Suplement Do Programu

SUPLEMENT DO PROGRAMU POZNA I ZROZUMIE WIAT
SUPLEMENT DO PROGRAMU
POZNA I ZROZUMIE WIAT
Projekt Uczenie si przez dziaanie. Innowacyjny program nauczania Pozna i zrozumie wiat do
edukacji wczesnoszkolnej jest finansowany ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Spoecznego, Program Operacyjny Kapita Ludzki, dziaanie 3.3.4. Modernizacja treci i
metod ksztacenia projekty konkursowe.
635 metody aktywizujce

Barometr nastroju metody aktywizujce
Bazgroy metody aktywizujce
Diagnostyka edukacyjna jest systemem dziaa zmierzajcych do ustalenia wiedzy
ucznia, jak on do niej dochodzi i jakie s tej wiedzy uwarunkowania. Diagnostyka czsto
suy ewaluacji jako jedno z narzdzi wskazujcych powody okrelonych spraw i sytuacji1.
Diagnoza (gr. diagnosis) rozpoznanie okrelonego stanu rzeczy, jego znaczenia i fazy
rozwoju, gwnie przez zgromadzenie wystarczajcej iloci danych. Na tej podstawie okrela
si przyczyny zaistniaej sytuacji, aby w konsekwencji zinterpretowa oraz sformuowa
prognozy i zalecenia jako kierunek dziaa zmierzajcych ku lepszemu funkcjonowaniu
jednostki. Rozrnia si m.in. diagnoz psychologiczn, diagnoz pedagogiczn, definiujc
np. trudnoci dydaktyczne i wychowawcze w pracy z jednostk lub grup; diagnoz
owiatow, odnonie funkcjonowania rnych skadnikw systemu owiaty2.
Dysgrafia ucze z trudnociami w nauce
Dyskalkulia ucze z trudnociami w nauce
Dysleksja ucze z trudnociami w nauce
Dysortografia ucze z trudnociami w nauce
Dystans metody aktywizujce
Ekspresja przez sztuk metody w edukacji plastycznej
Elementy metody Edyty Gruszczyk-Kolczyskiej metody w edukacji matematycznej
Emiter zapachw sala Dowiadczania wiata
Formy pracy organizacyjna strona nauczania; forma nauczania obejmuje zewntrzne
warunki tego nauczania, a wic dobr uczniw i nauczycieli, poczenie ich w odpowiednie
grupy, wspprac grup i jednostek, rodzaj zaj oraz warunki miejsca i czasu pracy
1 K. Stryski, Prowadzenie ewaluacji w ramach nadzoru pedagogicznego. Poradnik dyrektora

szkoy, ABC, Warszawa 2010, s. 211.
2 W. Oko, Nowy sownik pedagogiczny, ak, Warszawa 1998, s. 52; Regionalne i lokalne diagnozy
edukacyjne, red. B. Niemirko, M. Szmigiel, PTDE, Krakw 2012, s. 122.
dydaktycznej. Rozrnia si trzy rodzaje form organizacyjnych pracy uczniw na lekcjach:

praca zbiorowa, grupowa i indywidualna3.
Heurystyczna metoda Georga Plya metody w edukacji matematycznej
Indywidualizacja nauczania uwzgldnianie przez nauczycieli indywidualnych rni
psychofizycznych w rozwoju poszczeglnych uczniw przez dostosowanie treci, metod
nauczania,
rodkw
dydaktycznych,
form
organizacyjnych
wszelkich
dziaa
pedagogicznych do zdolnoci oglnych (inteligencji), uzdolnie, zainteresowa, umiejtnoci

oraz tempa pracy do kadego z uczniw; indywidualizacja pracy nauczyciela z uczniami ma
wyrwnywa braki u uczniw sabszych i podnie wymagania w stosunku do uczniw
zdolnych4.
Kolorowe reflektory sala dowiadczania wiata
Kolumna wodna z panelem sterujcym sala dowiadczania wiata
Komplet magicznych paeczek UV sala dowiadczania wiata
Kosz i walizeczka metody aktywizujce
Ksztacenie zrnicowane dostosowanie ksztacenia do indywidualnych potrzeb i
predyspozycji dzieci: To taki sposb organizacji pracy na lekcji, w ktrym uczniowie przez
wikszo czasu s zaangaowani w interesujce i wartociowe z ich punktu widzenia zadania
ujte w podstawie programowej, na podstawie ktrej nauczyciel wytycza i oglne i
szczegowe cele ksztacenia, a uczniowie s wiadomi zakresu nowej wiedzy, umiejtnoci,
zdolnoci i postaw, jakie maja do opanowania; do realizacji podstawowych celw zawartych
w dokumencie ministerialnym stosuje si zrnicowania w zakresie metod, treci, kontroli,
oceny, rodowiska nauczania oraz form organizacji pracy na lekcji5.
Kula niegowa metody aktywizujce
Kurtyna wiatowodowa sala dowiadczania wiata
Mapa mentalna metody aktywizujce
Metoda 18 struktur wyrazowych metody wspomagajce
3 W. Oko, Wprowadzenie do dydaktyki oglnej, Akad. ak, Warszawa 2003; Cz. Kupisiewicz,
Dydaktyka. Podrcznik akademicki, Impuls, Krakw 2012; R. Wickowski, Pedagogika
wczesnoszkolna, WSiP, Warszawa 1993, s. 212230.
4 W. Oko, Nowy sownik pedagogiczny..., s. 134.
Metoda guziczkowa metody w edukacji matematycznej

Metoda kruszenia metody w edukacji matematycznej
Metoda analityczna metody nauczania w wychowaniu fizycznym; metody w edukacji
matematycznej
Metoda analityczno-percepcyjna metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda analityczno-syntetyczna metody w edukacji matematycznej
Metoda analogii metody nauczania ortografii
Metoda Batii Strauss metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda bezporedniej celowoci ruchu metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda dedukcji metody nauczania ortografii
Metoda diagnozowania polega na zbieraniu informacji o uczniu, o stanie jego rozwoju,
kompetencji, cechach zachowa, uzdolnie oraz zaburze i deficytw. Ley w zakresie
kwalifikacji nauczyciela, ktre pozwalaj rozpozna charakterystyczne cechy rozwojowe
dziecka, jego struktury rozwoju, a take wczenie wykry okrelone uzdolnienia, czy
opnienia rozwojowego. Do podstawowych metod diagnozowania dziecka nale:
obserwacja, analiza wytworw dziecka, dialog, testy diagnostyczne, analiza dokumentw6.
Metoda dobrego startu Marty Bogdanowicz metody wspomagajce
Metoda ekspozycji metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda ekspresji ruchowej Alfreda i Marii Kniessw metody nauczania w
wychowaniu fizycznym
Metoda indukcji metody nauczania ortografii
Metoda kompleksowa metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda mieszana (syntetyczno-analityczna) metody nauczania w wychowaniu
fizycznym
5 Zob. S. Grzegorzewska, Alternatywne sposoby realizowania edukacji wczesnoszkolnej na
przykadzie ksztacenia zrnicowanego prezentacja wynikw bada eksperymentalnych, [w:]
Edukacja alternatywna XXI w., red. B. liwerski, Z. Melosik, Impuls, Krakw 2010, s. 195207.
6 A. Woch, S. Woch, Diagnoza caociowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, ak,

Warszawa 2009, s. 105110; T. Wejner, Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna i jej wpyw na sukces
edukacyjny, [w:] Regionalne i lokalne diagnozy edukacyjne..., op.cit., s. 330333.
Metoda naladowcza-cisa metody nauczania w wychowaniu fizycznym

Metoda odimiennej nauki czytania Ireny Majchrzak metody wspomagajce
Metoda organizowania i rozwijania dziaalnoci muzycznej ucznia metody
nauczania w edukacji muzycznej
Metoda problemowa metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda problemowo-analityczna metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda problemowo-odtwrcza metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda problemowo-twrcza metody nauczania w edukacji muzycznej
Metoda programowego uczenia si metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda ruchowej ekspresji twrczej Rudolfal Labana metody nauczania w
wychowaniu fizycznym
Metoda ruchu rozwijajcego Weroniki Sherborn metody nauczania w edukacji
muzycznej; metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda symulacji metody w edukacji matematycznej
Metoda syntetyczna metody nauczania w wychowaniu fizycznym; metody w edukacji
matematycznej
Metoda twrcza Karola Orffa metody nauczania w edukacji muzycznej; metody
nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda zabawowa metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda zadaniowa-cisa metody nauczania w wychowaniu fizycznym
Metoda zaj praktycznych metody nauczania edukacji przyrodniczej
* * *
Metody aktywizujce
635 sze grup, trzy odpowiedzi, pi rundek; uczniowie, pracujc w grupach, udzielaj
po trzy odpowiedzi i przekazuj swoj kart do kolejnej grupy (zgodnie z ruchem wskazwek
zegara). Takich rundek moe by mniej, w zalenoci od rozwizywanego problemu i
propozycji zapisywanych przez uczniw. Propozycje rozwizania problemu nie mog si
powtarza;
barometr nastroju uczniowie stawiaj kropki przy symbolu (np. soneczka, kciuki,
buki), ktry odpowiada ich samopoczuciu po zajciach;
bazgroy uczniowie, pracujc w grupach, nie rozmawiaj, wsplnie tworz plakaty. Na
lecych w zasigu rki kartkach kady moe zanotowa swoje odczucia, pytania,
wtpliwoci, pomysy itp. Nauczyciel obserwuje uczniw (postaw wobec kolegw,
zaangaowanie
6
w pracy, jakimi technikami i kolorami wykonuj swoje prace, role poszczeglnych uczniw
podczas wsplnego tworzenia); zwraca uwag na atmosfer, jaka panowaa przy pracy. Po
zakoczeniu pracy uczniowie opowiadaj o swoich wraeniach i dyskutuj o tym, co zostao
zanotowane na kartkach;
dystans na pocztku zaj prosimy uczniw, aby stanli w takiej odlegoci od
przedmiotu, ktry symbolizuje temat zaj, na ile czuj si mocni w jego zakresie; jak
wiedz czy te umiejtnoci posiadaj. Kady zapamituje, gdzie stoi. Nauczyciel ma oglny
ogld grupy pod katem znajomoci tematu. Pod koniec zaj procedur powtarzamy. Wyania
si nowy obraz grupy. Uczniowie mog skomentowa swoje zmiany;
kosz i walizeczka uczniowie otrzymuj karteczki, na jednych zapisuj, co im si
podobao, na drugich to, co im si nie podobao. Pozytywy wkadaj do walizki i zabieraj
ze sob. Natomiast wszystko to co im si nie podobao, wrzucaj do kosza;
kula niegowa nauczyciel rozdaje uczniom kartki, na ktrych uczniowie zapisuj po
trzy rozwizania problemu (praca indywidualna). Po kilku minutach uczniowie zasiadaj
z ssiadem obok i wybieraj spord szeciu pomysw lub odpowiedzi trzy wsplne i
zapisuj je na innych kartkach. W kolejnym kroku tworz si czwrki i z szeciu odpowiedzi
wybieraj trzy wsplne i zapisuj je na kolejnych kartkach. Na grupach omioosobowych
koczymy prac i spord wypracowanych pomysw grupowych wybieramy wsplnie
najlepsze rozwizanie;
mapa mentalna (mapa pojciowa, mapa myli, mapa mzgu) wizualne opracowanie
pojcia z wykorzystaniem rysunkw, symboli, wycinkw, krtkich sw, zwrotw, hase.
Mapa bdzie bardziej czytelna, gdy bdziemy wykorzystywa krtkie sowa, hasa (najlepiej
rzeczowniki);
niezwyka budowla uczniowie pracuj w zespoach. Przed przystpieniem do
wykonania zadania losuj jednorodny materia, np.: pojemniki po jogurcie, wytaczanki po
jajkach, rolki po papierze toaletowym. Zadaniem grupy jest jak najszybciej ustawi budowl.
Trzeba wykorzysta wszystkie materiay, a budowla nie moe si rozsypa;
piramida priorytetw pozwala na ustalenie kolejnoci realizacji tematw/zagadnie
dotyczcych jednego dziau/tematu. Na przykad nauczyciel zapisuje sowo klucz na tablicy,
uczniowie podaj hasa z tym zwizane, nastpnie z tych hase ukadana jest piramida od
najwaniejszego do najmniej istotnego;
poker kryterialny gra ksztatujca umiejtno dyskusji, argumentowania,
dokonywania wyborw. Po podaniu hasa klucza do zaj nauczyciel dzieli klas na grupy i
rozdaje kadej po 20 kart. Po potasowaniu uczniowie dziel si kartami o treciach
7
pozwalajcych rozwiza problem. Uczniowie umieszczaj swoje karty na trzech polach

