ILOCZYNW podstawy

Funkcja SUMA.ILOCZYNW jest zaprojektowana do mnoenia wartoci skadnikw w dwch
i wicej tablicach, a nastpnie obliczenia sumy ich iloczynw. Na rysunku 2.12 przedstawiono typowy scenariusz, w ktrym ta formua si sprawdza.
Rysunek 2.12. Bez wykorzystania formuy SUMA.ILOCZYNW proces uzyskiwania wyniku

jest dwustopniowy: najpierw trzeba przemnoy cen przez ilo, a nastpnie zsumowa rezultaty
Przedstawiono tam zwyk analiz, w ktrej potrzebna jest informacja na temat wartoci
sprzeday w latach 2009 i 2010. Aby uzyska warto dla kadego roku, naley najpierw
pomnoy cen przez ilo, co da nam warto sprzeday dla kadego regionu. Po zsumowaniu tych wynikw uzyskamy warto sprzeday w danym roku.
Dziki omawianej formule pene obliczenie mona wykona za pomoc jednej funkcji.
Na rysunku 2.13 przedstawiono t sam analiz z wykorzystaniem formuy SUMA.ILOCZYNW.
Zamiast uywa 11 formu, mona ograniczy si do 3!
Skadnia funkcji SUMA.ILOCZYNW jest zupenie prosta:
SUMA.ILOCZYNW(tablica1;tablica2; [tablica3];...)
Argument tablica to zakres danych, ktre zostan przemnoone, a pniej zsumowane.

W formule mona uy od 2 do 255 tablic. Zawarto tablic jest mnoona, a uzyskane
wyniki dodawane do siebie. Jedyna wana zasada, ktr trzeba zapamita, brzmi: tablice
musz mie tak sam liczb mnoonych wartoci. Innymi sowy, nie mona uy funkcji
SUMA.ILOCZYNW, jeeli w tablicy A jest 10 wartoci, a tablicy B 11. W takim przypadku
zostanie zwrcony komunikat bdu #ARG!.
62
Rysunek 2.13. Funkcja SUMA.ILOCZYNW pozwala wykona te same obliczenia za pomoc 3 formu
zamiast 11
Dodatkowe informacje o funkcji SUMA.ILOCZYNW

Funkcja SUMA.ILOCZYNW jest o tyle interesujca, e mona jej uy do filtrowania wybranych wartoci. Na rysunku 2.14 wida dokadniej, co mam na myli.
Rysunek 2.14.
Funkcja
SUMA.ILOCZYNW
moe by uywana
do filtrowania danych
w oparciu o zaoone
kryteria
Formua w komrce E12 podaje czn ilo tylko dla regionu Pnoc. Tymczasem
w komrce E13 znajduje si czna ilo dla regionu Pnoc w roku 2009.
Aby zrozumie, jak to dziaa, trzeba przyjrze si formule z komrki E12 widocznej na
rysunku 2.14. Formua wyglda nastpujco: SUMA.ILOCZYNW((C3:C10="Pnoc")*(E3:E10)).
W Excelu argument PRAWDA odpowiada wartoci 1, a FASZ to 0. Kada warto w kolumnie C rwna wartoci "Pnoc" to odpowiednio PRAWDA lub 1. Jeeli warto nie jest rwna
"Pnoc", to oznacza FASZ lub 0. Cz formuy C3:C10="Pnoc" sprawdza wszystkie
wartoci w zakresie C3:C10, przypisujc im odpowiednio wartoci 1 lub 0. Nastpnie
formua SUMA.ILOCZYNW zmienia to do postaci:
63
(1*E3)+(0*E4)+(0*E5)+(0*E6)+(1*E7)+(0*E8)+(0*E9)+(0*E10)
Daje to w efekcie 1628, poniewa nastpna formua daje taki sam wynik.
(1*751)+(0*483)+(0*789)+(0*932)+(1*877)+(0*162)+(0*258)+(0*517)
Wprowadzanie funkcji SUMA.ILOCZYNW do modelu danych

Excel zdy nas ju przyzwyczai, e wprowadzanie kryteriw do formu nie jest zbyt
skomplikowane. Zamiast stosowania wartoci "Pnoc" w formule SUMA.ILOCZYNW,
wystarczy wskaza komrk zawierajc filtr wartoci. Wyobramy sobie, e komrka A3
zawiera sowo "Pnoc", dziki czemu mona uy (C3:C10=A3) zamiast (C3:C10="Pnoc").
W ten sposb mona dynamicznie zmienia kryteria filtrowania, zachowujc spjno
formuy.
Na rysunku 2.15 przedstawiono, jak uy tej metody do umieszczenia danych w tabeli
tymczasowej na podstawie wielu kryteriw. Istotne jest, e kada z przedstawionych tam
formu SUMA.ILOCZYNW odwouje si do komrki B3 lub C3, tak aby filtrowa wg Konta
czy Linii produktu. Do komrek B3 i C3 mona zastosowa mechanizm sprawdzania
poprawnoci danych, czyli omawian ju wczeniej list rozwijan, i za jego pomoc
atwo zmienia kryteria wyszukiwania.
Rysunek 2.15. Funkcja SUMA.ILOCZYNW moe zosta uyta do pobierania zsumowanych wartoci
z warstwy danych i umieszczania ich w tabelach tymczasowych
Funkcja WYBIERZ
Funkcja WYBIERZ zwraca warto z danej listy w oparciu o numer okrelonej pozycji.
I tak na przykad jeeli uyjemy formuy WYBIERZ(3; "Czerwony"; "ty"; "Zielony";
"Niebieski"), wwczas Excel zwrci warto Zielony, poniewa jest to trzecia pozycja
na licie wartoci. Analogicznie formua WYBIERZ(1; "Czerwony"; "ty"; "Zielony";
"Niebieski") da wynik Czerwony. Cho na pierwszy rzut oka nie wyglda to specjalnie
uytecznie, to jednak zastosowanie tej funkcji w modelu danych moe wyranie go
usprawni.
64
Funkcja WYBIERZ podstawy

Na rysunku 2.16 przedstawiono, jak funkcja WYBIERZ moe wskaza i wydoby liczby
z okrelonego zakresu komrek. Zamiast uywa niewygodnych wartoci, jak Czerwony
czy Zielony, mona po prostu uy odwoania do komrki jako wartoci do wyboru.
Rysunek 2.16.
Funkcja WYBIERZ
umoliwia odszukanie
wartoci ze
zdefiniowanego
zestawu
Aby zrozumie dziaanie funkcji WYBIERZ, warto powici chwil i zapozna si z jej
skadni.
WYBIERZ(nr_arg; warto1; [warto2]...)
nr_arg: umoliwia wybranie numeru pozycji, ktra zostanie wybrana z listy wartoci.
Jeeli potrzebna jest 3. pozycja, wwczas ten argument powinien przybra

warto 3. Argument nr_arg nie moe wykracza poza ogln liczb wszystkich
wartoci na zdefiniowanej licie. Oznacza to, e jeeli lista zawiera dziesi pozycji,
argument nie moe by wikszy ni 10.
warto: element listy, z ktrej funkcja WYBIERZ dokonuje wyboru. Argumentami
mog by: tekst, odwoania do komrek, zdefiniowane nazwy, formuy i funkcje.

Poczwszy od Excela 2007, funkcja WYBIERZ moe zawiera do 255 argumentw
warto. W Excelu 2003 liczba tych argumentw ograniczona jest do 29.
Wprowadzanie funkcji WYBIERZ do modelu danych

Funkcja WYBIERZ jest szczeglnie przydatna w modelach danych czcych informacje
z wielu warstw danych. Na rysunku 2.17 przedstawiono, jak funkcja WYBIERZ pomaga
zebra dane razem.
W tym przykadzie mamy dwie tabele z danymi: Przychody oraz Przychody netto. Kada
zawiera wartoci dla oddzielnych regionw. Celem jest stworzenie tabeli tymczasowej
zbierajcej dane z obu tabel, dziki czemu uzyskujemy czne dane dotyczce wybranego
regionu.
Aby zrozumie, co si waciwie dzieje, trzeba przyjrze si formule z komrki F3
widocznej na rysunku 2.17. Formua to: WYBIERZ($C$2,F7,F8,F9,F10). Argument nr_arg
to odwoanie do wartoci w komrce C2, ktra to warto jest akurat numerem 2. Jak
65
Rysunek 2.17. Dziki formule WYBIERZ mona mie pewno, e odpowiednie dane s rwnoczenie
pobierane z wielu rde danych
wida na rysunku, w komrce C2 znajduje si formua WYSZUKAJ.PIONOWO, pobierajca

kody dla wybranego regionu. Lista zdefiniowanych wyborw dla formuy WYBIERZ to
odwoanie do komrek zawierajcych przychody dla kadego z regionw (komrki: F7,
F8, F9 i F10). Formu w komrce F3 mona wic zapisa jako: WYBIERZ(2, 27474, 41767,
18911, 10590). A ostatecznym wynikiem jest 41 767.
Praca z tabelami Excela

Jednym z wyzwa, ktre mona napotka podczas tworzenia modelu danych, s rozrastajce si tabele danych. Oznacza to, e podczas dodawania nowych informacji, zwiksza
si liczba rekordw. Przyjrzyjmy si rysunkowi 2.18. Widoczna jest na nim prosta tabela
bdca rdem danych dla wykresu supkowego. W tabeli umieszczono dane dla miesicy
od stycznia do czerwca.
W przyszym miesicu w tabeli zapewne pojawi si dane za lipiec. W takim przypadku
trzeba bdzie rcznie zaktualizowa wykres, tak aby zostay one do niego wczone.
A teraz wyobra sobie, e masz ten sam problem w modelu danych zawierajcym wiele
tabel i poczonym z wieloma tabelami tymczasowymi i komponentami pulpitu menederskiego. Oczywiste jest, e wprowadzanie odpowiednich zmian co miesic bdzie bardzo mudnym i mczcym procesem.
Aby rozwiza ten problem, naley wykorzysta specjaln funkcj zwizan z tabelami,
czyli tabele programu Excel (ciekawe, ile czasu powicili na wymylenie tej nazwy).
Umoliwia ona konwertowanie zakresu danych w tabel, ktra bdzie przetwarzana
niezalenie od innych wierszy i kolumn arkusza. Po dokonaniu konwersji Excel traktuje
kad komrk tabeli jako pojedynczy obiekt posiadajcy funkcjonalnoci, ktrych pozbawiony jest zwyky zakres danych.
66
Rysunek 2.18.
Ta tabela
prawdopodobnie
bdzie rozrasta si
co miesic
S to nastpujce funkcje:
Lista rozwijana w nagwku kolumny, ktra umoliwia atwe filtrowanie i sortowanie
danych.
Wiersz sumy, w ktrym mona wywietli rnego rodzaju podsumowania.
Moliwo zastosowania formatowania niezalenego od pozostaej czci arkusza.
Automatyczne poszerzanie zakresw, tak aby przyj nowe dane (kluczowe dla
modelowania danych).
Funkcja wstawiania tabeli bya ju dostpna w Excelu 2003, cho wystpowaa pod
inn nazw. Mona j byo znale w menu Dane/Lista. Korzyci z tego faktu jest to,
e tabele wstawione w programie Excel 2003 s w peni kompatybilne z pniejszymi
wersjami programu.
Konwertowanie zakresu komrek na tabel programu Excel

Aby przekonwertowa zakres komrek w tabel programu Excel, naley kolejno:
1.
Zaznaczy zakres komrek zawierajcy dane, ktre maj zosta wczone do tabeli
programu Excel.
2.
Na karcie Wstawianie umieszczonej na Wstce klikn przycisk Tabela. Zostanie

otwarte okno dialogowe Tworzenie tabeli (rysunek 2.19).
3.
W oknie dialogowym Tworzenie tabeli naley sprawdzi, czy wprowadzony jest

poprawny zakres danych, i okreli, czy pierwszy wiersz zaznaczonego zakresu
to wiersz nagwka.
4.
Kliknij OK.
67
Rysunek 2.19.
Konwertowanie
zakresu danych
na tabel programu
Excel
Po zakoczeniu procesu konwersji da si zauway kilka maych zmian. Excel umieci

list rozwijan w kadym wierszu nagwka; komrki w tabeli zostay sformatowane
odmiennie ni reszta danych; a kademu nagwkowi bez nazwy zostaa ona nadana przez
program.
Tabeli programu Excel mona uywa jako rda danych dla wykresw, tabeli przestawnych, list rozwijanych i wszystkich innych elementw, dla ktrych zwykle uywa si
zakresu danych. Na rysunku 2.20 wykres supkowy zosta poczony z tabel programu
Excel.
I jeszcze ciekawostka. Kiedy do tabeli dodawane s dane, Excel automatycznie poszerza
jej zakres i uwzgldnia nowe dane w podczonych obiektach. Znaczy to tyle, e kady
wykres czy tabela przestawna poczona z tabel programu Excel automatycznie pobierze
nowe dane bez koniecznoci interwencji uytkownika.
Jeeli na przykad dodamy miesice lipiec i sierpie na kocu tabeli programu Excel,
wykres automatycznie zostanie zaktualizowany o nowe dane. Na rysunku 2.21 dodaem
lipiec bez danych i sierpie z pewnymi kwotami, aby pokaza, w jaki sposb program
pobiera dane z nowych rekordw i umieszcza na wykresie.
Warto chwil zastanowi si, co tabele programu Excel oznaczaj dla modelu danych.
Nie trzeba zmienia konfiguracji tabel przestawnych, wykresy automatycznie pobieraj
nowe dane, a zakresy utrzymuj spjno niezalenie od zmian.
68
Rysunek 2.20.
Tabeli programu Excel
mona uywa
jako rda danych
dla wykresw,
tabel przestawnych,
nazwanych zakresw
danych i tym podobnych
Rysunek 2.21.
Tabele programu Excel
automatycznie
zmieniaj swoj
wielko, kiedy pojawi
si nowe dane
69
Konwertowanie tabeli programu Excel na zakres komrek

Aby przekonwertowa tabel programu Excel z powrotem na zakres komrek, naley
wykona nastpujce czynnoci:
1.
Umieci kursor w ktrejkolwiek komrce tabeli programu Excel; na Wstce

zostan wywietlone karta Projektowanie i dodatkowa karta Narzdzia tabel.
2.
Klikn przycisk Konwertuj na zakres (rysunek 2.22).
Rysunek 2.22.
Aby usun funkcje zwizane
z tabelami programu Excel,
naley przekonwertowa
tak tabel z powrotem
w zakres
3.
Kiedy zostanie wywietlone okno z prob o potwierdzenie, klikn Tak.
70
Cz II
Wykresy w programie Excel
podstawy
Rozdzia 3. Wykresy w programie Excel wprowadzenie
Rozdzia 4. Typy wykresw
Rozdzia 5. Serie danych na wykresie
Rozdzia 6. Formatowanie i dostosowywanie wykresw
72
Cz X Tytu czci
Rozdzia 3.
Wykresy w programie Excel
wprowadzenie
W rozdziale:
Co to jest wykres?
Wykresy w Excelu
Wykresy zagniedone i wykresy w arkuszach
Elementy wykresu
Podstawy tworzenia wykresu
Praca z wykresami
adne inne narzdzie nie kojarzy si tak bardzo z pulpitami menederskimi i raportami,
jak wykres. Wykresy umoliwiaj graficzne przedstawienie wartoci liczbowych; caociowy ogld relacji pomidzy rnymi danymi; wskazanie rnic oraz obserwacj trendw biznesowych. Tylko kilka innych mechanizmw pozwala na przekazywanie danych
szybciej ni wykres, ktry moe by kluczowym skadnikiem pulpitu menederskiego.
Wikszo uytkownikw, mylc o programach takich jak Excel, ma przed oczyma
nieprzeliczone wiersze i kolumny wypenione danymi. Ale kiedy trzeba przedstawi dane
wizualnie, w formie wykresu, Excel potrafi pokaza lwi pazur. W tym rozdziale prezentujemy przegld moliwoci programu w zakresie obsugi wykresw; powiemy te, jak
utworzy i dostosowa wykres za pomoc Excela.
Co to jest wykres?
Zacznijmy od podstaw. Wykres to graficzne przedstawienie wartoci liczbowych. Wykres
(znany te jako graf) jest integraln czci arkuszy kalkulacyjnych od czasw Lotusa
1-2-3. wczesne wykresy, wedug dzisiejszych standardw, byy zupenie surowe. Ale
z upywem lat ich jako oraz elastyczno ulegy wyranej poprawie. Przekonasz si,
e Excel oferuje narzdzia do tworzenia szerokiego zakresu wysoce konfigurowalnych
wykresw, ktre pomog efektywnie przekazywa Twj komunikat.
74
Cz II Wykresy w programie Excel podstawy
Wywietlanie danych na dobrze zaplanowanym wykresie uczyni Twoje liczby duo bardziej zrozumiaymi. Poniewa wykresy przedstawiaj grafik, dziki temu s one szczeglnie uyteczne do podsumowywania serii danych i ich wzajemnych wpyww. Utworzenie wykresu czsto pomaga dostrzec trendy czy wzorce, ktre w przeciwnym razie
mogyby zosta niezauwaone.
Na rysunku 3.1 przedstawiono arkusz zawierajcy prosty wykres kolumnowy ilustrujcy
wielko sprzeday w poszczeglnych miesicach. Na wykresie wyranie wida, e
sprzeda spada w okresie letnim (od czerwca do sierpnia), by stale rosn w ostatnich
czterech miesicach roku. Oczywicie, do tej samej konkluzji mona doj, studiujc
liczby. Ale wykorzystanie wykresu pozwoli zrobi to duo szybciej.
Rysunek 3.1. Prosty wykres kolumnowy ilustrujcy wielko sprzeday w poszczeglnych miesicach
Wykres kolumnowy to jeden z wielu typw wykresw, ktre mona utworzy za pomoc
Excela. A tak przy okazji tworzenie wykresu jest proste; wystarczy zaznaczy komrki
A1:B13 i wcisn kombinacj Alt+F1.
Wszystkie wykresy omawiane w tym rozdziale s dostpne na serwerze FTP ()
w skoroszycie o nazwie wprowadzenie przykady.xslx.
Wykresy w Excelu
Ale zanim utworzysz wykres, bdziesz potrzebowa jakich liczb znanych te jako
dane. Dane co oczywiste s przechowywane w komrkach arkusza. Zwykle dane
wykorzystywane w wykresach znajduj si w pojedynczym arkuszu, ale nie jest to warunek
konieczny. Wykres moe prezentowa dane przechowywane w dowolnej liczbie arkuszy,
ktre w dodatku mog znajdowa si w rnych skoroszytach. Decyzja o tym, czy uywa
danych z jednego czy wielu arkuszy, jest uzaleniona od zastosowanego modelu danych,
charakterystyki rde danych i interaktywnoci, ktr chcesz nada budowanemu pulpitowi menederskiemu.
75
Wykres to w istocie obiekt tworzony przez Excela na danie uytkownika. Zawiera

on jedn lub wicej serii danych przedstawionych graficznie. Sposb ich przedstawienia
zaley od wybranego typu wykresu. I tak jeeli uyjemy wykresu liniowego z dwoma
seriami danych, wwczas na wykresie pojawi si dwie linie, z ktrych kada prezentowa bdzie osobn seri. Dane dla kadej z serii przechowywane s w osobnej kolumnie
lub wierszu. Kady punkt na linii jest okrelony przez warto w pojedynczej komrce
i dodatkowo podkrelony znacznikiem. Linie rni si od siebie gruboci, stylem, kolorem lub znacznikami danych.
Na rysunku 3.2. przedstawiono wykres liniowy z dwiema seriami danych z okresu
dziewiciu lat. Serie mona rozrni po rnych typach znacznikw (kwadraty i koa),
wskazanych te w legendzie zamieszczonej na dole wykresu. Zastosowano rne kolory,
czego niestety nie wida na czarno-biaym obrazku.
Rysunek 3.2. Linie na wykresie ilustruj dwie serie danych
Wane jest, aby pamita, e wykresy s dynamiczne. Oznacza to, e s one poczone
z danymi umieszczonymi w arkuszu. Jeeli dane ulegn zmianie, wykres zostanie automatycznie zaktualizowany, tak aby uwzgldni nowe dane, dziki czemu pulpit menederski bdzie prezentowa najnowsze informacje.
Kiedy ju utworzymy wykres, zawsze mona zmieni jego typ, formatowanie, doda nowe
serie danych czy zmieni ju wykorzystywane, tak aby zastosowa inne zakresy.
Wykresy mog by umieszczone na dwojaki sposb:
w arkuszu (wykresy osadzone),
w osobnym arkuszu wykresu.
76
Wykresy osadzone
Wykres osadzony znajduje si w grnej warstwie (obrazu) arkusza. Wszystkie wykresy
dotychczas przedstawione w tym rozdziale to wykresy osadzone.
Tak jak inne obiekty rysunkowe (pola tekstowe czy ksztaty), rwnie wykresy osadzone
mona przenosi, zmienia ich rozmiar, proporcje, dostosowywa krawdzie i dodawa
efekty, jak na przykad cieniowanie. Korzystanie z wykresw osadzonych pozwala oglda je tu obok danych w nich uytych. Mona te umieci obok siebie kilka wykresw
osadzonych i wydrukowa je na jednej stronie.
Jak wspomniano w rozdziale 2., najlepiej umieci wykresy w warstwie prezentacji
w taki sposb, aby w danym obszarze znajdoway si powizane wykresy zajmujce
pojedyncz stron czy ekran.
Kady nowo tworzony wykres jest domylnie wykresem osadzonym. Wyjtek od tej
reguy nastpi wwczas, gdy po zaznaczeniu zakresu danych wciniesz klawisz F11, aby
utworzy domylny wykres. Taki wykres jest tworzony na osobnym arkuszu wykresu.
Aby wprowadzi jakiekolwiek zmiany w wykresie osadzonym, naley najpierw go klikn,
aby go aktywowa. Kiedy to si stanie, w programie zostanie wywietlona nowa grupa
Narzdzia wykresw (rysunek 3.3) z trzema nowymi kartami: Narzdzia wykresw/
Projektowanie, Narzdzia wykresw/Ukad i Narzdzia wykresw/Formatowanie.
Rysunek 3.3. Aktywowanie wykresu spowoduje wywietlenie nowych kart na Wstce Excela
77
Wykresy w osobnych arkuszach

Wykres osadzony mona przenie do osobnego arkusza, dziki czemu bdzie on widoczny
dopiero po jego otwarciu. Po takich przenosinach wykres bdzie zajmowa cay arkusz.
Jeeli planujesz drukowa wykresy, wykorzystujc pojedyncz, ale ca stron, takie
rozwizanie bdzie najlepsze. Podobnie w przypadku, gdy trzeba utworzy wiele wykresw; dziki temu unikniesz zamiecania arkusza. Ta technika uatwia rwnie wyszukiwanie konkretnych wykresw, poniewa mona wprowadzi nazw opisow na pasku kart
arkusza, dziki czemu atwiej bdzie zorientowa si, co zawiera dana grafika. Cho
umieszczanie wykresw na osobnych arkuszach nie jest czstym rozwizaniem w przypadku pulpitw menederskich, to moe by przydatne w sytuacji, gdy dany raport jest
prezentowany na wielu arkuszach.
Na rysunku 3.4 przedstawiono taki wykres utworzony na osobnym arkuszu wykresu. Po
aktywowaniu wykresu w programie zostanie wywietlona nowa karta Narzdzia wykresw
z trzema nowymi kartami, tak jak miao to miejsce wczeniej.
Rysunek 3.4. Wykres utworzony na osobnym arkuszu wykresu
Elementy wykresu
Wykres zbudowany jest z wielu rnorodnych elementw, a wszystkie s opcjonalne.
Tak mona utworzy wykres, ktry nie bdzie zawiera adnego elementu charakterystycznego dla wykresu; bdzie to pusty wykres. Nie jest on specjalnie przydatny, ale Excel
daje i tak moliwo.
78
Na rysunku 3.5 mona znale wszystkie elementy wykresu omwione poniej.
Rysunek 3.5. Elementy wykresu
Ten szczeglny wykres to wykres zoony, czcy w sobie wykresy kolumnowy i liniowy.
Na wykresie umieszczono dwie serie danych: Przychody i Dochody. Przychody prezentowane s za pomoc pionowych kolumn, a przychody za pomoc linii. Kady supek czy punkt na linii reprezentuj pojedynczy punkt danych, czyli warto w jednej
komrce.
Na wykresie znajduje si te pozioma o, znana jako o kategorii. Reprezentuje ona
kategori kadego punktu danych (stycze, luty i tak dalej). Ta o nie posiada etykiety,
poniewa kategoria jednostek jest oczywista.
Warto zwrci uwag, e na wykresie znajduj si dwie pionowe osie. Nosz one nazw
osi wartoci i kada z nich ma osobn skal. O po lewej przypisana jest dla kolumn
z seri danych Przychody, a o po prawej dla serii danych Dochody.
Na osiach wartoci wywietlana jest rwnie skala wartoci. O po lewej wywietla skal
wartoci od 0 do 250 000, a podziaka ustawiona jest co 50 000. Wartoci na osi po
prawej uywaj innej skali: od 0% do 14%, a podziaka jest ustawiona co 2 punkty procentowe. W przypadku osi wartoci mona kontrolowa wartoci minimum oraz maksimum,
a take skal podziaki.
W tym przypadku wykres z dwiema osiami wartoci jest odpowiedni dlatego, e skale
zasadniczo rni si od siebie. Gdyby dane dotyczce zysku zostay wyrysowane z wykorzystaniem lewej osi, linia nie byaby w ogle widoczna.
Gdy wykres zawiera wicej ni jedn seri danych, wwczas zwykle trzeba zastosowa
jaki sposb, aby mc zidentyfikowa poszczeglne serie czy punkty danych. Czsto do
tego celu, czyli rozrnienia poszczeglnych serii danych, stosuje si legend. W omawia-
79
nym przykadzie legenda widoczna jest na dole wykresu. W innych przypadkach stosuje
si etykiety opisujce okrelone punkty danych. Ten przykadowy wykres zawiera etykiet dla serii danych Dochody, ale brakuje jej dla serii Przychody. Oprcz omwionych
elementw wikszo wykresw (wcznie z przykadem podanym powyej) zawiera
tytuy oraz dodatkowe etykiety do identyfikacji osi czy kategorii.
Na omawianym wykresie znajduj si take linie siatki, odpowiadajce wartociom
umieszczonym na lewej osi. Linie siatki to po prostu przeduone wartoci z osi, dziki
czemu odbiorcom atwiej jest okreli rnice pomidzy punktami danych.
Ostatnie elementy wykresu (obecne we wszystkich wykresach) to obszar wykresu (czyli
cay obszar zajmowany przez wykres) oraz obszar krelenia (cz zajmowana przez
wykres, osie i ich etykiety oraz wykrelone dane).
Zalenie od typu wykresu mog pojawia si jeszcze dodatkowe elementy. I tak na przykad wykres koowy (rysunek 3.6) dzieli si na wycinki, ale nie posiada adnych osi.
Wykresy trjwymiarowe (3-W) mog mie ciany i podoe (rysunek 3.7).
Rysunek 3.6.
Wykres koowy
Do wykresw mona doda kilka innych typw elementw. Mog to by na przykad linie
trendu czy komunikaty bdw.
Podstawy tworzenia wykresu

Tworzenie wykresu jest stosunkowo proste. Poniej opisano, jak w programach Excel
2007 i Excel 2010 utworzy i dostosowa wykres, tak aby jak najlepiej ilustrowa on informacje biznesowe.
80
Rysunek 3.7.
Wykres kolumnowy
z efektem 3-W
Ograniczenia w wykresach
Poniej zamieszczono tabel z ograniczeniami w wykresach.
Cecha
Limit
Wykresy z czem do arkusza
Ograniczony przez dostpn pami
Arkusze, do ktrych odwouje si wykres
255
Serie danych na wykresie
255
Punkty danych w serii danych

Punkty danych w serii danych na wykresach 3-W
Punkty danych we wszystkich seriach danych na wykresie
32 000
4000
256 000
Wikszo uytkownikw nigdy nie napotka tych ogranicze. Jednake elementem, ktry stosunkowo czsto powoduje problemy, jest ograniczenie dugoci formuy SERIE. Dugo kadego argumentu ograniczona jest do 255 znakw; w pewnych sytuacjach jest to niewystarczajca liczba.
W rozdziale 5. zamieszczono wicej informacji na ten temat.
Tworzenie wykresu
Aby utworzy wykres zgodnie z informacjami podanymi poniej, wykorzystaj dane
przedstawione na rysunku 3.8.
Rysunek 3.8.
Te dane pozwol
utworzy dobry wykres
81
1.
Najpierw naley wybra dane, ktre maj znale si na wykresie. Jeeli kolumny
posiadaj nagwki, trzeba si upewni, e one zostay rwnie zaznaczone. Inn
moliwoci jest wybranie pojedynczej komrki znajdujcej si wybranym zakresie
danych. Excel uyje caego zakresu danych dla wykresu.
2.
Nastpnie naley przej do karty Wstawianie i klikn ikon wykresu. Po wybraniu

okrelonego typu wykresu i klikniciu jego ikony zostanie rozwinita lista dostpnych
podtypw (rysunek 3.9).
Rysunek 3.9.
Ikony w karcie
Wstawianie/Wykresy
rozwinite do postaci
galerii typw wykresw
3.
Nastpnie naley wybra odpowiedni typ i klikn jego ikon, a Excel utworzy
wykres wedug wskazwek. Na rysunku 3.10 przedstawiono wykres utworzony
z wczeniejszych danych.
Aby szybko utworzy domylny typ wykresu, naley zaznaczy odpowiednie dane i uy
kombinacji klawiszy Alt+F11 (zostanie wwczas wykrelony wykres osadzony) lub wcisn
klawisz F11 (wykres na osobnym arkuszu).
Przeczanie wierszy i kolumn

Podczas tworzenia wykresu Excel wykorzystuje algorytm do okrelenia, czy dane s
ustawione w kolumnach czy wierszach. W wikszoci przypadkw ta sztuka udaje si
poprawnie, ale jeli Excel zawiedzie i utworzy wykres w zym ukadzie, mona to szybko
naprawi; wystarczy wybra z karty Projektowanie kolejno Dane/Przecz wiersz/kolumn.
To polecenie dziaa jak przecznik, wic jeli zmiana orientacji danych nie ulepszy
wykresu, naley je ponowi (lub cofn, klikajc przycisk Cofnij umieszczony na pasku
Szybkiego dostpu).
82
Rysunek 3.10. Wykres kolumnowy z dwiema seriami danych
Orientacja danych ma ogromne znaczenie dla wygldu danych (a take dla ich zrozumienia) na wykresie. Na rysunku 3.11 przedstawiono wykres kolumnowy z rysunku 3.10
po zmianie orientacji danych. Teraz wykres posiada po trzy serie danych dla kadego
miesica. Jeeli celem tworzonego pulpitu menederskiego jest porwnanie aktualnych
danych z przewidywanymi dla poszczeglnych miesicy, taka wersja wykresu bdzie duo
trudniejsza do interpretacji, poniewa odpowiednie kolumny nie przylegaj do siebie.
Rysunek 3.11.
Wykres kolumnowy
po przeczeniu
wierszy i kolumn
Wicej informacji na temat efektywnego przekazywania informacji za pomoc wykresw

znajduje si w rozdziale 4.
83
Zmiana typu wykresu

Po utworzeniu wykresu w cakiem prosty sposb mona zmieni jego typ. Jeeli nawet
wykres kolumnowy sprawdza si dobrze dla danego zestawu danych, nic nie stoi na
przeszkodzie, aby wyprbowa inne typy. Mona te wybra Narzdzia wykresw/
Projektowanie/Zmie typ wykresu; zostanie wwczas wywietlone okno Zmienianie typu
wykresu, w ktrym mona poeksperymentowa z innymi rodzajami. Na rysunku 3.12
widoczne jest okno dialogowe Zmienianie typu wykresu.
Rysunek 3.12.
Okno dialogowe
Zmienianie typu
wykresu
Jeeli na wykresie uyto wicej ni jednej serii danych, przed wykonaniem polecenia
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Zmie typ wykresu naley si upewni, e zaznaczono
inny element ni seri danych. W przeciwnym razie polecenie spowoduje zmian tylko
dla wskazanej serii. Wybranie jednej serii danych przed wykonaniem polecenia Zmie
typ wykresu jest podstaw do tworzenia wykresw zoonych (wicej informacji na
temat typw wykresw oraz wykresw zoonych znale mona w rozdziale 4.).
W oknie dialogowym Zmienianie typu wykresu gwne kategorie dostpnych wzorcw

wywietlone s po lewej stronie, natomiast podtypy po prawej. Wystarczy najpierw klikn
wskazany podtyp, a nastpnie przycisk OK; Excel wywietli wwczas wykres w nowym
ukadzie. Jeeli rezultat nie jest zadowalajcy, wystarczy klikn przycisk Cofnij.
Jeeli mamy do czynienia z wykresem osadzonym, mona zmieni jego typ, uywajc
ikon z karty Wstawianie/Wykresy. Jest to nawet bardziej efektywna metoda, poniewa
pominite zostaje okno dialogowe.
Ukad wykresu
Kady typ wykresu ma pewn liczb predefiniowanych ukadw, ktre mona zastosowa
za pomoc jednego kliknicia przyciskiem myszy. Ukad wykresu zawiera dodatkowe
elementy, takie jak tytuy, etykiety danych, osi i tak dalej. Zmienianie ukadu zaley od
decyzji uytkownika, tym bardziej e ktry z wbudowanych ukadw moe doskonale
84
realizowa potrzeby danej prezentacji. Nawet jeeli nie jest on idealnie taki, jakiego bymy
sobie yczyli, by moe doprowadzenie go do takiej postaci bdzie wymagao tylko kilku
drobnych zmian.
Aby zastosowa wybrany ukad, naley wybra wykres i galeri, korzystajc z polece
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Ukady wykresu. Na rysunku 3.13 przedstawiono
wykres kolumnowy w kilku rnych ukadach.
Rysunek 3.13. Zmiana wygldu wykresu za pomoc jednego kliknicia
Styl wykresu
Galeria dostpna na karcie Narzdzia wykresw/Projektowanie/Style wykresu zawiera
kilka propozycji, ktre mona zastosowa do wykresu. Style rni si od siebie zastosowanymi kombinacjami kolorw oraz dodatkowymi efektami. Oczywicie, zmiana stylu
zaley od decyzji uytkownika.
85
Style wywietlone w galerii zale od wybranego motywu arkusza. Po przejciu do karty

Ukad strony w grupie Motywy mona wybra jedn z wielu dostpnych opcji; od razu
bdzie mona zobaczy, jaki efekt przyniesie ta zmiana.
Dodawanie i usuwanie elementw wykresu

Czasem zastosowanie jednego z omwionych wczeniej ukadw spowoduje umieszczenie na wykresie wszystkich potrzebnych elementw. Ale w wikszoci przypadkw
trzeba jednak samodzielnie doda (lub usun) pewne elementy, tak aby dopracowa
wykres w szczegach. Mona to zrobi, korzystajc z narzdzi dostpnych na karcie
Narzdzia wykresw/Ukad.
I tak aby doda do wykresu tytu, naley wybra kolejno Narzdzia wykresw/Ukad/
Etykiety/Tytu wykresu. Zostanie wywietlona lista, z ktrej mona wybra miejsce umieszczenia tytuu. Excel wstawi tytu z tekstem Tytu wykresu. Wystarczy klikn ten tekst
i zastpi go bardziej odpowiednim.
Formatowanie elementw wykresu

Kady element skadowy wykresu moe by formatowany i dostosowany na wiele rnych sposobw. Dla wielu uytkownikw wykresy utworzone za pomoc czynnoci
opisanych powyej bd zupenie wystarczajce. Ale czytelnicy niniejszej ksiki zapewne
chc dowiedzie si, jak najlepiej wykorzysta moliwoci formatowania, tak aby wykres
wywiera jak najwiksze wraenie.
Wicej informacji na temat formatowania i dostosowywania wykresw mona znale
w rozdziale 6.
Excel umoliwia formatowanie i dostosowywanie pojedynczych elementw wykresu na

dwa sposoby. Oba te sposoby wymagaj jednak uprzednio zaznaczenia danego elementu
wykresu:
Naley kolejno ze Wstki wybra kart Narzdzia wykresw/Formatowanie.
Po wciniciu kombinacji klawiszy Ctrl+1 zostanie wywietlone okno dialogowe
umoliwiajce sformatowanie wybranego elementu.

Uytkownicy Excela 2010 mog te po prostu klikn dwukrotnie w wybrany element,
to rwnie spowoduje wywietlenie okna Formatowanie.
Na Wstce dostpna jest tylko cz kontrolek sucych do formatowania elementw.
Peny zestaw funkcji dostpny jest wanie w oknie Formatowanie
Oto jak mona zmieni kolor kolumn dla jednej z wywietlanych serii danych. Naley
klikn kolumn w serii (spowoduje to zaznaczenie caej serii). Nastpnie wybra Narzdzia
wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Wypenienie ksztatu i z wywietlonej palety
wybra wybrany kolor. Aby zmieni waciwoci linii otaczajcych kolumny, naley uy
przej do karty Narzdzia wykresw i wybra kolejno Formatowanie/Style ksztatw/
86
Kontury ksztatu. Aby zmieni efekty zastosowane dla kolumn (na przykad doda cieniowanie), naley przej do karty Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Efekty
ksztatw.
Innym sposobem jest zaznaczenie serii na wykresie i uycie kombinacji klawiszy Ctrl+1,
a nastpnie wykorzystanie okna dialogowego Formatowanie serii danych (rysunek 3.14).
W oknie tym dostpnych jest kilka zakadek. Po lewej stronie znajduje si lista pozycji,
po klikniciu ktrych uzyskamy dostp do bardziej szczegowych ustawie. Jeeli okno
nie zostanie zamknite, to po klikniciu innego elementu wykresu zawarto okna zostanie
dostosowana do aktualnego wyboru. Innymi sowy nie trzeba zamyka okna, aby
sprawdzi efekty wprowadzonych zmian.
Rysunek 3.14. Okno dialogowe Formatowanie serii danych
Praca z wykresami
Poniej opisano nastpujce sposoby modyfikowania wykresw:
Przesuwanie i zmiana rozmiarw wykresw
Konwertowanie wykresu osadzonego na utworzony na osobnym arkuszu
Kopiowanie wykresw
Usuwanie wykresu
Dodawanie elementw do wykresu
Przenoszenie i usuwanie elementw wykresu
Kopiowanie formatowania wykresu
87
Zmiana nazwy wykresu

Drukowanie wykresw
Przed wprowadzaniem zmian w wykresie trzeba go aktywowa. Aby aktywowa wykres
osadzony, wystarczy go klikn. Oprcz wykresu w taki sam sposb mona te aktywowa
jego poszczeglne elementy. Aby aktywowa wykres utworzony na osobnym arkuszu,
wystarczy klikn ten arkusz.
Przesuwanie i zmiana rozmiarw wykresw

W przypadku wykresw osadzonych mona swobodnie modyfikowa ich rozmiary,
a take przenosi je za pomoc myszy. Wystarczy klikn krawd i przesun wykres.
Aby zmieni rozmiar, wystarczy przesun jeden z omiu dostpnych uchwytw a do
uzyskania danych rozmiarw. Uchwyty pojawiajce si po klikniciu krawdzi wykresu
skadaj si z trzech kropek widocznych w naronikach i na krawdziach. Kiedy kursor
myszy zmieni si w strzak o dwch ostrzach, wwczas naley klikn i przecign
uchwyt, zmieniajc rozmiar wykresu.
Po wybraniu wykresu do zmiany rozmiarw mona te uy narzdzia dostpnego
w Narzdzia wykresw/Formatowanie/Rozmiar. Mona wpisa dokadne wymiary lub
skorzysta ze strzaek, aby ustawi dane wielkoci. Co dziwne, w programie nie znajdziemy podobnego narzdzia do ustawienia pozycji caego wykresu.
Aby przesun wykres osadzony, wystarczy klikn w dowolnym miejscu jego krawd
za wyjtkiem wywietlonych uchwytw a nastpnie przesun wykres w nowe miejsce.
Do przesuwania wykresu osadzonego mona te oczywicie uy standardowej techniki
wytnij i wklej. Naley zaznaczy wykres i wybra kolejno Narzdzia gwne/Schowek/
Wytnij lub uy kombinacji klawiszy Ctrl+X. Nastpnie naley przej do komrki pooonej najbliej docelowej lokalizacji i wybra Narzdzia gwne/Schowek/Wklej lub uy
kombinacji klawiszy Ctrl+V. Nowa lokalizacja moe znajdowa si w osobnym arkuszu,
a nawet skoroszycie. Po wklejeniu wykresu do nowego skoroszytu zostanie on poczony
z danymi w oryginalnym skoroszycie. Kolejn metod przenoszenia wykresu w inne miejsce jest wybranie kolejno Narzdzia wykresw/Projektowanie/Lokalizacja/Przenie wykres.
Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Przenoszenie wykresu, w ktrym bdzie
mona okreli nowe miejsce (utworzy nowy arkusz lub wykorzysta jeden z istniejcych).
Konwertowanie wykresu osadzonego

na utworzony na osobnym arkuszu
Jeeli do tworzenia wykresu uyjemy ikon z grupy Wstawianie/Wykresy, wwczas zawsze
w rezultacie uzyskamy wykres osadzony. Jeeli uytkownik wolaby, aby wykres zosta
umieszczony na osobnym arkuszu, mona go tam po prostu przenie.
Aby przekonwertowa wykres osadzony w wykres umieszczony na osobnym arkuszu,
naley go zaznaczy, a nastpnie kolejno wybra Narzdzia wykresw/Projektowanie/
Lokalizacja/Przenie wykres. Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe widoczne
na rysunku 3.15. Nastpnie naley wybra opcj Nowy arkusz i jeli to konieczne
wprowadzi dla niego nazw.
88
Rysunek 3.15.
Za pomoc okna
Przenoszenie wykresu
mona zmieni wykres
osadzony w wykres
na osobnym arkuszu
(i odwrotnie)
Aby przekonwertowa wykres umieszczony na osobnym arkuszu w wykres osadzony,

naley go zaznaczy, a nastpnie kolejno wybra Narzdzia wykresw/Projektowanie/
Lokalizacja/Przenie wykres. Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe widoczne
na rysunku 3.15. W oknie naley wybra opcj Obiekt w i wskaza, w ktrym arkuszu
znale ma si wykres.
Kopiowanie wykresw
Aby wykona dokadn kopi wykresu osadzonego, naley go zaznaczy i wybra kolejno
Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj lub uy kombinacji klawiszy Ctrl+C. Nastpnie
naley przej do komrki pooonej najbliej docelowej lokalizacji i wybra Narzdzia
gwne/Schowek/Wklej lub uy kombinacji klawiszy Ctrl+V. Nowa lokalizacja moe
znajdowa si w osobnym arkuszu, a nawet skoroszycie. Po wklejeniu wykresu do nowego
skoroszytu zostanie on poczony z danymi w oryginalnym skoroszycie.
Aby skopiowa wykres na osobnym arkuszu, naley go zaznaczy i przecign na nowy
arkusz, trzymajc jednoczenie wcinity klawisz Ctrl.
Usuwanie wykresu
Aby usun wykres osadzony, naley zaznaczy go z wcinitym klawiszem Ctrl (zostanie on zaznaczony jako obiekt). Nastpnie naley wcisn klawisz Delete. Kiedy klawisz
Ctrl jest wcinity, mona zaznaczy wiele wykresw, a nastpnie usun je wszystkie
jednym wciniciem klawisza Delete.
Aby usun wykres na osobnym arkuszu, naley klikn prawym klawiszem pole z nazw
arkusza i z menu podrcznego wybra opcj Usu. Aby usun wicej arkuszy z wykresami,
wystarczy zaznaczy je wszystkie, trzymajc wcinity klawisz Ctrl.
Dodawanie elementw do wykresu

Aby doda nowy element do wykresu, taki jak tytu, legend, etykiety danych czy linie
siatki, naley uy opcji dostpnych w grupie Narzdzia wykresw/Ukad. S one uoone
w logiczne grupy, a dotyczce ich szczegy s wywietlane na listach rozwijanych.
89
Przenoszenie i usuwanie elementw wykresu

Niektre elementy zamieszczone na wykresie mona przenosi. Nale do nich: obszar
krelenia, tytuy, legenda i etykiety danych. Aby taki element przenie, naley najpierw
na nim klikn, aby go zaznaczy, a nastpnie przecign go, uchwyciwszy jego krawd.
Najprostszym sposobem usuwania elementw wykresu jest ich zaznaczenie, a nastpnie
wcinicie klawisza Delete. Aby zmieni sposb ich wywietlania czy w ogle je wyczy, mona uy opcji dostpnych w grupie Narzdzia wykresw/Ukad. I tak aby usun
etykiety, naley kolejno wybra Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Etykiety danych/Brak.
Warto zwrci uwag, e usuwanie elementw za pomoc narzdzi z grupy Narzdzia
wykresw/Ukad naprawd je usunie, a nie na przykad ukryje. Zamy, e do wykresu
dodalimy tytu i odpowiednio go sformatowalimy. Nastpnie uylimy polecenia
Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Tytu wykresu/Brak, aby go ukry. Jeeli w przyszoci zdecydujemy, e chcemy tytu przywrci, poprzednio wprowadzone formatowanie nie
zostanie odtworzone; trzeba bdzie wprowadzi je od pocztku.
Niektre elementy wykresu skadaj si z kilku obiektw. Etykiety danych na przykad
zawieraj etykiety kadego punktu danych. Aby przesun lub usun jedn etykiet,
naley klikn i zaznaczy cay element, dopiero drugie kliknicie spowoduje zaznaczenie
wybranego obiektu. Teraz mona usun lub przesun pojedyncz etykiet danych.

Dla wielu uytkownikw wbudowane ukady i style wykresw s wystarczajco dobre.
Ale Excel umoliwia duo bardziej szczegowy poziom formatowania; mona dostosowa kady szczeg wykresw i sformatowa go w wybrany sposb. Do takich modyfikacji mona uy polece dostpnych na Wstce, ale prostszym sposobem jest kliknicie danego elementu prawym klawiszem myszy i wybranie z menu podrcznego polecenia
Formatuj. Pena nazwa polecenia zaley od elementu, ktry chcemy edytowa. Jeeli
klikniemy na tytule wykresu, wwczas bdzie ono mie posta: Formatuj tytu wykresu.
Innym sposobem jest wykorzystanie kombinacji klawiszy Ctrl+1; zostanie wwczas otwarte
okno Formatowanie ze szczegowymi ustawieniami dla danego elementu. Jest to osobne
okno, ktre umoliwia edycj elementw w bardzo szerokim zakresie.
Jeeli po wprowadzeniu formatowania danego elementu dojdziemy do wniosku, e nie
by to najlepszy pomys, mona przywrci oryginalny wygld dla danego stylu wykresu.
W tym celu naley klikn prawym klawiszem myszy dany element i wybra z menu
podrcznego Resetuj, aby dopasowa do stylu. Aby zresetowa formatowanie caego
wykresu, naley dla tego polecenia wybra cay obszar wykresu.

Kiedy po utworzeniu dobrze wygldajcego i sformatowanego wykresu przyjdzie nam do
gowy, e potrzebnych bdzie jeszcze kilka dodatkowych wykresw z takim samym formatowaniem, mamy trzy sposoby, aby to osign:
90

Zrobi kopi oryginalnego wykresu, a nastpnie zmieni uyte w nim dane. Jedn
z metod zmiany danych wykorzystanych w wykresie jest wybr kolejno Narzdzia

wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane i wprowadzenie zmian w oknie
dialogowym Wybieranie rda danych.
Utworzenie nowego wykresu, ale bez wprowadzania jakiegokolwiek formatowania.
Nastpnie naley zaznaczy oryginalny wykres i skopiowa go (skrt klawiszowy

Ctrl+C). W dalszej kolejnoci naley przej do nowego wykresu i wybra kolejno
Narzdzia gwne/Wklej/Wklej specjalnie. W oknie dialogowym Wklejanie specjalne
naley zaznaczy opcj Formaty i klikn OK. Czynno t naley powtrzy dla
kadego dodatkowego wykresu.
Utworzy szablon wykresu i wykorzysta go jako baz dla nowych wykresw.
Mona te zastosowa go do ju istniejcych wykresw. Wicej informacji

na temat szablonw wykresw zamieszczono w rozdziale 4.
Zmiana nazwy wykresu

Po zaznaczeniu wykresu osadzonego jego nazwa zostanie wywietlona w Polu nazwy
umieszczonym na lewo od Paska formuy. Wydawaoby si, e logicznym bdzie uycie
tego pola do zmiany nazwy wykresu ale tak nie jest.
Aby zmieni nazw wykresu osadzonego, naley uy polecenia Narzdzia wykresw/
Ukad/Waciwoci/Nazwa wykresu. W wywietlonym polu naley wprowadzi now
nazw i wcisn Enter.
Po co zmienia nazw wykresu? W przypadku arkusza zawierajcego wiele wykresw
wygodnie jest mie moliwo zaznaczania ich, korzystajc z nazw. W takim przypadku
wystarczy wpisa nazw wybranego wykresu w Polu nazwy i wcisn Enter. Duo atwiej
zapamita wykres o nazwie Sprzeda miesiczna ni Wykres 9.
Podczas zmiany nazwy wykresu Excel dopuszcza uywanie nazw ju przypisanych
do innych wykresw. Zwykle nie ma to znaczenia, ale w przypadku korzystania z makr
VBA identyczne nazwy wykresw mog przysporzy kopotw warto o tym pamita,
zmieniajc nazwy.
Drukowanie wykresw
Drukowanie wykresw osadzonych to nic trudnego; robi si to w ten sam sposb, jak
w przypadku zwykych arkuszy. Dopki dany wykres bdzie znajdowa si w obszarze
wydruku, Excel wydrukuje go w takiej postaci, w jakiej widoczny jest na ekranie.
W przypadku drukowania arkuszy zawierajcych wykresy osadzone bardzo dobrym
pomysem jest obejrzenie najpierw podgldu wydruku (lub uycie widoku Ukad strony),
aby upewni si, e wykres nie bdzie rozdzielony na kilka stron. Podczas drukowania
wykresu umieszczonego na osobnym arkuszu na stronie pojawi si tylko wykres.
Po wybraniu dla wykresu osadzonego polecenia Plik/Drukuj Excel wydrukuje na stronie
sam wykres (tak jak ma to miejsce w przypadku wykresw na osobnych arkuszach);
nie zostanie wydrukowany arkusz.
91
Jeeli nie chcemy, aby dany wykres osadzony pojawi si na wydruku, naley wybra
jego to (obszar wykresu), klikn prawym klawiszem myszy i z menu podrcznego wybra
Formatuj obszar wykresu. W oknie dialogowym Formatowanie obszaru wykresu naley
przej do pozycji Waciwoci i usun zaznaczenie z pola wyboru Drukuj obiekt
(rysunek 3.16).
Rysunek 3.16.
Zapobieganie
wydrukowaniu
wykresu wraz
z arkuszem
92
Rozdzia 4.
Typy wykresw
W rozdziale:
Typy wykresw w Excelu
Przykady wykresw
Tworzenie i uywanie szablonw wykresw
Dowiadczeni profesjonalici mieli zapewne do czynienia z wieloma typami wykresw:

kolumnowymi, liniowymi, koowymi i tak dalej. Excel obsuguje wszystkie te typy wykresw, a nawet bardziej ezoteryczne, takie jak wykres radarowy czy piercieniowy.
W tym rozdziale omwiono wszystkie te typy oraz zamieszczono informacje, ktre pomog
wybra najlepszy rodzaj wykresu do prezentacji okrelonych danych.
Wykres jako nonik informacji

Wykresy tworzy si zwykle po to, aby co podsumowa lub przekaza konkretn wiadomo. Czsto ta wiadomo jest wyoona wprost w tytule wykresu lub w umieszczonych w nim polach tekstowych. Sam wykres jest wwczas wizualnym uzupenieniem
takiej informacji.
Wybr odpowiedniego typu wykresu jest czsto kluczowym czynnikiem decydujcym
o efektywnoci przekazu. Dlatego warto powici troch czasu i poeksperymentowa
z rnymi typami wykresw, tak aby znale ten najbardziej odpowiedni.
Niemal w kadym przypadku ukryta wiadomo umieszczona w wykresie to jakiego
typu porwnanie. Oto kilka rodzajw takich porwna:
Porwnanie pozycji. Wykres moe porwnywa wielko sprzeday
w poszczeglnych regionach dziaania firmy.

Porwnanie danych w czasie. Wykres moe wywietla informacje o wielkoci
sprzeday w poszczeglnych miesicach, tak aby wskaza trend w danym okresie.

Porwnanie wzgldne. Wykres koowy moe przedstawia wartoci wzgldem
pozostaych wycinkw koa.
94

Porwnanie relacji midzy danymi. Do tego celu najlepszy bdzie wykres koowy.
Na wykresie mona przedstawi relacje pomidzy kosztami a przychodami w skali

miesica dla danego rynku.
Porwnanie czstotliwoci. Na zwykym histogramie mona na przykad
wywietli liczb (lub procent) studentw, ktrzy zdawali test, z podziaem

na uzyskane oceny.
Identyfikacja odchyle czy niezwykych sytuacji. W przypadku tysicy
punktw danych utworzenie wykresu moe pomc zidentyfikowa te, ktre

nie s reprezentatywne.
Wybr typu wykresu

Powszechnym pytaniem zadawanym sobie przez uytkownikw Excela jest: Skd
mam wiedzie, ktry typ wykresu powinienem zastosowa?. Niestety, nie ma na nie
jednej i niezmiennej odpowiedzi. By moe najlepsz dostpn jest odpowied wymijajca: naley uy takiego wykresu, ktry najlepiej i najprociej przekae wiadomo, ktr
chcemy zakomunikowa.
Na rysunku 4.1 przedstawiono te same dane na rnych typach wykresw. Cho na
wszystkich zamieszczono te same informacje (liczba osb odwiedzajcych stron internetow w cigu miesica), to jednak same wykresy znaczco rni si od siebie.
Przedstawione powyej wykresy umieszczono w pliku sze typw wykresw.xlsx, ktry
mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Wykres kolumnowy (grny lewy rg) to prawdopodobnie najlepszy wybr dla tego
konkretnego zestawu danych, poniewa jasno przedstawia informacje dla kadego miesica, dyskretnie uywajc jednostek. Wykres supkowy (grny prawy rg) jest podobny
do kolumnowego, tyle e zamieniono w nim osie. Wikszo osb przyzwyczajona jest
do przegldania danych dla danego okresu prezentowanych na poziomej osi od lewej do
prawej, a nie w ukadzie pionowym
Wykres liniowy (w rodku, po lewej) prawdopodobnie nie bdzie najlepszym rozwizaniem, poniewa linie pomidzy punktami danych sugeruj, e dane s cige. Takie same
zastrzeenia mona mie w stosunku do wykresu warstwowego (rodek, po prawej).
Wykres koowy (na dole, po lewej) jest te zbyt mylcy, w dodatku nie zawiera elementw wskazujcych na zaleno danych od czasu. Wykres koowy jest najlepszy dla
niewielkich iloci danych, w prezentacji ktrych chcemy zwrci uwag na ich wewntrzne
proporcje. W przypadku zbyt duych porcji danych ten typ wykresu moe uniemoliwi
ich interpretacj. Z jakich powodw wykresy koowe s bardzo popularne i czsto
uywane, nawet gdy nie s najlepszym wyborem dla prezentowanych danych.
Wykres radarowy (na dole po prawej) jest zdecydowanie nieodpowiedni dla uytego rodzaju
danych. Ludzie nie s przyzwyczajeni do analizowania danych z uwzgldnieniem upywu
czasu w ukadzie koowym.
95
Rysunek 4.1. Te same dane na rnych typach wykresw
Na szczcie, zmiana typu wykresu jest bardzo prosta do przeprowadzenia, dziki czemu
mona swobodnie eksperymentowa z ich rnymi rodzajami a do znalezienia takiego,
ktry najlepiej przedstawi dane i bdzie te tak prosty, jak to tylko moliwe. Aby zmieni
typ wykresu, naley najpierw zaznaczy dany wykres, a nastpnie kolejno wybra Narzdzia wykresw/Projektowanie/Zmie typ wykresu. Teraz wystarczy ju tylko wybra odpowiedni typ z okna Zmienianie typu wykresu. Mona te zaznaczy wykres i wybra odpowiedni opcj z grupy Wstawianie/Wykresy.
Jeeli na wykresie uyto wicej ni jednej serii danych, przed wykonaniem polecenia
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Zmie typ wykresu naley si upewni, e zaznaczono
inny element ni seri danych. Jeeli zaznaczona bdzie seria, zmiana zostanie
zastosowana tylko dla niej. Innymi sowy, uzyskamy wykres zoony, czyli taki, ktry
czy dwa lub wicej rne typy wykresw. Wykresy zoone zostay opisane w dalszej
czci rozdziau.
96
Poniej zamieszczono szczegowe informacje na temat rnych typw wykresw dostpnych w programie Excel. Przykady te oraz ich opisy powinny pomc czytelnikom atwiej
podj decyzj dotyczc zastosowania waciwego typu wykresu dla posiadanych danych.
Typy wykresw w programie Excel

Aby utworzy wykres, najpierw naley wybra komrki zawierajce dane, ktre maj
znale si na wykresie. Nastpnie naley klikn ikon w grupie Wstawianie/Wykresy.
Pojawi si lista, z ktrej bdzie mona wybra odpowiedni typ wykresu. I tak jeeli wybierzemy Wstawianie/Wykresy/Koowy, zostanie wywietlona lista widoczna na rysunku 4.2,
zawierajca wszystkie typy dostpne w tej kategorii. Po umieszczeniu kursora myszy nad
wybranym podtypem, zostanie wywietlony jego krtki opis.
Rysunek 4.2.
Po klikniciu ikony
z danym typem wykresu
zostanie wywietlona
lista dostpnych
podtypw
Kliknicie w menu Wszystkie typy wykresw spowoduje otwarcie okna dialogowego

zawierajcego list wszystkich dostpnych typw wykresw w programie.
Aby utworzy jeden z mniej popularnych typw, naley klikn Wstawianie/Wykresy/Inne
wykresy. Typy wykresw dostpne z omawianego menu to: giedowy, powierzchniowy,
piercieniowy, bbelkowy i radarowy.
Wykresy kolumnowe
To jeden z najczciej uywanych typw wykresw. Wykres kolumnowy wywietla
punkty danych w pionowych kolumnach, ktrych wierzchoki odpowiadaj prezentowanym wartociom. Skala wywietlana jest na osi pionowej, umieszczonej zwykle po lewej
stronie wykresu. Mona okreli liczb serii danych, a kolejne serie danych mog by
umieszczane na wierzchokach poprzednich. Zwykle kada seria prezentowana jest w innym
kolorze.
Wykres kolumnowy jest czsto uywany do porwnywania odrbnych danych, dziki
czemu moe prezentowa rnice midzy pozycjami w serii danych czy przekrj przez
wiele serii.
97
W tabeli 4.1 omwiono wszystkie 19 typw wykresu kolumnowego dostpnych w Excelu.

Tabela 4.1. Typy wykresu kolumnowego
Typ wykresu
Opis
Kolumnowy grupowany
Standardowy wykres kolumnowy.
Skumulowany kolumnowy
Wykres kolumnowy z dwiema seriami danych uoonymi na sobie.
100% skumulowany kolumnowy
Wykres kolumnowy z dwiema seriami danych uoonymi na sobie

wyraonymi w stosunku procentowym.
Kolumnowy grupowany 3-W
Wykres kolumnowy w rzucie perspektywicznym.
Skumulowany kolumnowy
z efektem 3-W
Wykres kolumnowy w rzucie perspektywicznym. Serie danych

na wykresie s uoone na sobie.
100% skumulowany kolumnowy

z efektem 3-W
Wykres kolumnowy w rzucie perspektywicznym. Serie danych

na wykresie s uoone na sobie i wyraone w procentach.
Kolumnowy 3-W
Wykres kolumnowy z wieloma seriami danych uoonymi wzdu

trzeciej osi.
Walcowy grupowany
Podobny do kolumnowego grupowanego 3-W, tyle e kolumny maj

ksztat walcw.
Skumulowany walcowy
Podobny do skumulowanego kolumnowego z efektem 3-W, tyle

e kolumny maj ksztat walcw.
100% skumulowany walcowy
Podobny do 100% skumulowanego kolumnowego z efektem 3-W,

tyle e kolumny maj ksztat walcw.
Walcowy 3-W
Podobny do kolumnowego 3-W, tyle e kolumny maj ksztat walcw.
Stokowy grupowany
Podobny do kolumnowego grupowanego 3-W, tyle e kolumny

maj ksztat stokw.
Skumulowany stokowy

e kolumny maj ksztat stokw.
100% skumulowany stokowy

tyle e kolumny maj ksztat stokw.
Stokowy 3-W
Podobny do kolumnowego 3-W, tyle e kolumny maj ksztat stokw.
Ostrosupowy grupowany
Podobny do kolumnowego grupowanego 3-W, tyle e kolumny

maj ksztat ostrosupw.
Skumulowany ostrosupowy

e kolumny maj ksztat ostrosupw.
100% skumulowany ostrosupowy

tyle e kolumny maj ksztat ostrosupw.
Ostrosupowy 3-W
Podobny do kolumnowego 3-W, tyle e kolumny maj ksztat

ostrosupw.
Na rysunku 4.3 widoczny jest wykres kolumnowy grupowany ilustrujcy wielko sprzeday dwch produktw na przestrzeni kilku lat. Wynika z niego, e w tym okresie sprzeda przekadni bya zawsze wiksza od sprzeday nakadek. Co wicej, sprzeda nakadek
w prezentowanym okresie spada, podczas gdy przekadni sprzedaje si coraz wicej.
98
Rysunek 4.3. Wykres kolumnowy grupowany porwnujcy wielko sprzeday dwch produktw
Przedstawiony powyej wykres znajduje si w pliku wykresy kolumnowe.xlsx, ktry
mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Te same dane przedstawiono na rysunku 4.4 w postaci wykresu skumulowanego kolumnowego. Dodatkow korzyci wynikajc z jego zastosowania jest moliwo sprawdzenia cznej wartoci sprzeday w danym roku (skala na osi pionowej). Wida na nim,
e poziom cakowitej sprzeday jest relatywnie stabilny w analizowanym okresie, zmieniy si natomiast wzajemne proporcje produktw.
Rysunek 4.4.
Skumulowany wykres
kolumnowy wywietla
wielko sprzeday
kadego produktu
oraz czn warto
Te same dane przedstawiono na rysunku 4.5 na wykresie 100% skumulowanym kolumnowym. Mona z niego odczyta udzia w sprzeday kadego z dwch produktw w danym
roku. Na osi wartoci przedstawiono skal procentow, a nie wielko sprzeday. Na ten
temat nie ma na wykresie adnych informacji. Ten typ jest czsto dobr alternatyw dla
wykresu koowego. Zamiast uywa koa do przedstawienia wielkoci sprzeday w kadym roku, na wykresie zastosowano prostoktne kolumny.
99
Rysunek 4.5.
100% skumulowany
wykres kolumnowy
wywietla roczn
wielko sprzeday
obu produktw
w stosunku
procentowym
Te same dane przedstawiono na rysunku 4.6 na wykresie kolumnowym 3-W. Wiele osb
korzysta z tego wykresu, poniewa jest bardziej efektowny. Mimo e jest on bardziej
atrakcyjny wizualnie, to czsto utrudnia dokadne porwnanie danych, a to z powodu
perspektywy. Wykresy z efektem 3-W lepiej pozostawi do prezentacji, w ktrych wane
jest pokazanie oglnych trendw, a nie szczegowe porwnania.
Rysunek 4.6.
Wykres
kolumnowy 3-W
Kolejn wariacj na temat wykresu kolumnowego przedstawiono na rysunku 4.7. Widoczny

jest tam wykres skumulowany stokowy. W porwnaniu do wykres kolumnowego jest
on trudniejszy do zinterpretowania (dotyczy to rwnie wykresw walcowych i ostrosupowych). Ten konkretny przykad moe by o tyle mylcy, e seria danych Przekadnie
zdaje si by mniej istotna, a to z powodu zwajcego si ku grze stoka. Dodatkowo
nakada si na to znieksztacenie spowodowane perspektyw. Cho czna wielko sprzeday w kadym analizowanym roku przekracza warto 120 000, to nie wida tego wyranie na tym trjwymiarowym wykresie.
Wykresy supkowe
Wykres supkowy to w istocie wykres kolumnowy obrcony o 90. Jednym z powodw,
dla ktrych zastosowanie wykresu supkowego moe by dobrym rozwizaniem, jest
fakt, e atwiej na nim odczyta etykiety kategorii. Na rysunku 4.8 przedstawiono wykres
100
Trzy wymiary czy nie? Oto jest pytanie

Niektre z wykresw Excela oznaczone s jako posiadajce efekt 3-W. Terminologia ta moe
wprowadza pewne zamieszanie, poniewa te tak zwane wykresy trjwymiarowe tak naprawd
z technicznego punktu widzenia nimi nie s. To wykresy dwuwymiarowe przedstawione z perspektyw, dziki czemu wydaje si, e posiadaj one gbi. Na poniszych rysunkach przedstawiono
dwa wykresy 3-W.
Wykres po lewej to kolumnowy grupowany 3-W. Ale nie jest to prawdziwy wykres trjwymiarowy.
To wykres w dwch wymiarach, w ktrym dodano perspektyw, aby stworzy wraenie gbi. Wykres
po prawej (kolumnowy 3-W) to prawdziwy wykres w trzech wymiarach, poniewa serie danych prezentowane s w trzecim wymiarze (gbi).
Prawdziwe wykresy trjwymiarowe maj trzy osie: wartoci (wysoko), kategorii (szeroko) i serii
danych (gbia). O serii jest zawsze osi kategorii nie mona na niej prezentowa wartoci liczbowych.
Kiedy wykres 3-W jest aktywny (niezalenie, czy jest to prawdziwe 3-W czy te nie), mona zmieni perspektyw i uoenie polecenia za pomoc Narzdzia wykresw/Ukad/To/Obrt 3-W. Zostanie
wwczas wywietlone okno dialogowe Formatowanie obszaru wykresu z otwart zakadk Obrt
3-W. Z jej poziomu uytkownik ma dostp do wielu rnych ustawie. Mona tak bardzo znieksztaci wykres, e praktycznie przestanie by uyteczny.
Rysunek 4.7.
Wykres skumulowany
stokowy
101
Rysunek 4.8. W przypadku dugich etykiet kategorii wykres supkowy moe by dobrym rozwizaniem
supkowy prezentujcy odpowiedzi dla kadego pytania z ankiety. Etykiety kategorii

zawieraj duo znakw, co utrudnioby ich wywietlenie na wykresie kolumnowym.
Przedstawiony powyej wykres znajduje si w pliku wykresy supkowe.xlsx, ktry mona
pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
W tabeli 4.2 omwiono wszystkie 15 typw wykresu supkowego dostpnych w Excelu.

