Nr 56

WIADOMOCI
Nowotworowa
niedrono
jelita
grubego LEKARSKIE 2006, LIX, 56
M.
G.
Szydeko
Gajer
ii wsp.
iwsp.
wsp.
Biopsja
T.
Wrbel
wtroby
Wpyw
Choroba
penicyliny
A.
Warchala
Gravesa
na procesy
Basedowa
enzymatyczne
437
Tomasz Karski

SKOLIOZY IDIOPATYCZNE ETIOPATOGENEZA, WPYWY

BIOMECHANICZNE, NOWA KLASYFIKACJA, TRZY GRUPY
ETIOPATOGENETYCZNE, NOWE LECZENIE REHABILITACYJNE;
NEOPROFILAKTYKA
Z Katedry i Kliniki Ortopedii i Rehabilitacji Dziecicej Akademii Medycznej w Lublinie
Oglne wyjanienie rozwoju skolioz
Wszystkie poprzednie (stare) koncepcje etiologii skolioz upady. Boczne skrzywienie krgosupa powstaje
wskutek dziaania czynnikw biomechanicznych, zwizanych z chodzeniem i staniem na prawej koczynie dolnej
(PKD). Oto skrtowe wyjanienie rozwoju skoliozy o ksztacie litery S z garbem ebrowym po stronie prawej:
A asymetria ruchw bioder prawego i lewego w czasie chodzenia (wykrywa j specjalny sposb badania i potwierdza komputerowa analiza chodu), B asymetria obcie prawej i lewej strony, C asymetria ronicia i rozwoju
w rejonie miednicy i krgosupa, D rozwj skoliozy tzw. idiopatycznej jako deformacji 3D (w 3 paszczyznach:
osiowej rotacyjnej, strzakowej i czoowej).
Przyczyny przykurczu odwiedzeniowego prawego biodra
Asymetria ruchw bioder i przykurcz zwizane s z zespoem siedmiu przykurczw (Siebener Syndrom) opisanym przez wielu autorw, a najdokadniej przez prof. Hansa Mau z Tybingi. Zesp ten obejmuje: plagiocefali,
krcz szyi, przykurcz przywodzicieli lewego biodra (w nastpstwie czsto dysplazj stawu biodrowego), skolioz
niemowlc (nie ma nic wsplnego ze skolioz idiopatyczn (!), a przez wielu ortopedw w Polsce i za granic
traktowana jest jako idiopatyczna), przykurcz odwodzicieli biodra prawego (Karski), ktry prof. Mau opisuje jako
Haltungsschwche, skone ustawienie miednicy oraz deformacje stp.
Pierwsza grupa etiopatogenetyczna skolioz
Przykurcz abdukcyjny biodra prawego 510 lub ruch addukcji 0, addukcja biodra lewego od 35 do 4550
powoduje wczesny rozwj skolioz, tj. od momentu rozpoczcia chodzenia. Deformacja u dzieci maych w wieku
46 lat jest mao widoczna lub zupenie ukryta i polega na usztywnianiu si krgosupa (wykrywaj to jedynie
nowe testy skriningowe). Rozwj skoliozy, jak ju wspomniano, zwizany jest z chodzeniem i staniem wycznie
lub prawie wycznie na PKD. Najpierw dochodzi do deformacji rotacyjnej (klinicznie 3 stopnie rozwoju). Cz
piersiowa traci zjologiczn zdolno do kifozy lub pojawia si deformacja lordotyczna krgosupa piersiowego,
w czci ldwiowej zanika zjologiczna lordoza. Krgosup ulega usztywnieniu, obserwujemy paskie plecy
w skonie. Pojawia si uniesienie okolicy ldwiowej po stronie lewej i garb po stronie prawej. W RTG widoczny jest
shifting L5 w lewo. Ten typ skoliozy cechuje dua progresja. W naszym materiale dotyczy okoo 4050% dzieci.
Druga grupa etiopatogenetyczna skolioz
Addukcja biodra prawego 1525, addukcja biodra lewego 354550. Dzieci z tej grupy, poczwszy od pierwszych lat ycia, stoj wycznie lub prawie wycznie na PKD. Pierwotnie zjologiczne odchylenie krgosupa
ldwiowego w lewo zamienia si po latach w skrzywienie, widoczne wyranie w wieku 101214 lat (RTG). Obserwuje si skrzywienie ldwiowe, ldwiowo-piersiowe lub krzyowo-ldwiowe lewostronne (ten typ skoliozy
polscy ortopedzi mylnie okrelali jako skolioz poraenn, a ortopedzi np. w USA jako skolioz degeneracyjn
dorosych). Kompensacyjna skolioza piersiowa prawostronna wystpuje bardzo rzadko. W tym typie skoliozy brak
istotnej progresji. Deformacja ta wystpuje u okoo 3545% dzieci w naszym materiale.
Trzecia grupa etiopatogenetyczna skolioz
Pocztkowo rozwj skoliozy odbywa si jak w pierwszej grupie etiopatogenetycznej. Najpierw dochodzi do
deformacji rotacyjnej (patrz pierwsza grupa etiopatogenetyczna), ktra prowadzi do usztywnienia krgosupa, zaniku lordozy ldwiowej i kifozy piersiowej, pojawiaj si paskie plecy. Jednak wskutek zmiany sposobu ycia,
rozpoczcia uprawiania sportu, zmiany sposobu stania na spocznij oraz innych badanych i ocenianych czynnikw