wok hasa. Jeeli ktre pole jest ju zajte, ucze, argumentujc decyzj, stara si
doprowadzi do usunicia karty i na jej miejsce umieci swoj. Karta usunita wraca do
ucznia, ktry j tam umieci. O usuniciu karty decyduje grupa;
promyczkowe uszeregowanie (soneczny promyczek) na rodku plakatu wpisujemy
sowo jesie. Kady ucze otrzymuje po kilka karteczek, na ktrych np. wypisuje cechy
charakterystyczne jesieni. Jedno chtne dziecko odczytuje swoje cechy i ukada je wok
sowa jesie. Uczniowie, ktrzy maj takie same lub podobne cechy, ukadaj swoje kartki
w promyczek. Jeeli pojawi si cecha, dokd jeszcze niewymieniona, dodajemy j wok
sowa jesie; i tak do wyczerpania karteczek;
przekadaniec dyskusja grupowa nad wybranym zagadnieniem; po kilku lub
kilkunastu minutach nauczyciel wygasza miniwykad, po nim nastpuje ponowna dyskusja
grupowa. Wydyskutowane pomysy zapisujemy na plakacie i wycigamy wnioski;
schemat Ishikawy wyjtkowo tej metody, e pozwala na poszukiwanie przyczyn
zaistniaego problemu. Charakterystyczna grafika przypomina rybi szkielet, w ktrego gow
wpisujemy problem, a na gwnych ociach wpisujemy podawane przez uczniw
najwaniejsze przyczyny. Nastpnie dzielimy klas na tyle grup, ile mamy przyczyn
gwnych i kada grupa poszukuje przyczyn szczegowych, ktre zapisuj na kolorowych
paskach papieru. Po wyczerpaniu pomysw (mona wyznaczy przedzia czasowy)
przyczepiamy drobne oci do gwnych (kada grupa do swojej gwnej przyczyny).
Powstaje rybi szkielet, uczniowie wsplnie zastanawiaj si nad przyczynami zaistniaego
problemu;
sprzedawca dzie sztuki ucze jako sprzedawca dziea prezentuje swoj prac,
wychwala jej walory. Osoby, ktrym zalety dziea si podobaj, bij brawo;
tarcza strzelecka dzielimy tarcz na tyle czci, ile aspektw chcemy podda ocenie.
Uczniowie oddaj swj gos (cenki, kropki, itp.) na odpowiedni obszar w odpowiedniej
odlegoci od rodka. Dostajemy szybk informacj zwrotn;
Metody ekspresji i impresji metody w edukacji plastycznej
Metody ekspresyjne metody nauczania w edukacji przyrodniczej
Metody graficznego zapisu metody w edukacji plastycznej
Metody i techniki Celestyna Freineta metody nauczania w edukacji muzycznej
Metody impresyjne metody nauczania edukacji przyrodniczej
* * *
Metody nauczania ortografii
8
metoda analogii nauczanie i uczenie si ortografii polegajce na porwnywaniu

pisowni nowych wyrazw (ortografw) z grup ortografw ju znanych, ktre podlegaj pod
t sam zasad ortograficzn. Rekomendowane wiczenia w ramach tej metody to np.
analogie7, skojarzenia8, model pojcia9;
metoda dedukcji nauczanie i uczenie si ortografii polegajca na wyszukiwaniu
wyrazw, ktrych pisownia podlega tej samej regule ortograficznej (porwnanie,
analizowanie). Metoda ta rekomendowana jest do pracy od klasy III. Rekomendowane
wiczenia w ramach tej metody to np. wizualizacja wyrazw 10, ilustrowanie wyrazw11, w
poszukiwaniu i u, czyli kosmiczna podr do Ulandii i wenii12;
metoda indukcji nauczanie i uczenie si ortografii polegajce na obserwacji
zgromadzonego materiay jzykowego oraz sformuowaniu opartych na tych obserwacjach
odpowiednich regu ortograficznych. Uczniowie samodzielnie wypracowuj odpowiedni
7 D. Gnosiska, V. Woniak, Inteligencje wielorakie w nauczaniu ortografii 7 walizek, Gdask,
2009, s. 37.
8 Ibidem, s. 39.
9 Ibidem, s. 36.
10 Ibidem, s. 30.
11 Ibidem, s. 31.
12 Ibidem, s. 61.
regu lub pracujc we wsppracy z nauczycielem. Rekomendowane wiczenia w ramach tej

metody to np. wyrazy w wyrazach 13, mylowe ortomapy14, domino ortograficzne15,
ortokarty16.
Metody nauczania ruchu poszczeglnych czynnoci ruchowych metody nauczania
w wychowaniu fizycznym
Metody ogldowe metody nauczania w edukacji przyrodniczej
Metody oparte na dziaalnoci praktycznej uczniw metody nauczania w edukacji
przyrodniczej
Metody podajce17 oparte s na przekazie werbalnym, czasami obrazkowym; nauczyciel
podaje uczniom (std nazwa) gotowe informacje. Metody te preferowane s przez osoby z
dominant wzrokowego kanau sensorycznego (oparte na przekazie sownym) lub z
dominant suchowego kanau sensorycznego i z dominant wzrokowo-suchowego kanau
sensorycznego18.
13 Ibidem, s. 23.
14 Ibidem, s. 28.
15 Ibidem, s. 48.
16 Ibidem, s. 77.
17 I. Adamek, Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, Krakw 1997, s.62.
18 C. Plewka, M. Taraszkiewicz, Uczymy si uczy, Szczecin 2010, s. 237.
10
Metody praktyczne19 oparte s na praktycznej, manualnej pracy dziecka. Stosowanie ich

przez nauczyciela ksztatuje u uczniw umiejtnoci motoryczne, a take powoduje lepsze
zrozumienie rzeczywistoci, poniewa droga tworzenia poj abstrakcyjnych przebiega
zawsze od konkretu do abstraktu.
Metody problemowe20 oparte s na poszukiwaniu rozwiza problemw. Uczniowie
samodzielnie dochodz do wiedzy, badajc problem, poznajc jego genez i podejmujc
odpowiednie decyzje. Wykorzystywane s przy tym rne rda informacji, np. filmy
dydaktyczne, fotografie, rysunki, internet. Praca t metoda wymaga od uczniw
samodzielnego tworzenia informacji, formuowania wasnych teorii, przewidywania skutkw
i nastpstw. Na zachodzce wwczas procesy poznawczo-wychowawcze skadaj si:
analizowanie, wyjanianie, ocenianie, porwnywanie i wnioskowanie. Metody te rozwijaj
umiejtno krytycznego mylenia. Wymaga to od ucznia aktywnego udziau w
nauczaniu/uczeniu si; od nauczyciela wymaga kierowania procesem. Wedug M.
Taraszkiewicz
21
s to metody uniwersalne, angaujce wszystkie zmysy (zob. rwnie:
metody w edukacji plastycznej).

Metody rozwizywania zada tekstowych metody w edukacji matematycznej
Metody sowne (werbalne) metody w edukacji przyrodniczej
* * *
Metody w edukacji matematycznej
elementy metody Edyty Gruszczyk-Kolczyskiej stosowanej przez nauczyciela
wczesnej edukacji powinno by zdiagnozowanie za pomoc testw dojrzaoci ucznia do
uczenia si matematyki w warunkach szkolnych. Na t skadaj si dojrzao:
19 I. Adamek, Podstawy..., op.cit., s. 62.
20 Ibidem.
21 C. Plewka, M. Taraszkiewicz, Uczymy si..., op.cit., s. 238.
11
dziecice liczenie: sprawne liczenie i rozrnianie bdnego od poprawnego liczenia,

umiejtno wyznaczania wyniku dodawania i odejmowania w zakresie 10 w pamici lub na
palcach;
operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym w zakresie: uznawanie staoci iloci
niecigych, wyznaczanie konsekwentnych serii;
zdolno do odrywania si od konkretw i posugiwanie si reprezentacjami
symbolicznymi w zakresie: poj liczbowych, dziaa arytmetycznych, schematu graficznego;
dojrzao emocjonalna wyraajca si w: pozytywnym nastawieniu do rozwizywania
zada, odpornoci emocjonalnej na sytuacje trudne intelektualnie;
zdolno do syntetyzowania i zintegrowania funkcji percepcyjno-motorycznych, ktra
wyraa si sprawnym odwzorowywaniem zoonych ksztatw, rysowaniu i konstruowaniu22;
heurystyczna metoda Georga Plya proces mylenia zachodzcy podczas
rozwizywania problemw; nazywany jest myleniem produktywnym, tzw. procesem
heurystycznym (wytwarzanie pomysw rozwizania problemu). Mylenie to umoliwia
wysuwanie pomysw rozwizania problemu. Heurystyka (heresis grec.) oznacza
umiejtno dokonywania odkry23.
Jedn z waciwoci psychicznych dziecka jest denie do rozwizywania zada. Zdaniem
G. Plya rozwizywanie zadania to poszukiwanie drogi pokonania trudnoci, pozwalajcej na
ominicie przeszkd, na osignicie celu, ktrego nie sposb osign od razu i wprost.
Odgadywa i sprawdza to podstawy metody G. Plya. Wyrnia on dwa rodzaje zada:
1) znale; 2) udowodni. W klasach niszych mamy gwnie do czynienia z pierwszym
typem zada (szukanie niewiadomej). G. Plya w swojej metodzie rozwizywania zada
wyrnia pi podstawowych operacji, ktre s zarazem etapami ich rozwizywania:
1. Zrozumienie zadania ustalenie na pocztku, co mamy rozwiza, czyli dostrzeenie
problemu matematycznego w zadaniu. Ucze powinien wyrni warunki matematyczne:
wielkoci podane w zadaniu, wielko poszukiwan, stosunki midzy tymi wielkociami.
22 E. Gruszczyk-Kolczyska, Dzieci ze specyficznymi trudnociami uczeniu si matematyki, WSiP,
Warszawa 1992.
23 J. Nowik, Edukacja matematyczna w ksztaceniu zintegrowanym, WSZ, Racibrz 2009.
12
2. Ukadanie planu rozwizania wyonienie odpowiedniego pomysu i sprawdzenie czy