W przeciwiestwie do wykresw kolumnowych wykres supkowy nie ma podtypw
wywietlajcych serie danych na trzeciej osi, co oznacza, e nie ma wykresw
supkowych z efektem 3-W.
Tak jak w przypadku wykresu kolumnowego do wykresu supkowego mona doczy

dowoln liczb serii danych. Dodatkowo supki mog by grupowane od lewej do prawej.
Na rysunku 4.9 przedstawiono wykres 100% skumulowany supkowy. Prezentuje on
procentowy udzia poszczeglnych odpowiedzi udzielonych na pytania ankiety.
102
Tabela 4.2. Typy wykresu supkowego

Typ wykresu
Opis
Supkowy grupowany
Standardowy wykres supkowy.
Skumulowany supkowy
Wykres supkowy z dwiema seriami danych uoonymi obok

siebie.
100% skumulowany supkowy
Wykres supkowy z dwiema seriami danych uoonymi obok

siebie i wyraonymi w stosunku procentowym.
Supkowy grupowany z efektem 3-W
Standardowy wykres supkowy w rzucie perspektywicznym.
Skumulowany supkowy z efektem 3-W
Wykres supkowy w rzucie perspektywicznym Excel kumuluje

serie danych.
100% skumulowany supkowy

z efektem 3-W
Wykres supkowy w rzucie perspektywicznym Excel kumuluje

serie danych i prezentuje ich procentowy udzia w wartoci.
Walcowy grupowany poziomy
Podobny do supkowego grupowanego, tyle e kolumny maj

ksztat walcw.
Skumulowany walcowy poziomy
Podobny do skumulowanego supkowego, tyle e kolumny maj

ksztat walcw.
100% skumulowany walcowy poziomy
Podobny do 100% skumulowanego supkowego, tyle e kolumny

maj ksztat walcw.
Stokowy grupowany poziomy

ksztat stokw.
Skumulowany stokowy poziomy

ksztat stokw.
100% skumulowany stokowy poziomy

maj ksztat stokw.
Ostrosupowy grupowany poziomy

ksztat ostrosupw.
Skumulowany ostrosupowy poziomy

ksztat ostrosupw.
100% skumulowany ostrosupowy

poziomy

maj ksztat ostrosupw.
W niektrych przypadkach uytkownik moe preferowa zastosowanie formatowania

warunkowego na wykresie supkowym. Daje to pewne korzyci, kiedy trzeba utworzy
wiele rnych wykresw supkowych. Wicej informacji na ten temat zamieszczono
w rozdziale 10.
Wykresy liniowe
Wykresy liniowe czsto wykorzystywane s do prezentacji danych cigych; s rwnie
przydatne do wskazywania trendw w przekroju czasowym. I tak umieszczenie na wykresie
liniowym wielkoci dziennej sprzeday moe pomc okreli jej zmienno. Zwykle na
osi kategorii na wykresie liniowym wywietlane s takie same odstpy.
103
Rysunek 4.9. Wykres 100% skumulowany supkowy
W tabeli 4.3 omwiono wszystkie siedem typw wykres liniowego dostpnych w Excelu.
Tabela 4.3. Typy wykresu liniowego
Typ wykresu
Opis
Liniowy
Standardowy wykres liniowy.
Skumulowany liniowy
Wykres liniowy z seriami danych uoonymi obok siebie.
100% skumulowany liniowy
Wykres liniowy z seriami danych uoonymi obok siebie i wyraonymi

w stosunku procentowym.
Liniowy ze znacznikami
Wykres liniowy ze znacznikami danych.
Skumulowany liniowy
ze znacznikami
Wykres liniowy z seriami danych uoonymi obok siebie i ze znacznikami

danych.
100% skumulowany liniowy

ze znacznikami
Wykres liniowy z seriami danych uoonymi obok siebie i wyraonymi

w stosunku procentowym oraz ze znacznikami.
Liniowy 3-W
Wykres wywietlajcy wstgopodobne linie z wykorzystaniem trzeciej osi.
Na rysunku 4.10 widoczny jest wykres liniowy ilustrujcy dzienn sprzeda (dwiecie
punktw danych). Chocia dane zmieniaj si codziennie, wykres wyranie pokazuje oglny
trend wzrostowy.
Na wykresie liniowym mona uy dowolnej liczby serii danych, a wykrelone linie
formatowa z uyciem rnej gruboci linii, stylami, kolorami lub znacznikami danych.
Na rysunku 4.11 przedstawiono wykres liniowy z trzema seriami danych, z ktrych
kada ma 55 punktw danych. Kada linia wywietlana jest w innym kolorze i z innymi
znacznikami, dziki czemu mona je rozrni, nawet jeli wydrukujemy wykres w kolorach czarnym i biaym.
104
Rysunek 4.10.
Wykres liniowy
czsto pomaga
dostrzec trendy
czy wzorce obecne
w gromadzonych
danych
Rysunek 4.11.
Wykres liniowy
z trzema seriami
danych
Na rysunku 4.12 przedstawiono wykres liniowy 3-W z danymi dotyczcymi przyrostu

liczby mieszkacw w wojewdztwach. Wikszo chyba si zgodzi, e wykres trjwymiarowy nie jest najlepszym typem do prezentacji takich danych. Dodatkowa perspektywa niemal uniemoliwia okrelenie wzrostw w wojewdztwach lubuskim i opolskim.
Zudzenie optyczne spowodowane perspektyw moe uniemoliwi odrnienie linii serii
na osi gbi. Standardowy wykres liniowy (rysunek 4.13) jest lepszym rozwizaniem.
Wykresy koowe
Wykres koowy jest przydatny wwczas, gdy chcemy przedstawi wzajemne proporcje
lub wkad w cao. Mona na nim przedstawi tylko jedn seri danych. Wykres koowy
jest najbardziej efektywny przy niewielkiej iloci danych. Przyjmuje si, e ten typ wykresu
105
Rysunek 4.12.
Wykres trjwymiarowy
nie jest najlepszym
typem do prezentacji
takich danych
Rysunek 4.13.
Standardowy wykres
liniowy jest lepszym
rozwizaniem
nie powinien zawiera wicej ni pi czy sze punktw danych (czy wycinkw). Jeeli
znajdzie si na nim zbyt wiele punktw danych, moe by bardzo trudny do interpretacji.
Wartoci uywane na wykresie koowym musz by dodatnie. Jeeli w wykorzystanych
danych znajduj si wartoci ujemne, zostan zmienione na dodatnie,
a to prawdopodobnie nie jest intencj uytkownikw!
Aby podkreli pewne dane, mona wysadzi jeden lub wicej wycinkw z koa (rysunek 4.14). W tym celu naley zaznaczy wykres i klikn wycinek, dziki czemu zostanie
zaznaczone cae koo. Nastpnie naley klikn wycinek, ktry ma zosta rozbity, i przecign go w odpowiednie miejsce.
Przedstawione powyej i poniej wykresy umieszczono w pliku wykresy koowe.xlsx,
ktry mona pobra z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
106
Rysunek 4.14. Wykres koowy z rozbitymi wycinkami
W tabeli 4.4 omwiono sze typw wykresu koowego dostpnych w Excelu.

Tabela 4.4. Typy wykresu koowego
Typ wykresu
Opis
Koowy
Standardowy wykres koowy.
Koowy 3-W
Wykres koowy w rzucie perspektywicznym.
Koowy koowego
Wykres koowy z jednym wycinkiem rozbitym na osobne koo.
Koowy rozsunity
Wykres koowy z rozbitymi wycinkami.
Koowy rozsunity z efektem 3-W
Wykres koowy w rzucie perspektywicznym z rozbitymi wycinkami.
Supkowy koowego
Wykres koowy z jednym wycinkiem rozbitym na osobn kolumn.
Na rysunku 4.15 przedstawiono przykad wykresu koowego z efektem 3-W. Mona

w peni kontrolowa obrt wykresu oraz stopie rozsunicia wycinkw. Naley pamita,
e trjwymiarowe wykresy koowe s podatne na znieksztacenia wynikajce z zastosowania perspektywy. Innymi sowy bardzo atwo bdnie go zinterpretowa.
Wykresy koowy koowego oraz supkowy koowego umoliwiaj wywietlenie dodatkowego wykresu zawierajcego kolejne dane dla wybranego wycinka wykresu pierwotnego. Wida to na rysunku 4.16. Wykres koowy przedstawia rozkad danych dla 4 kategorii: wynajem, dostawy, usugi i pace. Drugi, podrzdny wykres supkowy zawiera
informacje o dodatkowym podziale na regiony dla kategorii pace. Do kontrolowania
wartoci uywanych w drugim wykresie suy zakadka Opcje serii w oknie Formatowanie serii danych.
Plik wykresy koowe.xlsx, ktry mona pobra z serwera FTP, zawiera te dodatkow
prezentacj tych danych z uyciem wykresu skumulowanego kolumnowego.
107
Rysunek 4.15. Wykres koowy z efektem 3-W
Rysunek 4.16. Wykres supkowy koowego prezentujcy szczegowe dane dla wybranego wycinka
wykresu gwnego
Wykresy punktowe
Kolejnym typem popularnego wykresu jest wykres punktowy (znany te jako wykres XY).
Rni si od wikszoci innych wykresw tym, e na obu osiach prezentuje wartoci.
Wykres punktowy nie ma osi kategorii.
Jest czsto wykorzystywany do ukazania relacji pomidzy dwoma zmiennymi. Na
rysunku 4.17 przedstawiono przykadowy wykres punktowy ukazujcy relacj pomidzy
108
Rysunek 4.17. Wykres punktowy przedstawia relacje pomidzy dwoma zmiennymi
liczb zapyta w miesicu (o pozioma) a aktualn sprzeda (o pionowa). Mona dostrzec

zaleno midzy tymi dwoma zmiennymi: im wicej zapyta, tym wikszy wolumen
sprzeday.
Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy punktowe.xlsx, ktry mona
Cho powysze dane s ukazane w poszczeglnych miesicach, to jednak naley
pamita, e ten typ wykresu nie przekazuje adnych informacji zwizanych z czasem.
Innymi sowy, punkty danych s narysowane w oparciu tylko o dwie wartoci. Kolumny
Rok i Miesic nie s uywane.
W tabeli 4.5 omwiono pi typw wykresu punktowego dostpnych w Excelu.

Tabela 4.5. Typy wykresu punktowego
Typ wykresu
Opis
Punktowy tylko ze znacznikami
Wykres punktowy ze znacznikami danych, bez linii.
Punktowy z wygadzonymi liniami

i znacznikami
Wykres punktowy ze znacznikami danych i z wygadzonymi

liniami.
Punktowy z wygadzonymi liniami
Wykres punktowy z wygadzonymi liniami i bez znacznikw.
Punktowy z prostymi liniami i znacznikami
Wykres punktowy ze znacznikami danych i liniami.
Punktowy z prostymi liniami
Wykres punktowy z liniami i bez znacznikw danych.
109
Kolejny przykad wykresu punktowego przedstawiono na rysunku 4.18. Wywietlono

na nim 200 punktw danych z uyciem wygadzonych linii i bez znacznikw. Jest to te
przykad minimalistycznego wykresu. Wszystkie jego dodatkowe elementy (oprcz serii
danych) zostay usunite.
Rysunek 4.18. 200 punktw danych na wykresie punktowym
Wykresy warstwowe
O wykresie warstwowym mona myle jako o wykresie liniowym, w ktrym obszar pod
lini zosta pokolorowany. W tabeli 4.6 omwiono sze typw wykresu warstwowego
dostpnych w Excelu.
Na rysunku 4.19 przedstawiono przykad skumulowanego wykresu warstwowego. Skumulowanie serii danych pozwala przejrzycie przedstawi czn sprzeda w kadym kwartale i dodatkowo udzia w niej kadego produktu.
Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy warstwowe.xlsx, ktry mona
110
Tabela 4.6. Typy wykresu warstwowego

Typ wykresu
Opis
Warstwowy
Standardowy wykres warstwowy.
Skumulowany warstwowy
Wykres warstwowy seriami danych uoonymi obok siebie.
100% skumulowany warstwowy
Wykres warstwowy z seriami danych uoonymi obok siebie i wyraonymi

w stosunku procentowym.
Warstwowy 3-W
W peni trjwymiarowy wykres z trzeci osi.
Skumulowany warstwowy
z efektem 3-W
Wykres warstwowy w rzucie perspektywicznym ze skumulowanymi

seriami danych.
100% skumulowany warstwowy

z efektem 3-W
Wykres warstwowy w rzucie perspektywicznym z seriami danych

uoonymi obok siebie i wyraonymi w stosunku procentowym.
Rysunek 4.19. Skumulowany wykres warstwowy
Te same dane przedstawiono na rysunku 4.20 na wykresie warstwowym z efektem 3-W.

Cho ten wykres prezentuje si bardzo efektownie, to ma pewn sabo: dane na samym
kocu s czsto zasonite. W poniszym przykadzie dane dla Produktu C nie s nawet
widoczne.
Problemy z widocznoci danych w wykresach trjwymiarowych mog by czasem
rozwizane przez obrt czy zmian ich pooenia, tak aby uzyska inn perspektyw.
W innych przypadkach moe pomc wykrelenie serii danych w odwrotnym ukadzie
(niewidoczne z przodu). Dla lepszej kontroli nad danymi mona rcznie zmienia ich
ukad na wykresie. To zagadnienie szczegowo omwiono w rozdziale 6.
111
Rysunek 4.20.
Dane z pierwszych
trzech kwartaw
dla Produktu C
nie s widoczne
Wykresy piercieniowe
Wykresy piercieniowe s podobne do koowych, z dwoma jednak wyjtkami: koo nie jest
pene, ma w rodku otwr1; mog zawiera wicej ni jedn seri danych. Na rysunku 4.21
przedstawiono przykad wykresu piercieniowego z dwoma seriami danych (I procze
i II procze). Legenda objania punkty danych. Strzaki i opisy serii zostay dodane rcznie. Co dziwne, wykres piercieniowy nie oferuje prostego sposobu na identyfikacj serii.
Rysunek 4.21. Wykres piercieniowy z dwiema seriami danych

Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy piercieniowe.xlsx, ktry mona
1
Std angielska nazwa wykresy pczkowe przy. tum.
112
Serie danych s wywietlane jako okrgi. Jak wida, wykres piercieniowy zawierajcy
wicej ni jedn seri danych moe by bardzo trudny do interpretacji. Relatywnie duy
rozmiar wycinkw na zewntrznym okrgu wykresu moe by mylcy. W zwizku z tym
wykresy piercieniowe powinny by uywane oszczdnie. W wielu przypadkach wykres
kolumnowy skumulowany lub grupowany bdzie lepszy od wykresu piercieniowego
w takim porwnaniu. Na rysunku 4.22 przedstawiono te same dane na wykresie skumulowanym kolumnowym.
Rysunek 4.22.
Wykres skumulowany
kolumnowy uyty
zamiast wykresu
piercieniowego
By moe najlepszym zastosowaniem wykresw piercieniowych jest zastpienie nimi

wykresw koowych w przypadku, gdy uywana jest tylko jedna seria danych. Na
rysunku 4.23 przedstawiono wykres piercieniowy z jedn seri danych i wysunitym
wycinkiem.
Rysunek 4.23.
Wykres piercieniowy
z jedn seri danych
W tabeli 4.7 omwiono dwa dostpne w Excelu typy wykresu piercieniowego.
113
Tabela 4.7. Typy wykresu piercieniowego

Typ wykresu
Opis
Piercieniowy
Standardowy wykres piercieniowy.
Rozsunity piercieniowy
Wykres piercieniowy z rozsunitymi wycinkami.
Wykresy radarowe
Wykresy radarowe nie s szczeglnie popularne. Posiadaj one oddzielne osie dla
kadej kategorii; osie rozchodz si z centralnej czci wykresu. Warto kadego punktu
danych jest wykrelona na odpowiedniej osi.
Na rysunku 4.24 przedstawiono przykad wykresu radarowego. Wykrelono na nim dwie
serie danych w dwunastu kategoriach (miesice); wykres przedstawia sezonowe zapotrzebowanie na narty i narty wodne.
Rysunek 4.24. Wykres radarowy z dwunastoma kategoriami i dwoma seriami danych

Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy radarowe.xlsx, ktry mona pobra
z serwera FTP pod adresem ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Z du doz pewnoci mona stwierdzi, e wikszo ludzi nie ma pojcia, jak zinterpretowa wykres ilustrujcy wielko sprzeday nart. Na rysunku 4.25 przedstawiono duo
lepszy sposb prezentacji tych samych danych za pomoc wykresu skumulowanego
kolumnowego.
114
Rysunek 4.25.
Wykres skumulowany
kolumnowy to lepszy
wybr do prezentacji
danych o sprzeday nart
Na rysunku 4.26 przedstawiono inny przykad wykresu radarowego: wykorzystujcy trzy

kategorie. Na wykresie przedstawiono kolory (czerwony, zielony i niebieski) wchodzce
w skad modelu przestrzeni barw RGB. Kady kolor w tym modelu reprezentowany jest
przez warto liczbow (od 0 do 255).
Rysunek 4.26.
Wykres radarowy
wykorzystujcy
trzy kategorie
W tabeli 4.8 omwiono trzy dostpne w Excelu typy wykresu radarowego.

Tabela 4.8. Typy wykresu radarowego
Typ wykresu
Opis
Radarowy
Standardowy wykres radarowy (uyto tylko linii).
Radarowy ze znacznikami
Wykres radarowy ze znacznikami danych i liniami.
Wypeniony radarowy
Wykres radarowy z liniami i pokolorowany.
115
Wykresy powierzchniowe
Wykres powierzchniowy przedstawia dwie lub wicej serii danych na trjwymiarowej
powierzchni. Jak wida na rysunku 4.27, tak rodzaj wykresu moe by cakiem interesujcy.
Rysunek 4.27. Wykres powierzchniowy
Odmiennie ni w przypadku pozostaych wykresw, Excel uywa kolorw do zaznaczenia wartoci, a nie serii danych. Liczba zastosowanych kolorw zaley od wielkoci
jednostki ustawionej na osi wartoci. Kady kolor odpowiada jednej jednostce.
Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy powierzchniowe.xlsx, ktry mona
W tabeli 4.9 omwiono cztery typy wykresu powierzchniowego dostpne w Excelu.

Tabela 4.9. Typy wykresu powierzchniowego
Typ wykresu
Opis
Powierzchniowy 3-W
Standardowy trjwymiarowy wykres powierzchniowy.
Szkieletowo-powierzchniowy 3-W
Trjwymiarowy wykres powierzchniowy bez stosowania kolorw.
Konturowy
Trjwymiarowy wykres powierzchniowy widziany z gry.
Szkieletowo-konturowy
Trjwymiarowy wykres powierzchniowy widziany z gry;

bez stosowania kolorw.
116

Warto zauway, e dane krelone na wykresie powierzchniowym nie s prezentowane
w trzech wymiarach. O serii danych na tym wykresie, podobnie jak w przypadku innych
wykresw z efektem 3-W, jest osi kategorii, a nie osi wartoci. Innymi sowy, jeeli
mamy dane reprezentowane przez koordynaty x, y i z, to nie mog by one wykrelone
na wykresie powierzchniowym, chyba e wartoci x i y s rwno rozmieszczone.
Wykresy bbelkowe
Wykres bbelkowy jest podobny do wykresu punktowego, tyle e moe wywietla
dodatkowe serie danych przedstawione za pomoc bbelkw rnej wielkoci. Tak jak
w przypadku wykresu punktowego, obie osie reprezentuj wartoci (nie ma osi kategorii).
Na rysunku 4.28 przedstawiono przykad wykresu bbelkowego ilustrujcego efekty diety
odchudzajcej. O pozioma przedstawia wag wyjciow, na osi pionowej przedstawiono
czas trwania diety, a rozmiar bbelkw odpowiada iloci zrzuconych kilogramw.
Rysunek 4.28. Wykres bbelkowy

Wywietlanie informacji o iloci za pomoc wielkoci bbelkw moe by mylce,
poniewa wikszo ludzi nie potrafi waciwie oceni zajmowanej przez nie powierzchni.
Rozmiar bbelkw mona ustawi w zakadce Opcje serii okna Formatowanie serii
danych. Mona zdecydowa, czy rozmiar ma reprezentowa obszar bbelkw czy ich
szeroko.
Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy bbelkowe.xlsx, ktry mona
W tabeli 4.10 omwiono dwa dostpne w Excelu typy wykresu bbelkowego.
117
Tabela 4.10. Typy wykresu bbelkowego

Typ wykresu
Opis
Bbelkowy
Standardowy wykres bbelkowy.
Bbelkowy z efektem 3-W
Wykres bbelkowy z trjwymiarowymi bbelkami.
Na rysunku 4.29 przedstawiono wykres bbelkowy, w ktrym pieczoowicie odwzorowano

mysz znan z filmw animowanych.
Rysunek 4.29. Wykres bbelkowy troch mniej serio
Wykresy giedowe
Wykresy giedowe s najbardziej przydatne do wywietlania informacji dotyczcych
giedy, ale mog by te uyte do prezentowania innych danych. Ten typ wykresu wymaga
od trzech do piciu serii danych, w zalenoci od wybranego podtypu.
W tabeli 4.11 omwiono cztery typy wykresu giedowego dostpne w Excelu.
Na rysunku 4.30 przedstawiono przykady kadego z czterech typw wykresu giedowego. Dwa wykresy na dole wywietlaj wielko obrotu i uywaj dwch osi wartoci.
Dzienny obrt, przedstawiony za pomoc kolumn, przedstawiono na osiach po lewej
stronie. Grne linie, zwane czasem wiecznikami, przedstawiaj rnic pomidzy cen
otwarcia i zamknicia. Czarny pasek u gry informuje, e cena zamknicia bya nisza od
ceny otwarcia. Ten wykres moe by trudny w interpretacji, poniewa Excel nie wywietla
w legendzie symboli dla wszystkich serii.
118
Tabela 4.11. Typy wykresu giedowego

Typ wykresu
Opis
Maks.-min.-zamknicie
Wywietla informacj o cenach: najwyszej, najniszej i zamknicia.

Wymaga trzech serii danych.
Otwarcie-maks.-min.-zamknicie
Wywietla informacj o cenach: otwarcia, najwyszej, najniszej i zamknicia.

Wymaga czterech serii danych.
Obrt-maks.-min.-zamknicie
Wywietla informacj o wielkoci sprzeday oraz o cenach: najwyszej,

najniszej i zamknicia. Wymaga czterech serii danych.
Obrt-otwarcie-maks.-min.-zamknicie
Wywietla informacj o wielkoci sprzeday oraz o cenach: otwarcia,

najwyszej, najniszej i zamknicia. Wymaga piciu serii danych.
Rysunek 4.30. Cztery wykresy giedowe

Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy giedowe.xlsx, ktry mona pobra
119
Wykres giedowy moe wywietla dowoln liczb punktw danych. Na rysunku 4.31
przedstawiono przykadowe dane firmy z trzech lat. Na wykresie przedstawiono wszystkie
cztery zmienne: obrt, ceny najwysz, najnisz i zamknicia. Przy takiej iloci danych
nie da si dostrzec pojedynczych danych, ale oglny trend jest doskonale widoczny.
Rysunek 4.31. Dane giedowe z trzech lat (czyli 747 dni)
Stosowanie wykresw giedowych nie ogranicza si tylko do danych finansowych; mona

ich uywa do wielu rnych celw. Na rysunku 4.32 przedstawiono dane dotyczce
dziennych temperatur wywietlone na wykresie giedowym. Na wykresie dla kadego
dnia przedstawiono najwysz i najnisz oraz redni temperatur.
Tworzenie wykresw zoonych

Wykresy zoone skadaj si z dwch rnych typw wykresu, na przykad wykresu
kolumnowego i liniowego. W takim przypadku kada z serii danych jest przypisana do
jednego typu wykresu.
Excel nie oferuje narzdzia do bezporedniego tworzenia wykresw zoonych. W menu,
grupach i na kartach nie znajdziemy pozycji wykres zoony. Ale pomimo tego tworzenie takich wykresw jest cakiem proste. Wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Utwrz standardowy wykres (na przykad wykres kolumnowy) wykorzystujcy

co najmniej dwie serie danych.
2.
Kliknij jedn z tych serii, aby j zaznaczy.
120
Rysunek 4.32. Zastosowanie wykresw giedowych nie ogranicza si tylko do danych finansowych
3.
Wybierz Narzdzia wykresw/Projektowanie/Typ/Zmie typu wykresu, aby wywietli

okno Zmienianie typu wykresu.
4.
Nastpnie naley wybra typ wykresu dla zaznaczonej serii i klikn przycisk OK.
Wykres dla wybranej serii zostanie zmieniony na wskazany w poprzednim kroku.

Warto pamita, e okno Zmienianie typu wykresu dziaa zalenie od typu wybranego
elementu wykresu. Jeeli zostaa zaznaczona tylko seria, wwczas nowy wykres zostanie
przypisany tylko do niej. Jeeli zostanie wybrany jakikolwiek inny element, wwczas nowy
wykres zostanie zastosowany do wszystkich serii danych.
Na rysunku 4.33 przedstawiono wykres zoony zawierajcy dwie serie danych. Pierwsz
seri (sprzeda) przedstawiono jako kolumny; druga seria (zaoona sprzeda) widoczna
jest jako linia. Dziki temu na wykresie bardzo atwo porwna sprzeda w poszczeglnych
miesicach w porwnaniu z przyjtymi planami.
Przedstawione wykresy umieszczono w pliku wykresy zoone.xlsx, ktry mona pobra
W pewnych przypadkach moe zachodzi potrzeba uycia rnych osi pionowych do

przedstawienia osobnych serii danych. Na rysunku 4.34 przedstawiono wykres zoony
z dwoma liniami: dla rednich temperatur miesicznych oraz wielkoci opadw. Poniewa
wartoci dla tych dwch serii bardzo rni si od siebie, konieczne byo zastosowanie
drugiej osi pionowej (dla okrelenia wielkoci opadw). Gdyby wykreli obie serie na
tej samej osi, wwczas wielko opadw nie byaby widoczna.
121
Rysunek 4.33.
Wykres zoony
Rysunek 4.34.
Wykres zoony
z dwiema osiami
pionowymi
Kiedy czytelnicy rozpoczn eksperymentowanie z wykresami zoonymi, szybko przekonaj si, e nie ma ogranicze do stosowania w nich wszystkich wykresw trjwymiarowych. Podobnie jest z wykresami giedowymi i bbelkowymi. Ale okae si te, e
niektre kombinacje si nie sprawdzaj. Prawdopodobnie kombinacja wykresu radarowego
i liniowego nie przyda si nikomu na nic.
W wykresie zoonym wykorzystuje si pojedynczy obszar krelenia. Dlatego nie uda si
utworzy na przykad wykresu zoonego wywietlajcego trzy wykresy koowe.
122
Tworzenie i uywanie szablonw wykresw

Jeeli uytkownik czsto wprowadza do swoich wykresw takie same zmiany, by
moe uda mu si zaoszczdzi troch czasu i energii poprzez utworzenie szablonu
wykresu. Podobnie jest w przypadku tworzenia wykresw zoonych: tu rwnie mona
utworzy szablon, ktry pozwoli unikn rcznego wprowadzania zmian potrzebnych do
utworzenia takiego typu wykresu.
Aby utworzy szablon wykresu, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Utwrz wykres, ktry bdzie suy jako podstawa dla szablonu.

Dane wykorzystane w tym wykresie nie s istotne, ale dla lepszego efektu kocowego
powinny by tego samego typu jak te, ktre bd uywane w tworzonych na podstawie
szablonu wykresach.
2.
Wprowad potrzebne zmiany w formatowaniu.

Ten etap jest decydujcy dla wygldu wykresw tworzonych na podstawie
przygotowywanego szablonu.
3.
Zaznacz wykres i wybierz z Wstki kolejno Narzdzia wykresw/Projektowanie/

Typ/Zapisz jako szablon.
Zostanie wywietlone okno dialogowe Zapisywanie szablonu wykresu.
4.
Wprowad nazw dla szablonu i kliknij Zapisz.
Aby utworzy wykres na podstawie przygotowanego i zapisanego wczeniej szablonu,

naley:
1.
Zaznaczy dane, ktre maj znale si na wykresie.
2.
Wybra kolejno Wstawianie/Wykresy/Wszystkie typy wykresw.

Zostanie wywietlone okno dialogowe Wstawianie wykresu.
3.
Z listy po lewej stronie wybierz pozycj Szablony. Kady utworzony i zapisany

szablon zostanie przedstawiony za pomoc ikony.
4.
Naley wybra odpowiedni szablon i klikn OK.

Excel utworzy wykres w oparciu o dokonany wybr.
Szablony mona te zastosowa do ju istniejcych wykresw. W tym celu naley zaznaczy dany wykres, a nastpnie kolejno wybra Narzdzia wykresw/Projektowanie/Zmie
typ wykresu.
Rozdzia 5.
Serie danych na wykresie
W rozdziale:
Dodawanie i usuwanie serii danych z wykresu
Metody zmiany danych uywanych na wykresie
Zakresy nieprzylegajce
Korzystanie z danych z rnych arkuszy i skoroszytw
Zaginione dane
Serie danych: ukrywanie danych
Odczanie wykresu od danych
Osie pomocnicze
Kady wykres zawiera przynajmniej jedn seri danych, ktre zwykle przechowywane s
w arkuszu. W rozdziale szczegowo omwiono zagadnienia zwizane z seriami danych;
zamieszczono te sporo wskazwek pomocnych przy wybieraniu i modyfikowaniu danych
uywanych na wykresach.
Wybr danych do wykresu

Tworzenie wykresu niemal zawsze rozpoczyna si od wybrania danych, ktre maj zosta
wykrelone. Zwykle dotyczy to danych liczbowych, etykiet kategorii i nazw serii (jeli
istniej).
Podczas tworzenia wykresu kluczowym zagadnieniem, ktre trzeba rozway, jest zorientowanie danych: wedug kolumn lub wedug wierszy. Innymi sowy, czy dane dla kadej
serii mieszcz si w pojedynczym wierszu, czy w pojedynczej kolumnie?
Excel uatwia podjcie decyzji dziki zastosowaniu prostej reguy: jeeli wierszy z danymi
jest wicej ni kolumn, dane naley zorientowa wanie wedug kolumn. Jeeli jednak
wicej jest kolumn (lub jest ich tyle samo, ile wierszy), wwczas serie uoone s w wierszach. Reasumujc Excel przyjmuje, e wykres powinien mie wicej etykiet kategorii
ni etykiet serii.
124
Po stworzeniu wykresu mona jednak atwo zmieni zastosowane przez program ustawienie. Wystarczy klikn wykres i wybra ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/
Dane/Przecz wiersz/kolumn.
Wybr orientacji ma wpyw na liczb serii na wykresie, a take jego wygld i czytelno. Na rysunku 5.1 przedstawiono dwa wykresy korzystajce z tych samych danych. Na
wykresie z lewej widoczne s trzy serie umieszczone w kolumnach. Na wykresie z prawej widoczne s cztery serie umieszczone w wierszach.
Rysunek 5.1. Wybr orientacji danych (wedug wiersza lub kolumny) determinuje liczb serii na wykresie
W wielu sytuacjach konieczna moe okaza si zmiana zakresw uywanych na wykresie.

Dotyczy to szczeglnie nastpujcych przypadkw:
dodanie nowych serii do wykresu,
usunicie serii z wykresu,
rozszerzenie zakresu uywanego w serii (kiedy trzeba przedstawi wicej danych),
skrcenie zasigu uywanego w serii (kiedy trzeba przedstawi mniej danych),
dodanie lub zmiana nazwy serii.
Wszystkie te przypadki omwiono poniej.

Wykresy rni si od siebie rwnie pod wzgldem liczby serii danych, ktrych mona
w nich uy. Grnym limitem jest 255 serii na wykres. S te wykresy, dla ktrych
okrelono minimaln liczb serii danych. I tak na przykad wykres Maks.-min.-zamknicie
wymaga trzech serii. Z kolei na wykresie koowym mona uy tylko jednej serii.
125
Liczbowe etykiety kategorii

Nie ma niczego niezwykego w tym, e etykiety kategorii zawieraj liczby. Tak moe by, gdy na
wykresie przedstawimy warto sprzeday w poszczeglnych latach, ktre bd zapisane w postaci
liczbowej. W takim przypadku Excel zinterpretuje (nieprawidowo) etykiety kategorii jako serie danych
i uyje ich tak, jakby byy liczbami. Poniszy rysunek ilustruje taki przypadek.
Mona oczywicie wybra ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane

i naprawi ten bd w oknie dialogowym Wybieranie rda danych. Ale bardziej efektywnym rozwizaniem jest wprowadzenie prostej zmiany tu przed utworzeniem wykresu; wystarczy mianowicie
usun tekst z nagwka etykiety kategorii. Poniszy rysunek przedstawia wykres utworzony po usuniciu nagwka z etykiety kolumny.
Dodawanie nowych serii do wykresu

Excel umoliwia dodanie nowych serii do istniejcego wykresu na cztery sposoby:
skopiowanie zakresu i wklejenie danych na wykres,
wykorzystanie okna dialogowego Wybieranie rda danych,
126

zaznaczenie wykresu i doczenie nowych serii za pomoc podwietlonego
na niebiesko prostokta,
zaznaczenie wykresu, a nastpnie wpisanie w pasku formuy: SERIE.
Wymienione techniki opisano szczegowo poniej.

Prba dodania kolejnych serii do wykresu koowego nie przyniesie spodziewanego
efektu, poniewa ten wykres moe korzysta tylko z jednej serii. Jednake dodatkowa
seria, mimo e nie zostanie wywietlona, to jednak bdzie dodana do wykresu.
Po zmianie typu wykresu na inny bdzie ona widoczna.
Dodawanie nowych serii przez kopiowanie zakresu

Jednym ze sposobw dodania nowej serii do wykresu jest wykonanie standardowej operacji
kopiuj-wklej. Oto, co naley zrobi:
1.
Zaznaczy zakres zawierajcy dane, ktre maj by dodane (wcznie z nazw serii).
2.
Wybra kolejno Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj lub uy kombinacji klawiszy

Ctrl+C.
3.
Klikn wykres, aby go aktywowa.
4.
Wybra kolejno Narzdzia gwne/Schowek/Wklej lub uy kombinacji klawiszy

Ctrl+V.
Aby mie wiksz kontrol nad dodawanymi danymi, naley wybra kolejno Narzdzia
gwne/Schowek/Wklej specjalnie; zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Wklejanie specjalne. Na rysunku 5.2 przedstawiono nowe serie (wykorzystano wiersz 5.) dodane
do wykresu.
Rysunek 5.2. Okno dialogowe Wklejanie specjalne uyte do dodania serii do wykresu
Oto, na co naley zwrci uwag, dodajc nowe serie za pomoc okna dialogowego Wklejanie specjalne:
127
Naley si upewni, e zostaa zaznaczona opcja Nowe serie.

Excel odgadnie orientacj danych, ale naley si upewni, czy zostaa zaznaczona
waciwa warto (Wiersze lub Kolumny).

Jeeli kopiowany zakres zawiera komrk z nazw serii, naley si upewni,
e opcja Nazwy serii w pierwszym wierszu/kolumnie jest zaznaczona.

Jeeli pierwsza kolumna zaznaczonego zakresu zawiera etykiet kategorii, naley
si upewni, e opcja Kategorie (etykiety X) w pierwszej kolumnie/wierszu jest

zaznaczona.
Jeeli uytkownik chce zastpi istniejc etykiet kategorii, wwczas naley
zaznaczy opcj Zamie istniejce kategorie.
Dodawanie nowych serii przez rozszerzenie zaznaczonego zakresu

Po wskazaniu serii na wykresie Excel zaznaczy wykorzystane dane niebiesk obwdk.
Jeeli zaznaczymy na wykresie inny element ni seria danych, wwczas zostanie podwietlony peny zakres uytych danych, ale tylko w przypadku, kiedy zakresy s przylegajce.
Jeeli trzeba doda now seri do wykresu (ktra musi by przylegajca do ju istniejcych danych), mona po prostu rozszerzy niebiesk ramk na nowe dane. Naley rozpocz od zaznaczenia elementu na wykresie (za wyjtkiem serii). Excel podwietli zakres
niebiesk obwdk. Nastpnie naley przecign jeden z niebieskich naronikw tak,
aby obj nim nowe dane, a Excel wprowadzi zaznaczony obszar do wykresu.
Dodawanie nowych serii za pomoc okna dialogowego

Wybieranie rda danych
Okno dialogowe Wybieranie rda danych to kolejny sposb na dodanie do wykresu
nowych serii; oto, co naley zrobi:
1.
2.
Wybra ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane;

zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Wybieranie rda danych.
3.
Klikn przycisk Dodaj; zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Edytowanie

serii.
4.
Wskaza odpowiednie komrki dla pl Nazwa serii (opcjonalnie) oraz Wartoci

serii (rysunek 5.3).
5.
Po ich wskazaniu klikn przycisk OK. Okno zostanie zamknite i ponownie pojawi
si okno Wybieranie rda danych.
6.
Aby doda kolejn seri, ponownie klikn przycisk Dodaj; aby zakoczy cay
proces, klikn OK.
128
Rysunek 5.3. Dodawanie serii do wykresu za porednictwem okna dialogowego Edytowanie serii
Konfiguracja okna dialogowego Edytowanie serii zaley od typu opracowywanego wykresu.
I tak dla wykresu punktowego okno bdzie umoliwiao wskazanie komrek dla: Nazwy
serii, Wartoci X serii i Wartoci Y serii. W przypadku wykresu bbelkowego w oknie
bdzie mona wskaza dodatkowe komrki dla pozycji o nazwie Rozmiar bbelkw serii.
Dodawanie nowych serii za pomoc formuy SERIE

To kolejna metoda dodawania nowych serii, za pomoc formuy SERIE. Oto, co naley
zrobi:
1.
2.
Klikn pasek formuy.
3.
Wprowadzi pen formu SERIE i wcisn Enter.
Nie jest to najbardziej efektywny sposb na dodawanie nowych serii do wykresu. Wymaga
znajomoci zasad dziaania formuy SERIE i jak mona si spodziewa niesie ze
sob ryzyko popenienia bdu. Warto jednak wiedzie, e nie ma potrzeby wpisywania
caej formuy od samego pocztku. Mona skopiowa ju istniejc formu, wklei do paska
formuy, a nastpnie edytowa j tak, aby bya zgodna z nowymi danymi.
Wicej informacji na temat skadni formuy SERIE zamieszczono w dalszej czci
rozdziau.
Usuwanie serii z wykresu

Najprostsz metod usunicia serii z wykresu jest zaznaczenie ich wprost na wykresie
i wcinicie klawisza Delete.
Usunicie jedynej obecnej na wykresie serii nie spowoduje usunicia samego wykresu.
Wykres bdzie po prostu pusty. Jeeli chcemy usun taki pusty wykres, naley ponownie
wcisn klawisz Delete.
129
Do tego celu mona te uy okna dialogowego Wybieranie rda danych. Naley wybra
ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane, okno zostanie wwczas wywietlone. Nastpnie naley wybra z listy odpowiedni seri i klikn przycisk
Usu.
Zmiana zakresu danych dla serii na wykresie

Po utworzeniu wykresu moe zaistnie potrzeba zmiany zakresu wykorzystanych w nim
danych, na przykad po to, aby doczy nowe dane. By moe trzeba bdzie zastpi cay
zakres zupenie innym. W Excelu mona to wykona na wiele sposobw.
przecignicie podwietlenia zakresu,
wykorzystanie opcji z okna dialogowego Wybieranie rda danych,
edytowanie formuy SERIE.
Wszystkie wymienione powyej metody opisano w dalszej czci rozdziau.

Jeeli wykres zosta utworzony za pomoc danych zawartych w tabeli (wstawionej
poleceniem Wstawianie/Tabele/Tabela), to po wstawieniu do niej nowych danych
wykres zostanie automatycznie zaktualizowany.
Zmiana serii danych za pomoc obramowania

Po zaznaczeniu serii na wykresie Excel zaznaczy w arkuszu wykorzystane w niej zakresy
danych. Zaznaczony zakres danych jest otoczony kolorowym konturem. Na rysunku 5.4
przedstawiono przykad oznaczenia serii (Region 1) wybranej na wykresie. Excel wyrni nastpujce zakresy:
Rysunek 5.4. Zaznaczenie na wykresie serii danych spowoduje podwietlenie tych danych w arkuszu
130

C2 (nazwa serii)
B3:B8 (etykiety kategorii)
C3:C8 (wartoci)
Kady z zaznaczonych zakresw ma w rogach mae uchwyty. Z zaznaczonymi danymi

mona zrobi dwie rzeczy:
Rozszerzy lub zawzi zakres danych. Naley klikn jeden z wywietlonych
uchwytw i przecign go, poszerzajc zakres danych lub go zawajc. Po

nasuniciu kursora myszy nad jeden z uchwytw zmieni si on w dwukierunkow
strzak.
Okreli zupenie nowy zakres danych. Po klikniciu w jedn z krawdzi bdzie
mona przecign zaznaczenie na now porcj danych. Po nasuniciu kursora

myszy nad dowoln krawd zmieni si on w czterokierunkow strzak.
Na rysunku 5.5 przedstawiono wykres po zmianie zakresu danych. W tym przypadku
zaznaczenie komrki C2 zostao przeniesione na komrk D2; zaznaczenie zakresu C3:C8
zmieniono na D3:D8, a nastpnie rozszerzono na zakres D3:D14. Zakres dla etykiet kategorii (B3:B8) nie zosta zmieniony i zaginione etykiety nie s widoczne na wykresie. Aby
zakoczy prac, trzeba poszerzy zakres do B3:B14.
Rysunek 5.5. Zakres danych uytych na wykresie zosta zmieniony
Zmiana zakresu danych za pomoc podwietlenia jest najprawdopodobniej najprostsz

metod. Ale ta technika dziaa tylko w przypadku wykresw osadzonych, nie sprawdzi
si dla wykresw na osobnych arkuszach. Nie zadziaa rwnie wwczas, gdy wykres
osadzony bdzie umieszczony na arkuszu innym ni uyte w nim dane.
Wykresy powierzchniowe to osobny przypadek, nie mona bowiem zaznaczy na nich
pojedynczej serii. Ale po zaznaczeniu obszaru krelenia na takim wykresie Excel
podwietli wszystkie dane w nim uyte. Wwczas mona uy takiego zaznaczenia
do zmiany zakresu danych wykrelonych na wykresie.
131
Zmiana serii za pomoc okna dialogowego

Wybieranie rda danych
Kolejn metod zmiany zakresu serii danych jest uycie okna dialogowego Wybieranie
rda danych. Naley zaznaczy wykres, a nastpnie kolejno wybra Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane. Na rysunku 5.6 widoczne jest okno dialogowe
Wybieranie rda danych.
Rysunek 5.6.
Wykorzystanie opcji
z okna dialogowego
Wybieranie rda
danych
Okno to skada si z trzech czci:

W grnej czci wskazany jest peny zakres danych uytych na wykresie. Mona
go zmieni, wskazujc nowe dane.

W dolnej lewej czci okna wywietlana jest lista dla kadej serii. Aby zmieni
zakres danych uytych dla pojedynczej serii, naley j zaznaczy na licie i klikn
przycisk Edytuj.
W dolnej prawej czci wywietlane s etykiety osi kategorii. Po klikniciu przycisku
Edytuj zostanie wywietlone okno dialogowe Etykiety osi, w ktrym bdzie mona
zmieni ich zakres.
Konfiguracja okna dialogowego Edytowanie serii zaley od typu opracowywanego wykresu.
I tak dla wykresu bbelkowego okno ma cztery zakresy, ktre mona kontrolowa: Nazwy
serii, Wartoci X serii, Wartoci Y serii i Rozmiar bbelkw serii.
Zmiana serii danych za pomoc formuy SERIE

Kada seria danych uyta na wykresie ma wasn formu SERIE. Po zaznaczeniu serii
danych na wykresie w pasku formuy zostanie wywietlona pena formua SERIE. Na
rysunku 5.7 przedstawiono przykad takiej formuy wraz z odpowiadajcym wskazanemu
przez ni zakresowi danych wykrelonych na wykresie.
Cho formua SERIE jest wywietlana w pasku formuy, to jednak nie jest to prawdziwa
formua. Mona j umieci w komrce, ale nie mona dla niej zastosowa funkcji arkusza. Mona jednak edytowa argumenty formuy SERIE tak, aby zmieni zakresy dla serii
132
Rysunek 5.7. Formua SERIE dla zaznaczonej serii danych zostanie wywietlona w Pasku formuy
danych. Aby edytowa t formu, wystarczy klikn j w pasku formuy i uy standardowych technik. Poniej w ramce Skadnia formuy SERIE zamieszczono informacje
na temat rnych argumentw dla tej formuy.
Podczas modyfikowania zakresw serii danych ktrkolwiek z metod opisanych
wczeniej zmianie ulega rwnie formua SERIE. Tak naprawd, wspomniane techniki
to proste sposoby na edycj tej formuy.
Oto przykad formuy SERIE:

=SERIE(Arkusz4!$D$2;Arkusz4!$B$3:$B$8;Arkusz4!$D$3:$D$8;2)
i objanienie jej dziaania:

Okrela, e komrka D2 (w Arkuszu4) zawiera seri nazw.
Okrela, e etykiety kategorii znajduj si w komrkach B3:B8 w Arkuszu4.
Okrela, e wartoci znajduj si w komrkach D3:D8 rwnie w Arkuszu4.
Okrela, e te serie bd wykrelone jako drugie na wykresie (kocowy
argument to 2).
Warto zauway, e odwoania do zakresw w formule SERIE zawsze zawieraj nazw
arkusza i zawsze s odwoaniami bezwzgldnymi. W odwoaniach bezwzgldnych, jak
wiadomo, stosuje si znak dolara przed numerem wiersza czy nazw kolumny. Jeeli podczas edycji formuy SERIE zostanie usunita nazwa arkusza lub odwoania bezwzgldne
zostan zmienione na wzgldne, Excel samodzielnie wprowadzi konieczne poprawki.
Nazwy serii
Kada seria danych uyta na wykresie ma swoj nazw wywietlon w legendzie. W przypadku gdy serie nie maj nazw, Excel nada im nazwy domylne: Seria1, Seria2 i tak dalej.
133
Skadnia formuy SERIE

Skadnia formuy SERIE jest nastpujca:
=SERIE(nazwa_serii; etykiety_kategorii; wartoci; ukad; rozmiary)
Argumenty, ktrych mona uywa dla tej formuy, s nastpujce:

nazwa_serii: opcjonalny; odwoanie do komrki zawierajcej nazwy serii uytych w legendzie.
Jeeli w wykresie uyto tylko jednej serii, wwczas nazwa argumentu bdzie uyta jako tytu.
Argument moe zawiera tekst; naley go umieci w cudzysowach. Jeeli argument zostanie
pominity, wwczas Excel utworzy domyln nazw.
etykiety_kategorii: opcjonalny; odwoanie do zakresu zawierajcego etykiety osi kategorii.
Jeeli argument zostanie pominity, wwczas Excel uyje liczb cakowitych, poczwszy od 1.
Dla wykresw punktowych argumenty okrelaj o x. Zakresy nieprzylegajce s rwnie
dopuszczalne. Adresy zakresw s oddzielone rednikami lub umieszczone w nawiasach.
Argument rwnie moe skada si z tablicy wartoci oddzielonych przecinkami (lub tekstu
w cudzysowach) zamknitego w nawiasach.
wartoci: wymagany; odwoanie do zakresu zawierajcego wartoci dla serii. Dla wykresw
punktowych argumenty okrelaj o y. Zakresy nieprzylegajce s rwnie dopuszczalne. Adresy
zakresw s oddzielone przecinkami lub umieszczone w nawiasach. Argument rwnie moe
skada si z tablicy wartoci oddzielonych przecinkami zamknitych w nawiasach.
ukad: wymagany; liczby cakowite okrelajce porzdek krelenia serii. Ten argument jest
istotny tylko wwczas, gdy wykres zawiera wicej ni jedn seri. Nie jest dopuszczalne uywanie
odwoa do komrek.
rozmiar: tylko dla wykresw bbelkowych; odwoanie do zasigu zawierajcego wartoci dla
wielkoci bbelkw na wykresie. Zakresy nieprzylegajce s rwnie dopuszczalne. Adresy
zakresw s oddzielone przecinkami lub umieszczone w nawiasach. Argument rwnie moe
skada si z tablicy wartoci zamknitej w nawiasach.
Najprostszym sposobem wprowadzenia nazwy serii jest zrobienie tego podczas tworzenia
wykresu. Zwykle nazwa serii znajduje si w przylegajcej do niej komrce. I tak gdy
dane uoone s w kolumnach, zwykle nagwki kolumn zawieraj nazw serii. Jeeli
wskaemy nazw serii wrd danych uytych na wykresie, wwczas zostanie ona zastosowana automatycznie.
Na rysunku 5.8 przedstawiono wykres z trzema seriami danych. Nazwy serii przechowywane s w komrkach B3:D3 i s to: Centrum, Pnoc i Zachd. Formua SERIE dla pierwszej serii danych wyglda nastpujco:
=SERIE(Arkusz5!$B$3;Arkusz5!$A$4:$A$9;Arkusz5!$B$4:$B$9;1)
Pierwszym argumentem formuy SERIE jest odwoanie do komrki zawierajcej nazw

serii.
Zmiana nazwy serii

Nazwa serii to tekst, ktry wywietlany jest w legendzie. W niektrych przypadkach
jednak na wykresie powinny by wywietlone inne nazwy ni te znajdujce si w arkuszu.
Aby zmieni nazw serii, naley:
134
Rysunek 5.8.
Nazwy serii pobierane
s z arkusza
1.
Aktywowa wykres (wystarczy w niego klikn).
2.

3.
W oknie wybra seri, ktr chcemy zmodyfikowa, i klikn przycisk Edytuj;

zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Edytowanie serii.
4.
Wprowadzi now nazw w polu Nazwa serii.
Zwykle w tym polu znajduje si odwoanie do komrki, ale mona je zastpi dowolnym
tekstem.
Po ponownym klikniciu wanie zmienionej serii mona zauway, e Excel
przekonwertowa tekst w formu: wprowadzona nazwa zostaa umieszczona
po znaku rwnoci w cudzysowach.
Na rysunku 5.9 przedstawiono poprzedni wykres po zmianie nazwy serii. Pierwszy argument funkcji SERIE nie ma ju postaci odwoania do komrki. Teraz zawiera tylko tekst.
Oto przykadowy skad formuy SERIE dla pierwszej serii danych:
=SERIE("Oddzia A";Arkusz5!$A$4:$A$9;Arkusz5!$B$4:$B$9;1)
Nazw serii mona te zmieni, edytujc wprost formu SERIE. W tym celu naley zaznaczy seri, klikn pasek formuy i zastpi pierwszy argument wasnym tekstem (koniecznie zawartym w cudzysowach).
135
Rysunek 5.9.
Nazwy serii
zostay zmienione;
nowe nazwy widoczne
s w legendzie
Usuwanie nazwy serii

Aby usun nazw serii z wykresu, naley uy okna dialogowego Edytowanie serii tak,
jak opisano to powyej. Nastpnie naley zaznaczy zakres (lub tekst) w oknie Nazwa
serii i klikn przycisk Usu.
Mona te edytowa formu SERIE, usuwajc z niej pierwszy argument. Oto przykad
formuy SERIE bez okrelonej nazwy (zastosowano nazw domyln):
=SERIE(;Arkusz2!$A$2:$A$6;Arkusz2!$B$2:$B$6;1)
Usuwajc pierwszy argument z formuy serii, naley si upewni, e pozostawiono

rednik poprzedzajcy kolejny argument. rednik jest niezbdny jako znak zastpczy
wskazujcy na brakujcy argument.
Aby utworzy seri bez nazwy, nie naley nic wpisywa w cudzysw bdcy pierwszym
argumentem dla formuy SERIE. Serie danych bez nazw nadal bd widoczne na legendzie
wykresu, ale pozbawione bd tekstu.
Zmiana kolejnoci prezentacji serii

Kada seria danych uyta na wykresie ma parametr okrelajcy jej pooenie wzgldem
innych. Na legendzie serie s zwykle wywietlane w takim ukadzie, w jakim zostay
umieszczone na wykresie. Zwykle poniewa jest kilka wyjtkw. Jest nim na przykad
kombinacja wykresu zoonego zawierajcego wykresy kolumnowy i liniowy. Zmiana
ukadu serii nie wpynie na sposb ich wywietlania w legendzie wykresu.
136
Aby zmieni porzdek wywietlania serii danych, naley uy okna dialogowego Wybieranie rda danych. W licie znajdujcej si w dolnej lewej czci okna serie s umieszczone
w takiej kolejnoci, w jakiej znajduj si na wykresie. Naley zaznaczy wybran seri,
a nastpnie za pomoc przyciskw ze strzakami w gr i w d ustawi j na nowej pozycji; spowoduje to jednoczenie zmian jej pooenia na wykresie.
Innym sposobem jest edycja formuy SERIE; a dokadniej rzecz ujmujc, jej czwartego
parametru. Wicej informacji na temat skadni formuy SERIE zamieszczono w ramce pt.
Skadnia formuy SERIE we wczeniejszej czci rozdziau.
W przypadku niektrych wykresw kolejno serii nie ma znaczenia. Ale w przypadku
innych by moe trzeba bdzie j zmieni. Na rysunku 5.10 przedstawiono wykres
skumulowany kolumnowy utworzony na podstawie danych z komrek A2:E6. Poczwszy
od pierwszej serii danych (Region 1), na dole kolumny s zgrupowane. By moe uytkownik wolaby, aby kolumny byy skumulowane w kolejnoci zgodnej z ukadem danych.
Aby tak si stao, naley zmieni ich ukad.
Rysunek 5.10.
Ukad kolumn
na wykresie
nie odpowiada
ukadowi danych
Na rysunku 5.11 przedstawiono wykres po wprowadzeniu zmian w kolejnoci rysowania

kolumn.
Na rysunku 5.12 przedstawiono kolejny przykad. Na wykresie kolumnowym 3-W uyto
trzech serii danych. Kolumny dla Laptopw i Palmtopw s zasonite przez kolumn
z Komputerami. Najlepszym rozwizaniem byoby zastosowanie innego typu wykresu, ale
jeli nie mona go zmieni, wwczas pozostaje edytowanie parametru formuy SERIE
odpowiedzialnego za kolejno serii zgodnie z informacjami zamieszczonymi wczeniej.
Jednak w tym przypadku mona zastosowa bardziej bezporednie rozwizanie. Oto, co
naley zrobi:

Rysunek 5.11.
Po zmianie kolejnoci
krelenia skumulowane
kolumny odpowiadaj
swoim ukadem danym
Rysunek 5.12.
Niektre punkty danych
s zasonite
1.
Naley wybra o gbi (zawierajc nazwy serii) i wcisn Ctrl+1; zostanie

wwczas wywietlone okno dialogowe Formatowanie osi.
2.
Nastpnie naley przej do zakadki Opcje osi.
3.
Trzeba zaznaczy pole wyboru Wartoci w kolejnoci odwrotnej.
137
138
Efekt widoczny na rysunku 5.13 to duo bardziej czytelny wykres. Warto zwrci
uwag na fakt, e odwrcenie kolejnoci nie spowoduje zmiany ukadu w formuach SERIE.
Formuy SERIE wygldaj tak samo, ale mimo to Excel wywietli dane na osiach w nowej
kolejnoci. Konsekwentnie jeeli wykres posiada legend, ukad serii w niej oddany bdzie
wyglda tak samo.
Rysunek 5.13.
Po odwrceniu osi serii
wykres jest bardziej
czytelny
Umieszczanie na wykresach
zakresw nieprzylegajcych
W wikszoci przypadkw wykresy tworzone s z danych znajdujcych si w przylegajcych do siebie komrkach. Ale Excel umoliwia te wykorzystanie danych z zakresw nieprzylegajcych. Na rysunku 5.14 przedstawiono przykad wykresu korzystajcego
z nieprzylegajcych danych. Na wykresie umieszczono dane z pierwszego i ostatniego
kwartau. Dane te znajduj si w wierszach 2:4 i 11:13. Warto zauway, e etykiety
kategorii wywietlaj miesice: stycze, luty, marzec, padziernik, listopad i grudzie.
Formua SERIE dla tych serii danych wyglda nastpujco:
=SERIE(;(Arkusz8!$A$2:$A$4;Arkusz8!$A$11:$A$13);(Arkusz8!$B$2:$B$4;Arkusz8!$B$11:
$B$13);1)
Pierwszy argument zosta pominity, dlatego Excel zastosowa domylne nazwy serii.
Drugi argument okrela 6 komrek w kolumnie A jako etykiety kategorii. Trzeci argument
139
Rysunek 5.14. Na wykresie wykorzystano dane z zakresw nieprzylegajcych
okrela sze odpowiadajcych im komrek w kolumnie B; s to wartoci danych.

Argumenty dla zakresw nieprzylegajcych umieszczone s w nawiasach i oddzielone
rednikami.
Kiedy w serii wykorzystuje si zakresy nieprzylegajce, Excel nie podwietli ich
po klikniciu. Dlatego jedynym sposobem modyfikowania serii jest uycie opcji
dostpnych w oknie dialogowym Wybieranie rda danych lub edytowanie formuy
SERIE rcznie.
Serie umieszczone na osobnych arkuszach

Zwykle dane uywane na wykresach znajduj si na pojedynczym arkuszu. Jednak w Excelu
mona uywa do tworzenia wykresw rozrzuconych po dowolnej liczbie arkuszy, ktre
nie musz nawet znajdowa si w tym samym skoroszycie.
Zwykle dane wybierane do wykresu wybiera si przed jego utworzeniem. Ale jeeli wykres
ma uywa danych rozrzuconych po rnych arkuszach, wwczas najpierw naley utworzy pusty wykres, a dopiero pniej doda do niego serie danych. Proces dodawania
zosta omwiony wczeniej w czci Dodawanie nowych serii do wykresu.
Na rysunku 5.15 przedstawiono wykres utworzony z danych umieszczonych w dwch
rnych arkuszach. Umieszczono na nim kady z trzech arkuszy, ktre wykorzystano do
utworzenia wykresu.
Formua SERIE dla takiego wykresu wyglda nastpujco:
=SERIE(Region1!$B$1;Region1!$A$2:$A$7;Region1!$B$2:$B$7;1)
=SERIE(Region2!$B$1;Region1!$A$2:$A$7;Region2!$B$2:$B$7;2)
Inn metod obsugi danych umieszczonych na rnych arkuszach jest utworzenie

obszaru, w ktrym dane byyby sumowane w pojedynczym arkuszu. Taki obszar powinien
zawiera proste formuy odnoszce si do danych w innych arkuszach. Wwczas mona
utworzy wykres, w ktrym uyte zostan tak zgromadzone dane.
140
Rysunek 5.15. Wykres korzystajcy z danych umieszczonych w rnych arkuszach
Brakujce dane
Czasem w danych uytych na wykresie moe brakowa jednego lub wicej punktw
danych. Excel oferuje nastpujce sposoby obsugi takich zaginionych danych.
Zignorowanie brakujcych danych. Wykres serii bdzie zawiera puste miejsca.
Brakujcym danym zostanie przypisana warto 0.
Interpolacja brakujcych danych (tylko dla wykresw punktowy i liniowych).
Z nieznanych powodw Excel utrudnia odnalezienie tych opcji. Nie znajdziemy ich na
Wstce, nie ma ich take w oknie dialogowym Formatowanie serii danych. Aby je zastosowa, naley wykona nastpujce kroki:
1.
Zaznaczy wykres.
2.

3.
W oknie dialogowym Wybieranie rda danych klikn przycisk Ukryte i puste

komrki. Zostanie wwczas wywietlone okno widoczne na rysunku 5.16.
4.
Wybra odpowiedni opcj i klikn przycisk OK.
Opcja, ktra zostanie wybrana, bdzie zastosowana tylko dla aktywnego wykresu i wszystkich serii na nim si znajdujcych. Innymi sowy, na jednym wykresie nie mona okreli
rnych opcji obsugi brakujcych danych dla rnych serii. W dodatku nie we wszystkich
wykresach mona zastosowa obsug brakujcych danych.
141
Rysunek 5.16.
W tym oknie
(Ustawienia ukrytych
i pustych komrek)
mona okreli
sposb, w jaki program
potraktuje brakujce
dane
Na rysunku 5.17 przedstawiono trzy wykresy ilustrujce trzy metody obsugi zaginionych danych. Na wykresie przedstawiajcym rozkad temperatury powietrza w godzinnych
odstpach w danych, ktrych uyto do jego utworzenia, brakuje czterech punktw danych.
Poprawny sposb obsugi danych zaley gwnie od informacji, ktr wykres ma przekazywa. Na grnym wykresie brak danych jest oczywisty, poniewa w linii s przerwy.
Na rodkowym wykresie brakujce dane widoczne s jako wartoci zerowe, co jest
oczywicie mylce. Na dolnym wykresie brakujce dane s interpolowane. Ze wzgldu
na to, e dane s rozmieszczone w czasie, oraz fakt, e ich zmiany s z natury pynne,
interpolacja wydaje si by waciwym wyborem.
Rysunek 5.17. Te trzy wykresy ilustruj trzy metody prezentowania na wykresie zaginionych danych
142

Na wykresach liniowych mona wymusi na Excelu interpolowanie brakujcych wartoci
poprzez umieszczenie w pustych komrkach formuy =BRAK. Wartoci w tak oznaczonych
komrkach bd interpolowane, niezalenie od opcji wybranej dla caego wykresu w oknie
Ustawienia ukrytych i pustych komrek. W przypadku innych wykresw formua =BRAK
bdzie interpretowana jako 0.
Serie danych: ukrywanie danych

Domylnie Excel nie uywa na wykresach danych znajdujcych si w ukrytych wierszach
i kolumnach. W razie potrzeby uytkownik moe jednak je zastosowa, tym bardziej e
jest to prosty sposb na kontrolowanie, co pojawia si na wykresie.
Na rysunku 5.18 pokazano wykres liniowy, na ktrym przedstawiono wielko sprzeday
z 365 dni; s to dane przechowywane w tabeli utworzonej za pomoc polecenia Wstawianie/Tabele/Tabela. Na rysunku 5.19 widoczny jest ten sam wykres po zastosowaniu
filtra w tabeli. Filtr ukrywa wszystkie wiersze oprcz zawierajcych dane z wrzenia.
Rysunek 5.18. Wykres liniowy wykorzystujcy dane z tabeli
Podczas pracy z tabelami zawierajcymi ukryte wiersze mechanizm usuwania takich

danych moe dziaa niezgodnie z intencjami uytkownika. Aby rozwiza ten problem,
naley aktywowa wykres, nastpnie wybra ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane, zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Wybieranie rda
143
Rysunek 5.19. Po zastosowaniu filtra w tabeli na wykresie widoczne s tylko dane z wrzenia
danych. W oknie tym naley klikn przycisk Ukryte i puste komrki, w kolejnym oknie
(Ustawienia ukrytych i pustych komrek) naley zaznaczy pole Poka dane w ukrytych
wierszach i kolumnach.
Dziaanie opcji Poka dane w ukrytych wierszach i kolumnach jest ograniczone tylko
do aktywnego wykresu. Nie jest to ustawienie globalne, ktre zostaoby zastosowane
do wszystkich tworzonych wykresw.
Odczanie serii na wykresie od zakresu danych

Zwykle Excel uywa danych przechowywanych w zakresach. Wykres jest automatycznie
aktualizowany, gdy dane zostan zmienione. W niektrych przypadkach zachodzi konieczno rozczenia wykresu i danych, tak aby wykres by statyczny i nie by aktualizowany. Moe to by przydatne w przypadku tworzenia rnych scenariuszy i symulacji,
kiedy potrzebny jest wykres prezentujcy dane podstawowe, tak aby suy za punkt
odniesienia podczas analizy symulacji. Taki wykres mona utworzy w jeden z nastpujcych sposobw:
konwertowanie wykresu w obraz,
zmiana odwoa do zakresu w tablic.
144
Konwertowanie wykresu w obraz

Aby zmieni wykres w obraz, naley wykona nastpujce czynnoci:
1.
Utworzy obraz i wprowadzi w nim niezbdne modyfikacje.
2.
3.
Wybra Narzdzia gwne/Schowek/Kopiuj lub uy kombinacji klawiszy Ctrl+C.
4.
Klikn dowoln komrk, tak aby wykres przesta by aktywny.
5.
Wybra Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Jako obraz/Wklej jako obraz.
Uzyskamy wwczas obraz zawierajcy oryginalny wykres. Taki obiekt mona edytowa
jak grafik, nie jak wykres. Oznacza to, e nie mona ju zmienia waciwoci takich jak:
typ wykresu, etykiety danych i tak dalej.
Mimo e nie mona edytowa go tak jak wykresu, to mona edytowa go jako grafik.
Po zaznaczeniu takiego obrazu naley wybra kart Narzdzia obrazw/Formatowanie.
Na rysunku 5.20 przedstawiono kilka przykadw opcji formatowania wykresw wklejonych jako grafika.
Rysunek 5.20. Po zamianie wykresu w obraz moliwy jest szereg zmian formatowania grafiki
145
Konwertowanie zakresu na tablic

Innym sposobem na rozczenie wykresu od serii danych jest taka zmiana formuy SERIE,
aby odnosia si ona do tablicy. Na rysunku 5.21 przedstawiono przykad wykresu koowego, w ktrym nie uyto danych zamieszczonych w arkuszu. Zamiast tego dane s przechowywane bezporednio w formule SERIE, ktra ma nastpujc posta:
=SERIE(;{"Praca"\"Sen"\"Jazda samochodem"\"Jedzenie"\"Inne"};{9\7\2,5\3\2,5};1)
Rysunek 5.21. Ten wykres nie jest poczony z zakresem danych
Pierwszy argument, czyli nazwa serii, zosta pominity. Drugi element zawiera tablic
skadajc si z piciu cigw tekstowych. Kady z tych cigw umieszczony jest
w cudzysowach i oddzielony od pozostaych ukonikiem. Caa tablica umieszczona jest
w nawiasach. Dane prezentowane na wykresie przechowywane s w innej tablicy (trzeci
argument).
Wykres by najpierw utworzony na podstawie zakresu danych. Nastpnie formua SERIE
zostaa odczona od zakresu, a oryginalne dane usunito. W efekcie uzyskano wykres,
ktry nie jest powizany z danymi przechowywanymi w zakresach.
Oto procedura zamiany w formule SERIE odwoania do zakresu na tablic:
1.
Utworzy standardowy wykres.
2.
Klikn seri na wykresie.