438

T. Karski

Nr 56

nastpuje zatrzymanie progresji. Skrzywienia ldwiowe lewostronne i piersiowe prawostronne s ladowe, brak
garbu lub jest on rwnie ladowy. Klinicznie ten typ wady objawia si u dzieci i modziey trudnociami podczas
wicze WF; m.in. dzieci nie s w stanie wykona przewrotw lub pprzewrotw i nie s wiadome przyczyny
tego stanu. U osb w wieku rednim lub pniejszym pojawiaj si intensywne ble plecw (back pain), co bywa
przyczyn szukania pomocy u neurologw, internistw, reumatologw, ginekologw i innych lekarzy. Klinicznie
obserwuje si sztywno krgosupa w skonie; jest to bolesny sztywny krgosup z rnorodnymi objawami
i nieraz trudnociami diagnostycznymi (serce, krenie, choroba gocowa, nowotworowa, psychiatryczna ble
uciliwe, a klinicznie w dotychczasowych badaniach brak przyczyny!). Wada dotyczy okoo 5% pacjentw (modzie, osoby dorose); by moe grupa ta bdzie wiksza (jednostka chorobowa okrelona w 2004 r.).
Zasady nowego skriningu w neoprolaktyce:
a) wykrycie asymetrii ruchw bioder, szczeglnie addukcji; badanie w pozycji wyprostnej stawu,
b) wykrycie przykurczw zgiciowych bioder, zwaszcza prawego (test Elly-Dunkan, Thom lub Staheli),
c) ocena osi krgosupa w zgiciu (w tecie Adamsa/Meyera bending test for scholiosis),
d) ocena osi krgosupa oraz rejonw przykrgosupowych ldwiowych i piersiowych w testach eksji krgosupa
ze skrceniem side bending test for scoliosis (Karski/Lublin),
e) ocena nawyku stania na spocznij na prawej lub lewej nodze,
f) ocena nawyku spania, np. na brzuchu, w pozycji podowej, inne,
g) oglna budowa ciaa (asteniczna, pikniczna, atletyczna),
h) anomalie towarzyszce, np. spina bida,
i) choroby towarzyszce, np. krzywica, minimal brain damage,
j) sport (tak, nie).
Zasady nowego programu wicze rehabilitacyjnych oraz redresji w leczeniu skrzywie pocztkowych
i w ramach prolaktyki przyczynowej:
a) usunicie przykurczw rejonu prawego biodra,
b) usunicie przykurczw zgiciowych obu bioder/prawego biodra,
c) usunicie przykurczw po stronie wklsej kadego ze skrzywie,
d) usunicie przykurczu wyprostnego w przypadku sztywnego krgosupa (stiff spine) w czci piersiowej lub
caego krgosupa,
e) uprawianie sportu w szkoach kadego dnia (zwaszcza wiczenia rozcigowe, takie jak w: takewondo, karate,
aikido, tai chi, jodze),
f) siedzenie swobodne nie prosto (!) w szkole i w domu,
g) spanie na boku w pozycji podowej,
h) stanie na obu nogach (bez wpywu), stanie na spocznij na lewej nodze (korzystny wpyw na o i rozwj krgosupa).
Podsumowanie
Skrzywienia u dzieci pierwszej grupy etiopatogenetycznej s deformacjami progresujcymi i do czasu wykrycia etiologii byy krzyem ortopedii, stanowiy problem spoeczny, diagnostyczny i leczniczy. Pogbianie si
tego typu skrzywie (skolioza S z garbem ebrowym po stronie prawej) byo rwnie wyjtkowo niekorzystnie
zwizane z wiczeniami wyprostnymi (wzmacniajcymi) i wadliwymi zaleceniami dotyczcymi codziennego ycia dziecka. Ogromnym bdem starej terapii skolioz byo te zwalnianie dzieci ze skolioz z zaj WF. W duej
grupie polskich dzieci skoliozy byy deformacjami jatrogennymi, wynikajcymi jednak nie z bdw leczenia, ale
z niewiadomoci etiologii skolioz i zej koncepcji leczniczej.
Znajomo etiologii skolioz tzw. idiopatycznych umoliwia nowe skuteczne leczenie wedug zasad rehabilitacji ortopedycznej, a take prolaktyk przyczynow, co jest podstawowym zadaniem kadego lekarza, nie tylko
ortopedy, ale rwnie pediatrw, internistw, lekarzy rodzinnych oraz magistrw i technikw rehabilitacji.