rozwizanie jest osigalne. Nauczyciel pomaga uczniom, zadajc pytania pomocnicze,
wychodzc od niewiadomej: co jest niewiadom? Jak mona znale rozwizanie? W jaki
sposb?
3. Wykonanie planu.
4. Sprawdzenie wyniku jak mona sprawdzi wynik? Jak mona sprawdzi uzasadnienie
rozwizania? Sprawdzenie wyniku zmusza ucznia do wykonywania operacji odwrotnych, tak
bardzo potrzebnych w rozwijaniu mylenia.
5. Refleksja nad rozwizaniem samodzielne rozwizanie zadania jest zawsze odkryciem.
Pytania i sugestie podczas rozwizywania s bardzo wanym elementem tej metody;
metody rozwizywania zada tekstowych s gwnym sposobem uczenia si
matematyki. Rozwizanie zadania czy si z pokonaniem przez dziecko trudnoci. Wane
jest, aby dziecko samodzielnie potrafio rozwiza te trudnoci. Do szkoy uczszczaj jednak
dzieci, ktre nie potrafi poradzi sobie nawet z prostymi zadaniami; nie rozumiej ich
matematycznego sensu i nie dostrzegaj zalenoci midzy liczbami.
Zofia Cydzik definiuje zadanie tekstowe jako sytuacj yciow powizan takimi
zalenociami, ktrych wykrycie prowadzi do odpowiedzi na pytanie gwne. Przy
rozwizaniu zadania problemem jest ustalenie zalenoci midzy danymi w zadaniu
wielkociami
zgodnie
z warunkiem zawartym w pytaniu.

Zadania tekstowe w klasie pierwszej s materiaem poznawczym, ktrego tre stanowi
wiadomoci (struktura zadania tekstowego, zalenoci midzy wielkociami danymi a
wielkoci poszukiwan) oraz umiejtnoci intelektualne (dokonywanie analizy i syntezy
zadania, ujmowanie zadania w formu matematyczn). Na pocztku zadania powinny
zawiera tre atw i konkretn, fabu ciekaw i dynamiczn, jawne, okrelajce wprost,
czynnoci matematyczne. Sugerowana jest pena budowa tekstw zada zakoczona
pytaniem. Z czasem przechodzi si do zada otwartych i potwartych. Maj one wicej ni
jedno poprawne rozwizanie i kade mona uzyska innym sposobem.
Wrd metod rozwizywania zada tekstowych moemy wyrni:
metod analityczn cofanie si z rozumowaniem, znalezienie gwnej niewiadomej
zadania (co wystarczy wiedzie aby t liczb znale?);
metoda analityczno-syntetyczn polega na kilkakrotnym przechodzeniu od analizy do
syntezy i od syntezy do analizy; Jest niewtpliwie najczciej stosowan metod w
13
ksztatowaniu logicznego mylenia i usamodzielniania uczniw w rozwizywaniu zada

tekstowych;
metod guziczkow uycie schematu graficznego (rysuje si kka guziczki).
Metoda ta naladuje rozwizanie manipulacyjne, czyli symulacj za pomoc konkretnych
przedmiotw (polecana przy rozwizywaniu zada za pomoc rwna). Najpierw przedstawia
si na rysunku sytuacj kocow, nastpnie otacza si ptl liczb kek, zgodnie z sytuacj w
zadaniu.
metod kruszenia modyfikowanie, zwikszanie lub zmniejszanie liczby danych
i ich wartoci, zastpowanie danych innymi, rezygnacja z niektrych danych, zmiana miejsca
danych, a take przeksztacanie zadania, jego odwracanie, wprowadzanie nowych zwizkw
i zalenoci, uszczegawianie lub uoglnianie zadania. Metod kruszenia mona stosowa
w rnych wersjach. Wszystkie zaczynaj si od zadania bazowego 24. Walory metody
kruszenia:
doskonale rozwija mylenie krytyczno-logiczne uczniw, uczy dostrzegania zwizkw
i zalenoci wystpujcych w zadaniu bazowym oraz umiejtnoci wykorzystywania ich do
tworzenia nowych wersji zadania,
rozwija pynno mylenia ucze nie poprzestaje na uoeniu jednego pytania, ukada
ich cae cigi,
rozwija gitko mylenia ucze jest zmuszony do szybkiej zmiany kierunku,
przechodzi z jednego toru mylenia na inny, bowiem dostrzega coraz nowe zwizki w zadaniu
bazowym,
rozwija oryginalno mylenia ucze nie poprzestaje na ukadaniu pyta atwych i
prostych, ukada coraz wymylniejsze pytania,
gona zbiorowa praca uaktywnia uczniw, ktrzy na zasadzie skojarze z pytaniami
uoonymi przez kolegw formuuj kolejne,
jest atrakcyjn dla uczniw metod pracy z zadaniem tekstowym25;
metoda symulacji jedna z czynnociowych metod rozwizywania zada polegajca na
symulowaniu na materiale konkretnym sytuacji opisanych w zadaniu (polecana przy
rozwizywaniu zada za pomoc rwna). Przy rozwizywaniu zada, gdy liczby dane w
24 E. Stucki, Metodyka nauczania matematyki w klasach niszych, Cz. II, WSP, Bydgoszcz
1993, s. 5960.
14
zadaniu s due, stosuje si metod czciowej symulacji: cz symulacji na rysunku, a cz

(jej kontynuacja) w myli;
metod syntetyczn wyciganie wnioskw z tego, co wiemy, wyodrbnienie danych
zadania (czego mona si dowiedzie na podstawie tych danych?);
seminarium rozwizywania zada wedug metody Georga Plya to uczenie si i
nauczanie rozwizywania zada; jest propozycj nauczania mylenia. Autor wyrnia dwie
fazy seminarium: wstpna i podstawow. W fazie wstpnej nauczyciel omawia i rozwizuje
zadania typowe. Jednoczenie uczniowie otrzymuj zadania do samodzielnego rozwizania w
domu. Sprzyja to przypomnieniu, penemu zrozumieniu znajomoci metod rozwizywania
omwionych na zajciach. W fazie podstawowej obowizuje zasada pracy grupowej.
Realizowana jest w trzech etapach:
1) kady ucze samodzielnie rozwizuje jedno zadanie rne od innych; moe liczy na
pomoc nauczyciela;
2) ucze sprawdza, uzupenia, upraszcza, szuka innego rozwizania zadania i wybiera
sposb prezentacji przed grup;
3) zajcia odbywaj si w grupach (po cztery osoby); skad grup zgodny jest z wol
uczniw.
Jeden ucze przejmuje rol nauczyciela, prezentuje zadanie, pobudza aktywno kolegw
i pomaga w poszukiwaniu rozwizania. Po znalezieniu rozwizania nastpuje jego prezentacja
i krytyczna ocena (w grupie). Ciekawe rozwizania prezentowane s caej klasie26.
* * *
Metody w edukacji muzycznej
metoda analityczno-percepcyjna stosowana jest mniej lub bardziej wiadomie, np.
przy pracy nad piosenk lub utworem instrumentalnym, kiedy uczniowie poznaj i
zapamituj utwr ze suchu. Istot tej metody jest zaprezentowanie pewnego wzoru
25 Z. Cydzik, Nauczanie matematyki w klasie pierwszej i drugiej szkoy podstawowej,
WSiP, Warszawa 1990;
J. Hanisz, Ukadanie i rozwizywanie zada tekstowych metod kruszenia, ycie
Szkoy 1990, nr 8.
26
S. Sokoowski, Rozwizywanie zada tekstowych, ycie Szkoy 2004, nr 1; E. Stucki,
Metodyka nauczania matematyki w klasach niszych, WSP, Bydgoszcz 1993.
15
wykonania oraz przeprowadzenie z uczniami analizy suchowej w celu wiadomego,

rozwijajcego
ich
such
i wyobrani muzyczn zapamitywania;

metoda Batii Strauss aktywne suchanie muzyki powanej; opiera si na
wykorzystaniu elementw ruchu, taca, gestw, piewu, gry na prostych instrumentach
perkusyjnych, rozwija wraliwo na pikno, pomysowo, muzykalno, uruchamia
wyobrani oraz przeamuje opory przed publicznym wystpem;
metoda ekspozycji zapewnienie uczniom moliwoci zetknicia si z dzieem
muzycznym w sposb zapewniajcy moliwie pene i niemal uroczyste jego przeycie. W
pracy lekcyjnej musi znale si miejsce na wysuchanie utworw w atmosferze skupienia i
kontemplacji, a przynajmniej naley stopniowo wdraa uczniw do takiego suchania.
Ogromn rol odgrywa tu stopniowo dobrany utwr, jako jego wykonywania i odtworzenia,
odpowiednie wprowadzenie;
metoda organizowania i rozwijania dziaalnoci muzycznej ucznia suy
integrowaniu rnorodnych metod postpowania nauczyciela. Tak jak fundamentem
koncepcji programowej jest rnorodno form aktywnoci muzycznej uczniw, tak
metodyczn
podstaw
w pracy nauczyciela jest ksztatowanie i rozwijanie umiejtnoci (piewu, gry na