Formua SERIE zostanie wywietlona w pasku formuy.
3.
Klikn pasek formuy.
4.
Wcisn klawisz F9.
146
5.
Nastpnie wcisn Enter, wwczas odwoania do zakresw zostan zmienione

w tablic.
Powtrzy powysz procedur dla kadej serii na wykresie. Ta metoda odczania serii
od wykresu, w przeciwiestwie do tworzenia obrazu, nie zamyka moliwoci edycji
wykresu i jego formatowania. Warto zapamita, e rwnie pojedynczy argument mona
zamieni w tablic. Wystarczy podwietli argument formuy SERIE i wcisn klawisz F9.
Dugo formuy SERIE jest ograniczona do 1024 znakw, dlatego te technika ta nie
sprawdzi si w przypadku serii zawierajcych due iloci wartoci czy etykiet kategorii.
Praca z wieloma osiami

Osie na wykresie to elementy zawierajce informacje o kategoriach lub wartociach serii.
Na wykresie mona uy od zera do czterech osi i jeli zajdzie taka potrzeba kada
z nich lub wszystkie mog by ukryte.
Wykres koowy i piercieniowy nie posiadaj osi. Popularne typy wykresw (takie jak
liniowy czy kolumnowy) korzystaj z pojedynczej osi kategorii i pojedynczej osi wartoci.
Jeeli na wykresie, ktry nie jest trjwymiarowy, umieszczono co najmniej dwie serie,
wwczas mona utworzy dodatkow, pomocnicz o wartoci. Kada seria jest skojarzona
z podstawow lub pomocnicz osi wartoci. Po co uywa dwch osi? S one zwykle
przydatne wwczas, gdy skala danych w seriach na wykresie jest mocno zrnicowana.
Tworzenie pomocniczej osi wartoci

Na rysunku 5.22 przedstawiono wykres liniowy z dwiema seriami danych: Przychodem
i Dochodem W porwnaniu do Przychodu wartoci w danych o Dochodzie s tak niskie,
e nie wida ich na wykresie. Dlatego ten wykres to dobry kandydat do wprowadzenia
pomocniczej osi wartoci.
Aby doda pomocnicz o wartoci, naley kolejno:
1.
Zaznaczy na wykresie seri Dochd.
2.
Uy kombinacji klawiszy Ctrl+1; zostanie wwczas wywietlone okno

Formatowanie serii danych.
3.
W tym oknie przej do zakadki Opcje serii.
4.
W polu Krel seri na wybra opcj O pomocnicza.
Nowa o wartoci zostanie wstawiona z prawej strony wykresu; bd na niej uyte wartoci z serii Dochd. Na rysunku 5.23 przedstawiono wykres z dwiema osiami. Do wykresu
dodano te tytu (za pomoc polecenia Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Tytu wykresu),
dziki czemu atwo zidentyfikowa, ktra o odpowiada ktrej serii.
147
Rysunek 5.22. Wartoci w serii danych Dochd s tak niskie, e nie wida ich na wykresie
Rysunek 5.23. Wykorzystanie pomocniczej osi wartoci dla serii Dochd
Tworzenie wykresu z czterema osiami

W bardzo niewielu przypadkach potrzebne s wykresy zawierajce cztery osie. Przyczyn jest oczywicie to, e taki wykres jest bardzo trudny w interpretacji. Wyjtkiem
jest wykres punktowy. Na rysunku 5.24 przedstawiono wykres punktowy zawierajcy dwie
serie rnice si midzy sob zakresem uytych wartoci w obu wymiarach. Jeeli celem
wykresu miao by porwnanie obu linii, to nie speni on oczekiwa, poniewa jego
wiksz cz wypenia pusta przestrze. Rozwiza ten problem moe zastosowanie
czterech osi.
148
Rysunek 5.24. Dwie serie danych wyranie rnice si zakresem wartoci
Aby doda dwie pomocnicze osi wartoci do wykresu, naley kolejno:

1.
Zaznaczy seri Grupa B.
2.
Uy kombinacji klawiszy Ctrl+1; zostanie wwczas wywietlone okno

Formatowanie serii danych.
3.
W tym oknie przej do zakadki Opcje serii.
4.
W polu Krel seri na wybra opcj O pomocnicza.

W tym momencie kada z serii posiada wasn o wartoci y (jedna znajduje si
po prawej, druga po lewej stronie), wspdziel natomiast o wartoci x.
5.
Wybra Narzdzia wykresw/Ukad/Osie/Pomocnicza o pozioma/Poka o

domyln.
To polecenie bdzie dostpne tylko wwczas, jeeli przypisano seri do drugiej osi.
Na rysunku 5.25 przedstawiono rezultat tego dziaania. Seria Grupa B wykorzystuje lew
i doln o; seria Grupa A korzysta natomiast z prawej i grnej osi. Na wykresie znajduj
si rwnie cztery tytuy osi, dziki czemu atwo mona zorientowa si, czego dotyczy
dana o. W razie potrzeby skale widoczne na kadej osi mona z osobna dostosowa.
Rysunek 5.25. Wykres z czterema osiami wartoci
149
150
Rozdzia 6.
Formatowanie
i dostosowywanie wykresw
W rozdziale:
Podstawowe informacje o formatowaniu
Formatowanie wypenie i krawdzi
Formatowanie ta elementw wykresu
Edycja tytuw wykresw
Edycja legend, etykiet danych, linii siatki i tabel z danymi
Osie wykresw
Formatowanie wykresw trjwymiarowych
Kiedy tworzymy wykres na wasny uytek, powicanie czasu na jego formatowanie

i dostosowywanie moe nie by warte woonego wysiku. Ale jeeli celem jest stworzenie wykresu tak efektownego, jak to tylko moliwe, lub przeznaczonego do prezentacji,
wwczas trzeba wykorzysta wszystkie dodatkowe moliwoci formatowania i dostosowywania dostpne w Excelu.
W tym rozdziale omwiono tajniki dotyczce wanie tego zagadnienia. W obliczu ogromnej liczby dostpnych funkcji atwo ulec wraeniu przytoczenia. Ale im duej pracuje
si z wykresami, tym techniki te staj si prostsze w stosowaniu. Metod, ktr zdecydowanie mona poleci, jest metoda prb i bdw; nawet zaawansowani uytkownicy
Excela czsto wanie w ten sposb szukaj najlepszych sposobw na poprawienie swoich
wykresw.
Podstawowe informacje o formatowaniu

Dostosowywanie wykresw obejmuje zmian wygldu zamieszczonych w nich elementw, a take ich dodawanie i usuwanie. Te zmiany mog by czysto kosmetyczne (na
przykad zmiana kolorw czy gruboci linii) albo cakiem istotne (na przykad zmiana
skali na osiach).
152
Przed dostosowaniem wykresu trzeba go aktywowa. Aby aktywowa wykres osadzony,

wystarczy klikn w dowolnym jego obszarze. Aby dezaktywowa wykres osadzony,
naley klikn w dowolnym miejscu na arkuszu lub wcisn przycisk Esc (raz lub dwa
razy zalenie od tego, ktry element wykresu jest aktualnie zaznaczony). Aby aktywowa wykres utworzony na osobnym arkuszu, wystarczy klikn ten arkusz.
Jeeli podczas aktywowania wykresu osadzonego wcinity bdzie klawisz Ctrl, wwczas
wykres zostanie zaznaczony jako obiekt. W rzeczywistoci w ten sposb mona zaznaczy
kilka wykresw. Kiedy zaznaczona jest grupa wykresw, wwczas mona jednoczenie
zmienia ich rozmiary lub przenosi. Dodatkowo mona uy narzdzia dostpnego
na karcie Narzdzia do rysowania/Rozmieszczanie/Grupuj. Wybrane wykresy mona
rozmieci pionowo lub poziomo.
Wybieranie elementw wykresu

Modyfikowanie wykresu jest czynnoci podobn do wszystkich innych wykonywanych w Excelu: najpierw trzeba wybra i zaznaczy element (w tym przypadku element
wykresu), a nastpnie uy polecenia, ktre ten element przeksztaci.
Mona zaznaczy tylko jeden element wykresu naraz. Jeeli na przykad chcemy zmieni
czcionk dla etykiet dwch osi, wwczas kad z etykiet trzeba formatowa osobno. Jedynym wyjtkiem od tej reguy pojedynczego zaznaczenia s elementy skadajce si
z wielu czci, jak na przykad linie siatki. Zaznaczenie jednej linii spowoduje wybranie
wszystkich.
W Excelu poszczeglne elementy wykresu mona wybiera na trzy sposoby:
za pomoc myszy,
za pomoc klawiatury,
za pomoc kontrolki Elementy wykresu.
Wszystkie wymienione metody opisano szczegowo poniej.
Wybr za pomoc myszy

Aby zaznaczy element wykresu za pomoc myszy, wystarczy go klikn.
Aby si upewni, e wybrano waciwy element, mona sprawdzi jego nazw w kontrolce
Elementy wykresu. Kontrolka ta jest dostpna w dwch grupach na Wstce: Narzdzia
wykresw/Ukad/Biece zaznaczenie oraz Narzdzia wykresw/Formatowanie/Biece
zaznaczenie. Kontrolka Elementy wykresu wywietla nazwy zaznaczonych czci, za jej
pomoc mona te wybiera poszczeglne elementy. Dodatkowe informacje na ten
temat zamieszczono w akapicie Wybieranie za pomoc kontrolki Elementy wykresu
w dalszej czci.
Po ustawieniu kursora nad wybranym elementem zostanie wywietlona maa wskazwka

wykresu z nazw elementu znajdujcego si pod wskanikiem. Gdy kursor bdzie
znajdowa si nad punktem danych, bd wywietlane te informacje o serii, kategorii
i wartoci danego punktu. Jeeli te podpowiedzi stan si irytujce, zawsze mona je
153
wyczy, korzystajc z zakadki Zaawansowane w oknie dialogowym Opcje programu

Excel. W czci powiconej wykresom znajduj si dwa pola wyboru: Poka nazwy elementw wykresu przy aktywowaniu i Poka wartoci punktw danych przy aktywowaniu.
Niektre elementy wykresu (takie jak serie, legenda i etykiety danych) skadaj si
z wielu czci. I tak w skad serii wchodz pojedyncze punkty danych. Aby wybra pojedynczy punkt danych, trzeba klikn dwa razy; pierwszy raz, aby zaznaczy seri, drugi,
aby zaznaczy konkretny element serii (kolumn czy znacznik na linii). Zaznaczenie
pojedynczych elementw umoliwia sformatowanie konkretnego punktu danych w serii.
To moe by przydatne rozwizanie, kiedy chcemy wyrni pojedynczy znacznik spord
innych.
Do powszechnym problemem jest zaznaczenie za pomoc myszy dokadnie tego
elementu, ktry chcemy. Czasem trzeba nawet podj kilka prb, nim uda si zaznaczy
dokadnie to, o co chodzi. A w niektrych przypadkach jest to wrcz niemoliwe.
Na szczcie, program umoliwia rwnie wybr elementw na inne sposoby i warto si
z nimi zapozna.
Wybr za pomoc klawiatury

Kiedy wykres jest aktywny, mona uy klawiszy ze strzakami (w gr i w d) do
przeczania si midzy elementami wykresu. Do biecego ledzenia, ktry element jest
aktualnie zaznaczony, naley wykorzysta kontrolk Elementy wykresu.
Kiedy zaznaczona jest seria danych, za pomoc klawiszy ze strzakami (w prawo i w lewo)
mona przecza si pomidzy pojedynczymi punktami danych w serii. Podobnie jest
w przypadku etykiet danych; mona je wybiera za pomoc klawiszy ze strzakami
(w prawo i w lewo). Po zaznaczeniu legendy wykresu mona przecza si pomidzy
poszczeglnymi jej skadnikami za pomoc tych samych klawiszy ze strzakami.
Wybieranie za pomoc kontrolki Elementy wykresu

Jak wspomniano wczeniej, kontrolka Elementy wykresu wywietla nazwy zaznaczonych
czci wykresu. Zawiera ona list rozwijan wszystkich elementw wykresu (cznie
z ksztatami i polami tekstowymi), dziki czemu mona atwo aktywowa wybran cz.
Chocia kontrolka ta jest dostpna w dwch grupach na Wstce (Narzdzia wykresw/
Ukad/Biece zaznaczenie oraz Narzdzia wykresw/Formatowanie/Biece zaznaczenie),
to moe si okaza, e bdzie potrzebna rwnie podczas korzystania z karty Narzdzia
wykresw/Projektowanie. W takim przypadku rozwizaniem jest umieszczenie jej
na pasku Szybki dostp, dziki czemu bdzie zawsze widoczna. Wystarczy klikn
prawym klawiszem myszy strzak po lewej stronie kontrolki i z menu podrcznego
wybra opcj Dodaj do paska narzdzi Szybki dostp.
Kontrolka Elementy wykresu to lista rozwijana, z ktrej mona wybra cz wykresu,

ktr chcemy aktywowa (rysunek 6.1). Na licie znajduj si tylko elementy grnej
warstwy wykresu. Aby na przykad wybra pojedynczy punkt danych z serii, naley j
zaznaczy, a nastpnie uy jednej z pozostaych technik do wskazania konkretnego
punktu danych.
154
Rysunek 6.1. Za pomoc kontrolki Elementy wykresu mona wybra i zaznaczy czci wykresu
Kiedy zaznaczony jest pojedynczy punkt danych, kontrolka Elementy wykresu wywietli
nazw czci, nawet jeeli nie mona jej wybra bezporednio z listy rozwijanej.
Najczciej uywane elementy wykresu

W tabeli 6.1 zamieszczono list elementw wykresu, na ktre mona si natkn. Elementy, ktre mona znale na wykresach, zale od typu wykresu, a take wszelkich
jego modyfikacji wprowadzonych przez uytkownika.
Tabela 6.1. Elementy wykresu
Element
Opis
O kategorii
O prezentujca kategorie wykresu.
Tytu osi kategorii
Tytu nadawany osi zawierajcej kategorie.
Obszar wykresu
To wykresu.
Tytu wykresu
Tytu caego wykresu.
155
Tabela 6.1. Elementy wykresu cig dalszy

Element
Opis
Etykieta danych
Nazwa pojedynczego punktu danych w serii Nazwa jest poprzedzona

nazw serii i punktu. Przykadowe etykiety danych: Seria1, Punkt1.
Etykiety danych
Etykieta danych dla serii Nazwa jest poprzedzona nazw serii. Przykadowa
etykieta danych: Seria1.
Tabela danych
Tabela danych wykresu.
Etykieta jednostek
Etykieta wywietlajca jednostki uyte na osi.
Supki wzrost-spadek
Pionowe supki na wykresach liniowych i giedowych.
Linie rzutu
Linie biegnce od punktu danych do dolnej osi (tylko dla wykresw

liniowych i warstwowych).
Supki bdw
Supki bdw dla serii Nazwa s poprzedzone nazw serii. Przykad:

Seria1 Supki bdw.
Podoe wykresu
Podoe trjwymiarowych wykresw.
Linie siatki
Wykres moe mie gwne i pomocnicze linie siatki. Nazwa elementu

zaley od uytej osi oraz typu linii siatki. Na przykad: O pozioma
gwne linie siatki.
Linie maks.-min.
Pionowe linie na wykresach liniowych i giedowych.
Legenda
Legenda dla caego wykresu.
Wpis legendy
Pojedynczy tekst umieszczony w legendzie.
Obszar krelenia
Obszar krelenia wykresu; aktualny wykres bez legendy.
Punkt danych
Punkt w serii danych. Nazwa jest poprzedzona nazw serii. Przykad:

Seria1, Punkt2.
Pomocnicza o kategorii
Druga o prezentujca kategorie na wykresie.
Tytu pomocniczej osi kategorii
Tytu nadawany drugiej osi zawierajcej kategorie.
Pomocnicza o wartoci
Druga o prezentujca wartoci na wykresie.
Tytu pomocniczej osi wartoci
Tytu nadawany drugiej osi zawierajcej wartoci.
Serie
Serie danych.
Serie osi
O prezentujca serie wykresu (tylko dla wykresw trjwymiarowych).
Linie serii
Linie czce serie na wykresach skumulowanych kolumnowych

i skumulowanych supkowych.
Linia trendu
Linia trendu dla serii danych.
Rwnanie linii trendu
Rwnanie dla linii trendu.
O wartoci
O prezentujca wartoci na wykresie. Dodatkowo moe pojawi si

pomocnicza o wartoci.
Tytu osi wartoci
Tytu nadawany osi zawierajcej wartoci.
ciana wykresu
ciany w wykresach trjwymiarowych (za wyjtkiem wykresu koowego).
156
Wybr metody formatowania

Po wybraniu czci wykresu uytkownik ma wybr, ktry z elementw wykorzysta do
formatowania:
Wstk,
minipasek narzdzi,
okno dialogowe Formatowanie.
Formatowanie przy uyciu Wstki

Kontrolki dostpne na karcie Narzdzia wykresw/Formatowanie mog zosta uyte do
zmiany wygldu wybranych elementw wykresu. I tak, gdyby uytkownik chcia zmieni
kolor serii w wykresie kolumnowym, wwczas jedn z metod jest wykorzystanie predefiniowanych stylw zgromadzonych w grupie Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style
ksztatw.
Aby mie nieco wiksz kontrol nad formatowaniem, naley:
1.
Klikn seri, aby j zaznaczy.
2.
Wybra Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Wypenienie ksztatu

i wybra odpowiedni kolor.
3.
Nastpnie wybra Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Kontury

ksztatu i wybra kolor dla konturw kolumny.
Mona te zmieni szeroko konturu oraz rodzaj linii (lub w ogle z niej
zrezygnowa).
4.
Wybra Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Efekty ksztatw i doda

jeden lub wicej efektw do serii.
Warto zwrci uwag, e kontrolki Wypenienie ksztatu, Kontury ksztatu i Efekty ksztatw mona uy dla niemal kadego elementu wykresu.
Oto jedna z metod na zmian formatowania tytuu wykresu tak, aby biay tekst by
umieszczony na czarnym tle:
1.
Najpierw naley klikn tytu wykresu, aby go zaznaczy.
2.
Nastpnie wybra Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Wypenienie

ksztatu i wybra kolor czarny.
3.
Nastpnie wybra Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style WordArt/Wypenienie

tekstu i wybra kolor biay.
Warto zauway, e niektre z kontrolek znajdujcych si w grupach Narzdzia gwne/

Czcionka i Narzdzia gwne/Wyrwnanie s rwnie aktywne. Oto inny sposb na umieszczenie biaego tekstu tytuu wykresu na czarnym tle:
157
1.
Najpierw naley klikn tytu wykresu, aby go zaznaczy.
2.
Nastpnie wybra Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor wypenienia i wybra kolor

czarny.
3.
Nastpnie wybra Narzdzia gwne/Czcionka/Kolor czcionki i wybra kolor biay.

Polecenia dostpne na wstce nie zawieraj wszystkich opcji formatowania elementw
wykresu. Mona tam znale tylko niewielk ich cz. Aby mie pen kontrol, najlepiej
uywa okna dialogowego Formatowanie.
Formatowanie przy uyciu minipaska narzdzi

Po klikniciu prawym klawiszem elementu wykresu Excel wywietli menu podrczne,
nad ktrym umieszczony bdzie minipasek narzdzi. Na rysunku 6.2 widoczny jest minipasek narzdzi po klikniciu prawym klawiszem myszy w tytu wykresu. Za jego pomoc
mona wprowadzi zmiany w formatowaniu zaznaczonego elementu. Minipasek bdzie
dziaa rwnie wtedy, gdy wybierzemy jeden znak z elementu wykresu. Oczywicie
w takim przypadku formatowanie zostanie zastosowane tylko do tego konkretnego znaku.
Rysunek 6.2. Do formatowania elementw wykresu mona uy minipaska narzdzi

W Excelu 2007 minipasek jest wywietlany tylko po klikniciu elementu zawierajcego
tekst. W Excelu 2010 minipasek jest wywietlany po klikniciu prawym klawiszem
myszy dowolnego elementu. Dodatkowo w Excelu 2010 minipasek narzdzi zawiera
kontrolk Elementy wykresu.
Po zaznaczeniu elementu zawierajcego tekst mona te skorzysta z kilku powszechnie

znanych i wykorzystywanych skrtw klawiszowych sucych do formatowania, takich
jak: Ctrl+B (pogrubienie), Ctrl+I (kursywa), Ctrl+U (podkrelenie).
158
Uycie okna dialogowego Formatowanie

Aby mie pen kontrol nad formatowaniem elementw tekstowych, naley skorzysta
z okna dialogowego Formatowanie. Zawarto tego okna zaley od aktualnie zaznaczonego elementu wykresu, a samo okno posiada kilka zakadek.
Otworzy to okno mona na kilka sposobw:
zaznaczajc element wykresu i wciskajc kombinacj klawiszy Ctrl+1;
klikajc prawym klawiszem myszy wybrany element i wybierajc z menu
podrcznego Formatowanie, gdzie wielokropek zastpiony jest nazw

zaznaczonego elementu.
Dodatkowo cz kontrolek umieszczonych na Wstce zawiera menu, w ktrym znale
mona polecenie Formatowanie otwierajce omawiane okno dialogowe. I tak kiedy
wybierzemy Narzdzia wykresw/Formatowanie/Kontury ksztatu/Grubo, jedn dostpnych opcji jest Wicej linii. Po jej klikniciu program wywietli okno dialogowe Formatowanie z aktywn zakadk Style krawdzi. Dostpne s w niej opcje formatowania,
ktrych nie znajdziemy na Wstce.
Na rysunku 6.3 przedstawiono przykadowe okno dialogowe Formatowanie. W tym
przypadku wywietlone s w nim opcje dotyczce formatowania legendy wykresu. Jak
wspomniano, kady z elementw wykresu ma wasne ustawienia okna dialogowego Formatowanie, widoczne tylko po jego zaznaczeniu.
Rysunek 6.3.
Kady z elementw
wykresu ma wasne
ustawienia okna
dialogowego
Formatowanie;
widoczne okno
umoliwia
formatowanie legendy
wykresu
159
Okno dialogowe Formatowanie jest wywietlane zawsze na wierzchu. Oznacza to,

e mona je mie otwarte podczas pracy na wykresem. Nie trzeba go zamyka, aby
sprawdzi, jak wygldaj wprowadzone zmiany. Jednake w niektrych przypadkach
trzeba aktywowa inn kontrolk w oknie, aby zobaczy efekt dziaania. Zwykle wystarcza
uycie klawisza Tab i przejcie do nastpnej kontrolki, aby wymusi na programie
zastosowanie wprowadzonych zmian.
Dostosowywanie wypenie i krawdzi:

zasady oglne
W oknie Formatowanie czsto mona natkn si na zakadk o nazwie Wypenienie;
dotyczy to zreszt rwnie formatowania krawdzi. Zakadki te uywane s do formatowania wewntrznej czci oraz krawdzi wybranego elementu.
Zakadka Wypenienie
Na rysunku 6.4 przedstawiono zakadk Wypenienie w oknie Formatowanie obszaru
wykresu przy zaznaczonej opcji Wypenienie pene. Ukad kontrolek w zakadce zaley od
wybranej opcji.
Rysunek 6.4.
Zakadka Wypenienie
w oknie Formatowanie
obszaru wykresu
Cho zawarto omawianej zakadki jest podobna dla wikszoci elementw, to jednak nie
identyczna. Zaleenie od wybranego elementu okno dialogowe moe udostpnia dodatkowe opcje dostosowane do edytowanego fragmentu wykresu.
160
Nie wszystkie elementy wykresu mona wypeni. I tak okno Formatowanie gwnych linii
siatki nie udostpnia opcji wypeniania, poniewa nie miaoby to sensu. Ale oczywicie
mona zmieni formatowanie linii, korzystajc z dostpnych w oknie zakadek.
Oto lista gwnych opcji zakadki Wypenienie:
Brak wypenienia: element wykresu bdzie przezroczysty.
Wypenienie pene: wywietlona jest kontrolka do wyboru pojedynczego koloru.
Mona rwnie okreli stopie przezroczystoci koloru.

Wypenienie gradientowe: wywietlonych jest kilka dodatkowych kontrolek
umoliwiajcych wybranie jednego z dostpnych gradientw bd utworzenie

wasnego. Gradienty mog skada si z od dwch do dziesiciu kolorw
wymieszanych ze sob na rne sposoby. Uzyskujemy w ten sposb miliony
rnorodnych kombinacji.
Wypenienie obrazem lub tekstur: umoliwia wybr jednej z 24 doczonych
tekstur, a take wybr pliku graficznego lub obiektu clipart jako wypenienia.
Ta funkcja jest przydatna do wprowadzania efektw specjalnych w seriach danych.
Wicej informacji na ten temat mona znale w akapicie Formatowanie serii
w dalszej czci rozdziau.
Wypenienie deseniem: umoliwia uycie dwukolorowego deseniu. Opcja ta
nie jest dostpna w Excelu 2007.

Automatycznie: ustawia domylne wypenienie kolorem. Wszystkie elementy
wykresu tworzone s wanie z takim ustawieniem.

Jako generaln zasad mona przyj oszczdne gospodarowanie opisanymi opcjami. Zbyt
intensywne wykorzystanie wypenienia osabi informacje pynce z danych i utrudni
odczytanie caego wykresu. Na rysunku 6.5 przedstawiono bardzo brzydki wykres, w ktrym zastosowano wiele rnorodnych typw wypenienia. W kolumnach serii zastosowano cliparty w postaci mapek. W obszarze krelenia zastosowano tekstur, a w obszarze
wykresu wypenienie gradientowe, z kolei dla etykiet uyto czarnego wypenienia.
Formatowanie krawdzi
Krawd to linia dookoa obiektu. W Excelu dostpne s cztery podstawowe typy formatowania krawdzi:
Brak linii: wok elementu nie ma linii.
Linia ciga: element jest otoczony cig lini. Mona okreli jej kolor, stopie
przezroczystoci i szereg innych ustawie.

Linia gradientowa: element wykresu otoczony jest lini zawierajc gradient.
Automatycznie: domylne ustawienie. Excel automatycznie wybiera ustawienia
dotyczce krawdzi.
Na rysunku 6.6 przedstawiono zakadk Style krawdzi w oknie Formatowanie obszaru
wykresu. Podczas przegldania jej zawartoci szybko okae si, e krawdzie mona
161
Rysunek 6.5.
Uycie zbyt wielu typw
wypenienia moe
prowadzi do powstania
nieestetycznych
i trudnych do odczytania
wykresw
Rysunek 6.6.
Niektre z ustawie
dostpnych dla krawdzi
elementw wykresu
formatowa na mnstwo rnorodnych sposobw. Warto jednak pamita, e niedostpne

opcje zale od danego elementu. I tak opcje Ustawienia strzaek bd niedostpne wwczas, gdy zaznaczono cz wykresu niewywietlajc strzaek.
162
Formatowanie podoa wykresw

Kady wykres skada si z dwch kluczowych elementw rzutujcych na jego wygld:
Obszaru wykresu, czyli ta dla elementw wykresu.
Obszaru krelenia, czyli obszaru znajdujcego si wewntrz obszaru wykresu,
na ktrym umieszczony jest waciwy wykres.

Domylny kolor obszarw wykresu i krelenia zaley od wyboru dokonanego w grupie
Narzdzia wykresw/Projektowanie/Style wykresu.
Edycja obszaru wykresu

Obszar wykresu to obiekt zawierajcy wszystkie pozostae elementy wykresu. Mona go
okreli jako gwne to. Obszar wykresu ma zawsze taki sam rozmiar jak obiekt wykres
(kontener wykresu).
Po zaznaczeniu obszaru wykresu mona dostosowa czcionki wszystkich elementw
wykresu zawierajcych tekst. Jeeli wic zajdzie potrzeba ustawienia wielkoci czcionki
na caym wykresie na 12 punktw, wwczas naley zaznaczy obszar wykresu i wprowadzi
odpowiednie formatowanie.
W niektrych przypadkach trzeba ustawi obszar wykresu jako przezroczysty, tak aby
widoczna bya cz arkusza znajdujca si bezporednio pod nim. Na rysunku 6.7
przedstawiono wykres kolumnowy z przezroczystym obszarem arkusza. Mona to osign,
ustawiajc opcj Wypenienie na Brak wypenienia lub opcj Wypenienie pene na Przezroczysto 100%.
Rysunek 6.7.
Obszar wykresu
jest przezroczysty,
ale obszar krelenia
jest wypeniony
kolorem
Edycja obszaru krelenia

Obszar krelenia to ta cz wykresu, na ktrej umieszczony jest waciwy wykres. Obszar
krelenia zawiera wszystkie elementy wykresu za wyjtkiem tytuu i legendy.
163
Cho obszar krelenia obejmuje elementy takie jak osie i ich tytuy, to podczas edycji
wypenienia tego obszaru te zewntrzne czci nie ulegn zmianie.
Po ustawieniu opcji Wypenienie na Brak wypenienia obszar krelenia bdzie
przezroczysty. Dlatego kolory i desenie zastosowane w obszarze wykresu bd przez
niego widoczne. Mona te ustawi Wypenienie pene obszaru krelenia, a nastpnie
tak dopasowa opcj Przezroczysto, aby obszar wykresu by czciowo widoczny.
W niektrych przypadkach do obszaru krelenia trzeba wstawi obraz. Aby to zrobi,

naley przej do zakadki Wypenienie w oknie dialogowym Formatowanie obszaru
krelenia i wybra Wypenienie obrazem lub tekstur. Obraz moe by zamieszczony
w osobnym pliku lub by pobrany z galerii clipartw. Na rysunku 6.8 przedstawiono
wykres kolumnowy, w ktrym wykorzystano grafik w obszarze krelenia. Dodatkowo
kolumny serii s czciowo przezroczyste.
Rysunek 6.8.
W obszarze krelenia
uyto pliku graficznego
Aby zmieni pooenie obszaru krelenia wewntrz obszaru wykresu, naley go klikn,
a nastpnie przecign za krawd w nowe pooenie. W celu zmiany jego rozmiaru
naley przecign jeden z naronikw z uchwytami. Mona te tak powikszy obszar
krelenia, aby w caoci wypenia obszar wykresu.
Poszczeglne typy wykresw rni si efektem zmian wprowadzanych w wymiarach
obszaru krelenia. Nie mona na przykad zmieni wymiarw wzgldnych obszaru krelenia dla wykresw koowych czy radarowych (bdzie to zawsze kwadrat). Ale w przypadku pozostaych typw moliwa jest zmiana proporcji poprzez zmian wysokoci lub
szerokoci.
164

Utworzylimy zabjczo wygldajcy wykres i powicilimy godziny, aby go odpowiednio sformatowa. Teraz trzeba utworzy kolejny wykres wygldajcy dokadnie tak samo. Jakie mamy moliwoci? Ot jest ich kilka:
Skopiowa formatowanie. Naley utworzy wykres ze standardowym formatowaniem, nastpnie
zaznaczy pierwszy wykres i wcisn Ctrl+C. Teraz trzeba zaznaczy nowy wykres i wybra
kolejno Narzdzia gwne/Schowek/Wklej/Wklej specjalnie. W oknie dialogowym Wklejanie
specjalne naley wybra opcj Formaty.
Skopiowa wykres i zmieni rda danych. Naley zaznaczy pierwszy wykres i wcisn Ctrl+C.
Nastpnie aktywowa dowoln komrk i wcisn Ctrl+C. W ten sposb zostanie utworzona
dokadna kopia wykresu. Aktywowa seri w nowym wykresie i przecign obramowanie na
nowy zakres i powtrzy t operacj dla wszystkich pozostaych zakresw. Mona te wybra
ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/Dane/Zaznacz dane; zostanie wwczas
wywietlone okno dialogowe Wybieranie rda danych.
Utworzy szablon wykresu. Zaznaczy wykres i wybra ze Wstki kolejno Narzdzia wykresw/
Projektowanie/Typ/Zapisz jako szablon. W oknie dialogowym Zapisywanie szablonu wykresu
wprowadzi opisow nazw. Podczas tworzenia nowego wykresu wystarczy wybra Wstawianie/
Wykresy/Wszystkie typy wykresw i przej do zakadki Szablony. Tam wybra utworzony
przed momentem szablon.
Rozmiar obszaru krelenia moe te zmieni si automatycznie podczas edycji innych

elementw wykresu. Po dodaniu na przykad legendy czy tytuu wykresu obszar moe ulec
zmniejszeniu, tak aby zmieci nowe elementy.
Przed dodaniem do obszaru krelenia obrazkw zawsze naley pamita o przeznaczeniu
i uytecznoci wykresu. Grafiki mog by waciwe na wykresach uywanych w marketingu
czy sprzeday, gdzie wizualna atrakcyjno komponentw moe pomc przycign
uwag. Jednak w rodowisku analitycznym, gdzie podstawowym produktem wykresu
maj by informacje, nie ma potrzeby upikszania ich zbytecznymi ilustracjami.
Formatowanie serii
Kilka prostych zmian w formatowaniu serii danych moe przynie ogromne zmiany
w czytelnoci caego wykresu. Podczas tworzenia wykresu Excel stosuje standardowe
kolory i style znacznikw dla serii. W wielu przypadkach uytkownicy modyfikuj te
kolory czy style znacznikw dla wikszej przejrzystoci. Czasami s jednak potrzebne
gruntowne zmiany, tak aby uzyska wyraniejszy efekt.
Mona zmieni formatowanie caej serii lub tylko pojedynczego punktu danych; na przykad mona zmieni kolor kolumny tak, aby bardziej przyciga uwag.
Plik z omawianymi tutaj przykadami (serie.xlsx) mona pobra z serwera FTP:
165
Podstawowe formatowanie serii

Podstawowe formatowanie serii jest cakiem atwe: wystarczy wybra seri danych na
wykresie i uy narzdzi dostpnych w grupie Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style
ksztatw. Pen kontrol nad formatowaniem uzyskamy, wciskajc klawisze Ctrl+1
i korzystajc z opcji dostpnych w oknie dialogowym Formatowanie serii danych.
Formatowanie serii za pomoc obrazkw i grafiki

Obrazki mona doda do kilku elementw wykresu, wczajc w to znaczniki danych
na wykresach liniowych i wypenienie serii dla wykresw kolumnowych, supkowych,
powierzchniowych, bbelkowych i radarowych. Na rysunku 6.9 przedstawiono wykres
kolumnowy, w ktrym wykorzystano obrazek z samochodem. Grafika zostaa dodana za
pomoc opcji Wypenienie w oknie dialogowym Formatowanie serii danych (naley wybra
opcj Wypenienie obrazem lub tekstur, a nastpnie klikn przycisk Obiekt clipart i wybra
ilustracj). Dodatkowo obraz wyskalowano tak, aby odpowiada 20 jednostkom na osi.
Rysunek 6.9.
W tym wykresie
kolumnowym
uyto clipartu
Na rysunku 6.10 przedstawiono kolejny przykad. Znaczniki danych na wykresie liniowym

to ksztaty, ktre zostay wstawione do arkusza, a nastpnie skopiowane do schowka.
Naley zaznaczy lini serii, a nastpnie wklei ksztat, wciskajc klawisze Ctrl+V.
Mona skorzysta te z opcji Wypenienie obrazem lub tekstur znajdujcej si w zakadce
Wypenienie znacznika w oknie dialogowym Formatowanie serii danych. Ale rezultat
bdzie cakiem inny. Po uyciu przycisku Schowek do wklejenia skopiowanego ksztatu
wypeni on istniejcy znacznik (nie zastpi go). Zapewne konieczne bdzie zwikszenie
rozmiaru znacznika, a take ukrycie jego krawdzi.
166
Rysunek 6.10.
Znaczniki danych
to ksztaty, ktre
zostay skopiowane
do schowka
Ponownie przypominamy, e to cel i uyteczno wykresu powinny decydowa o tym,

czy waciwym jest wstawianie do niego grafiki. Na przykad umieszczenie grafiki na
prezentacjach sprzedaowych moe przynie efekty w postaci przycignicia uwagi
kupujcych. Ale ju w salach konferencyjnych, gdzie krluj liczby, bdzie ona zupenie
nie na miejscu. Warto wzi to pod uwag i wybra odpowiedni strj na dan okazj.
Nikt przecie nie chciaby wygasza powanego przemwienia, wystpujc w stroju
rzymskiego wodza. Jak skupi uwag odbiorcw na punktach danych, gdy wikszo
z nich bdzie zadawaa sobie pytanie: Ale co z tym wsplnego ma Tyberiusz?.
Opcje dodatkowe
Serie wykresu oferuj wiele dodatkowych opcji. S one umieszczone w zakadce Opcje
serii okna dialogowego Formatowanie serii danych. Jak zwykle zestaw opcji zaley od
typu edytowanego wykresu. W wikszoci przypadkw dziaanie opcji mona wywnioskowa z ich nazw. Ale jeeli nie mamy pewnoci, do czego moe dana funkcja suy,
najlepiej j wyprbowa. Jeeli rezultat nie bdzie zadowalajcy, mona zmieni ustawienia, przywracajc je do oryginalnego ksztatu, lub cofn wprowadzone zmiany, wciskajc klawisze Ctrl+Z.
Na rysunku 6.11 przedstawiono przykad zmodyfikowanych ustawie serii. Na wykresie
po lewej zastosowano domylne ustawienia (Nakadanie serii 0% i Szeroko przerwy
150%). Na wykresie po prawej zastosowano ustawienia: Nakadanie serii 50% i Szeroko
przerwy 28%.
Edycja tytuw wykresw

Wykres moe mie pi rnych tytuw:
tytu wykresu,
tytu osi kategorii,
167
Sw kilka o zabawnych efektach

W Excelu 2007 wprowadzono kilka nowych opcji formatowania znanych jako efekty. S one dostpne
w grupie Narzdzia wykresw/Formatowanie/Style ksztatw/Efekty ksztatw. Wicej opcji uzyska
mona w oknie dialogowym Formatowanie. Nie kady jednak efekt mona zastosowa do kadego
wykresu.
Oto oglny opis typw efektw:
Cienie: dodaje do wybranego elementu cie o duym stopniu konfigurowalnoci. Mona wybra
jeden z gotowych rodzajw lub przygotowa swj wasny za porednictwem zakadki Cie w oknie
Formatowanie. Cienie stosowane z wyczuciem mog poprawi wygld wykresu, nadajc mu
gbi.
Powiata: dodaje kolorow powiat wok elementu. Jest to efekt stosunkowo rzadko
wykorzystywany do ulepszania elementw wykresu.
Wygadzone krawdzie: powoduje, e krawdzie staj si gadsze. Skrajne ustawienie moe
spowodowa, e element bdzie mniejszy, a nawet zniknie.
Skos: nadaje ukony, trjwymiarowy wygld elementowi. Ten efekt mona dobrze dostosowa
do wasnych potrzeb, mona te uy go do utworzenia ramki wykresu.
Obrt 3-W: ten efekt nie dziaa z elementami wykresu.
Najlepszym jest uywa go bardzo oszczdnie dla caego wykresu. Gwn zasad jest to, by formatowanie nie odcigao uwagi od gwnego przekazu wykresu.
tytu osi wartoci,
tytu pomocniczej osi kategorii,
tytu pomocniczej osi wartoci.
Liczba tytuw zaley od typu wykresu. I tak wykres koowy moe mie tylko tytu
wykresu, poniewa nie ma osi. Na rysunku 6.12 przedstawiono wykres zawierajcy cztery
tytuy: tytu wykresu, tytu poziomej osi kategorii, tytu pionowej osi wartoci i tytu
pomocniczej pionowej osi.
Plik z omawianymi tutaj przykadami (tytuy.xlsx) mona pobra z serwera FTP:
168
Rysunek 6.11. Wykres kolumnowy przed wprowadzeniem zmian w ustawieniach Nakadanie serii
i Szeroko przerwy i po ich wprowadzeniu
Rysunek 6.12.
Ten wykres
ma cztery tytuy
Dodawanie tytuw do wykresu

Aby doda tytu do wykresu, naley najpierw aktywowa wykres, nastpnie uy kontrolki znajdujcej si w grupie Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Tytu wykresu. Po jej
rozwiniciu wywietlone zostan dostpne moliwoci.
Aby doda tytu osi do wykresu, naley najpierw aktywowa wykres, nastpnie uy kontrolki znajdujcej si w grupie Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Tytuy osi. Po jej rozwiniciu wywietlone zostan dostpne moliwoci. Warto pamita, e wywietlone
zostan tylko te opcje, ktre mog by uyte w danym wykresie. Jeeli wykres nie ma
pomocniczej osi wartoci, wwczas nie bdzie mona doda jej tytuu.
169
Wbrew oczekiwaniom, nie mona zmniejszy rozmiaru tytuu. Po zaznaczeniu tego

elementu wywietlane s charakterystyczne krawdzie z uchwytami, ale nie mona
uy ich do zmiany rozmiaru obiektu. Jedynym sposobem regulowania jego wielkoci
jest edycja rozmiaru czcionki. Jeeli potrzebna jest dokadna kontrola wielkoci tytuu,
wwczas zamiast standardowego obiektu mona uy pola tekstowego.
Zmiana tekstu w tytule

Po umieszczeniu tytuu na wykresie Excel wstawia tam domylny tekst, tak aby atwiej
byo zidentyfikowa obiekt. Aby zastpi ten tekst, naley klikn dwukrotnie: aby zaznaczy tytu i aby umieci kursor w tekcie. Jeeli tytu ma ukad pionowy, trzeba zastosowa pewien trik: zamiast klawiszy ze strzakami w prawo i w lewo naley uy tych ze
strzakami w gr i w d.
W przypadku dugich tytuw Excel automatycznie wstawi podzia wiersza. Aby wymusi
przejcie do nastpnej linii, trzeba wcisn przycisk Enter. Aby wstawi podzia wiersza
w istniejcym tekcie, naley uy kombinacji klawiszy Ctrl+Shift+Enter.
Formatowanie tekstu w tytule

Niestety, w Excelu nie ma jednego miejsca, w ktrym zebrano by wszystkie opcje dotyczce formatowania tytuw. Okno dialogowe Formatowanie tytuu wykresu umoliwia
konfigurowanie wypenienia, krawdzi, cieni, powiaty, formatu 3-W i wyrwnania. Aby
wprowadzi zmiany w formatowaniu czcionki, trzeba skorzysta ze Wstki (lub klikn
prawym klawiszem myszy i uy minipaska narzdzi). Kolejnym sposobem jest kliknicie prawym klawiszem myszy i wybranie z menu podrcznego opcji Czcionka. Zostanie
wwczas wywietlone okno dialogowe o tej samej nazwie, w ktrym widoczne s opcje
niedostpne nigdzie indziej. I tak na przykad to okno dialogowe umoliwia kontrol nad
odstpami midzy znakami.
Wikszo zmian dotyczcych czcionki wprowadza si za pomoc narzdzi dostpnych
w grupie Narzdzia gwne/Czcionka. Kusi moe uywanie kontrolek z grupy Narzdzia
wykresw/Formatowanie/Style WordArt, ale su one przede wszystkim do efektw specjalnych.
Poszczeglne znaki w tekcie tytuu mona formatowa stosunkowo atwo. Wystarczy
wybra tytu, podwietli znak, ktry chcemy sformatowa, i wprowadzi zmiany. Zostan
one zastosowane tylko do tego konkretnego znaku.
Zawarto komrki jako tytu wykresu

Podczas tworzenia wykresu moe pojawi si potrzeba poczenia niektrych jego elementw tekstowych z komrkami. Dziki temu ewentualna zmiana zawartoci komrki
zostanie odwzorowana w skojarzonym z ni elemencie. Oczywicie, mona w ten sposb
poczy nawet element tekstowy z komrk zawierajc formu. Przykadem moe by
poczenie tytuu wykresu z komrk, w ktrej formua zwraca biec dat.
Mona utworzy cze do komrki dla tytuu wykresu oraz dowolnej jego osi. Oto, co
naley zrobi:
170
1.
Najpierw wybra element wykresu, ktry ma by poczony z komrk. Zaznaczony

musi by sam element, a nie tekst w nim zawarty.
2.
Klikn pasek formuy.
3.
Wpisa znak rwnoci (=).
4.
Klikn komrk, ktra ma by poczona z elementem wykresu.
5.
Wcisn Enter.
Na rysunku 6.13 przedstawiono wykres zawierajcy cza do nastpujcych elementw:

tytuu wykresu, tytuu pionowej osi i tytuu osi poziomej.
Rysunek 6.13. Tytuy w tym wykresie s poczone z komrkami
Edycja legendy wykresu

Legenda wykresu, zawierajca wpisy i klucze, umoliwia zidentyfikowanie serii danych.
Klucze to mae grafiki nawizujce do wygldu serii na wykresie. Teksty zamieszczone
we wpisie legendy odpowiadaj nazwom serii. Ukad elementw legendy w duej mierze
zaley od typu wykresu.
Dodawanie i usuwanie legendy

Aby wstawi na wykresie legend, naley kolejno wybra: Narzdzia wykresw/Ukad/
Etykiety/Legenda. Rozwijana lista, ktra si pojawi, zawiera kilka opcji. Po dodaniu legendy
mona przecign j w dowolne miejsce wykresu.
Najszybszym sposobem usuwania legendy jest jej zaznaczenie, a nastpnie wcinicie
klawisza Delete.
171
Dodawanie swobodnego tekstu do wykresu

Uywanie tekstu w wykresach nie ogranicza si tylko do tytuw. Tak naprawd, za pomoc pl
tekstowych swobodny tekst mona doda w dowolnym miejscu wykresu. W tym celu wystarczy
wykona ponisz procedur:
1. Zaznaczy wykres.
2. Wybra Narzdzia wykresw/Ukad/Wstawianie/Pole tekstowe.
3. Po klikniciu kontrolki ustawi kursor myszy w miejscu docelowym i klikn ponownie.
4. Wprowadzi nowy tekst.
Po klikniciu pola tekstowego mona zmienia jego rozmiar i pooenie. Po wybraniu pola tekstowego dostp do narzdzia formatowania uzyskujemy, klikajc Narzdzia do rysowania/Formatowanie.
Na poniszym rysunku przedstawiono wykres z polem tekstowym zawierajcym nieco sformatowany
tekst. Obszar krelenia wykresu zosta zmniejszony, tak aby mona byo wstawi pole tekstowe.
W polach tekstowych nie ma nic szczeglnego. Jest to prostoktny obiekt zawierajcy tekst.
W razie potrzeby mona zmieni jego ksztat. W tym celu naley zaznaczy pole tekstowe i wybra
kolejno Narzdzia rysowania/Formatowanie/Wstawianie ksztatw/Edytuj ksztat/Zmie ksztat
i wybra odpowiedni pozycj z wywietlonej listy. Dostpnych jest wiele rnych ksztatw, ktre
mona zastosowa.
Aby utworzy cze pomidzy polem tekstowym a komrk, naley:

1. Zaznaczy pole tekstowe.
2. Klikn pasek formuy.
3. Wpisa znak rwnoci (=).
4. Klikn komrk, ktra ma by poczona z elementem wykresu.
Po utworzeniu poczenia w polu tekstowym bdzie wywietlana zawarto wskazanej komrki.

Cz uytkownikw woli korzysta z pl tekstowych zamiast tytuw, poniewa oferuj one znacznie wiksze moliwoci kontroli formatowania. Kiedy pole tekstowe jest zaznaczone, okno dialogowe
Wstawienie ksztatw daje wicej moliwoci w porwnaniu do okna Formatowanie tytuu wykresu.
Przesuwanie i zmiana rozmiarw legendy

Aby przesun legend, naley j klikn i przecign w wybrane miejsce. Mona te
uy opcji dostpnych w kontrolce Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Legenda.
172
Po przeniesieniu legendy z domylnej pozycji moe zaistnie konieczno zmiany rozmiarw obszaru krelenia, tak aby wypeni przestrze powsta po przesuniciu. Wystarczy zaznaczy obszar krelenia i przesun krawdzie tak, aby dopasowa je do nowego
ksztatu.
Aby zmieni rozmiar legendy, naley j zaznaczy i przecign krawdzie, klikajc
widoczne uchwyty. Excel dopasuje rozmiary automatycznie, w razie potrzeby umieszczajc tekst w kolumnach.
Formatowanie legendy
Mona zaznaczy pojedynczy element legendy i sformatowa go oddzielnie. Mona na
przykad chcie zastosowa pogrubienie czcionki, aby z wiksz skutecznoci przyciga
uwag odbiorcw. Aby zaznaczy pojedynczy element, najpierw naley klikn legend,
a nastpnie wybrany element.
Nie mona zmieni formatowania pojedynczych znakw we wpisach legendy. Tym, ktrzy
chcieliby uy w tekcie legendy indeksu grnego lub dolnego, trzeba powiedzie, e nie
maj szczcia.
Kiedy wybrany jest pojedynczy wpis w legendzie, mona go sformatowa za pomoc
okna dialogowego Formatowanie wpisu legendy. Kiedy zaznaczony jest pojedynczy wpis
legendy i wprowadzona zostanie zmiana w formatowaniu (oprcz formatowania tekstu),
wwczas zostanie ona zastosowana do klucza legendy i odpowiadajcych serii. Innymi
sowy, wygld klucza legendy zawsze jest zwizany z seri danych.
Nie da si wybra wpisw legendy za pomoc listy rozwijanej Elementy wykresu. Naley
klikn dany element lub wybra sam legend, a nastpnie wciska klawisz ze strzak
w d do czasu zaznaczenia odpowiedniego elementu.
Zmiana tekstu legendy

Teksty zamieszczone we wpisie legendy odpowiadaj nazwom serii. Jeeli podczas tworzenia wykresu zakresy komrek nie bd zawieray ich nazwy, wwczas Excel wstawi
do legendy domylne nazwy (Seria1, Seria2 i tak dalej).
Aby doda nazw serii, naley wybra ze Wstki Narzdzia wykresw/Projektowanie/
Dane/Zaznacz dane; zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Wybieranie rda
danych. Naley zaznaczy nazw serii i klikn przycisk Edytuj. W oknie dialogowym
Edytowanie serii naley wprowadzi nazw serii lub poda odwoanie do komrki zawierajcej tak nazw. T czynno naley powtrzy dla kadej serii wymagajcej podania
nazwy. Innym sposobem jest edycja formuy SERIE, zgodnie ze wskazwkami podanymi
w rozdziale 5.
173
Usuwanie legendy
W przypadku niektrych wykresw nazwy jednej lub wikszej liczby serii nie powinny
pojawia si na legendzie. Aby usun taki wpis, naley go najpierw zaznaczy, a nastpnie wcisn klawisz Delete. Wpis w legendzie zostanie usunity, ale seria danych pozostanie nienaruszona.
Po usuniciu jednego lub kilku wpisw w legendzie mona w prosty sposb przywrci jej
oryginalny wygld; naley usun ca legend, a nastpnie wstawi j na powrt.
Identyfikowanie serii bez uywania legendy

Legendy s odpowiednie dla wykresw zawierajcych co najmniej dwie serie. Ale nawet
wtedy nie we wszystkich przypadkach legenda jest koniecznoci. Serie mona identyfikowa za pomoc innych metod, na przykad etykiet danych, pl tekstowych czy ksztatw
wraz z tekstem. Na rysunku 6.14 przedstawiono wykres, na ktrym serie danych s
identyfikowane za pomoc tekstu umieszczonego w ksztatach (ktre mona wstawi za
pomoc polecenia Wstaw/Ilustracje/Ksztaty).
Rysunek 6.14.
Ksztaty
jako alternatywa
legendy
Osie wykresu
Jak ju powiedziano, wykresy mona podzieli na podstawie liczby zastosowanych
w nich osi. Wykres koowy i piercieniowy nie posiadaj osi. Wszystkie wykresy dwuwymiarowe maj przynajmniej dwie osie, mog mie trzy (gdy zastosuje si pomocnicz
o wartoci lub kategorii) lub cztery (gdy wstawi si pomocnicz o wartoci i kategorii).
W wykresach trjwymiarowych stosuje si trzy osie o gbi nazywa si osi serii.
Excel umoliwia szerok kontrol nad stron graficzn osi prezentowanych na wykresach. Do modyfikowania tego aspektu suy okno dialogowe Formatowanie osi. Opcje
w nim dostpne rni si w zalenoci od wybranego typu osi.
174
Plik z omawianymi tutaj przykadami (osie.xlsx) mona pobra z serwera FTP:

Wszystkie zagadnienia zwizane z formatowanie osi zostay omwione w nastpnym

podrozdziale.
O wartoci kontra o kategorii

Przed zagbieniem si w szczegy dotyczce formatowania wane jest, aby zrozumie
rnic pomidzy osi kategorii a osi wartoci. Na osi kategorii wywietlany jest tekst,
podczas gdy na osi wartoci prezentowane s przedziay liczbowe. Na rysunku 6.15 przedstawiono prosty wykres kolumnowy z dwiema seriami danych. Na poziomej osi kategorii
wywietlane s etykiety przedstawiajce kategorie. Z drugiej strony, na osi wartoci,
widoczna jest skala wyraona w liczbach.
Rysunek 6.15. Na osi kategorii wywietlany jest tekst, podczas gdy na osi wartoci prezentowana
jest skala liczbowa
W powyszym przykadzie etykiety kategorii zawieraj tekst. Ale mog one te zawiera
liczby. Na rysunku 6.16 widoczny jest ten sam wykres po zastpieniu etykiet kategorii
liczbami. Nawet jeli wykres sta si mniej czytelny, to jasne jest, e o kategorii nie
zawiera rzeczywistej skali liczbowej. Wywietlane liczby s zupenie dowolne, a ich
zmiana nie wpyna na sam wykres.
Wrd wykresw Excela dwa rni si od innych typw jednym wanym aspektem.
Na wykresie punktowym i bbelkowym uywane s dwie osie wartoci. W obu tych przypadkach na osiach przedstawiana jest skala liczbowa.
Rysunek 6.17 zawiera dwa wykresy (punktowy i liniowy) wykorzystujce te same dane.
Na wykresach przedstawiono populacj wiata w rnych latach. Wane jest, e interway
midzy pozycjami w kolumnie A nie s stae.
Na wykresie punktowym uyto dwch osi wartoci, lata zostay wykrelone jako wartoci
numeryczne. Po drugiej stronie wykres liniowy uywa osi kategorii (nienumerycznej),
Rysunek 6.16. Etykiety kategorii zawieraj liczby, ale nie peni one funkcji liczb
Rysunek 6.17. Na wykresach przedstawiono te same dane, ale w bardzo rny sposb
175
176
dla ktrej przyjto, e odstpy midzy pozycjami s staej wielkoci. To oczywicie nie
jest zaoenie odpowiadajce prawdzie, dlatego na wykresie liniowym przedstawiony jest
bardzo nieprawdziwy obraz wzrostu liczby ludnoci: wydaje si by liniowym, cho
wcale takim nie jest.
Wicej informacji na temat osi opartych o kategorie czasowe zamieszczono
w podrozdziale O daty.
Skala na osi wartoci

Zakresy liczbowe na osi wartoci to skala. Excel ustawia skal automatycznie dla kadej
z osi wartoci. W oparciu o zakresy liczbowe okrelane s wartoci minimalna i maksymalna, ktre zostan zastosowane. Program te automatycznie przeliczy i wprowadzi
jednostk gwn oraz pomocnicz. Te parametry decyduj o tym, ile interwaw midzy
znacznikami oraz linii siatki bdzie wywietlanych na osi. Dodatkowo automatycznie
wyznaczany jest punkt przecicia si osi pionowej z poziom.
Ale uytkownik moe oczywicie samodzielnie okreli wymienione opcje osi: minimum,
maksimum, jednostki gwn i pomocnicz oraz punkt przecicia. Suy do tego zakadka
Opcje osi w oknie dialogowym Formatowanie osi (rysunek 6.18).
Rysunek 6.18.
Zakadka Opcje osi
w oknie dialogowym
Formatowanie osi
Poniewa na osi kategorii nazwy wywietlane s arbitralnie, dlatego nie znajdziemy

na niej skali. W przypadku osi kategorii zakadka Opcje osi w oknie dialogowym
Formatowanie osi zawiera wiele innych opcji okrelajcych wygld i ukad osi.
177
W zakadce Opcje osi pierwsze cztery kontrolki umoliwiaj ustawienie skali osi (wartoci minimum i maksimum oraz interwaw). Wartoci te s automatycznie okrelane
przez program na podstawie zakresu liczbowego, a same kontrolki ustawione s w pozycji
Automatycznie. Oczywicie, mona zmieni to ustawienie dla wybranych lub wszystkich
opcji, klikajc pole wyboru Staa.
Dostosowywanie skali osi wartoci moe zdecydowanie zmieni wygld wykresu. W pewnych przypadkach manipulowanie tymi wartociami moe przynie zafaszowany obraz
danych. Na rysunku 6.19 przedstawiono dwa wykresy liniowe korzystajce z tych samych
danych. Na grnym wykresie zastosowano skal rozcigajc si od 8000 do 9200. Na
dolnym warto Minimum ustawiono na 0, a Maksimum na 10 000. Nieprzygotowany
odbiorca moe wycign zupenie rne wnioski, ogldajc oba te wykresy. Na grnym
wykresie rnice midzy danymi s bardziej widoczne. Ogldajc dolny, mona odnie
wraenie, e zmiany nastpujce wraz z upywem czasu s bardzo niewielkie.
Rysunek 6.19.
Dwa wykresy
z tym samym
zestawem danych,
ale z rnymi skalami
na osi wartoci
Zastosowana skala powinna zalee od danej sytuacji. Nie ma prostych recept na okrelanie skali, moe za wyjtkiem tej, e nie powinno si wprowadza odbiorcw w bd,
manipulujc punktami danych. Dodatkowo wikszo zgodzi si z twierdzeniem, e
w przypadku wykresw supkowych czy kolumnowych skala osi wartoci powinna zaczyna si od zera (nawet Excel realizuje t zasad).
W przypadku przygotowywania kilku wykresw wykorzystujcych dane z podobnych
zakresw utrzymanie jednej skali dla wszystkich zdecydowanie uatwi ich porwnywanie.
Na rysunku 6.20 przedstawiono rozkad odpowiedzi na dwa pytanie ankietowe. Na grnym
wykresie o wartoci jest wyskalowana od 0% do 50%. Na dolnym od 0% do 35%.
Poniewa zastosowano dwie rne skale na osi wartoci, porwnanie wynikw ankiety jest
utrudnione.
178
Rysunek 6.20.
Zastosowanie rnych
skali na osi wartoci
utrudnia porwnanie
wykresw
Kolejn opcj dostpn w oknie Formatowanie osi jest Wartoci w kolejnoci odwrotnej.
Na grnym wykresie (rysunek 6.21) zastosowano domylny ukad osi. Na dolnym uyto
opcji Wartoci w kolejnoci odwrotnej, co spowodowao odwrcenie kierunku wykresu.
O kategorii znalaza si u gry. Gdybymy chcieli przerzuci j na doln cz wykresu,
wwczas naleaoby dodatkowo zaznaczy opcj Warto maksymalna osi.
W przypadku gdy wykrelane wartoci maj pokry bardzo duy zakres, mona zastosowa dla osi wartoci skal logarytmiczn. Najczciej jest ona uywana do celw naukowych. Na rysunku 6.22 przedstawiono dwa wykresy. W grnym zastosowano standardow skal, a w dolnym logarytmiczn. Warto Podstawy to 10, co oznacza, e kada
kolejna warto skali wywietlana na osi bdzie dziesi razy wiksza od poprzedzajcej. Jeeli zmienimy parametr Podstawy na 100, wwczas kada kolejna jednostka skali
bdzie wiksza sto razy od poprzedniej.
Jeeli prezentowane dane to due liczby, wwczas mona dostosowa wywietlanie
jednostek. Na rysunku 6.23 przedstawiono wykres prezentujcy dane w duych liczbach.
Na dolnym wykresie w polu Jednostki wywietlania wprowadzono opcj Miliony. Excel
automatycznie wstawi na wykres etykiet Miliony, ktra zostaa nastpnie zmieniona
na Miliony kilometrw.
Inn metod zmiany jednostek wywietlanych na osi wartoci jest zastosowanie
specjalnych formatw. I tak aby wywietli wartoci w milionach, naley w oknie
dialogowym Formatowanie osi przej do zakadki Liczby, wybra kategori
Niestandardowe, a nastpnie wprowadzi kod1:
0..
1
Zamiast kropek naley wstawi spacje.
179
Rysunek 6.21.
Na dolnym wykresie
uyto opcji Wartoci
w kolejnoci odwrotnej
O posiada take znaczniki: krtkie prostopade do osi linie ilustrujce skal jednostek.
W zakadce Opcje osi mona wybra typ gwnego i pomocniczego znacznika (odpowiednio dla jednostki gwnej i pomocniczej). Dostpne s nastpujce opcje:
Brak: znaczniki nie bd wywietlane.
Wewntrzny: znaczniki bd wywietlane tylko po wewntrznej stronie osi.
Zewntrzny: znaczniki bd wywietlane tylko po zewntrznej stronie osi.
Krzyowy: znaczniki bd wywietlane po obu stronach osi.
Mona rwnie kontrolowa pozycj etykiety osi. Dostpne s nastpujce opcje:

Brak: etykieta nie bdzie wywietlana.
Nisko: dla osi poziomych etykieta bdzie wywietlana w dolnej czci obszaru
krelenia; dla osi pionowych pojawi si na lewo od niego.

Wysoko: dla osi poziomych etykieta bdzie wywietlana w grnej czci obszaru
krelenia; dla osi pionowych pojawi si na prawo od niego.

Obok osi: etykieta pojawi si obok osi; to ustawienie domylne.
Obok gwnych znacznikw osi zwykle wywietlane s etykiety. Pomocnicze znaczniki
rozmieszczone s pomidzy gwnymi znacznikami.
180
Rysunek 6.22.
Wykresy prezentuj
te same dane,
ale w dolnym
zastosowano
skal logarytmiczn
Dziki poczeniu moliwoci oferowanych przez omwione opcje uzyskujemy spore

moliwoci, co wida na wykresie przedstawionym na rysunku 6.24. Na wszystkich
widocznych wykresach przedstawiono te same dane; rni si one tylko sposobem
formatowania osi.
O daty
Podczas tworzenia wykresu Excel sprawdza, czy osie kategorii nie zawieraj danych
zwizanych z czasem. Jeeli tak jest, wwczas tworzy wykres osi skali czasu. Na
rysunku 6.25 przedstawiono prosty przykad. Kolumna A zawiera daty; w kolumnie
B umieszczono wartoci wprowadzone na wykresie kolumnowym. Chocia w tabeli
znajduj si dane tylko dla dziesiciu dat, Excel utworzy wykres z 31 interwaami na osi
kategorii. Program rozpozna, e na osi kategorii umieszczono daty, i utworzy odpowiedni o daty.
Aby zmieni ustawienie wprowadzone automatycznie przez program, naley przej do
zakadki Opcje osi w oknie dialogowym Formatowanie osi. Mona tam zauway, e dla
opcji Typ osi domylnie wybrana jest pozycja Wybierz automatycznie na podstawie danych.
Po zmianie na O tekstu wykres zostanie przeksztacony (rysunek 6.26). Daty zostay na nim
potraktowane jako etykiety tekstowe.
181
Rysunek 6.23.
Na dolnym wykresie
wywietlan jednostk
s miliony
Opcja osi daty jest dostpna tylko dla osi kategorii.
Kiedy na osi kategorii uywane s daty, w oknie dialogowym Formatowanie osi w zakadce
Opcje osi mona ustawi Jednostk Gwn, Pomocnicz i Podstawow za pomoc Dni,
Miesicy i Lat.
Jeeli potrzebne bdzie uycie mniejszych jednostek, takich jak godziny, wwczas naley
zastosowa wykres punktowy. Jest tak dlatego, e o daty traktuje wszystkie wartoci
jako liczby cakowite. Dlatego kada warto czasowa jest wykrelana jako pnoc danej
doby. Na rysunku 6.27 widoczny jest wykres punktowy prezentujcy zestawienie faktycznych godzin przylotu do planowych. Obie osi prezentuj wartoci czasowe w jednogodzinnych odstpach.
Niestety, Excel nie umoliwia okrelenia wartoci czasowych w zakadce Opcje osi
w oknie dialogowym Formatowanie osi. Aby zmieni domylne ustawienia dla wartoci
maksimum, minimum i jednostek, naley przekonwertowa wartoci czasowe na wartoci
dziesitne.
182
Rysunek 6.24. Rnorodne sposoby formatowania osi wykresw
Rysunek 6.25. Excel potrafi rozpozna daty i utworzy o skali czasu
183
Rysunek 6.26.
To dane z poprzedniego
wykresu,
ale zastosowano
w nim standardowe
ustawienia osi
kategorii
Rysunek 6.27. Na obu osiach wywietlane s informacje o czasie
Na wykresie zastosowano nastpujce wartoci dla skali:

Minimum: 0,25 (06:00)
Maksimum: 0,583333 (14:00)
Jednostka gwna: 0,041667 (1:00:00)
Aby przekonwertowa wartoci czasowe na dziesitne, naley wprowadzi je do komrek.

