Wydzia

Fizyki

Dzie/godz.
roda, 8-11
Data
12.03.2014
Ocena z przygotowania
Ocena ze
sprawozdania

Nazwisko i Imi:
1.Kabaciski Piotr
2.Wojtkiewicz
Maciej
Prowadzcy:
mgr in. Grzegorz Sobczak

Nr zespou
17
Ocena
kocowa

Maciej Wojtkiewicz

Sprawozdanie z wiczenia 1.
1. Wstp teoretyczny
W obwodach prdu staego napicie i natenie prdu s do siebie wzajemnie
proporcjonalne:
~
Wspczynnik proporcjonalnoci napicia do natenia jest stay i nazywa si go oporem
elektrycznym, inaczej rezystancj:
=
Jego odwrotno,

to przewodno elektryczna, a caa zaleno nosi nazw prawa

Ohma. Jednostk oporu jest om, [] = . Prawo Ohma spenione jest spenione dla
wielu materiaw, a te ktre je speniaj nazywa si przewodnikami liniowymi,
poniewa wystpuje prosta zaleno liniowa napicia od natenia, a opr jest stay.
Jednak dla zmieniajcych si temperatur, na przykad gdy opornik nagrzewa si, prawo
Ohma moe nie by zachowane, a liniowo zaamuje si.
Jeszcze przed sformuowaniem prawa Ohma, zostaa potwierdzona zaleno oporu R
od rozmiarw przewodnika, ktrym pynie prd:
=

gdzie:
- dugo przewodnika,
- pole jego przekroju poprzecznego,
- opr waciwy, zaleny od rodzaju materiau, z ktrego jest on wykonany.
2. Materia i metody
a) Pomiary rozmiarw prta

Do wykonania pomiarw rednicy prta wykorzystano rub mikrometryczn,

ktra pozwala na mierzenie rozmiarw linowych z dokadnoci do 0,01 mm. Pomiar
powtrzono dziesiciokrotnie. Wysoko prta zmierzona zostaa jednokrotnie
suwmiark zapewniajc dokadno pomiarow 0,1 mm.
b) Badanie prawa Ohma
Napicia i natenia prdu w kolejnych konfiguracjach obwodu mierzone byy
osobnymi miernikami. Do pomiarw spadku napicia wykorzystano miernik analogowy
UM-112B, ktry w zalenoci od wyboru skali oferuje rne dokadnoci (wybrana skala
po wykonaniu kadego pomiaru bya notowana). Dokadnoci dla uytych przy
przeprowadzaniu pomiarw skal: 30 V, 10 V, 3V, 1V wynosz odpowiednio: 0,5 V, 0,2 V,
0,05 V i 0,02 V. Natenie prdu pyncego przez ukad mierzono multimetrem
cyfrowym M-3800, ktrego dokadnoci dla wykorzystanych skal 200 mA i 20 mA
wynosiy 0,0001 A i 0,00001 A.
Pomiary przeprowadzono w nastpujcym porzdku. Dla opornikw R1, R2 i R3
zmierzono spadki napi na nich woltomierzem podczonym rwnolegle oraz prd
przepywajcy przez ukad amperomierzem podczonym szeregowo, tak jak na
rysunku nr 1:

Rys. 1. Obwd z amperomierzem podczonym szeregowo i woltomierzem rwnolegle,

mierzcym spadek napicia jedynie na oporniku R.
Rwnie pomiary spadku napicia i natenia prdu na oporniku R4 wykonane
zostay przy tak skonstruowanym obwodzie. Dla opornikw R1, R2 i R3 dodatkowo
powtrzono pomiary w innej konfiguracji obwodu: z woltomierzem mierzcym spadek
napicia na amperomierzu i oporniku cznie.

Rys 2. Obwd z amperomierzem podczonym szeregowo i woltomierzem rwnolegle,

mierzcym spadek napicia na amperomierzu i oporniku R.