instrumentach, ekspresji ruchowej itp.). Rozwj tych umiejtnoci zaley od staego i
systematycznego stwarzania okazji na lekcjach i poza lekcjami do prezentowania osiganych
wynikw pracy zespoowej;
metoda problemowo-analityczna stosowana przede wszystkim w nauce suchania
muzyki, kiedy chodzi nam o rozwijanie zdolnoci uczniw do samodzielnego suchania,
rozumienia i analizowania utworu. Podobnie jak w metodzie problemowo-twrczej,
niesychanie wane jest wyrane okrelenie zadania przez nauczyciela i to przed
wysuchaniem okrelonego utworu czy jego fragmentu;
metoda problemowo-odtwrcza stosowana wtedy, gdy uczniowie samodzielnie, z
zapisu nutowego, przyswoili sobie wiczenie, piosenk czy inny utwr. Jej problemowy
charakter to materia muzyczny rytm, melodia i inne elementy;
metoda problemowo-twrcza polega na angaowaniu mylenia i inwencji muzycznej
uczniw do rozwizywania okrelonego zadania (problemu) o charakterze twrczym; ma
sens, gdy jasno postawione s przed uczniami warunki rozwizywania, a uczniowie maj
odpowiedni zasb umiejtnoci czy zdolnoci, by zadanie rozwiza. Chodzi o to, by
uczniowie mieli jak najczciej okazj oceni swoje wytwory. Pozostawienie wytworw
16
dziecicej inwencji bez dyskusji, jak rwnie stawianie uczniom zbyt trudnych lub niejasnych
wymaga, nie sprzyja rozwojowi ich muzykalnoci;
metoda ruchu rozwijajcego Weroniki Sherborne prowadzone zajcia su dziecku
do poznania wasnego ciaa, usprawnienia motoryki, doskonal pynno ruchw, wyczucie
siy, delikatno i wraliwo, umoliwiaj poznawanie przestrzeni i dzielenia si ni z drug
osob, sprzyjaj nawizywaniu bliskiego kontaktu w relacji dorosydziecko, mobilizuj do
koncentracji i kontroli zachowa;
metoda twrcza Karola Orffa i Rudolfa Labana to rne formy ruchu (w tym
rwnie pantomima, opowie muzyczno-ruchowa), ktre umoliwiaj dziecku rozwijanie
ekspresji i inwencji podczas zaj muzyczno-ruchowych; improwizacje ruchowe rozwijaj
inwencj twrcz, ksztatuj wiadomo wasnego ciaa, poczucie czasu, ciaru i
przestrzeni, ucz dostosowania ruchw do ruchw partnera;
metody i techniki Celestyna Freineta swobodna ekspresja artystyczna: plastyczna,
muzyczna, ruchowa.
pedagogika zabawy Klanza oparta na wielokierunkowej aktywnoci dziecicej;
zabawy cz w sobie w ruch, muzyk, taniec, dziaania plastyczne i poznawcze, ktre
wyzwalaj pozytywne emocje i integracj grupy.
* * *
Metody w edukacji plastycznej musz wyzwala w dziecku odkrywcze i indywidualne
mylenie oraz dziaanie. W edukacji plastycznej posugujemy si wszystkimi metodami
pedagogicznymi, ktre pomagaj nam w realizacji konkretnych zada. Najczciej stosowane
s dziaania oparte na sowie (sowne), pokazie i obserwacji (ogldowe), dziaaniu
(praktyczne),
samodzielnym
(waloryzacyjne)
myleniu
aktywizujce.
dziaaniu
Szczeglne
(problemowe),
znaczenie
ma
na
przeyciach
zastosowanie
metod
aktywizujcych, dziki ktrym rozwija si postaw twrcz uczniw, tak wan w nauce i
yciu, oraz metod waloryzacyjnych. Te ostatnie pozwalaj co jest istotne w edukacji
plastycznej na organizacj aktywnoci emocjonalnej, artystycznej i estetycznej uczniw.
Ksztatuj opini uczniw, wdraaj do poprawnego wartociowania postpowania ludzi i ich
zachowa.
ekspresja przez sztuk metody rozwijajce umiejtnoci tworzenia wypowiedzi
plastycznej. Zaliczamy tu:
wiczenia plastyczne ksztatujce i rozwijajce umiejtno obserwacji, wykonywane za
pomoc rnorodnych technik i narzdzi,
zadania i projekty rozwijajce twrcze mylenie oraz mylenie metaforyczne,
17
wiczenia ilustracyjne inspirowane innymi tekstami kultury literackimi, muzyk,

tworzenie i konstruowanie form przestrzennych: makiety, rzeby, formy przestrzenne
z rnorodnych materiaw,
projekty sztuki uytkowej wykonywane przy pomocy graficznych programw
komputerowych,
wykonywanie fotografii i wykorzystanie jej w pracach plastycznych,
wystawy prac plastycznych,
wiczenia i zadania wykonywane w plenerze;
metody ekspresji i impresji nastawione s na emocje i przeycia. Powoduj wzrost
zaangaowania emocjonalnego uczniw, ktry jest efektem dozna i przey zwizanych
z wykonywaniem okrelonych zada;
metody graficznego zapisu proces podejmowania decyzji przedstawia si na rysunku;
metody zachcaj do samodzielnego podejmowania decyzji;
metody problemowe rozwijaj umiejtno krytycznego mylenia; polegaj na
przedstawieniu uczniom sytuacji problemowej oraz organizowaniu procesu poznawczego.
Wykorzystywane s przy tym rne rda informacji, np. filmy dydaktyczne, fotografie,
rysunki, internet. Na zachodzce wwczas procesy poznawczo-wychowawcze skada si
analizowanie, wyjanianie, ocenianie, porwnywanie i wnioskowanie;
metody waloryzacyjne wywouj aktywne zainteresowanie uczniw, jak: zdobywanie
informacji o eksponowanym dziele i jego twrcy, pene skupienia uczestnictwo w toku
ekspozycji dziea. Polegaj one na aranowaniu sytuacji, w ktrych uczestnicy sami
wytwarzaj bd odtwarzaj dane wartoci, wyraajc niejako siebie, a zarazem je
przeywaj. Emocje s zwizane z systemem wartoci, postawami, stosunkiem osobistym
ucznia do sprawy, postaci, dziea;
percepcja i recepcja sztuki to metody rozwijajce umiejtnoci odbioru wypowiedzi
i wykorzystania zawartych w nich informacji oraz analizy i interpretacji tekstw kultury. Do
metod tych nale:
ukierunkowana rozmowa nauczajca, poczona z pokazem materiau wizualnego,
ilustracyjnego,
wsplna oraz indywidualna analiza otaczajcej rzeczywistoci wizualnej, natury, prac
plastycznych, dzie sztuki,
wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnej podczas lekcji: korzystania
z informacji, materiaw wizualnych dostpnych w internecie: scenariusze lekcji, prezentacje
multimedialne o sztuce, filmy,
18
odwiedzanie muzew, galerii, wystaw, take tych w sieci internet.

* * *
Metody w edukacji przyrodniczej:
metody ekspresyjne
inscenizacje utrwalaj zdobyte wiadomoci na temat wiata przyrody,
zabawy dramowe porzdkuj wiadomoci na temat okrelonych gatunkw zwierzt i
rolin;
metody impresyjne
udzia w scenkach teatralnych;
metody ogldowe
pokaz zdj, widokwek, rolin przyblia wiat przyrody, pozwala na poznanie
rodowisk przyrodniczych, okazw rolin i zwierzt niedostpnych bezporedniej obserwacji,
obserwacja (np. zjawisk atmosferycznych) sprzyja uchwyceniu zalenoci rodzaju
pogody od pory roku,
demonstracja okazw przyrodniczych przyblia wiat przyrody, pozwala na bezporednie
poznanie rolin i zwierzt,
kwerendy czasopism, ksiek, atlasw pozwalaj na poznawanie rodowiska
przyrodniczego niedostpnego bezporedniej obserwacji, ukazuj zwierzta, roliny i fakty
zgodnie
z rzeczywistoci,
wycieczki, spacery rozbudzaj emocjonalny stosunek do przyrody przez ukazanie jej
znaczenia dla ycia czowieka; pomagaj zauway rnorodne formy ycia, bogactwo
kolorw, dwikw i zapachw, a take negatywne skutki niewaciwego obcowania ludzi z
przyrod,
filmy edukacyjne dostarczaj wiadomoci o przyrodzie niedostpnej w bezporedniej
obserwacji, np. o zwierztach egzotycznych, o krajobrazie i regionach Polski, uzupeniaj
i utrwalaj wiadomoci zdobyte w toku obserwacji, np. o zwierztach domowych, owadach;
pomagaj zrozumie konieczno ochrony przyrody,
suchanie nagra dwikw otaczajcej przyrody np. odgosy zwierzt;
metody oparte na dziaalnoci praktycznej uczniw
eksperyment umoliwia zwrcenie uwagi dzieci na okrelone zjawiska, celowo
wywoane, np. parowanie wody pod wpywem wysokiej temperatury,
zajcia badawcze (np. kompas okrelanie kierunku w terenie, paski bibuy okrelanie
kierunku wiatru) umoliwiaj poznawanie przyrody wszystkimi zmysami, wywouj emocje
19
powodowane samodzielnym dokonywaniem odkry, rozwijaj logiczne mylenie w trakcie

wycigania wnioskw z przeprowadzonych obserwacji i ustalania zwizkw przyczynowoskutkowych,
zajcia praktyczne (przygotowanie niadania z dodatkiem czci jadalnych rolin)
pomagaj usystematyzowa wiedz na temat budowy rolin,
zabawy dydaktyczne pozwalaj dzieciom zastosowa zdobyte wiadomoci w czasie
obserwacji przyrodniczych; do tych zabaw zaliczy moemy ukadanki, rebusy, krzywki,
gry stolikowe,
poznawanie piosenek o tematyce przyrodniczo-ekologicznej wywouje zainteresowanie
przyrod i problemami z ni zwizanymi; dzieci staj si rzecznikami ekologicznego
mylenia i dziaania,
zabawy ruchowe utrwalaj zdobyte wiadomoci, np. przez naladowanie sposobu
poruszania si i zachowania zwierzt,
wykonywanie prac plastycznych umoliwia wyraenie stosunku emocjonalnego do
poznawanego otoczenia przyrodniczego, sprzyja utrwalaniu i porzdkowaniu wiedzy. Uycie
materiau przyrodniczego do dziaa twrczych rozwija wyobrani, pozwala na
bezporednie, dokadniejsze poznanie cech i waciwoci czci rolin, np. lici, nasion;
metody sowne (werbalne)
instrukta,
pogadanka,
przekaz literacki (opowiadania, wiersze) przyblia i pomaga zrozumie wiat przyrody,
wprowadza i utrwala wane informacje przyrodnicze, uczy szacunku dla zwierzt i rolin,
opis systematyzuje dotychczas nabyt wiedz,
rozmowa sprzyja ukierunkowaniu obserwacji, zachca do zadawania przez dzieci pyta,
umoliwia wyjanienie zaobserwowanych zjawisk, porzdkuje zdobyte wiadomoci, pomaga
w tworzeniu i ucileniu poj oglnych;
metody zaj praktycznych
prace w ogrodzie zapoznaj z rozwojem, budow, sposobem pielgnacji rolin i
zabezpieczania ich przed mrozem, ucz posugiwania si narzdziami i przyborami
ogrodniczymi, utrzymywania ich w czystoci i porzdku, ksztatuj takie cechy jak
obowizkowo i odpowiedzialno,
prace w kciku przyrody umoliwiaj prowadzenie staych lub okresowych hodowli
rolin i zwierzt, aby zapozna dzieci z ich rozwojem oraz warunkami potrzebnymi do ycia.
* * *
20
Metody w wychowaniu fizycznym z dziemi na zajciach ruchowych powinny sprzyja