Nastpnie naley sformatowa komrki, stosujc Kategori: Oglne. Wartoci czasowe
przedstawione bd jako procenty 24-godzinnej doby. I tak np. godzina 12:00 zamieniona
zostanie na warto 0,5.
184
Tworzenie wieloliniowych osi kategorii

W wikszoci przypadkw etykiety na osi kategorii zawieraj dane z pojedynczej kolumny
czy wiersza. Mona jednak utworzy etykiety zawierajce wiele kategorii (rysunek 6.28).
Na wykresie jako etykiety osi kategorii zastosowano kolumny A:C.
Rysunek 6.28.
O kategorii
zawiera etykiety
z trzech kolumn
Podczas tworzenia wykresu zaznaczono zakres danych A1:E10. Excel automatycznie

okreli, e pierwsze trzy kolumny zostan wykorzystane jako etykiety osi kategorii.
Taki ukad danych jest powszechnie stosowany w tabelach przestawnych; wykresy
przestawne czsto wykorzystuj wieloliniowe osie kategorii.
Usuwanie osi
Aby zmieni sposb wywietlania osi na wykresie, naley uy opcji dostpnych w grupie
Narzdzia wykresw/Ukad/Osie/Osie. Dostpna tam lista rozwijana oferuje opcje wywietlania osi; te same opcje mona znale w oknie dialogowym Formatowanie osi.
185
Bardziej bezporedni metod usuwania osi jest jej zaznaczenie i wcinicie klawisza
Delete.
Na rysunku 6.29 przedstawiono trzy wykresy, dla ktrych nie s wywietlane adne osie.
Zastosowanie etykiet danych powoduje, e osie wartoci s niepotrzebne; dziki etykietom mamy te pewno, e odbiorcy zorientuj si, co znajduje si na osi poziomej.
Rysunek 6.29.
Trzy wykresy linowe,
dla ktrych nie s
wywietlane adne
osie
Formatowanie liczb na osiach

Na osi wartoci wywietlane dane s domylnie formatowane tak samo, jak te uyte na
wykresie. Aby zastosowa inne formatowanie, naley uy opcji dostpnych w oknie
dialogowym Formatowanie osi w zakadce Liczby. Zmiana formatowania liczb w przypadku osi kategorii wywietlajcej tekst nie przyniesie efektu.
Naley te pamita o dostpnych formatach liczb. Na rysunku 6.30 widoczny jest wykres,
w ktrym wykorzystano nastpujcy format liczb:
Standardowy "km/h"
Takie formatowanie powoduje, e do kadej wartoci dodany jest tekst km/h.
Linie siatki
Linie siatki uatwiaj odbiorcom okrelenie wartoci przedstawianych w seriach na wykresie. Linie siatki s elementem opcjonalnym, a uytkownik ma nieco kontroli nad ich
wygldem. W uproszczeniu linie siatki s przedueniem znacznikw na osiach. Znaczniki z kolei zale od jednostki gwnej i pomocniczej okrelonych dla osi.
186
Rysunek 6.30.
O wartoci
uywa specjalnego
formatowania,
aby wywietli
jednostki prdkoci
Linie siatki mona stosowa na wszystkich wykresach za wyjtkiem wykresw koowych

i piercieniowych.
Niektre wykresy wygldaj lepiej z liniami siatki, na innych bd one niepotrzebnie

wprowadza tok. Zawsze uytkownik decyduje o tym, czy linie ulepsz dany wykres.
Czasem wystarcz tylko poziome linie siatki; cho na wykresach punktowych korzystne
moe by zastosowanie rwnie linii pionowych. W wielu przypadkach linie te bd
mniej przytaczajce, jeeli bd przerywane i w szarym kolorze.
Dodawanie i usuwanie linii siatki

Aby doda lub usun linie siatki, naley uy polecenia Narzdzia wykresw/Ukad/Osie/
Linie siatki. Kada o posiada dwa zestawy linii siatki: gwne i pomocnicze. Gwne to
te wywietlane przy etykietach. Pomocnicze umieszczone s pomidzy gwnymi. Przy
pracy z wykresem zawierajcym pomocnicze osie kategorii i wartoci (w przypadku
wykresw trjwymiarowych) okno dialogowe bdzie zawierao dodatkowe opcje dla
trzech zestaww linii siatki.
Bardziej bezporedni metod usuwania linii siatki jest ich zaznaczenie i wcinicie
klawisza Delete.
Jeeli wykres zawiera pomocnicz o, wwczas mona okreli wywietlanie linii siatki
dla obu osi wartoci. Jak mona si spodziewa, wywietlenie podwjnego zestawu linii
siatki w tym samym kierunku moe wprowadza zamieszanie.
Aby zmieni waciwoci linii siatki, naley je zaznaczy i przej do okna dialogowego
Formatowanie linii siatki. Mona te uy kontrolki znajdujcej si w grupie Narzdzia
wykresw/Formatowanie/Style ksztatw.
Nie mona zmienia formatowania pojedynczych linii siatki z zestawu. Wszystkie linie
s formatowane tak samo.
187
Etykiety danych
Niektre wykresy wymagaj identyfikowania poszczeglnych punktw danych serii za
pomoc etykiet.
Dodawanie i usuwanie etykiet danych

Niektre z ukadw umieszczonych w galerii (Narzdzia wykresw/Projektowanie/Ukady
wykresu) zawieraj etykiety danych. Aby doda etykiety danych, naley zaznaczy
wykres i wybra Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Etykiety danych. Po rozwiniciu listy
wywietlone zostan dostpne moliwoci.
Jeeli zaznaczono seri, wwczas polecenie Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Etykiety
danych spowoduje dodanie etykiet tylko do niej. Jeeli zaznaczono pojedynczy punkt
danych, etykieta bdzie wstawiona tylko przy nim. Jeeli wybrano inny element wykresu
ni seri czy pojedynczy punkt danych, wwczas etykiety danych zostan wstawione
dla wszystkich serii na wykresie.
Aby usun etykiety danych z danej serii, naley je zaznaczy i wcisn klawisz Delete.
Aby usun pojedyncz etykiet, naley j zaznaczy i wcisn klawisz Delete. Aby usun etykiety danych ze wszystkich serii na wykresie, naley zaznaczy element inny ni
etykieta i wybra kolejno Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/Etykiety danych/Brak.
Plik z omawianymi tutaj przykadami (etykiety danych.xlsx) mona pobra z serwera FTP:
Edytowanie etykiet danych

Po dodaniu etykiety danych do serii mona je sformatowa za pomoc Wstki, minipaska
narzdzi lub okna dialogowego Formatowanie etykiet danych. Aby okreli zawarto
etykiet danych, naley uy pozycji Opcje etykiet w oknie dialogowym Formatowanie
etykiet danych. Na rysunku 6.31 widoczne jest takie okno dla wykresu koowego.
Po klikniciu etykiety danych zostan zaznaczone wszystkie etykiety dla caej serii.
Po ponownym klikniciu tej samej etykiety zostanie zaznaczona tylko ona. Oznacza to,
e Excel umoliwia formatowanie wszystkich etykiet lub tylko jednej.
Poniej wymieniono rodzaje informacji, ktre mog by wywietlane w etykietach danych:

Nazwa serii.
Nazwa kategorii.
Warto.
Warto procentowa: udzia w cakowitej wartoci serii (tylko w przypadku wykresw
koowych i piercieniowych).
Rozmiar bbelka (tylko dla wykresw bbelkowych).
188
Rysunek 6.31.
Opcje wywietlania
etykiet danych
Pozostae opcje wymieniono poniej. Warto jednak pamita, e dostpne opcje zale od
typu wykresu.
Poka linie wiodce. Po zaznaczeniu tej opcji Excel wywietli lini czc etykiety
danych z punktem danych.

Pooenie etykiety. Okrela pooenie etykiety; mona je ustawi osobno dla kadego
punktu danych.
Uwzgldnij klucz legendy w etykiecie. Po zaznaczeniu tej opcji przy kadej etykiecie
danych wywietlany bdzie obrazek ilustrujcy etykiet.

Separator. Suy do rozdzielania rnej zawartoci w etykietach; mona uy
przecinka, rednika, kropki, znaku nowego wiersza i spacji.

Okno dialogowe Formatowanie etykiet danych umoliwia rwnie wprowadzenie rnorodnego formatowania.
Wykres kolumnowy na rysunku 6.32 zawiera etykiety danych wywietlajce nazwy
kategorii oraz ich wartoci. Do ich wywietlania zastosowano opcj Koniec wewntrzny.
Jako separatora uyto znaku podziau wiersza, dlatego wartoci widoczne s w nowej linii.
Poniewa nazwy kategorii umieszczono w etykietach danych, pozioma o kategorii nie
jest konieczna.
Etykiety danych wywietlaj wartoci dla kadego punktu danych. Na tym konkretnym
wykresie dobrze byoby wywietli wartoci w postaci procentowej. Niestety, taki sposb
wywietlania dostpny jest tylko dla wykresw piercieniowych. Rozwizaniem zastpczym
moe by przeliczenie wartoci za pomoc formu i wywietlenie wyniku w etykietach.
189
Rysunek 6.32.
Etykiety danych
na wykresie
kolumnowym
Na rysunku 6.33 widoczny jest wykres liniowy, na ktrym etykiety danych umiejscowiono
na cakiem sporych znacznikach. Osignito to za pomoc opcji rodek.
Rysunek 6.33.
Etykiety danych
umiejscowione
na serii znacznikw
Aby zmieni istniejcy tekst w etykiecie, naley j zaznaczy i wprowadzi nowy tekst.
Aby zaznaczy pojedyncz etykiet, naley j klikn; zostan wwczas zaznaczone
wszystkie, dopiero drugie kliknicie spowoduje zaznaczenie wybranej etykiety.
Aby utworzy cze pomidzy wybran etykiet a komrk, naley:
1.
Klikn pasek formuy.
2.
Wpisa znak rwnoci (=).
3.
Klikn komrk zawierajc tekst.
4.
Wcisn Enter.
Po wstawieniu na wykres etykiet danych czsto okazuje si, e nie s one odpowiednio
rozmieszczone. Moe si zdarzy, e etykiety bd zasania siebie wzajemnie lub te linie
siatki. Po zaznaczeniu pojedynczej etykiety bdzie mona przecign j w bardziej odpowiednie miejsce.
190
Problemy i ograniczenia etykiet danych

Po pewnym czasie spdzonym nad etykietami danych atwo doj do wniosku, e ta
funkcja Excela pozostawia nieco do yczenia. Dobrze byoby mc na przykad okreli
zakres tekstu, ktry ma si znale w etykietach. Byoby to szczeglnie uyteczne
w przypadku wykresw punktowych, na ktrych kady punkt danych powinien by atwo
identyfikowalny. Na rysunku 6.34 przedstawiono wykres punktowy. Jeeli chciaby
wstawi etykiety danych, aby mc zidentyfikowa kadego studenta (punkt danych), to nie
masz szczcia.
Rysunek 6.34. Excel nie udostpnia moliwoci bezporedniego dodania opisowych etykiet
do punktw danych
Mimo tysicy zapyta Microsoft wci nie doda tej funkcji do Excela! Dlatego najpierw
trzeba doda etykiety danych, a nastpnie edytowa kad z nich.
Dostpnych jest kilka uytecznych dodatkw umoliwiajcych okrelenie tekstw,
ktre maj pojawi si w etykietach danych. Jednym z nich jest Power Utility Pack,
dostpny na stronie Johna Walkenbacha (http://spreadsheetpage.com).
Podczas pracy z etykietami danych szybko okae si, e ta funkcja jest szczeglnie
przydatna w przypadku serii zawierajcych stosunkowo niewiele punktw danych. Na
rysunku 6.35 przedstawiono wykres zawierajcy 24 punkty danych. Nie jest moliwe
wywietlenie wszystkich etykiet i jednoczenie zachowanie czytelnoci wykresu.
Jednym z rozwiza jest usunicie czci etykiet. Mona na przykad usun wszystkie
etykiety, pozostawiajc jedynie te dla najwyszych i najniszych wartoci. Jednak usuwanie etykiet trzeba bdzie wykona samodzielnie. Aby usun pojedyncz etykiet, naley
j zaznaczy i wcisn klawisz Delete. Zastosowanie linii siatki to kolejny sposb na
uatwienie odbiorcom okrelenia wartoci punktw danych. Jeszcze inn metod jest
opisane w dalszej czci zastosowanie tabeli danych.
191
Rysunek 6.35. Etykiety danych nie sprawdzaj si na tym wykresie
Tabele danych
Czasem moe pojawi si konieczno wywietlenia wszystkich wartoci danych obok
wykrelonych punktw danych. W takim przypadku liczba etykiet moe jednak dosownie
zasypa odbiorcw wykresu.
Zamiast etykiet do wykresu mona doczy tabel danych. Taka tabela umoliwia przedstawienie wartoci dla kadego punktu danych tu pod wykresem, dziki czemu ryzyko
zatoczenia wykresu zostanie zaegnane. Na rysunku 6.36 przedstawiono wykres zawierajcy tabel danych.
Plik z omawianymi tutaj przykadami (etykiety danych.xlsx) mona pobra z serwera FTP:
Dodawanie i usuwanie tabeli danych

Aby doda tabel do wykresu, naley go zaznaczy i wybra Narzdzia wykresw/Ukad/
Etykiety/Tabela danych.
Aby usun tabel, naley zaznaczy wykres i wybra Narzdzia wykresw/Ukad/Etykiety/
Tabela danych. Mona te zaznaczy tabel i wcisn klawisz Delete.
192
Rysunek 6.36. Wykres z tabel danych
Problemy i ograniczenia tabel danych

Jedynym problemem zwizanym z uywaniem tabel danych (o ktrym wspomniano ju
wczeniej) jest fakt, e mona je zastosowa tylko dla niektrych typw wykresw. Opcje
formatowania tabel s stosunkowo ograniczone. Zmiany w formatowaniu mona wprowadzi za pomoc okna dialogowego Formatowanie tabeli danych.
Zakadka Wypenienie moe by nieco mylca, bo wbrew nazwie nie umoliwia zmiany
koloru wypenienia tabeli danych. Opcje formatowania ograniczaj si do ta, na ktrym
umieszczane s litery i liczby.
Niestety, nie mona wprowadzi rnych czcionek w osobnych wierszach czy kolumnach
tabeli danych. Nie mona te zmieni formatowania cyfr. Liczby wywietlane w tabeli
danych zawsze s sformatowane tak samo, jak dane rdowe.
193
Po dodaniu tabeli danych do wykresu zastpi ona etykiety na osi poziomej. Ale nie jest to
duy problem, poniewa pierwszy wiersz tabeli zawiera te etykiety. Jednake nie mona
zastosowa oddzielnego formatowania do etykiet osi; bd one sformatowane tak jak
pozostae elementy tabeli danych.
Wyjtek od sytuacji opisanej w poprzednim akapicie ma miejsce w przypadku wykresw
supkowych i osi daty. Tabela danych jest wwczas wywietlana pod wykresem i nie
zastpuje wwczas etykiet osi.
Kolejny potencjalny problem moe si pojawi podczas stosowania tabeli danych

w wykresach osadzonych. Po zmniejszeniu wykresu w tabeli moe by widoczna tylko
cz danych.
Dlatego najlepiej stosowa omawiane tabele na wykresach umieszczonych na osobnych
arkuszach. Kiedy trzeba zaprezentowa dane wykorzystane na wykresie osadzonym, wwczas mona uy danych z komrek, dziki czemu mamy wiksz kontrol nad ich formatowaniem.
194
Cz III
Jeszcze o tabelach
i wykresach
Rozdzia 7. Tabele przestawne
Rozdzia 8. Wykresy przestawne
Rozdzia 9. Wykresy przebiegu w czasie
Rozdzia 10. Inne techniki wizualizacji
196
Cz X Tytu czci
Rozdzia 7.
Tabele przestawne
W rozdziale:
Zastosowanie tabel przestawnych w modelu danych
Tworzenie i modyfikowanie tabel przestawnych
Dostosowywanie tabel przestawnych (pola, formaty i funkcje)
Filtrowanie danych za pomoc tabel przestawnych
W rozdziale 2. omwiono zastosowanie modelu danych jako podstawy dla pulpitw menederskich i raportw. Dziki niemu mona atwo umieci dane w trzech logicznych
warstwach: danych, analiz i prezentacji. W tym rozdziale wyjaniono, dlaczego tabele
przestawne znakomicie wpisuj si w t koncepcj. Dziki nim mona tworzy modele,
ktre nie tylko s atwe do ustawienia, ale mona je aktualizowa za pomoc jednego
wcinicia klawisza. Dziki temu zarzdzanie pulpitem menederskim wymaga mniej
czasu, ktry z kolei mona przeznaczy na inne zajcia. W Excelu nie ma wydajniejszego
narzdzia ni tabele przestawne.
Tabele przestawne wprowadzenie

Tabela przestawna to narzdzie umoliwiajce tworzenie interaktywnych widokw rda danych, znanych te jako raporty tabeli przestawnej. Tabele te uatwiaj zamian
niekoczcych si kolumn, wierszy i liczb w pene znaczenia prezentacje danych. atwo
mona tworzy podsumowania wybranych pozycji: na przykad wyniki dla regionu pnocnego i zachodniego, rnorodne filtry czy specjalne formuy do wykonywania nowych
oblicze.
Nazwa tabele przestawne wzia si std, e uytkownik moe za pomoc metody
przecignij i upu dynamicznie zmienia (czy przestawia) perspektyw prezentowania danych, uzyskujc dziki temu zupenie nowe zestawienia z tych samych informacji.
Mona wic tworzy podsumowania i dry dane do dowolnego poziomu szczegu.
Same dane nie ulegaj zmianie i nie s poczone z tabel przestawn. Powd, dla ktrego
tabele przestawne tak dobrze pasuj do pulpitw menederskich, to moliwo szybkiej
ich aktualizacji poprzez zmian rda danych. Dziki temu mona jednoczenie ustawi warstw analiz i prezentacji, a sam aktualizacj wykona poprzez jedno wcinicie
klawisza.
198
Cz III Jeszcze o tabelach i wykresach
Anatomia tabel przestawnych

Tabela przestawna skada si z czterech obszarw: Wartoci, Etykiety wierszy, Etykiety
kolumn i Filtr raportu. Od rodzaju danych umieszczanych w tych obszarach zaley sposb
ich uywania i prezentowania w tabeli przestawnej. Omwimy teraz funkcje kadego
z tych czterech obszarw.
Obszar Wartoci
Obszar Wartoci umoliwia obliczanie rde danych. Na rysunku 7.1 widoczny jest
duy prostoktny obszar obok nagwkw kolumn i wierszy. W tym przykadzie obszar
Wartoci zawiera sum wartoci w polu Wielko sprzeday.
Rysunek 7.1.
Obszar Wartoci
w tabeli przestawnej
oblicza i zlicza dane
Pola danych, ktre mona tu przeciga i upuszcza, zawieraj typowe mierniki: suma
przychodw, liczba jednostek czy rednia cena.
Obszar Etykiety wierszy

Obszar etykiet wierszy przedstawiono na rysunku 7.2. Przecignicie pola danych do
obszaru Etykiety wierszy spowoduje wywietlenie unikalnych wartoci z pl pod wierszami po lewej stronie tabeli przestawnej. Obszar Etykiety wierszy zwykle ma co najmniej
jedno pole, cho moe by ich wicej.
Typy pl danych, ktre mona tu przecign, obejmuj te, ktre mona grupowa i kategoryzowa, takie jak produkty, nazwy i lokalizacje.
Obszar Etykiety kolumn

Obszar Etykiety kolumn zawiera nagwki rozcigajce si w grnej czci tabeli przestawnej (rysunek 7.3). W tym przykadzie obszar zawiera list segmentw rynku.
199
Rysunek 7.2.
Obszar etykiet wierszy
umoliwia uzyskanie
perspektywy
zorientowanej
na wiersze
Rysunek 7.3.
Obszar Etykiety kolumn
umoliwia uzyskanie
perspektywy
zorientowanej
na kolumny
Umieszczenie pola danych w tym obszarze spowoduje wywietlenie wartoci z pola

w danej kolumnie. Obszar Etykiety kolumn znakomicie nadaje si do tworzenia macierzy
danych czy wskazywania biecych trendw.
Obszar Filtr raportu

Znajdujcy si na grze tabeli przestawnej obszar Filtr raportu to dodatkowy zestaw
rozwijanych kontrolek. Na rysunku 7.4 obszar ten obejmuje pole Region, a sama tabela
przestawna jest ustawiona tak, aby prezentowa wszystkie regiony.
Umieszczenie pola danych w obszarze Filtr raportu umoliwia zmian widokw caej
tabeli zalenie od dokonanego wyboru. Typy pl, ktre mona tu umieci, obejmuj te,
ktre skupiaj si na wyodrbnianiu i uwydatnianiu pewnych informacji, na przykad
regionu, pracownikw itp.
Tworzenie prostej tabeli przestawnej

Kiedy ju zdobylimy solidn wiedz na temat struktury tabel przestawnych, czas na krok
nastpny i utworzenie takiej tabeli samodzielnie.
200
Rysunek 7.4.
Obszar Filtr raportu
umoliwia atwe
stosowanie filtrw
z uwzgldnieniem
wybranych danych
Wszystkie przykady omawiane w tym rozdziale znajduj si w pliku Rozdzia 7

Przykadowe dane.xslx, ktry mona pobra z serwera FTP pod adresem
1.
Najpierw naley klikn pojedyncz komrk w danych, ktre bd zasila tabel

przestawn.
2.
Nastpnie naley klikn kart Wstawianie na Wstce i odnale ikon tabeli

przestawnej (rysunek 7.5).
Rysunek 7.5.
Tworzenie tabeli
przestawnej
za pomoc karty
Wstawianie
3.
Z listy rozwijanej widocznej po klikniciu ikony Tabela przestawna naley wybra

pozycj Tabela przestawna. Zostanie wwczas otwarte okno dialogowe Tworzenie
tabeli przestawnej (rysunek 7.6).
4.
Naley wskaza lokalizacj rda danych.
5.
Nastpnie wskaza arkusz, w ktrym tabela ma si znale.

Na rysunku 7.6 domylnie zaznaczona jest opcja Nowy arkusz. Oznacza to,
e tworzona wanie tabela przestawna zostanie umieszczona w nowym arkuszu
biecego skoroszytu. Aby zmieni to ustawienie, naley zaznaczy opcj Istniejcy
arkusz i wskaza ten, w ktrym ma zosta umieszczona tabela.
6.
Klikn OK.
Od tej chwili w nowym arkuszu dostpny bdzie pusty raport tabeli przestawnej.
201
Rysunek 7.6.
Okno dialogowe
Tworzenie tabeli
przestawnej
Ukadanie tabeli przestawnej

Na rysunku 7.7 widoczne jest okno Lista pl tabeli przestawnej wywietlane obok pustego
raportu tabeli przestawnej.
Rysunek 7.7.
Okno dialogowe Lista
pl tabeli przestawnej
Do tabeli mona dodawa potrzebne pola, przecigajc je i upuszczajc ich nazwy na

jeden z czterech dostpnych obszarw z widocznych w oknie Lista pl tabeli przestawnej:
Filtr raportu, Etykiety kolumn, Etykiety wierszy i Wartoci.
Jeeli okno dialogowe Lista pl tabeli przestawnej nie pojawi si po klikniciu tabeli,
wwczas mona przywoa je samodzielnie, klikajc prawym klawiszem myszy w dowolnym
miejscu tabeli i wybierajc z menu Poka list pl. Mona te przej do Wstki, klikn
Opcje i w karcie Pokazywanie/Ukrywanie wybra Lista pl.
Przed dodaniem pl do poszczeglnych obszarw naley zada sobie dwa pytania: Co

chc uzyska? i Jak ma to wyglda?. Odpowiedzi na te pytania bd decydoway
o rozmieszczaniu pl na obszarach.
202
W pierwszej tabeli przestawnej chcemy sprawdzi wielko sprzeday w zotwkach na

danym rynku. Oznacza to, e musimy uy pl Wielko sprzeday i Rynek.
Jak ma wyglda przygotowywana tabela? Poszczeglne rynki powinny by wywietlane
w ukadzie pionowym po lewej stronie tabeli, a obok kadego z nich powinna by
widoczna warto sprzeday. W tym celu do obszaru Etykiety wierszy naley doda pole
Rynek, a do obszaru Wartoci pole Wielko sprzeday.
1.
Na licie pl naley zaznaczy Rynek (rysunek 7.8).

Kiedy w tabeli pojawi si ju rynki, pora na dodanie wartoci sprzeday.
Rysunek 7.8.
Aby doda
pole Rynek do tabeli,
naley zaznaczy je
na licie
2.
W oknie selekcji pl naley zaznaczy Wielko sprzeday (rysunek 7.9).

Zaznaczenie pola, ktre zawiera dane nieliczbowe (tekst lub daty), spowoduje
automatycznie jego umieszczenie w obszarze Etykiety wierszy tabeli przestawnej.
Zaznaczenie pola, ktre zawiera dane liczbowe, spowoduje automatycznie jego
umieszczenie w obszarze Wartoci tabeli przestawnej.
I jeszcze jedna sprawa: podczas dodawania nowych pl nie wszystkie z nich mog by
widoczne w polach okna dialogowego kadego z obszarw. Rozwiza ten problem mona,
zmieniajc rozmiar okna: wystarczy klikn i przecign jego krawdzie.
Jak wida, analiz kadego z rynkw mona przeprowadzi w piciu krokach! To zdumiewajce, jeli wemie si pod uwag fakt, e do obrbki byo ponad 60 000 wierszy
z danymi. Po drobnych zmianach w formatowaniu utworzona tabela przestawna moe
by pocztkiem raportu czy pulpitu menederskiego.
203
Rysunek 7.9. Dodawanie pola Wielko sprzeday
Modyfikowanie tabel przestawnych

A oto pewna wspaniaa cecha tabel przestawnych. Do modelu danych mona dodawa tak
wiele warstw analizy, jak to tylko potrzebne, zmieniajc i ponownie aranujc pola tabeli
bdcej rdem danych. Zamy, e chcemy przedstawi warto sprzeday na poszczeglnych rynkach z uwzgldnieniem segmentw. Poniewa tabela przestawna zawiera ju
pola Rynek i Wielko sprzeday, wszystko, co trzeba zrobi, to doda pole Segment.
Wystarczy wic klikn gdziekolwiek w obszarze tabeli i w oknie dialogowym Lista pl
tabeli przestawnej zaznaczy pole Segment. Na rysunku 7.10 przedstawiono tabel przestawn po wprowadzonych zmianach.
Jeeli okno dialogowe Lista pl tabeli przestawnej nie pojawi si po klikniciu tabeli,
wwczas mona przywoa je samodzielnie, klikajc prawym klawiszem myszy w dowolnym
miejscu tabeli i wybierajc z menu Poka list pl.
Co jeli ukad tabeli nie jest odpowiedni? By moe trzeba wywietli list segmentw
w grnej czci tabeli. To aden problem. Wystarczy przecign pole Segment z obszaru
Etykiet wierszy do Etykiet kolumn. Spowoduje to natychmiastow zmian ukadu tabeli
przestawnej (rysunek 7.11).
Zmiana widoku tabeli przestawnej

Czsto jestemy proszeni o przygotowanie raportu dotyczcego pojedynczego regionu,
rynku, produktu i tak dalej. Zamiast spdza kolejne godziny nad tworzeniem osobnych
tabel przestawnych dla kadego moliwego scenariusza, mona wykorzysta same tabele,
aby uatwi sobie utworzenie wielu widokw tych samych danych. Mona to zrobi, tworzc dodatkowy filtr regionu w tabeli.
204
Rysunek 7.10. Dodanie nowej warstwy analizy do modelu danych jest zupenie proste:
wystarczy zaznaczy kolejne pole
Rysunek 7.11. Poszczeglne segmenty rynku umieszczone s teraz w kolumnach
Wystarczy wic klikn gdziekolwiek w obszarze tabeli; zostanie wwczas wywietlone

okno dialogowe Lista pl tabeli przestawnej, w ktrym trzeba przecign pole Region
do obszaru Filtr raportu. W tabeli przestawnej zostanie wwczas umieszczona lista rozwijana (rysunek 7.12). Mona jej uywa do wywietlania danych z jednego regionu naraz.
205
Rysunek 7.12. Dodawanie do tabeli przestawnej filtru regionu
Aktualizowanie tabel przestawnych

Z upywem czasu dane mog ulega zmianie i rozrasta si wraz z nowo pojawiajcymi
si wierszami i kolumnami. Do aktualizowania tabel mona uy polecenia Odwie.
Aby to zrobi, wystarczy klikn tabel przestawn prawym klawiszem myszy i z menu
podrcznego wybra opcj Odwie (rysunek 7.13).
Rysunek 7.13.
Polecenie Odwie
suy do aktualizowania
tabel przestawnych
Czasem zmianom ulega struktura tabeli zasilajcej danymi tabel przestawn. Na przykad moe zosta dodana lub usunita jedna z kolumn. Taki rodzaj zmiany wpywa nie
tylko na kilka pozycji w tabeli, ale na cay zakres danych.
W takim przypadku proste zaktualizowanie tabeli przestawnej nie przyniesie spodziewanego efektu. Naley zaktualizowa cay zakres obejmowany przez tabel. Oto, jak to
zrobi:
1.
Klikn gdziekolwiek w obszarze tabeli; zostanie wwczas wywietlona zakadka

Narzdzia tabel przestawnych.
206
2.
Przej do zakadki Opcje.
3.
Klikn przycisk Zmie rdo danych (rysunek 7.14).
Rysunek 7.14.
Zmiana zakresu
danych dla tabeli
przestawnej
4.
Zmieni zakres tak, aby obejmowa nowe wiersze czy kolumny (rysunek 7.15).
Rysunek 7.15.
Zaznaczanie nowego
zakresu danych dla
tabeli przestawnej
5.
Klikn OK.
Tabele przestawne i wielko arkuszy

Wane jest, aby pamita, e stosowanie tabel przestawnych w raportach i pulpitach menederskich ma swoje implikacje dotyczce rozmiarw i zuycia pamici. Podczas tworzenia tabeli
przestawnej Excel tworzy obraz rda danych i przechowuje go w pamici podrcznej. Tak wic
pami podrczna tabeli przestawnej jest kontenerem przechowujcym obraz danych. Kada tabela
przestawna tworzona z oddzielnego rda danych tworzy swj wasny kontener, ktry zwiksza
rozmiar skoroszytu i ilo pamici zuywanej do jego obsugi. Zwikszenie rozmiaru pliku i zuycia
pamici zalene jest od wielkoci oryginalnego rda danych powielanego przez Excel na potrzeby
tworzonych kontenerw.
Wszystko jasne, prawda? A oto sedno problemu: czsto trzeba utworzy oddzielne tabele przestawne korzystajce z tego samego rda danych w celu stworzenia dwch odrbnych warstw
analizy w modelu danych. W takim przypadku Excel utworzy dwa kontenery, nie zwaajc na to, e
oba zawieraj te same dane. Oznacza to, e arkusz ulega rozdciu za kadym razem, gdy tworzymy
now tabel przestawn z tych samych danych.
Aby obej ten potencjalny problem, mona uy polece kopiuj i wklej. Ot to: proste skopiowanie tabeli i umieszczenie jej gdzie indziej nie spowoduje utworzenia nowego kontenera. Dziki temu
mona tworzy wiele tabel przestawnych wykorzystujcych to samo rdo danych bez niepodanego zwikszania rozmiaru pliku czy zuycia pamici.
207
Dostosowywanie tabel przestawnych

Tworzone tabele przestawne czsto wymagaj drobnych zmian, tak aby wyglda i dziaa zgodnie z oczekiwaniami uytkownikw. W dalszej czci opisano niektre ze sposobw dostosowywania tabel w taki sposb, aby byy zgodne z zaoeniami pulpitw menederskich.
Zmiana nazwy pl
Kade pole w tabeli przestawnej ma swoj nazw. Pola w wierszach, kolumnach i filtrach dziedzicz swoje nazwy po etykietach danych ze rda danych. I tak na przykad
pola w obszarze Wartoci maj nazwy takie jak Suma z Wielko sprzeday.
Ale chciaoby si mie wasne nazwy i zamiast Suma z Wielko sprzeday na przykad
Sprzeda czna. W takim przypadku przydaaby si moliwo zmiany nazwy pola. Aby
zmieni nazw pola, naley:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy w polu docelowym.

Jeeli chcemy zmieni nazw pola Suma z Wielko sprzeday, wwczas naley
klikn dowoln warto w tym polu.
2.
Nastpnie wybra Ustawienia pola wartoci (rysunek 7.16).
Rysunek 7.16.
Naley klikn
prawym klawiszem
myszy w polu
docelowym i wybra
opcj Ustawienia
pola wartoci
Zostanie otwarte okno dialogowe o tej samej nazwie.

3.
W polu Nazwa niestandardowa wprowadzi now nazw (rysunek 7.17).
4.
Klikn OK.
Jeeli zostanie uyta taka sama nazwa, jak w rdle danych, wwczas zostanie
wywietlony komunikat bdu. W naszym przykadzie bdzie tak, jeeli sprbujemy
zmieni nazw pola Suma z Wielko sprzeday na Wielko sprzeday. Rozwiza
ten problem mona, wstawiajc dodatkow spacj na kocu nazwy. Nazwa z dodatkow
spacj bdzie dla Excela zupenie inn. Dziki tej metodzie mona uywa takich
samych nazw i nikt nie zauway rnicy.
208
Rysunek 7.17.
Zmiana nazwy w polu
Nazwa niestandardowa
Formatowanie liczb
Liczby w tabelach przestawnych mona dostosowa, aby speniay okrelone wymogi
(na przykad aby byy wywietlane jako waluta, procenty itp.). Formatowanie liczb mona
kontrolowa za pomoc okna dialogowego Ustawienia pola wartoci. Oto, jak to zrobi:
1.

Jeeli chcemy zmieni format wartoci w polu Wielko sprzeday, wwczas
naley klikn dowoln warto w nim si znajdujc.
2.
Nastpnie naley wybra opcj Ustawienia pola wartoci.
3.
Aby wywietli okno dialogowe Formatowanie komrek, naley klikn przycisk

Format liczby.
4.
W oknie Formatowanie komrek mona wybra odpowiedni format liczb, tak jak
miaoby to miejsce w zwykym arkuszu.
5.
Klikn OK.
Po ustawieniu nowego formatu pozostanie on niezmieniony, nawet jeeli tabela przestawna zostanie odwieona lub zmieniony zostanie jej ukad.
Zmiana sposobu obliczania podsumowania

Podczas tworzenia tabeli przestawnej Excel, domylnie, podlicza dane, dodajc je lub
zliczajc. Ale zamiast Sumy czy Licznika mona uy te innych funkcji; s to: rednia,
Maksimum, Minimum, Iloczyn itd. Oto wszystkie jedenacie dostpnych opcji:
Suma: dodaje wszystkie wartoci liczbowe.
Licznik: zlicza wszystkie pozycje w wybranym polu, wliczajc liczbowe, tekstowe
i sformatowane jako daty.

rednia: oblicza redni dla danych docelowych.
Maksimum: wywietla najwysz warto w danych docelowych.
209
Minimum: wywietla najnisz warto w danych docelowych.

Iloczyn: mnoy wszystkie dane.
Licznik num.: zlicza tylko wartoci liczbowe w komrkach w danych docelowych.
OdchStd i OdchStdc: oblicza odchylenia standardowe dla danych docelowych.
Funkcji OdchStdc naley uy, gdy posiadamy pene dane. Natomiast funkcji
OdchStd wwczas, gdy dysponujemy tylko ich wycinkiem.
Wariancja i Wariancja populacji: oblicza statystyczn wariancj dla danych
docelowych. Funkcji Wariancja populacji naley uy, gdy posiadamy pene dane.
Natomiast funkcji Wariancja wwczas, gdy dysponujemy tylko ich wycinkiem.
Aby zmieni typ podsumowania w danym polu, naley kolejno:
1.
2.
Nastpnie wybra opcj Ustawienia pola wartoci.
3.
Na licie zaznaczy odpowiedni typ oblicze, ktry ma by uyty do podsumowania

(rysunek 7.18).
Rysunek 7.18.
Zmiana typu
wykonywanych oblicze
4.
Klikn OK.
Czy wiedziae, e jedna pusta komrka spowoduje, e Excel zamiast sumowa bdzie
je zlicza? Wanie tak. Jeeli wszystkie komrki w kolumnie zawieraj dane liczbowe,
wwczas Excel uyje funkcji Suma. Ale jeeli cho jedna bdzie pusta lub zawiera bdzie
tekst, wwczas zostanie zastosowana funkcja Licznik. Dlatego naley uwanie sprawdza
pola umieszczane w obszarze Wartoci tabeli przestawnej. Jeeli nazwa pola rozpoczyna
si od Bez oblicze, wwczas program bdzie zlicza pozycje, a nie sumowa.
Pomijanie sum czciowych

Za kadym razem, kiedy dodamy nowe pole do tabeli, Excel utworzy pole sumy czciowej.
Mog zdarzy si sytuacje, w ktrych doczanie sum czciowych nie bdzie miao sensu,
a wrcz utrudni odbir tabeli przestawnej. Na rysunku 7.19 widoczna jest tabela, w ktrej
sumy czciowe wprowadzaj tylko zamieszanie i utrudniaj tym samym odczytanie
podstawowego przesania raportu.
210
Rysunek 7.19.
Sumy czciowe
mog czasem
przysoni dane,
ktre chcielibymy
przedstawi
Usuwanie wszystkich sum czciowych jednoczenie

Aby usun wszystkie sumy czciowe jednoczenie, naley:
1.

2.
Klikn zakadk Projektowanie.
3.
Klikn ikon Sumy czciowe i z menu wybra Nie pokazuj sum czciowych
(rysunek 7.20).
Jak wida na rysunku 7.21, ten sam raport po usuniciu sum czciowych prezentuje si
znacznie lepiej.
211
Rysunek 7.20.
Jednoczesne
usuwanie wszystkich
sum czciowych
za pomoc polecenia
Nie pokazuj sum
czciowych
Rysunek 7.21.
Ten sam raport
pozbawiony sum
czciowych
Usuwanie pojedynczych sum czciowych

Co zrobi, kiedy trzeba bdzie usun tylko jedn sum czciow? W takim przypadku
naley:
1.
2.
Nastpnie wywietli okno dialogowe Ustawienia pola; w tym celu z menu

podrcznego naley wybra opcj Ustawienia pl.
3.
W czci Sumy czciowe naley zaznaczy opcj Brak (rysunek 7.22).
212
Rysunek 7.22.
Aby usun pojedyncz
sum czciow,
naley zaznaczy
opcj Brak
4.
Klikn OK.
Usuwanie sum kocowych

Co zrobi, kiedy pojawi si konieczno usunicia sum kocowych z tabeli przestawnej?
1.
Klikn prawym klawiszem myszy w dowolnym miejscu tabeli przestawnej.
2.
Aby wywietli okno dialogowe Opcje tabeli przestawnej, naley wybra z menu
podrcznego polecenie o tej samej nazwie.
3.
Nastpnie naley przej do zakadki Sumy i filtry.
4.
W nastpnym kroku naley usun zaznaczenie z opcji Poka sumy kocowe wierszy.
5.
A take Poka sumy kocowe kolumn.
Ukrywanie i wywietlanie pozycji

Tabele przestawne podsumowuj i wywietlaj wszystkie informacje ze rda danych.
Ale w pewnych sytuacjach okrelone dane chcielibymy wyczy z podsumowania
w tabeli. Wwczas moemy ukry dane.
W przypadku tabel przestawnych ukrywanie danych nie oznacza tylko, e bd one
niewidoczne na pulpicie menederskim, ale rwnie nie zostan wzite pod uwag podczas obliczania podsumowa.
W tabeli przestawnej widocznej na rysunku 7.23 przedstawiono sprzeda dla wszystkich
segmentw z uwzgldnieniem rynkw. W tym zestawieniu chcielibymy utworzy podsumowania, pomijajc jednak dane dotyczce rowerw. Innymi sowy informacje
o rowerach nie s nam do niczego potrzebne.
213
Rysunek 7.23.
W jaki sposb
usun z analizy
dane o rowerach...
Aby ukry dane o rowerach, naley usun zaznaczenie z odpowiedniej pozycji listy rozwijanej (rysunek 7.24).
Rysunek 7.24.
Usuwanie zaznaczenia
z odpowiedniej pozycji
na licie rozwijanej
Po klikniciu OK tabela przestawna przeliczy dane od pocztku, pomijajc informacje

o sprzeday rowerw. Jak wida na rysunku 7.25, podsumowania dla rynku nie obejmuj
teraz informacji o rowerach.
Ukryte dane mona rwnie atwo i szybko przywrci. Wystarczy wywietli list rozwijan i umieci zaznaczenie w odpowiedniej pozycji (rysunek 7.26).
214
Rysunek 7.25.
Analiza rynku
z pominiciem wartoci
sprzedanych rowerw
Rysunek 7.26.
Aby przywrci
ukryte dane, wystarczy
zaznaczy odpowiedni
pozycj na licie
rozwijanej
Ukrywanie i wywietlanie pozycji bez danych

Domylnie w tabelach przestawnych uwzgldniane s jedynie te pozycje, ktre zawieraj dane. To moe przysporzy nieprzewidzianych kopotw.
Na rysunku 7.27 widoczna jest tabela przestawna z polem OKRES SPRZEDAY w obszarze Etykiet wierszy oraz polem REGION w obszarze Filtr raportu. W polu Region filtr
zosta ustawiony na ALL i w raporcie pojawi si wszystkie okresy sprzeday.
Jeeli zastosujemy filtr Europa Poudniowa, wwczas uzyskamy dane tylko z czci okresu
sprzeday (rysunek 7.28).
215
Rysunek 7.27.
Widoczny jest cay
okres sprzeday
Rysunek 7.28.
Ustawienie filtru
na Europ spowoduje,
e pewne okresy
sprzeday nie bd
widoczne
Jeli planujemy uywa tabel przestawnych jako rda dla wykresw czy innych komponentw pulpitu menederskiego, wwczas wywietlanie tylko pozycji zawierajcych
dane moe spowodowa kopoty. Nie jest najlepszym rozwizaniem, kiedy poowa roku
zniknie z zestawienia, gdy przefiltrujemy dane dla rynkw poudniowoeuropejskich.
Oto, jak zapobiec ukrywaniu przez Excela pozycji niezawierajcych danych:
1.

W omawianym przykadzie polem docelowym jest Okres sprzeday.
2.
Nastpnie naley wywietli okno dialogowe Ustawienia pola; w tym celu z menu
podrcznego naley wybra opcj Ustawienia pl.
3.
W oknie Ustawienia pola naley przej do zakadki Ukad i drukowanie.
4.
A nastpnie zaznaczy pozycj Poka elementy bez danych (rysunek 7.29).
5.
Klikn OK.
Jak wida na rysunku 7.30, po zaznaczeniu opcji Poka elementy bez danych wszystkie
okresy sprzeday bd widoczne, niezalenie od tego, czy zanotowano w nich sprzeda
w danym regionie.
Teraz moemy mie pewno, e struktura tabeli przestawnej jest zablokowana i moemy
jej uy jako rda dla wykresw i innych skadnikw pulpitu menederskiego.
216
Rysunek 7.29.
Aby wywietli wszystkie
pozycje, naley
zaznaczy opcj Poka
elementy bez danych
Rysunek 7.30.
Wywietlane s
wszystkie pozycje,
nawet te niezawierajce
danych
Sortowanie tabel przestawnych

Domylnie zawarto tabel przestawnych jest sortowana wedug nazw w porzdku malejcym. Excel umoliwia jednak uytkownikom dowoln zmian porzdku sortowania.
217
Ale jak to zwykle jest w Excelu, rwnie dane mona sortowa na wiele rnych sposobw. Najprostsz i najczciej uywan metod jest sortowanie wprost w tabeli przestawnej. Oto, jak to zrobi:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy w polu docelowym (tym, ktre ma by

posortowane).
Na przykadzie widocznym na rysunku 7.31 posortujemy dane w Suma z Wielko
sprzeday.
Rysunek 7.31. Sortowanie danych w tabeli przestawnej

2.
Nastpnie naley wybra opcj Sortuj i wybra sposb sortowania.
Zmiany zostan wprowadzone natychmiastowo i na stae.
Filtrowanie danych
Dowiadczenie i wiedza na temat tabel przestawnych, ktre zebralimy do tej pory,
pozwalaj rozpocz tworzenie wasnej tabeli i okreli jej unikalny ukad. W dalszej
czci podzielimy si kilkoma sposobami na tworzenie ukadu prezentacji danych. Oczywicie, ukady te mona utworzy samodzielnie, jednak wykorzystanie tabel przestawnych pomaga oszczdzi sobie pracy, a take uatwia przysze zarzdzanie danymi i ich
aktualizowanie.
Tworzenie list rankingowych

atwo zauway, e uytkownicy czsto s zainteresowani prezentowaniem danych
w postaci list rankingowych; na przykad pidziesiciu najlepszych klientw, dziesiciu
najgorszych handlowcw czy dziesiciu najlepszych produktw. Cho pierwsze wytumaczenie tego faktu, ktre przychodzi do gowy, to wraenie, e potrafi oni skupi uwag na
poziomie czterolatka, to jednak jest bardziej logiczna przyczyna.
218
Efektywne pulpity menederskie i raporty czsto prezentuj konkretne dane. Jeeli meneder wie, ktrzy klienci przynosz najmniejsze dochody, wwczas moe skupi swoje
wysiki wanie na nich, aby poprawi ich zyskowno. Poniewa prawdopodobnie nie
bdziemy mie wystarczajcych zasobw, aby zaj si wszystkimi klientami, bardziej
przydatne bdzie utworzenie atwej w zarzdzaniu listy klientw.
Na szczcie, tabele przestawne posiadaj narzdzia uatwiajce filtrowanie danych wedug
niemal dowolnie skonfigurowanych list rankingowych. Oto przykad:
Zamy, e lwi cz dochodw w firmie generuj towary skupione w grupie Akcesoria.
W celu zwikszenia przychodw ze sprzeday kierownik postanowi skupi si na grupie
50 klientw, ktrzy zakupili najmniej towarw z tej grupy. Oczywicie, chce on powici swj czas i zasoby na zwikszenie zamwie w tej grupie produktowej. Oto, jak mona
mu w tym pomc:
1.
Utworzy tabel przestawn z kolumn Segment w obszarze filtru, list klientw

w obszarze etykiet wierszy, wielkoci sprzeday w obszarze wartoci (rysunek 7.32);
warto te zmieni ukad na tabelaryczny.
Rysunek 7.32.
Na pocztek
tworzymy tabel
przestawn
2.
Nastpnie naley klikn prawym klawiszem myszy nazw dowolnego klienta

i z menu podrcznego wybra Filtruj/10 pierwszych (rysunek 7.33).
3.
W oknie dialogowym Filtr 10 pierwszych wartoci (rysunek 7.34) mona dokadnie

okreli, jaki wygld chcemy uzyska.
W omawianym przykadzie ustawimy kolejno Dolne, 50, Suma (klienci).
4.
Klikn OK.
5.
W obszarze filtrw naley klikn list rozwijan w komrce Segment i wybra

opcj Akcesoria (rysunek 7.35).
W tym momencie uzyskamy dokadnie to, czego chcielimy: grup 50 klientw, ktrzy
zakupili najmniej akcesoriw. Mona pj krok dalej i co nieco sformatowa raport,
sortujc go wedug wielkoci sprzeday i w razie potrzeby dodajc symbol waluty
(rysunek 7.36).
219
Rysunek 7.33.
Wybieramy z menu
opcj 10 pierwszych
Rysunek 7.34.
Okrelamy filtry, ktre
maj by zastosowane
Rysunek 7.35. Filtr wywietlajcy tylko dane dla grupy Akcesoria
Poniewa raport zosta utworzony na podstawie tabeli przestawnej, mona go filtrowa,

dodajc nowe pola. I tak jeeli bdziemy chcieli uzyska list 50 klientw z Francji,
ktrzy zakupili najmniej akcesoriw, wwczas wystarczy do obszaru filtrw doda pole
Kraj. Oto moi przyjaciele potga tabel przestawnych uytych do tworzenia pulpitw
menederskich i raportw. Kontynuujmy zabawy z filtrem 10 pierwszych i sprawdmy,
jakie inne raporty moemy uzyska (rysunek 7.37).
Na rysunku 7.37 mona zauway, e pomimo ustawienia filtra na 50 pozycji widocznych
jest tylko 25. A to dlatego, e klientw z Francji, ktrzy kupili towary z grupy Akcesoria,
jest mniej ni pidziesiciu. Filtr zosta ustawiony na maksymalnie 50 pozycji, ale Excel
moe wywietli ich tylko tyle, ile jest dostpnych. Jeeli znalazoby si wicej rekordw
odpowiadajcych filtrowi 50 pozycji, Excel wywietliby je wszystkie.
220
Rysunek 7.36.
Wersja ostateczna
raportu
Rysunek 7.37.
Taki raport atwo
mona dostosowa
do utworzenia dowolnej
kombinacji ukadu
Aby usun z tabeli przestawnej wprowadzone filtry, naley:

1.

2.
Przej do zakadki Opcje.
3.
Klikn przycisk Wyczy i wybra nastpnie pozycj Wyczy filtry (rysunek 7.38).
221
Rysunek 7.38.
Aby usun filtry,
wystarczy wybra
opcj Wyczy filtry
Tworzenie zestawie miesicznych, kwartalnych i rocznych

Nieprzetworzone dane rzadko kiedy s poukadane wedug miesicy, kwartaw czy lat.
Zwykle s one gromadzone z dnia na dzie. Natomiast uytkownicy czsto domagaj
si raportw z podziaem na miesice, kwartay i lata. Na szczcie, tabele przestawne
zdecydowanie uatwiaj grupowanie danych w rnych wymiarach czasowych. Oto, jak
to zrobi:
1.
Utworzy tabel przestawn z kolumn Data sprzeday w obszarze Etykiet wierszy

i Wielko sprzeday w obszarze Wartoci, podobnie jak wida na rysunku 7.39.
Rysunek 7.39.
Na pocztek
tworzymy tabel
przestawn
2.
Nastpnie naley klikn prawym klawiszem myszy i wybra z menu opcj Grupuj
(rysunek 7.40). Zostanie wywietlone okno dialogowe Grupowanie (rysunek 7.41).
3.
Wybra odpowiedni wymiar. W omawianym przykadzie mona wybra Miesice,

Kwartay i Lata.
4.
Klikn OK.
Oto kilka interesujcych informacji na temat tabel przestawnych, ktre warto zna. Po
pierwsze, pola Kwartay i Lata zostay dodane do listy pl. Warto pamita, e mimo to
dane rdowe nie zostay zmienione; natomiast pola stay si czci tabeli przestawnej.
Kolejna rzecz: pola Lata i Kwartay zostay automatycznie umieszczone tu obok oryginalnych pl danych tabeli przestawnej (rysunek 7.42).
222
Rysunek 7.40.
Wybierz opcj Grupuj
Rysunek 7.41.
Wybierz
odpowiedni wymiar
Kiedy pola z datami s pogrupowane, mona uywa kadego z nich tak jak innych pl
w tabeli. Na rysunku 7.43 uyto nowo utworzonych grup czasowych, aby pokaza sprzeda dla kadego z rynkw w poszczeglnych kwartaach roku 2010.
Tworzenie zestawie procentowych

Zestawienia procentowe (czy udziay procentowe) umoliwiaj sprawdzenie, ile do oglnego wyniku wnosz poszczeglne czci. S przydatne, gdy chcemy sprawdzi wpyw
poszczeglnych elementw.
Tabela przestawna widoczna na rysunku 7.44 umoliwia sprawdzenie procentowej wielkoci sprzeday z kadego z segmentw. Wynika z niej, e sprzeda czci w Zachodniej
Ukrainie to 31% cakowitej sprzeday, podczas gdy we Francji to 34%.
Jak mona zauway na rysunku, zestawienie uzyskano poprzez wybranie opcji % sumy
wiersza w menu Poka wartoci jako. Oto, w jaki sposb mona uzyska takie zestawienie:
223
Rysunek 7.42.
Tabele przestawna
zostaa teraz
pogrupowana
wedug kwartaw i lat
Rysunek 7.43.
Z nowo utworzonych
wymiarw mona
korzysta jak ze
zwykych pl tabeli
przestawnej
1.

Jeeli chcemy zmieni ustawienia pola Suma z Wielko sprzeday, wwczas naley
klikn prawym klawiszem myszy dowoln warto w tym polu.
2.
Wybra Poka wartoci jako.
3.
Wybra % sumy wiersza.
Tabela przestawna widoczna na rysunku 7.45 umoliwia sprawdzenie procentowej

wielkoci sprzeday z kadego z rynkw. Tak oto uzyskalimy ten sam typ zestawienia,
ale w kolumnach uyto wartoci procentowych.
Warto zapamita, e poniewa zestawienie zostao utworzone w oparciu o tabel przestawn, mamy dziki temu moliwo segregowania danych wedug regionw; moemy
te wprowadza nowe pola, zmienia ukad danych i co najwaniejsze aktualizowa
zestawienia, kiedy pojawi si nowe dane.
224
Rysunek 7.44. W wierszach widoczny jest procentowy udzia w sprzeday
Rysunek 7.45. W kolumnach widoczny jest procentowy udzia w sprzeday
225
Tworzenie zestawie przychodw narastajco

Czasami potrzebne jest zestawienie umoliwiajce analiz danych narastajco w danym
okresie. Na rysunku 7.46 przedstawiono tabel przestawn zawierajc dane ze sprzeday
w poszczeglnych miesicach dla kolejnych lat. Mona w niej sprawdzi wyniki dla
kadego miesica (narastajco) na przestrzeni kilku lat. Wynika z niej na przykad, e
przychody w 2009 roku w okresie od stycznia do sierpnia wynosiy okoo 700 tysicy
zotych wicej ni w analogicznym okresie poprzedniego roku.
Rysunek 7.46. Zestawienie prezentuje czn sprzeda w kadym kolejnym miesicu

W pliku z przykadami dla tego rozdziau nie zamieszczono danych dla miesicy i lat.
Mona je uzyska, grupujc pole DataSprzeday. Informacje, jak to zrobi, mona znale
we wczeniejszej czci rozdziau pt. Tworzenie zestawie miesicznych, kwartalnych
i rocznych.
Aby utworzy takie zestawienie, wystarczy wykona ponisz procedur:

1.

Jeeli chcemy zmieni ustawienia pola Suma z Wielko sprzeday, wwczas
naley klikn prawym klawiszem myszy dowoln warto w tym polu.
2.
Nastpnie wybra Ustawienia pola wartoci.

3.
Klikn Pokazywanie wartoci jako.
4.
Z listy rozwijanej wybra opcj Suma bieca w.
5.
W kontrolce Pole podstawowe wybra pole, ktre ma by sumowane. W wikszoci

przypadkw bdzie to jak w omawianym przykadzie seria danych czasowych
(tu pole DataSprzeday).
6.
Klikn OK.
226
Tworzenie zestawie miesic po miesicu

Kolejnym czsto zamawianym rodzajem zestawie jest prezentacja danych zmieniajcych
si z miesica na miesic. Ich celem jest na przykad porwnanie sprzeday w biecym
miesicu z wynikami z ubiegego miesica. Najlepszym sposobem tworzenia takich zestawie jest wsplne zestawienie liczb oraz wartoci procentowych.
Po tym wstpie moemy przej do tworzenia tabeli przestawnej podobnej do widocznej
na rysunku 7.47. Warto zwrci uwag, e pole Wielko sprzeday pojawia si na niej
dwukrotnie. Jedno z nich pozostanie niezmienione i prezentowane w nim bd nieprzetworzone dane. W drugim z kolei ukazane bdzie porwnanie do wynikw z poprzedniego
miesica.
Rysunek 7.47.
Tworzenie
tabeli przestawnej
zawierajcej podwjn
Wielko sprzeday
Na rysunku 7.48 przedstawiono konfigurowanie drugiego pola Wielko sprzeday w taki

sposb, aby przedstawiao dane w ujciu z miesica na miesic.
Rysunek 7.48. Konfigurowanie drugiego pola Wielko sprzeday w taki sposb, aby przedstawiao dane
w ujciu z miesica na miesic
227
Jak wida, po wprowadzeniu tych ustawie uzyskamy przyjemny widok z wartociami

walutowymi w jednej kolumnie i stosunkiem procentowym do poprzedniego miesica
w drugiej. Oczywicie, nazwy pl mona zmieni tak, aby lepiej odpowiaday prezentowanym informacjom (metody zmiany nazw pl opisano w podrozdziale Zmiana nazwy pl).
W pliku z przykadami dla tego rozdziau nie zamieszczono danych dla miesicy i lat.
Mona je uzyska, grupujc pole DataSprzeday. Informacje, jak to zrobi, mona
znale w wczeniejszej czci rozdziau pt. Tworzenie zestawie miesicznych,
kwartalnych i rocznych.
Aby utworzy ukad widoczny na rysunku 7.48, naley kolejno:

1.

W tym przypadku jest nim pole o nazwie Wielko Sprzeday 2.
2.
Nastpnie wybra z menu Ustawienia pola wartoci.

1.
Klikn Pokazywanie wartoci jako.
2.
Nastpnie wybra z listy rozwijanej pozycj % rnicy.
3.
W kontrolce Pole podstawowe wybra pole, ktre ma by obliczane. W wikszoci

przypadkw bdzie to jak w omawianym przykadzie seria danych czasowych
(tu pole DataSprzeday).
4.
Z listy Element podstawowy wybra element, ktry uyty bdzie do utworzenia

porwnania. W omawianym przykadzie bdzie to miesic poprzedni, dlatego
naley zaznaczy pozycj (poprzedni).
228
Rozdzia 8.
Wykresy przestawne
W rozdziale:
Tworzenie wykresw przestawnych z tabel przestawnych
Okrelanie polece dla wykresw przestawnych
Nowa funkcja Excela fragmentatory
Przykady wykresw przestawnych
Rozdzia 7. by wprowadzeniem do tematyki tabel przestawnych. W tym rozdziale omwiono funkcj, ktra powstaa niejako przy okazji: wykresy przestawne. Zakadamy, e
czytelnik zaznajomi si z materiaem zamieszczonym w poprzednim rozdziale.
Wykres przestawny to graficzna reprezentacja danych przedstawionych w tabeli przestawnej. Wykresy przestawne zawsze oparte s o tabele przestawne. Excel umoliwia
jednoczesne utworzenie tabeli i wykresu przestawnego, ale nie jest moliwe utworzenie
wykresu bez tabeli.
Wykresy przestawne podstawy

Osoby majce dowiadczenie w tworzeniu wykresw w Excelu nie bd miay adnych
trudnoci w utworzeniu i dostosowaniu wykresu przestawnego. Wikszo funkcji Excela
zwizanych z wykresami mona zastosowa rwnie dla wykresw przestawnych. Jak si
jednak okae, wykresy przestawne oferuj kilka dodatkowych sztuczek, przede wszystkim
moliwo filtrowania wywietlanych danych.
Podstawowe informacje o wykresach w Excelu mona znale w Czci II.
Tworzenie wykresu przestawnego

Wykres przestawny mona utworzy w Excelu na trzy sposoby:
Zaznaczajc komrk w istniejcej tabeli przestawnej i wybierajc Narzdzia
tabel przestawnych/Opcje/Narzdzia/Wykres przestawny.
230

Wybierajc ze Wstki Wstawianie/Tabele/Tabela przestawna/Wykres przestawny.
Excel utworzy wwczas tabel przestawn i wykres przestawny.

Zaznaczajc dowoln komrk w istniejcej tabeli przestawnej i wybierajc
ze Wstki odpowiedni rodzaj wykresu z menu Wstawianie/Wykresy.

Nie mona utworzy wykresu przestawnego punktowego, bbelkowego i giedowego.
Jeeli wybierzemy ktry z wymienionych rodzajw, wwczas Excel wywietli komunikat
bdu.
Wybr metody pozostaje w gestii uytkownika. Wikszo osb najpierw tworzy tabel
przestawn, a nastpnie w oparciu o ni wykres przestawny. Podczas jednoczesnego
tworzenia tabeli i wykresu wykres moe wej w parad tabeli.
Wykresy przestawne zawsze oparte s o tabele przestawne. Nie mona utworzy wykresu
przestawnego bez tabeli przestawnej. Ponadto ukad wykresu zawsze odpowiada
biecemu ukadowi tabeli. Jeeli zmienimy ukad tabeli, zmieniony zostanie rwnie
ukad powizanego z ni wykresu. Jeeli do tabeli przestawnej dodamy filtry, pojawi
si one rwnie w powizanym z ni wykresie.
Bazujc na jednej tabeli, mona utworzy wiele wykresw przestawnych i kady z nich
osobno zmodyfikowa czy sformatowa. Oczywicie, na wszystkich wykresach widoczne
bd te same dane.
Jeeli powizana z wykresem tabela zostanie usunita, nie bdzie to miao jednak wpywu
na sam wykres. Uyta w wykresie formua SERIE przechowuje oryginalne dane w tablicach.

Na rysunku 8.1 widoczna jest tabela przestawna utworzona z danych uytych w przykadach z rozdziau 7. Zawiera ona zestawienie sprzeday dla poszczeglnych rynkw.
Ukad tabeli przestawnej jest nastpujcy:
Region: Filtr raportu
Segment: Filtr raportu
Rynek: Etykiety wierszy
Warto sprzeday: Wartoci
Oba filtry zostay ustawione tak, aby wywietla wszystkie dane. Innymi sowy, filtrowanie nie przynosi adnego efektu.
Wykorzystane w przykadzie dane znajduj si w pliku Rozdzia 7 Przykadowe dane.xlsx,
ktry mona pobra z serwera FTP: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Aby utworzy wykres przestawny, naley zaznaczy dowoln komrk w tabeli przestawnej i wybra Narzdzia tabel przestawnych/Opcje/Narzdzia/Wykres przestawny. Excel
wywietli okno dialogowe Wstawianie wykresu (rysunek 8.2), w ktrym mona wybra
rodzaj wykresu. W tym przykadzie uyjemy standardowego wykresu supkowego; po jego
zaznaczeniu naley klikn OK. Excel utworzy wykres przestawny widoczny na rysunku 8.3.

Rysunek 8.1.
Tabela przestawna,
ktra zostanie
wykorzystana
do utworzenia wykresu
przestawnego
Rysunek 8.2.
Wybieranie
typu wykresu
Rysunek 8.3. Wykres przestawny wykorzystuje dane wywietlone w tabeli przestawnej
231
232
Na wykresie przestawnym wywietlone s wartoci z tabeli przestawnej, ale w przeciwiestwie do zwykego wykresu, na przestawnym mona znale przyciski pl suce
do filtrowania danych. Odpowiadaj one takim samym filtrom znajdujcym si w tabeli
przestawnej.
Zgodnie z przewidywaniami przyciskw pl mona uywa do zmiany danych wywietlanych na wykresie. Te listy rozwijane dziaaj analogicznie do swoich odpowiednikw
w tabeli przestawnej. Na rysunku 8.4 widoczny jest wykres przestawny po zastosowaniu
dwch filtrw: Europa Zachodnia w polu Region i Rowery w polu Segment. Filtry zostay
rwnie zastosowane w tabeli przestawnej. To przykad wspdziaania tabeli i wykresu
przestawnego. Zamiast na wykresie filtry mona te zastosowa w tabeli przestawnej. Efekt
bdzie taki sam.
Rysunek 8.4. Filtry uruchomione na wykresie przestawnym zostan rwnie wprowadzone do tabeli
Praca z wykresami przestawnymi

Po zaznaczeniu wykresu przestawnego na Wstce pojawi si nowa zakadka: Narzdzia
wykresw przestawnych. Opcje dostpne w zakadkach Projektowanie, Ukad i Formatowanie s waciwie identyczne z tymi dostpnymi dla zwykych wykresw, poruszamy
si wic po znajomym terenie. Natomiast w zakadce Analiza znale mona kilka polece
charakterystycznych dla wykresw przestawnych.
Ukrywanie przyciskw pl
Gdy wykres przestawny znajduje si tu obok tabeli przestawnej, umieszczone na nim
przyciski pl mog by zbdne. Takie same efekty mona uzyska za pomoc filtrw
znajdujcych si w tabeli.
Jeeli uytkownik chciaby pozby si przyciskw z wykresu, mona je po prostu wyczy;
w tym celu naley wybra z menu Narzdzia wykresw przestawnych/Analiza/Pokazywanie/
ukrywanie/Przyciski pl. Zostanie wwczas wywietlona lista rozwijana, z ktrej mona
233
wybra te z przyciskw, ktre chcemy ukry. Mona te klikn prawym klawiszem myszy
dany przycisk i z menu kontekstowego wybra opcj ukrywania. Na rysunku 8.5 przedstawiono wykres z ukrytymi przyciskami pl.
Rysunek 8.5. Wykres przestawny bez przyciskw pl
Przenoszenie wykresu przestawnego

Domylnie wykres przestawny jest osadzony w arkuszu, w ktrym znajduje si tabela
przestawna. Aby przenie go do innego arkusza (czy skoroszytu), naley wybra z menu
Narzdzia wykresw przestawnych/Projektowanie/Lokalizacja/Przenie wykres. W oknie
dialogowym Przenoszenie wykresu naley wskaza nowe pooenie obiektu.
Jeeli wykres znajduje si w osobnym arkuszu, wwczas zapewne uytkownik bdzie
chcia pozostawi przyciski pl widoczne. W przeciwnym razie filtrowanie danych na
wykresie bdzie wymagao ponownej aktywacji arkusza zawierajcego tabel przestawn.
Fragmentatory
W Excelu 2010 wprowadzon now funkcj tabel przestawnych: fragmentatory.
Fragmentator to interaktywna kontrolka upraszczajca filtrowanie danych w tabelach
i na wykresach przestawnych. Na rysunku 8.6 przedstawiono tabel przestawn z dwoma
fragmentatorami. Znajduj si one pod wykresem. Kady z nich reprezentuje poszczeglne
pole. W omawianym przypadku s to odpowiednio Region i Segment. Tabela przestawna
(i jednoczenie wykres) przedstawia warto sprzeday rowerw i odziey w regionie
Europy rodkowej.
Fragmentatory mona wykorzysta do tworzenia atrakcyjnych interfejsw dla uytkownikw nieradzcych sobie z filtrowaniem danych w tabelach przestawnych.
Takie same efekty filtrowania mona uzyska, korzystajc z przyciskw pl w tabeli
przestawnej czy na wykresie.
234
Rysunek 8.6. Filtrowanie danych na wykresie przestawnym za pomoc fragmentatorw
Dodawanie fragmentatorw
Aby umieci jeden lub wicej fragmentatorw w arkuszu, zacz naley od zaznaczenia
dowolnej komrki w tabeli przestawnej. Nastpnie naley wybra z menu Narzdzia tabel
przestawnych/Opcje/Sortowanie i filtrowanie/Wstaw fragmentator. Zostanie wywietlone
okno dialogowe Wstawianie fragmentatorw z list pl tabeli przestawnej (rysunek 8.7).
Naley zaznaczy na niej wybrane pozycje i klikn OK.
Dostosowywanie fragmentatorw
Fragmentatory to waciwie obiekty graficzne umieszczone w arkuszu. Mona je przenosi, zmienia ich rozmiar i wygld. Po zaznaczeniu fragmentatora na Wstce zostanie
wywietlona zakadka Narzdzia fragmentatora. Za jej pomoc mona dostosowa fragmentatory, zmieniajc ich styl czy wprowadzajc inne poprawki.
Filtrowanie fragmentatorw
Liczba przyciskw na fragmentatorach zalena jest od liczby pozycji w danym polu.
Aby wczy filtrowanie, wystarczy klikn wybrany przycisk na fragmentatorze. Aby
uruchomi jednoczenie wiele filtrw, naley przytrzyma wcinity klawisz Ctrl i zaznaczy wybrane przyciski.
235
Rysunek 8.7.
Wybieranie
fragmentatorw
do tabeli przestawnej
Aby anulowa filtrowanie, naley klikn ikon Wyczy filtr (umieszczon w prawym
grnym rogu fragmentatora) lub uy kombinacji klawiszy Alt+C (uprzednio zaznaczajc dany fragmentator).