Nr 56

Skoliozy idiopatyczne

439

Pimiennictwo
[1] Mau H. tiopathogenese von Skoliose, Hftdysplasie und Schiefhals im Suglinsalter. Zeitschrift f Orthop 1979; 5: 601605. [2] Mau H. Die Atiopatogenese der Skoliose, Bcherei des Orthopden, Band 33, Enke Verlag Stuttgart 1982, 1110. [3] Robinson CM, McMaster MJ. Juvenile idiopathic scoliosis.
Curve patterns and prognosis in one hundred and nine patients. J Bone Joint Surg Am 1996; 78: 11401148. [4] McMaster MJ. Infantile idiopathic scoliosis: can
it be prevented? J Bone Joint Surg Br 1983; 65: 612617. [5] Hensinger RN. Congenital dislocation of the hip. Clin Symp 1979; 31(1): 131. [6] Barlow TG.
Early diagnosis and treatment of congenital dislication of the hip. J Bone Joint Surg Br 1962; 44(2): 292301. [7] Howorth B. The etiology of the congenital
dislocation of the hip. Clin Orthop 1977; 29: 164179. [8] Green NE, Grifn PP. Hip dysplasia associated with abduction contracture of the contralateral hip.
J Bone Joint Surg Am 1982; 63: 12731281. [9] Dangereld PH, Dorgan JC, Scutt D, Gikas G, Taylor JF. Stature in Adolescent Idiopathic Scoliosis (AIS).
14 Meeting EPOS, Brussels, 5-April 1995, Papers and Abstracts, Page 210. [10] Karski T. Kontrakturen und Wachstumsstrungen im Hft- und Beckenbereich
in der tiologie der sogenannten Idiopathischen Skoliosen biomechanische berlegungen. Orthop Praxis 3/1996; 32: 155160.
[11] Karski T. Skoliozy tzw. idiopatyczne przyczyny, rozwj i utrwalanie si wady. Prolaktyka i zasady nowej rehabilitacji. The etiology of the so-called
idiopathic scoliosis. Progress and xation of the spine disorders. The prophylaxis and principles of the new rehabilitation treatment. KGM. Lublin 2000, 1143.
[12] Karski T. Skoliozy tzw. idiopatyczne etiologia, rozpoznawanie zagroe, nowe leczenie rehabilitacyjne, prolaktyka. The etiology of the so-called idiopathic scoliosis. The new rehabilitation treatment. Prophylaxis. Kontrakture in der Atiologie des sogenannten idiopathischen Skoliosen. Prinzipien der neuen
Ubungstherapie. Moglichkeiten der Prophylaxe. FOLIUM. Lublin 2003, 1233. [13] Karski T, Karski J, Madej J, Latalski M. Persnliche berlegungen zur
tiologie der idiopathischen Skoliosen. Praktische Hinweise zur Entdeckung beginnender Skoliosen. Prinzipien der neuen bungstherapie. Mglichkeiten der
Prophylaxe. Orthop Praxis 2/2002; 38: 7583. [14] Tarczyska M, Karski T, Frelek-Karska M. Prenatal conditions for the development of the hip dysplasia in the
material of 223 pregnant women, followed-up study of the newborn children. EPOS 2000, XIX Meeting of the European Pediatric Orthopaedic Society, Congress
Book, Milan, April 5-8.2000, page P8. [15] Heikkil E. Congenital dislocation of the hip in Finland. An epidemiologic analysis of 1035 cases. Acta Orthop
Scandinavica 1984; B.55: 125129. [16] Karski T, Makai F, Rehak L, Karski J, Madej J, Kaakucki J. The new rehabilitation treatment of so-called idiopathic
scoliosis. The dependence of results on the age of children and the stage of deformity. Locomotor System 2001; 8(2): 6671. [17] Karski T. Biomechanical
inuence onto the development of the so-called idiopathic scoliosis clinical and radiological symptoms of the disorder. Acta Orthop Yugoslavica 1997; 28(1):
915. [18] Karski T. Hip abductor contracture as a biomechanical factor in the development of the so-called idiopathic scoliosis. Explanation of the etiology.
Magyar Traumatologia, Ortopedia, Kezsebeszet, Plasztikai Sebeszet 1998; 3: 239246. [19] Karski T. The rehabilitation exercises in the therapy and prophylaxis
of the so-called idiopathic scoliosis. Acta Orthop Yugoslavica 1998; 29(1): 59. [20] Karski T. W: Spine. Etiology of Adolescent Idiopathic Scoliosis: Current
Trends and Relevance to New Treatment Approaches. Red. Burwell G, Dangereld PH, Lowe T, Margulies J. Volume 14/Number 2, Hanley&Belfus, Inc, May