Badajc oporniki R1, R2 i R3 wykonano po jednym pomiarze napicia i natenia

dla kadej konfiguracji obwodu, natomiast badajc opornik R4 wykonano seri
dziesiciu pomiarw dla kadej z wielkoci.
3. Wyniki
a) Pomiary rozmiarw prta
Histogram przedstawia rozkad zmierzonych rednic prta:

Liczba pomiarw o danym wyniku

Histogram rednic prta

4
3
2
1
0
10,44

10,45

10,46

10,47

Wartoci pomiarw [mm]

His. 1. Rozkad zmierzonych rednic prta.

Nastpnie obliczono redni arytmetyczn pomiarw oraz odchylenie standardowe
redniej i wyniosy one odpowiednio: 10,445 mm oraz 0,002687 mm. Odchylenie
standardowe redniej przyjto za niepewno pomiarow typu A (opart o analiz
statystyczn). Aby obliczy niepewno pomiarow typu B przyjto niepewno
wzorcowania = 0,01 mm oraz niepewno eksperymentatora = 0,005 mm.
Ostatecznie niepewno typu B wyznaczono korzystajc ze wzoru:

2 2
+
3
3

i otrzymano wynik = 0,006454972 (dla zachowania dokadnoci kolejnych oblicze

pozostawiono wiksz liczb cyfr po przecinku). Niepewno cakowit pomiaru
rednicy uzyskano wykorzystujc wzr:
=

2 + 2

Niepewno cakowita wyniosa = 0,007 mm, a zatem ostatecznie wynikiem pomiarw

rednicy prta jest = 10,445 (0,007) mm.
Wysoko prta zostaa zmierzona jedynie raz i otrzymano wynik 30,0 mm.
Niepewno typu B wyznaczono w podobny sposb, jak powyej, ale przyjto
niepewno wzorcowania = 0,1 mm oraz niepewno eksperymentatora = 0,2

mm, zatem = 0,13 mm, i jednoczenie jest ona niepewnoci cakowit. A wic =
30,0 (0,1) mm.
Objto prta obliczono korzystajc ze wzoru:
=

a propagacj niepewnoci pomiarowych z pomiarw rednicy oraz wysokoci na

wyznaczan nastpnie objto obliczono ze wzoru:

2 +

gdzie pochodne czstkowe wyniosy:

=
2

oraz

Ostatecznie otrzymano = 2570,56 (85,29) mm3.

Stosujc te same zasady przy wyznaczaniu niepewnoci postpowano z wynikami
pomiarw napi i nate w dalszej czci wiczenia.
b) Badanie prawa Ohma
i) Opornik R1, R2, R3
Dla pierwszego opornika otrzymane wartoci napicia i natenia prdu zebrano
w tabeli (w nawiasach podano skal, na jak ustawiony zosta miernik). Doczono te
obliczone niepewnoci pomiarowe urzdze (dla miernika analogowego jest to klasa
urzdzenia pomnoona przez skal, dla cyfrowego to klasa pomnoona przez wynik
pomiaru i zsumowana z rzdem ostatniej jego cyfry wymnoonym przez liczb podan
w charakterystyce urzdzenia).
Konfiguracja
obwodu

U [V]

I [A]

Niepewno
urzdzenia [V/A]

Standardowa
Niestandardowa

7,0 (10 V)
9,0 (10 V)

0,01462 (200 mA)

0,01828 (200 mA)

0,1/0,00018
0,1/0,00023

Tab. 1. Wyniki pomiarw dla pierwszego opornika. Konfiguracja standardowa oznacza

pomiar spadku napicia jedynie na oporniku, niestandardowa - na oporniku
i amperomierzu jednoczenie.
Wyznaczono niepewno typu B wykorzystujc niepewno urzdzenia oraz
niepewno eksperymentatora przyjt jako rwn zeru dla miernika cyfrowego
i rwn poowie dokadnoci pomiaru dla miernika analogowego. Niepewno typu B

ostatecznie wyniosa = 0,056 V, = 0,0001 A, = 0,059 V, = 0,00013 A, gdzie

wielkoci primowane odpowiadaj konfiguracji niestandardowej. Korzystajc
z rwnania
=

oraz podanego ju wczeniej wzoru na propagacj niepewnoci otrzymano wartoci

oporw dla obu konfiguracji obwodu: = 478,80 (21,63) , = 492,34 (17,30) .
W ten sam sposb postpowano przy badaniu opornikw R2 i R3.
Konfiguracja
obwodu