Poniej przedstawiono kilka przykadw wykresw przestawnych prezentujcych dane
o kontach bankowych. Fragment danych rdowych przedstawiono na rysunku 8.8.
Tabela zawiera informacje o nowych kontach zaoonych w trzech oddziaach banku
w cigu miesica. Tabela zawiera 712 wierszy z danymi, a kady odpowiada nowemu
kontu bankowemu. W tabeli znajduj si kolumny zawierajce nastpujce informacje:
Data otwarcia nowego konta.
Dzie tygodnia, kiedy konto zostao otwarte.
Liczba otwartych kont.
Typ konta (ROR, oszczdnociowe, inwestycyjne, IKE).
Kto otworzy konto (kasjer czy doradca klienta).
Oddzia, w ktrym otwarto konto.
Klasyfikacja klientw (nowy czy obecny).
Omwione poniej przykady znajduj si w pliku konta bankowe przykady.xlsx, ktry
mona pobra z serwera FTP: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
236
Rysunek 8.8. Dane o kontach bankowych wykorzystane do prezentacji tabel i wykresw przestawnych
Tabela z kontami bankowymi zawiera spor doz informacji. Ale w obecnej formie dane
te nie odkrywaj zbyt wiele. Aby uczyni je nieco bardziej przydatnymi, trzeba wprowadzi kilka podsumowa. Podsumowywanie tabeli to waciwie proces udzielania odpowiedzi na pytania dotyczce danych. Oto kilka pyta, na ktre odpowiedzi by moe
zainteresuj zarzd banku:
Ile nowych kont zaoono w poszczeglnych dniach w kadym z oddziaw?
W ktrym dniu tygodnia najczciej zakadane s konta oszczdnociowe?
Ile i jakie konta zostay otwarte w poszczeglnych oddziaach?
Jaki jest rozkad rodkw pomidzy rnymi rodzajami kont?
Jaki rodzaj kont najczciej otwieraj kasjerzy?
Jak prezentuje si Centrala w porwnaniu z pozostaymi oddziaami?
W ktrych oddziaach kasjerzy otwieraj najwicej kont dla nowych klientw?
237
Odpowiedzi na te pytania mona oczywicie znale, powicajc czas na sortowanie

danych i tworzenie formu. Ale niemal w kadym przypadku tabela przestawna bdzie
lepszym rozwizaniem. Jej utworzenie zajmie tylko kilka chwil, nie potrzeba do tego uywa adnej formuy, a w dodatku otrzymamy przyjemnie wygldajcy raport. W dodatku
tabele przestawne s duo bardziej odporne na bdy ni raporty korzystajce z formu.
Poniej uyto tabel przestawnych, aby odpowiedzie na kade pytanie; co wicej, do
kadej z nich doczono wykres przestawny, tak aby lepiej zaprezentowa dane.
Pytanie nr 1
Ile nowych kont zaoono w poszczeglnych dniach w kadym z oddziaw?
Na rysunku 8.9 widoczna jest tabela przestawna i wykres odpowiadajce na to pytanie.
Rysunek 8.9. W tabeli przedstawiono dzienn sprzeda dla kadego z oddziaw

Pole Oddzia znajduje si w obszarze Etykiet kolumn.
Pole Data znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Wartoci, a znajdujce si w nim liczby s
zsumowane.
Dla danych utworzono wykres przestawny warstwowy. Jednak ze wzgldu na du ich ilo
nie jest to najlepszy wybr. Za to doskonale nadaje si on do zastosowania filtrw i dodania fragmentatorw, ktre uatwi filtrowanie tak, aby mona byo przedstawi dane z jednego tylko oddziau. Na rysunku 8.10 przedstawiono wykres po wprowadzeniu fragmentatora,
umieszczonego tu pod nim. Wywietlane s dane tylko dla jednego oddziau (Centrali).
238
Rysunek 8.10. Dziki fragmentatorowi zatoczony wykres zyska przestrze
Warto pamita o tym, e tabele przestawne mona sortowa wedug dowolnej kolumny.
I tak kolumn z sum kocow mona sortowa malejco, tak aby odnale informacj,
ktry dzie miesica przynis najwiksze wpywy nowych funduszy. Wystarczy klikn
prawym klawiszem myszy dowoln komrk kolumny i wybra z menu opcj Sortuj.
Oczywicie, zmiana wprowadzona w tabeli zostanie rwnie zastosowana na wykresie.
Pytanie nr 2
Ile i jakie konta zostay otwarte w poszczeglnych oddziaach?
W tabeli przestawnej widocznej na rysunku 8.11 mona znale odpowied na to pytanie
w postaci liczb, natomiast wykres przestawny odpowiada na nie graficznie.
Pole Typ konta znajduje si w obszarze Etykiet kolumn.
Pole Oddzia znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Wartoci, a znajdujce si w nim wartoci
zliczono za pomoc funkcji Licznik.

Uwaga: zamiast sumowania wartoci uyto funkcji Licznik. Aby zmieni sposb przedstawiania danych na Licznik, naley klikn prawym klawiszem myszy dowoln komrk
i z menu wybra Podsumuj wartoci wg/Licznik.
239
Rysunek 8.11.
Aby zliczy dane
w tabeli, uyto funkcji
Licznik
A co w przypadku, gdybymy chcieli doda drugi wykres, koowy, tak aby zaprezentowa
na nim dane z kolumny Suma kocowa? Wykres przestawny mona utworzy tylko z czci danych zawartych w tabeli przestawnej. Aby utworzy wykres koowy, naley usun
z tabeli pole Oddzia, a pole Typ konta przenie do obszaru Etykiet wierszy. Aby wywietli dwa wykresy razem, naley utworzy drug tabel przestawn (mona te po prostu
skopiowa pierwsz) i na jej podstawie utworzy wykres koowy. Na rysunku 8.12 widoczna
jest tabela przestawna i wykres informujce o liczbie kont z podziaem na ich typy.
Pytanie nr 3
Jaki jest rozkad rodkw pomidzy rnymi rodzajami kont?
Na rysunku 8.13 widoczna jest tabela przestawna odpowiadajca na to pytanie. I tak,
wida, e 234 konta przyniosy wpywy w wysokoci do 4999 z.
W tabeli uyto tylko jednego pola: Liczba.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Etykiet wierszy (pogrupowanym).
Pole Liczba znajduje si te w obszarze Wartoci, a znajdujce si w nim wartoci
zliczono za pomoc funkcji Licznik.

Po dodaniu pola Liczba do obszaru Etykiet wierszy w tabeli w kadym wierszu wywietlany jest osobny przedzia wartoci. Aby zgrupowa wartoci, naley klikn prawym
klawiszem myszy jeden z wierszy etykiet i wybra z menu opcj Grupuj. W oknie dialogowym Grupowanie naley ustawi parametry tak, aby przedziay zmieniay si co 5000.
240
Rysunek 8.12.
Tabela przestawna
i wykres informuj
o liczbie nowych kont
z podziaem na ich typy
Rysunek 8.13. Tabela przestawna zlicza liczb kont mieszczcych si w poszczeglnych przedziaach
Pole Liczba, uyte powtrnie w obszarze Wartoci, zostao domylnie podsumowane za

pomoc funkcji Licznik. Aby zmieni sposb przedstawiania danych na Licznik, naley
klikn prawym klawiszem myszy dowoln komrk i z menu wybra Podsumuj wartoci wg.
241
Kont z wikszymi wpywami jest niewiele. Dlatego warto moe zmieni sposb grupowania tak, aby konta z wiksz iloci rodkw znalazy si w jednym przedziale, powyej 20 001. Aby wprowadzi t zmian, naley klikn prawym klawiszem myszy w Etykietach wierszy i z menu wybra opcj Grupuj. W oknie dialogowym Grupowanie naley
ustawi odpowiednie wartoci: w polu Pocztek: 1; w polu Koniec: 20 000, a w polu
Wedug: 5000. Efekt kocowy widoczny jest na rysunku 8.14. Warto zauway, e Excel
nieprawidowo przypisa etykiet >20001. Technicznie rzecz ujmujc, powinno tam by:
>20000.
Rysunek 8.14. Tabela przestawna i wykres przestawny po zmianie parametrw funkcji grupowania
Pytanie nr 4
Jaki rodzaj kont najczciej otwieraj kasjerzy?
Na rysunku 8.15 przedstawiono zestawienie rodzajw kont najczciej otwieranych przez
kasjerw.
Pole Zaoone przez znajduje si w obszarze Filtrw raportu.
Pole Typ konta znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Wartoci (znajdujce si w nim wartoci
zliczono za pomoc funkcji Licznik).

W tabeli pole Zaoone przez jest filtrem, wywietlane s dane dotyczce kasjerw. Dodatkowo wiersze z wartociami posegregowano od najwikszych do najmniejszych. Kolumna
B zostaa sformatowana tak, aby dodatkowo graficznie wywietla informacje o liczbie
otwartych kont.
Tytu wykresu przestawnego jest poczony z komrk C1, zawierajc nastpujc
formu:
="Konto zaoy "&B2
242
Rysunek 8.15. Za pomoc filtrw w tabeli przedstawiono dane dotyczce kasjerw
Dziki temu wykres jest lepiej opisany. Po wybraniu innej wartoci w polu filtra tytu
wykresu zostanie automatycznie zmieniony. Bez podczonej formuy w tytule wykresu
zawsze pojawiaoby si sowo Suma.
Pytanie nr 5
Jak prezentuje si Centrala w porwnaniu z pozostaymi oddziaami?
Na rysunku 8.16 widoczna jest tabela przestawna, ktra rzuca nieco wiata na to raczej
oglnikowe pytanie. Przedstawia ona porwnanie Centrali z innymi oddziaami.
Rysunek 8.16. W tabeli przestawnej i na wykresie przedstawiono porwnanie Centrali

z innymi oddziaami
243
Pole Typ konta znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.

Pole Oddzia znajduje si w obszarze Etykiet kolumn.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Wartoci, a znajdujce si w nim liczby s
zsumowane.
Oddzia Pomorski i Wielkopolski zgrupowano pod nazw Pozostae. Tabela przestawna
i wykres informuj o liczbie kont z podziaem na ich typy.
Pytanie nr 6
W ktrych oddziaach kasjerzy otwieraj najwicej kont dla nowych klientw?
Na rysunku 8.17 widoczna jest tabela przestawna odpowiadajca na to pytanie. W Centrali
kasjerzy otwarli 23 konta ROR dla nowych klientw.
Rysunek 8.17. Tabela przestawna korzysta z trzech filtrw raportu

Pole Klient znajduje si w obszarze Filtrw raportu.
Pole Zaoone przez znajduje si w obszarze Filtrw raportu.
Pole Typ konta znajduje si w obszarze Filtrw raportu.
244

Pole Oddzia znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Pole Liczba znajduje si w obszarze Wartoci (znajdujce si w nim wartoci
zliczono za pomoc funkcji Licznik).

Tabela przestawna korzysta z trzech filtrw raportu: pole Klient jest filtrowane tak, aby
wywietla tylko pozycje nowy; pole Zaoone przez wywietla tylko pozycje kasjer;
a w polu Typ konta widoczne s tylko wartoci ROR. Pod wykresem przestawnym
umieszczono rwnie trzy fragmentatory, dziki czemu uytkownik moe filtrowa dane
albo za pomoc filtrw w tabeli, albo przyciskw fragmentatorw.
Na wykresie dane zostay przedstawione graficznie. Dziki poczeniu tytuu wykresu
za pomoc formuy sam wykres jest lepiej opisany. Tytu jest poczony z komrk D1,
w ktrej znajduje si formua pobierajc informacje z filtrw raportu:
=B1&" klient; konto "&B3&"; zaoy "&B2
Tworzenie histogramu
Poniej opisano, w jaki sposb za pomoc tabeli przestawnej utworzy wykres rozkadu
empirycznego, znanego jako histogram. Metoda ta sprawdza si z wartociami i tekstem.
Na rysunku 8.18 widoczny jest skoroszyt z wynikami ankiety. W kolumnie A znajduje
si numer respondenta, a w kolumnie B wystawiona ocena. Naszym celem jest utworzenie
histogramu informujcego o liczbie poszczeglnych ocen. Do tego celu kolumna A nie bdzie
potrzebna. Histogram mona utworzy, korzystajc z pojedynczej kolumny z danymi.
Rysunek 8.18.
Na wykresie
przestawnym
mona przedstawi
histogram odpowiedzi
umieszczonych
w kolumnie B
Wykorzystane w przykadzie dane znajduj si w pliku histogram wykres.xlsx, ktry

245
Tabela przestawna jest bardzo prosta:

Pole Ocena znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Dodatkowo umieszczono je rwnie w obszarze Wartoci (pozycje zliczone
za pomoc funkcji Licznik).

Na rysunku 8.19 przedstawiono tabel przestawn i wykres przestawny.
Rysunek 8.19. Na wykresie przestawnym znajduje si histogram odpowiedzi z ankiety
Oceny, zarwno w tabeli, jak i na osi wartoci wykresu przestawnego, s wywietlane

w porzdku alfabetycznym. Podane byoby ustawienie ich w odpowiedniej kolejnoci,
zgodnie z ich wartoci. Aby zmieni ich ukad, naley klikn wybran pozycj w prawym dolnym rogu tabeli przestawnej i przecign j na nowe miejsce. Dane na wykresie zostan zmienione automatycznie. Na rysunku 8.20 tabela przestawna i wykres przestawny widoczne s po przeprowadzeniu tej zmiany.
Innym sposobem zmiany pooenia pozycji jest wpisanie ich nazwy (na przykad Sabe)
w docelowej komrce. Excel zajmie si reszt.
Jeeli dane zawieraj wartoci liczbowe, wwczas mona pokusi si o ich zgrupowanie.
Aby to zrobi, naley klikn prawym klawiszem myszy przycisk pola i wybra opcj
Grupuj, a nastpnie okreli parametry grupowania.
246
Rysunek 8.20. Tabela przestawna i wykres przestawny po przeprowadzeniu zmiany w ukadzie pozycji
Na rysunku 8.21 przedstawiono histogram z pogrupowanymi danymi liczbowymi. Do

wywietlanych wartoci zastosowano funkcj Licznik. Domylnie wartoci s sumowane.
Aby zmieni to ustawienie, naley klikn prawym klawiszem myszy komrk z danymi
liczbowymi i z menu wybra Podsumuj wartoci wg/Licznik.
Wybr wierszy do wykresu

Poniej opisano, w jaki sposb mona umoliwi uytkownikom wybr, ktre z wierszy
tabeli przestawnej maj by uwzgldnione na wykresie. Chodzi o to, aby wykres by
interaktywny. Na rysunku 8.22 przedstawiono zakres danych wyniki ankiety przeprowadzonej wrd klientw. Kady z 450 klientw udzieli odpowiedzi na 14 pyta.
Odpowiedzi s zakodowane pod odpowiednimi numerami:
1.
zdecydowanie si nie zgadzam
2.
nie zgadzam si
3.
nie mam zdania
4.
zgadzam si
5.
zdecydowanie si zgadzam
Wykorzystane w przykadzie dane znajduj si w pliku wyniki ankiety.xlsx, ktry mona
pobra z serwera FTP: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
247
Rysunek 8.21. Na wykresie przestawnym widoczny jest histogram danych z kolumny B pogrupowanych
w dziesiciu przedziaach
Rysunek 8.22.
Wyniki ankiety zostan
uyte do utworzenia
tabeli przestawnej
248
Celem jest umieszczenie w tabeli wynikw ankiety oraz utworzenie wykresu, na ktrym
znajd si wyniki dla jednego lub wicej pyta z ankiety. Pierwszym etapem jest utworzenie tabeli przestawnej.
Pole Ocena znajduje si w obszarze Etykiet kolumn.
Pole Pytanie znajduje si w obszarze Etykiet wierszy.
Pole Ocena znajduje si w obszarze Wartoci (umieszczone tam wartoci zliczono
za pomoc funkcji Licznik). Wartoci wywietlane s jako % sumy wiersza.

Na rysunku 8.23 przedstawiono tabel przestawn wraz z wykresem.
Rysunek 8.23. Na wykresie przestawnym prezentowane s wyniki dla wszystkich pyta ankiety
Tabela wyglda niele, ale wykres jest nieco przeadowany. Aby nieco ograniczy ilo
prezentowanych na nim informacji, mona uy dowolnej z poniszych metod:
249
Klikn nagwek pola Pytanie w tabeli przestawnej i usun z listy rozwijanej
zaznaczenie z pola Zaznacz wszystko. Nastpnie wybra tylko kilka pozycji, ktre
maj by wywietlane. Dokonane zmiany zostan rwnie wprowadzone na wykresie.
Aktywowa wykres przestawny i uy przycisku pola Pytanie. Usun zaznaczenie
z pola Zaznacz wszystko, a nastpnie wybra tylko kilka pozycji, ktre maj by
wywietlane. Dokonane zmiany zostan rwnie wprowadzone w tabeli przestawnej.
Doda fragmentator do pola Pytanie i uy go do okrelenia, ktre pytania maj
by wywietlane. Fragmentatory dostpne s tylko w Excelu 2010.

Dziki moliwociom oferowanym przez filtrowanie uytkownik moe przedstawi
wyniki dla kadego pojedynczego pytania z ankiety, a nawet porwna kilka obok siebie.
Na rysunku 8.24 widoczne s tabela przestawna i wykres przestawny po dodaniu fragmentatora i przefiltrowaniu danych tak, aby widoczne byy tylko dwa pytania z ankiety.
Rysunek 8.24. Na wykresie przestawnym prezentowane s wyniki tylko dla dwch pyta ankietowych
Warto zwrci uwag, e fragmentator ma dwie kolumny. Aby okreli liczb kolumn,
ktra ma by wywietlana we fragmentatorze, naley uy polecenia menu Narzdzia
fragmentatora/Opcje/Przyciski/Kolumny.
250
Rozdzia 9.
Wykresy przebiegu w czasie
W rozdziale:
Wykresy przebiegu w czasie wprowadzenie do nowej funkcji Excela 2010
Dodawanie wykresw przebiegu w czasie do arkuszy
Praca z wieloma wykresami przebiegu w czasie
Modyfikowanie grafiki wykresw przebiegu w czasie
Jedn z nowych funkcji wprowadzonych do Excela 2010 s wykresy przebiegu w czasie.

Zostay zaprojektowane przez guru wizualizacji Edwarda Tuftea. Planowa on umieszczenie miniwykresw, wielkoci sowa, pomidzy reprezentowanymi przez nie danymi.
Wykresy przebiegu w czasie umoliwiaj szybk obserwacj trendw i wzorcw wrd
danych, wykorzystujc jednoczenie minimum przestrzeni. Podajc za t koncepcj,
Microsoft zaimplementowa wykresy przebiegu w czasie do arkuszy Excela, dziki czemu
moemy mie graficzn prezentacj danych, ktra prawie nie zajmuje miejsca na pulpicie
menederskim.
W tym rozdziale omwiono wykresy przebiegu w czasie oraz przedstawiono informacje,
w jaki sposb uywa ich do wizualizacji danych na pulpicie menederskim.
Wykres przebiegu w czasie to nowo wprowadzona w Excelu 2010. Jeeli arkusz
z tymi wykresami zostanie otwarty w poprzedniej wersji programu, wwczas komrki
je zawierajce bd puste.
Alternatywy dla wykresw przebiegu w czasie

Wykresy przebiegu w czasie to nowa funkcja, dostpna tylko w Excelu 2010. Uytkownicy wczeniejszych wersji programu, ktrzy chcieliby uy tej funkcji, mog przetestowa kilka umoliwiajcych to dodatkw. Cz z tych produktw obsuguje rwnie dodatkowe w porwnaniu
z Excelem 2010 typy tych wykresw, a take umoliwia ich bardziej zaawansowan konfiguracj.
Wystarczy wpisa w wyszukiwarce sparklines excel, a na pewno pojawi si kilka propozycji wartych przetestowania.
252
Wykresy przebiegu w czasie wprowadzenie

Chocia wykresy przebiegu w czasie wygldaj po prostu jak miniaturowe wykresy
(i czasem mog je zastpi), to wbrew nazwie jest to funkcja zupenie niezwizana
z wykresami Excela (podstawowe informacje o wykresach mona znale w czci II niniejszej ksiki). I tak tradycyjne wykresy s umieszczane w warstwie graficznej arkuszy,
a pojedynczy wykres moe wywietla kilka serii danych. Wykresy przebiegu w czasie
natomiast s wywietlane wewntrz komrek i mog prezentowa tylko jedn seri danych.
W Excelu 2010 dostpne s trzy typy wykresw przebiegu w czasie: Liniowy, Kolumnowy
i Zysk/strata. Na rysunku 9.1 w kolumnie H widoczne s przykady kadego z typw
wykresw przebiegu w czasie. Kady wykres przebiegu w czasie ilustruje sze punktw
danych.
Liniowy: podobnie do wykresw liniowych; wywietla lini czc znaczniki
punktw danych. W pierwszej grupie na rysunku 9.1 przedstawiono wykresy Liniowe

ze znacznikami. Wystarczy rzut oka, aby zorientowa si, e wszystkie fundusze
za wyjtkiem W-91 w prezentowanym okresie szeciu miesicy traciy
na wartoci.
Rysunek 9.1. Trzy typy wykresw przebiegu w czasie
253
Kolumnowy: podobny do wykresw kolumnowych, w drugiej grupie widoczne s
wykresy typu Kolumnowy.

Strata/zysk: dwuwartociowy typ wykresu wywietlajcy punkty danych jako bloki
pooone wyej lub niej. W trzeciej grupie przedstawiono wanie typ Zysk/strata.
Dane uyte do jego utworzenia rni si od wczeniejszych. W kolejnych komrkach
wywietlana jest rnica w stosunku do poprzedniego miesica. Na wykresie
przebiegu w czasie kady punkt danych jest ilustrowany za pomoc bloku pooonego
wyej (zysk) lub niej (strata). W omawianym przykadzie wynik lepszy od tego
z poprzedniego miesica jest zyskiem, natomiast gorszy traktowany jest jako strata.
Tworzenie wykresw przebiegu w czasie

Na rysunku 9.2 przedstawiono dane meteorologiczne, ktre mona podsumowa za
pomoc wykresw przebiegu w czasie. Aby utworzy wykres przebiegu w czasie dla
wartoci w tych dziewiciu wierszach, naley kolejno:
Rysunek 9.2. Dane, ktre bd podsumowane za pomoc wykresw przebiegu w czasie

1.
Zaznaczy zakres danych, ktre maj by podsumowane.

W tym przypadku bdzie to zakres B4:M12. W przypadku tworzenia wielu wykresw
naley zaznaczy wszystkie dane.
2.
Po zaznaczeniu danych wybra ze Wstki Wstawianie/Wykres przebiegu w czasie

i wybra jeden z trzech typw wykresw: Liniowy, Kolumnowy, Zysk/strata.
Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe Tworzenie wykresw przebiegu
w czasie widoczne na rysunku 9.3.
3.
Okreli w nim zakres danych oraz pooenie tworzonych wykresw. W omawianym

przykadzie jako Zakres lokalizacji wskazano komrki N4:N12.
Zwykle wykresy przebiegu w czasie umieszcza si tu obok danych, ale nie jest to
wymagane. W wikszoci przypadkw wykresy umieszcza si w pustych komrkach.
Jednake Excel nie posiada mechanizmu zabezpieczajcego przed umieszczeniem
wykresw w komrkach wypenionych danymi. Lokalizacja wskazana
do umieszczenia wykresw musi odpowiada danym rdowym pod wzgldem
liczby wierszy czy kolumn.
254
Rysunek 9.3.
Za pomoc okna
Tworzenie wykresw
przebiegu w czasie
naley okreli zakres
danych oraz pooenie
tworzonych wykresw
4.
Klikn OK.
Excel utworzy wykres przebiegu w czasie zgodnie z typem wskazanym przez
uytkownika.
Wykresy przebiegu w czasie s poczone z danymi, dlatego jeeli wprowadzone zostan

jakie zmiany w danych, same wykresy rwnie zostan zaktualizowane. W przypadku
gdy zakres danych ma tak sam liczb wierszy i kolumn, Excel przyjmuje, e dane maj
ukad poziomy. Jeeli uytkownik chciaby zmieni ten ukad, wwczas naley zaznaczy
dany wykres przebiegu w czasie i wybra ze Wstki Wykresy przebiegu w czasie/
Projektowanie/Wykres przebiegu w czasie/Edytuj dane/Przecz wiersz/kolumn. Polecenie to jest dostpne tylko wwczas, gdy zakres danych zawiera tak sam liczb wierszy
i kolumn.
W wikszoci przypadkw wykresy umieszcza si w tych samych arkuszach, w ktrych
znajduj si dane. Aby umieci wykresy przebiegu w czasie w innym arkuszu, zacz
naley od jego aktywacji. Nastpnie w oknie dialogowym Tworzenie wykresw przebiegu
w czasie naley wskaza (lub wpisa) pene odwoanie do arkusza (na przykad
Arkusz1!A1:C12). Okno dialogowe umoliwi wskazanie innego arkusza dla Zakresu
danych, ale nie dla Zakresu lokalizacji.
Na rysunku 9.4 przedstawiono wykres kolumnowy dla danych meteorologicznych.
Rysunek 9.4. Wykres kolumnowy podsumowujcy dane dotyczce redniej opadw dla dziewiciu miast
255
Grupy wykresw przebiegu w czasie

W wikszoci przypadkw wykresy przebiegu w czasie tworzy si w grupach; po jednym dla kadego
wiersza lub kolumny z danymi. W arkuszu moe znale si dowolna liczba takich grup. Excel zapamituje kad tak grup, dziki czemu mona z ni pracowa jak z pojedynczym elementem.
I tak jeeli zaznaczymy jeden wykres z grupy i wprowadzimy zmiany w formatowaniu, to zostan one
zastosowane do caej grupy. Po wybraniu komrki z wykresem Excel wywietli niebiesk obwdk
wok caej grupy.
Tym niemniej jednak mona wykona pewne dziaania na pojedynczym wykresie z grupy:
Zmieni dane rdowe dla wykresu. W tym celu naley klikn komrk zawierajc wykres
i wybra z menu Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Wykres przebiegu
w czasie/Edytuj dane/Edytuj dane pojedynczego wykresu przebiegu w czasie. Excel wywietli
okno dialogowe, w ktrym mona bdzie zmieni rdo danych dla wybranego wykresu.
Usun wykres. W tym celu naley klikn komrk zawierajc wykres i wybra z menu
Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Grupowanie/Wyczy/Wyczy
zaznaczone wykresy przebiegu w czasie.
Oba dziaania s dostpne rwnie z menu podrcznego widocznego po klikniciu prawym klawiszem myszy w komrk z wykresem.
Mona rwnie rozgrupowa zestaw wykresw. W tym celu naley klikn dowolny wykres z grupy
i wybra z menu Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Grupowanie/Rozgrupuj.
Po tej operacji z kadym z wykresw mona pracowa indywidualnie.
Dostosowywanie wykresw przebiegu w czasie

Po aktywowaniu komrki zawierajcej wykres przebiegu w czasie Excel wywietli obramowanie wok wszystkich wykresw grupy. Wwczas mona uy polecenia Narzdzia
wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie i dostosowa elementy grupy.
Zmiana rozmiarw i scalanie komrek zawierajcych wykresy

Po zmianie szerokoci czy wysokoci komrki zawierajcej wykres przebiegu w czasie
zostanie on dopasowany do nowych rozmiarw. Dodatkowo mona te umieci wykres
w scalonych komrkach. Aby scali komrki, naley zaznaczy co najmniej dwie, a nastpnie wybra Narzdzia gwne/Scal i wyrodkuj.
Na rysunku 9.5 przedstawiono ten sam wykres w kilku komrkach rnicych si szerokoci, wysokoci lub umieszczony w scalonych komrkach.
Po scaleniu komrek, gdy zajmowa one bd wicej ni jeden wiersz czy kolumn,
Excel nie pozwoli na wstawienie do nich grupy wykresw przebiegu w czasie. W takim
przypadku trzeba bdzie umieci wykresy w zwykym zakresie (niescalonych komrkach),
a dopiero pniej je scali.
Wykresy mona te umieci w komrkach wypenionych danymi, rwnie tych scalonych. Na rysunku 9.6 przedstawiono dwa wykresy przebiegu w czasie umieszczone
w scalonych komrkach wraz z tekstem opisujcym grafik.
256
Rysunek 9.5.
Wykres przebiegu
w czasie w rnych
rozmiarach
Rysunek 9.6.
Wykresy przebiegu
w czasie umieszczono
w scalonych komrkach
E2:I7 oraz E9:I14
Brakujce i ukryte dane

W niektrych przypadkach uytkownik moe chcie przedstawi informacje bez prezentowania danych liczbowych. Jednym ze sposobw jest ukrycie wierszy czy kolumn
zawierajcych dane. Na rysunku 9.7 przedstawiono tabel z wywietlonymi wszystkimi
danymi oraz t sam tabel po ukryciu kilku kolumn.
Rysunek 9.7. Wykresy przebiegu w czasie mog korzysta z danych w ukrytych wierszach czy komrkach
257
Domylnie po ukryciu wierszy czy kolumn z danymi wywietlanymi na wykresach przebiegu w czasie dane te znikn z grafik. Bd wywietlane puste komrki zamiast wykresw.
Aby zmieni to ustawienie, naley wybra ze Wstki Narzdzia wykresw przebiegu
w czasie/Edytuj dane/Ukryte i puste komrki. W oknie dialogowym Ustawienia pustych
i ukrytych komrek mona okreli, w jaki sposb takie dane maj by obsugiwane.
Zmiana typu wykresu przebiegu w czasie

Jak wspomniano ju we wczeniejszych fragmentach niniejszego rozdziau, Excel obsuguje
trzy typy wykresw przebiegu w czasie: Liniowy, Kolumnowy i Zysk/strata. Po utworzeniu pojedynczego wykresu lub grupy atwo mona zmieni jego typ; wystarczy klikn
odpowiedni ikon w menu Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Typ.
Jeeli zaznaczony wykres jest czci grupy, wwczas wszystkie grafiki wchodzce
w jej skad zostan zmienione.
Po zmianie wygldu wykresw Excel zapamita wprowadzone ustawienia, nawet jeeli
bdziemy przecza si pomidzy rnymi typami.
Zmiana kolorw i linii wykresw przebiegu w czasie

Po utworzeniu wykresu przebiegu w czasie zmiana uytych w nim kolorw jest zupenie prosta. Do tego celu naley uy grupy Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/
Projektowanie/Styl.
Kolory zastosowane w wykresach s powizane z motywem dokumentu. Jeeli motyw
zostanie zmieniony (w tym celu naley wybra z menu Ukad strony/Motywy/Motywy),
zmieni si rwnie zastosowane kolory.
W przypadku wykresu przebiegu w czasie typu liniowego, mona rwnie okreli szeroko linii. W tym celu naley wybra z menu Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/
Projektowanie/Style/Kolor wykresu przebiegu w czasie/Grubo.
Stosowanie kolorw do podkrelania kluczowych danych

Aby uwydatni wybrane dane kluczowe za pomoc kolorw, naley z menu wybra grup
Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Pokazywanie. Dostpne s nastpujce opcje:
Punkt najwyszej wartoci: wprowadza osobny kolor dla najwyszych punktw
danych na wykresie przebiegu w czasie.

Punkt najniszej wartoci: wprowadza osobny kolor dla najniszych punktw
danych na wykresie przebiegu w czasie.

Punkty ujemne: wprowadza osobny kolor dla wartoci ujemnych na wykresie
przebiegu w czasie.
Pierwszy punkt: wprowadza osobny kolor dla pierwszego punktu danych na wykresie
przebiegu w czasie.
258

Ostatni punkt: wprowadza osobny kolor dla ostatniego punktu danych na wykresie
przebiegu w czasie.
Znaczniki: wywietla znaczniki danych na wykresie przebiegu w czasie. Ta opcja
dostpna jest tylko dla wykresw liniowych.

Kolory wykresw mona kontrolowa za pomoc kontrolki Kolor wykresu przebiegu
w czasie znajdujcej si w grupie Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/
Styl. Niestety, nie mona zmienia rozmiaru znacznikw dla wykresw liniowych.
Na rysunku 9.8 widoczne s wykresy przebiegu w czasie z rnymi kolorami.
Rysunek 9.8.
Stosowanie kolorw
do podkrelania
kluczowych danych
na liniowych wykresach
przebiegu w czasie
Skalowanie osi wykresw przebiegu w czasie

Podczas tworzenia wykresu (lub wykresw) skala osi jest ustalana automatycznie.
Oznacza to, e Excel w oparciu o zakresy liczbowe okrela minimum i maksimum
dla osi pionowej kadego z tworzonych wykresw przebiegu w czasie. Polecenie Narzdzia
wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Grupowanie/O umoliwia zmian tych ustawie i kontrolowanie wartoci minimum i maksimum dla kadego wykresu czy grupy
wykresw. Aby jeszcze bardziej zwikszy poziom tej kontroli, naley skorzysta z opcji
Warto niestandardowa i wprowadzi wartoci dla grupy wykresw przebiegu w czasie.
Skalowanie osi moe przynie ogromne rnice w wygldzie wykresw. Na rysunku 9.9
przedstawiono dwie grupy wykresw. W grnej uyto domylnych ustawie (Automatyczne dla kadego wykresu przebiegu w czasie). Kady z wykresw tej grupy prezentuje
trend dla danego produktu z okresu szeciu miesicy, ale nie mona na tej podstawie okreli wielkoci sprzeday.
Rysunek 9.9.
W dolnej grupie
widoczny jest efekt
zastosowania takich
samych wartoci
minimum i maksimum
dla wszystkich
wykresw grupy
259
Dla wykresw umieszczonych w dolnej grupie (korzystaj z takich samych danych) zastosowano opcj Taka sama warto dla wszystkich wykresw przebiegu w czasie. Z takimi
ustawieniami atwo dostrzec rnice pomidzy wartociami dla kadego z produktw;
duo trudniej zorientowa si w zmianach majcych miejsce w przypadku produktw
w kolejnych miesicach.
Dlatego opcje skalowania osi wprowadzane do wykresw powinny zalee od aspektu
danych, na ktry chcemy zwrci uwag odbiorcw.
Sztuczna linia odniesienia

Jedn z przydatnych, a nieobecnych w Excelu 2010 funkcji dotyczcych wykresw
przebiegu w czasie jest linia odniesienia. Moe ona by przydatna w sytuacji, gdy chcemy
na przykad pokaza biec wydajno w stosunku do planowanej. Jeeli warto zakadana bdzie wywietlana jako linia odwoa na wykresie, wwczas wystarczy rzut oka,
aby przekona si, jak bieca wydajno ma si do przyjtych planw.
Jedn z metod jest napisanie formuy, ktra przeksztaci dane, a nastpnie jako sztucznej
linii odwoania uyje osi wykresu przebiegu w czasie. Na rysunku 9.10 przedstawiono
taki przykad. Uczniowie maj miesicznie przeczyta 500 stron. Zakres danych przedstawia aktualn liczb przeczytanych stron; w kolumnie H umieszczono wykresy przebiegu w czasie. Na wykresach przedstawiono dane z szeciu miesicy, ale niemoliwe jest
okrelenie, kto i kiedy osign zaoony cel.
Rysunek 9.10.
Wykresy przebiegu
w czasie wywietlaj
dane o stronach
przeczytanych
w kolejnych
miesicach
Na wykresie widocznym poniej (rysunek 9.11) zastosowano odmienne podejcie; zmieniono dane tak, aby w przypadku gdy cel zostanie osignity, wywietlana bya cyfra 1,
a w odwrotnym 1. Oto formua przeksztacajca dane (komrka B18):
=JEELI(B6>$C$2;1;-1)
Zostaa ona skopiowana do pozostaych komrek w zakresie B18:G25.

Po zmianie danych do wizualizacji zastosowano wykres przebiegu w czasie typu Zysk/strata.
Takie rozwizanie jest lepsze, ale nie pozwala na okrelenie rnic pomidzy poszczeglnymi wynikami. Nie mona okreli, czy uczniowi do wykonania planu zabrako
jednej strony, czy te 500.
260
Rysunek 9.11.
Wykres Strata/zysk
zastosowany
do wywietlenia
informacji
o osigniciu
zaoonego celu
Na rysunku 9.12 przedstawiono jeszcze lepsze rozwizanie. Oryginalne dane zostay zmienione tak, aby odnosiy si bezporednio do przyjtego celu. Formua w komrce B31
wyglda nastpujco:
=B6$C$2
Rysunek 9.12.
O na wykresie
przebiegu w czasie
reprezentuje
przyjty cel
Zostaa ona skopiowana do pozostaych komrek w zakresie B31:G38, a w grupie wykresw wywietlane s odpowiednie wyniki. Dla wykresw w tej grupie ustawiono opcj
Poka o, a take zaznaczono opcj Punkty ujemne (czyli komrki, w ktrych nie osignito zaoonego celu), dziki czemu s one widoczne.
O daty
Domylnie dane wywietlane s na wykresach przebiegu w czasie z zaoeniem, e odstpy
czasowe s rwne. I tak na wykresach tych mona wywietla dzienny stan konta, miesiczn sprzeda czy roczne przychody. Ale co w przypadku, gdy dane nie s rozoone
w rwnych odstpach czasowych?
261
Na rysunku 9.13 przedstawiono wykresy utworzone z danych z kolejnych dni, a umieszczonych w kolumnie B. Jak wida, danych dla niektrych dat brakuje, mimo to kolumny
na wykresie wywietlane s w rwnych odstpach, tak jakby dane byy cige.
Rysunek 9.13.
Na wykresie dane
prezentowane s tak,
jakby byy rozmieszczone
w rwnych odstpach
czasowych
Aby lepiej odwzorowa taki typ danych, rozwizaniem bdzie zastosowanie osi daty. Naley
klikn wykres i wybra z menu Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/
Grupowanie/O/Typ osi daty. Excel wywietli okno dialogowe, w ktrym naley wprowadzi zakres odpowiednich dat. W omawianym przykadzie jako zakres wskazano
komrki A2:A11. Nastpnie naley klikn OK, a Excel wywietli dane z brakujcych dat
(rysunek 9.14).
Rysunek 9.14.
Po ustawieniu osi daty
wykres przebiegu
w czasie prezentuje
dane poprawnie
Automatyczna aktualizacja zakresw

dla wykresw przebiegu w czasie
Jeeli wykresy korzystaj z danych w zwykych zakresach, wwczas umieszczenie
nowych informacji na pocztku lub kocu nie spowoduje wczenia ich do prezentacji.
W tym celu naley uy okna dialogowego Edytowanie wykresw przebiegu w czasie
(Narzdzia wykresw przebiegu w czasie/Projektowanie/Wykres przebiegu w czasie/Edytuj
dane) i za jego pomoc zaktualizowa zakresy. Jeeli jednak wykresy korzystaj z danych
w kolumnach tabeli (utworzonej za pomoc polecenia Wstawienie/Tabela), wwczas dane
umieszczone na jej kocu zostan uwzgldnione automatycznie.
Na rysunku 9.15 przedstawiono taki przykad. Wykres zosta utworzony z wykorzystaniem
danych w kolumnie Kurs tabeli. Jeeli zostan wprowadzone nowe dane (dla wrzenia),
wwczas wykres przebiegu w czasie automatycznie rozszerzy zakres danych.
262
Rysunek 9.15.
Tworzenie
wykresu przebiegu
w czasie z danych
umieszczonych w tabeli
Wykresy przebiegu w czasie a dynamiczne zakresy

Poniej omwiono, w jaki sposb mona utworzy wykres przebiegu w czasie wywietlajcy tylko najnowsze punkty danych ze wskazanego zakresu. Na rysunku 9.16 przedstawiono arkusz, w ktrym prezentowana jest dzienna sprzeda. Na wykresie wywietlane
s dane z ostatnich siedmiu punktw danych umieszczonych w kolumnie B.
Rysunek 9.16.
Dynamiczne zakresy
umoliwiaj
wywietlanie tylko
ostatnich siedmiu
punktw danych
na wykresie
Caa sztuczka polega na utworzeniu dynamicznego zakresu danych. Oto, jak to zrobi:
1. Naley wybra kolejno Formuy/Nazwy zdefiniowane/Definiuj nazw; w polu Nazwa naley
wpisa Ostatnie_siedem_dni, a w polu Odwouje si do wprowadzi nastpujc formu:

=PRZESUNICIE($B$2,ILE.NIEPUSTYCH($B:$B)-7-1,0,7,1)
Formua przelicza zakres za pomoc funkcji PRZESUNICIE.

Pierwszym argumentem jest pierwsza komrka w zakresie (B2). Drugim argumentem
jest liczba komrek w kolumnie (minus liczba, ktra ma by zwrcona, oraz minus 1,
aby dopasowa etykiet w B1).
263
Nazwa zawsze odnosi si do ostatnich siedmiu niepustych komrek w kolumnie B.

Aby wywietli inn liczb punktw danych, obie cyfry 7 naley zmieni na dan
warto.
2.
Wybra z menu Wstawianie/Wykres przebiegu w czasie/Liniowy.
3.
W polu Zakres danych naley wpisa Ostatnie_siedem_dni (nazw dynamicznego

zakresu).
4.
Jako Zakres lokalizacji naley wskaza komrk E4. Wykres przedstawi dane
z komrek B11:B17.
5.
Naley doda nowe dane do kolumny B.
Wykres zostanie zmieniony tak, aby wywietla tylko ostatnich siedem punktw danych.
264
Rozdzia 10.
Inne techniki wizualizacji
W rozdziale:
Tworzenie dynamicznych etykiet
Narzdzie Aparat fotograficzny
Uycie formu do wizualizacji
Ozdobne czcionki
Symbole w formuach
Do tej pory omawialimy narzdzia, ktrych mona uy do tworzenia podstawowych

komponentw pulpitw menederskich: wykresy, tabele przestawne, wykresy przestawne
i wykresy przebiegu w czasie. W tym rozdziale omwione zostan mniej oczywiste komponenty suce do wizualizacji.
W przeciwiestwie do poprzednio omwionych zagadnie wizualizacja bez wykorzystania wykresw nie jest funkcj cile zwizan z Excelem, a raczej koncepcj, ktr
mona zastosowa w pulpicie menederskim. Ten typ wizualizacji umoliwia atwe dodawanie interaktywnych warstw do pulpitw i wykorzystanie moliwoci oferowanych przez
arkusze, ktre mog uproci prac.
Dynamiczne etykiety
Powszechnym miejscem stosowania dynamicznych etykiet s interaktywne wykresy.
Na rysunku 10.1 widoczny jest wykres przestawny wywietlajcy 10 najlepiej sprzedajcych si kategorii produktw sportowych z podziaem na poszczeglne rynki. Gdy
uytkownik zmieni rynek na licie rozwijanej, wykres zostanie zaktualizowany. Do wykresu
dobrze byoby doda etykiet, ktra wyranie wskazywaaby, ktry rynek jest analizowany.
Wykresy przestawne zostay szczegowo omwione w rozdziale 8.
266
Rysunek 10.1.
Interaktywny wykres,
taki jak wykres
przestawny,
to idealne miejsce
na zastosowanie
dynamicznych etykiet
zmieniajcych si
zalenie
od prezentowanej
treci
Aby doda do wykresu dynamiczn etykiet, wystarczy wykona ponisz procedur:

1.
Klikn ikon Pole tekstowe widoczn w grupie Wstawianie na Wstce

(rysunek 10.2).
Rysunek 10.2.
Ikona Pole tekstowe
2.
Klikn wewntrz wykresu, tak aby utworzy puste pole tekstowe.
3.
Po zaznaczeniu pola w pasku formuy wstawi znak rwnoci (=), a nastpnie

klikn komrk zawierajc tekst dla etykiety.
Na rysunku 10.3 pole tekstowe odwouje si do komrki C2. Komrka ta zawiera
list rozwijan z tabeli przestawnej.
Rysunek 10.3.
Tworzenie odwoania
pola tekstowego
do komrki
zawierajcej tekst
dla dynamicznej
etykiety
4.
267
Nastpnie sformatowa tekst tak, aby wyglda jak pozostae etykiety.

Mona to zrobi, uywajc standardowych opcji formatowania dostpnych
w zakadce Narzdzia gwne.
Teraz etykieta na wykresie odpowiada komrce, do ktrej zostaa poczona. Na rysunku 10.4
wida, jak dziaa etykieta na wykresie.
Rysunek 10.4.
Etykieta z tekstem
Francja jest etykiet
dynamiczn, ktrej
tre zalena jest
od tekstu wywietlanego
w komrce
z list rozwijan
Naley pamita, e tekst w polach nie moe by duszy ni 255 znakw.
czenie formu z polami tekstowymi

Zupenie nowe moliwoci otwiera tworzenie odwoania pola tekstowego do komrki
zawierajcej formu zamiast zwykej etykiety. Dziki formuom etykiety staj si jeszcze
bardziej interaktywne.
Na rysunku 10.5 widoczne s dwa ujcia tego samego wykresu przestawnego. Na grnym
zosta wybrany rynek Centralny i, jak wida, etykieta wykresu informuje o rnicach pomidzy IV kwartaami w roku 2009 i 2010. Na dolnym wykresie wybrano rynek Poudniowy
etykieta zostaa zmieniona i teraz wywietla informacj dla nowych ustawie.
Plik z przykadami (Rozdzia 10 Przykady.xlsx) mona pobra z serwera FTP:
Na wykresie widocznym na rysunku 10.5 uyto waciwie trzech etykiet: jednej do wywietlania nazwy biecego rynku; nastpnej do obliczenia rnicy pomidzy czwartym kwartaem roku 2010 i 2009; ostatniej do wywietlenia pewnych informacji kontekstowych
opisujcych przeprowadzan analiz.
268
Rysunek 10.5.
Dwa ujcia tego
samego wykresu
przestawnego ilustruj,
jak zmienia si etykieta
dla kadego rynku
Na rysunku 10.6 mona zobaczy mechanizm odpowiadajcy za widoczne efekty. Warto

powici chwil na zapoznanie si ze szczegami. Etykieta wywietlajca wartoci procentowe odwouje si do komrki B13 zawierajcej formu obliczajc wynik. Etykieta
z dodatkowymi informacjami odwouje si do komrki C13 zawierajcej formu JEELI,
ktra powoduje wywietlanie rnego tekstu zalenie od tego, czy w komrce warto jest
dodatnia czy ujemna.
Rysunek 10.6. Wykres przestawny z trzema dynamicznymi etykietami, z ktrych kada odwouje si
do innej komrki
Etykiety dziaajce razem dostarczaj odbiorcom czytelnej informacji na temat rnic

na poszczeglnych rynkach. To tylko jeden z niezliczonych sposobw, na jakie mona
wykorzysta t technik.

Narzdzie Aparat fotograficzny umoliwia zrobienie zdjcia zakresu komrek zmieniajcych si po aktualizacji danych. Jeeli nigdy o nim nie syszae, nie ma powodw
do zmartwie. To przyjemne narzdzie w kilku ostatnich wersjach Excela pozostaje
269
w ukryciu. Cho Microsoft postanowi nie umieszcza go na Wstce, to jest ono bardzo
przydatne dla tych, ktrzy zajmuj si tworzeniem raportw czy pulpitw menederskich.
Gdzie znale Aparat fotograficzny?

Nim bdzie mona uy tego narzdzia, najpierw naley je odnale i doda do paska
Szybkiego dostpu.
Pasek Szybkiego dostpu to konfigurowalne narzdzie umoliwiajce uruchamianie
czsto wykorzystywanych polece czy funkcji za pomoc jednego kliknicia. Aby doda
polecenie do paska, naley je tam przecign wprost ze Wstki lub skorzysta z opcji
Dostosuj pasek narzdzi Szybki dostp.
Aby doda Aparat fotograficzny do paska Szybki dostp, naley:

1.
Najpierw przej do widoku Backstage, klikajc zakadk Plik znajdujc si

na Wstce.
2.
Nastpnie klikn Opcje; zostanie wwczas otwarte okno dialogowe o nazwie

Opcje programu Excel.
3.
Nastpnie klikn przycisk Pasek narzdzi Szybki dostp.
4.
Na licie rozwijanej Wybierz polecenia z ustawi pozycj Polecenia, ktrych nie

ma na Wstce.
5.
Na pocztku listy uoonej alfabetycznie mona znale Aparat fotograficzny.

Dwukrotne kliknicie spowoduje umieszczenie tego narzdzia na pasku Szybki
dostp (rysunek 10.7).
Rysunek 10.7.
Dodawanie narzdzia
Aparat fotograficzny
do paska Szybki dostp
6.
Klikn OK.
Po wykonaniu wszystkich etapw ikona narzdzia pojawi si na pasku Szybki dostp

(rysunek 10.8).
270
Rysunek 10.8.
Bez niespodzianek
ikona narzdzia
wyglda jak aparat
fotograficzny

Aby uy narzdzia Aparat fotograficzny, wystarczy podwietli zakres komrek i klikn odpowiedni przycisk na pasku Szybkiego dostpu. Ciekawym rozwizaniem jest fakt,
e w przypadku tego narzdzia uytkownik nie jest ograniczony do wywietlania zawartoci pojedynczej komrki, jak ma to miejsce w przypadku pl tekstowych. A poniewa obraz
jest aktualizowany na bieco, jakiekolwiek zmiany wprowadzone w zakresie rdowym
zostan odwzorowane w utworzonym zdjciu.
Oto krtka demonstracja dziaania Aparatu fotograficznego. Na rysunku 10.9 wida proste
dane i utworzony w oparciu o nie wykres. Naszym celem jest utworzenie obrazu zakresu
obejmujcego i dane, i wykres.
Rysunek 10.9.
Wprowad
kilka prostych liczb
do zakresu i utwrz
na ich podstawie
wykres
1.
Podwietli zakres zawierajcy informacje, ktre chcemy sfotografowa. W tym

przypadku bd to komrki A3:D11.
2.
Nastpnie naley klikn ikon Aparatu fotograficznego znajdujc si na pasku

Szybki dostp.
Umieszczenie tego narzdzia na pasku omwiono wczeniej.
3.
Naley klikn arkusz, na ktrym ma zosta umieszczony obraz.

Excel natychmiast utworzy zdjcie wskazanego obszaru (rysunek 10.10).
Zmiana jakichkolwiek liczb w ustalonym zakresie zostanie rwnie wprowadzona do

zdjcia.
Domylnie tworzony obraz jest obramowany krawdziami. Aby je usun, naley klikn
prawym klawiszem myszy i wybra z menu Formatuj obraz. Zostanie otwarte okno
dialogowe Formatowanie obrazu. W zakadce Kolor linii dostpna jest lista rozwijana.
Naley z niej wybra opcj Brak koloru, wwczas krawdzie zostan usunite. W podobny
sposb mona pozby si z wykresu linii siatki: wystarczy usun je z zakresu rdowego.
271
Rysunek 10.10.
Obraz utworzony
za pomoc narzdzia
Aparat fotograficzny
Tworzenie obrazu bez wykorzystania narzdzia Aparat fotograficzny

Obrazy aktualizowane na bieco mona tworzy rwnie bez uycia narzdzia Aparat fotograficzny.
Wanie tak. W Excelu samodzielne odtworzenie dziaania Aparatu fotograficznego jest cakiem
proste.
1. Naley zaznaczy i skopiowa zakres.
2. Nastpnie klikn na Wstce przycisk Wklej (menu Narzdzia gwne), tak aby wywietlia
si lista rozwijana.
3. Wybra kolejno Wklej/Inne opcje wklejania/Obraz poczony.
Oczywicie, Aparat fotograficzny ma t przewag, e mona zrobi to samo za pomoc dwch klikni.
Ulepszanie pulpitw menederskich

za pomoc narzdzia Aparat fotograficzny
Oto kilka wskazwek, jak wykorzysta Aparat fotograficzny w sposb nieco bardziej
zaawansowany i ulepszy pulpit menederski.
Konsolidacja zakresw z rnych rde na jednym obszarze drukowania.
Obracanie obiektw w celu uproszczenia pracy.
Tworzenie maych wykresw.
Konsolidacja rnych zakresw na jednym obszarze drukowania

Czasem modele danych s tak zoone, e trudno zmieci wszystkie dane na jednym
obszarze drukowania. Zmusza to do drukowania wielu stron, ktre nie pasuj do siebie
pod wzgldem ukadu i rozmiaru. Biorc pod uwag pulpitu menederskie, najbardziej
efektywne rozwizanie to umieszczenie wszystkich danych tak, aby mona byo je wydrukowa na stronie lub dwch; zoone modele danych mog przysporzy problemw
w zakresie ukadu czy wygldu.
W takim przypadku za pomoc Aparatu fotograficznego mona utworzy obrazy rnych
zakresw i umieci je na jednej stronie. Na rysunku 10.11 widoczny jest skoroszyt zawierajcy dane z rnych arkuszy. Cay sekret polega na tym, e s to po prostu obrazy utworzone za pomoc narzdzia Aparat fotograficzny.
272
Rysunek 10.11. Wiele rnych zakresw w jednym obszarze wszystko dziki Aparatowi fotograficznemu
Rozmiary obrazw tworzonych za pomoc Aparatu fotograficznego mona dowolnie zmienia. Uzyskujemy dziki temu swobod w przetestowaniu rnych ukadw graficznych
bez potrzeby zmiany rozmiarw kolumn, ukrywania wierszy czy innych nonsensw. Podsumowujc: mona utworzy wiele rnych analiz w osobnych skoroszytach i zebra je
razem w przyjemnie sformatowanej warstwie prezentacji.
Obracanie obiektw
Poniewa Aparat fotograficzny tworzy obrazy, ktre mona obraca, warto wykorzysta
to w sytuacji, kiedy moe nam to zaoszczdzi czasu. wietnym przykadem s wykresy.
S wykresy, w przypadku ktrych stworzenie ukadu pionowego jest zupenie proste, ale
nie mona tego powiedzie o ukadzie poziomym.
Na rysunku 10.12 widoczny jest wykres w ukadzie pionowym (po lewej). Podczas tworzenia wykresu w ukadzie poziomym trzeba wykona wiele skomplikowanych krokw,
natomiast stosunkowo atwo jest utworzy wykres w ukadzie pionowym.
Aparat fotograficzny rusza na ratunek! Podczas tworzenia zdjcia wykresu wszystko,
co trzeba zrobi, to odwrci obraz, korzystajc z uchwytu.
273
Rysunek 10.12.
Aby obrci wykres,
wystarczy zapa
za uchwyt i przecign
w odpowiedni stron
Tworzenie maych wykresw

Cho zmieni rozmiary samego wykresu mona stosunkowo prosto, to mudna dubanina
zaczyna si pniej, gdy trzeba dopasowa skal, rozmiar czcionek i inne elementy tak, aby
zmieciy si na wykresie. Obrazy tworzone przez narzdzie Aparat fotograficzny podczas
zmiany rozmiarw utrzymuj proporcje pikseli, dziki czemu mona uzyska niewielkie
rozmiary bez koniecznoci poprawiania i dopasowywania pojedynczych elementw.
Etykiety i formuy
Etykiety z formuami to takie etykiety, w ktrych wywietlany tekst jest efektem dziaania formuy i mona go pniej podda analizie lub uy w raportach. Celem jest wprowadzenie pewnego porzdku do formu, a nastpnie uycie rezultatw ich dziaania jako
nowych wymiarw danych, ktre mona sortowa, formatowa warunkowo i dodawa
do raportw czy pulpitw menederskich.
Przyjrzyjmy si przykadowi na rysunku 10.13. Obok komrek z liczbami s komrki
zawierajce formuy. Okrelaj one, czy warto w komrce jest wiksza od 300. Jeli tak
jest, wywietlane jest sowo Powyej. Jeeli warto jest mniejsza, wwczas pojawia si
sowo Poniej.
Rysunek 10.13.
Wynik formuy dodaje
nowy wymiar danych
dla kadej liczby
To dobry moment, aby doda elementy wizualne do formu i utworzy w ten sposb etykiet
z formuami. Wanie tak: ktra zamiast samego tekstu zwrci rwnie elementy graficzne.
Wykresy w komrkach
Na rysunku 10.14 przedstawiono tabel zawierajc wykresy w komrkach, bdce ilustracj liczb. Fajne jest to, e wykresy te s efektem dziaania prostej formuy.
274
Rysunek 10.14.
Wykresy widoczne
w formuach to tylko
efekty dziaania formu
Zosta on osignity dziki zastosowaniu formuy POWT. Formua ta powtarza dany znak
okrelon liczb razy. I tak jeeli w komrce umiecimy formu =POWT("S"; 10), w wyniku
jej dziaania uzyskamy cig ssssssssss dziesiciokrotnie powtrzon liter S.
Pomys wykorzystania tej formuy oparty jest o uycie zamiast litery znaku specjalnego,
ktry powtrzony pewn liczb razy bdzie wyglda jak wykres. Znak potoku (|) umieszczony na klawiszu wraz z ukonikiem pochylonym w lewo wietnie si do tego nadaje.
Jeeli do komrki wprowadzimy formu =POWT("|"; 10), wwczas program zwrci
co takiego: ||||||||||. A to wyglda ju cakiem podobnie do wykresu supkowego.
Mona zada sobie pytanie, po co w ogle uywa takich metod. Dlaczego nie zastosowa
po prostu formatowania warunkowego czy wykresu? Po pierwsze, wykresy przebiegu
w czasie nie s kompatybilne wstecz; uytkownicy Excela w wersji 2003 i wczeniejszych
nie mog z nich korzysta. W dodatku formatowanie warunkowe to dodatkowy poziom,
ktrym trzeba zarzdza, co przy skomplikowanych modelach danych moe nie by atwe.
Zwyke wykresy z kolei zajmuj zbyt wiele miejsca. Przedstawione rozwizanie jest
prost do zastosowania alternatyw dla wymienionych metod, ktra w dodatku nie
wymaga wiele przestrzeni ani czynnoci konfiguracyjnych.
Pjdmy o krok dalej i wyobramy sobie, e w komrce A1 znajduje si liczba 30.

W komrce B1 moglibymy umieci nastpujc formu: =POWT("|"; A1). W efekcie
jej dziaania zostanie wywietlonych 30 znakw | bdcych wizualizacj komrki A1.
To rozwizanie dziaa dobrze, przynajmniej dopty nie pojawi si due liczby. Mona
sobie wyobrazi, e 200-krotne powtrzenie znaku potoku nie bdzie specjalnie uyteczne.
W takich przypadkach mona sobie poradzi, dzielc due liczby przez 10, 100, 1000 czy
inny dzielnik majcy sens.
Jeeli wic w komrce A1 mamy warto 200, wwczas mona zastosowa nastpujc
formu: =POWT("|"; A1/10). Dziki temu uzyskamy 20 znakw zamiast 200. Przykad
zastosowania widoczny jest na rysunku 10.15 (wraz z formu wywietlan w pasku
formuy).
275
Rysunek 10.15.
Uywajc formuy
POWT dla duych liczb,
warto podzieli je
na mniejsze czci
Kolejnym sposobem na ograniczenie liczby powtrze znaku jest okrelenie maksimum

dla formuy. W tym celu naley nieco skomplikowa formu i doda do niej drug formu: MAX. Rzut oka na rysunek 10.16 pomoe zrozumie t koncepcj.
Rysunek 10.16.
Zagniedenie wewntrz
formuy POWT drugiej,
tym razem formuy MAX,
umoliwia ograniczenie
liczby powtrze danego
znaku
Na rysunku 10.16 formua wywietlana w pasku formuy ma nastpujc posta:

=POWT("|";A2/MAX($A$2:$A$9)*25)
Naley si upewni, e odwoanie w formule MAX jest bezwzgldne. Przed symbolami

kolumn i wierszy musi pojawi si znak dolara [na przykad MAX($I$2:$I$9)]. Dziki
temu Excel nie bdzie umieszcza odwoa do kolejnych wierszy czy kolumn. Bdziemy
mie pewno, e podczas kopiowania formuy zakres odwoania nie zostanie zmieniony.
Przekadajc t formu na bardziej zrozumiay jzyk: Excel pobiera wskazan warto

i dzieli j przez maksymaln liczb dla caego zakresu. Tak uzyskany wynik mnoy nastpnie przez 25. Warto wskazana w komrce A1 to maksimum dla caego zakresu. Dlatego
formu w komrce A1 mona by zapisa nastpujco: =POWT("|";700000/700000*25).
Matematycznie rzecz ujmujc, 700000/70000025 da nam wynik w postaci 25.
W komrce A2 formua wygldaaby nastpujco: =POWT("\";555555/700000*25. Wynikiem dziaania 555555/70000025 bdzie 19,84.
Cofnijmy si o krok i pomylmy, co to oznacza. Maksymalna liczba znakw, ktr formua
moe zwrci, wynosi 25. Tym samym ogranicza ona liczb wywietlanych znakw |
do 25, niezalenie od tego, ile wynosi wynik dziaania.
Poniewa warto zwracana przez funkcj POWT jest niczym wicej, jak cigiem tekstowym, mona sformatowa go tak jak kady inny tekst. Mona wic zmieni czcionk, jej
276
rozmiar, doda kolory, zastosowa formatowanie warunkowe, a nawet zmieni wyrwnanie. Na rysunku 10.17 przedstawiono kilka przykadw analiz, w ktrych zastosowano
formatowanie wykresw w komrkach, uzyskujc cakiem nieze efekty.
Rysunek 10.17. Eksperymentowanie z rnymi opcjami formatowania pozwala tworzy

rnorodne wizualizacje
Ozdobne czcionki
Poczwszy od Excela 2007, Microsoft urozmaici formatowanie warunkowe o moliwo
dodawania zestaww ikon do prezentacji. Mona za ich pomoc rnicowa wartoci,
uywajc ksztatw i kolorw. Problemem jest jednak brak wstecznej kompatybilnoci;
uytkownicy poprzednich wersji programu nie bd mogli skorzysta z tych funkcji.
Kreatywn alternatyw do stosowania zestawu ikon w formatowaniu warunkowym jest
uycie rnorodnych czcionek dostpnych w programie. S to Wingdings, Wingdings2,
Wingdings3 i Webdings. Czcionki te na miejsce kadej litery czy cyfry wywietlaj ikony.
Przyjrzyjmy si rysunkowi 10.18. W kolumnach A, B i C wywietlono liczby i litery
dostpne w czcionce Arial. Te same liczby i litery zostay odwzorowane za pomoc
rnorodnych ozdobnych znakw. Jak wida, cz z nich wyglda podobnie do zestawu
znakw oferowanych w formatowaniu warunkowym (na rysunku znaki zostay podwietlone).
Proste wdroenie tego pomysu przedstawiono na rysunku 10.19. Zastosowano tam kilka
formu do przeksztacenia znakw w kolumnie Q. Kada formua zwraca znak. I tak formuy w kolumnie T zwracaj znak O i P zalenie od wartoci w kolumnie Q. W przypadku
standardowych czcionek nie miaoby to sensu. Ale ta sama formua zastosowana w odniesieniu do omawianych znakw moe przynie interesujce rezultaty.
Na rysunku 10.20 przedstawiono zastosowanie tego rozwizania do celw praktycznych.
Czcionki ozdobne s stosowane do uwydatniania rnic na poszczeglnych rynkach.
277
Rysunek 10.18.
Zamiast standardowych
liter i cyfr mona
zastosowa
rnorodne ikony
Rysunek 10.19. Formuy mona ustawi tak, aby zwracay znaki, ktre z kolei mona przeformatowa
w jedn z dostpnych ozdobnych czcionek
Uycie symboli
Symbole to waciwie grafiki niewielkich rozmiarw, czyli co innego ni odmwione przed
momentem czcionki Wingdings czy Webdings. Symbole nie s czcionkami. To znaki Unicode. Unicode to przemysowy zestaw znakw zaprojektowany tak, aby mona go byo
uywa na kadej platformie, niezalenie od rnic wystpujcych w znakach w poszczeglnych krajach.
Jednym z przykadw powszechnie uywanego symbolu jest znak praw autorskich, Copyright: . Jest to wanie znak Unicode. Mona go uywa na komputerach amerykaskich,
chiskich, tureckich czy francuskich; jest zawsze dostpny, niezalenie od rnic charakterystycznych dla danego kraju.
278
Rysunek 10.20.
Przykad praktycznego
zastosowania
ozdobnych czcionek
W odniesieniu do Excela znaki (czy symbole) Unicode mona stosowa tam, gdzie nie
mona uy ozdobnych czcionek. Na rysunku 10.21 dla etykiet osi x wykresu strzaki
zastosowano dla trendw, tworzc w ten sposb dodatkow warstw analizy. Nie mona
by tu zastosowa czcionek ozdobnych (na przykad Wingdings), poniewa wwczas
etykiety wygldaby zbyt dziwacznie.
Rysunek 10.21.
Zastosowanie symboli
pozwala uzyska
dodatkow warstw
analizy na wykresie
Przeledmy kroki, ktre doprowadziy do powstania wykresu widocznego na rysunku 10.21.