2000., Philadelphia, 324.
[21] Karski T. Etiology of the so-called idiopathic scoliosis. Biomechanical explanation of spine deformity. Two groups of development of scoliosis. New
rehabilitation treatment. Possibility of prophylactics, Studies in Technology and Informatics, Research into Spinal Deformities 4, Vol. 91., IOS Press 2002, Amsterdam, Berlin, Oxford, Tokyo, Washington DC, 3746. [22] Karski T. Biomechanical explanation of etiology of the so-called idiopathic scoliosis, SICOT/SIROT
Second Annual International Conference Cairo (Egypt) 10th13th September 2003. [23] Malawski S. Wasne zasady leczenia skolioz niskostopniowych w wietle
wspczesnych pogldw na etiologi i patogenez powstawania skolioz. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1994; 59(3): 189197. [24] Gruca A. W: Patomechanika
bocznych skrzywie krgosupa. Red. Tylman D. Wydawnictwo Severus. Warszawa 1995, Seiten 167. [25] Tylman D. Patomechanika bocznych skrzywie krgosupa. Wydawnictwo Severus. Warszawa 1995, Seiten 167. [26] Gardner A. W: Skoliozy tzw. idiopatyczne przyczyny, rozwj i utrwalanie si wady. Prolaktyka
i zasady nowej rehabilitacji. The etiology of the so-called idiopathic scoliosis. Progress and xation of the spine disorders. The prophylaxis and principles of
the new rehabilitation treatment. Red. Karski T. KGM. Lublin 2000, 1143. [27] Burwell G, Dangereld PH, Lowe T, Margulies J. Spine. Etiology of Adolescent Idiopathic Scoliosis: Current Trends and Relevance to New Treatment Approaches. Volume 14/Number 2, Hanley&Belfus, Inc, May 2000., Philadelphia,
str 324. [28] Stokes IAF. Studies in Technology and Informatics, Research into Spinal Deformities 2, Vol. 59, IOS Press 1999, Amsterdam, Berlin, Oxford, Tokyo,
Washington DC, 1385. [29] Saji M, Leong JCY. Increased femoral neck-shaft angles in adolescent idiopathic scoliosis. Spine 1995; 20: 303311. [30] Willner
(1972). W: Asymmetric rib growth as an aetiological factor in idiopathic scoliosis in adolescent girls. Red. Normelly H. Stockholm 1985, 1103.
[31] Wynne-Davies (1975). W: Asymmetric rib growth as an aetiological factor in idiopathic scoliosis in adolescent girls. Red. Normelly H. Stockholm 1985,
1103. [32] Magoun (1974). W: Asymmetric rib growth as an aetiological factor in idiopathic scoliosis in adolescent girls. Red. Normelly H. Stockholm 1985,
1103. [33] Tomaschewski R, Popp B. Die Funktionelle Behandlung der beginnenden idiopathischen Skoliose. Johann Ambrosius Barth, Leipzig Heidelberg
1992, 196. [34] Roaf R. W: Tomaschewski R, Popp B. Die Funktionelle Behandlung der beginnenden idiopathischen Skoliose. Johann Ambrosius Barth, Leipzig Heidelberg 1992, 196. [35] Skogland LB, James A, Miller A. Growth related hormones in idiopathic scoliosis. An endocrine basis for accelerated growth.
Acta Orthop Scandinavica 1980; 51: 779789. [36] Lowe TG, Lawellin D, Smith DAB i wsp. Platelet calmodulin levels in adolescent idiopathic scoliosis. Spine
2002; 27: 768775. [37] Zarzycki D, Skwarcz A, Tylman D, Pucher A. Naturalna historia bocznych skrzywie krgosupa. Chir Narz Ruchu Ortop Pol 1992;
57(supl. 1): 915. [38] uk T, Dziak A. Ortopedia z traumatologi narzdw ruchu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1993, 161173. [39] Sevastic J,
Diab K. Studies in Technology and Informatics, Research into Spinal Deformities 1, Vol. 37, IOS Press 1997, Amsterdam, Berlin, Oxford, Tokyo, Washington
DC, 1509. [40] Karski T. W: Studies in Technology and Informatics, Research into Spinal Deformities 4, Vol. 91, IOS Press 2002, Amsterdam, Berlin, Oxford,
Tokyo, Washington DC, 3746.
[41] Bialik V. W: Skoliozy tzw. idiopatyczne przyczyny, rozwj i utrwalanie si wady. Prolaktyka i zasady nowej rehabilitacji. The etiology of the so-called
idiopathic scoliosis. The new rehabilitation treatment. Prophylaxis, FOLIUM. Red. Karski T. Lublin 2003, 1233.