rozwojowi dziecka w sferze poznawczej, motorycznej i emocjonalnej oraz nawizywa do
jego moliwoci i potrzeb. Kryterium uatwiajcym dobr waciwych metod pracy jest
przede wszystkim wiedza nauczyciela o prawidowociach rozwojowych oraz o odchyleniach
w rozwoju motorycznym, emocjonalnym i psychicznym dzieci w wieku wczesnoszkolnym.
Dla penej realizacji programu oraz w celu zwikszania atrakcyjnoci lekcji w pracy
z dziemi w szkole na lekcjach wychowania fizycznego naley stosowa rne metody:
metoda bezporedniej celowoci ruchu polega na wykonywaniu przez ucznia szeregu
postawionych zada, stanowicych dla niego bezporedni, zrozumiay i zwykle atrakcyjny
cel. W rzeczywistoci jednak celem jest nie wykonanie postawionego zadania ruchowego,
lecz aktywno ruchowa, ktra mu towarzyszy i przede wszystkim jej efekty. Spenione tu
zostaj rwnoczenie gbsze cele, znane czsto tylko nauczycielowi wystpuje wic
motywowanie porednie, gdy zadania maj charakter pomocniczy, co znaczy, e ich
wykonanie jest potrzebne do osignicia jakiego innego, szerszego i waniejszego celu.
Twrca tej metody, Romuald Czyewski, przy uyciu zwykych przedmiotw potrafi nada
zadaniowy sens dziaalnoci ruchowej i spowodowa due zainteresowanie i zaangaowanie
uczniw. Autor stara si podkreli, i w jego metodzie nie chodzi o ruchy standardowe,
wykonywane z nakazu, jak w metodzie cisej, lecz o ruchy wykonywane samodzielnie, na
swj sposb, zmierzajce do optymalnego wykonania zadania postawionego w formie
problemu. Repertuar wicze obejmowa ruchy bardzo proste, niewymagajce dugich
wyjanie;
metoda ekspresji ruchowej Alfreda i Marii Kniessw opiera si na ruchu
naturalnym, zrytmizowanym, ekspresyjnym. Gwnymi jej elementami s: ruch, muzyka,
rytm oraz przybory, ktre s w wikszoci oryginalne (podwjny bijak, szarfa, grzechotka,
dzwoneczki, uski orzechw kokosowych itp.). Nauczyciel powinien wyeksponowa ruch
twrczy, zadania otwarte, improwizacj ruchow, wspprac z partnerem oraz z grup;
muzyka powinna by partnerem ruchu;
metoda naladowcza cisa polega na cisym odtwarzaniu (reprodukowaniu)
demonstrowanego wzorca ruchowego. Stosuje si j w przypadku wyuczania czynnoci
ruchowych. Metod t mona w stosunkowo krtkim czasie osign dobre efekty w
nauczaniu. Kade wiczenie, czy te bardziej zoona czynno ruchowa jest tu cile
okrelona i ma tylko jedno rozwizanie. Czynnoci nauczyciela polegaj na dokadnym
demonstrowaniu
i objanianiu nauczanych wicze, wydawaniu komend, stosowaniu rodkw akustycznych,
21
na korygowaniu popenianych bdw, ubezpieczaniu i ocenianiu. Czynnoci motywujce

ograniczone s jedynie do nagradzania i karania. Ucze jest tu jedynie przedmiotem zabiegw
dydaktycznych, jest sterowany zewntrznie przez nauczyciela. Aby osign cel, np. wyrobi
nawyk ruchowy, opanowa jak umiejtno ucze musi powtarza wiczenia dziesitki,
a nawet setki razy.
metody nauczania ruchu (poszczeglnych czynnoci ruchowych) metody nauczania
ruchu s najczciej wykorzystywane przez nauczycieli wychowania fizycznego w pracy
dydaktyczno-wychowawczej:
metoda analityczna polega na nauczaniu poszczeglnych elementw gier i zabaw,
wiczenia ruchowego. Nauczanie zaczyna si od elementw prostych, atwych, na zoonych
koczc, by w efekcie kocowym ucze opanowa dan zabaw, gr, wiczenie w caoci;
metoda kompleksowa to nauczanie odrbnych kompleksowych ruchw danej zabawy,
gry lub wiczenia ruchowego, ktre w dalszych etapach nauczania bd stanowi podstaw
do tworzenia bardziej zoonych ruchw kompleksowych; gwnie w dyscyplinach, w
ktrych rozwinicie i doskonalenie nastpnych elementw techniki wymaga wczeniejszego
opanowania kluczowych umiejtnoci,
metoda mieszana (syntetyczno-analityczna) polega na nauczaniu czciami a
nastpnie w penej formie. W praktyce mona take podzieli uczniw na grupy mniej
sprawnych
i oni ucz si za pomoc metody analitycznej, oraz sprawniejszych, ktrzy mog od pocztku
uczy si w penej formie,
metoda syntetyczna nauczanie okrelonej zabawy, gry, wiczenia ruchowego w
caoci, w penej formie. W przypadku gier i zabaw ruchowych powinna ona by podstawow
metod nauczania;
metoda problemowa stwarzanie w procesie lekcyjnym sytuacji problemowych, w
ktrych zachodzi konieczno opracowania przez ucznia projektu czynnoci wobec
postawionego zadania ruchowego. Mamy tu wic: poszukiwanie, przewidywanie wyniku,
projektowanie dziaa, rozwizywanie zadania problemowego, tworzenie modelw rozwiza
i korygowanie ich. W zalenoci od poziomu informacji zawartych w sytuacji problemowej
wyrnia si zadania otwarte i zamknite. W pierwszych zadaniach poziom informacji jest
bardzo niski, ucze nie ma adnych danych o moliwociach rozwiza. W drugich ucze
posiada peen zbir moliwych rozwiza. Trudno polega na wyborze jednego z nich. W
procesie wychowaniu fizycznym czsto wystpuj takie sytuacje problemowe, w ktrych
22
ucze musi podejmowa decyzje, cho nie s mu znane informacje, ktre pozwalaj na ocen
ich susznoci i skutkw;
metoda programowego uczenia si jej istot jest samodzielne uczenie si okrelonego
zadania ruchowego usprawniania si wedug przygotowanego przez nauczyciela programu
w postaci broszury lub tablic pogldowych z odpowiednimi instrukcjami lub rysunkami.
W porwnaniu z poprzednimi metodami uczniowi pozostawia si tu pewn swobod w
uczeniu si i usprawnianiu. Du rol odgrywa w tej metodzie samokontrola i samoocena
ucznia; charakterystyczn cech jest przedmiotowe traktowanie ucznia, ktry reaguje na
bodce zewntrzne na zasadzie BR (bodziecreakcja). Ucze jest sterowany zewntrznie,
nauczyciel decyduje i cile okrela jego czynnoci, ktre on odtwarza (naladuje) i przez
wielokrotne powtarzanie opanowuje i usprawnia ruchowo;
metoda ruchowej ekspresji twrczej Rudolfal Labana ma u podstaw naturaln
ruchliwo i naturalny styl motoryki dziecka. Kade dziecko charakteryzuje si szczegln
skonnoci do wyraania swoich stanw psychicznych, nastrojw i uczu za pomoc ruchu.
Dlatego naley dawa dzieciom jak najwicej okazji do spontanicznego wyraania si i do
ksztatowania form ruchowych bez wypaczania naturalnego charakteru ruchu. Moliwoci
takie daje ta metoda. Stosowanie jej wymaga od nauczyciela duej inicjatywy w doborze
zada. Nauczyciel okrela zadania, pozostawiajc uczniom cakowit swobod sposobu ich
wykonania. wiczcym naley powiedzie, co maj robi, natomiast jak maj to wykona,
powinno zalee od ich inwencji twrczej, pomysowoci, fantazji, poczucia estetyki i
nabytych dowiadcze ruchowych. Pokaz staje si zbdny. Stosowa go mona jedynie
wtedy, gdy uczniowie wykazuj sab wyobrani i pomysowo i gdy chtnie kopiuj ruchy
i gesty swoich kolegw. Labanowska metoda pozwala na posugiwanie si rnymi formami
ruchu
i ekspresji, jak: opowie ruchowa, inscenizacja, zabawa, groteska, improwizacja ruchowa,
pantomima, dramat, wiczenia muzyczno-ruchowe, tace, akrobatyka oraz elementy sportu.
Laban podkrela znaczenie rytmu w wiczeniach i dlatego zaleca muzyk i instrumenty
perkusyjne. W tej metodzie dopuszcza si wiczenia z przyborami i na przyrzdach.
Metoda ruchowej ekspresji twrczej odpowiada nowoczesnym hasom nauczania
wychowujcego, spenia postulaty indywidualizacji i intelektualizacji, rozwija zdolnoci
twrcze, odkrywcze i nowatorskie. Moe by stosowana w przedszkolu i w pracy z
modzie.
W procesie lekcyjnym wprowadzana jest we fragmentach lekcji dla uatrakcyjnienia zaj,
zamiast tradycyjnych wicze ksztatujcych w realizacji okrelonych zada;
23
metoda ruchu rozwijajcego Weroniki Sherborn prezentuje ruch rozwijajcy jako

metod szczeglnie przydatn w pracy z dziemi nadpobudliwymi, agresywnymi, lkliwymi
oraz w przypadkach gbszych zaburze rozwojowych. Jej ide jest posugiwanie si ruchem
rozwijajcym wiadomo wasnego ciaa, wiadomo przestrzeni, dziaania w niej,
umiejtno i potrzeba dzielenia jej z innymi ludmi, co prowadzi do nawizywania z nimi
bliskiego kontaktu. Istotna jest tu zabawowa, radosna atmosfera, moliwo osigania
sukcesu w kadym wiczeniu oraz wsplna satysfakcja z pokonywania trudnoci. Due
zasugi w upowszechnieniu tej metody miaa prof. Marta Bogdanowicz, ktra poczya ruch,
such i wzrok, opracowujc polsk wersj metody Bon Depart (dobry start). Dziki tej
metodzie
dzieci
w wieku przedszkolnym przygotowywane s do pisania, czytania oraz wicz motoryk ma