Zacznijmy od danych widocznych na rysunku 10.22.
1.
Aby okreli komrk, w ktrej ma by umieszczona grafika ze strzak skierowan

w gr, naley klikn komrk B1, a nastpnie wstawi symbol, korzystajc z opcji
na karcie Wstawianie.
W tym przypadku komrk docelow bdzie oczywicie B1.
Zostanie wwczas otwarte okno dialogowe Symbol (rysunek 10.23).
279
Rysunek 10.22.
Tabela porednia
Rysunek 10.23.
Wstawianie symbolu
do wybranej wczeniej
komrki za pomoc
okna dialogowego
Symbol
2.
Naley wybra odpowiedni symbol z listy, klikn Wstaw (mona te klikn go

dwukrotnie), a nastpnie Zamknij.
3.
Aby okreli komrk, w ktrej ma by umieszczona grafika ze strzak skierowan

w d, naley klikn komrk C1, a nastpnie wstawi symbol, korzystajc z opcji
na karcie Wstawianie.
4.
Naley wybra odpowiedni symbol z listy, klikn Wstaw (mona te klikn go

dwukrotnie), a nastpnie Zamknij.
Teraz wstawione symbole mona wykorzysta w prostej formule, ktra bdzie
umieszcza je w komrkach zalenie od wartoci analizowanej komrki. Jest to
dziaanie podobne do tego, ktre zastosowalimy uprzednio w przypadku stosowania
ozdobnych czcionek (rysunek 10.24).
5.
Bazujc na kolumnach Rynek i Biecy miesic, naley wstawi nowy wykres

kolumnowy (rysunek 10.25).
Aby uzyska spodziewany efekt, po wstawieniu wykresu naley doda now
kolumn do osi x.
6.
Naley wybra wykres, klikn zakadk Projektowanie, a nastpnie Zaznacz dane.

Zostanie wwczas wywietlone okno Wybieranie rda danych.
7.
Nastpnie naley klikn przycisk Edytuj dla Etykiety osi poziomej (kategorii)
i wskaza zakres A4:C9 (rysunek 10.26).
280
Rysunek 10.24.
Tworzenie prostej
formuy przypisujcej
jeden z symboli
na podstawie danych
w komrce
Rysunek 10.25.
Dodawanie nowego
wykresu kolumnowego
Rysunek 10.26. Okrelanie osi do zastosowania symboli

8.
Klikn OK.
Jeeli wszystko pjdzie dobrze, wwczas powinien pojawi si wykres podobny do tego
widocznego na rysunku 10.21. Nie trzeba chyba mwi, e jest to jeden z niezliczonych
sposobw na dodanie symboli do formu, zaznaczania wanych informacji w prezentacjach
danych i wzbogacania ich warstwy graficznej.
Cz IV
Tworzenie zaawansowanych
komponentw
Rozdzia 11. Komponenty do prezentacji tendencji
Rozdzia 12. Komponenty do grupowania danych
Rozdzia 13. Komponenty do oceny efektywnoci realizacji celw
282
Cz X Tytu czci
Rozdzia 11.
Komponenty
do prezentacji tendencji
W rozdziale:
Przedstawianie tendencji na pulpitach menederskich podstawowe informacje
Porwnywanie tendencji dla wielu serii danych
Zaznaczanie rnych okresw
Obsuga nieprawidowoci w prezentowanych tendencjach
Jednym z najpowszechniejszych poj uywanych w odniesieniu do pulpitw menederskich i raportw jest tendencja. Jest to miernik zmiennoci w danym okresie; zwykle chodzi
o czas (dni, miesice czy lata).
Stosowanie tendencji jest tak popularne, poniewa dostarczaj one racjonalnych argumentw do przewidywania tego, co moe zdarzy si w przyszoci. Jeeli wiemy, e
niniejsza ksika sprzedawaa si w iloci 5000 sztuk w cigu ostatnich 12 miesicy, to
mamy prawo przypuszcza, e rwnie w nastpnym miesicu zostanie sprzedanych
okoo 5000 egzemplarzy. Innymi sowy, tendencje informuj, gdzie bylimy i dokd
by moe zmierzamy.
W tym rozdziale omwiono podstawowe zaoenia dotyczce tendencji, a take bardziej
zaawansowane techniki, umoliwiajce ich stosowanie na pulpitach menederskich w sposb bardziej skomplikowany ni tylko jako proste wykresy liniowe.
Tendencje nakazy i zakazy

Proces tworzenia komponentw pulpitu menederskiego wykorzystujcych tendencje ma
swoje nakazy i zakazy. Dziki lekturze tego rozdziau czytelnik uniknie czstych wpadek
zdarzajcych si podczas tworzenia takich elementw.
284
Cz IV Tworzenie zaawansowanych komponentw pulpitw menederskich
Waciwy wykres dla zobrazowania tendencji

Byoby mio, gdyby mona byo ostatecznie okreli, ktre wykresy nadaj si do tworzenia wskanikw trendu. Ale w rzeczywistoci aden wykres nie jest wytrychem do wszystkich zwizanych z tym sytuacji. Dlatego aby pracowa efektywnie, naley wiedzie, w jakich
sytuacjach sprawdzaj si poszczeglne typy wykresw.
Podstawowe zagadnienia zwizane z wykresami zostay omwione w czci II niniejszej
ksiki.
Zastosowanie wykresw liniowych

Wykresy liniowe to wadcy trendw. W prezentacjach biznesowych wykresy te niemal
zawsze przedstawiaj dane w ujciu czasowym. Nawet w obszarach niezwizanych z dziaalnoci gospodarcz wanie taki ukad wykorzystywany jest do wskazywania upywu
czasu (np. drzewa genealogiczne). Ich zastosowanie ma jedn podstawow zalet: s od
razu rozpoznawane jako wskaniki tendencji, dziki czemu unikamy opnie w procesie
przekazywania informacji.
Wykres liniowe s szczeglnie efektywne w przedstawianiu tendencji z wieloma punktami
danych; wida to na grnym wykresie na rysunku 11.1. Mona je rwnie zastosowa
do wskazywania wicej ni jednego okresu (dolny wykres na rysunku 11.1).
Rysunek 11.1.
Kiedy trzeba przedstawi
tendencje, najczciej
wybierane s wykresy
liniowe
285
Zastosowanie wykresw warstwowych

Wykres warstwowy to waciwie wypeniony wykres liniowy. Dlatego, technicznie rzecz
ujmujc, s one rwnie odpowiednie do wizualizacji tendencji. Szczeglnie dobrze sprawdzaj si w przedstawianiu tendencji w duych okresach. I tak wykres na rysunku 11.2
przedstawia dane ze 120 dni.
Rysunek 11.2.
Wykresy warstwowe
sprawdzaj si
w przedstawianiu
tendencji w duych
okresach
Zastosowanie wykresw kolumnowych

W przypadku prezentowania jednej serii danych w czasie wykres liniowy jest oczywistym
wyborem. Ale gdy trzeba porwna dwie lub wicej w tym samym okresie, wwczas najlepiej sprawdz si kolumny.
Wykres zoony widoczny na rysunku 11.3 to przykad, w jaki sposb mona przycign
uwag do konkretnych miesicy z lat 2009 i 2010. Poczenie wykresw liniowego i kolumnowego to najbardziej efektywna metoda wskazania rnic w wielkoci sprzeday w dwch
przedziaach czasowych. W dalszej czci rozdziau omwiono sposoby tworzenia takich
wykresw.
Rysunek 11.3.
Zastosowanie kolumn
i linii pozwala podkreli
rnice w dwch
prezentowanych
okresach
Punkt zero na osi pionowej

Niemal w kadym przypadku prezentowania tendencji pierwsz wartoci na osi poziomej
powinno by zero. Wyjtkiem mog by sytuacje, w ktrych chcemy uwzgldni wartoci
286
ujemne czy czsto. W takich przypadkach zwykle najlepiej zda si na domyln skal
zaproponowan przez Excela. Ale gdy nie ma wartoci ujemnych, wwczas o powinna
rozpoczyna si od punktu zero.
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest znaczcy wpyw, jaki skala na linii poziomej ma
na prezentowanie tendencji. Przykadem mog by wykresy na rysunku 11.4 przedstawiajce te same dane. Jedyn rnic midzy nimi jest to, e na grnym wykresie nie
wprowadzono adnych zmian w skali ustawionej przez program (zaczyna si od wartoci 96), natomiast w dolnym skala zostaa ustawiona od zera.
Rysunek 11.4.
Skala na osi poziomej
zawsze powinna
zaczyna si od zera
Mogoby si wydawa, e grny wykres jest dokadniejszy, poniewa wskazuje wahania

tendencji. Kiedy jednak przyjrzymy si dokadniej danym, zauwaymy, e zmiany na przestrzeni 12 miesicy maj miejsce w przedziale 100 107. Nie jest to jaka zasadnicza
zmiana i z pewnoci nie wymaga tak dynamicznego wykresu. Cho grny wykres sugeruje,
e tendencja jest wzrostowa, to w rzeczywistoci jest ona stosunkowo paska (boczna).
Dolny wykres duo lepiej oddaje prawdziw jej charakterystyk. Efekt zosta osignity
za pomoc zablokowania minimalnej wartoci na osi poziomej na wartoci 0.
Aby dostosowa skal osi poziomej, naley kolejno:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy o poziom i wybra z menu Formatuj o.

Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie osi (rysunek 11.5).
287
Rysunek 11.5.
Warto Minimum
na osi poziomej
zawsze powinna by
ustawiona na 0
2.
W wywietlonym oknie zaznaczy opcj Staa znajdujc si tu obok opcji

Minimum, a nastpnie ustawi jej warto na 0.
3.
Opcjonalnie mona te ustawi Jednostk gwn na podwjn warto

Maksimum dla danych. Dziki temu bdziemy mie pewno, e linia trendu
zostanie umiejscowiona na rodku wykresu.
4.
Aby zastosowa wprowadzone zmiany, klikn przycisk Zamknij.

Zapewne cz osb stwierdzi, e na dolnym wykresie na rysunku 11.4 nie wida dobrze
zmian w trendach, ktre mog by wane. W niektrych przypadkach te siedem jednostek
moe mie due znaczenie dla firmy. Jeeli tak jest, to po co w ogle uywa wykresu?
Jeeli kada jednostka ma takie znaczenie w analizie, dlaczego uywa graficznej metody
prezentacji danych? Tabela z formatowaniem warunkowym duo lepiej wskae
najdrobniejsze zmiany w danych, daleko lepiej, ni zrobiby to wykres.
Stosowanie skali logarytmicznej

W niektrych przypadkach linie tendencji mog rozpoczyna si od bardzo maych liczb,
a koczy na bardzo duych. W takich przypadkach na wykresach znajd si prezentacje
nie do koca prawdziwych informacji. Przyjrzyjmy si na przykad rysunkowi 11.6. Przedstawiono na nim tendencje zarwno dla roku 2009, jak i 2010. Jak wida w danych rdowych, rok 2009 rozpocz si od 50 jednostek. Wraz z kolejnymi miesicami liczba
jednostek rosa a do osignicia wartoci 11 100 w grudniu 2010 roku. Poniewa wyniki
osignite w tych latach bardzo rni si od siebie, trudno porwnywa je na jednym
wykresie.
288
Rysunek 11.6.
Standardowa skala
liniowa nie sprawdza
si w tym przypadku
Rozwizaniem jest zastosowanie skali logarytmicznej zamiast liniowej.

Aby unikn akademickich wykadw, ograniczmy si do stwierdzenia, e na skali logarytmicznej kolejne jednostki rozmieszczone w rwnych odstpach na osi to: 1, 10, 100, 1000.
Innymi sowy, odlego pomidzy 1 a 10 jest taka sama jak pomidzy 100 a 1000.
Na rysunku 11.7 widoczny jest ten sam wykres jak na rysunku 11.6, tyle e zastosowano
w nim skal logarytmiczn. Teraz trendy dla obu lat s jasne i odpowiednio przedstawione.
Rysunek 11.7.
Dziki zastosowaniu
skali logarytmicznej
na wykresie w czytelny
sposb mona
przedstawi tendencje
skadajce si z bardzo
maych i bardzo duych
wartoci liczbowych
Aby zmieni skal osi poziomej na logarytmiczn, naley kolejno:

1.
Klikn w dowolnym miejscu wykresu. Zostanie wwczas aktywowana karta

Narzdzia wykresw znajdujca si na Wstce.
2.
Wybra kart Ukad.
3.
Klikn przycisk Osie i wybra z menu Gwna o pionowa.
4.
Nastpnie wybra z menu Poka o ze skal logarytmiczn (rysunek 11.8).

Skal logarytmiczn mona zastosowa tylko w przypadku wartoci dodatnich.
289
Rysunek 11.8.
Ustawianie skali
logarytmicznej
na osi poziomej
Zarzdzanie etykietami
Cho brzmi to banalnie, to warto pamita, e etykiety danych mog by jednym z kluczowych elementw tworzenia efektywnych komponentw do wizualizacji tendencji. Wykresy
trendw maj skonno do gromadzenia duych iloci punktw danych, ktrych etykiety
zajmuj sporo miejsca. Zasypanie odbiorcw mnstwem etykiet moe skutecznie oderwa
ich uwag od gwnej informacji wykresu. Poniej zamieszczono kilka sztuczek uatwiajcych zarzdzanie etykietami w komponentach prezentujcych tendencje.
Stosowanie nazw skrconych

Nazwy miesicy staj si niesychanie dugie, kiedy trzeba umieci je na wykresie, a szczeglnie wwczas, gdy wykres ma znale si na pulpicie menederskim. Rozwizaniem
moe by zmiana sposobu ich wyrwnywania (rysunek 11.9). Niestandardowe rozmieszczenie sw moe jednak spowodowa, e odbiorca zatrzyma si po to, aby odczyta etykiety. Nie jest to rozwizanie optymalne, szczeglnie gdy chcielibymy skupi jego uwag
na danych, a nie traci czas na odczytywanie nagwkw.
Pierwsz opcj, cho nie zawsze moliw, jest pozostawienie domylnego wyrwnania
etykiet. Zamiast wic korzysta z opcji wyrwnywania w celu zmniejszenia etykiet, lepiej
uy skrtw. Jak wida na rysunku 11.9, nawet zastosowanie tylko pierwszej litery
z nazwy miesica moe by waciwe.
Etykietowanie tylko wybranych punktw danych

Kiedy na wykresie znajduj si na przykad dane z poszczeglnych miesicy z okresu
dwch lat, zamiast umieszcza etykiety dla kadego punktu danych, mona doda je
tylko do wybranych pozycji.
290
Rysunek 11.9. Zamiast zmienia sposb rozmieszczenia, lepiej wybra formy skrcone
Przyjrzyjmy si rysunkowi 11.10. Przedstawiono na nim tendencje z dwch lat. Liczba

punktw danych wymusza pionowy ukad tekstu etykiet. Jak wida, w celu zmniejszenia
chaosu tylko niektre miesice maj etykiety. Pozostae s zaznaczone za pomoc kropki.
Aby osign taki efekt, wystarczy zastpi cz nazw miesicy w danych rdowych
kropkami (czy jakimkolwiek dowolnym znakiem).
Zbyt duo punktw danych na osi poziomej?

Sprbuj na osi pionowej
Prezentowanie tendencji dla kolejnych dni jest powszechne. Staje si problemem wwczas,
gdy trzeba przedstawi 30 dni i wicej. W takich przypadkach trudno zachowa rozsdn
wielko wykresu, a jeszcze trudniej odpowiednio rozmieci na nim etykiety.
Jednym z rozwiza jest przedstawienie tendencji za pomoc pionowego wykresu supkowego (rysunek 11.11). Ten wykres oferuje wystarczajco miejsca na etykiety punktw
danych oraz pozwala na zachowanie rozsdnych rozmiarw wykresu. Nie jest to jednak
rozwizanie do stosowania na co dzie. Przedstawianie tendencji w ukadzie pionowym
nie jest tak intuicyjne, a prezentowane informacje mog nie by tak czytelne. Niemniej
jednak to rozwizanie moe si sprawdzi, gdy ukad poziomy nie speni oczekiwa.
291
Rysunek 11.10. Aby zaoszczdzi nieco przestrzeni na pulpicie menederskim, mona przypisa etykiety
tylko wybranym punktom danych
Zagniedanie etykiet
Czsto dane, ktre chcemy zobrazowa na wykresie, maj wiele wymiarw czasowych.
W takich przypadkach mona pokaza te wymiary, odpowiednio zagniedajc etykiety.
Na rysunku 11.12 wida, jak doczenie kolumny z rokiem porzdkuje przedstawiane dane.
Dodatkow kolumn atwo doda podczas identyfikowania rda danych dla wykresu.
Tendencje porwnawcze
Cho nazwa moe wydawa si fantazyjna, to opisuje do prost koncepcj. Kiedy
na wykresie wywietlane s dwie lub wicej serii danych, wwczas tendencje dla tych
serii mona atwo wizualnie porwna. Poniej omwiono kilka technik, dziki ktrym
mona zbudowa komponenty przedstawiajce tendencje porwnawcze.
Tworzenie porwna obok siebie

Na rysunku 11.13 widoczny jest wykres prezentujcy obok siebie porwnanie trzech okresw. Technika ta umoliwia przedstawienie poszczeglnych okresw za pomoc rnych
kolorw bez zrywania cigoci kompletu danych.
1.
Aby utworzy taki typ wykresu, dane powinny mie struktur podobn do tej
widocznej na rysunku 11.14.
292
Rysunek 11.11.
Wykres supkowy moe
by efektywn metod
przestawienia tendencji
dla 30 i wicej punktw
danych
Dane nie zostay umieszczone w jednej kolumnie; zamiast tego rozmieszczono

je odpowiednio dla poszczeglnych lat. Taki ukad spowoduje, e na wykresie bd
utworzone trzy osobne linie (ktre mona sformatowa rnymi kolorami).
2.
Zaznaczy ca tabel i utworzy wykres liniowy.

Zostanie wwczas wykrelony wykres widoczny na rysunku 11.13.
3.
Aby nieco urozmaici ten przypadek, naley zaznaczy wykres, a nastpnie

klikn prawym klawiszem myszy. Nastpnie wybra z menu kontekstowego
Zmie typu wykresu.
4.
W oknie dialogowym Zmienianie typu wykresu naley wybra opcj Wykres

skumulowany kolumnowy.
Jak wida na rysunku 11.15, teraz wykres przedstawia tendencje dla kadego
roku w kolumnach.
293
Rysunek 11.12. Excel jest na tyle sprytny, e poradzi sobie z rozpoznaniem i umieszczeniem na wykresie
dodatkowej warstwy etykiet
Rysunek 11.13.
Tendencje
dla rnych okresw
mona przedstawi
obok siebie
A jak doda przerw pomidzy kolejnymi latami? Wystarczy wstawi spacj w danych rdowych (pomidzy kolejnymi dwunastoma miesicami), a pojawi si ona na wykresie
(rysunek 11.16).
Tworzenie porwna skumulowanych

W porwnaniach skumulowanych serie danych s umieszczane nie obok siebie, tak jak
w poprzednim przypadku, ale jedna na drugiej. Cho w ten sposb tracona jest korzy
wynikajca z wywietlania tendencji obok siebie, w jednej linii, to po stronie zyskw mona
zapisa moliwo byskawicznego porwnania danych i niewielkie zuycie przestrzeni.
Na rysunku 11.17 przedstawiono skumulowane porwnanie danych.
294
Rysunek 11.14.
Dane rdowe, ktre
maj by porwnane
obok siebie
Rysunek 11.15.
Aby przedstawi
tendencje w kolumnach
zamiast za pomoc
linii, wystarczy zmieni
typ wykresu na
skumulowany
kolumnowy
1.
Utworzy now tabel i doda do niej dane (rysunek 11.18).
2.
Zaznaczy ca tabel i utworzy wykres kolumnowy.
3.
Zaznaczy ktrkolwiek z kolumn dla serii roku 2010 i klikn prawym klawiszem
myszy, a nastpnie wybra Zmie typu wykresu.
4.
W oknie dialogowym Zmienianie typu wykresu naley wybra opcj Wykres liniowy.
295
Rysunek 11.16.
Aby wstawi przerw
pomidzy kolejnymi
latami, wystarczy
wstawi j w danych
rdowych
Rysunek 11.17.
Skumulowane
porwnanie pozwala
zestawi ze sob dane
w zwartej przestrzeni
Rysunek 11.18.
Na pocztek dane
dla dwch rnych
okresw
Ta metoda sprawdza si dobrze w przypadku dwch serii danych. Naley natomiast

unika kumulowania wikszej liczby serii. Kumulowanie wicej ni dwch serii danych
wprowadza baagan na wykresie oraz zmusza odbiorcw do cigego sprawdzania
na legendzie, czego dotycz konkretne dane.
Wskazywanie tendencji za pomoc osi pomocniczej

W przypadku niektrych komponentw do pokazania mamy dwie serie danych z rnymi
jednostkami. I tak na rysunku 11.19 widoczna jest tabela z danymi na temat liczby pracownikw i kosztw pracy.
296
Rysunek 11.19.
Czsto potrzebne jest
wskazanie dwch
tendencji wyraonych
w zupenie innych
jednostkach,
na przykad iloci
i wartoci procentowej
Zestawienie rnych jednostek na jednym wykresie moe przynie bardzo nieciekawe

efekty, takie jak na rysunku 11.20. Poniewa Excel uywa osi poziomej do najwikszych
liczb, dlatego informacja o kosztach pracy znalaza si na dole wykresu. W tym przypadku
nie pomoe nawet skala logarytmiczna.
Rysunek 11.20.
Tendencja
dla procentowo
wyraonych kosztw
pracy zagubia si
gdzie na dole
wykresu
Poniewa domylna o pionowa (czy o gwna) nie sprawdzi si dla dwch serii, rozwizaniem jest utworzenie dodatkowej osi i umieszczenie na niej serii danych, ktre nie zmieciy si na osi podstawowej. Ta druga o jest osi pomocnicz.
Aby umieci seri danych na osi pomocniczej, naley kolejno:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy i wybra Formatuj seri danych.

Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii danych (rysunek 11.21).
2.
W oknie dialogowym Formatowanie serii danych wybra w lewym panelu Opcje

serii, a nastpnie O pomocnicza (w prawym panelu).
Na rysunku 11.22 widoczna jest nowo dodana o (po prawej stronie wykresu). Wszystkie
dane przynalene do osi pomocniczej maj swoje etykiety umieszczone po prawej stronie.
Zmiana typu wykresu moe wydatnie pomc w porwnywaniu dwch tendencji. Na
rysunku 11.23 wida, e wykres dla danych o liczbie pracownikw zosta zmieniony
na kolumnowy. Dziki temu wyranie wida, e mimo i liczba pracownikw w listopadzie i grudniu spada, to koszty pracownikw wci rosy.

Rysunek 11.21.
Umieszczanie
serii danych
na osi pomocniczej
Rysunek 11.22.
Dziki osi pomocniczej
oba trendy s wyranie
widoczne
Rysunek 11.23.
Zmiana typu jednego
z wykresw moe
przynie wyrane
polepszenie czytelnoci
przekazu
297
298

Technicznie rzecz biorc, nie ma znaczenia, ktra z serii zostanie umieszczona na osi
pomocniczej. Generaln zasad jest umieszczanie na niej tych danych, ktre sprawiaj
kopot. Tak byo w omawianym przykadzie: poniewa to procentowe ujcie kosztw pracy
nie byo prawidowo wywietlane, dlatego te te dane zostay umieszczone na osi
dodatkowej.
Zaznaczanie wybranych okresw

W prezentowanych przez komponenty okresach mog mie miejsce zdarzenia, ktre powodowa bd nieprawidowoci w strukturze tendencji. Gwatowne wzrosty czy spadki linii
trendu mog by spowodowane pewnymi zjawiskami majcymi miejsce w firmie. Moe
te pojawi si konieczno poczenia aktualnych danych z prognozami. W takich przypadkach pomocne moe by podkrelenie wybranych okresw za pomoc specjalnego
formatowania.
Formatowanie wybranych okresw

Zamy, e wanie utworzylimy komponent (rysunek 11.24) i chcielibymy wyjani
przyczyn wyranego wzrostu sprzeday w padzierniku. Mona oczywicie zastosowa
notatk, umieszczajc j gdziekolwiek, ale zmusi to odbiorcw do szukania danych poza
pulpitem menederskim. Przycignicie uwagi wprost na wykres da odbiorcom kontekst
i uwolni ich od szukania informacji poza grafik.
Rysunek 11.24.
Wzrost w padzierniku
gwarantuje
przycignicie uwagi
Prostym rozwizaniem jest sformatowanie punktu danych dla padziernika za pomoc

innego koloru, a nastpnie umieszczenie prostego pola tekstowego z wyjanieniem przyczyn wzrostu.
Aby sformatowa pojedynczy punkt danych, naley:
1.
Klikn raz punkt danych.

Na wszystkich punktach danych zostan umieszczone kropki.
2.
Klikn powtrnie wybrany punkt danych, dziki czemu bdziemy mie pewno,
e program zastosuje formatowanie tylko do tego jednego punktu.
Kropki znikn z pozostaych punktw, oprcz tego wybranego.
3.
Klikn prawym klawiszem myszy i wybra z menu Formatuj punkt danych.
299
Zostanie otwarte okno dialogowe Formatowanie punktu danych (rysunek 11.25).

Naszym celem jest dostosowanie waciwoci formatowania punktu danych.
Rysunek 11.25.
Okno dialogowe
Formatowanie punktu
danych udostpnia
opcje formatowania
pojedynczego punktu
danych
Okno dialogowe widoczne na rysunku 11.25 jest charakterystyczne dla wykresu

kolumnowego. W przypadku innych wykresw inne bd rwnie dostpne opcje.
Niezalenie od tego idea pozostaje ta sama; okno umoliwia wprowadzenie zmian
w formatowaniu pojedynczego punktu danych.
Po zmianie koloru wypenienia danych za padziernik i dodaniu pola tekstowego z objanieniem wszystkie potrzebne informacje znajd si na wykresie (rysunek 11.26).
Rysunek 11.26.
Uwaga odbiorcw
kierowana jest
na wyrany wzrost
w padzierniku
oraz jego wyjanienie
zawarte w polu
tekstowym
Aby doda pole tekstowe do wykresu, naley klikn ikon Pole tekstowe widoczn
w grupie Wstawianie na Wstce. Nastpnie naley klikn wewntrz wykresu w pustym
polu i wprowadzi odpowiedni tekst.
300
W rozdziale 10. mona znale wicej informacji na temat tworzenia dynamicznych etykiet.
Stosowanie znacznikw podziau do zaznaczania zdarze

Od czasu do czasu ma miejsce zdarzenie, ktre zmienia cakowicie prezentowane dane.
Dobrym przykadem jest podniesienie cen. Ilustracj takiego przypadku przedstawiono
na rysunku 11.27: w padzierniku nastpia zmiana cen. Jak wida, linia podziau (oprcz
dodatkowej etykiety) jest wyranym znacznikiem rozdzielajcym dane sprzed zmiany cen
i po niej.
Rysunek 11.27.
Aby zaznaczy jakie
wydarzenie, wystarczy
zastosowa prost lini
Cho efekt taki mona osign na wiele rnorodnych sposobw, to jednak w zdecydowanej wikszoci przypadkw wystarczy proste narysowanie linii samodzielnie. Aby narysowa tak lini na wykresie, naley:
1.
Klikn wykres, aby go zaznaczy.
2.
Na karcie Wstawianie umieszczonej na Wstce klikn ikon Ksztaty.
3.
Nastpnie wybra odpowiedni rodzaj linii i narysowa j w dowolnym miejscu

wykresu.
4.
Klikn prawym klawiszem myszy wanie narysowan lini i wybra z menu

Formatuj obiekt.
5.
W wywietlonym oknie dialogowym mona wprowadzi zmiany w formatowaniu

koloru, stylu czy gruboci linii.
Przedstawienie prognoz
Powszechnie zdarza si proba o przedstawienie w pojedynczym komponencie wywietlajcym tendencje zarwno biecych danych, jak i prognoz. Kiedy umiecimy te informacje razem, wane jest, aby da odbiorcom moliwo atwego rozrnienia, gdzie kocz
si aktualne dane, a rozpoczynaj dane prognozowane. Na rysunku 11.28 wida dokadniej,
co mam na myli.
Najlepszym sposobem na osignicie takiego efektu jest zastosowanie struktury danych
rdowych podobnej do tej widocznej na rysunku 11.29. Jak wida, sprzeda bieca
301
Rysunek 11.28.
atwo rozrni
dane biece od
prognozowanych
i przewidywana umieszczone s w osobnych kolumnach, dziki czemu podczas tworzenia wykresu mamy dwie serie danych. W komrce B14 znajduje si odwoanie do komrki
C14. Suy to zachowaniu cigoci tendencji (bez przerw), gdy obie serie zostan umieszczone na wykresie.
Rysunek 11.29.
Rozpoczynamy od tabeli
zawierajcej sprzeda
biec i przewidywan
w osobnych kolumnach
Jeeli zestaw danych zosta prawidowo przygotowany, moemy utworzy wykres liniowy.
Dla serii za rok 2010 mona wprowadzi specjalne formatowanie. Oto, co naley zrobi:
1.
Klikn seri danych przewidywanej sprzeday w roku 2010.

We wszystkich punktach danych tej serii zostan umieszczone kropki.
2.
Klikn prawym klawiszem myszy i wybra z menu Formatuj seri danych.

Zostanie otwarte okno dialogowe Formatowanie serii danych. Bdzie mona
w nim wprowadzi zmiany w formatowaniu koloru, stylu czy gruboci linii dla
danej serii.
302
Inne metody przedstawiania tendencji

Poniej opisano kilka dodatkowych metod, nieco bardziej zaawansowanych ni opisane
do tej pory.
Unikanie zbyt duych iloci danych

Pracujesz z kierownikiem, ktry ma bzika na punkcie danych? Dostajesz blu gowy
od kolejnych prb umieszczenia danych z trzech lat na wykresie prezentujcym dane
z poprzedniego miesica? Cho potrzeba posiadania informacji o tendencjach z trzech
ostatnich lat moe wydawa si zrozumiaa, to umieszczenie zbyt wielu informacji
na pojedynczym wykresie moe by drog donikd.
Kiedy trzeba bdzie zmierzy si z koniecznoci wywietlenia nierealnych iloci danych,
warto wykona krok wstecz i zastanowi si nad prawdziwym przeznaczeniem analizy.
Czego tak naprawd szuka kierownik, proszc o umieszczenie na danych z ostatniego miesica tendencji z ostatnich trzech lat? By moe chce sprawdzi, czy obecna warto sprzeday nie ma tendencji spadkowej w zestawieniu z danymi historycznymi. Czy naprawd
konieczne jest przedstawienie danych z kadego miesica, czy moe wystarczy sama tendencja kierunkowa?
Tendencj kierunkow wyznacza si za pomoc prostych analiz do okrelenia kierunkw
przebiegu. Kluczowym jej atrybutem jest zestaw przeliczonych danych zestawiony z danymi biecymi. I tak zamiast tworzy wykres dla kadego miesica danego roku, na wykresie
mona umieci redni obliczon dla poszczeglnych kwartaw. Dziki temu na wykresie uzyskamy informacj o kierunku trendu bez koniecznoci sprawdzania szczegowych
danych.
Przyjrzyjmy si rysunkowi 11.30, przedstawiajcemu dwa wykresy. Na grnym wykresie
dane dla kadego roku zostay umieszczone osobno. Od razu wida, jak trudno rozezna si
w prezentowanych informacjach. Wykres wyglda jak zestawienie miesicznej sprzeday
dla wszystkich trzech lat. Na dolnym wykresie przedstawiono te same dane, ale jako tendencj kierunkow, jednoczenie prezentujc sprzeda dla kluczowych okresw. Tendencja
jest wyranie widoczna, informujc, e sprzeda ustabilizowaa si po poprzednich okresach
wzrostw.
Wygadzanie danych
Niektre rodzaje dziaalnoci charakteryzuj si duymi wahaniami w kolejnych miesicach. Przykadem mog by usugi doradcze; dochody o staej wartoci mog gwatownie
wzrosn na kilka miesicy po podpisaniu duego kontraktu. Takie wahania okrela si
mianem cykli koniunkturalnych lub sezonowoci.
Niezalenie od uywanej nazwy taka zmienno w danych moe uniemoliwi efektywn
analiz i prezentacj danych. Na rysunku 11.31 wida, jak bardzo zmienno danych moe
wpyn na przedstawiane tendencje.
303
Rysunek 11.30.
Tendencja kierunkowa
(na dole) moe pomc
oceni trendy
niewidoczne
w bardziej
skomplikowanych
wykresach
Rysunek 11.31.
Due wahania
prezentowanych
danych utrudniaj
obserwacj tendencji
Wwczas z pomoc przychodzi technika zwana wygadzaniem danych. Wygadzanie

danych, zgodnie z nazw, wymusza wygadzenie najwyszych i najniszych wartoci
w zbiorze, tak aby bez zaburzania ich proporcji utworzy bardziej przewidywalny zestaw
danych.
Wygadza dane mona na wiele rnych sposobw. Poniej omwiono dwie najprostsze
metody takiego dziaania.
304
Wygadzanie danych za pomoc funkcji REDNIA

Excel ma wbudowany mechanizm wygadzania danych za pomoc redniej ruchomej. Jak
mona si spodziewa, to linia uzyskiwana przez przeliczenie i wyrysowanie redniej
dla kadego punktu danych. To operacja statystyczna uywana do obserwacji tendencji
dziennych, tygodniowych czy miesicznych. Zwykle rednia ruchoma obliczana jest nastpujco: najpierw oblicza si redni dla okrelonej liczby punktw danych, a nastpnie
wraz z pojawianiem si nowych danych (dziennie, tygodniowo czy miesicznie) najstarsza
warto uywana do obliczenia redniej jest zastpowana przez najnowsze dane. Dziaanie
to jest powtarzane dla caego zestawu danych, a tworzona tendencja jest redni reprezentujc dane punkty w okresie.
Na rysunku 11.32 przedstawiono sposb, w jaki rednia ruchoma moe pomc wygadzi
dane, podwietlajc przewidywane okresy.
Rysunek 11.32.
rednia ruchoma
dla okresu czterech
miesicy dodana
do wykresu pomaga
wygadzi oryginalne
dane
W omawianym przykadzie zastosowano redni ruchom dla okresu czterech miesicy.

Aby doda lini trendu dla redniej ruchomej, naley kolejno:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy seri zrnicowanych danych, a nastpnie

wybra z menu Dodaj lini trendu.
2.
Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe (rysunek 11.33). Zaznaczy

w nim opcj rednia ruchoma i okreli liczb okresw.
W omawianym przypadku ten parametr zosta ustawiony na cztery miesice.
3.
Aby zatwierdzi wprowadzone zmiany, klikn przycisk Zamknij.
Samodzielne wygadzanie danych

Jako alternatyw dla wbudowanych w Excela linii trendu mona zastosowa nastpujce
rozwizanie: samodzielnie obliczy wygadzone wartoci, a nastpnie wprowadzi je, jako
dodatkow seri, na wykres. Na rysunku 11.34 widoczna jest kolumna o nazwie Wygadzone
zawierajca przeliczone dane, wykorzystane nastpnie jako punkty danych nowej serii danych.
305
Rysunek 11.33.
Ustalanie okresu
czterech miesicy
dla redniej ruchomej
Rysunek 11.34.
Obliczanie nowych,
wygadzonych danych
dla serii danych
na wykresie
W omawianym przykadzie w drugim wierszu kolumny z wygadzonymi danymi znajduje

si prosta formua obliczajca redni z pierwszego i drugiego punktu danych. Odwoanie
do pierwszego punktu danych (komrki D2) jest bezwzgldne, co mona stwierdzi po
obecnoci znaku dolara ($). Dziki temu mamy pewno, e kiedy formua bdzie kopiowana w d, zakres bdzie powikszany o wszystkie poprzednie punkty danych.
Po skopiowaniu formuy do wszystkich pozycji kolumny uzyskane w ten sposb dane
mona wykorzysta jako rdo danych dla wykresu. Na rysunku 11.35 przedstawiono
wygadzone dane widoczne jako wykres liniowy.
306
Rysunek 11.35.
Wykrelenie
wygadzonych danych
ujawni lini trendu
Rozdzia 12.
Komponenty
do grupowania danych
W rozdziale:
Wywietlanie list rankingowych
ledzenie zmian za pomoc histogramw
Zaznaczanie najwyszych wartoci
Zorganizowanie danych w logiczne grupy jest czsto pomocnym rozwizaniem. Grupowanie pozwala skupi si na zarzdzaniu zestawami informacji posiadajcymi kluczowe
atrybuty. I tak zamiast przeglda wszystkich klientw na gigantycznym zestawieniu, mona
przejrze dane tych, ktrzy kupili tylko jeden produkt. Dziki temu mona powici czas
i zasoby na tych klientw, ktrzy potencjalnie mog kupi wicej. atwiej mona wyowi
grupy klientw wykraczajcych poza redni dla danej firmy.
W tym rozdziale omwiono, w jaki sposb za pomoc komponentw pulpitu menederskiego tworzy grupy danych.
Tworzenie list rankingowych

Kiedy patrzymy na list 500 najwikszych firm, zwykle ograniczamy si do pierwszej
dwudziestki. By moe w drugiej kolejnoci sprawdzamy, kto wypad poza t pierwsz
dwudziestk. Czym niezwykym jest ch sprawdzenia, kto znalaz si na przykad
na miejscu 251. Dzieje si tak nie dlatego, e nie obchodzi nas pozycja 251, ale dlatego,
e szkoda nam czasu i energii na przebijanie si przez wszystkie 500 miejsc zestawienia.
Dlatego wanie przygotowuje si listy rankingowe.
Zagadnienie to byo ju czciowo omwione przy tworzeniu list rankingowych. Odbiorcy
dysponuj ograniczon iloci czasu, ktry mog powici na zapoznawanie si z detalami pulpitu menederskiego. Przedstawienie list rankingowych pomoe im podj decyzj, gdzie powinni skupi swoje dziaania, uwag i zasoby.
308
Organizowanie danych rdowych

Lista rankingowa moe by zupenie prosta, tak jak dane wczone do pulpitu menederskiego. Zwykle umieszczane po prawej stronie pulpitu, dane te podkrelaj szczegy,
ktre meneder moe wykorzysta do dalszych dziaa. Na prostym pulpicie menederskim
widocznym na rysunku 12.1 przedstawiono informacje o dziesiciu najlepszych i najgorszych przedstawicielach handlowych.
Rysunek 12.1. Listy rankingowe uatwiaj poznanie penego obrazu sytuacji
Aby nieco urozmaici zestawienie, mona poda bardziej rozbudowane informacje o miejscu w rankingu, uywajc w tym celu wykresw w komrkach czy formatowania warunkowego (rysunek 12.2).
Informacje na temat funkcji POWT i tworzenia wykresw w komrce mona znale w rozdziale 10. Widoczne strzaki to efekt zastosowania formatowania warunkowego do wartoci
z biecego miesica porwnywanych z danymi z ubiegego miesica.
Wicej informacji na temat funkcji POWT zamieszczono w rozdziale 10. Natomiast
informacje o wykresach przebiegu w czasie mona znale w rozdziale 9.
309
Rysunek 12.2.
Za pomoc funkcji POWT
oraz formatowania
warunkowego mona
do list rankingowych
doda elementy
graficzne
Zastosowanie tabel przestawnych

do tworzenia interaktywnych widokw
Czytelnicy rozdziau 7. wiedz, e tabele przestawne to wspaniae narzdzie pomocne podczas tworzenia interaktywnych raportw. Powimy teraz chwil i przeledmy proces
wykorzystania takiej tabeli do utworzenia listy rankingowej.
Mona te otworzy plik Rozdzia 12 Przykady.xlsx i ledzi omawiane czynnoci. Plik
Aby wywietli dane w tabeli przestawnej, naley kolejno:

1.
Rozpocz od tabeli przestawnej z danymi, ktre maj by uyte do tworzenia list

rankingowych. W omawianym przypadku w tabeli znajd si dane o handlowcach
i wielkoci sprzeday osignitej przez kadego z nich (rysunek 12.3).
Rysunek 12.3.
Na pocztku potrzebna
jest tabela przestawna
zawierajca dane, ktre
maj by filtrowane
310
2.
Nastpnie klikn prawym klawiszem myszy nazwisko dowolnego handlowca

w tabeli przestawnej i wybra z menu Filtruj/10 pierwszych (rysunek 12.4).
Rysunek 12.4. Wybieramy z menu opcj 10 pierwszych
Zostanie wywietlone okno dialogowe Filtr 10 pierwszych wartoci (Handlowiec)

(rysunek 12.5).
Rysunek 12.5.
Okrelamy filtry, ktre
maj by zastosowane
3.
W oknie Filtr 10 pierwszych wartoci (Handlowiec) okrelamy rodzaj widoku.

W tym przykadzie chcemy wywietli 10 sprzedawcw z najwyszymi wartociami
sprzeday.
4.
Aby zastosowa filtr, naley klikn OK.

Od tej chwili tabela przestawna jest filtrowana w taki sposb, aby wywietla
dziesiciu najlepszych handlowcw dla wybranego Regionu i Rynku. Mona zmieni
ustawienia filtrw i wybra sprzedawcw tylko dla rynku lubuskiego (rysunek 12.6).
5.
Aby wywietli handlowcw z najsabszymi wynikami, skopiowa ca tabel

przestawn i wklei tu obok.
6.
Nastpnie powtrzy kroki od drugiego do czwartego, tyle e w oknie ustawie

filtra wybra opcj Dolne.
Jeeli wszystko si uda, w efekcie bdziemy mie dwie tabele podobne do tych widocznych
na rysunku 12.7; w jednej wywietlana bdzie lista dziesiciu najlepszych sprzedawcw,
a w drugiej lista dziesiciu najsabszych. Za pomoc odpowiednich formu mona poczy
te tabele przestawne z danymi w warstwie analiz w naszym modelu danych. Dziki temu
rwnie listy rankingowe wywietla bd najnowsze dane.
311
Rysunek 12.6.
Zastosowane filtry
mona zmienia
na bieco i wywietla
rankingi handlowcw
dla dowolnie wybranych
regionw i rynkw
Rysunek 12.7. Dwie tabele: jedna z najlepszymi, druga z najsabszymi handlowcami

Jeeli ktry z rekordw odpowiadajcych filtrowi 10 pozycji dolnych lub grnych byby
powizany z innym rekordem, Excel wywietliby je wszystkie. Oznacza to, e mona
mie wywietlonych wicej wierszy ni ustawienia filtra. Jeeli wywietlilibymy dziesiciu
najlepszych handlowcw, a jeden z nich byby powizany z dodatkowym rekordem,
wwczas w efekcie mielibymy 11 wywietlonych pozycji.
Zastosowanie histogramw
do monitorowania relacji i czstoci wystpie
Histogram to graficzna prezentacja czstoci wystpowania. Informuje on, jak czsto
pojawia si okrelone zdarzenie czy kategoria danych. Histogram umoliwia wizualizacj
dystrybucji danego atrybutu.
Przykadowy histogram widoczny jest na rysunku 12.8. Przedstawiono na nim rozkad
sprzeday w cigu miesica w gronie przedstawicieli handlowych. Jak wida, wikszo
z nich sprzedaa towary w przedziale od piciu do dwudziestu piciu sztuk. Kierownik
sprzeday bdzie zapewne chcia przesun garb widoczny na wykresie w praw stron,
tak aby wicej osb sprzedawao wiksz liczb jednostek w cigu miesica. Moe ustali
312
nastpujcy cel dla sprzedawcw: przez nastpne trzy miesice wikszo z nich ma uzyska wielko sprzeday w przedziale pomidzy 15 a 25 sztukami. Dziki histogramowi
mona na bieco obserwowa stopie realizacji przyjtego planu.
Rysunek 12.8.
Histogram przedstawia
rozkad sprzeday
jednostek w cigu
miesica w gronie
przedstawicieli
handlowych
W tym rozdziale omwiono metody tworzenia histogramw za pomoc formu i tabel

przestawnych. Omwione tu techniki znakomicie sprawdzaj si w odniesieniu do modelu
danych, w ktrym rozdzielono warstwy danych, analizy i prezentacji. Dodatkowo umoliwiaj one pewn automatyzacj i interaktywno, ktre s bardzo przydatne podczas
comiesicznych aktualizacji pulpitu menederskiego.
W rozdziale 2. omwiono metody tworzenia wydajnego modelu danych i zarzdzania nim.
Dodawanie formu do zgrupowanych danych

Na pocztku potrzebna jest tabela zawierajca nieprzetworzone dane. Najlepiej byoby,
gdyby zawieraa ona unikatowe rekordy ze zliczonymi danymi, ktre chcemy zgrupowa.
I tak na rysunku 12.9 widoczna jest tabela zawierajca list (niepowtarzalnych) nazwisk
handlowcw z informacj o liczbie sprzedanych towarw. Aby utworzy histogram z formuami, wystarczy wykona ponisz procedur:
Rysunek 12.9.
Zaczynamy od tabeli
z nieprzetworzonymi
danymi i przedziaami
1.
Przed utworzeniem histogramu naley utworzy tablic z przedziaami

(rysunek 12.9).
313
Okrela ona parametry grupowania danych, ktre zostan uyte do podzielenia

danych na przedziay zalenie od czstoci wystpowania. Dziki tej tablicy
Excel umieci wszystkich handlowcw, ktrzy sprzedali mniej ni 5 jednostek,
w pierwszym przedziale; tych, ktrzy sprzedali od 5 do 14, w drugim przedziale
i tak dalej.
Podczas tworzenia tabeli z przedziaami mona oczywicie ustawi wasne parametry.
Dobrze jest trzyma si zasady, e kolejne przedziay powinny by mniej wicej tej samej
wielkoci. Ostatni wartoci w tabeli zwykle jest najwiksza warto z zestawu danych.
Dziki temu uzyskujemy przejrzyste grupowanie, ktre koczy si na okrelonej liczbie,
a nie na wartoci daleko przekraczajcej wystpujce dane.
2.
Utworzy now kolumn zawierajc formuy CZSTO. Now kolumn

nazwiemy, zgodnie z rysunkiem 12.10, Formuy CZSTO.
Rysunek 12.10. Po wprowadzeniu formuy CZSTO naley jeszcze wcisn kombinacj klawiszy
Ctrl+Shift+Enter
Funkcja Excela CZSTO oblicza, jak czsto wartoci wystpuj w zakresie

okrelonym w tablicy przedziaw.
3.
Zaznaczy liczb komrek rwn liczbie komrek w tablicy przedziaw.
4.
Wprowadzi formu CZSTO i wcisn kombinacj klawiszy Ctrl+Shift+Enter.

Formua CZSTO zawiera pewne dziwactwo, ktre czsto zaskakuje osoby korzystajce
z niej po raz pierwszy. Ot jest to formua tablicowa, co w tym przypadku oznacza, e
zwraca wiele wartoci jednoczenie. Aby zadziaaa ona prawidowo, po jej wprowadzeniu
naley jeszcze uy kombinacji klawiszy Ctrl+Shift+Enter. Jeeli wciniemy tylko Enter,
pojawi si nieprawidowe wyniki.
Od tego momentu powinnimy mie do dyspozycji tabel, w ktrej podana bdzie liczba
handlowcw z wynikami przypisanymi do kadego z ustalonych wczeniej przedziaw.
Mona uy jej do utworzenia wykresu, ale etykiety danych nie bd zbyt czytelne. Aby
uzyska lepszy efekt, wystarczy utworzy prost tabel z danymi zasilajcymi wykres.
To bdzie nasz nastpny krok.
5.
Utworzy tabel z danymi do wykresu, dziki czemu bdzie on bardziej

czytelny (rysunek 12.11). Za pomoc prostej formuy mona poczy wartoci
z poszczeglnych wierszy tablicy przedziaw. Kolejna formua wstawi wartoci
314
obliczone przez formu CZSTO. Na rysunku 12.11 w pierwszym wierszu nowej

tabeli mona zobaczy te formuy. Zostay one nastpnie po prostu skopiowane
w d; w ten sposb zostaa utworzona tabela nadajca si do wykrelenia wykresu.
Rysunek 12.11.
Aby uzyska lepszy
efekt, wystarczy
utworzy prost tabel
z danymi zasilajcymi
wykres
6.
Korzystajc z tabeli nowo utworzonej specjalnie do tego celu, mona wstawi

wykres kolumnowy.
Efekt widoczny jest na rysunku 12.12. Mona miao wykorzysta go jako podstaw
do tworzenia histogramu. Jeeli nie przeszkadzaj Ci przestrzenie pomidzy punktami
danych, zadanie wykonane. Jeeli jednak chcielibymy poczy serie i zlikwidowa
przerwy midzy nimi, naley wykona nastpujce kroki:
Rysunek 12.12.
Cz danych
do histogramu
znajduje si
na wykresie
kolumnowym
315
7.
Klikn prawym klawiszem myszy dowoln kolumn wykresu i z menu wybra

Formatuj seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie
serii danych.
8.
W oknie dialogowym wybra pozycj Opcje serii i ustawi warto Brak przerwy
na 0% (rysunek 12.13).
Rysunek 12.13.
Aby usun przerwy
midzy kolumnami,
naley ustawi
Szeroko przerwy
na 0%
Dodawanie skumulowanych wartoci procentowych

Przydatnym rozwizaniem moe by dodanie do wykresu skumulowanej serii wartoci
procentowych. Umoliwi ona przedstawienie procentowego rozkadu punktw danych.
Na rysunku 12.14 przedstawiono przykad skumulowanej serii danych procentowych.
Dla kadego punktu danych na histogramie widoczna jest warto procentowa informujca,
ilu (procentowo) handlowcw sprzedao produkty w danym przedziale tablicy. I tak wida,
e 25% handlowcw sprzedao 15 i mniej sztuk. Innymi sowy, 75% sprzedawcw sprzedao wicej ni 15 sztuk.
Przyjrzyjmy si punktowi danych na wykresie, zawierajcemu warto 75% na skumulowanej serii. Etykieta danych dla tego punktu zawiera przedzia 35 45. Oznacza to, e 75%
handlowcw sprzedao od 0 do 45 sztuk. Oznacza to, e tylko 25% sprzedawcw udao si
osign wynik lepszy ni 45 sztuk.
Aby utworzy skumulowan procentow seri danych na histogramie, naley wykona
ponisz procedur:
316
Rysunek 12.14. Dla kadego punktu danych na histogramie widoczna jest warto procentowa
informujca, ilu (procentowo) handlowcw sprzedao produkty w danym przedziale tablicy
1.
Po wykonaniu krokw od pierwszego do pitego i utworzeniu histogramu (co opisano

nieco wczeniej) doda kolumn do tabeli uytej do utworzenia wykresu, w ktrej
obliczany bdzie procent sprzedawcw mieszczcych si w pierwszym przedziale
tablicy (rysunek 12.15).
Symbol dolara ($) zastosowany w formule zablokuje odwoania podczas kopiowania
jej do kolejnych komrek.
Rysunek 12.15.
W nowej kolumnie
wprowadzamy formu,
ktra obliczy procent
handlowcw
mieszczcych si
w pierwszym przedziale
tablicy
2.
Skopiowa formu do wszystkich przedziaw tablicy.
3.
Korzystajc z tabeli utworzonej specjalnie do tego celu, mona wstawi wykres

liniowy.
Jak wida na rysunku 12.16, wykres wymaga dodatkowego formatowania.
4.
Klikn prawym klawiszem myszy seri Liczba handlowcw i wybra z menu

Zmie typ wykresu. Z dostpnej listy wybra wykres kolumnowy.
5.
Klikn prawym klawiszem myszy dowoln kolumn wykresu i z menu wybra

Formatuj seri danych.
6.
W oknie dialogowym wybra pozycj Opcje serii i ustawi warto Brak przerwy
na 0% (rysunek 12.13).
7.
Klikn prawym klawiszem myszy seri Skumulowane w % i wybra z menu

317
Rysunek 12.16.
Aby wykres zacz
wyglda jak histogram,
potrzebne bdzie
dodatkowe
formatowanie
8.
W oknie dialogowym Formatowanie serii danych przej do zakadki Opcje serii.

W polu Krel seri na naley wybra opcj O pomocnicza.
9.
Klikn prawym klawiszem myszy seri Skumulowane w % i wybra z menu Dodaj

etykiety danych.
W tym momencie wykres bazowy jest gotowy. Powinien wyglda podobnie do tego
przedstawionego na rysunku 12.14. Teraz mona zaj si ju formatowaniem etykiet,
kolorw i tym podobnych elementw.
Stosowanie tabel przestawnych

Zapewne nie wszyscy wiedzieli, e tabele przestawne mona wykorzysta jako rdo
do histogramw. Wanie tak. Za pomoc mao znanej sztuczki mona utworzy histogram,
ktry bdzie tak interaktywny, jak wykres przestawny.
Tak jak w przypadku histogramu korzystajcego z formu, pierwszym krokiem w tworzeniu
histogramu z tabeli przestawnej jest utworzenie rozkadu czstoci. Oto, jak to zrobi:
1.
Utworzy tabel przestawn i umieci wartoci w obszarze wierszy (nie w obszarze

danych). Jak wida na rysunku 12.17, pole Wielko sprzeday znajduje si
w obszarze Etykiet wierszy.
Natomiast w Obszarze wartoci naley umieci pole Handlowiec.
318
Rysunek 12.17. Wartoci naley umieci w obszarze Etykiet wierszy, a handlowcw w obszarze
Wartoci, w ktrym podsumowanie naley ustawi jako Licznik
2.
Nastpnie naley klikn prawym klawiszem myszy dowoln pozycj w obszarze

Etykiet wierszy i z menu wybra opcj Grupuj.
Zostanie wywietlone okno dialogowe Grupowanie (rysunek 12.18).
Rysunek 12.18.
Okno dialogowe
Grupowanie
3.
W oknie dialogowym naley wprowadzi wartoci dla pl Pocztek i Koniec,

a nastpnie ustawi interwa. Dziki temu zostanie utworzony rozkad czstoci.
W przykadzie widocznym na rysunku 12.18 ustawiono nastpujce wartoci:
Pocztek: 5000; Koniec: 100000, a interwa na 1000.
4.
Aby potwierdzi wprowadzone ustawienia, naley klikn OK.

Tabela przestawna obliczy liczb handlowcw dla zdefiniowanych przedziaw,
tak jak w rozkadzie czstoci (rysunek 12.19). Tak uzyskanych wynikw mona
uy do utworzenia histogramu.
319
Rysunek 12.19.
Efektem grupowania
wartoci z obszaru
Etykiet wierszy jest
rozkad czstoci,
ktry mona
wykorzysta
do histogramu
Oczywist korzyci pync ze stosowania tej techniki jest uzyskanie rozkadu czstoci
oraz histogramu, w ktrym mona interaktywnie filtrowa dane, rwnie w oparciu o inne
wymiary, takie jak Region czy Rynek. Mona wic sprawdzi histogram dla rynku lubuskiego, a nastpnie szybko przeczy si na rynek mazowiecki.
Korzystajc z tabeli przestawnej, mona do histogramu doda podsumowanie
wywietlajce wartoci jako procenty sumy kocowej.
Zaznaczanie najwikszych wartoci

Mimo e w niektrych sytuacjach wykres jest najlepsz metod zobrazowania danych,
to i tak moe pojawi si potrzeba przycignicia uwagi do najwyszych wywietlonych
na nim wartoci. Wwczas z pomoc przychodz techniki pozwalajce uwydatni takie
wartoci. Mona uy Excela do okrelenia, ktre wartoci w zestawie danych s najwysze,
a nastpnie specjalnie je sformatowa. Na rysunku 12.20 widoczny jest przykad, w ktrym
pi najlepszych kwartaw zostao wyrnionych innym kolorem oraz dodatkowo nadano
im etykiety.
Rysunek 12.20.
Pi najlepszych
kwartaw spord
prezentowanych
na wykresie zostao
sformatowanych
za pomoc odmiennego
koloru oraz etykiet
320
Sekret kryjcy si za t technik to formua MAX.K. Formua zwraca k-t najwiksz warto
w zbiorze danych. Innymi sowy, uytkownik mwi, gdzie i czego szuka.
Aby znale najwiksz liczb w zbiorze, formua powinna wyglda nastpujco: MAX.K
(tablica; 1). Aby znale pit najwiksz liczb, naleaoby wpisa: MAX.K(tablica; 5).
Na rysunku 12.21 przedstawiono sposb dziaania funkcji MAX.K.
Rysunek 12.21.
Formua zwraca k-t
najwiksz warto
w zbiorze danych
Zasada jest zupenie prosta. Aby odnale pi najwikszych wartoci w danym zakresie,
najpierw naley odnale pit najwiksz liczb (funkcja MAX.K przychodzi tu z pomoc),
a nastpnie sprawdzi wszystkie pozostae liczby, aby stwierdzi, czy s wiksze ni pita
najwiksza. Oto, jak to zrobi:
1.
Utworzy tabel suc jako rdo danych do wykresu, w ktrej znajd si formuy
czce je z nieprzetworzonymi danymi. Tabela powinna zawiera dwie kolumny:
jedn do przechowywania danych, ktre nie mieszcz si w pierwszej pitce, i drug,
w ktrej znajd si pozycje odpowiadajce ustalonym kryteriom (rysunek 12.22).
2.
W pierwszym wierszu tabeli z danymi do wykresu naley wprowadzi formuy

widoczne na rysunku 12.22.
Formua w pierwszej kolumnie (komrka F4) sprawdza, czy wartoci w komrce
C4 s mniejsze od wyniku dziaania formuy MAX.K, wyszukujcej pit najwiksz
liczb. Jeeli tak jest, wwczas zwracana jest warto z komrki C4. W przeciwnym
razie zostanie wywietlony tekst BRAK. Formua w drugiej kolumnie dziaa w ten
sam sposb, z tym e gdy warto jest mniejsza od wyniku dziaania formuy MAX.K,
wwczas zwracany jest tekst BRAK, a gdy warto jest wiksza, wwczas zwracana
jest zawarto komrki C4.
321
Rysunek 12.22.
Tworzenie tabeli
zawierajcej formuy
umieszczajce
wartoci w jednej
z dwch kolumn
3.
Skopiowa formuy do wszystkich komrek tabeli.
4.
Utworzy wykres skumulowany kolumnowy, korzystajc z utworzonej tabeli.

Zostan wywietlone dwie serie danych: jedna dla punktw danych mieszczcych
si w pierwszej pitce najlepszych wynikw oraz druga dla punktw poza ni
(rysunek 12.23).
Rysunek 12.23.
Po dodaniu etykiet
do najlepszych
piciu pozycji
oraz wprowadzeniu
drobnych zmian
w formatowaniu wykres
powinien wyglda
podobnie do tego
widocznego na rysunku
Na wykresie widocznym na rysunku 12.23 widoczne s zupenie niepotrzebne w tym

przypadku zera. Aby pozby si ich z wykresu, naley kolejno:
1.
Klikn prawym klawiszem myszy dowoln etykiet danych z serii zawierajcej

najlepsz pitk i z menu wybra Formatuj etykiety danych.
2.
W oknie dialogowym Formatowanie etykiet danych przej do pozycji Liczby,

a nastpnie z listy Kategoria wybra Niestandardowe.
3.
W polu Kod formatu naley wprowadzi: # ##0;; (rysunek 12.24).
322
Rysunek 12.24.
Po wprowadzeniu
kodu formatowania
# ##0;; w kategorii
Niestandardowe
wszystkie zera w serii
zostan ukryte
4.
Klikn przyciski Dodaj i Zamknij.
Po wprowadzeniu powyszych zmian niepotrzebne zera znikn z wykresu i bdzie mona

wprowadzi kolory, etykiety i wszelkie inne potrzebne formatowanie.
T sam metod mona zastosowa, aby wywietli pi najniszych wartoci z zestawu
danych. Jedyna rnica polega na tym, e zamiast formuy MAX.K naley zastosowa
MIN.K. Podczas gdy funkcja MAX.K zwraca najwiksz k-t warto, to funkcja MIN.K zwraca
najmniejsz warto.
Na rysunku 12.25 przedstawiono dziaanie formuy zastosowanej zgodnie z omwion
wczeniej technik po to, aby odnale pi najmniejszych wartoci.
Rysunek 12.25.
Aby uwydatni pi
najniszych wartoci,
naley zastosowa
formu MIN.K
323
Formua w pierwszej kolumnie (komrka F4) sprawdza, czy wartoci w komrce C22
s wiksze od wyniku dziaania formuy MIN.K, wyszukujcej pit najmniejsz liczb.
Jeeli tak jest, wwczas zwracana jest warto z komrki C22. W przeciwnym razie zostanie wywietlony tekst BRAK. Formua w drugiej kolumnie dziaa w ten sam sposb, z tym
e gdy warto jest mniejsza od wyniku dziaania formuy MIN.K, wwczas zwracany jest
tekst BRAK, a gdy warto jest wiksza, wwczas zwracana jest zawarto komrki C4.
324
Rozdzia 13.
Komponenty
do oceny efektywnoci
realizacji celw
W rozdziale:
Wykorzystanie odchylenia do oceny realizacji celw
Ocena realizacji na podstawie danych statystycznych
Tworzenie wykresw w ksztacie termometru
Tworzenie wykresw pociskowych
Przedstawianie zakresw oceny efektywnoci realizacji celw
Niezalenie od tego, o jakiej gazi przemysu czy firmie mwimy, zawsze mona wyznaczy pewne cele i plany i skonfrontowa je z aktualnymi danymi. Plany mog dotyczy
wszystkiego: od wielkoci przychodw, przez liczb magazynowanych skrzynek, po liczb
wykonanych telefonw. wiat biznesu jest peen planw i celw do osignicia. Twoim
zadaniem jest znalezienie waciwych sposobw mierzenia efektywnoci ich realizacji.
Czym jest ocena efektywnoci realizacji celw? Przyjmijmy, e celem jest pobicie rekordu
prdkoci na ziemi (aktualnie rekord wynosi 1228 km/h). Celem jest wic osignicie prdkoci 1229 km/h. Kiedy ju wskoczymy do samochodu i popdzimy tak szybko, jak si da,
uzyskamy prdko maksymaln przedstawion jako liczb. Moemy jej uy do oceny
stopnia realizacji celu.
W tym rozdziale omwiono pewne nowe i interesujce sposoby tworzenia komponentw
sucych do mierzenia efektywnoci realizacji celw.
326
Przedstawianie oceny efektywnoci realizacji

celw z wykorzystaniem odchylenia
Powszechn metod prezentowania wskanikw oceny realizacji celu jest umieszczenie
przyjtego celu oraz osignitych wynikw. Zwykle osiga si to za pomoc wykresu
liniowego lub wykresu zoonego (rysunek 13.1).
Rysunek 13.1.
Typowy wykres
przedstawiajcy ocen
realizacji celw
Cho wykres umoliwia znalezienie punktw, w ktrych wyniki przekraczaj plany lub te
ich nie osigaj, to jednak prezentowana informacja jest jednowymiarowa i dosy uboga.
Nawet gdyby doda do wykresu etykiety z informacj na temat procentowego wykonania
planu, to wci dane nie bd pene.
Bardziej wyrazist i niosc wicej informacji metod prezentowania wskanikw oceny
realizacji celw jest przedstawienie odchylenia pomidzy planem a wynikiem. Na
rysunku 13.2 przedstawiono te same dane, jak na wczeniejszym rysunku 13.1, ale dodano
informacj o odchyleniu (od wynikw odjto przyjte zaoenia). Dziki temu wida nie
tylko, kiedy plany zostay zrealizowane, a kiedy nie, ale take informacj o walutowej
wartoci kadego takiego zdarzenia.
Rysunek 13.2.
Warto rozway
uycie odchylenia
do przedstawienia
stopnia realizacji celu
327
Ocena realizacji na podstawie

danych statystycznych
Cel zastosowany do mierzenia efektywnoci realizacji celu niekoniecznie musi by okrelony przez kierownikw czy polityk przedsibiorstwa. W rzeczywistoci niektre elementy,
ktre bd mierzone, mog nawet nie mie okrelonych celw. W takich przypadkach,
gdy nie ma okrelonego celu, ktry mona by wykorzysta do mierzenia efektywnoci
realizacji, czsto pomocne bywaj dane statystyczne z firmy.
I tak na rysunku 13.3 przedstawiona jest ocena realizacji sprzeday dla kadego z oddziaw, ktrej cel zosta ustalony jako rednia dla wszystkich oddziaw. Jak wida, oddziay 1.,
3. i 6. maj wyniki poniej redniej.
Rysunek 13.3.
Ocena realizacji
dokonywana
w przypadku braku
okrelonego celu
Oto, jak utworzy lini mediany podobn do widocznej na rysunku 13.3:

1.
Utworzy now kolumn tu obok danych i wprowadzi do niej prost formu

MEDIANA (rysunek 13.4).
Rysunek 13.4.
Nowa kolumna
z wprowadzon
formu
328
Zamiast formuy mona wprowadzi tu dowolne dziaanie matematyczne lub

statystyczne dla przedstawianych danych. Naley tylko sprawdzi, czy zwracane
wartoci s takie same dla caej kolumny. To decyduje o tym, czy bdziemy mie
lini prost.
2.
Skopiowa formu do wszystkich komrek tabeli.