U [V]

I [A]

Niepewno
urzdzenia [V/A]

Standardowa
Niestandardowa

13,5 (30 V)
9,6 (10 V)

0,01387 (200 mA)

0,00950 (200 mA)

0,3/0,00018
0,1/0,00012

Tab. 2. Wyniki pomiarw dla drugiego opornika. Konfiguracja standardowa oznacza

pomiar spadku napicia jedynie na oporniku, niestandardowa - na oporniku
i amperomierzu jednoczenie.
Niepewno typu B ostatecznie wyniosa = 0,1738 V, = 0,0001 A, = 0,1156 V,
= 0,00007 A, gdzie wielkoci primowane odpowiadaj konfiguracji niestandardowej.
Otrzymano nastpujce wartoci oporw: = 973,32 (39,49) , = 1010,53 (47,08) .
Konfiguracja
obwodu

U [V]

I [A]

Niepewno
urzdzenia [V/A]

Standardowa
Niestandardowa

2,00 (3 V)
2,25 (3 V)

0,00212 (200 mA)

0,001908 (20 mA)

0,03/0,000035
0,03/0,0000096

Tab. 3. Wyniki pomiarw dla trzeciego opornika. Konfiguracja standardowa oznacza

pomiar spadku napicia jedynie na oporniku, niestandardowa - na oporniku
i amperomierzu jednoczenie.
Niepewno typu B ostatecznie wyniosa = 0,022 V, = 0,00002, = 0,022 V, =
0,0000055 A, gdzie wielkoci primowane odpowiadaj konfiguracji niestandardowej.
Otrzymano nastpujce wartoci oporw: = 943,39 (81,70) , = 1179,24 (90,77) .
ii) Opornik R4
Wykres przedstawia charakterystyk prdowo-napiciow czwartego opornika
wraz z naniesion prost najlepszego dopasowania wyznaczon metod najmniejszych
kwadratw.

Charakterystyka prdowo-napiciowa
30

25

y = 417,5x + 0,042

U [V]

20

15

10

0
0

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

I [A]

Wyk. 1. Charakterystyka prdowo-napiciowa czwartego opornika.

Warto oporu to wspczynnik kierunkowy prostej wyznaczonej metod najmniejszych
kwadratw, a wic R = 417,5 . Dla wybranego pomiaru I = 0,01624 A, a U = 7,5 V, zatem
opr wyznaczony z danych dowiadczalnych przy uyciu wzoru:
=
jest rwny 461,8 (19,5) .

4. Wnioski
Warto oporu oszacowana metod najmniejszych kwadratw rni si znaczco
od wielkoci wyznaczonej z danych dowiadczalnych, cho jeli uwzgldni cakowit
niepewno pomiarow wyznaczania oporu, rnica nie jest ju tak dua. Prosta
najlepszego dopasowania przechodzi w bardzo bliskim ssiedztwie wszystkich punktw
wykresu.
Opory dla opornikw R1, R2 i R3 wyznaczane w rnych konfiguracjach obwodu
rni si. Mierzenie spadku napicia nie tylko na oporniku, ale rwnie na
amperomierzu zaburza pomiar. Takie postpowanie byo by zasadne jedynie przy
badaniu mierzeniu duych oporw, a te uwzgldnione w ukadzie s relatywnie mae.
Stwierdzono zjawisko szybkiego zmniejszania si bdw pomiarowych wraz ze
zmian skali przyrzdw na mniejsz. Ponadto zauwaono, e miernik cyfrowy
udostpnia moliwo wykonywania pomiarw z duo mniejszym bdem ni miernik

analogowy, niezalenie od skali. Przy wyborze mniejszych zakresw pomiarowych (20

mA) bd wprowadzany przez multimetr jest w zasadzie zaniedbywalnie may.