i du;
metoda twrcza Karola Orffa nawizuje do tradycyjnych, zanikajcych we
wspczesnych czasach form zabaw, wicze, tacw, muzyki, porzekade, legend, bani i
poezji. Powizanie muzyki z ruchem stanowi bardzo istotny jej rys. Dobrze rozbudowany
repertuar wicze oraz zabaw umoliwia rozwijanie inwencji zarwno dzieciom
uzdolnionym,
jak
i zaniedbanym, ktre maj okazj wyrwna swoje braki. W metodzie Orffa muzyka, ruch
oraz ywe sowo przenikaj si wzajemnie, przy czym w konkretnych wiczeniach dominuje
zwykle jeden z wymienionych elementw, natomiast inne speniaj rol towarzyszc,
podrzdn;
metoda zabawowa opiera si na wyobraeniach zdobytych przez dzieci w wyniku
obserwacji lub na wyobraeniach wywoanych przez nauczyciela.
Zabawa jest jedn z gwnych form aktywnoci ruchowej dziecka. Jedna z teorii zabawy
(F. Froebel) gosi, e zabawa jest przejawem potrzeby samowyraania si dziecka. Wedug
wspczesnych pogldw zabawa umoliwia zaspokojenie indywidualnych potrzeb i
zainteresowa, uatwia dziecku wchodzenie w ycie spoeczne, poznawanie otaczajcej
rzeczywistoci i dostosowanie jej do wasnych potrzeb. Odgrywanie rnych rl w zabawie
umoliwia dzieciom spenianie fikcyjnych funkcji spoecznych, wykonywanych pniej w
yciu ludzi dorosych. Odtwarzanie tych rl staje si dla dziecka celem i przyczyn
zadowolenia.
Czynno ruchowa wywoana wyobraeniami bdzie odbiciem tego, co si w wyobrani
dziecka dokonao pod wpywem bezporedniej obserwacji lub informacji nauczyciela. Ruchy
wykonane przez dzieci nie musz by cisym odtworzeniem zaobserwowanych w yciu
24
czynnoci. Trzeba da dzieciom duo swobody w interpretowaniu tych czynnoci i nie

hamowa ich inicjatywy i fantazji. W dydaktyce wychowania fizycznego wyrnia si dwie
odmiany tej metody: metod zabawowo-naladowcz, zwizan z gimnastycznymi formami
ruchu i zabawowo-klasyczn, zwizan z zabawami i grami ruchowymi;
metoda zadaniowa cisa ma zdecydowan przewag nad metod naladowcz
cis, poniewa ucze w wyniku zamierzonych dziaa nauczyciela znajduje si w sytuacji
zadaniowej, jest wewntrznie umotywowany. Ucze jest stawiany w sytuacji zadaniowej
poprzez uwiadomienie mu stanu nieumiejtnoci, brakw w sprawnoci itp. Nauczyciel
uwiadamia uczniom cel wicze i przekonuje ich do jego osigania. W ten sposb zadania
lekcji staj si osobistymi, wewntrznie akceptowanymi zadaniami dla uczniw;
zadania czciowo okrelone uczniowie mog wykona w miar samodzielnie;
realizowane s przez zastosowanie metod proaktywnych (usamodzielniajcych). Celem jest
nauka gier i zabaw, naladowanie czyich ruchw, odtwarzanie w zabawie rnych ruchw,
usamodzielnianie dzieci przez rne ciekawe, aktywne czynnoci, ktre stanowi dla nich
atrakcyjny cel. Zmierzaj do optymalnego rozwizania zadania na miar ich moliwoci.
Metody te obejmuj ruchy atwe proste, zrozumiae, niewymagajce dugich wyjanie.
Metody suce do realizacji tych zada to metody bezporedniej celowoci ruchu,
zabawowa;
klasyczna
i naladowcza cisa;
zadania problemowe wymagaj penej samodzielnoci i inwencji twrczej,
realizowane s metodami kreatywnymi (twrczymi), ruchowej ekspresji twrczej i
problemowymi. Oparte s na naturalnym ruchu rozwijaj samodzielno, kreatywno,
wyczucie wasnego ciaa, pomagaj w wyrabianiu dyspozycji psychomotorycznych, w
ksztatowaniu wyobrani, estetyki ruchu, ekspresji ruchowej oraz inwencji twrczej. Zajcia,
w ktrych stosuje si te metody dostarczaj uczniom duo przey emocjonalnych,
estetycznych oraz wiele przyjemnoci; stwarzaj moliwo wyraania swoich stanw
psychicznych, nastrojw i uczu, przy pomocy ruchu, gestu, mimiki. Zachodzi tu proces
przeywania ruchu;
zadania cile okrelone wymagaj cisego sterowania zewntrznego. Celem jest
opanowanie elementarnej techniki ruchu, rozwj sprawnoci motorycznych, wiczenia
ksztatujce,
korekcja
postawy,
rehabilitacja;
metody
reproduktywne
(odtwrcze);
naladowcza cisa, zadaniowa cisa, programowego uczenia si.

* * *
25
Metody
waloryzacyjne27
nazywane
rwnie
metodami
nauczania
poprzez
przeywanie28 s nastawione na emocje i przeycia. Pracujc tymi metodami, nauczyciel

stwarza uczniom odpowiednie sytuacje, dziki ktrym uczniowie ucz si przez przeywanie,
dokonuj wartociowania i oceny. Dziki temu uczniowie wyrabiaj sobie normy spoeczne,
moralne i estetyczne. Wrd tych metod mona wyrni te o charakterze impresyjnym
(nauczyciel prezentuje uczniom dziea sztuki, uczniowie ogldaj przedstawienie teatralne lub
film itp.) i ekspresyjnym (uczniowie aktywnie bior udzia w przedstawieniu metoda dramy,
scenki sytuacyjne, lub samodzielnie maluj obrazy). Pod wpywem ich stosowania wzrasta
zaangaowanie emocjonalne uczniw, co jest efektem dozna i przey zwizanych z
wykonywaniem okrelonych zada. Wedug M. Tarszakiewicz29 s to metody preferowane
przez osoby z dominacj wzrokowo-suchowego kanau sensorycznego, z dominacj
kinestetycznego kanau sensorycznego oraz z dominacj kinestetyczno-suchowego kanau
sensorycznego (zob. take metody w edukacji plastycznej).
* * *
Metody wspomagajce
metoda 18 struktur wyrazowych wspiera nauk czytania i pisania; zostaa
opracowana przez Ew Kujaw i Mari Kurzyn. Metoda oparta jest na analizie sylabowogoskowej wyrazw w powizaniu z ich budow literow, w oderwaniu od struktury
gramatycznej lub sowotwrczej wyrazw. Metoda 18 struktur wyrazowych uczy dziecko
posugiwania si sylab jako czstk wyrazu, a litera lub goska rozpatrywane s jako jej
elementy. T metod mona pracowa z dziemi, ktre maj trudnoci w czytaniu i pisaniu o
charakterze dyslektycznym, dysortograficznym lub dysgraficznym. Rwnie dobrze sprawdza
si w pracy z osobami dorosymi jako metoda reedukacji procesu czytania. Prac t metoda
27
I. Adamek, Podstawy..., op.cit., s. 62.
28
Ibidem.
29
C. Plewka, M. Taraszkiewicz, Uczymy sie..., op.cit., s. 238.
26
nauczyciel moe rozpocz od dowolnej struktury wyrazowej, co jest zgodne z zasad

stopniowania trudnoci oraz indywidualizacj procesy dydaktycznego dla dzieci na rnych
etapach
nauki
czytania
i pisania.
Zestaw 18 czci wicze stosowanych w metodzie
1. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: bu-ty.
2. Wyrazy wielosylabowe o schemacie zapisu kadej sylaby i zrnicowanej ich liczbie,
np.: lo-ko-mo-ty-wa.
3. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: kot.
4. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: re-bus.
5. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: bu-ka.
6. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: Ber-lin.
7. Wyrazy wielosylabowe skadajce si z rnej liczby sylab o schemacie zapisu, np.:
wyw-rot-ka.
8. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: jest.
9. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: dwa.
10. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: kra-ta.
11. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: my-nek.
12. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: staw.
13. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: som-ka.
14. Wyrazy dwusylabowe o schemacie zapisu, np.: kras-nal.
15. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: sklep.
16. Wyrazy jednosylabowe o schemacie zapisu, np.: kleks.
17. Wyrazy o zrnicowanej strukturze literowej, zawierajce spgoski mikkie, np.:
ko-bia-ka.
18. Wyrazy skadajce si z rnej liczby sylab o zrnicowanej (niejednolitej) budowie;
metoda
dobrego
startu
Marty
Bogdanowicz
wpiera
oglny
rozwj
psychomotoryczny dziecka. Oparta jest na systemie wicze suchowych (piosenki),

wzrokowych (wzory graficzne) i motorycznych (tzw. malowanie piosenek). Celem metody
jest zintegrowanie, a wic usprawnienie funkcji wzrokowo-suchowo-ruchowych; metoda z
powodzeniem stosowana na etapie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej;
metoda odimiennej nauki czytania Ireny Majchrzak zatwierdzona przez MENiS
jako innowacyjny projekt edukacyjnych. Prac t metod nauczyciel moe rozpocz z
dzieckiem trzyletnim, wprowadzajc zabawy i gry, dziki ktrym dziecko samo odkryje i
27
zrozumie logik alfabetycznego szyfru. Celem metody jest nauka czytania z penym
zrozumieniem tekstu. Pocztkiem jest imi dziecka, ktre staje si sowem otwierajcym
wiat pisma.
* * *
Metody wychowania30 polegaj umoliwieniu uczniowi przeywanie okrelonych
aktywnoci. Ucze na ich podstawie przyswaja sobie odpowiednie wartoci, postawy i opinie
w sferze moralnej i spoecznej.
Mikkie worki do siedzenia zob.: sala dowiadczania wiata
Mikrouszkodzenia ucze z trudnociami w nauce
Mylenie dywergencyjne ucze zdolny
Mylenie konwergencyjne ucze zdolny
Niezwyka budowla metody aktywizujce
Pedagogika zabawy Klanza metody w edukacji muzycznej
Percepcja i recepcja sztuki metody w edukacji plastycznej
Piramida priorytetw metody aktywizujce.
* * *
Pluralizacja nauczania polega na prezentowaniu tej samej informacji na kilka rnych
sposobw w celu umoliwienia peniejszego zrozumienia danego zagadnienia; dziki temu
mona z wiedz dotrze do wikszej liczby odbiorcw, poniewa kady uczy si inaczej,
inaczej te przekazuje swoj wiedz.
Przy zachowaniu tych samych celw i zastosowaniu jednakowych materiaw
dydaktycznych nauczyciel umoliwia uczniom prac w ich wasnym rytmie i na odpowiednim
dla nich poziomie. Zgodnie z zasad indywidualizacji ksztacenia nauczyciel powinien zatem
okreli, jakie cechy, umiejtnoci i potrzeby ucznia s w danej sytuacji dydaktycznej istotne,
a nastpnie uwzgldni je w procesie dydaktycznym. Zasad t mona realizowa, stosujc
prac w grupach jednorodnych lub zrnicowanych pod wzgldem uzdolnie i wiedzy,
zadajc rozmaite prace domowe (cechujce si rnym stopniem trudnoci i problematyk),
poprzez wprowadzenie do przebiegu lekcji gier dydaktycznych, konkursw, krzywek itp.
Poker kryterialny metody aktywizujce
30
I. Adamek, Podstawy..., op.cit., s. 72.
28
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na rozpoznaniu i zaspokojeniu

indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawanie jego
indywidualnych moliwoci psychofizycznych. Oznacz to, e rodzic wsplnie z
nauczycielami i specjalistami bdzie obserwowa, w jaki sposb dziecko funkcjonuje w
szkole i w domu, i jakiej pomocy naley mu udzieli31.
Projektor wody w technologii LED sala dowiadczania wiata
Promyczkowe uszeregowanie metody aktywizujce
Przekadaniec metody aktywizujce
Rkawice UV sala dowiadczania wiata
Sala dowiadczania wiata (sensoricum) ma organizowa proces dydaktyczny w taki
sposb, aby dzieci miay moliwoci odbierania rnorodnych bodcw, dziki ktrym
poznaj nowe dowiadczenia i wzbogac swj zasb wiedzy sobie samych oraz otaczajcym
wiecie. Nauka ycia przez ycie to celowe ksztatowanie bodcw w celu wywoania
zaplanowanych wrae i uczu. Umoliwia poznawanie przez patrzenie, suchanie, dotykanie,
wchanie i smakowanie, czyli tworzenie globalnego, wielozmysowego obrazu danego
pojcia.
Dla uczniw klas IIII ze szk podstawowych mona przeprowadzi zajcia oparte na
rnych tematach przewodnich, np. na wiecie bani H. CH. Andersena. Dziki osobistym
przeyciom dzieci zrealizuj wybrane elementy z podstawy programowej, wzbogacajc je
wasnym dowiadczeniem, dodatkowo spdz czas w atmosferze relaksu i penej akceptacji
zarwno przez nauczyciela, jak i przez rwienikw. Zgodnie z najnowsz wiedz z zakresu
neurodydaktyki aktywizacja zmysw to podstawa rozwoju kadego czowieka, a nauka
o czowieku, poczuciu jego tosamoci i zasad wspistnienia w grupie jako czstki
otaczajcego nas wiata, ktra dodatkowo przebiega w sprzyjajcej atmosferze, doskonale
wpywa na proces uczenia si i poznawania. Kade zajcia z wykorzystaniem sali
dowiadczania wiata moe by wykonywane zarwno przez uczniw zdolnych, jak i
uczniw
dysfunkcjami.
W trakcie zaj kade dziecko pracuje na miar wasnych moliwoci i osiga sukces.
Sala eksperymentalna, ktrej opis zamieszczamy, znajduje si w Zaczarowanym wiecie
w budynku Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji w Opolu przy ul. Dubois 36;
31
Zob. Rozporzdzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji
pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkoach i placwkach.
29
emiter zapachw wyposaony jest w pulsujce wiato, ktre pozwala na wstpn

koncentracj uwagi dziecka na urzdzeniu i zachca do jego poznania poprzez dotyk
(przesuwanie doni po rurach, kierowanie wydobywajcego si powietrza na donie i twarz
dziecka). Do gwnych jego zada nale jednak: relaksacja, wyciszenie, dostarczanie
nowych bodcw zapachowych, nauka lokalizacji zapachu, kojarzenia go z sytuacjami, oraz
gromadzenie wiedzy na temat otaczajcego wiata;
kolorowe reflektory emituj wiato w rnych kolorach uywane w koloroterapii.
Barwy wpywaj na ciao i nastrj. Czerwony pobudza, regeneruje, zmniejsza zmczenie,
wspomaga metabolizm. Zielony odpra, dziaa uspokajajco i pozwala si rozluni.
Fioletowy inspiruje do dziaania, relaksuje, zmniejsza stres, polecany jest przy zwikszonym
wysiku umysowym. ty wzmacnia, rozjania umys, rozlunia, zmniejsza stany
depresyjne. Niebieski uspokaja, koi bl, pomaga w zaburzeniach snu i migrenach.
Pomaraczowy regeneruje, zmniejsza skurcze miniowe, poprawia nastrj;
kolumna wodna z panelem sterujcym jest urzdzeniem dostarczajcym mie
wraenia wzrokowe. Od spodu wydostaje si powietrze, ktre wywouje powstawanie
prdw, wznoszenie si powietrznych bbelkw przepywajcych w strumieniu agodnie
zmieniajcego si wiata. Wybr wielkoci kolumny oraz dodatkowego wyposaenia
pozwala na uzyskanie efektu terapeutycznego w zakresie dwiku, dotyku i wzroku. Za
pomoc panelu sterujcego mona wpywa na kolor podwietlenia bbelkw powietrza;
kurtyna wiatowodowa to wizka wiatowodw wieccych chaotycznie bokiem
wraz z energooszczdnym generatorem wiata LED RGB. Pilot umoliwia sterowanie
barwami owietlenia32. Kurtyna pozwala uzyska subtelne owietlenie dekoracyjne, stwarza
iluzj spywajcego po cianie wiata. Znakomicie spisuje si take jako owietlenie w
klinikach rehabilitacyjnych czy salach dowiadczania wiata ze wzgldu na terapeutyczne
waciwoci owietlenia. wiato i jego bogata kolorystyka ma leczniczy wpyw na organizm
czowieka, a kady z kolorw posiada swoje specyficzne waciwoci (chromoterapia).
Chromoterapia, dziki odpowiedniej barwie wiata, gwarantuje relaks, odstresowanie,
popraw samopoczucia. Zgodnie z zasadami neurodydaktyki proces uczenia si przebiega
najskuteczniej wtedy, kiedy umys jest w stanie relaksacji;
32
[http://www.sklep.soled.pl/kurtyna-swietlna-koloroterapia-125szt-2m-cat-69-id-2337.aspx].
30
mikkie worki do siedzenia w pokrowcu znajduj si miliony kulek styropianowych

(EPS)33. Worki s bardzo lekkie i idealnie dopasowuj si do ciaa, dziki czemu posiadaj
waciwoci rehabilitacyjne. Znajdujcy si wewntrz granulat idealnie dopasowuje si do
krzywizn krgosupa, dziki czemu krgosup wypoczywa, rozluniajc napicie miniowe,
dajc ukojenie i relaks dla caego organizmu. Doskonale nadaje si jako miejsce do siedzenia
i leenia np. podczas czytania lub opowiadania bajek;
projektor wody w technologii LED jasne diody LED mocy 20W wspaniale symuluj
efekt pyncej wody. Doskonae urzdzenie do stworzenia wyjtkowego nastroju. Zosta
zaprojektowany do projekcji na cianach, sufitach, podogach z/lub bez mgy. W urzdzeniu
mona uruchomi jeden z dwch programw: pynna zmiana kolorw (przechodzenie
jednego koloru w drugi, potem kolejny itd.) lub jedna ustawiona barwa/kombinacja barw;
tablica lustrzana z wami UV [...] jest elementem stymulujcym percepcj
wzrokow. Wykonana jest z lustra zupenie bezpiecznego, odpornego na ewentualne
uderzenia.
W grnej czci tablicy zamontowana jest lampa UV, za pomoc ktrej podwietla mona
rne przedmioty wiecce w promieniach ultrafioletowych (wicej nt. przedmiotw UV
w katalogu gwnym: sala dowiadczania wiata: elementy UV). Dzieci ze sprzon
niepenosprawnoci z uwagi na ogromne deficyty ruchowe nie zdaj sobie czsto sprawy, e
posiadaj ciao, a przede wszystkim nie czuj swojego ciaa. Dlatego zabawy z uyciem lustra
mog wiele zmieni. Dzieci w lustrze obserwuj wasn sylwetk, gestykulacj i mimik.
Dopiero wtedy zdaj sobie spraw, jak zbudowane jest ich ciao34;
tapeta i reflektor UV zestaw uspokajajcy, skupiajcy uwag na przedmiotach,
materiaach reagujcych na promienie UV; suy do stymulacji wzroku. Elementy
podwietlone lamp zapewniaj duy kontrast widzianych bodcw, co ma szczeglne
znaczenie dla dzieci z drobnymi dysfunkcjami analizatora wzrokowego. wiczc z
reflektorem mona trenowa wszystkie etapy rozwoju wzroku (doskonali fiksacj czyli
33
[https://www.beliani.pl/meble-do-sypialni/pufa-do-siedzenia/pufy-worki-do-siedzenia/xxl-poduchapufaworek-do-siedzenia-140x180cm-zolty.html].
34
[http://inbar.a6.pl/pg-1-53.html-title-tablica-lustrzana-z-wezami-uv.html].
31
skupianie wzroku; skokowo czyli zdolno do wodzenia wzrokiem za poruszajcymi si

przedmiotami; rotacj zdolno poruszania oczami we wszystkich kierunkach) oraz
rozwija orientacj w schemacie ciaa poprzez wyrnianie jego czci, np. ubraniami
wieccymi pod wpywem promieni UV;
tor wietlno-dwikowy [...] posiada pytki podogowe ze szka akrylowego z
kolorowymi polami. Pola emituj wiato pod wpywem nacisku. Podoga poczona jest z
panelem ciennym tablica kurantw. Naciskajc rk lub chodzc po kolorowych
kwadratach, powodujemy wczenie arwek pod nimi oraz uruchamiamy gong o dwiku
odpowiadajcym danej pycie. Jednoczenie z wczeniem podwietlenia kwadratw wczaj
si okrge pola znajdujce si na tablicy kurantw z takim samym kolorem 35. Tor [...] ma
wpyw na zmysy wzroku (rne kolory), suchu (rne dwiki, tony), dotyku. Doskonali
koncentracj uwagi (skupianie wzroku na kolorach), sprawno manualn (przyciskanie
przyciskw), koordynacj wzrokowo-ruchow, rozwija rwnowag (podczas chodzenia po
kolorowych polach). Zachca, aktywizuje do dziaania, dajc poczucie sprawstwa, zalenoci:
przyczyna skutek (kady ruch rki, nogi staje si dla dziecka syszalny, widzialny).
Okrelone dwiki mog wpywa take na nastrj i emocje36;
wyki wietlne, komplet magicznych paeczek UV, tkanina UV i rkawice UV
pobudzaj wyobrani, dostarczaj bodcw wzrokowych i dotykowych, dziaaj
uspokajajco
i relaksacyjnie; daj si ukada w rne figury, a zatem aranuj choby najmniejsze ruchy
dziecka;
zestaw wiatowodw UV z zasilaczem Zestaw wiatowodowy jest przyrzdem do
stymulacji poli-sensorycznej37. wiatowody dostarczaj silnych wrae wzrokowych przez
35
[http://inbar.a6.pl/pg-1-54.html-title-tor-swietlno-dzwiekowy.html].
36
[http://www.edukacja.edux.pl/p-6287-sala-doswiadczania-swiata-jej-historia.php].
37
[http://sklep-darterapii.pl/pl/p/Zestaw-swiatlowodow-30-szt.-x-250-cm-6-kolorow/536].
32
zmieniajce si kolory. Zwikszaj koncentracj uwagi, wzbudzaj zainteresowanie oraz