Jak ju wspomniano, wszystkie liczby w nowo utworzonej kolumnie powinny
by takie same.
3.
Na podstawie tabeli utworzy wykres kolumnowy.
4.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych rednia i wybra Zmie typ wykresu.
5.
Zmieni typ wykresu na liniowy.
Wykresy w ksztacie termometru

Wykresy w ksztacie termometru oferuj unikalny sposb oceny realizacji celu. Aby
by precyzyjniejszym: prezentowane dane maj ksztat przypominajcy raczej supek
rtci w termometrach. Efekt taki osignity jest dziki temu, e mierzony wynik oraz
odpowiadajcy mu cel s naoone na siebie. Przykad takiego wykresu widoczny jest na
rysunku 13.5.
Rysunek 13.5. Wykresy supka rtci termometru oferuj unikalny sposb oceny realizacji celu
Aby utworzy taki typ wykresu, wystarczy wykona ponisz procedur:

1.
Na pocztek potrzebna jest tabela zawierajca wyniki sprzeday i przyjte plany,

ktre to dane naley umieci na wykresie kolumnowym.
2.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Przychody i wybra z menu

Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii danych.
3.
W oknie dialogowym Formatowanie serii danych naley wybra Opcje serii,

a nastpnie O pomocnicza.
329
4.
Nastpnie wracamy do wykresu i usuwamy wanie utworzon o, czyli pionow

o po prawej stronie wykresu.
5.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Plan i wybra z menu Formatuj
seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii danych.
6.
W oknie dialogowym naley wybra pozycj Opcje serii i ustawi warto Brak
przerwy tak, aby seria Plan bya nieco szersza od serii Przychody; zwykle odpowiednie
s ustawienia midzy 45% a 55%.
Wykorzystanie wykresw pociskowych

Wykres pociskowy to typ wykresu kolumnowego lub supkowego zaprojektowany przez
eksperta od wizualizacji Stephena Fewa, aby zastpi obecne na pulpitach menederskich liczniki i wskaniki. Wykres ten umoliwia czytelne wywietlenie wielu warstw
informacji bez zajmowania zbyt duej iloci miejsca na pulpicie. Wykres przedstawiony
na rysunku 13.6 zawiera proste mierniki realizacji celu (Wykonanie planu sprzeday na
dzi), zestawienie przychodw z planem i wywietla je w przyjtej skali ocen, takich jak
Sabe, Zadowalajce, Dobre i Bardzo dobre.
Rysunek 13.6.
Wykres pociskowy
umoliwia wywietlenie
danych w wielu
perspektywach
na bardzo maej
przestrzeni
Na rysunku 13.7 opisano trzy podstawowe czci wykresu pociskowego. rodkowy supek
suy do oceny realizacji celu. Znacznik odpowiada przyjtemu celowi. Wypenienie ta
informuje o skali ocen.
Tworzenie wykresw pociskowych

Tworzenie wykresu pociskowego w Excelu nie musi by trudne. Aby go utworzy, wystarczy wykona ponisz procedur:
330
Rysunek 13.7.
Elementy wykresu
pociskowego
1.
Rozpocz naley od tabeli zawierajcej wszystkie punkty danych potrzebne

do utworzenia trzech gwnych czci wykresu pociskowego.
Przykad takiej tabeli widoczny jest na rysunku 13.8. Pierwsze cztery wartoci
w zestawie (Sabe, Zadowalajce, Dobre, Bardzo dobre) ustanawiaj skal ocen.
Oczywicie, nie trzeba ogranicza si do czterech wartoci, mona ustawi ich
dowoln liczb. W tym scenariuszu zakresy dla poszczeglnych ocen zostan
ustawione od 0% do 100%. Bd to odpowiednio 5%, 10%, 15% i 75%. Oczywicie,
mona je ustawi zgodnie z potrzebami. Pita pozycja (Wartoci) zostanie uyta
do utworzenia paska realizacji celu. Szsta pozycja jest odpowiedzialna za znacznik
okrelonego celu.
Rysunek 13.8.
Na pocztek konieczna
jest tabela zawierajca
wszystkie punkty danych
potrzebne do utworzenia
wykresu pociskowego
2.
Naley zaznaczy ca tabel i wstawi skumulowany wykres kolumnowy.

Utworzony wykres bdzie mia niewaciwy kierunek.
3.
Aby zmieni ukad, naley klikn wykres, a nastpnie przycisk Przecz

wiersz/kolumn (rysunek 13.9).
4.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Plan i wybra Zmie typ wykresu.
Naley zmieni typ wykresu na liniowy ze znacznikami.
5.
Ponownie naley klikn prawym klawiszem myszy seri Plan i wybra z menu
331
Rysunek 13.9.
Przeczenie ukadu
kolumn i wierszy
spowoduje, e wykres
bdzie odczytywa dane
z kolumn
Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii danych.

6.

7.
W tym samym oknie naley klikn Opcje znacznikw i dostosowa znaczniki

tak, aby wyglday podobnie do tych na rysunku 13.10.
Rysunek 13.10.
Dostosowywanie
znacznikw
332
8.
Nastpnie wci w tym samym oknie naley klikn Wypenienie znacznika,

wybra opcj Wypenienie pene i ustawi kolor znacznikw na czarny.
9.
Nastpnie naley przej do opcji Kolor linii i zaznaczy opcj Brak linii, a w pozycji
Kolor linii znacznika wybra opcj Brak linii.
10.
Nastpnie wracamy do wykresu i usuwamy wanie utworzon o pomocnicz,

czyli pionow o po prawej stronie wykresu (rysunek 13.11).
Rysunek 13.11.
Pamitaj, aby usun
utworzon wczeniej
o pomocnicz
To wany etap, decydujcy o tym, czy skala na wykresie bdzie taka sama dla
wszystkich punktw danych.
11.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Warto i wybra z menu Formatuj
seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii danych.
12.

13.
W oknie dialogowym Formatowanie serii danych naley wybra pozycj Opcje

serii i ustawi warto Brak przerwy tak, aby seria Warto bya nieco wsza
od pozostaych kolumn na wykresie. Zwykle wystarczy ustawienie jej pomidzy
205% a 225%.
14.
Nastpnie wci w tym samym oknie naley klikn Wypenienie, wybra

opcj Wypenienie pene i ustawi kolor na czarny.
To, co pozostao do zrobienia, to zmiana kolorw skali ocen na nieco janiejsze.

W tym momencie wykres pociskowy jest waciwie gotowy. Mona oczywicie dopracowa formatowanie, ksztaty czy rozmiary, tak aby wykres wyglda zgodnie z oczekiwaniami uytkownikw.
Dodawanie danych do wykresu pociskowego

Po utworzeniu wykresu do pierwszej oceny realizacji celw mona go uy rwnie
do innych pomiarw. Przyjrzyjmy si rysunkowi 13.12.
333
Rysunek 13.12.
Aby doda do wykresu
wicej danych,
wystarczy rcznie
rozszerzy zakres
danych
Jak wida (rysunek 13.12), wykres ten zosta utworzony ju poprzednio do pierwszego
pomiaru realizacji celw. Wyobramy sobie, e dodajemy do niego dwa dodatkowe mierniki i chcemy je przedstawi graficznie. Oto, jak to zrobi:
1.
Naley klikn wykres tak, aby pojawia si niebieska obwdka dookoa

oryginalnych danych rdowych.
2.
Nasun kursor myszy nad niebiesk kropk w dolnym prawym rogu obwdki.
Kursor zmieni si w strzaki, tak jak wida to na rysunku 13.12.
3.
Klikn i przecign niebiesk kropk na ostatni kolumn zestawu danych,

o ktry chcemy rozszerzy wykres.
Na rysunku 13.13 wida, e dane zostay wczone do wykresu bez grama
dodatkowej pracy!
Kocowe przemylenia na temat wykresw pociskowych

Przed podsumowaniem podstawowych zagadnie zwizanych z wykresami pociskowymi
omwimy jeszcze dwa tematy dotyczce ich formatowania:
Tworzenie skali ocen.
Tworzenie poziomych wykresw pociskowych.
Tworzenie skali ocen

Po pierwsze, jeeli skala ocen jest taka sama dla wszystkich miernikw realizacji celw
na wykresie, wwczas mona sformatowa jej serie tak, aby nie byo pomidzy nimi przerw.
Na rysunku 13.14 widoczny jest wykres pociskowy, w ktrym szeroko przerwy pomidzy poszczeglnymi zakresami skali ocen zostaa ustawiona na Brak przerwy/0%. Dziki
temu skala ocen jest czytelna.
334
Rysunek 13.13.
Rozszerzenie rda
danych automatycznie
spowoduje utworzenie
nowych wykresw
pociskowych
Rysunek 13.14.
Aby uzyska czyteln
i przejrzyst skal
ocen, warto ustawi
przerwy pomidzy
poszczeglnymi
zakresami ocen na 0%
1.
Klikn prawym klawiszem myszy dowolny z zakresw skali ocen i wybra

z menu Formatuj seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie
serii danych.
2.
W oknie dialogowym naley wybra pozycj Opcje serii i ustawi warto Brak
przerwy na 0%.
335
Tworzenie poziomych wykresw pociskowych

Dla czytelnikw wygldajcych z niecierpliwoci akapitw o poziomych wykresach pociskowych mamy dobre i ze wieci. Najpierw za wiadomo: tworzenie tych wykresw
w ukadzie poziomym jest duo bardziej zoonym przedsiwziciem od ukadu pionowego;
na tyle zoonym, e niewartym woonego we czasu i wysiku.
Dobra wiadomo jest taka, e Wasi sprytni autorzy maj sposb, jak zmieni pionowy
ukad wykresu pociskowego na poziomy, i to tylko w trzech krokach. Oto, jak to zrobi:
1.
Utworzy wykres pociskowy w ukadzie pionowym.

Wskazwki, w jaki sposb mona to zrobi, zamieszczono we wczeniejszych
akapitach niniejszego rozdziau.
2.
Zmieni wyrwnanie dla osi i etykiet wykresu, obracajc te elementy o 270

(rysunek 13.15).
Rysunek 13.15.
Ustaw wszystkie
etykiety pod
odpowiednim ktem
3.
Nastpnie za pomoc narzdzia Aparat fotograficzny naley wykona zdjcie

wykresu.
Teraz zdjcie mona obrci do odpowiedniej pozycji, tak aby wykres prezentowany
by w ukadzie poziomym. Na rysunku 13.16 wida efekt kocowy.
Dobr stron tego rozwizania jest to, e poniewa uylimy Aparatu fotograficznego,
to za kadym razem, gdy zostan zaktualizowane dane w tabeli rdowej, znajd si one
automatycznie rwnie na wykonanym zdjciu wykresu.
336
Rysunek 13.16.
Wykres pociskowy
w ukadzie poziomym
Nie syszae o narzdziu Aparat fotograficzny? Zajrzyj do rozdziau 6., znajdziesz tam
szczegowe informacje.
Przedstawianie zakresw oceny efektywnoci

realizacji celw
W niektrych przypadkach zaoony plan nie jest pojedyncz wartoci, a zakresem wartoci. W takiej sytuacji celem jest znalezienie si w okrelonym zakresie liczbowym.
Zamy, e zarzdzamy niewielk firm sprzedajc miso w skrzynkach transportowych.
Czci naszej pracy jest utrzymanie stanw magazynowych na poziomie 25 35 skrzynek miesicznie. Jeeli skrzynek bdzie za duo, przechowywany towar si popsuje. Jeeli
bdzie ich zbyt mao, stracimy przychody.
Aby mc ledzi, jak radzimy sobie z utrzymaniem odpowiedniej liczby skrzynek w magazynie, potrzebny bdzie komponent wywietlajcy liczb skrzynek w magazynie i wymagan liczb (zakres). Taki komponent zamieszczono na rysunku 13.17. Szary pas przedstawia zakres, w ktrym naley si zmieci w kadym miesicu. Linia z kolei przedstawia
informacj o liczbie aktualnie posiadanych skrzynek transportowych.
Rysunek 13.17.
Mona utworzy
komponent
wywietlajcy
wymagany zakres
oraz biec liczb
Sztuczk wykorzystan do utworzenia tego komponentu jest ustawienie zakresu dla okrelonego celu. Oto, jak to zrobi:
1.
Utworzy tablic limitw, w ktrej mona zdefiniowa i dostosowa grny i dolny

limit zakresu dla okrelonego celu.
337
Komrki B2 i B3 widoczne na rysunku 13.18 su do okrelenia limitw tego

zakresu.
Rysunek 13.18.
Utwrz tabel
z formuami
wyznaczajcymi punkty
danych dla okrelonych
zakresw
2.
Utworzy tabel do wykrelania punktw danych dla okrelonych zakresw.

Powinna ona zawiera formuy widoczne w komrkach B8 i B9 (rysunek 13.18).
Nastpnie naley skopiowa formuy dla wszystkich danych.
Wartoci widoczne dla poszczeglnych miesicy to efekt dziaania tych formu.
3.
Doda wiersz, w ktrym umieszczone bd biece wartoci (rysunek 13.19).
Rysunek 13.19.
Dodaj wiersz, w ktrym
umieszczone bd
biece wartoci
Te punkty danych zostan uyte do wykrelenia linii trendu.

4.
Naley zaznaczy ca tabel z danymi i wstawi skumulowany wykres warstwowy.
5.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Wartoci i wybra Zmie typ
wykresu. Naley zmieni typ wykresu na liniowy (bez znacznikw).
6.
Ponownie naley klikn prawym klawiszem myszy seri Wartoci i wybra z menu
Formatuj seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie serii
danych.
7.

8.
Nastpnie wracamy do wykresu i usuwamy wanie utworzon o, czyli pionow

o po prawej stronie wykresu.
9.
Klikn prawym klawiszem myszy seri danych Dolny limit i wybra z menu
Formatuj seri danych. Zostanie wywietlone okno dialogowe Formatowanie
serii danych.
338
10.
W oknie dialogowym Formatowanie serii danych naley wybra opcj Wypenienie,

a nastpnie Brak wypenienia.
Wanie tak. To, co zostao do zrobienia, to formatowanie etykiet, kolorw i tym podobnych elementw.
Cz V
Automatyzacja pulpitw
menederskich i raportw
Rozdzia 14. Uycie makr w raportach
Rozdzia 15. Dodawanie interaktywnych formantw do pulpitw menederskich
340
Cz X Tytu czci
Rozdzia 14.
Uycie makr w raportach
W rozdziale:
Makra wprowadzenie
Rejestrowanie makr
Bezpieczne lokalizacje do przechowywania makr
Dodawanie makr do pulpitw menederskich i raportw
Makro to zestaw instrukcji czy kodw informujcych Excela o koniecznoci wykonania

pewnej liczby akcji. Makra w Excelu mona pisa lub rejestrowa. Kluczowym sowem
jest rejestrowanie.
Rejestrowanie makra mona porwna do programowania numeru telefonu w komrce.
Najpierw rcznie wprowadzamy numer i go zapisujemy. Nastpnie w dowolnej chwili
mona przywoa ten numer za pomoc klawisza. Podobnie jak w opisanym przypadku,
makra w Excelu mona rejestrowa podczas wykonywania rnych dziaa. Podczas
rejestrowania makra Excel jest zajty tumaczeniem poszczeglnych wcini klawiszy,
przyciskw myszy czy klikni przyciskw na kod znany te jako Visual Basic for Applications (VBA). Po zarejestrowaniu makra mona je odtworzy w dowolnym momencie.
W tym rozdziale omwimy makra oraz powiemy, jak ich uywa w celu automatyzacji
powtarzajcych si procesw po to, aby uatwi sobie prac.
Po co uywa makra?
Pierwszym krokiem w przygodzie z makrami jest przyznanie, e mamy problem. Waciwie
moemy mie kilka problemw:
Problem nr 1. Powtarzalno zada. Z kadym nowym miesicem pojawia si
konieczno przygotowania wykresu. Trzeba zaimportowa dane. Zaktualizowa

tabel przestawn. Usun niepotrzebne kolumny i tak dalej. Czy nie byoby
przyjemniej, gdyby mona byo odpali makro, ktre zajoby si tymi wszystkimi
powtarzalnymi czynnociami w procesie przygotowywania pulpitu menederskiego?
342
Cz V Automatyzacja pulpitw menederskich i raportw

Problem nr 2. Popeniasz bdy. Kiedy samodzielnie walczymy z Excelem, zawsze
moe przydarzy si bd. Kiedy samodzielnie wprowadzamy powtarzajce si

formuy, sortujemy i przenosimy dane, wwczas zawsze pojawia si ryzyko
katastrofy. Jeeli dodamy do tego gonice terminy i wci zmieniajce si wymagania
uytkownikw, to szansa popenienia bdu wzrasta. A dlaczego by nie nagra
makra, upewni si, e wszystko dziaa poprawnie i zapomnie o caej sprawie?
Dziki zastosowaniu makra mamy pewno, e kada operacja bdzie wykonana
dokadnie w ten sam sposb za kadym razem, gdy je zastosujemy, redukujc tym
samym ryzyko bdu.
Problem nr 3. Niewygodna nawigacja. Naley pamita, e zwykle raporty
i pulpity menederskie s tworzone dla odbiorcw posiadajcych ograniczon

wiedz o Excelu. Jeeli raporty bd zbyt skomplikowane w codziennym uyciu
czy nawigowaniu, wkrtce moe si okaza, e stracimy wsparcie dla swoich dziaa.
Zawsze lepiej jest tworzy raporty i pulpity jak najbardziej przyjazne uytkownikom.
Oto kilka pomysw na makra, ktre uatwi wszystkim prac:
Makro, ktre po klikniciu przycisku sformatuje i wydrukuje arkusz czy zakres
danych.
Makro uatwiajce poruszanie si po wieloarkuszowym skoroszycie; wystarczy
kliknicie odpowiedniego przycisku, a otwarty zostanie odpowiedni arkusz.

Makro zapisujce otwarty dokument w okrelonej lokalizacji, a nastpnie
zamykajce program a wszystko po klikniciu jednego przycisku.

Oczywicie, wszystkie opisane akcje mona wykona bez pomocy makr. Ale odbiorcy
z pewnoci doceni te drobne udogodnienia, ktre uatwi prac z pulpitem menederskim.
Rejestrowanie makr wprowadzenie

Uytkownicy, ktrzy do tej pory korzystali z Excela 2003, z paskami narzdzi, mog mie
trudno z odnalezieniem narzdzia do rejestrowania makr. Jest tak dlatego, e narzdzie
to w Excelu 2007 i 2010 umieszczono na karcie Deweloper, ktra domylnie jest ukryta.
Ukrycie jej oznacza, e po pierwszym uruchomieniu programu nie zostanie ona wywietlona. Trzeba dopiero zmusi program do jej wywietlenia.
Aby doda kart Deweloper do Wstki, naley:
1.
Wybra ze Wstki kart Plik.
2.
Nastpnie klikn Opcje; zostanie wwczas otwarte okno dialogowe o nazwie

Opcje programu Excel.
3.
Klikn przycisk Dostosowywanie Wstki.

Na licie wywietlonej po prawej stronie widoczne bd dostpne karty.
4.
Zaznaczy kart Deweloper (rysunek 14.1).
5.
Klikn OK.
343
Rysunek 14.1. Wczanie karty Deweloper
Okno dialogowe Rejestrowanie makra

Teraz, kiedy na Wstce widoczna jest ju karta Deweloper, moemy odpali narzdzie
do rejestrowania makr i sprawdzi kilka najwaniejszych funkcji. Aby uruchomi to narzdzie, naley klikn przycisk Zarejestruj makro umieszczony na karcie Deweloper. Zostanie otwarte okno dialogowe Rejestrowanie makra (rysunek 14.2).
Rysunek 14.2.
Okno dialogowe
Rejestrowanie makra
W oknie dialogowym Rejestrowanie makra dostpne s cztery pola:

Nazwa makra. Excel automatycznie nazywa makra (Makro1 i tak dalej), ale najlepiej
jest nadawa makrom nazwy opisujce ich dziaanie. I tak makro odpowiedzialne
za formatowanie tabeli mona nazwa FormatowanieTabeli.
Klawisz skrtu (opcjonalne). Kade makro wymaga zdarzenia, ktre je zainicjuje.
Takim zdarzeniem moe by kliknicie przycisku, otwarcie arkusza czy jak

w tym przypadku wcinicie kombinacji klawiszowej. Po wciniciu kombinacji
klawiszy przypisanej do danego makra zostanie ono uruchomione. Skrt klawiszowy
nie jest jednak wymagany do uruchomienia makra.
344

Przechowuj makro w domyln opcj jest Nowy skoroszyt. Wybranie opcji
domylnej oznacza, e makro jest zapisane w aktywnym pliku. Kiedy nastpnym

razem otworzymy dany skoroszyt, makro bdzie gotowe do uruchomienia. Jeeli
wylemy ten skoroszyt do innego uytkownika, on rwnie bdzie mg je uruchomi
(zakadajc, e bdzie mia ustawiony odpowiedni poziom zabezpiecze zwizanych
z makrami, ale o tym pniej).
Opis (opcjonalne). Przydatne w przypadku, gdy mamy wiele makr w jednym
skoroszycie lub gdy trzeba przekaza uytkownikowi wicej informacji na temat

dziaania danego makra.
Rejestrowanie makr z odwoaniami bezwzgldnymi

Pierwsz rzecz, ktr trzeba zapamita przed rozpoczciem rejestrowania makr, jest to,
e Excel dziaa w dwch trybach rejestracji: z odwoaniami bezwzgldnymi i wzgldnymi.
Domylnym trybem dziaania jest ten dla odwoa bezwzgldnych. Jak pewnie wikszo
czytelnikw wie, termin odwoania bezwzgldne jest czsto uywany w odniesieniu
do odwoa do komrek znajdujcych si w formuach. Jeeli dowoanie w formule jest
bezwzgldne, oznacza to, e nie bdzie automatycznie dostosowywane podczas wklejania
formuy do kolejnych komrek.
Przyjrzyjmy si przykadowi zarejestrowanego makra. W pliku Rozdzia 14 przykady.xslx
zarejestrujemy makro zliczajce liczb wierszy na licie oddziaw (rysunek 14.3).
Rysunek 14.3.
Arkusz zawiera
dwie tabele
Plik z przykadami (Rozdzia 14 przykady.xlsx) mona pobra z serwera FTP:

Aby zarejestrowa makro, naley wykona ponisz procedur:

1.
Zaznaczy komrk A1.
2.
Na karcie Deweloper klikn Zarejestruj makro.
3.
W polu Nazwa makra wpisa Razem.
4.
Wybra opcj Ten skoroszyt do przechowywania makra.
5.
Aby rozpocz rejestrowanie, klikn OK.
345
Od tego momentu Excel bdzie rejestrowa wszystkie nasze dziaania.

Oto kolejne etapy:
6.
W komrce A16 wpisa Razem.
7.
Klikn pierwsz pust komrk w kolumnie D (D16) i wpisa:

=ILE.NIEPUSTYCH(D2:D15).
Spowoduje to wywietlenie liczby oddziaw na dole kolumny D. Naley uy
formuy ILE.NIEPUSTYCH, poniewa numery oddziaw s przechowywane
jako tekst.
8.
Aby zakoczy rejestrowanie makra, klikn przycisk Zatrzymaj rejestrowanie

znajdujcy si na karcie Deweloper.
Sformatowany arkusz powinien wyglda podobnie do widocznego na rysunku 14.4.
Rysunek 14.4. Podsumowany arkusz
Aby zobaczy makro w dziaaniu, naley usun wiersz Razem wprowadzony przed
momentem i uruchomi makro. W tym celu naley:
1.
Na karcie Deweloper klikn Makra.
2.
Odnale makro o nazwie Razem, ktre nagralimy par chwil wczeniej.
3.
Klikn przycisk Uruchom.
Jeeli wszystko pjdzie dobrze, makro odtworzy wczeniejsze dziaania i wywietli podsumowanie tabeli. A teraz ciekawostka. Niezalenie od tego, jak bardzo bymy si starali,
nie zmusimy makra do wywietlenia podsumowania dla drugiej tabeli. Dlaczego? Poniewa zostao nagrane jako makro bezwzgldne.
Aby zrozumie, co to oznacza, trzeba zerkn do kryjcego si wewntrz makra kodu.
Aby go wywietli, naley klikn przycisk Makra na karcie Deweloper, a nastpnie
przej do okna dialogowego Makro (rysunek 14.5).
346
Rysunek 14.5.
Okno dialogowe Makro
Zaznaczy makro Razem i klikn przycisk Edytuj. Zostanie uruchomiony edytor Visual
Basica, w ktrym wywietlony bdzie kod zarejestrowanego wczeniej makra:
Sub Razem()
Range("A16").Select
ActiveCell.FormulaR1C1 = "Razem"
Range("D16").Select
ActiveCell.FormulaR1C1 = "=COUNTA(R[-14]C:R[-1]C)"
End Sub
Szczegln uwag naley zwrci na linie drug i czwart. Kiedy kazalimy Excelowi
zaznaczy komrki A16 i D16, to zostay zaznaczone dokadnie te komrki. Poniewa
rejestrowalimy makro w trybie odwoa bezwzgldnych, tak te zosta zinterpretowany
podany zakres. Innymi sowy, jeeli zaznaczylimy komrk A16, to Excel rwnie zaznaczy komrk A16.
Rejestrowanie makr z odwoaniami wzgldnymi

W odniesieniu do makr Excela wzgldne oznacza odwoanie do aktualnie zaznaczonej
komrki. Dlatego naley zachowa ostrono podczas rejestrowania makr w trybie
wzgldnym oraz ich uruchamiania i zwraca uwag, ktre komrki s zaznaczone.
Najpierw naley sprawdzi, czy plik Rozdzia 14 przykady.xlsx jest otwarty (mona go
pobra z serwera FTP). Aby zarejestrowa makro w trybie odwoa wzgldnych, naley
wykona nastpujc procedur:
1.
Na karcie Deweloper klikn przycisk Uyj odwoa wzgldnych (rysunek 14.6).
Rysunek 14.6.
Stosowanie odwoa
wzgldnych
2.
Przed rozpoczciem rejestrowania zaznaczy komrk A1.
347
3.
Na karcie Deweloper klikn Zarejestruj makro.
4.
Nada makru nazw RazemWzgldne
5.
Wybra opcj Ten skoroszyt do przechowywania makra.
6.
Aby rozpocz rejestrowanie, klikn OK.
7.
W komrce A16 wpisa Razem.
8.
Wybra pierwsz pust komrk w kolumnie D (D16) i wpisa:

=ILE.NIEPUSTYCH(D2:D15).
9.
Aby zakoczy rejestrowanie makra, klikn przycisk Zatrzymaj rejestrowanie

znajdujcy si na karcie Deweloper.
W tym momencie mamy zarejestrowane dwa makra. Powimy chwil i przyjrzyjmy si

kodowi drugiego utworzonego makra.
Aby otworzy okno dialogowe Makra, naley na karcie Deweloper klikn Makra. Nastpnie naley zaznaczy makro RazemWzgldne i klikn Edycja.
I ponownie zostanie uruchomiony edytor Visual Basica, w ktrym wywietlony bdzie kod
zarejestrowanego wczeniej makra. Tym razem kod bdzie wyglda mniej wicej tak:
Sub RazemWzgldne()
ActiveCell.Offset(15, 0).Range("A1").Select
ActiveCell.FormulaR1C1 = "Razem"
ActiveCell.Offset(0, 3).Range("A1").Select
ActiveCell.FormulaR1C1 = "=COUNTA(R[-14]C:R[-1]C)"
End Sub
W tym przypadku nie ma odwoa do adnego okrelonego zakresu (innego ni punkt

rozpoczcia w komrce A1). Przyjrzyjmy si dokadniej znaczeniu poszczeglnych czci
tego kodu VBA.
W drugiej linii Excel uy w aktywnej komrce waciwoci Offset. Informuje ona
program o koniecznoci przesunicia kursora o okrelon liczb komrek w d lub w gr
oraz w prawo lub w lewo.
W tym przypadku waciwo Offset nakazuje przesunicie o 15 komrek w d (liczc
od aktywnej komrki, czyli A1). Dlatego nie ma koniecznoci dokadnego wskazywania
komrki, jak miao to miejsce w przypadku makra z odwoaniami bezwzgldnymi.
Aby zobaczy makro w dziaaniu, naley usun wiersz Razem dla obu tabel i kolejno:
1.
Klikn komrk A1.
2.
3.
Odnale i zaznaczy makro RazemWzgldne.
4.
5.
Klikn komrk F1.
6.
348
7.
Odnale i zaznaczy makro RazemWzgldne.
8.
Makro, w przeciwiestwie do pierwszego, dziaa poprawnie z oboma zestawami danych.

Poniewa makro oblicza liczb wierszy w odniesieniu do biecej zaznaczonej komrki,
podawane wyniki s poprawne.
Aby makro dziaao poprawnie, przed jego uruchomieniem naley si upewni, e wybrano
odpowiedni komrk pocztkow. Wszystkie tabele musz mie tak sam liczb wierszy
i kolumn jak tabela, na podstawie ktrej makro zostao zarejestrowane.
Mamy nadziej, e te proste przykady wystarczajco wprowadzaj w zagadnienia odwoa
wzgldnych i bezwzgldnych w rejestrowanych makrach.
Przypisywanie makra do przycisku

Podczas tworzenia makr wane jest, aby umoliwi uytkownikom atwe i proste ich uruchamianie. Przycisk umieszczony bezporednio na raporcie czy pulpicie menederskim
jest prostym, ale efektywnym rozwizaniem.
Formanty formularza programu Excel (wicej informacji na ten temat mona znale
w rozdziale 15.) umoliwiaj tworzenie interfejsu uytkownika wprost w arkuszach
i dziki temu uatwiaj prac uytkownikom. W Formantach formularza mona znale elementy takie jak przyciski (najczciej wykorzystywane formanty), paski przewijania czy przyciski opcji.
W przypadku makr formanty formularza mona umieci w arkuszu, a nastpnie przypisa do nich makro wanie to, ktre przed momentem zostao utworzone. Kiedy makro
zostanie przypisane do formantu, wwczas za kadym razem, kiedy zostanie on kliknity,
makro zostanie wykonane czy odtworzone.
Powimy chwil i utwrzmy przycisk dla drugiego utworzonego makra RazemWzgldne.
Oto, jak to zrobi:
1.
Klikn przycisk Wstawianie znajdujcy si na karcie Deweloper (rysunek 14.7).
Rysunek 14.7.
Formanty formularza
mona znale
na karcie Deweloper
349
2.
Nastpnie naley wybra formant Przycisk.
3.
Wskaza miejsce, w ktrym formant ma zosta umieszczony. Po klikniciu miejsca

w arkuszu zostanie wywietlone okno dialogowe Przypisywanie makra, w ktrym
bdzie mona poczy makro z przyciskiem (rysunek 14.8).
Rysunek 14.8.
Przypisywanie makra
do nowo utworzonego
przycisku
4.
Naley zaznaczy makro, do ktrego chcemy przypisa przycisk, i klikn OK.
Formanty formularza a formanty ActiveX

Przyjrzyjmy si formantom formularza i formantom ActiveX (rysunek 14.7). Warto pamita, e mimo
i wygldaj podobnie, to jednak rni si od siebie. Formanty formularza s zaprojektowane specjalnie do umieszczania w arkuszach, natomiast formanty ActiveX zwykle stosowane s w UserForm
Excela. Mona to przyj za ogln zasad: formanty formularza stosujemy w przypadku arkuszy.
Dlaczego? Formanty formularza wymagaj mniej uwagi, dziki czemu atwiej je tworzy i konfigurowa ni ich odpowiedniki ActiveX.
I tak oto mamy do dyspozycji przycisk, ktrego kliknicie spowoduje uruchomienie makra.
Warto pamita, e wszystkie Formanty formularza dziaaj tak jak przycisk polecenia,
do ktrego wanie przypisalimy wybrane makro.
Utworzony przycisk ma nadan domyln nazw (Przycisk1). Aby j zmieni, naley
klikn prawym klawiszem myszy przycisk i wybra z menu Edytuj tekst. Teraz mona
usun nazw domyln i wprowadzi dowolnie wybrany tekst.
Uruchamianie makr w Excelu 2010

Wraz z wydaniem Excela 2010 Microsoft wprowadzi wiele znaczcych zmian do modelu
bezpieczestwa pakietu Office. Jednym z najistotniejszych jest koncepcja Zaufanych dokumentw. Nie wchodzc w techniczne szczegy, chodzi o to, e Zaufany dokument to taki,
ktremu zezwalamy na uruchomienie makr.
350
Komunikaty bezpieczestwa w Excelu

Jeeli w Excelu 2010 otworzymy skoroszyt zawierajcy makra, wwczas pod Wstk
zostanie wywietlona informacja o tym, e zostay one wyczone. Wiadomo t mona
zobaczy na rysunku 14.9.
Rysunek 14.9. Ostrzeenie o zagroeniu bezpieczestwa
Jeeli klikniemy przycisk Wcz zawarto, wwczas dokument stanie si Dokumentem

zaufanym. Oznacza to, e nie bdziemy ju wicej proszeni o wczenie zawartoci pliku
otwieranego na tym komputerze. Excel przyjmuje, e jeeli raz zezwolilimy na uruchomienie makr w danym dokumencie, to zapewne bdziemy chcieli je uruchamia za kadym
razem, kiedy bdziemy otwiera dany plik. Excel zapamita, e uruchomilimy makra
w tym dokumencie, i nie bdzie wicej o nich informowa.
To wietna nowina dla uytkownikw i klientw. Wystarczy raz zezwoli na uruchomienie
makr i nie bdziemy wicej atakowani takimi komunikatami, nie trzeba si wic ju
martwi, e nasz pulpit menederski nie bdzie dziaa z powodu zablokowania makr.
Konfigurowanie zaufanych lokalizacji

Jeeli irytuje Ci najdrobniejsza myl o komunikatach bezpieczestwa dotyczcych makr,
problem mona rozwiza, tworzc zaufan lokalizacj dla plikw. Jest to folder sucy
do przechowywania tylko zaufanych dokumentw. Zaufana lokalizacja umoliwia uytkownikom uruchamianie skoroszytw zawierajcych makra bez adnych ogranicze dotyczcych bezpieczestwa, przynajmniej dopty, dopki plik bdzie znajdowa si w takim
folderze.
Aby skonfigurowa zaufan lokalizacj, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Na karcie Deweloper klikn przycisk Bezpieczestwo makr.

Zostanie otwarte okno dialogowe Centrum zaufania.
2.
Naley klikn przycisk Zaufane lokalizacje.

Zostanie wwczas wywietlone menu Zaufane lokalizacje (rysunek 14.10).
Wywietlone w nim bd wszystkie foldery uznawane przez Excela za zaufane.
3.
Naley klikn przycisk Dodaj now lokalizacj.
4.
Po klikniciu przycisku Przegldaj naley wskaza nowy folder, uznany

za bezpieczny.
351
Rysunek 14.10. Menu Zaufane lokalizacje umoliwia dodawanie folderw, ktre uytkownik
uznaje za bezpieczne
Po ustawieniu zaufanej lokalizacji kady plik Excela otwarty ze wskazanego folderu bdzie
mia automatycznie wczon obsug makr. Dziki temu mona wskaza klientom miejsce,
z ktrego bezpiecznie mog otwiera pliki programu Excel.
Rozszerzenie dla plikw zawierajcych makra
Uytkownicy, ktrzy nie korzystali z wersji Excela 2007, a wczeniej uywali Excela 2003, mog
by zainteresowani informacj, e Microsoft utworzy osobne rozszerzenie dla skoroszytw zawierajcych makra.
Standardowym rozszerzeniem plikw Excela w wersji 2010 jest xslx. Pliki o takim rozszerzeniu nie
mog zawiera makr. Jeeli skoroszyt zawierajcy makra zapiszemy jako plik o rozszerzeniu xslx,
wwczas wszystkie makra zostan automatycznie usunite. Oczywicie, uytkownik zostanie poinformowany o tym fakcie.
Jeeli chcemy zachowa makra, wwczas musimy uy specjalnego formatu plikw: Skoroszyt programu Excel z obsug makr. Takie pliki maj rozszerzenie xslm. Dziki temu wszystkie pliki z rozszerzeniem xslx s automatycznie uznawane za bezpieczne, natomiast te z rozszerzeniem xslm
traktowane s jako potencjalne zagroenie.
352
Przykady makr programu Excel

Przyblienie podstaw tworzenia makr i korzystania z nich to jedna sprawa. Wprowadzenie
ich i uywanie w odpowiedni sposb do procesw raportowania to zupenie inna. Przyjrzyjmy si wic kilku przykadom makr, ktre mona zaimplementowa do tworzonych
pulpitw menederskich i raportw.
Plik z przykadami (Rozdzia 14 przykadowe makra.xslm) mona pobra z serwera FTP:
Tworzenie przyciskw nawigacyjnych

Najbardziej powszechnym zastosowaniem makr jest nawigacja w dokumentach. Skoroszyty
posiadajce wiele arkuszy mog by mczce w obsudze. Aby uatwi prac uytkownikom, mona utworzy co w rodzaju panelu nawigacyjnego widocznego na rysunku 14.11.
Kiedy uytkownik kliknie przycisk Przykad 1, zostanie przeniesiony do arkusza z przykadem pierwszym.
Rysunek 14.11.
Wykorzystanie makr
do uatwienia
uytkownikom
nawigowania
po dokumencie
Tworzenie makra uatwiajcego nawigowanie po arkuszach skoroszytu jest cakiem proste.

1.
Na pocztek potrzebny jest arkusz, ktry bdzie suy jako pulpit nawigacyjny
czy punkt startowy.
2.
Nastpnie rozpocz rejestrowanie makra.
3.
W jego trakcie klikn docelowy arkusz, do ktrego uytkownik chce si przeczy.
4.
Po klikniciu arkusza docelowego naley przerwa rejestrowanie makra.
5.
Przypisa makro do utworzonego przycisku.

Warto wiedzie, e Excel posiada wbudowan funkcj umoliwiajc konwertowanie
zawartoci komrki w hipercze skojarzone z inn lokalizacj. Tak lokalizacj moe
by inny skoroszyt, strona internetowa czy nawet arkusz w biecym skoroszycie. Cho
zastosowanie hipercza moe by prostsze od tworzenia makra, to w takim przypadku
nie mona stosowa Formantw formularza (na przykad przyciskw). Zamiast przycisku
uywany jest tekst, ktry umoliwia uytkownikom zorientowanie si, gdzie zostan
przeniesieni po klikniciu cza.
353
Dynamiczna zmiana danych w tabeli przestawnej

W przykadzie widocznym na rysunku 14.12 makro umoliwia uytkownikowi zmian
widoku tabeli za pomoc pojedynczego kliknicia przycisku.
Rysunek 14.12. Ten raport umoliwia uytkownikowi zmian perspektywy

Wicej informacji na temat tabel przestawnych mona znale w rozdziale 7.
W rozdziale 8. natomiast zamieszczono informacje na temat wykresw przestawnych.
Na rysunku 14.13 wida, e wykres przysania tabel przestawn, z ktr jest poczony.
Zarejestrowane i przypisane do przyciskw makra nie robi nic innego, jak zmieniaj
ukad tabeli przestawnej tak, aby wykorzysta rne dane.
Oto, w jaki sposb mona uzyska taki efekt:
1.
Utworzy tabel przestawn i wykres przestawny.
2.
Nastpnie rozpocz rejestrowanie makra.
3.
Podczas rejestrowania makra przenie pola tabeli z jednego obszaru na inny.

Po wykonaniu tego kroku naley przerwa rejestrowanie makra.
4.
Nagra nowe makro, przywracajce ukad pl do pierwotnego ksztatu.
5.
Kiedy makra zostan zarejestrowane, przypisa je do osobnych przyciskw.
Uruchomienie kolejnych makr spowoduje zmian ukadu tabeli przestawnej, a co za tym

idzie, rwnie wykresu przestawnego.
354
Rysunek 14.13. Makra kryjce si za przyciskami zmieniaj ukad tabeli przestawnej
Raporty na jedno kliknicie

Dwa ostanie przykady na to, w jaki sposb mona zarejestrowa proces wyszukiwania
wartoci. Jeeli uytkownik doceni to, e znajdywanie okrelonych wartoci moe by
zautomatyzowane, dlaczego nie wykorzysta do tego celu makra?
Na rysunku 14.14 wida, e za pomoc przyciskw mona wyszuka 20 najlepszych i 20
najgorszych klientw. Dziki temu, e w makrze zarejestrowane zostay kolejne czynnoci
potrzebne do wywietlenia takich danych, nawet osoba nieznajca tych mechanizmw
moe teraz z nich w peni korzysta. Jest to rwnie metoda pozwalajca na ograniczenie
ryzyka. Stanie si tak dlatego, e uytkownik bdzie korzysta z raportu w sposb dokadnie
zaplanowany przez jego autora.
Dziki temu moemy nie tylko zaoszczdzi czas i prac, ale rwnie umoliwi uytkownikom bez odpowiedniej wiedzy wykorzystanie zaawansowanych moliwoci programu.
W rozdziale 7. znale mona informacje pozwalajce odwiey wiedz na temat
tworzenia raportw z listami rankingowymi, takimi jak te widoczne na rysunku 14.14.
Na rysunku 14.15 przedstawiono sposb, w jaki mona umoliwi uytkownikom szybkie i proste wywietlenie tych samych danych na rnych rodzajach wykresw. Wbrew
pozorom nie jest to wcale tak bezuyteczne dziaanie, jak mogoby si wydawa na pierwszy rzut oka. Cakiem czsto zdarzaj si proby o przedstawienie tych samych danych
355
Rysunek 14.14. Zarejestrowanie procesu zmiany widokw nie tylko pozwala zaoszczdzi czas i prac,
ale rwnie umoliwia uytkownikom bez odpowiedniej wiedzy korzystanie z zaawansowanych moliwoci
programu
Rysunek 14.15.
Odbiorcom mona
da moliwo wyboru
sposobu, w jaki chc
oglda swoje dane
na rne sposoby. Zamiast zuywa cenne miejsce w raporcie, lepiej zarejestrowa makro
zmieniajce typ wykresu. Dziki temu odbiorcy bd mogli dotrze do samego sedna
informacji.
356
Rozdzia 15.
Dodawanie
interaktywnych formantw
do pulpitw menederskich
W rozdziale:
Formanty formularza wprowadzenie
Stosowanie formantu przycisku
Stosowanie pola wyboru do przeczania serii na wykresie
Stosowanie przycisku opcji do filtrowania widokw
Stosowanie pola kombi do kontrolowania wielu tabel przestawnych
Stosowanie pola listy do kontrolowania wykresw
Dzisiaj przedsibiorcy coraz czciej chc mie moliwoci przechodzenia z jednego

widoku danych na inny za pomoc prostych list wyboru. Dla tych z nas, ktrzy zajmuj
si tworzeniem raportw i pulpitw menederskich, to oczekiwanie niesie ze sob zupenie
nowy zestaw problemw. Najwaniejsze pytanie to jak obsuy uytkownika, ktry chce
mie do dyspozycji wiele widokw wielu regionw czy rynkw.
Na szczcie, Excel oferuje cae narcze narzdzi umoliwiajcych dodawanie interaktywnych elementw do prezentacji. Dziki nim oraz odrobinie kreatywnego modelowania
danych mona relatywnie atwo osign zaoone cele. W tym rozdziale omwiono, w jaki
sposb zaimplementowa rnorodne formanty (takie jak przyciski, pola wyboru czy paski
przewijania) do pulpitw menederskich i raportw; zaprezentowano te kilka sposobw,
ktre mona wdroy we wasnych rozwizaniach.
358
Formanty formularza podstawy

Excel oferuje zestaw kontrolek nazwanych Formantami formularza, zaprojektowanych
specjalnie do stosowania elementw interfejsu uytkownika wprost w arkuszach. Po
umieszczeniu Formantw formularza w arkuszu mona skonfigurowa je do wykonywania
okrelonych zada. W dalszej czci rozdziau zademonstrujemy, w jaki sposb stosowa
najbardziej przydatne formanty w prezentacjach.
Formanty formularza gdzie je znale?

Formanty formularza mona znale na karcie Deweloper, ktra w Excelu 2010 jest
domylnie ukryta. Aby wywietli kart Deweloper do Wstki, naley:
1.
Wybra ze Wstki kart Plik.
2.
Nastpnie klikn Opcje; zostanie wwczas otwarte okno dialogowe o nazwie Opcje
programu Excel.
3.
Klikn przycisk Dostosowywanie Wstki.

Na licie wywietlonej po prawej stronie widoczne bd dostpne karty.
4.
Zaznaczy pole wyboru przy karcie Deweloper (rysunek 15.1).
Rysunek 15.1. Wczanie karty Deweloper

5.
Klikn OK.
Teraz naley zaznaczy kart Deweloper i uy polecenia Wstawianie (rysunek 15.2). Przyjrzyjmy si formantom formularza i formantom ActiveX. Formanty formularza s zaprojektowane specjalnie do umieszczania w arkuszach, natomiast formanty ActiveX zwykle
stosowane s w UserForm Excela. Poniewa Formanty formularza wymagaj mniej uwagi
przy tworzeniu ni ich odpowiedniki ActiveX, dobrze jest je stosowa.
Oto dziewi Formantw formularza, ktre mona doda wprost do arkusza (rysunek 15.3).
S to kolejno:
359
Rysunek 15.2.
Formanty formularza
i formanty ActiveX
Przycisk: kiedy uytkownik go kliknie, przycisk uruchamia przypisane do makro.

Pole kombi: udostpnia uytkownikowi rozszerzaln list opcji wyboru.
Pole wyboru: udostpnia mechanizm wyboru i anulowania wyboru. Po zaznaczeniu
zwraca warto Prawda. W przeciwnym razie Fasz.
Przycisk pokrta: umoliwia uytkownikowi proste zwikszanie i zmniejszanie
wartoci przez klikanie strzaek skierowanych w gr i w d.

Pole listy: udostpnia uytkownikowi list opcji wyboru.
Przycisk opcji: umoliwia uytkownikowi przeczanie si pomidzy dwoma i wicej
opcjami naraz. Wybranie jednej opcji automatycznie wyczy inn.

Pasek przewijania: umoliwia uytkownikowi przewijanie wartoci lub pozycji
za pomoc suwaka, ktry mona przesuwa, klikajc i przecigajc go myszk.

Etykieta: umoliwia dodawanie etykiet tekstowych do arkusza. Do etykiety mona
te przypisa makro, dziki czemu bdzie mona go efektywnie uywa jako rodzaju
przycisku.
Pole grupy: zwykle ma zastosowanie estetyczne; formant ten suy jako kontener
dla grupy innych kontrolek.

Rysunek 15.3.
Dziewi opisanych
Formantw formularza,
ktre mona doda
wprost do arkusza
Dodawanie formantw do arkusza

Aby doda formant do arkusza, wystarczy klikn wybran kontrolk, a nastpnie klikn
w miejscu, w ktrym ma ona zosta umieszczona. Formant mona pniej dowolnie przemieszcza czy zmienia jego rozmiar, tak jak ma to miejsce w przypadku wykresw czy
ksztatw.
360
Po dodaniu formantu naley skonfigurowa jego wygld, dziaanie oraz uyteczno. Kady
formant ma swj wasny zestaw opcji konfiguracyjnych umoliwiajcych dostosowanie
go do wasnych celw. Aby uzyska dostp do tych opcji, naley klikn prawym klawiszem myszy formant i wybra z menu Formatuj formant. Zostanie wwczas otwarte okno
dialogowe Formatowanie formantu (rysunek 15.4), udostpniajce wszystkie opcje konfiguracyjne dla danego elementu.
Rysunek 15.4.
Kliknicie prawym
klawiszem myszy
i wybranie opcji
Formatuj formant
spowoduje otwarcie
okno dialogowego
udostpniajcego
wszystkie opcje
konfiguracyjne
dla danego elementu
Kady formant posiada wasny zestaw zakadek umoliwiajcych jego dostosowanie,

poczwszy od formatowania, poprzez ochron, a do konfiguracji parametrw. Zalenie
od zastosowanego formantu w oknie mog by widoczne rne zakadki, ale w wikszoci
znajdziemy zakadk Formant. W tej zakadce ukryty jest sam rdze opcji konfiguracyjnych. Znale w niej mona zmienne i ustawienia, ktre naley skonfigurowa, aby mc
sterowa funkcjami.
W oknie dialogowym formantw Przycisk i Etykieta nie znajdziemy zakadki Formant.
A to dlatego, e nie jest ona potrzebna. Przycisk po prostu uruchamia przypisane do
makro. A Etykieta nie zostaa zaprojektowana do uruchamiania zdarze powizanych
z makrami.
W pozostaej czci rozdziau zaprezentujemy kilka wicze demonstrujcych, jak uywa

najprzydatniejszych formantw do raportowania. Po przeczytaniu tego rozdziau zdobdziesz solidn wiedz na temat formantw formularza oraz tego, w jaki sposb mog one
ulepszy tworzone raporty czy pulpity menederskie.
Stosowanie formantu Przycisk

Formant Przycisk pozwala uytkownikom atwo uruchamia zarejestrowane makra. Aby
wstawi i skonfigurowa ten formant, naley wykona ponisz procedur:
1.
Klikn przycisk Wstawianie znajdujcy si na karcie Deweloper.
2.
Nastpnie naley wybra formant Przycisk.
3.
361
Wskaza miejsce w arkuszu, w ktrym formant ma zosta umieszczony.

Po klikniciu miejsca w arkuszu zostanie wywietlone okno dialogowe
Przypisywanie makra, w ktrym bdzie mona poczy makro z przyciskiem
(rysunek 15.5).
Rysunek 15.5.
Przypisywanie makra
do nowo utworzonego
przycisku
4.
Aby zmieni tekst wywietlany na przycisku, naley klikn go prawym klawiszem

myszy, podwietli istniejcy tekst i zastpi nowym.
Aby przypisa inne makro do danego przycisku, wystarczy klikn prawym klawiszem
myszy i wybra z menu Przypisz makro; zostanie wwczas ponownie wywietlone okno
dialogowe Przypisywanie makra (rysunek 15.5).
Stosowanie formantu Pole wyboru

Pole wyboru udostpnia mechanizm umoliwiajcy wczanie i wyczanie opcji. Kiedy
pole jest zaznaczane, zwracana jest warto Prawda. Kiedy nie jest zaznaczone, zwracan
wartoci jest Fasz. Aby wstawi i skonfigurowa ten formant, naley wykona ponisz
procedur:
1.
2.
Nastpnie wybra formant Pole wyboru.
3.
4.
Po umieszczeniu pola wyboru w skoroszycie klikn prawym klawiszem myszy

i wybra z menu Formatuj formant.
5.
Po przejciu do zakadki Formant udostpnione zostan opcje widoczne

na rysunku 15.6.
6.
Nastpnie wybra warto, z jak formant powinien zosta uruchomiony.

Domylny wybr (Niezaznaczona) sprawdza si w wikszoci scenariuszy, dlatego
stosunkowo rzadko ta opcja wymaga zmiany.
362
Rysunek 15.6.
Formatowanie
formantu Pole wyboru
7.
W polu cze komrki okreli odwoanie do komrki zawierajcej biecy stan

pola wyboru.
Domylnie formant Pole wyboru zwraca wartoci Prawda lub Fasz, zalenie
od tego, czy jest zaznaczony. Na rysunku 15.6 widoczne jest odwoanie
do komrki A5.
8.
Opcjonalnie mona zaznaczy waciwo Cie 3-W, jeeli formant ma mie wygld
trjwymiarowy.
9.
Aby zastosowa wprowadzone zmiany, klikn przycisk OK.

Aby zmieni nazw formantu, naley klikn go prawym klawiszem myszy i wybra z menu
Edytuj tekst, a nastpnie wprowadzi now nazw.
Na rysunku 15.7 widoczne s wartoci wyjciowe pola wyboru w okrelonej wczeniej

komrce. Jeeli pole jest zaznaczone, zwracana jest warto Prawda. Jeeli pole nie jest
zaznaczone, wwczas widoczna jest warto Fasz.
Rysunek 15.7.
Dwa stany formantu
Pole wyboru
Jeeli trudno wyobrazi sobie praktyczne zastosowanie tego formantu, zapraszamy

do poniszego wiczenia, ilustrujcego sposb, w jaki pole wyboru mona zastosowa
do wczania i wyczania serii na wykresie.
363
Pole wyboru: wczanie i wyczanie serii na wykresie przykad

Na rysunku 15.8 przedstawiono dwukrotnie ten sam wykres. Grny wykres zawiera tylko
jedn seri danych, ale dostpne jest pole wyboru umoliwiajce wywietlenie tendencji
z roku 2009. Na dolnym wykresie pole wyboru jest ju zaznaczone. Wcznik, jakim
w istocie jest pole wyboru, znakomicie nadaje si do wywietlania i ukrywania elementw wykresu.
Rysunek 15.8.
Pole wyboru uatwi
utworzenie serii danych,
ktra bdzie pojawia
si i znika na yczenie
uytkownika

Zaczynamy od nieprzetworzonych danych (plik Rozdzia 15 Przykady.xslx) z lat 2009

i 2010 (rysunek 15.9). W pierwszej kolumnie znajduje si komrka, w ktrej wywietlana
bdzie warto zwracana przez formant Pole wyboru (w tym przypadku A12). Bdzie tam
wywietlana warto Prawda lub Fasz.
Nastpnie tworzymy warstw analizy (tabel poredni) zawierajc wszystkie potrzebne
formuy (rysunek 15.10). Chodzi o to, aby wykres odczytywa te dane, a nie dane nieprzetworzone. Dziki temu moemy kontrolowa to, co wywietlane jest na wykresie.
364
Rysunek 15.9.
Zaczynamy
od nieprzetworzonych
danych i okrelenia
komrki, w ktrej
bdzie wywietlana
warto zwracana
przez formant
Rysunek 15.10. Tworzymy tabel poredni na potrzeby wykresu. Wartoci w niej zamieszczone s
efektem dziaania formu
Jak wida na rysunku 15.10, formuy dla danych za rok 2010 to proste odwoania do komrek zawierajcych dane z poszczeglnych miesicy. Jest tak dlatego, e chcemy, aby te dane
byy wywietlane cay czas.
Dla wierszy z danymi za rok 2009 sprawdzamy warto komrki A12 (zawierajcej dane
wyjciowe z formantu Pole wyboru). Jeeli w komrce znajduje si warto Prawda, wwczas odczytywane s nieprzetworzone dane z roku 2009. Jeeli nie zostanie odczytana
warto Prawda, wwczas formua zastosuje funkcj BRAK i zwrcony zostanie bd #N/D.
Wykres nie potrafi odczyta takiego bdu, dlatego po prostu nie pokae adnych danych
z zawierajcych go komrek. Jest to doskonae rozwizanie, kiedy nie chcemy w ogle
wywietla serii danych.
Formuy widoczne na rysunku 15.10 korzystaj z odwoa bezwzgldnych do komrki
A12. Wsprzdne komrki w formule s poprzedzone znakiem dolara ($). Dziki temu
uzyskamy pewno, e odwoania pozostan niezmienne, gdy skopiujemy formu
do pozostaych komrek.
Na rysunku 15.11 widoczne s dwa scenariusze majce miejsce w tabeli z danymi do

wykresu. W grnej czci rysunku w komrce A12 wywietlana jest warto Prawda,
dlatego w wierszu z danymi za rok 2009 widoczne s wartoci. W dolnej czci rysunku
w komrce A12 wywietlana jest warto Fasz, dlatego w wierszu z danymi za rok 2009
widoczny jest komunikat bdu.
Na kocu, korzystajc z tabeli poredniej, tworzymy wykres widoczny na rysunku 15.8.
Opisany mechanizm mona zastosowa do wielu serii danych. atwo sobie wyobrazi
wykres z dziesicioma lub wicej seriami danych, ktrych wywietlanie jest kontrolowane
za pomoc pola wyboru. W ten sposb mona pozostawi na wykresie tylko dwie widoczne
serie i je ze sob porwna. A potem mona porwna kolejne dwie i tak dalej.
365
Rysunek 15.11.
Kiedy w komrce A12
wywietlana jest
warto Prawda, dane
za rok 2009 s
widoczne; jeeli jest
tam warto Fasz,
wwczas pojawia si
komunikat bdu #N/D
Stosowanie formantu Przycisk opcji

Przycisk opcji umoliwia uytkownikom przeczanie si pomidzy kilkoma opcjami w jednym czasie. Polega to na zgrupowaniu dwch lub wicej przyciskw opcji razem. Wybr
jednego z przyciskw automatycznie anuluje wybr poprzedniego. Aby doda do arkusza
przycisk opcji, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
2.
Nastpnie naley wybra formant Przycisk opcji.
3.
4.
Po umieszczeniu formantu w skoroszycie naley klikn prawym klawiszem

myszy i wybra z menu Formatuj formant.
5.

na rysunku 15.12.
6.
Najpierw naley wybra warto, z jak formant powinien zosta uruchomiony.

Domylny wybr (Niezaznaczona) sprawdza si w wikszoci scenariuszy,
dlatego stosunkowo rzadko ta opcja wymaga zmiany.
7.
W polu cze komrki naley okreli odwoanie do komrki zawierajcej biecy

stan przycisku opcji. Domylnie przycisk opcji zwraca numer odpowiadajcy
kolejnoci, w jakiej formant zosta umieszczony na arkuszu. Jeeli by umieszczony
366
Rysunek 15.12.
Formatowanie formantu
Przycisk opcji
jako pierwszy, wwczas zwrci warto 1; jeeli jako drugi, wwczas zwrci
warto 2; jeeli jako trzeci, wwczas warto trzy i tak dalej. Na rysunku 15.12
jako cze komrki wskazano A1.
8.
trjwymiarowy.
9.
Aby zastosowa wprowadzone zmiany, naley klikn przycisk OK.
10.
Aby wstawi kolejny przycisk opcji, wystarczy skopiowa ju utworzony formant

i wstawi go tyle razy, ile to potrzebne. Korzyci pync z takiego dziaania jest
to, e w kolejnych kopiach zachowane zostan wszystkie ustawienia wprowadzone
w formancie rdowym.
Aby nada formantowi jak znaczc nazw, naley klikn go prawym klawiszem
myszy i wybra z menu Edytuj tekst, a nastpnie wprowadzi now nazw.
Przycisk opcji: wywietlanie wielu widokw na jednym wykresie

przykad
Jednym ze sposobw wykorzystania przycisku opcji moe by prezentowanie na jednym
wykresie rnych danych, zalenie od wybranej opcji. Na rysunku 15.13 przedstawiono
wanie takie zastosowanie. Po wyborze kolejnej kategorii wykres jest aktualizowany
i wywietlane s odpowiednie dane.
Oczywicie, mona by utworzy na pulpicie menederskim trzy osobne wykresy wywietlajce dane w tym samym czasie. Jednak dziki tej metodzie moemy zaoszczdzi sporo
jake cennego miejsca w raporcie. W dodatku duo atwiej zarzdza, rozwizywa problemy czy formatowa w przypadku jednego wykresu zamiast trzech.
367
Rysunek 15.13.
Na wykresie
prezentowane s
rne dane zalenie
od wybranego
przycisku opcji
Aby zastosowa to rozwizanie, zacz naley od utworzenia zestawu nieprzetworzonych

danych (rysunek 15.14) zawierajcego trzy kategorie danych: Przychody, Wydatki i Netto.
Tu obok tych danych rezerwujemy jedn komrk, w ktrej zwracane bd dane z formantu Przycisk opcji (w tym przykadzie bdzie to komrka C8). Wywietlane w niej
bd odpowiednio wartoci: 1, 2 lub 3.
Rysunek 15.14.
Zaczynamy od zestawu
nieprzetworzonych
danych i okrelenia
komrki, w ktrej
bdzie wywietlana
warto zwracana
przez formant
Nastpnie tworzymy warstw analizy (tabel poredni) zawierajc wszystkie potrzebne

formuy (rysunek 15.15). Chodzi o to, aby wykres odczytywa dane z tabeli poredniej,
umoliwiajc uytkownikowi kontrolowanie zawartoci wykresu. Pierwsza komrka tabeli
poredniej zawiera nastpujc formu:
=JEELI($A$8=1;B9;JEELI($A$8=2;B13;B17))
Formua wymusza sprawdzenie przez program wartoci w komrce A8 (w ktrej zwracane s dane z formantu Przycisk opcji). Jeeli zwracana warto wynosi 1, co odpowiada
serii Przychody, wwczas formua zwraca wartoci z zestawu Przychody (komrka B9).
Jeeli w komrce A8 jest 2,co odpowiada serii Wydatki, wwczas formua zwraca wartoci z zestawu Wydatki (komrka B13). Jeeli w komrce A8 warto nie wynosi 1 ani 2,
wwczas zwracana jest warto z komrki B17.
Formua widoczna na rysunku 15.15 korzysta z odwoa bezwzgldnych do komrki A8.
Wsprzdne komrki w formule s poprzedzone znakiem dolara ($A$8). Dziki temu
uzyskamy pewno, e odwoania pozostan niezmienne, gdy skopiujemy formu
do pozostaych komrek.
368
Rysunek 15.15.
Tworzymy tabel
poredni
i wprowadzamy formu
do pierwszej komrki
Aby sprawdzi, czy formua dziaa, mona rcznie zmieni wartoci w komrce A8, wpisujc cyfry od 1 do 3. Jeeli wszystko zadziaa zgodnie z planem, mona formu skopiowa
do pozostaych komrek tabeli poredniej.
Kiedy zakoczymy czynnoci konfiguracyjne, pozostanie przygotowanie wykresu bazujcego na danych z tabeli poredniej. I ponownie gwn korzyci pync z zastosowania
opisanej techniki jest uproszczenie czynnoci zwizanych z formatowaniem; mona ograniczy si tylko do jednego wykresu; rwnie proste bdzie dodanie kolejnego zestawu
danych wystarczy doda kolejny przycisk opcji i przygotowa formuy.
Stosowanie formantu Pole kombi

Pole kombi umoliwia uytkownikom dokonanie wyboru spord zdefiniowanych wczeniej opcji dostpnych na rozwijanej licie. Kiedy uytkownik wybierze pozycj z listy
w polu kombi, wykonywana jest okrelona akcja. Aby doda do arkusza pole kombi,
wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
2.
Nastpnie naley wybra formant Pole kombi.
3.
4.
Po umieszczeniu formantu w skoroszycie naley klikn prawym klawiszem myszy

i wybra z menu Formatuj formant.
5.

na rysunku 15.16.
6.
Pole Zakres wejciowy identyfikuje zakres komrek, w ktrym umieszczone

s elementy widoczne na licie wyboru pola kombi. W tym przypadku s to komrki
z nazwami miesicy.
7.
Nastpnie w polu cze komrki naley okreli odwoanie do komrki zawierajcej

biecy stan pola kombi. Domylnie zwracany jest numer wybranej z listy pozycji.
369
Rysunek 15.16.
Rysunek 15.6.
Formatowanie
formantu Pole kombi
Oznacza to, e jeeli wybierzemy drug pozycj, zostanie zwrcona warto 2.

Jeeli wybierzemy pit pozycj, zostanie zwrcona warto 5. Na rysunku 15.16
jako cze komrki wskazano komrk E15.
8.
W polu Linie rzutu naley wpisa liczb pozycji, ktre maj by jednoczenie
prezentowane. Jak wida na rysunku 15.16, wprowadzono tam warto 12. Oznacza
to, e po rozwiniciu pola uytkownik zobaczy naraz dwanacie pozycji
9.
trjwymiarowy.
10.
Zarzdzanie wieloma tabelami przestawnymi

za pomoc jednego pola kombi przykad
Raport widoczny na rysunku 15.17 skada si z dwch tabel przestawnych: w jednej znajduj si informacje o wielkoci przychodw, a w drugiej o iloci zamwionych towarw.
Kada tabela ma wasne filtry, umoliwiajce wywietlenie danych dla wybranego rynku.
Komplikacja polega na tym, e ilekro wywietlimy dane dla konkretnego rynku w dowolnej tabeli, musimy pamita o tym, aby zmieni ustawienia filtra rwnie w drugiej tabeli,
w przeciwnym razie bdziemy mie niespjne dane w obu tabelach.
Nie chodzi tylko o to, e konieczno pamitania o synchronizacji obu tabel moe by
mczca, ale przede wszystkim o to, e jest cakiem spore ryzyko, e uytkownik lub
odbiorcy zapomn to zrobi.
I tu z pomoc przychodzi pole kombi. Celem bdzie zarejestrowanie makra, ktre bdzie
automatycznie ustawia t sam warto w polu filtra Rynku obu tabeli. Za pomoc makra
bdzie mona jednoczenie filtrowa dwie tabele wartociami wybranymi z pola kombi.
370
Rysunek 15.17. Aby przeprowadzi waciwe analizy, obie tabele musz by zsynchronizowane
W rozdziale 14. znale mona informacje pozwalajce odwiey wiedz na temat
rejestrowania makr.
Do omawianego przykadu naley wykorzysta tabele przestawne znajdujce si w arkuszu

Stosowanie pola kombi w pliku z przykadami.
1.
Naley utworzy nowe makro i nazwa je ZmianaRynku. Podczas rejestrowania

naley w polu filtra obu tabel wybra rynek Zachodnia Ukraina i przerwa proces
rejestracji.
2.
Umieci pole kombi w arkuszu.
3.
Klikn prawym klawiszem myszy i wybra z menu Formatuj formant.

Zostanie otwarte okno dialogowe Formatowanie formantu.
4.
Naley okreli Zakres wejciowy, czyli list pozycji, ktre bd wywietlane

na licie. W tym przypadku lista rynkw znajduje si w kolumnie Q.
5.
Nastpnie naley okreli cze komrki.

Jest to komrka, w ktrej wywietlany bdzie numer wybranej pozycji
(w omawianym przykadzie jest to komrka O2). Po skonfigurowaniu pola
kombi okno dialogowe powinno wyglda podobnie do tego na rysunku 15.18.
371
Rysunek 15.18. Konfigurowanie ustawie pola kombi
W tym momencie mona sprawdzi dziaanie pola kombi, wybierajc dowoln

pozycj z listy; w komrce O2 powinna wywietli si zwracana warto. Aby mc
uczyni uytek z numeru pozycji na licie, trzeba bdzie powiza go z funkcj
INDEKS. Przeksztaca ona numer indeksu na bardziej zrozumia warto.
Aby funkcja INDEKS zadziaaa waciwie, wymagane s dwa argumenty. Pierwszy
to zakres listy, z ktr pracujemy (tablica). W wikszoci przypadkw jest on taki
sam, jak lista wykorzystana w polu kombi. Druga to numer wiersza czy pozycji.
Jeeli numerem jest komrka (w tym przypadku O2), mona po prostu utworzy
odwoanie do niej.
6.
Do komrki O5 naley wprowadzi formu INDEKS, ktra zmieni cyfr z komrki O2

na warto. Formua ta powinna mie posta: =INDEKS(Q1:Q11;O2) (rysunek 15.19).
Teraz czas na sztuczk, ktra polega bdzie na tym, eby zmusi zarejestrowane
wczeniej makro ZmienRynek, aby zamiast uywa zakodowanej wartoci,
uywao wartoci z komrki O5. Wymaga to uycia edytora dla Visual Basica.
Rysunek 15.19.
Aby zmieni nr pozycji
listy na nazw, naley
uy funkcji INDEKS
372
7.
Klikn przycisk Makra znajdujcy si na karcie Deweloper. Zostanie otwarte okno

dialogowe Rejestrowanie makra (rysunek 15.20). Zaznaczy makro ZmienRynek
i klikn przycisk Edytuj.
Rysunek 15.20.
Zaznaczamy makro
ZmienRynek i klikamy
przycisk Edycja
Pamitamy, e podczas rejestrowania makra w polu filtra obu tabel wybrano rynek
Zachodnia Ukraina. Jak wida na rysunku 15.21, tekst Zachodnia Ukraina
faktycznie znajduje si w kodzie makra.
Rysunek 15.21. Jak wida, tekst Zachodnia Ukraina faktycznie znajduje si w kodzie makra
8.
Tekst "Zachodnia Ukraina" naley zastpi tekstem ActiveSheet.Range("O5").Value.

Kod po poprawce widoczny jest na rysunku 15.22. Dziki niemu makro bdzie
pobiera nazw rynku z komrki O5. Po zakoczeniu edycji kodu naley zamkn
edytor i powrci do arkusza. Ostatnim krokiem jest upewnienie si, e makro
dziaa za kadym razem, gdy wybieramy rynek z pola kombi.
373
Rysunek 15.22. Tekst "Zachodnia Ukraina" naley zastpi tekstem ActiveSheet.Range("O5").Value

9.
Klikn prawym klawiszem myszy pole kombi i wybra z menu Przypisz makro.
Zaznaczamy makro ZmienRynek i klikamy przycisk OK.
10.
Mona te nieco poprawi formatowanie raportu, usuwajc wiersze i kolumny,

w ktrych przechowywane s filtry dla tabeli przestawnej, a take wszelkie inne
listy czy formuy, ktre nie s niezbdne odbiorcom.
Dziki temu uzyskamy w efekcie tabele przestawne, ktre bd proste w uytkowaniu

i bd przejrzycie przedstawia informacje (rysunek 15.23).
Rysunek 15.23.
Dziki jednemu
polu kombi mona
jednoczenie
obsugiwa dwie
tabele przestawne
374

Czytelnicy pewnie zauwa, e tabele przestawne automatycznie dostosowuj szeroko
kolumn do prezentowanych danych. To domylne dziaanie moe sprawia nieco kopotw
osobom zajmujcym si tworzeniem raportw. Problem mona rozwiza, zmieniajc
ustawienia. W tym celu naley klikn tabel prawym klawiszem myszy i wybra z menu
Opcje tabeli przestawnej. Zostanie otwarte okno dialogowe Opcje tabeli przestawnej,
w ktrym naley usun zaznaczenie z pola Automatycznie dopasuj szeroko kolumn
podczas aktualizacji. Ustawienia te naley wprowadzi osobno do kadej tabeli
przestawnej.
Stosowanie formantu Pole listy

Pole listy umoliwia uytkownikom dokonanie wyboru z listy zdefiniowanych wczeniej
opcji. Kiedy uytkownik wybierze pozycj z pola listy, wykonywana jest okrelona akcja.
Aby doda do arkusza pole listy, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
2.
Nastpnie wybra formant Pole listy.
3.
4.
Po umieszczeniu formantu w arkuszu klikn prawym klawiszem myszy i wybra

z menu Formatuj formant.
5.

na rysunku 15.24.
Rysunek 15.24. Formatowanie formantu Pole listy

6.
Pole Zakres wejciowy identyfikuje zakres komrek, w ktrym umieszczone

s elementy widoczne na licie wyboru pola listy. W tym przypadku s to komrki
z nazwami regionw (rysunek 15.24).
375
7.
W polu cze komrki naley okreli odwoanie do komrki zawierajcej

biecy stan pola wyboru. Domylnie zwracany jest numer wybranej z listy pozycji.
Oznacza to, e jeeli wybierzemy drug pozycj, zostanie zwrcona warto 2. Jeeli
wybierzemy pit pozycj, zostanie zwrcona warto 5. Na rysunku 15.24 jako
cze komrki wskazano komrk P2. Pole Typ zaznaczania umoliwia
uytkownikom wybr liczby moliwych zaznacze pozycji na licie. Dostpne
moliwoci to: Pojedyncze, Wielokrotne i Rozszerzone. Zawsze naley wybiera
pierwsz opcj (Pojedyncze); pozostae dziaaj tylko w rodowisku VBA.
8.
trjwymiarowy.
9.
Pole listy: kontrolowanie wielu wykresw

za pomoc jednego kliknicia
Jednym z bardziej przydatnych sposobw uycia pola listy jest kontrolowanie za jego
pomoc wielu wykresw. Na rysunku 15.25 przedstawiono wanie takie zastosowanie.
Wybr regionu dokonywany jest w polu listy, w efekcie czego wszystkie trzy wykresy
dostosowuj si tak, aby wywietla dane wskazane w tyme polu. Do osignicia tego
efektu nie trzeba uywa kodu VBA; w zupenoci wystarcz formuy i pole listy.
Rysunek 15.25.
Wybr regionu
dokonywany jest
w polu listy, w efekcie
czego wszystkie trzy
wykresy dostosowuj
si tak, aby wywietla
dane wskazane
w tyme polu
Aby zastosowa to rozwizanie, zacz naley od utworzenia zestawu nieprzetworzonych

danych (rysunek 15.26) zawierajcego trzy kategorie danych: Przychody, Przychody netto %
i Mar brutto. Kada zawiera wartoci dla oddzielnych regionw.
Nastpnie naley doda pole listy, ktre bdzie zwraca warto wyboru do komrki P2
(rysunek 15.27).
Nastpnie tworzymy tabel poredni zawierajc wszystkie potrzebne formuy. W tej tabeli
zostanie uyta funkcja WYBIERZ odpowiedzialna za dobr odpowiedniej wartoci z nieprzetworzonych danych w oparciu o wybrany region.
376
Rysunek 15.26.
Na pocztek
potrzebujemy zestawu
nieprzetworzonych
danych zawierajcego
dane dla kadego
z regionw w osobnym
wierszu
Rysunek 15.27. Dodajemy pole listy i okrelamy, do ktrej komrki ma by zwracana warto wyjciowa
Funkcja WYBIERZ programu Excel zwraca warto z danej listy w oparciu o numer
okrelonej pozycji. I tak na przykad jeeli uyjemy formuy WYBIERZ(3; "Czerwony";
"ty"; "Zielony"; "Niebieski"), wwczas Excel zwrci warto Zielony, poniewa
jest to trzecia pozycja na licie wartoci. Formua WYBIERZ(1;"Czerwony"; "ty";
"Zielony"; "Niebieski") zwrci warto Czerwony. Wicej informacji na temat funkcji
WYBIERZ mona znale w rozdziale 2.
Jak wida na rysunku 15.28, funkcja WYBIERZ pobiera numer pozycji z komrki P2 (komrka,
w ktrej pole listy umieszcza warto wyjciow, czyli numer wybranej pozycji), a nastpnie dopasowuje t warto do numeru pozycji w obsugiwanej tablicy. Odwoanie do
komrki pochodzi wprost z tabeli z nieprzetworzonymi danymi.
377
Rysunek 15.28. Aby pobra warto odpowiadajc wybranemu regionowi, naley uy funkcji WYBIERZ
W przykadzie widocznym na rysunku 15.28 warto zwrcona przez formu WYBIERZ

wyniesie 18910,81. Dlaczego? Poniewa w komrce P2 znajduje si cyfra 4, a czwart
wartoci w formule jest komrka B10.
T sam formu wprowadzilimy do kolumny sty, a nastpnie skopiowalimy do pozostaych komrek (rysunek 15.29).
Rysunek 15.29. Wystarczy utworzy podobn formu WYBIERZ dla kadego wiersza/kategorii
i skopiowa j dla danych z pozostaych miesicy
Aby przetestowa, czy formua dziaa, mona rcznie zmieni wartoci w komrce P2
kolejno na 1, 2, 3, 4 i 5. Jeeli nie wykryjemy adnych problemw, pozostanie tylko przygotowanie wykresu bazujcego na danych z tabeli poredniej.
378
Cz VI
Kontakt ze wiatem
zewntrznym
Rozdzia 16. Importowanie danych z MS Access
Rozdzia 17. Wspdzielenie danych
380
Cz X Tytu czci
Rozdzia 16.
Importowanie danych
z MS Access
W rozdziale:
Importowanie danych z baz programu MS Access
Wykorzystanie metody przecignij i upu
Uycie kreatora eksportu MS Access
Uycie polece z grupy Dane zewntrzne
Uycie programu Microsoft Query
Czy nie byoby przyjemnie, gdyby wszystkie przychodzce dane znajdoway si w pojedynczej tabeli Excela? W realnym wiecie mamy do czynienia z niezliczon iloci sytuacji, gdy potrzebne dane znajduj si w zewntrznych rdach. Zewntrzne oznaczaj
dokadnie to, czego mona si spodziewa: dane nie s umieszczone w skoroszytach Excela.
Oto kilka przykadw zewntrznych rde danych: pliki tekstowe, tabele Accessa, tabele
SQL Server, a nawet inne skoroszyty Excela.
W tym rozdziale opisano najbardziej efektywne sposoby na wprowadzenie do Excela
danych z programu MS Access. Poniewa wane jest, aby wiedzie, kiedy ktra metoda
bdzie najefektywniejsza, w rozdziale opisano kilka technik wraz z podaniem powodw,
dlaczego i kiedy dana metoda sprawdzi si lepiej od pozostaych.
Nim jednak przejdziemy do sedna, jest kilka zastrzee, o ktrych autorzy chcieliby wspomnie. Po pierwsze: skupiamy si na pobieraniu danych z Accessa, poniewa jest to najczciej wykorzystywane zewntrzne rdo danych dla Excela. Po drugie: jest mnstwo sposobw na dostarczenie danych do Excela. Pomidzy rozwizaniami dostpnymi z poziomu
interfejsu uytkownika a stosowaniem kodu VBA jest tyle technik, e niemoliwym jest
opisanie ich wszystkich w tym rozdziale. Dlatego skupimy si na tych przydatnych technikach, ktre mona wdroy w wikszoci sytuacji i ktre nie kryj zbyt wielu puapek
i kruczkw.
382
Cz VI Kontakt ze wiatem zewntrznym
Metoda przecignij i upu

Jeeli chodzi o prostot i atwo stosowania, nic nie przebije metody przecignij i upu.
Wyprbujcie j najpierw naley otworzy pusty skoroszyt Excela, a nastpnie baz
danych Accessa, ktr chcemy zaimportowa. W tym przypadku uyjemy przykadowej
bazy firmy Zalex, ktr mona pobra wraz z pozostaymi przykadami opisanymi w tej
ksice. Nastpnie naley zmniejszy okna obu aplikacji tak, aby byy jednoczenie widoczne
na ekranie.
Plik z przykadami (Zalex wyposaenie i zaopatrzenie restauracji.accdb) mona pobra
z serwera FTP: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/andaex.zip.
Kursor myszy naley przesun nad tabel lub kwerend, ktr chcemy skopiowa do
Excela. Nastpnie klikn j i przecign do Excela (rysunek 16.1).
Rysunek 16.1. Kopiowanie tabeli Accessa za pomoc metody przecignij i upu
Metoda przecignij i upu sprawdza si, gdy trzeba szybko wykona analiz danych
w Excelu. Metoda nie jest przydatna, jeli:
Dana czynno bdzie powtarzana regularnie jako cz staych analiz czy raportw.
383
Uytkownicy prezentacji w Excelu bd prawdopodobnie aktualizowa dane
w taki sposb.
Nie jest specjalnie wygodne kadorazowe uruchamianie Excela, kiedy bd potrzebne
informacje.
W opisanych poniej scenariuszach zdecydowanie lepiej uy innych metod.
Kreator eksportu MS Access

Access posiada stosunkowo prosty w uyciu kreator eksportu.
1.
Po otwarciu bazy danych firmy Zalex naley zaznaczy tabel Dim_Produkty.
2.
Na karcie Dane zewntrzne znajdujcej si na Wstce naley klikn ikon Excel

umieszczon w grupie Eksportowanie.
Zostanie wwczas uruchomiony kreator widoczny na rysunku 16.2.
Rysunek 16.2. Eksportowanie danych do Excela z wykorzystaniem kreatora eksportu programu Access
Jak wida, dostpnych jest kilka opcji konfiguracyjnych procesu eksportu. Mona
okreli miejsce docelowe eksportu, typ pliku oraz opcje dotyczce zachowania
formatowania.
3.
Naley zaznaczy opcj Eksportuj dane z formatowaniem i ukadem.
384
4.
Zaznaczy drug opcj dotyczc otwarcia wyeksportowanego pliku po zakoczeniu

dziaania kreatora, a nastpnie klikn OK.
Excel zostanie uruchomiony w celu wywietlenia wyeksportowanych danych.
Ostatnim pytaniem kreatora jest to, czy procedura eksportu ma zosta zapisana
(rysunek 16.3). Zapisanie kolejnych krokw eksportu moe by przydatne, gdy przewidujemy, e bdzie si on regularnie powtarza.
Rysunek 16.3. Jeeli przewidujemy czste wykonywanie danego eksportu, warto zapisa jego wzr
na przyszo
Korzyci pync z tej metody, ktrej pozbawiona jest opisana wczeniej metoda przecignij i upu, jest moliwo zapisania procedury eksportu, dziki czemu mona pniej
zautomatyzowa j, korzystajc z makr.
Jej ograniczeniem jest to, e wykonywana jest ona z poziomu Accessa. Jeeli tworzymy
pulpit menederski czy raport zasilany danymi z Excela (ktrych aktualizacja musi odbywa si pod kontrol tego programu), wwczas opisana metoda nie jest specjalnie przydatna.
W takich warunkach importowanie danych za pomoc Excela czy mechanizmu MS Query
(opisanego w dalszej czci rozdziau) moe by duo lepszym rozwizaniem.
Zamiast tworzenia nowego pliku w Excelu tabel czy kwerend programu Access mona
wyeksportowa do ju istniejcego pliku. Naley jednak pamita, e domylnie nazwa
eksportowanego obiektu jest taka sama jak nazwa tabeli czy kwerendy Accessa. Dlatego
naley upewni si, czy nie mamy pliku Excela o takiej samej nazwie, poniewa w takim
przypadku moe on zosta nadpisany. I tak jeeli bdziemy eksportowa tabel o nazwie
Ceny_podstawowe do folderu, w ktrym znajduje si plik Excela o takiej samej nazwie,
385
wwczas zostanie on zastpiony przez nowo tworzony plik. Naley si te upewni, czy
skoroszyt, do ktrego eksportujemy dane, jest zamknity. Jeeli bdziemy eksportowa
dane do otwartego skoroszytu, Access zwrci komunikat bdu.
Ikony grupy Dane zewntrzne

Opcja pobierania danych z Accessa do Excela wystpuje w wielu miejscach programu
i w wielu warstwach. Z tego powodu eksport danych z Accessa do Excela czasami wydaje
si by tak zaawansowany, e przeznaczony tylko dla ekspertw do spraw analityki biznesowej. Dziki wprowadzeniu w Excelu 2007 Wstki i umieszczeniu na niej przyciskw
do eksportu Microsoft zrobi co nieco dla pozbawienia funkcji eksportu nimbu tajemniczoci.
Wykorzystanie przyciskw z grupy Dane zewntrzne w Excelu umoliwia ustanowienie
poczenia pomidzy Accessem a Excelem, ktre w dodatku umoliwi aktualizacj danych.
Aby doceni potg tego rozwizania, naley wykona nastpujc procedur:
1.
Otworzy nowy skoroszyt Excela i przej do karty Dane na Wstce.
2.
Z grupy Dane zewntrzne klikn ikon Z programu Access.

Zostanie otwarte okno dialogowe widoczne na rysunku 16.4. Jeeli baza danych,
ktr chcemy importowa, znajduje si na lokalnym komputerze, wwczas wystarczy
j odnale i otworzy. Jeeli jednak znajduje si na dysku sieciowym lub w innej
lokalizacji, rwnie mona j wskaza, tyle tylko, e trzeba mie do niej dostp
i odpowiednie uprawnienia.
Rysunek 16.4.
Wska baz rdow
3.
Naley przej do waciwej lokalizacji, zaznaczy plik i klikn Otwrz.
386
W niektrych rodowiskach moe by konieczne podanie nazwy uytkownika i hasa.

Wikszo baz danych Accessa nie wymaga jednak takich dziaa.
4.
Klikn OK. Zostanie wywietlone okno dialogowe Wybieranie tabeli (rysunek 16.5).
Rysunek 16.5.
Wybierz obiekty, ktre
maj by importowane
5.
Naley zaznaczy kwerend Przychody w okresie i klikn OK.

Zostanie otwarte okno dialogowe Importowanie danych (rysunek 16.6), w ktrym
mona okreli miejsce importu tabeli. Dostpne s nastpujce opcje importu:
Tabela, Raport w formie tabeli przestawnej, Raport w formie tabeli przestawnej
i wykresu przestawnego.
Jeeli wybrana zostanie opcja Raport w formie tabeli przestawnej i wykresu
przestawnego, wwczas dane zostan zapisane nie bezporednio w arkuszu,
ale w pamici podrcznej tabeli i wykresu. Dziki temu unikniemy koniecznoci
podwjnego importu by moe setek tysicy wierszy z danymi (raz do pamici
podrcznej i raz do arkusza).
6.
Jako miejsce docelowe naley wybra komrk A1 w biecym arkuszu

(rysunek 16.6).
7.
Klikn OK.
Efektem importu powinna by tabela podobna do tej na rysunku 16.7, zawierajca zaimportowane dane z bazy danych Accessa.
Opisany mechanizm swoj moc pokazuje w moliwoci aktualizacji danych. Wanie tak.
Jeeli dane zostan zaimportowane za pomoc opisanego mechanizmu, Excel utworzy
tabel, ktr bdzie mona aktualizowa, klikajc prawym klawiszem myszy i wybierajc
z menu opcj Odwie (rysunek 16.8). Podczas aktualizacji zaimportowanych danych Excel
czy si z baz Accessa i importuje dane ponownie. Dopki bdzie moliwe poczenie si
z baz danych, wystarczy kliknicie mysz, aby zaktualizowa wywietlane informacje.
387
Rysunek 16.6.
Wybieranie docelowej
lokalizacji danych z bazy
MS Accessa
Rysunek 16.7.
Dane zaimportowane
z Accessa
Rysunek 16.8. Dopki bdzie moliwe poczenie si z baz danych, wystarczy kliknicie mysz,
aby zaktualizowa wywietlane informacje
Podobnie jak w poprzednim przypadku, ogromn zalet wykorzystania przyciskw z grupy

Dane zewntrzne w Excelu jest moliwo ustanowienia poczenia pomidzy Accessem
a Excelem, dziki ktremu moliwa bdzie aktualizacja danych. W wikszoci przypadkw
388
mona ustanowi poczenie jednorazowo, a nastpnie odwiea dane wwczas, gdy

bdzie to konieczne. Mona nawet zarejestrowa makro odpowiedzialne za aktualizacj
danych, co jest doskonaym rozwizaniem dla automatyzacji procesu transferowania
danych z Excela.
Sab stron tej metody moe by konieczno importu danych w takiej postaci, w jakiej
dostpne s one w bazie Accessa. Traci si w ten sposb moliwo stosowania filtrw,
sortowania i czenia tabel w celu dostosowania danych importowanych do Excela.
Microsoft Query
MS Query to osobny program instalowany wraz z pakietem MS Office, ktry mona wykorzysta do podczania do Excela zewntrznych rde danych. MS Query ma jedn znaczc przewag nad innymi metodami importu danych z Accessa do Excela: elastyczno.
Importujc dane ktrkolwiek z opisanych wczeniej metod, moemy tylko pobra istniejce tabele czy kwerendy. Nie ma moliwoci parsowania, filtrowania czy sortowania
danych przed samym importem.
Inaczej jest w przypadku MS Query. Nie trzeba ogranicza si do oryginalnych tabel czy
kwerend, by przefiltrowa czy posortowa dane. Mona zastosowa swoje wasne sortowanie czy filtry i dziki temu utworzy zestawienia, ktrych wcale moe nie by w danych
rdowych!
MS Query moe nie by zainstalowany na komputerze uytkownika, zaley to od sposobu
instalowania pakietu Office. Jeeli program nie bdzie zainstalowany, nie uda si
podczy zewntrznych rde do Excela. Aby zainstalowa program, potrzebny bdzie
dysk instalacyjny MS Office. Naley uruchomi program instalacyjny i wybra opcj
dostosowania instalacji. Nastpnie naley odszuka Narzdzia pakietu Microsoft
Office 2010. Teraz naley znale wpis Microsoft Query. Trzeba si upewni, czy wybrana
przy nim jest opcja Uruchamiaj z Mojego komputera i zakoczy instalacj.
Uruchamianie MS Query
Naley przej do znajdujcej si na Wstce karty Dane zewntrzne. Aby uruchomi
program MS Query, naley klikn przycisk Z innych rde, a nastpnie wybra z menu
Z programu Microsoft Query. Na rysunku 16.9 widoczne s wywietlone opcje.
Po uruchomieniu programu zostanie wywietlone okno Wybierz rdo danych (rysunek
16.10). Od tego momentu zaczyna si tworzenie importu za pomoc programu MS Query.
Konfigurowanie poczenia ze rdem danych

W tym przypadku uyjemy przykadowej bazy firmy Zalex, pobranej ju wczeniej. Aby
ustawi t baz jako rdo danych, naley kolejno:
1.
W oknie dialogowym Wybierz rdo danych w zakadce Bazy danych zaznaczy

opcj <Nowe rdo danych>.
389
Rysunek 16.9.
Uruchamianie programu
Microsoft Query
Rysunek 16.10.
Okno Wybierz rdo
danych to pocztek
procesu importowania
danych
Zostanie wwczas wywietlone okno Utwrz nowe rdo danych.

2.
W grnym polu wprowadzi nazw (Zalex) dla rda danych (rysunek 16.11).
Rysunek 16.11.
Wprowad nazw
dla nowego rda
danych
3.
W nastpnym polu wskaza sterowniki, ktre maj by uyte do poczenia. Z listy

rozwijanej wybra opcj Microsoft Access Driver (*.mdb, *.accdb) (rysunek 16.12).
4.
Klikn przycisk Pocz.

Zostanie otwarte okno dialogowe ODBC ustawienia dla programu Microsoft
Access (rysunek 16.13).
390
Rysunek 16.12.
Naley wybra opcj
Microsoft Access Driver
(*.mdb, *.accdb)
Rysunek 16.13.
Okno dialogowe ODBC
ustawienia
dla programu
Microsoft Access
5.
W czci Baza danych klikn przycisk Wybierz i w oknie Wybieranie bazy danych
odszuka baz danych, ktr chcemy podczy (rysunek 16.14). W tym przykadzie
podczana baza to plik Zalex wyposaenie i zaopatrzenie restauracji.accdb.
Rysunek 16.14.
Wska baz danych
6.
Klikn przycisk OK do momentu, a wywietlone zostanie okno dialogowe Wybierz

rdo danych. Baza Zalex bdzie teraz widoczna na licie (rysunek 16.15).
Teraz, kiedy rdo danych Zalex zostao skonfigurowane, MS Query zapamita jego pooenie, dziki czemu bdzie mona do niej wraca bez koniecznoci ponownego przechodzenia procesu konfiguracji.
391
Rysunek 16.15.
Baza Zalex znajduje
si teraz na licie
dostpnych baz danych
MS Query dziaa rwnie dobrze w przypadku baz danych znajdujcych si poza

komputerem uytkownika (czyli tych umieszczonych na dyskach sieciowych czy nawet
w internecie). W oknie dialogowym Wybieranie bazy danych znajduje si rozwijane menu,
w ktrym znale mona list dostpnych dyskw komputera.
Jeeli baza danych znajduje si na dysku sieciowym, ktry jest ju zmapowany, wwczas
wystarczy wybra odpowiedni dysk i przejrze struktur plikw a do odnalezienia poszukiwanego pliku.
Jeeli dysk nie zosta jeszcze zmapowany, wwczas naley klikn przycisk Sie (znajdujcy si w dolnym prawym rogu okna dialogowego widocznego na rysunku 16.14). Zostanie wwczas uruchomiony kreator, ktry pomoe uytkownikowi podczy dysk lub folder
sieciowy, ktry nie jest jeszcze zmapowany.
Tworzenie mechanizmu pobierania danych

Teraz, kiedy baza danych Zalex jest ju skonfigurowana, czas na utworzenie mechanizmu
pobierania danych. Jeeli kreator programu MS Query zosta zamknity, naley uruchomi go ponownie. W tym celu naley klikn przycisk Z innych rde, a nastpnie wybra
z menu Z programu Microsoft Query.
1.
Zaznaczy baz Zalex i klikn OK (rysunek 16.16).
Rysunek 16.16.
Zaznacz baz Zalex
Na rysunku 16.17 widoczne jest okno dialogowe wywietlajce tabele i kwerendy

z bazy Zalex.
392
Rysunek 16.17.
Zaznacz kwerend
Przychody w okresie
2.
Naley zaznaczy kwerend Przychody w okresie i klikn ze strzak skierowan

w prawo. Klikn przycisk Dalej.
3.
Teraz mona zmieni kolejno pl z danymi, ktre bd importowane, klikajc

przyciski ze strzakami w gr i w d znajdujce si po prawej stronie okna Kreator
kwerend wybierz kolumny. Naley ustawi kolumny w taki sposb, aby Region
i Rynek znalazy si przed Okresem (rysunek 16.18). Klikn przycisk Dalej.
Rysunek 16.18.
Przesu kolumny
Region i Rynek
przed kolumn Okres
4.
Przed rozpoczciem importu mona ustawi wasne kryteria filtrowania danych

(rysunek 16.19). Filtr naley uruchomi w przypadku kolumny Okres. Nastpnie
z listy rozwijanej naley wybra opcj jest wiksze ni. W polu obok jako kryterium
naley wprowadzi warto 200812. Klikn przycisk Dalej.
5.
Nastpnie naley posortowa kolumn Okres w porzdku malejcym, a nastpnie

wedug kolumny SumaOfRazem, rwnie malejco. Na rysunku 16.20 widoczne
jest okno dialogowe z wprowadzonymi ustawieniami. Klikn przycisk Dalej.
6.
Nastpnie naley zaznaczy opcj Zwr dane do programu Excel i klikn przycisk
Zakocz.
7.
W tym momencie powinno wywietli si okno widoczne na rysunku 16.21. Naley

ustawi import danych do komrki A1 i klikn OK.
393
Rysunek 16.19.
Ustawianie filtra,
dziki ktremu
MS Query zaimportuje
tylko pozycje, dla ktrych
warto w polu Okres
jest wiksza ni 200812
Rysunek 16.20.
Do kwerendy mona
wprowadzi swoje
wasne sortowanie
danych
Rysunek 16.21.
Dane bd wywietlone
w Excelu
Jeeli wszystko si uda, powinna zosta utworzona tabela podobna do tej na rysunku 16.22.
Zgodnie z konfiguracj kwerendy zawiera ona tylko te dane, dla ktrych warto w polu
Okres jest wiksza ni 200812. Rwnie kolumny maj zmieniony ukad i sortowanie.
Dane mona zaktualizowa, klikajc prawym klawiszem myszy i wybierajc z menu
Odwie. Mona rwnie uy przycisku znajdujcego si na karcie Projektowanie, ktry
jest aktywny wwczas, gdy zaznaczona jest dowolna komrka tabeli.
394
Rysunek 16.22.
Pierwsza tabela
zaimportowana
za pomoc programu
MS Query
Cho konfigurowanie procesu importu w programie MS Query moe wydawa si nieco

pracochonne, to jednak moliwo parsowania danych, filtrowania, sortowania daje programowi znaczn przewag nad opisanymi wczeniej technikami importu.
Zarzdzanie waciwociami danych zewntrznych
Tabele kwerend posiadaj kilka waciwoci, ktre mona dostosowa za pomoc okna dialogowego Waciwoci. Aby je wywietli, naley klikn przycisk o tej samej nazwie znajdujcy si
na karcie Projektowanie w grupie Dane tabeli zewntrznej (rysunek 16.23).
Rysunek 16.23. Wywietlanie waciwoci danych zewntrznych w oknie dialogowym

Zostanie wwczas otwarte okno dialogowe widoczne na rysunku 16.24. Dostosowanie waciwoci
pozwoli w jeszcze wikszym stopniu dostosowa tabel kwerendy do wasnych potrzeb.
Rysunek 16.24. Okno dialogowe Waciwoci danych zewntrznych
395
Przyjrzyjmy si dostpnym w oknie opcjom.

Docz numery wierszy. Opcja domylnie nie jest zaznaczona. Jej zaznaczenie spowoduje
utworzenie dodatkowej kolumny zawierajcej numery wierszy. Pierwsza kolumna zestawu
danych bdzie zawieraa numery wierszy, ktre bdzie mona aktualizowa.
opasuj szeroko kolumny. Opcja domylnie jest zaznaczona; powoduje dopasowanie szerokoci
kolumn podczas kadego procesu odwieania danych. Jeeli opcja bdzie nieaktywna, wwczas
szeroko kolumn pozostanie niezmieniona.
Zachowaj sortowanie/filtrowanie/ukad kolumn. Jej zaznaczenie spowoduje, e zakres
zaznaczonych wierszy i kolumn pozostanie niezmieniony. W ten sposb mona zmienia
sortowanie zewntrznych danych w kolumnach i wierszach bez ryzyka utraty formatowania
po kadej aktualizacji danych. Jeeli opcja bdzie niezaznaczona, wwczas zostanie
zastosowane formatowanie zgodne z kwerend.
Zachowaj formatowanie komrki. Opcja domylnie nie jest zaznaczona, dziki czemu podczas
odwieania danych formatowanie komrek nie bdzie zmieniane.
Wstaw komrki dla nowych danych, usu nieuywane komrki. Domylne ustawienie dla
zmian w zakresie zaznaczonych danych. Jeeli liczba wierszy ulegnie zmniejszeniu, wwczas
mog pojawi si bdy zwizane z dostosowaniem komrek odwoujcych si do danych
zewntrznych. Komrki z t formu s usuwane, dlatego bdzie wywietlany bd #N/D.
Wstaw cae wiersze dla nowych danych i usu nieuywane komrki. Jeeli nieuywane
komrki bd czyszczone zamiast usuwania, wwczas formua nie bdzie zwraca bdu.
Dalej uywane bd odwoania do komrek z oryginalnego zakresu, nawet jeli niektre
z nich bd puste. Jednak w takiej sytuacji mog pojawi si nieprawidowe wyniki.
Zastp istniejce komrki nowymi danymi, wyczy nieuywane komrki. Trzecia opcja
powinna dziaa tak jak opcja z czyszczeniem zawartoci nieuywanych komrek w przypadku
zmniejszenia liczby wierszy.
396
Rozdzia 17.
Wspdzielenie danych
W rozdziale:
Kontrolowanie dostpu do pulpitw menederskich i raportw
Wywietlanie pulpitw menederskich z programu Excel w MS PowerPoint
Zapisywanie pulpitw menederskich i raportw w formacie PDF
W tym rozdziale skupilimy si na przygotowaniu tworzonych pulpitw menederskich

do dziaania poza komputerem, na ktrym zostay utworzone. Omawiamy rne sposoby
ochrony wasnej pracy przed przypadkow i celow ingerencj, a take metody dystrybucji pulpitw jako plikw PowerPointa czy zapisanych w formacie PDF.
Zabezpieczanie pulpitw menederskich

i raportw
Przed udostpnieniem jakichkolwiek prac wykonanych w MS Excel warto rozway
zabezpieczenie plikw z wykorzystaniem moliwoci oferowanych przez sam program.
Cho nie ochroni one plikw przed atakiem hakera, to wystarcz do zabezpieczenia
formu, struktury danych i innych obiektw kluczowych do dziaania raportu.
Zabezpieczanie dostpu do skoroszytu

By moe najlepszym sposobem na zabezpieczenie pliku Excela s opcje zwizane
ze wspdzieleniem plikw. Umoliwiaj one wprowadzenie zabezpiecze na poziomie
skoroszytu; obejrzenie zawartoci pliku i wprowadzenie w nim zmian wymaga bdzie
podania hasa. To najprostsza do zastosowania metoda, poniewa nie trzeba zabezpiecza
kadego arkusza z osobna. Chroni plik przed nieautoryzowanym dostpem i edycj. Oto
krtkie omwienie dostpnych opcji zwizanych ze wspdzieleniem plikw:
Bez podania hasa plik jest dostpny w trybie tylko do odczytu.
Haso jest wymagane do otwarcia pliku.
Usuwanie ochrony na poziomie skoroszytu.
Poniej opisano wszystkie wymienione sposoby.
398
Udostpnianie pliku w trybie tylko do odczytu (bez podania hasa)

Mona wymusi otwarcie pliku w trybie tylko do odczytu, dopki nie zostanie wprowadzone poprawne haso. Dziki temu zabezpieczamy plik przed nieautoryzowanymi
zmianami, a mimo to uprawnieni uytkownicy maj dostp i moliwo wprowadzania
zmian.
Oto, w jaki sposb aktywowa to zabezpieczenie:
1.
Kiedy plik jest otwarty, klikn zakadk Plik.
2.
Nastpnie naley klikn Zapisz jako; zostanie wywietlone okno dialogowe

Zapisywanie jako.
3.
W tym oknie klikamy przycisk Narzdzia i wybieramy z menu Opcje oglne;

zostanie wywietlone okno dialogowe o takiej samej nazwie (rysunek 17.1).
Rysunek 17.1.
Opcje zwizane
ze wspdzieleniem
plikw s dobrze
ukryte w oknie
dialogowym
Zapisywanie
jako/Opcje oglne
4.
W polu Haso ochrony przed zmianami naley wprowadzi odpowiedni kod

i klikn OK (rysunek 17.2).
Rysunek 17.2.
Wprowad haso
zabezpieczajce przed
nieautoryzowanymi
zmianami
5.
Program w nastpnym oknie poprosi o ponowne wprowadzenie hasa, co te

naley uczyni.
6.
Zapisa plik pod now nazw.

Od tej chwili plik jest chroniony hasem przed zmianami. Podczas prby otwarcia
go zostanie wywietlone okno widoczne na rysunku 17.3. Bd w hale lub jego
niepodanie spowoduje otwarcie pliku w trybie tylko do odczytu.
Podczas wpisywania hasa rozrniane s due i mae litery, dlatego naley si upewni,
czy nie jest przypadkowo wcinity klawisz Caps Lock.
399
Rysunek 17.3.
Aby wprowadzi
jakiekolwiek
zmiany w pliku,
naley poda haso
Haso jest wymagane do otwarcia pliku

Mog zaistnie takie okolicznoci, w ktrych tylko uprawnione osoby mog mie dostp
do danych w pulpicie menederskim. W takim przypadku skoroszyt mona zabezpieczy
hasem przed otwarciem. Oto procedura ustawiania takiego hasa.
1.
2.

Zapisywanie jako.
3.

4.
W polu Haso ochrony przed otwarciem naley wprowadzi odpowiedni kod

i klikn OK (rysunek 17.4).
Rysunek 17.4.
Wprowad haso
zabezpieczajce
plik przed otwarciem
5.
Program w nastpnym oknie poprosi o ponowne wprowadzenie hasa.
6.
Zapisa plik pod now nazw. Od tej chwili plik jest chroniony hasem
przed otwarciem.
Usuwanie ochrony na poziomie skoroszytu

Usuwanie ochrony wprowadzonej na poziomie skoroszytu jest proste, wystarczy tylko
usun hasa z okna dialogowego Zapisywanie jako. Oto, jak to zrobi:
1.
2.

Zapisywanie jako.
3.

4.
Naley usun hasa z pl Haso ochrony przed zmianami i Haso ochrony przed
otwarciem i klikn OK.
400
5.
Zapisa plik.
Kiedy zaznaczymy opcj Zalecane tylko do odczytu w oknie dialogowym Opcje oglne
(rysunek 17.4), zostanie wywietlony przyjemny, ale bezuyteczny komunikat zalecajcy
otwarcie pliku wanie w tym trybie. Ale jest to tylko rekomendacja i nie zabezpieczy
pliku przed otwarciem w trybie edycji.
Ograniczanie dostpu do okrelonych komrek w arkuszu

Moe si pojawi konieczno zablokowania wybranych zakresw komrek w arkuszu
i zabezpieczenia ich w ten sposb przed uytkownikami. W ten sposb mona chroni
model danych przed umieszczaniem czy usuwaniem dodatkowych wierszy i kolumn. W tym
celu mona zablokowa wiersze i kolumny.
Odblokowywanie zakresw komrek

Domylnie po wprowadzeniu zabezpiecze na poziomie arkusza wszystkie znajdujce si
w nim komrki s zablokowane. Nie mona wwczas wprowadza zmian w tych komrkach. Ale moe si okaza, e pojedyncze komrki czy ich zakresy musz by moliwe
do edycji, nawet gdy arkusz jest zabezpieczony (rysunek 17.5).
Rysunek 17.5.
Cho ten arkusz
jest chroniony,
to uytkownicy mog
wprowadzi tekst
do okrelonych komrek
Przed zabezpieczeniem arkusza mona usun blokad z zakresu komrek, do ktrych dostp
powinni mie uytkownicy (poniej opisano, jak chroni cay arkusz). Oto, jak to zrobi:
1.
Zaznaczy komrki, ktre maj zosta odblokowane.
2.
Klikn prawym klawiszem myszy i wybra z menu Formatuj komrki.
3.
W ostatniej zakadce Ochrona naley usun zaznaczenie z pola Zablokuj

(rysunek 17.6).
4.
Aby zastosowa wprowadzon zmian, naley klikn przycisk OK.
401
Rysunek 17.6.
Aby mie pewno,
e komrki pozostan
dostpne
po zabezpieczeniu
arkusza, naley usun
zaznaczenie z pola
Zablokuj
Stosowanie ochrony arkusza

Kiedy okrelone komrki zostan odblokowane, mona przej do zabezpieczania caego
arkusza. Wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Aby otworzy okno dialogowe Chronienie arkusza, naley klikn przycisk

Chro arkusz umieszczony na karcie Recenzja w grupie Zmiany na Wstce
(rysunek 17.7).
Rysunek 17.7.
Przycisk Chro arkusz
na karcie Recenzja
2.
Naley poda haso w oknie dialogowym widocznym na rysunku 17.8 i klikn OK.
Haso to bdzie suy do usuwania ochrony arkusza. Jednak jego wpisanie jest
opcjonalne; ochron arkusza mona ustawi bez jego wprowadzania.
3.
Na licie dostpnej w oknie dialogowym widocznym na rysunku 17.8 naley

zaznaczy te elementy i funkcje, ktrych zmian chcemy umoliwi uytkownikom.
Kiedy pole wyboru nie jest zaznaczone, Excel nie pozwoli uytkownikowi wykona
okrelonej akcji.
4.
Jeeli haso zostanie wprowadzone, trzeba bdzie je potwierdzi.
5.
Aby zastosowa wprowadzon ochron, naley klikn przycisk OK.
402
Rysunek 17.8.
Wprowad haso
do wyczenia
zabezpiecze
Ochrona elementw arkuszy i funkcji

Oto kilka informacji na temat innych dziaa uytkownikw, ktre mona ograniczy podczas stosowania ochrony arkusza (rysunek 17.8).
S to kolejno:
Zaznaczanie zablokowanych komrek: umoliwia zaznaczanie zablokowanych komrek
lub mu zapobiega.
Zaznaczanie odblokowanych komrek: umoliwia zaznaczanie odblokowanych komrek
lub mu zapobiega.
Formatowanie komrek: umoliwia formatowanie komrek lub mu zapobiega.
Formatowanie kolumn: umoliwia formatowanie kolumn cznie ze zmian ich szerokoci
czy ich ukrywaniem lub mu zapobiega.
Formatowanie wierszy: umoliwia formatowanie wierszy cznie ze zmian ich wysokoci
czy ich ukrywaniem lub mu zapobiega.
Wstawianie kolumn: umoliwia wstawianie kolumn lub mu zapobiega.
Wstawianie wierszy: umoliwia wstawianie wierszy lub mu zapobiega.
Wstawianie hiperczy: umoliwia wstawianie hiperczy lub mu zapobiega.
Usuwanie kolumn: umoliwia usuwanie kolumn lub mu zapobiega. Warto zauway, e jeeli
aktywna jest opcja zapobiegania usuwaniu kolumn, ale mona je wstawia, wwczas bdzie
mona doda kolumny, ktrych nie bdzie mona usun.
Usuwanie wierszy: umoliwia usuwanie wierszy lub mu zapobiega. Warto zauway, e jeeli
aktywna jest opcja zapobiegania usuwaniu wierszy, ale mona je wstawia, wwczas bdzie
mona doda wiersze, ktrych nie bdzie mona usun.
Sortowanie: umoliwia stosowanie funkcji sortowania lub mu zapobiega. Nie zadziaa
w odniesieniu do zablokowanych zakresw. Uytkownicy nie mog sortowa zakresw
zawierajcych zablokowane komrki lub chronionych arkuszy, niezalenie od tego ustawienia.
Uywanie Autofiltra: umoliwia stosowanie funkcji Autofiltra lub mu zapobiega. Uytkownicy
nie mog tworzy lub usuwa zakresw Autofiltra w chronionych arkuszach, niezalenie
od tego ustawienia.
Uywanie raportw w formie tabeli przestawnej: umoliwia zmiany, aktualizacje czy formatowanie
tabel przestawnych w zabezpieczonych arkuszach lub im zapobiega.
Edytowanie obiektw: umoliwia formatowanie i zmiany ksztatw wykresw, pl tekstowych,
formantw i innych elementw graficznych lub im zapobiega.
Edytowanie scenariuszy: umoliwia przegldanie scenariuszy lub mu zapobiega.
403
Usuwanie zabezpiecze w arkuszu

Aby usun wszelkie wprowadzone wczeniej zabezpieczenia arkusza, naley kolejno:
1.
Klikn przycisk Nie chro arkusza znajdujcy si na karcie Recenzja.
2.
Jeeli do ochrony zostao wprowadzone haso, Excel poprosi o jego podanie

(rysunek 17.9). Po jego wpisaniu naley klikn OK, a wszelkie zabezpieczenia
zostan usunite.
Rysunek 17.9.
Kliknicie przycisku
Nie chro arkusza
spowoduje usunicie
wszelkich zabezpiecze
Ochrona struktury skoroszytu

Przygldajc si zawartoci karty Recenzja znajdujcej si na Wstce, tu obok przycisku
Chro arkusz mona znale przycisk Chro skoroszyt. Zastosowanie ochrony skoroszytu
uniemoliwi uytkownikom przedsiwzicie jakichkolwiek dziaa, ktre miayby wpyw
na struktur skoroszytu, czyli dodawania, usuwania, ukrywania, odkrywania, zmiany nazw
i przesuwania arkuszy. Aby aktywowa t ochron, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Aby wywietli okno dialogowe Chronienie struktury i systemu Windows, naley

klikn przycisk Chro skoroszyt umieszczony na karcie Recenzja w grupie Zmiany
na Wstce (rysunek 17.10).
Rysunek 17.10.
Okno dialogowe
Chronienie struktury
i systemu Windows
2.
Nastpnie naley wybra, ktre elementy maj by chronione: struktura, okna czy oba.
Kiedy dane pole wyboru nie jest zaznaczone, Excel nie pozwoli uytkownikowi
wykona okrelonej akcji.
3.
Jeeli haso zostanie wprowadzone, trzeba bdzie je potwierdzi.
404
4.
Aby zastosowa wprowadzon ochron, naley klikn przycisk OK.
Zaznaczenie opcji Struktura bdzie chroni skoroszyt przed:

wywietlaniem ukrytych arkuszy,
przenoszeniem, usuwaniem, ukrywaniem czy zmian nazwy arkuszy,
wstawianiem nowych arkuszy (rwnie z wykresami),
przenoszeniem czy kopiowaniem arkuszy do innych skoroszytw,
wywietlaniem danych rdowych dla komrek w Obszarze wartoci tabeli
przestawnych lub wywietlaniem wyfiltrowanej zawartoci takich tabeli w osobnych

arkuszach,
tworzeniem scenariuszy raportw podsumowujcych,
korzystaniem z narzdzi analitycznych Analysis ToolPak, ktre wymagaoby
umieszczenia w nowym arkuszu,

rejestrowaniem nowych makr.
Wybranie opcji Okna zapobiegnie zmianie rozmiarw czy przesuniciu otwartego

skoroszytu.
czenie pulpitu menederskiego Excela

z MS PowerPointem
Istnieje kilka metod na poczenie danych z Excela z prezentacj programu PowerPoint.
Dla naszych celw skupimy si na metodzie, ktra jest najbardziej odpowiednia do prezentowania w PowerPoincie czsto aktualizowanych pulpitw menederskich i raportw czyli na dynamicznym czu. Umoliwia ono aktualizowanie danych w prezentacji w przypadku, gdy zostan wprowadzone zmiany w arkuszu Excela.
Ta technika sprawdza si znakomicie w przypadku osb niezaznajomionych z metodami
tworzenia wykresw w PowerPoincie. Wystarczy utworzy wykres w Excelu, a nastpnie
wywietli go w PowerPoincie za pomoc dynamicznego cza.
Tworzenie cza pomidzy Excelem a PowerPointem

Kiedy skopiujemy i wkleimy zakres danych, to po prostu tworzymy jego obraz. Kiedy
jednak utworzymy cze do takiego zakresu, wwczas program PowerPoint przechowuje informacje o pooeniu danych i wywietla ich prezentacj. Korzyci pync
z takiego rozwizania jest to, e gdy dane rdowe zostan zmienione, zaktualizowana
zostanie rwnie ich prezentacja w PowerPoincie.
405
Aby sprawdzi dziaanie tego mechanizmu, naley kolejno:

1.
Otworzy plik z przykadami (Rozdzia 17 Przykady.xlsx).
2.
Zaznaczy wykres, a nastpnie skopiowa go za pomoc skrtu klawiszowego Ctrl+C.
3.
Otworzy now prezentacj PowerPointa i ustawi kursor myszy w miejscu,

w ktrym ma by wywietlana podczona tabela.
4.
Na karcie Narzdzia gwne w PowerPoincie klikamy przycisk Wklej specjalnie

(rysunek 17.11).
Rysunek 17.11.
Wybierz opcj Wklej
specjalnie z zakadki
Narzdzia gwne
w PowerPoincie
Zostanie wywietlone okno dialogowe Wklejanie specjalne (rysunek17.12).

Rysunek 17.12.
Naley si upewni,
e wybrano opcj
Wklej cze/Obiekt
Wykres programu
Microsoft Excel
5.
Naley wybra przycisk Wklej cze, a nastpnie na licie Jako zaznaczy Obiekt
Wykres programu Microsoft Excel.
6.
Aby potwierdzi cze, naley klikn OK.
Teraz wykres w prezentacji PowerPointa poczony jest z arkuszem Excela (rysunek 17.13).
W przypadku kopiowania wikszej liczby wykresw naley zaznaczy zakres komrek,
w ktrym si one znajduj, i wcisn klawisze Ctrl+C. Dziki temu zostanie skopiowane
wszystko, co znalazo si w zaznaczonym zakresie komrek.
Samodzielna aktualizacja czy

Ciekawym aspektem dynamicznych czy jest to, e mona je aktualizowa, dziki czemu
mona wywietli nowe dane z Excela bez koniecznoci tworzenia nowych czy. Aby
zobaczy, jak ten mechanizm dziaa, wystarczy wykona ponisz procedur:
406
Rysunek 17.13.
Wykres w arkuszu
Excela jest teraz
poczony
z prezentacj
PowerPointa
1.
Naley przej do pliku Excela (ktry wykorzystano do poprzedniego przykadu)

i zmieni wartoci dla firm Samsung i Nokia (rysunek 17.14).
Rysunek 17.14. Dziki czom mona zmienia nieprzetworzone dane bez koniecznoci martwienia
si o ponowny eksport danych do PowerPointa
Wykres w pliku Excela zostanie zaktualizowany.

2.
Naley przej do prezentacji PowerPointa, klikn prawym klawiszem

myszy wykres i wybra z menu Aktualizuj cze (rysunek 15.15).
Wykres w prezentacji zostanie automatycznie zaktualizowany.
3.
Zapisa i zamkn oba pliki (skoroszyt i prezentacj), a nastpnie ponownie otworzy

plik PowerPointa.
Zostanie wywietlona wiadomo widoczna na rysunku 17.16. Kliknicie przycisku
Aktualizuj cza spowoduje uaktualnienie wszystkich czy w prezentacji PowerPointa.
Wiadomo dotyczca bezpieczestwa bdzie wywietlana podczas kadego otwarcia
pliku prezentacji PowerPointa.
407
Rysunek 17.15.
Samodzielna
aktualizacja cza
Rysunek 17.16.
PowerPoint pyta,
czy zaktualizowa
wszystkie cza
w prezentacji
Automatyczna aktualizacja czy

Kadorazowe pytanie przez PowerPointa podczas otwierania pliku o to, czy cza maj
zosta zaktualizowane, szybko stanie si irytujce. Mona tego unikn, nakazujc programowi automatyczn aktualizacj czy bez interakcji z uytkownikiem. Oto, jak to zrobi:
1.
Przej do zakadki Plik w PowerPoincie, tak aby przej do widoku Backstage.
2.
W panelu informacyjnym klikn Edytuj cza do plikw (rysunek 17.17).

Zostanie wywietlone okno dialogowe cza (rysunek 17.18).
3.
Klikn kade cze i zaznaczy przycisk Automatycznie.
408
Rysunek 17.17. Otwieranie okna sucego do zarzdzania czami

Rysunek 17.18.
Konfigurowanie
automatycznej
aktualizacji czy
w prezentacji
Kiedy automatyczna aktualizacja zostanie skonfigurowana, PowerPoint bdzie synchronizowa prezentacj z arkuszem, dziki czemu bdziemy mie pewno, e wszystkie
aktualizacje bd wywietlone.
Aby zaznaczy wicej ni jedno cze w oknie dialogowym cza, podczas klikania
kolejnych pozycji naley trzyma wcinity klawisz Ctrl.
409
Zapisywanie pulpitw menederskich

w formacie PDF
W Excelu 2010 Microsoft umoliwi konwersj plikw Excela do formatu PDF. PDF
to standard plikw zaprojektowany przez firm Adobe. Zapisanie raportu czy pulpitu
menederskiego w tym formacie umoliwi udostpnianie pliku kocowego bez formu
i innych elementw koniecznych do jego utworzenia.
Aby przekonwertowa skoroszyt do formatu PDF, wystarczy wykona ponisz procedur:
1.
Klikn zakadk Plik, a nastpnie wybra polecenie Zapisz jako.
2.
W oknie dialogowym Zapisywanie jako naley jako typ wybra Plik PDF
(rysunek 17.19).
Rysunek 17.19.
W Excelu 2010 jednym
z dostpnych formatw
zapisu jest PDF
3.
Aby wywietli okno dialogowe Opcje widoczne na rysunku 17.20, naley klikn
przycisk Opcje.
Mona tu okreli, co ma zosta wydrukowane. Mona wskaza cay skoroszyt,
aktywne arkusze czy zaznaczenie.
4.
Aby potwierdzi wprowadzone ustawienia, naley klikn OK.
5.
Klikn Zapisz.
410
Rysunek 17.20.
Excel umoliwia
okrelenie, co ma
zosta wyeksportowane
do pliku PDF
Skorowidz
3-W, Patrz wykres trjwymiarowy
A
aparat fotograficzny, 268, 269, 270, 271, 272, 335
arkusz, 74, 349, 352
nazwa, 132
C
cykl koniunkturalny, Patrz dane wygadzanie
czcionka, 38, 39, 162, 169, 275, 276
D
dane
cige, 102
drenie, 33, 44, 197
etykieta, Patrz etykieta danych
filtrowanie, 62, 66, 229, 233, 234, 249, 388
grupa, 221, 307
grupowanie, 51
ignorowanie, 140
importowanie, 381, 382, 384, 385, 386, 388, 405
integracja, 52
interpolacja, 140, 142
mapa modelu, 43, 54
model, 43, 47, 52, 54, 55, 57, 58, 74, 197, 203,
274, 312
nieprzetworzone, 33
orientacja, 82
poprawno, 58
prezentacja graficzna, 28, 29
seria, 37, 38, 74, 75, 78, 80, 83, 85, 95, 96, 100,
111, 115, 116, 120, 123, 124, 160, 252
dodawanie, 126, 127, 128, 139
etykieta, 123, Patrz etykieta serii
formatowanie, 164, 165, 166
kolejno, 136
limit, 124
nazwa, 125, 127, 132, 133, 135
odczanie, 143, 145, 146
usuwanie, 128
zakresy nieprzylegajce, 138, 139
zakresy w osobnych arkuszach, 139

zmiana zakresu, 129, 130, 131
sortowanie, 51, 66
rednia ruchoma, 304
tabelaryczne, 50
ukrywanie, 142
wahania, Patrz dane wygadzanie
warstwa, 48, 51
wewntrzna spjno, 45
wiarygodno, 44
wizualizacja, 34, 251, 265, 274, 329
wygadzanie, 302, 303, 304
zakres, 43, 44, 53, 54, 56, 59, 60, 61, 81
rdowe, 30, 32, 34, 47, 51, 65, 67, 125, 127,
131, 134, 136, 139, 164, 172, 192, 197, 198,
200, 203, 206, 212, 215, 221, 253, 255, 270,
308, 317, 320, 381
data utworzenia, 41, 43
dese, 160
dokumentacja, 43
drill-down, Patrz dane drenie
dysk
instalacyjny MS Office, 388
mapowanie, 391
sieciowy, 385, 391
E
efekty specjalne, 160, 169
efektywno, Patrz ocena efektywnoci
element
graficzny, 34, 35, 164, 165, 273
interaktywny, 357
tekstowy, 158, 255
zaznaczanie, 152, 153
etykieta, 38, 40, 42, 43, 44, 79, 83, 152, 267, 319
danych, 190, 289
dynamiczna, 265
kategorii, 123, 133
osi, Patrz o etykieta
serii, 123
usuwanie, 190
z formu, 273
zagniedanie, 291
412
F
Few Stephen, 34, 329
filtr, 33, 197, 203, 218, 219, 229, 234, 237, 310
formanty
ActiveX, 349, 358
formularza, 348, 349, 352, 357, 358
formatowanie, 360
modyfikowanie, 360, 362, 366
ochrona, 360
pole kombi, 368
pole listy, 374
pole wyboru, 361
przycisk, 360
przycisk opcji, 365
wstawianie, 359
formatowanie, 35, 36, 39, 42, 43, 55, 66, 85, 89, 122,
144, 151, 156, 157, 158, 267, 298, 319
elementw tekstowych, 158
komrek, 40
kopiowanie, 89, 164
krawdzi, 159, 160
liczb, 39
obrazu, 270
punktu danych, 298
reset, 89
tabela danych, 192
tytuu, 169
warunkowe, 102, 274, 276, 287
wypenienia, 159, 160
znaku, 169
formua, 44, 54, 55, 267, 312
BRAK, 142
CZSTO, 313
MAX, 275
MAX.K, 320
MEDIANA, 327
MIN.K, 323
POWT, 274, 308
SERIE, 128, 131, 132, 133, 134, 136, 139, 145,
230, Patrz te dane serie
dugo, 146
tablicowa, 313
fragmentator, 233, 237, 249
dodawanie, 234
filtrowanie, 234
modyfikowanie, 234
funkcja
interaktywna, 38
PRZESUNICIE, 262
SUMA.ILOCZYNW, 61, 62, 63
tabele programu Excel, 65
WYBIERZ, 63, 64, 375, 376
WYSZUKAJ.PIONOWO, 55, 57
WYSZUKAJ.POZIOMO, 59, 60
G
gradient, 160
graf, Patrz wykres
H
harmonogram aktualizacji, 33
haso, 397, 398, 399, 403
usuwanie, 399
hipercze, 352
histogram, 244, 311, 317, 319
warto procentowa skumulowana, 315
I
integracja danych, Patrz dane integracja
K
karta
Deweloper, 342, 343, 345, 347, 348, 358
Narzdzia do rysowania, 152
Narzdzia wykresw, 85, 156, 288
Projektowanie, 81
Recenzja, 403
Wstawianie, 300
kategoria
etykieta, Patrz etykieta kategorii
o, Patrz o kategorii
Key Performance Indicators, Patrz wskanik
ektywnoci
kolor, 35, 36, 39, 42, 43, 44, 85, 103, 114, 115, 160,
164, 257, 276, 291, 299, 319
kolumna, 38, 50, 55, 56, 75, 78, 85, 96, 117, 123
komentarz, 44
komponent, 31, 41, 42, 47, 283
L
legenda, 38, 75, 78, 88, 111, 117, 135, 153, 170
dodawanie, 170
formatowanie, 172
klucz, 170
usuwanie, 170
wpis, 170
liczby formatowanie, 39, 208
linia
mediany, Patrz
trendu, 37, 287, 298, 304
linie siatki, Patrz wykres linie siatki
lista
rankingowa, 217, 308, 309
rozwijana, 58, 66, 67, 265
wyboru, 357
Skorowidz
M
makro, 29, 33, 44, 90, 341, 348, 384, 388
nawigacja, 352
rejestrowanie, 343, 344, 346, 348
rozszerzenie nazwy, 351
uruchamianie, 345, 349
z odwoaniami bezwzgldnymi, 344, 345, 364, 367
z odwoaniami wzgldnymi, 344, 346
mapa modelu, Patrz dane mapa modelu
model bezpieczestwa pakietu Office, 349
model danych, Patrz dane model
MS Access, 381, 382, 385
kreator eksportu, 383, 387
MS PowerPoint, 404, 406, 407
MS Query, 384, 388, 391
uruchamianie, 388
podzia wiersza, 169

podziaka, 78
pole tekstowe, 169, 171, 267, 270, 298, 299
pole wyboru, 357
Poynter Institute, 39
proces integracji danych, Patrz dane integracja
prognoza, 300
przezroczysto, 160, 162
przycisk, 348, 349, 352, 357
przycisk opcji, 348
pulpit menederski, 27, 28, 29, 33, 36, 39, 40, 47,
51, 73, 197, 251, 283
aktualizacja, 34, 43
drukowanie, 44
eksport do pdf, 409
interaktywny, 44
interfejs, 34
wymiar, 33
zabezpieczanie, 397
nagwek, 67
O
obramowanie, 36, 39, 42
obszar krelenia, 163, 164, 171
obszar wykresu, 162, 163
ocena efektywnoci, 325, 327, 332, 336
ochrona
arkusza, 401, 402
komrek, 400
skoroszytu, 403
wierszy i kolumn, 400
odchylenie, 326
o, 38, 79, 83, 100, 113, 116, 146, 154, 173
daty, 180, 261
etykieta, 179
jednostki, 178
kategorii, 78, 166, 174, 180
kolejno odwrotna, 178
pionowa, 96
pomocnicza, 146, 148, 167, 173, 296
pozioma, 285
skala, Patrz skala
tytu, 166, 168
ukad domylny, 178
wartoci, 78, 167, 174, 176, 178
znacznik, 179
P
Parmenter David, 31
pasek kart arkusza, 77
pasek przewijania, 348, 357
pasek szybkiego dostpu, 269
413
raport, 27, 28, 29, 34, 39, 40, 47, 197, 283
interaktywny, 309
tabeli przestawnej, 197
zabezpieczanie, 397
S
sekcja, 38
sezonowo, Patrz dane wygadzanie
skala, 176, 177, 286
logarytmiczna, 178, 288
podziaki, 78
standardowa, 178
wartoci, 78
skoroszyt, 74, 352, 397
sparklines excel, 251
symbol
, 277
Unicode, 278
waluty, 40
S
rednia
ruchoma, Patrz dane rednia ruchoma
wiecznik, 117
T
tabela, 31, 33, 39, 65, 287
danych, Patrz wykres tabela danych
o prostej strukturze, 50
odwoa, 44
414
tabela
paska, 51
programu Excel, 66, 67, 69
przestawna, 29, 44, 51, 67, 197, 219, 229, 237,
239, 244, 309, 310, 312, 317, 319, 353, 369
aktualizowanie, 205, 223
etykiety, 198
filtr raportu, 199
filtrowanie danych, 218
fragmentator, Patrz fragmentator
grupowanie danych, 51
modyfikowanie, 203, 204, 205, 207, 208
obliczenia, 208
raport, Patrz raport tabeli przestawnej
sortowanie danych, 51, 216
sumowanie narastajco, 225
sumy czciowe, 209, 210, 211
sumy kocowe, 212
szeroko kolumn, 374
tworzenie, 199, 201
ukrywanie danych, 212, 213, 215
usuwanie, 230
wartoci, 198
zestawienia procentowe, 222
tworzenie, 66
tymczasowa, 44, 51, 53, 55, 57, 60
ukad horyzontalny, 59
tablica, Patrz tabela
tendencja, 93, 99, 102, 119, 155, 283, 284, 285, 287,
288, 289, 290, 291, 293, 295, 300, 302
kierunkowa, 302
porwnawcza, 291
wzrostowa, 103, 286
to, 35, 42, 156
trend, Patrz tendencja
Tufte Edward, 36, 251
U
uamek dziesitny, Patrz warto dziesitna
V
VBA, 341
Visual Basic for Applications, Patrz VBA
W
warstwa
analiz, 50, 51, 55, 58, 197, 203, 312, Patrz dane
warstwa
danych, 55, 64, 197, 312, Patrz dane warstwa
prezentacji, 54, 55, 76, 197, 312, Patrz dane warstwa
warto
czasowa, 183
dodatnia, 105
dziesitna, 39, 183
maksymalna, 78, 176, 258, 319
minimalna, 78, 176, 258, 322
niestandardowa, 258
ujemna, 105
wyszukiwanie, 354
wiersz, 38, 50, 59, 67, 75, 123
wizualizacja, 34, 51, 265, 329
wskanik, 31, 33, 38, 41, 329
aktywnoci, 31
tendencji, 284
trendu, Patrz wskanik tendencji
www.perceptualedge.com, 34
wykres, 28, 29, 31, 36, 37, 39, 44, 51, 60, 67, 73,
79, 123
aktywowanie, 152
bbelkowy, 96, 116, 121, 133, 174, 230
dodawanie elementw, 88
drukowanie, 90, 91
formatowanie elementw, 89
giedowy, 96, 117, 119, 121, 230
interaktywny, 246, 265
kolumnowy, 74, 78, 93, 94, 96, 97, 112, 119, 135,
136, 146, 177, 253, 285, 299, 329, 330
koowy, 79, 93, 94, 104, 106, 112, 124, 126, 146,
163, 167, 239
komunikat bdw, 79
kopiowanie, 88
legenda, Patrz legenda
linia trendu, 79
linie siatki, 37, 79, 152, 270
liniowy, 37, 75, 78, 93, 94, 102, 103, 104, 109,
119, 121, 135, 140, 146, 252, 284, 326
nazwa, 90
obszar, 79
orientacja, 124
osadzony, 75, 81, 83, 87, 88, 90, 130, 193
ostrosupowy, 102
perspektywa, 100
piercieniowy, 93, 96, 111, 112, 146
pociskowy, 329
formatowanie, 333
tworzenie, 329
powierzchniowy, 96, 115, 116, 130
przebiegu w czasie, 251, 252, 274
formatowanie, 255
grupa, 255
kolor, 257
kolumnowy, 252, 253, 257
linia odniesienia, 259, 260
liniowy, 252, 257
Skorowidz
modyfikowanie, 255, 257
o daty, 261
skala, 258, 259
tworzenie, 253, 254, 255
ukryte i puste komrki, 257
usuwanie, 255
zakres, 261, 262
znaczniki, 257
zysk/strata, 252, 253, 257, 259
przenoszenie elementw, 89
przestawny, 229
przenoszenie, 233
sortowanie danych, 245
tworzenie, 229, 230
ukrywanie przyciskw, 232
przesuwanie, 87
punktowy, 107, 109, 116, 140, 147, 174, 181,
190, 230
radarowy, 93, 94, 96, 113, 114, 121, 163
rozkadu empirycznego, Patrz histogram
rozmiar, 87
skala, 96
supkowy, 37, 65, 94, 99, 101, 177, 290, 329
stokowy, 102
styl, 84
szablon, 90, 122, 164
tabela danych, 191, 192, 193
trjwymiarowy, 79, 97, 100, 102, 103, 104, 106,
110, 115, 116, 121
tworzenie, 79
typ, 83, 93, 95, 96, 126, 163
tytu, 79, 83, 88, 154, 166, 168, 169
ukad, 83
usuwanie, 88
w ksztacie termometru, 328
w osobnym arkuszu, 75, 87, 88, 130, 193
walcowy, 102
warstwowy, 94, 109, 285
wycinek, 79
zamiana w obraz, 144
zoony, 78, 83, 95, 119, 121, 122, 326
Z
zakres komrek, 66, 69
zaufana lokalizacja, 350
konfigurowanie, 350
zaufany dokument, 349
znacznik, 75, 103, 164, 165
podziau, 300
znak
, 277
ikona, 276
potoku, 274
specjalny, 274
ukonik pochylony w lewo, 274
415

Analiza I Prezentacja Danych W Microsoft Excel Vademecum Walkenbacha Michael Alexander John Walkenbach

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analiza I Prezentacja Danych W Microsoft Excel Vademecum Walkenbacha Michael Alexander John Walkenbach

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ebookpoint.pl KOPIA DLA: Katarzyna Jakubczyk k.dobosiewicz@gmail.

Tytu oryginau: Excel Dashboards and Reports

Ebookpoint.pl KOPIA DLA: Katarzyna Jakubczyk k.dobosiewicz@gmail.com

Dedykuj to fanom DataPigTechnologies.com wszystkim dwunastu spord Was.

Ebookpoint.pl KOPIA DLA: Katarzyna Jakubczyk k.dobosiewicz@gmail.com