motywacj do dziaania (dotykania, chwytania). Sprzyjaj take gromadzeniu nowych
dowiadcze w zakresie percepcji dotykowej. Wpywaj na popraw celowoci, precyzji i
koordynacji ruchw. Ksztatuj u dziecka autoorientacj. Dziki nim moliwa jest nauka
przewidywania kolorw rozwijania pamici wzrokowej.
Schemat Ishikawy metody aktywizujce
Seminarium rozwizywania zada wedug metody Georga Plya metody w edukacji
matematycznej
Specjalne potrzeby edukacyjne ucze z trudnociami w nauce
Sprzedawca dzie sztuki metody aktywizujce
Tablica lustrzana z wami UV sala dowiadczania wiata
Taksonomia zdolnoci ucze zdolny
Tapeta i reflektor UV sala dowiadczania wiata
Tarcza strzelecka metody aktywizujce
Terapia pedagogiczna ucze z trudnociami w nauce
Tkanina UV sala dowiadczania wiata
Tor wietlno-dwikowy sala dowiadczania wiata
Trudnoci w uczeniu si ucze z trudnociami w nauce
Trudnoci wychowawcze ucze z trudnociami w nauce
* * *
Ucze z trudnociami w nauce
mikrouszkodzenia spowodowane s zaburzeniami niektrych funkcji poznawczych
i motorycznych, wystpujcymi u dzieci o prawidowym rozwoju umysowym. Podoem
tych zaburze jest nieprawidowe funkcjonowanie orodkowego ukadu nerwowego.
Prowadz one w efekcie do: zaburze funkcji jzykowych i funkcji percepcyjnomotorycznych (postrzegania suchowego, wzrokowego i motoryki) oraz ich wzajemnego
wspdziaania, a take zaburze uwagi, pamici (wzrokowej, suchowej, ruchowej),
lateralizacji (brak dominacji rki oraz oka) i orientacji w przestrzeni. Zaburzenia te czsto
ulegaj pogbieniu w trakcie rozwoju dziecka w wyniku zaniedba rodowiskowych i
dydaktycznych.
Poszczeglne rodzaje tych trudnoci (greckie dys zy, trudny) mog wystpowa w
izolacji lub czy si ze sob; to:
dysgrafia trudnoci w opanowaniu kaligrafii (brzydkie, czasem wrcz nieczytelne
pismo),
33
dyskalkulia specyficzne zaburzenia zdolnoci matematycznych, objawiajce si

kopotami w wykonywaniu prostych dziaa, zrozumieniu polece w zadaniach napisanych,
jak
i przeczytanych przez nauczyciela w trakcie sprawdzianu38,
dysleksja trudnoci w czytaniu lub w czytaniu i pisaniu,
dysortografia trudnoci w opanowaniu poprawnej pisowni (race i nagminne
popenianie bdw ortograficznych);
specjalne potrzeby edukacyjne do kategoria uczniw objtych tym terminem zalicza
si wszystkie te dzieci, ktre nie potrafi podoa wymaganiom programu nauczania
realizowanego w rutynowej formie, uwzgldnia take uczniw uzdolnionych, uczcych si
szybciej
i atwiej o szczeglnych zainteresowaniach i predyspozycjach. Wymaga to tworzenia przez
osoby wspomagajce i wspierajce rozwj wszystkich dzieci, a szczeglnie tych z
utrudnieniami w rozwoju i wybitnie uzdolnionych, strategii, ktre bd aktywizoway
dziecko, prowadzc do progresywnych zmian na poziomie jego funkcjonowania
poznawczego, emocjonalnego, spoecznego39;
terapia pedagogiczna to wyrwnywanie wykrytych zalegoci w opanowanym przez
uczniw materiale programowym przez indywidualizacj nauczania na lekcji oraz w drodze
organizowanych przez szko zaj pozalekcyjnych w grupach wyrwnawczych40;
38
W. Pilecka, Pedagogika osb z trudnociami w uczeniu si, [w:] Pedagogika specjalna, red. W.
Dykcik,
wyd. 2. Pozna 2001, s. 241262.
39
Sztuka nauczania, red. K. Kruszewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 331333;
Dziecko w szkolnej rzeczywistoci. Zaoony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, red. H.
Sowiska, Pozna 2011, s. 181182.
40
C. Kupisiewicz, Dydaktyka oglna, Warszawa 2000, s. 264269.

34
trudnoci w uczeniu si zesp deficytw (dysleksja, dysortografia, dysgrafia,

dyskalkulia)
uniemoliwiajcych
przyswajanie
materiau
szkolnego
na
poziomie
odpowiednim do wieku ucznia i jego ilorazu inteligencji41.

Kiedy mwimy o specyficznych trudnociach w uczeniu si42 [...] naley przez to
rozumie trudnoci w uczeniu si odnoszce si do uczniw w normie intelektualnej, ktrzy
maj trudnoci w przyswajaniu treci nauczania, wynikajce ze specyfiki ich funkcjonowania
percepcyjno-motorycznego
poznawczego,
nieuwarunkowane
schorzeniami
neurologicznymi;
trudnoci wychowawcze widoczne s w dostosowaniu si do powszechnie uznanych
i przyjtych norm spoecznych, do uznanych wymogw okrelanych zwyczajami,
obyczajami, zasadami postpowania i przepisami prawnymi; dziecko trudne to takie, ktre ma
wewntrzne trudnoci w dostosowaniu si do wymogw rodowiska spoecznego i ktrego
formy postpowania i zachowania si nie s zgodne z panujc opini spoeczn43.
Trudnoci wychowawcze polegaj na pewnych sposobach zachowania dzieci,
niezgodnych z celem i kierunkiem wychowania. Oczywicie nie chodzi tu o drobne
wykroczenia, ktre od czasu do czasu popenia kade dziecko, lecz o formy zachowania
jaskrawo aspoeczne, a przy tym uporczywe i nie poddajce si zabiegom wychowawczym44.
41
W. Pilecka, Pedagogika osb z trudnociami w uczeniu si, [w:] Pedagogika specjalna..., op.cit., s.
241262.
42
1a Rozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniajcego

Rozporzdzenie w sprawie warunkw i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i
suchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianw i egzaminw w szkoach publicznych, DzU 2010, nr
228, poz. 1491.
43
O. Lipkowski, Wok trudnoci wychowawczych i niedostosowania spoecznego, Nowa Szkoa,

Warszawa 1989, nr 6.
44
A. Lewicki, Jak powstaj trudnoci wychowawcze, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.

35
Negatywne ze spoecznego punktu widzenia formy zachowania, ktre s wyranie

sprzeczne z ideaem wychowawczym; wraz ze zmianami ideau wychowawczego zmieniaj
si rwnie oceny poszczeglnych form zachowania dziecka45.
Zaburzenia w zachowaniu (trudnoci wychowawcze), odchylenia od normy w
zachowaniu si danego dziecka, przy czym przez norm bdziemy tutaj rozumieli zasady
moralne, obyczaje i zwyczaje przyjte w danym rodowisku46;
zajcia dydaktyczno-wyrwnawcze organizowane s dla uczniw wykazujcych
znaczne trudnoci w opanowaniu programu nauczania obowizujcego na danym etapie
ksztacenia. Na zajciach ucze powinien mie zagwarantowane m.in. wyrwnanie brakw,
powtarzanie i utrwalanie wiadomoci. Liczba uczestnikw zaj wynosi od czterech do omiu
uczniw (w uzasadnionych przypadkach moe by nisza)47;
Ucze zdolny wyrnia si zazwyczaj wysokim poziomem sprawnoci intelektualnej,
specjalnymi zdolnociami i atwoci uczenia si, a take moliwociami osigni
twrczych, bogat wyobrani, szerokimi zainteresowaniami oraz pracowitoci48.
mylenie dywergencyjne (Guilford) wytwarzania licznych, rnorodnych i
oryginalnych pomysw49. Jest przeciwne myleniu konwergencyjnemu. Zadawanie pyta
45
H. Spionek, Problemy rozwojowe i wychowawcze wczesnego dziecistwa, Ksika i Wiedza,

Warszawa 1982.
46
J. Konopnicki, Powodzenia i niepowodzenia szkolne, PZWL, Warszawa 1988.

47
Sztuka nauczania..., s. 335; [www.cwro.edu.pl].

48
E. Gondzik, Kariery szkolne uczniw zdolnych, WSiP, Warszawa 1976, s. 43.

49
K. Bieluga, Rozpoznawanie i stymulowanie cech inteligencji oraz mylenia twrczego w domu i

36
(ciekawo wiata), autorefleksja i medytacja, burze mzgw, mind-mapping, prowadzenie

dziennika, praca twrcza i swobodne pisanie (free writing) poprawiaj zdolno mylenia
dywergencyjnego;
mylenie konwergencyjne opiera si na liniowym schemacie rozumowania
logicznego, prowadzcego do jednego rozwizania;
taksonomia zdolnoci oglne (akademickie/ poznawcze, inteligencja poziom IQ;
kierunkowe/specjalne (artystyczne, sportowe, spoeczne, a take dotyczce poszczeglnych
przedmiotw szkolnych np. uzdolnienia matematyczne, informatyczne, jzykowe itp.),
twrcze (obejmuj efekty dziaalnoci twrczej, postawy, czynnoci, procesy powoduj
znaczce zmiany w wiadomoci spoecznej, kulturze, nauce, technice, a take w yciu
codziennym)50;
zdolnoci to rnice indywidualne; przy jednakowej motywacji i uprzednim
przygotowaniu poszczeglni ludzie osigaj w porwnywalnych warunkach zewntrznych
niejednakowe rezultaty w uczeniu si i dziaaniu51.
Wyki wietlne sala dowiadczania wiata
Zadania czciowo okrelone metody w wychowaniu fizycznym
Zadania problemowe metody w wychowaniu fizycznym
Zadania cile okrelone metody w wychowaniu fizycznym
Zajcia dydaktyczno-wyrwnawcze ucze z trudnociami w nauce
Zdolnoci ucze zdolny
szkole, Impuls, Krakw 2009, s. 19.
50
I. Czaja-Chudyba, Odkrywanie zdolnoci dziecka, Krakw 2005, s. 20.

51
Z. Pietrasiski, Zdolnoci, [w:] Psychologia, red. T. Tomaszewski, PWN, Warszawa 1977, s. 736.
37
Zestaw wiatowodw UV z zasilaczem sala dowiadczania wiata.
38

Suplement Do Programu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Suplement Do Programu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SUPLEMENT DO PROGRAMU POZNA I ZROZUMIE WIAT

POZNA I ZROZUMIE WIAT